www.phtnet.org

NewsletterNewsletter Postharvest Technology Innovation CenterศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยวPostharvest Technology Innovation Centerศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

ปท 15 ฉบบท 4 ตลาคม - ธนวาคม 2559

ในฉบบ

1- 324

5 - 7ปกหลง

เรองเตมงานวจย

สารจากบรรณาธการ

งานวจยของศนยฯ

นานาสาระ

ผลสมฤทธงานวจยศนยฯ

รชฎาพร ใจมน 1,4 เจมขวญ สงขสวรรณ1,3,4 และ ปรญญา จนทรศร2,3,4

(อานตอหนา 2)

บทคดยอ การศกษานมวตถประสงคเพอศกษา

ประสทธภาพของกระดาษเคลอบในการยบยง

การเจรญของเชอColletotrichum gloeosporioides

เชอรากอโรคแอนแทรคโนสในมะมวงพนธนำาดอกไม

หลงการเกบเกยว จากการประเมนประสทธภาพ

ของกระดาษเคลอบไคโตซานเขมขน1.5%(w/v)

และกระดาษเคลอบไคโตซานผสมวานลลนทระดบ

ความเขมขน0.5,1,2,และ4%(w/v)ในการยบยง

การเจรญของเสนใยC. gloeosporioidesดวยวธdual

culturetechniqueพบวากระดาษเคลอบไคโตซาน

เรองเตมงานวจย

Efficacy of Chitosan and Vanillin Coated Paper Against Anthracnose Disease in Mango cv. Nam Doc Mai

ประสทธภาพของกระดาษเคลอบไคโทซานผสมวานลลนตอการควบคมโรคแอนแทรคโนสในผลมะมวงพนธนำ ดอกไม

1คณะอตสาหกรรมเกษตรมหาวทยาลยเชยงใหมเชยงใหม501002สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยเชยงใหม เชยงใหม502003 สถาบนวจยเทคโนโลยหลงการเกบเกยว มหาวทยาลยเชยงใหม เชยงใหม502004ศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยวสำานกงานคณะกรรมการ อดมศกษากทม.10400

ผสมวานลลนความเขมขน1%(w/v)มประสทธภาพ

ในการยบยงการเจรญของเสนใยเชอราสาเหตไดดทสด

คดเปน63.3%เมอประเมนประสทธภาพในการยบยง

การงอกของสปอรเชอราดวยวธslideculture

ทเวลา6 ชวโมง ไมพบการงอกของgermtube

สปอรบนกระดาษเคลอบไคโตซานผสมวานลลน

ททกระดบความเขมขน และพบลกษณะการงอก

ทผดปกตของสปอรบนกระดาษทเคลอบเฉพาะ

ไคโตซาน ในขณะทกระดาษไมเคลอบพบลกษณะ

การงอกของสปอรตามปกตแสดงวาการใชไคโตซาน

รวมกบวานลลนชวยเสรมประสทธภาพในการยบยง

การเจรญของเชอราสาเหตใหดยงขนกระดาษเคลอบ

ไคโตซานผสมวานลจงเปนอกหนงทางเลอก

ในการนำาไปประยกตใชหอผลมะมวงหลงการเกบเกยว

ใหมอายการเกบรกษาไดนานมากขน

คำ�สำ�คญ : ไคโตซานวานลลนกระดาษเคลอบ

คำานำา การผลตมะมวงนำาดอกไมเพอการสงออก

ในปจจบนยงคงประสบปญหาโรคผลเนาหลงการ

เกบเกยว โดยเฉพาะอยางยงโรคแอนแทรคโนส

การกำาจดโรคในแปลงปลกดวยสารเคมไมสามารถ

คมครองผลผลตใหปลอดจากการเนาเสยภายหลง

การเกบเกยวได การพฒนากระดาษยบยงเชอ

กอโรคแอนแทรคโนสเพอนำามาใชหอผลมะมวง

หลงการเกบเกยวกอนบรรจในโฟมเนตนาจะเปน

กรรมวธทางเลอกในการควบคมโรคระหวางการขนสง

ทนาสนใจกระดาษยบยงจลนทรยจดเปนวสดบรรจภณฑ

แบบแอคทฟ(activepackagingmaterial)ทม

ความสามารถยบยงการเจรญของจลนทรยบรเวณ

ผวหนาของอาหารทสมผสกบบรรจภณฑ(Lee et

al.,2003)โดยทวไปสามารถผลตไดโดยการเคลอบ

สารยบยงจลนทรยบนแผนกระดาษ ใหมสมบต

2Newsletter

ศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

Newsletterศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

เรองเตมงานวจย (ตอจากหนา 1)

