Embed Size (px)
Citation preview
CMYK
Botim i shoqatave mjedisore “Ekolëvizja” Nr. 107, viti i katërt i botimit, 25 TETOR 2009 Çmimi: 40 LEKË
www. ekolevizja. org
TELEFON I GJELBER 04 2234 851CILI ESHTE MENDIMI JUAJ PER MBETJET URBANE DHE
RICIKLIMIN E TYRE NE TIRANE DHE ZONEN KU JETONI ?
Na informoni dhe kërkoni informacion në telefonin e gjelbër.JU MIREPRESIM
Nga Albina GJINI, koordinatore e projektit COMBI përshkollat e Lezhës
GRUMBULLIMI IDIFERENCUAR. A
DUHET ORGANIZIMDHE NGA KUSH ?
91 % e të anketuarve mendojnë, sepavarësisht shkallës së ndër-gjegjësimit të banorëve, të cilën evlerësojnë të ulët, pushteti lokal duhettë kishte bërë më tepër përgrumbullimin e diferencuar, sidomosme nxitjen e qytetarëve, duke përfshirëedhe stimulimin e ndonjë zone që kapatur rezultate, qoftë edhe fillestare.Kjo nëpërmjet ndonjë investimit nëlulishte, kënde sportive apo ndonjëformë tjetër stimulimi.
TELEFONI I GJELBER NJE ANKETE ME NXENESIT E LEZHES PERVIZITEN NE FABRIKEN E RICIKLIMIT
Lexo fq. 3
Lexo fq. 2
Lexo fq. 5
Fëmijët i shkruajnëMinistrit të Mjedisit.
Ministri i Arsimit z. M. TAFAJ i Mjedisit z. MEDIU, Ambasadori i Hollandës z. H. G.C Van den Dooldhe Përfaqësuesi i UNICEF në Shqipëri z. D. PALM duke lexuar mesazhet e nxënësve.
E ngritur në një luginë të vogël, larg rrugës, sipërmarrjatë bën përshtypje për rregullin dhe organizimin e punës. Qënga roja mikpritës , punonjesit e deri tek zotërinjtë A. Mema,E.Sula dhe A. Cani, përfaqësues te firmës, të presin e tëspjegojnë gjithçka që ka të bëjë me veprimtarinë e fabrikëssë tyre, por dhe me njohuri të tjera për rëndësinë dheproceset e riciklimit në përgjithësi. Aty nxënësit vërejtën nëpraktikë përpunimin e mbetjeve plastke të mbledhura prejtyre në kuadrin e projektit COMBI.
Me fillimin e vitit të ri shkollor u organizuan nëfirmën e riciklimit “Polymeren Recycling Albania” disavizita me fëmijet e shkollave që marrin pjesë në projektinCLEEN, “Shqipëria ime e pastër dhe e bukur”. Kjoështë një nga fabrikat e para të riciklimit në Shqipëridhe më e madhja në Ballkan, bashkëpuntore e Grupimit“Ekolëvizja “ në projektin COMBI dhe që ka mundësuarudhëtimin e fëmijëve për vizitat në fabrikë.
Nxënësit: Ne jemi njohur dhe më parë me këtë temësi në lëndën dituri natyre, ku riciklimi i mbeturinavebëhej sipas llojit që kanë, duke i ndarë në qelq, plastikë,metal, karton etj.., por vizita në mësoi shumë gjëra tëreja për rëndësinë e riciklimit me ato që pamë dhenjohuritë që fituam atje.
Nxënësit shkruajnë : Erdhi momenti i shumëprituri ekskursionit kur autobuzi ndaloi para fabrikës.Fabrikaishte mjaft e madhe dhe me një oborr të madh ku ishingrumbulluar mbetje të ndryshme plastike. Ajo qe naberi me shume pershtypje ishte perpunimi i shisheveplastike, si ato që kemi mbledhur ne nëpër shkolla.
NGA VEPRIMTARITE E PROJEKTIT COMBI,“SHQIPERIA IME E PASTER DHE E BUKUR”
Lexo fq. 3
PERSHTYPJET E NXENESVETE KORÇES NGA VIZITA NE
FABRIKE Nga Violeta TICI , koordinatore e projektit
COMBI për shkollat e Korçës
Lexo fq. 5
2
FJALA E PLOTE EMINISTRIT Z. F. MEDIU,
NE CEREMONINE EDHËNIES SË
CERTIFIKATAVE TËPROJEKTIT TË UNICEF Më lejoni t’ju falenderoj për
ftesën për të marrë pjesë në këtëceremoni dhe për të shprehurdisa mendime lidhur medomosdoshmërinë e vijimit tëkësaj pune dhe shtimin epërpjekjeve tona të përbashkëtapër t’i rritur fëmijët tanë mendjeshmërinë dhe kujdesin ndajmjedisit. Personalisht mendoj sekjo është një nismë e cila adresonnë mënyrë të qartë dhe praktikenjë problem dhe kulturë disi tëmunguar në vendin tonë.