สวสดครบ สำาหรบPostharvestNewsletterฉบบสงทายป2559นเราขอนำาเสนอเรองเตม

งานวจยเรอง ประสทธภาพของกระดาษเคลอบไคโทซานผสมวานลลนทมตอการควบคม

โรคแอนแทรคโนสในผลมะมวงพนธนำาดอกไม และยงมบทคดยองานวจยของศนยฯ

อก2 เรอง และในสวนของนานาสาระเรานำาเสนอบทความเรอง กระบวนการจดการ

หลงการเกบเกยวกาแฟอะราบกาและโรบสตาในประเทศไทยกบการปนเปอนสารโอคราทอกซน

นอกจากนเรายงมผลสมฤทธงานวจยของศนยฯนำาเสนอเรองการสงออกลองกองไปจนทางเรอ

จำาเปนตองลดอณหภมกอนการขนสงดวยครบ

แลวพบกนฉบบหน� .. สวสดปใหม 2560 ครบ

สาร...จากบรรณาธการ

ในการยบยงการเจรญของแบคทเรยหรอเชอราบนผวกระดาษไดการศกษานจงไดทำาการพฒนา

กระดาษเคลอบสารยบยงเชอกอโรคแอนแทรคโนสโดยใชวานลลนซงไดรบการยอมรบวา

เปนสารเคมทปลอดภย ซงมสารประกอบฟนอลกทมโครงสรางใกลเคยงกบยจนอล

ในกานพลทรจกกนอยางกวางขวางวามประสทธภาพยบยงการเจรญของเชอราและ

แบคทเรยไดเปนอยางด(BeuchatandGolden,1989)การเตมสารยบยงจลนทรยลงไป

ในสารเคลอบชวฐานทเตรยมจากไคโตซานซงเปนวตถดบทสามารถยอยสลายไดในธรรมชาต

ไมเปนพษอกทงสามารถยบยงการเจรญของจลนทรยไดทงยสตราและแบคทเรย(Begin

andCalsteren,1999)จงนาจะนำามาใชประโยชนไดอยางมประสทธภาพ

อปกรณและวธการ1. ก�รแยกเชอส�เหตโรคจ�กมะมวง

แยกเชอราC. gloeosporioides ดวยวธTissuetransplanting

2. ก�รเตรยมส�รเคลอบและกระด�ษเคลอบไคโตซ�นผสมว�นลลน

ละลายไคโตซาน1.5กรมในสารละลายกรดแอซตกความเขมขน1%(โดยนำาหนก)

ในนำากลน100มลลลตร ใหความรอนทอณหภม72องศาเซลเซยส เปนเวลา1ชม.

จากนนนำามาใชเปนตวทำาละลายในการเตรยมสารละลายไคโตซานผสมวานลลนทระดบ

ความเขมขน0.5,1,2,และ4%(w/v)โดยใหความรอนทอณหภม83±2องศาเซลเซยส

เปนเวลา5นาทจากนนนำาสารเคลอบทระดบความเขมขนตางๆปรมาตร10มลลลตร

เคลอบลงบนกระดาษลอกลายขนาด29.5×21.0เซนตเมตรดวยเครองRKPrintCoat

InstrumentsmodelK303MULTICOATER,U.K.ผงใหแหงทอณหภมหองแลวเคลอบซำา

อกครงหนง

3. ทดสอบประสทธภ�พในก�รยบยงก�รเจรญเสนใยของเชอร� C. gloeosporioides

3.1ประสทธภาพของสารเคลอบในการยบยงการเจรญเสนใยของเชอรา

หยดสารเคลอบ20 ไมโครลตร ลงบนเชอรา C. gloeosporioides ทเลยง

บนอาหารPDA เปนเวลา1 วน โดยชดควบคมไมหยดสารเคลอบ บมทอณหภมหอง

เปนเวลา7วนหลงจากนนวดความยาวเสนผานศนยกลางโคโลนของเชอราเพอคำานวณหา

เปอรเซนตยบยงการเจรญของเสนใยเชอรา(เกษม,2532)

3.2ประสทธภาพของกระดาษเคลอบในการยบยงการเจรญของเสนใยเชอรา

ดวยวธdualculturetechnique

ใชcorkborer เจาะบรเวณปลายเสนใยเชอราสาเหตวางบนผวหนาอาหาร

PDAหางจากกระดาษเคลอบขนาด1×1เซนตเมตรประมาณ4เซนตเมตรสวนชด

ควบคมใหวางเชอราสาเหตโรคบนผวหนาอาหารPDAทไมมกระดาษ

ในตำาแหนงเดยวกบชดทดสอบ บมทอณหภมหองจนเชอราสาเหต

ในชดควบคมเจรญเตมจานอาหารเลยงเชอ ทำาการวดรศมโคโลน

ของเชอราสาเหตเพอคำานวณหาเปอรเซนตการยบยงการเจรญเสนใย

ของเชอราสาเหต(เกษม,2532)

4. ทดสอบคว�มส�ม�รถในก�รยบยงก�รงอกของสปอรเชอร�

C. gloeosporioides

เตรยมสารแขวนลอยสปอรของเชอC. gloeosporioides

ความเขมขน106สปอร/มลลลตร

4.1ทดสอบการยบยงการงอกของสปอรโดยใชสารเคลอบ

ดวยวธslideculture โดยนำาสารเคลอบแตละความเขมขนผสม

ลงในสารแขวนลอยสปอรทเตรยมไว ในอตราสวน1:1 เขยา

จนเขากนแลวนำาสารละลายทได10 ไมโครลตร มาหยดลงบนชน

อาหารเลยงเชอPDAขนาด1×1เซนตเมตรทวางบนสไลดบมไวท

อณหภมหองเปนเวลา6ชม.จากนนหยดLactophenolcottonblue

ตรวจดการงอกgermtube ของสปอรภายใตกลองจลทรรศน

กำาลงขยาย400เทา

4.2ทดสอบการยบยงการงอกของสปอรโดยใชกระดาษเคลอบ

โดยนำาสารแขวนลอยของสปอรมาหยดลงบนกระดาษเคลอบ

ขนาด1×1เซนตเมตรทวางบนสไลดบมไวทอณหภมหองเปนเวลา

6 ชม. จากนนหยดLactophenolcottonblue ตรวจดการงอก

germtubeของสปอรภายใตกลองจลทรรศนกำาลงขยาย400เทา

ผล1. ประสทธภ�พในก�รยบยงก�รเจรญเสนใยของเชอร�

C. gloeosporioides

ผลการทดลองพบวาสารละลายไคโตซานผสมวานลลน

ความเขมขน4%(w/v) มประสทธภาพในการยบยงการเจรญ

ของเสนใยเชอรา C. gloeosporioides ไดดทสด รองลงมาคอ

สารละลายไคโตซานผสมวานลลนความเขมขน2,1,0.5%(w/v)

และสารละลายไคโตซานทไมผสมวานลลนตามลำาดบ(Figure 1)

คดเปนเปอรเซนตยบยงการเจรญของเสนใยเชอราไดเทากบ82.5,

74.6,60.4,40.4และ25.0ตามลำาดบ(Table 1) เมอทดสอบ

ประสทธภาพของกระดาษเคลอบในการยบยงการเจรญของเสนใย

เชอราสาเหต พบวากระดาษเคลอบไคโตซานผสมวานลลน

ความเขมขน1%(w/v) มประสทธภาพในการยบยงการเจรญ

ของเสนใยเชอราสาเหตไดดทสดคดเปนเปอรเซนตยบยงการเจรญ

ของเสนใยเชอราไดเทากบ63.3% รองลงมาคอ กระดาษเคลอบ

3Newsletterศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

Newsletterศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

Figure 1 Theefficacyofvariouscoatingsolutionsagainstmycelialgrowthof C. gloeosporioidesonPDAafter7daysofincubation.

Figure 2 Theefficacyofvariouscoatedpaperagainstmycelialgrowthof C. gloeosporioides onPDAafter7daysofincubation.

Figure 3 Theefficacyofvariouscoatingsolutionsagainstsporegerminationafter6h.ofincubation.

Figure 4 Theefficacyofvariouscoatedpaperagainstsporegerminationafter 6h.ofincubation.

Table 1 Percent inhibitionofradicalgrowth(PIRG)of C. gloeosporioides after7daysofincubation.

ไคโตซานผสมวานลลนความเขมขน4,2,0.5%(w/v)และเคลอบสารละลายไคโตซาน

ทไมผสมวานลลนตามลำาดบ(Figure2)คดเปนเปอรเซนตยบยงการเจรญของเสนใย

เชอราไดเทากบ63.3,49.2,43.3,36.7และ5.8%ตามลำาดบ(Table 1) ในขณะท

กระดาษไมเคลอบไมสามารถยบยงการเจรญของเสนใยเชอราได

2. ประสทธภ�พในก�รยบยงก�รงอกของสปอรของเชอร� C. gloeosporioides

เมอประเมนประสทธภาพในการยบยงการงอกของสปอรเชอราเมอเวลาผานไป

6 ชวโมง ไมพบการงอกของgermtube สปอรบนสารเคลอบไคโตซานผสมวานลลน

ททกระดบความเขมขน และพบลกษณะการงอกทผดปกตของสปอรบนสารเคลอบ

ไคโตซานทไมผสมวานลลน เมอเปรยบเทยบกบชดควบคมทมการงอกของสปอรตาม

ปกต(Figure 3) เชนเดยวกบผลการทดสอบบนกระดาษเคลอบทแสดงผลไปในทศทาง

เดยวกบสารเคลอบ(Figure 4)

เอกสารอางองเกษม สรอยทอง. 2532. การควบคมโรคพชโดยชววธ คณะเทคโนโลยการเกษตรสถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลา เจาคณทหารลาดกระบง.326หนา.Begin,AandM.R.V.Calsteren.1999.Antimicrobialfilms producedfromchitosan.InternationalJournal ofBiologicalMacromolecules26:63-67.Beuchat,L.R.andD.A.Golden.1989.Antimicrobialsoccurring naturallyinfoods.FoodTechnology43:134-142.Fitzgerald,D.J.,M.Stratford,M.J.Gasson,J.Ueckert,A. BosandA.Narbad.2004.Modeofantimicrobial actionofvanillinagainst Escherichia coli, Lactobacillus plantarum and Listeria innocua. Journal ofAppliedMicrobiology97:104-113.Lee,C.H.,D.S.An,H.J.ParkandD.S.Lee.2003.Widespectrum antimicrobialpackagingmaterialsincorporating nisinandchitosaninthecoating.PackagingTechnology Science16:99-106.

ของวานลลนเปนผลมาจากการทำาใหผนงเซลลและเยอหมเซลล

ของจลนทรยถกทำาลายจงเกดการสญเสยสมดลไอออนของสารภายใน

เซลล ของเหลวภายในเซลลจงเกดการรวไหลออกมา(Fitzgerald

et al.,2004)ทงนประสทธภาพในการยบยงการเจรญของจลนทรย

ขนอยกบระดบความเขมของสารประกอบฟนอลกในวานลลนทระดบ

ความเขมขนตำาจะสงผลกระทบตอเอนไซมททำาหนาทใหพลงงานแก

เซลลของจลนทรย ในขณะทระดบความเขมขนสงจะทำาใหเกด

การตกตะกอนของโปรตนของเซลลอยางไรกตามเนองจากวานลลน

สามารถละลายในนำาไดเพยง1g/100mlทอณหภม25ำCสารละลาย

ไคโตซานผสมวานลลนทระดบความเขมขนมากกวา1%(w/v)

จะเกดการตกผลกเมอทงไวทอณหภมหอง สงผลใหประสทธภาพ

ในการยบยงเชอของกระดาษเคลอบไคโตซานผสมวานลลนทความเขมขน

มากกวา1%(w/v)ไมไดดไปกวากระดาษเคลอบทความเขมขน1%(w/v)

ความสามารถในการละลายของวานลลนจงเปนขอจำากดหนงทสงผลตอ

ประสทธภาพในการยบยงจลนทรยการพฒนากระดาษเคลอบจาก

ไคโตซานผสมวานลลนใหมปรมาณวานลลนเพมขนจงตองแกปญหา

โดยการเพมจำานวนชนในการเคลอบอยางไรกตามการเคลอบสามารถ

ทำาไดไมเกน3ชนดวยขอจำากดของกระดาษทบางซงการประยกตใช

กระดาษเคลอบหอผลมะมวงหลงการเกบเกยวเพอยดอายการเกบรกษา

กำาลงอยในระหวางดำาเนนการศกษาตอไป

สรป กระดาษเคลอบไคโตซานผสมวานลลนความเขมขน1%(w/v)

มประสทธภาพในการยบยงการเจรญของเชอรากอโรคแอนแทรคโนส

ของมะมวงในสภาพหองปฏบตการไดดทสด เมอเปรยบเทยบกบ

กระดาษเคลอบไคโตซานผสมวานลลนทระดบความเขมขนอนๆและ

กระดาษเคลอบไคโตซานเพยงอยางเดยว

คำาขอบคณ งานวจยนไดรบการสนบสนนจากศนยนวตกรรมเทคโนโลย

หลงการเกบเกยวสำานกงานคณะกรรมการอดมศกษากทม.10400

วจารณผล กระดาษเคลอบไคโตซานผสมวานลลนความเขมขน1%(w/v)มประสทธภาพ

ในการยบยงการเจรญของเชอราสาเหตไดดกวากระดาษทเคลอบไคโตซานเพยงอยางเดยว

ทงนเปนผลมาจากการทำางานทเสรมประสทธภาพกนระหวางไคโตซานและวานลลนกลาวคอ

ไคโตซานซงมประจบวกเมอจบกบประจลบทเซลลเมมเบรนของจลนทรยจะทำาใหเกด

การรวไหลของสารสำาคญออกจากเซลลทำาใหเซลลเสยสภาพ ในขณะทการยบยงเชอ

4Newsletter

ศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

Newsletterศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

I เจรญ ขนพรม1,2 จตตมา จรโพธธรรม1,2

บญญรตน กมขนทด และพษณ บญศร3I อภชา เกตโรจสกล1 มณฑนา บวหนอง1,2 กฤษณ สงวนพวก3 วารช ศรละออง1,2

พนดา บญฤทธธงไชย1,2, ณฐชย พงษประเสรฐ1,2 ปฐมพงศ เพญไชยา1,2 และ เฉลมชย วงษอาร1,2

บทคดยอ โซเดยมเมแทไบซลไฟต(SMS) เปนสารยบยงการเกด

สนำาตาลของมะพราวออนตดแตงเปลอกไดดทสดแตทำาใหเกดสารพษ

ตกคางในนำาและเนอ ดงนนจงไดมการศกษาการใชสารละลาย

GRASอนๆมาใชทดแทนSMSเพอลดการเกดสนำาตาลและหลกเลยง

สารพษตกคางทำาการตดแตงเปลอกสวนหวและทายของผลมะพราว

ออนอนทรย ใหเหลอเปลอกเขยวตรงกลางผลไว กอนนำามาลาง

ดวยสารละลายโซเดยมไฮโพคลอไรตเขมขน200มลลกรมตอลตร

แบงมะพราวออกเปน4ทรตเมนตโดยการแชในสารละลายตางๆกน

เปนเวลา5นาทคอแชในสารละลาย3%SMS(ชดควบคม)3%

oxalicacid+0.2%benzoicacid(OB)3%oxalicacid+0.5%

aceticacid(OA)และ3.5%ascorbicacid+2.5%citricacid

(AC) เปนเวลา5 นาท กอนนำาไปเกบรกษาทอณหภม2+1 ำC

ความชนสมพทธ90+5% ผลการทดลองพบวา มะพราวออน

ในทกทรตเมนตมอายการเกบรกษาเปนเวลา6สปดาหทงนการใช

สารละลายOB และOA สามารถยบยงการเกดสนำาตาลและ

มการเปลยนแปลงคาสไมแตกตางจากการใช SMS แตการใช

สารละลายACสเรมมการเปลยนแปลงเปนสนำาตาลในสปดาหท4

ของการเกบรกษา การเปลยนแปลงดานคณภาพ พบวา ปรมาณ

ของแขงทงหมดทละลายในนำาไดปรมาณกรดทงหมดทไทเทรตไดและ

คณภาพการบรโภคของมะพราวออนในทกทรตเมนตมคาไมแตกตางกน

ดงนนจงสามารถใชสารละลายของOBและOAทดแทนการใชSMS

เพอเปนสารปองกนการเกดสนำาตาลในมะพราวออนได

คำ�สำ�คญ: GRAS,การเกดสนำาตาล,มะพราวออน

บทคดยอ ตนขาวโพดฝกออนเปนวสดเหลอทงจากกระบวนการผลตขาวโพดฝกออน

การนำากลบมาใชใหเกดประโยชนโดยการสกดเอาเซลลโลสและดดแปลงใหเปน

คารบอกซเมทลเซลลโลสเพอผลตเปนสารเคลอบผวสำาหรบผลไมซงเปนวตถประสงค

ของงานวจยนโดยนำาตนขาวโพดฝกออนทผานอบแหงมาบดลดขนาดและสกดเซลลโลส

ดวยสารละลายโซเดยมไฮดรอกไซด ความเขมขน0.5 และ1.0 โมลาร โดยไมม

การฟอกสและผานการฟอกสดวยสารละลายคลอรอกซ พบวาการสกดเซลลโลส

ทง4วธไดปรมาณเซลลโลส(%Yield)ทใกลเคยงกนอยในชวงรอยละ45-60แตการฟอกส

สามารถกำาจดเฮมเซลลโลสและลกนนไดอยางชดเจน หลงจากนนนำาเซลลโลส

ทไดจากแตละวธมาดดแปลงใหเปนคารบอกซเมทลเซลลโลสพบวาไดคารบอกซเมทล

เซลลโลส(%Yield)มปรมาณใกลเคยงกนอยในชวงรอยละ110-120แตการสกดดวย

สารละลายโซเดยมไฮดรอกไซด1.0 โมลาร แลวฟอกสดวยสารละลายคลอรอกซ

จะไดคารบอกซเมทลเซลลโลสทมสมบตใกลเคยงกบคารบอกซเมทลเซลลโลสทางการคา

มากทสดเมอนำามาทดลองเคลอบผวผลมะมวงนำาดอกไมเบอร4โดยใชสารละลาย

คารบอกซเมทลเซลลโลสความเขมขนรอยละ1,2 และ3 พบวา การเคลอบดวย

ความเขมขนรอยละ2 และ3 นนสามารถชะลอการสกและการเปลยนแปลงสผว

ไดอยางชดเจน ชวยทำาใหเกดความมนวาวของผวผลมะมวง เมอเปรยบเทยบกบ

ผลมะมวงเคลอบผวทความเขมขนรอยละ1และชดควบคมทไมไดเคลอบผว

คำ�สำ�คญ: วสดเหลอทงการเกษตรการสกดเซลลโลสสารเคลอบผว

1ศนยเทคโนโลยหลงการเกบเกยวคณะเกษตรกำาแพงแสนมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

วทยาเขตกำาแพงแสนจ.นครปฐม731402 ศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขต

กำาแพงแสนจ.นครปฐม731403ศนยปฏบตการวจยและเรอนปลกพชทดลองคณะเกษตรกำาแพงแสนมหาวทยาลย

เกษตรศาสตรวทยาเขตกำาแพงแสนจ.นครปฐม73140

1 สาขาเทคโนโลยหลงการเกบเกยวคณะทรพยากรชวภาพและเทคโนโลยมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลา ธนบร(บางขนเทยน) 49 ซอยเทยนทะเล25 ถนนบางขนเทยนชายทะเล แขวงทาขาม เขตบางขนเทยน กรงเทพมหานคร101502ศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยวคณะกรรมการการอดมศกษากรงเทพมหานคร104003 สาขาวชาวทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหารคณะเทคโนโลยคหกรรมศาสตรมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล กรงเทพกรงเทพมหานคร10120

งานวจยของศนยฯ

สารละลาย GRAS ทเหมาะสมตอการยบยงการเกดสน�ำาตาลของผลมะพราวออนอนทรยเพอทดแทนสารโซเดยมเมแทไบซลไฟล

และการนำาไปใชเปนสารเคลอบผวผลมะมวงพนธน�ำาดอกไม

สมบตของเซลลโลสและคารบอกซเมทลเซลลโลสจากตนขาวโพดฝกออน

5Newsletterศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

Newsletterศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

I ปารชาต เทยนจมพล ดนย บณยเกยรต ณฏฐวฒณ หมนมาณ และสภาวด ศรวงคเพชร

นานาสาระ

ก�แฟ (coffee) เปนเครองดมยอดนยมสำาหรบทกเพศ

โดยเฉพาะคนในวยทำางานและมแนวโนมเพมสงขนเรอยๆ กาแฟ

ผลตมาจากเมลดกาแฟ(coffeebean)ซงเปนสนคาเกษตรทสำาคญ

ชนดหนงของไทยและทำารายไดตอปใหแกเกษตรกรคอนขางสง

กาแฟทนยมปลกม2สายพนธคอพนธโรบสตา(Coffea

canephoravar.robusta) ปลกในภาคใต คดเปนรอยละ99

ของกาแฟทปลกในประเทศไทยเนองจากเจรญเตบโตไดดทระดบนำาทะเล

และในเขตรอนชนใหผลผลตสงและทนทานตอโรคราสนมระยะเวลา

ตงแตดอกบานจนกระทงผลสกพรอมเกบเกยว ใชเวลาประมาณ

9-11เดอนการสกของผลกาแฟขนอยกบความสงของพนทปลก

หากปลกบนพนทสงผลกาแฟจะสกชาผลดบมสเขยวเมอสกอาจม

สเหลอง สมหรอแดงถงแดงเขม ขนอยกบพนธกาแฟ คณภาพ

ดานรสชาตดอยกวากาแฟพนธอะราบกา(กรมวชาการเกษตร,2552;

พชน,2549) สวนกาแฟพนธอะราบกา(Coffea arabica) ปลก

ในภาคเหนอ คดเปนรอยละ1 เจรญเตบโตทระดบความสง จาก

ระดบนำาทะเลระหวาง600ถง1,600เมตร(FAO,2006)ระยะเวลา

ตงแตดอกบานจนกระทงผลกาแฟสกใชเวลาประมาณ6-8เดอน

ผลกาแฟดบมสเขยวผลกาแฟสกมสเหลองสมแดงหรอแดงเขม

ขนอยกบสายพนธกาแฟ(กรมวชาการเกษตร,2552; พงษศกด

และบณฑรย,2557)

ผลผลตกาแฟทผลตไดในพนทภาคเหนอและภาคใต

มกระบวนการจดการหลงการเกบเกยว โดยเฉพาะกระบวนการ

เตรยมเมลดกาแฟดบ(greencoffee) แตกตางกน ทงนขนกบ

แนวปฏบตทสบทอดตอกนมาตงแตอดตจนถงปจจบนรวมถงปจจยตางๆ

ทเออใหมการปฏบตทแตกตางกนซงสามารถจำาแนกได2วธหลก

คอวธแหง(drymethod)และวธเปยก(wetmethod)สำาหรบกาแฟ

พนธโรบสตาเกษตรกรหรอผประกอบการสวนใหญนยมเตรยมเมลด

กาแฟดบดวยวธแหง โดยหลงจากเกบเกยวผลกาแฟสด(เชอรร)

ซงเกษตรกรสวนใหญใชวธการเกบแบบรดผลออกจากชอ ทำาใหม

ทงผลสเขยวเหลองสมและแดงผสมรวมกนหลงจากนนนำามาตากแหง

บนลานดนหรอลานซเมนตทมตาขายสฟารองพนเกลยพลกกลบกอง

วนละ1-2ครงในวนทมฝนตกจะใชพลาสตกคลมเพอปองกน

การเปยกซำา ใชเวลาตากแดดประมาณ15-20 วน(ขนกบ

สภาพอากาศ) แลวจงรวมรวมผลผลตแมลดกาแฟแหงหรอเมลด

กาแฟดบบรรจในกระสอบปานสงขายใหพอคาในทองถนหรอบรษท

ตนกาแฟพนธโรบสตา

ตนกาแฟพนธอะราบกา

การเกบเกยวกาแฟ

พนธโรบสตา

ชอผลกาแฟพนธอะราบกา

ผลกาแฟพนธโรบสตา

เกบเกยวแบบรด

ผลสกกาแฟพนธอะราบกา

การตากผลกาแฟ

พนธโรบสตา

ชอผลกาแฟพนธโรบสตา ผลสกกาแฟพนธโรบสตา

กระบวนการจดการหลงการเกบเกยวกาแฟอะราบกาและโรบสตาในประเทศไทย

กบการปนเปอนสาร โอคราทอกซน

อยางไรกตามปจจบนมกลมเกษตรกรบางสวนนำาวธการเตรยมเมลดกาแฟดบดวยวธเปยก

มาใชเพอลดปญหาตางๆทเกดจากการใชวธแหงและเพอใหไดเมลดกาแฟดบทมคณภาพด

(จากขอมลการสมภาษณผแทนกลมเกษตรกรผปลกกาแฟในพนทจงหวดชมพรป2558)

ภายหลงการเกบเกยวผลกาแฟสด โดยการเลอกเกบเฉพาะผลทสกทละผลหรอทงชอ

หากผลสกพรอมกนท90-100เปอรเซนตคอผลทมสสมแดงและสแดงนำาผลกาแฟ

ทเกบเกยวไดมาคดแยกคณภาพผลสดดวยวธการลอยนำา(ความถวงจำาเพาะ)จากนนนำาผล

กาแฟมากะเทาะเปลอกและเนอผลออก(สเชอรร)ลอกเมอกดวยเครองมอหรอแรงงานคน

แชนำาสะอาดทงไว12ชวโมงนำาไปตากลดความชนดวยแสงแดดหรอใชโรงอบลดความชน

(ชวงทฝนตกชก)ซงใชเวลาประมาณ10-15วนแลวจงสงขายใหกบพอคาหรอบรษท

ในรปกาแฟกะลา(parchmentcoffee)ในเกษตรกรบางรายทมการแปรรปกาแฟจำาหนาย

จะเกบรกษากาแฟกะลาประมาณ1-2ปกอนนำาไปแปรรปตอไป

สำาหรบผลกาแฟพนธอะราบกาซงปลกในพนทภาคเหนอเกษตรกรหรอผประกอบการ

นยมใชการเตรยมเมลดกาแฟดบดวยวธเปยก ทมขนตอนการปฏบตเชนเดยวกบการ

ผลตเมลดกาแฟพนธโรบสตาวธเปยกโดยเกบเกยวเฉพาะผลกาแฟสกทมสสมและสแดง

6Newsletter

ศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

Newsletterศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

นานาสาระนำามาคดแยกผลสดทมคณภาพดกะเทาะเปลอกและเนอผลลอกเมอกแลวจงนำาไปตากแดด

ลดความชนบนแครไมไผทยกพนสง โดยเฉพาะในภาคเหนอเพราะเปนวสดทคอนขาง

หาไดงายมราคาถกและใชตนทนตำากวาการใชโรงอบลดความชนบนแครไมไผจะรองดวย

ตาขายสฟาเพอความสะดวกในการเกบเมลดกาแฟในชวงเวลากลางคนหรอเมอมฝนตก

ซงตองคลมกองดวยพลาสตกใชเวลาตากประมาณ10-15วน

อยางไรกตามมผประกอบการบางรายเรมนำาเครองอบลดความชนแบบถง

หมนซงนำาเขาจากตางประเทศมาใชในการอบลดความชนเมลดกาแฟเพอลดระยะเวลา

และแรงงานหลงจากเมลดกาแฟแหงบรรจกาแฟกะลาในถงตาขายเพอการระบายความชน

ของเมลดกาแฟ แลวจงสงขายใหกบพอคาหรอบรษททมารบซอ สำาหรบเกษตรกรหรอ

ผประกอบการทมการแปรรปกาแฟเพอจำาหนายจะตองเกบกาแฟกะลาเปนระยะเวลาตงแต

6เดอนถง1ปแลวจงสเอากะลากาแฟออกกอนนำาไปแปรรป

กระบวนการจดการหลงการเกบเกยวและการเตรยมเมลดกาแฟดบทงวธแหง

และวธเปยกมลำาดบขนตอนดงตอไปน

การเกบเกยวผลกาแฟ

พนธอะราบกา

ผลกาแฟพนธอะราบกา

ทเกบเกยวแลว

การตากผลกาแฟ

พนธอะราบกา

ลกษณะของราAspergillus ochraceus

ลกษณะของราPenicillium sp.

สำาหรบการเจรญเตบโตของกาแฟพนธโรบสตาอณหภมทเหมาะสมคอระหวาง

22-26องศาเซลเซยสและกาแฟพนธอะราบกาคอระหวาง18-22.5องศาเซลเซยส

(CAC,2009)ซงเปนสภาพทเหมาะสมตอการเจรญโดยเฉพาะราทเปนสาเหตของเชอ

ทผลตสารโอคราทอกซนเอ(OTA)จดเปนสารพษจากรา(mycotoxins)ทสรางขนโดยรา

ในสกลAspergillusและPenicilium บางชนดในภาวะทมอากาศและสภาพแวดลอม

เหมาะสมทงในแปลงปลกและระหวางการเกบรกษาเมอคนทดมกาแฟ

ไดรบสารพษนเขาไปในรางกาย ถงแมในปรมาณเพยงเลกนอย

กสามารถทำาใหเกดอาการพษ(mycotoxicosis) เนองจากสารพษ

จากราจะเขาไปทำาลายดเอนเออารเอนเอและโปรตน(พมพเพญ,

2556) อาการพษทเกดขนอาจเปนไดทงแบบเฉยบพลนและเรอรง

ขนอยกบลกษณะความเปนพษของสารนนๆ ปรมาณทไดรบ อาย

และเพศ รวมถงชนดของพนธสตว (สำานกตรวจสอบคณภาพ

อาหารสตว,2550)

ผลการสมเกบตวอยางเมลดกาแฟในแตละขนตอน

ของกระบวนการจดการหลงการเกบเกยวและการเตรยมเมลดกาแฟดบ

ทงวธแหงและวธเปยก สามารถทำาใหเขาใจถงจดเสยงทสำาคญ

ของการปนเปอนของราและสารพษในหวงโซอปทานหรอกระบวนการ

ผลตกาแฟได เมลดกาแฟดบมกมการปนเปอนของสารOTAและ

เนองจากสภาพแวดลอม ลกษณะภมประเทศ และการจดการ

ในกระบวนการผลตเมลดกาแฟดบ เปนปจจยโดยตรงทมผลตอ

การเจรญของราและการผลตสารพษจากราชนดนนๆโดยในเมลด

กาแฟโรบสตา พบวา ขนตอนทมความเสยงตอการปนเปอนของ

สารOTAคอการตากและการเกบรกษาเนองจากมความชนเทากบ

15.61 และ11.89% วเคราะหปรมาณสารOTA ไดเทากบ7.67

และ0.52 ไมโครกรมตอกโลกรม ตามลำาดบ สวนกาแฟพนธ

อะราบกาพบวาขนตอนทมความเสยงตอการปนเปอนของสารOTA

คอการเกบรกษาเมลดกาแฟมความชนเทากบ11.86%วเคราะห

ปรมาณสารOTA ไดเทากบ0.32 ไมโครกรมตอกโลกรม จาก

ผลการวเคราะหความเสยงการปนเปอนสารOTAโดยใชdecision

tree ในกระบวนการจดการหลงการเกบเกยวผลตผลกาแฟทง2

พนธ นนจะเหนไดวาม2 ขนตอนทมความเสยงตอการปนเปอน

สารOTAคอการตากและการเกบรกษาในขนตอนการตากนน

เกษตรกรตากผลกาแฟซงมเปลอกหนาและความชนสงบนลานดน

สำาหรบพนธโรบสตาจงมความเสยงตอการปนเปอนมากกวาการตาก

7Newsletterศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

Newsletterศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

นานาสาระบนลานซเมนตและแครไมไผเนองจากผลกาแฟทเกบเกยวมความชนสง

เมอสมผสกบพนดนทำาใหมโอกาสปนเปอนดวยราสง(Batista

et al., 2009)ซงในการปฏบตการเกษตรทด(Goodagricultural

practice,GAP)แนะนำาใหตากผลกาแฟบนลานซเมนตหากทำาการตาก

หรอลดความชนอยางรวดเรว โดยใชระยะเวลาสนจะสามารถลด

การปนเปอนของราได(Noonimet al.,2008)นอกจากนระหวาง

การเกบรกษาจะเปนขนตอนหนงทมความเสยงตอการปนเปอน

สารOTAดวยเชนกนเนองจากเกษตรกรหรอผประกอบการสวนใหญ

เกบรกษาเมลดกาแฟในบรรจภณฑทไมสามารถปองกนความชนได

เชน ใสกระสอบปานหรอถงตาขาย ประกอบกบตองเกบรกษา

เปนระยะเวลาอยางนอยประมาณ6 เดอน กอนนำาไปแปรรป

เปนกาแฟชนดตางๆผลการวจยของTaniwaki et al.(2003)

รายงานวา ในขนตอนการเกบรกษาเมลดกาแฟมการปนเปอนของ

สาร OTA สงถง 109 ไมโครกรมตอกโลกรม ซงเกดจากเชอ

A. ochraceus เนองจากการเกบรกษาในสภาพทไมเหมาะสม

ทำาใหมโอกาสในการสะสมความชนมกลนและมการเจรญของรา

ดงนนในการเกบรกษาเมลดกาแฟตองเกบรกษาในบรรจภณฑทเหมาะสม

และสามารถปองกนความชนได และควรเกบรกษาในหองทม

การถายเทอากาศไดดภายในหองเกบรกษาควรมการเปลยนแปลง

ของอณหภมและความชนสมพทธนอยทสด

เนองจากเมลดกาแฟทแหงจะมความสามารถในการดด

ความชนกลบไดและอาจทำาใหราทฝงตวอยเจรญไดดงนนในสภาพ

การเกบรกษาจะตองมการควบคมความชนสมพทธและอณหภม

ภายในหองเกบรกษาใหคงทจากผลการวจยพบวาควรเกบรกษาเมลด

กาแฟทอณหภมตำากวา30องศาเซลเซยสความชนสมพทธตำากวา

68%โดยเมลดกาแฟทนำามาเกบรกษาตองมความชนประมาณ13%

และในระหวางการเกบรกษาควรมการบรหารจดการหองเกบรกษา

โดยมระบบระบายอากาศออกเปนระยะๆ(Bucheliet al.,1998)

เพอดงเอาความรอนความชนทสะสมอยในกระสอบเมลดกาแฟออก

สามารถลดโอกาสในการเจรญของราทเปนสาเหตและสรางสารOTAได

อยางไรกตามจะเหนวาปรมาณสารOTAทพบในขนตอนการเกบรกษา

มปรมาณตำากวา5ไมโครกรมตอกโลกรมซงกำาหนดไวในมาตรฐาน

ของCodex(CODEXSTAN193-1995)ดงนนในบทความนสามารถ

เปนขอมลใหผบรโภคทชอบดมกาแฟมความมนใจไดวายงคงมความเสยง

ตอการไดรบสารOTA นอย อยางไรกตามควรมการควบคม

กระบวนการจดการหลงการเกบเกยวกาแฟอยางตอเนองเพอไมให

เกดการปนเปอนของสารOTA เกนกวามาตรฐานกำาหนด ซงเปน

ความปลอดภยตอผบรโภค

คณะผเขยนขอขอบคณสำานกงานมาตรฐานสนคาเกษตร

และอาหารแหงชาต(มกอช.)สำาหรบการสนบสนนทนในการดำาเนน

งานวจย ขอขอบคณสถาบนวจยเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

มหาวทยาลยเชยงใหมและศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

สำานกงานคณะกรรมการการอดมศกษาสำาหรบการเออเฟอสถานท

และอปกรณในการทำาวจยขอมลทนำาเสนอในบทความวจยนเปนลขสทธ

ของสำานกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต(มกอช.)

เอกส�รอ�งอง

กรมวชาการเกษตร.2552.ระบบขอมลทางวชาการ:กาแฟโรบสตา.[ออนไลน].เขาถง

ไดจาก:http://it.doa.go.th/vichakan/news.php?newsid=16(10มถนายน

2557)

พงษศกดองกสทธและบณฑรยวาฤทธ. 2557.การปลกและผลตกาแฟอะราบกา

บนทสง.ศนยวจยและพฒนากาแฟบนทสง,คณะเกษตรศาสตร,มหาวทยาลย

เชยงใหม.229หนา.

พมพเพญพรเฉลมพงศ.2556.Mycotoxin/ไมโคทอกซน.[ออนไลน].แหลงทมา:

http://www.foodnetworksolution.com/wiki/word/1080/mycotoxin-

ไมโคทอกซน(25พฤษภาคม2556)

พชนสวรรณวศลกจ.2549.สรรสาระกาแฟ.โรงพมพนนทพนธ,เชยงใหม.120หนา.

สำานกตรวจสอบคณภาพอาหารสตว.2550.สารพษจากเชอรา(Mycrotoxins).[ออนไลน].

แหลงทมา:http://www.dld.go.th/qcontrol/images/stories/gfeed/

knowledge-toxin.pdf(25พฤษภาคม2556)

Batista,L.R.,S.M.Chalfoun,C.F.Silva,M.Cirillo,E.A.VargaandR.F.Schwan.

2009.OchratoxinAincoffeebeans(Coffea arabicaL.)processedby

dryandwetmethods.FoodControl20:784–790.

Bucheli,P.,I.Meyer,A.Pittet,G.VuatazandR.Viani.1998.IndustrialStorage

ofGreenRobustaCoffeeunderTropicalConditionsandItsImpacton

RawMaterialQualityandOchratoxinAContent.JournalofAgricultural

andFoodChemistry46:4507-4511.

CAC.2009.Codeofpracticeforthepreventionandreductionofochratoxin

Acontaminationincoffee(CAC/RCP69-2009).[Online].Available

source:www.codexalimentarius.org/input/download/standards/

…/CXP_069e.pdf.(1June2015)

FAO.2006.Guidelinesforthepreventionofmouldformationincoffee.[Online].

Availablesource:http://dev.ico.org/documents/ed1988e.pdf.(1June2015)

Noonim,P.,W.Mahakarnchanakul,K.F.Nielsen,J.C.FrisvadandR.A.Samson.

2009.FumonisinB2productionbyAspergillus nigerinThaicoffee

beans.FoodAdditivesandContaminants26:94–100.

TaniwakiM.H.,J.I.Pitt,A.A.TeixeiraandB.T.Iamanaka.2003.Thesource

ofochratoxinAinBraziliancoffeeanditsformationinrelationto

processingmethods.InternationalJournalofFoodMicrobiology82:

173-179.

Postharvest Technology Innovation Centerศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

ผอำนวยการศนยฯ : ศาสตราจารย ดร. ดนย บณยเกยรตคณะบรรณาธการ : ศาสตราจารยเกยรตคณ ดร. นธยา รตนาปนนท ดร. เยาวลกษณ จนทรบาง ผชวยศาสตราจารย ดร.อษาวด ชนสต นางจฑานนท ไชยเรองศรผชวยบรรณาธการ : นายบณฑต ชมภลย นางปณกา จนดาสน นางสาวปยภรณ จนจรมานตย นางละอองดาว วานชสขสมบต ฝายจดพมพ : นางสาวจระภา มหาวนสำนกงานบรรณาธการ : PHT Newsletter ศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว มหาวทยาลยเชยงใหม239 ถนนหวยแกว ตำบลสเทพ อำเภอเมอง จงหวดเชยงใหม 50200 โทรศพท +66(0)5394-1448 โทรสาร +66(0)5394-1447 E-mail : phtic@phtnet.org http://www.phtnet.org

ผลสมฤทธงานวจยศนยฯ

การสงออกลองกองไปจนทางเรอจำ�เปนตองลดอณหภมกอนก�รขนสง

ลองกองมกประสบปญหาการหลดรวงจากชอและการเนาเสยในระหวาง

การขนสงในอดตมการทดลองสงออกไปฮองกงทางเรอพบวามการหลดรวงและเนาเสย

ประมาณรอยละ10ในการขนสง10วนและเมอรอจำาหนายตออก4วนการหลดรวง

และเนาเสยสงเกอบรอยละ30แตยงไดตามมาตรฐานของกระทรวงเกษตรและสหกรณ

ในการศกษาครงนมเปาหมายทจะลดการหลดรวงและเนาเสยในการขนสงใหเหลอเพยง

รอยละ5และเมอรอจำาหนายตออก4วนผลหลดรวงไมเกนรอยละ20โดยการลดอณหภม

กอนการขนสง(pre-cooling)ทงนไดเกบเกยวชอลองกองอาย13สปดาหหลงดอกบาน

ทำาความสะอาดชอดวยการใชลมเปาและจมสารปองกนกำาจดราProcloraz750mg/L

รวมกบNAA200mg/L บรรจในตคอนเทนเนอรทอณหภม18 ±1 องศาเซลเซยส

ตงอตราการระบายอากาศเทากบ3เทาของปรมาตรตตอชวโมงไมใชสารดดซบเอทลน

ขนสงทางเรอไปฮองกงและทางบกตอไปยงเมองเสนเจนในระยะเวลา10 วน พบวา

วธการปกต(ไมลดอณหภมกอนการขนสง)มผลหลดรวงและเนาเสยทงหมดรอยละ7.7

สวนวธการลดอณหภมกอนการขนสงมผลหลดรวงและเนาเสยเพยงรอยละ5.8เมอรอจำาหนาย

ตอทอณหภม24 ±1 องศาเซลเซยส อก6 วน พบวาวธการปกตมการหลดรวง

และเนาเสยเพมเปนรอยละ23.8,24.4 และ30.5 ในวนท2,4

และ6 ตามลำาดบ สวนวธการลดอณหภมกอนมผลหลดรวง

และเนาเสยเพยงรอยละ14.9,19.8,และ22.2ในวนท2,4และ6

ตามลำาดบสำาหรบการเกดสนำาตาลทผวเปลอกพบไมเกนรอยละ5

ของผวผลลองกองในวนท10และไมเกนรอยละ10เมอรอจำาหนาย

อก6 วน นอกจากนยงพบวาการเพมความชนโดยการใชฟองนำา

ซบนำาบรรจลงในตะกราลองกองไมชวยลดการหลดรวงและการเกด

สนำาตาลหรอเพมการเนาเสยในสวนของผขายปลกหลงไดรบลองกอง

1ถง4วนหลงเปดตคอนเทนเนอรใหความเหนวาลองกองมรสชาต

หวานอมเปรยวมกลนหอมของลองกองปานกลางและมกลนผดปกต

เลกนอยผวเปลยนเปนสนำาตาลประมาณรอยละ10ของผวลองกอง

มผลหลดรวงและเนาเสยประมาณรอยละ5และมความตองการซอ

เพอจำาหนายในอนาคตประมาณรอยละ60

จงสรปไดว�มคว�มเปนไปไดสงในก�รสงออกลองกอง

ทงชอท�งเรอไปจน ทงนก�รลดอณหภมของลองกองกอนก�รขนสง

เปนสงจำ�เปนการคดแยกและทำาความสะอาดลองกองสำาหรบการลดอณหภมลองกอง

กอนการทดลองการสงออกลองกองไปประเทศจนโดยทางเรอ