Ndaj është me vend tëfalenderoj të gjithë ata që kanëpunuar e kontribuar në realizimine këtij projekti, veçanërisht zyrëne UNICEF-in në Tiranë, Zotin
Nga data 14-17 tetor, nëPallatin e Kongreseve në Tiranëu hap panairi i Fiera del Levante,ECO BIZ EXPO 2009.
Ky është ishte një panair ifokusuar në zhvillimin dhembështetjen e biznesit tëqëndrueshëm. Në katër ditë të
këtij panairi u zhvilluan aktivitetetme temën e ekologjisë qëzhvillohen në katër sektorë tërëndësishëm: cikli i ujit,manaxhimi i mbetjeve, ndërtimidhe energjitë e rinovueshme.
Duke pare këtë fokusim nëproblemet mjedisore në këtëpanair, MMPAU kishte hapësirën
AMBASADORENE ZVICRES
Në kuadër të marrëdhëniesinstitucionale mes MMPAUMinistrinë homologe të TËZvicrës, Ministri Mediu pati njëtakim me Ambasadoren e Zvicrësnë vendin tonë, Yvana Enzler.
Gjatë këtij takimi u diskutua përbaskëpunimet e deritanishme mesdy vendeve, si edhe mbi fushat ebashkëpunimit në të ardhmen.Duke u bazuar në eksperiencënzviceriane, Ministri Mediushprehu interesin e vendit tonëpër bashkëpunim në; zbatimin estandarteve të cilësisë së ajriturban, menaxhimin e mbetjeve tëngurta, zbatimin e rrjetit ekologjikPan-Europian, si edhe hartimin ezbatimin e planeve të menaxhimitpër zonat e mbrojtura.
Gjithashtu Ministri Mediu,theksoi rëndësinë e zhvillimit tëturizmit malor nëpërmjetpromovimit të zonave tëmbrojtura, ashtu si edhe ngritjen,
Palm, Ambasadën e Hollandëspër financimin e këtij projekti,dhe vete zotin Ambasador përmbështetjen e tij. Më lejoni zotiAmbasador t’ju siguroj se jovetëm e vleresojmë këtë projekt,por jemi të hapur përbashkëpunime të tjera në tëardhmen.
Si ministër, por edhe siqytetar mendoj se kjo është njësfidë e përbashkët e të gjithëaktoreve insitucional e social, tëcilët duhet të këmbëngulin nëpromovimin e vazhdueshëm tëvlerave të mbrojtjes dhe zhvillimittë një mjedisi të shëndetshëm etë dobishëm për qytetarët e vet.
Kjo në rradhë të parë kërkonedukimin e vendimarrësve,ndërgjegjësimin e tyre përhartimin dhe ekzekutimin epolitikave që në çdo rast marrinparasysh aspektin mjedisor dhe ikushtojnë atij vëmëndjen e duhur.Në këtë kontekst Shqipëria duhettë përcaktojë vendin dhedetyrimet e veta në kuadër tëpolitikave mjedisore dhendryshimeve klimaterike,sidomos tani që po afron edhetakimi i Kopenhagen-it.
Shoqëria dhe aktorëtinstitucional e social shqiptarduhet të luajnë një rol proaktiv dhe
të gjejnë rrugët e duhura për tëbalancuar zhvillimin ekonomikme ruajtjen dhe mbrojtjen emjedisit. Siç e thashë edhe melart, mjedisi është një sfidë epërbashkët, e cila kërkonvendosjen e një raporti të qartëe të drejtë mes pushtetit qëndrordhe atij vendor, në respektim tëplotë të standarteve dhekërkesave të BashkimitEuropian.
Duke falenderuar Ministrinëe Arsimit për kontributin e tyrenë këtë projekt dhe dukepërfituar nga prania e Ministrittë Arsimit dhe Shkencës, do tëkërkoja të diskutonim përmundesineë e shtrirjes sëedukimit mjedisor në arsimin eulet 9-vjeçar në vëndin tonë. Jami bindur se ky bashkëpunim inisur do të vazhdojë dhe do tëzhvillohet më tej në të ardhmen.
Në përfundim, lejomëni tëinkurajoj mësuesit e çertifikuardhe të gjithë aktorët e tjerë tëpërfshirë në këteë proçes tëdomosdoshem për të ardhmene shëndetëshme të fëmijevetanë, që çështjet mjedisore t’ishohin si çështje të ditës nëshkollë dhe familje, si çështje tësë tashmes dhe të së ardhmestonë të shëndetshme.
funksionimin dhe organizimin eShërbimit Këshillimor në fushën epyjeve dhe kullotave.
Gjatë këtij takimi, u diskutua dhepër shmangien e katastrofaveekologjike, të shkaktuara ngangrohja globale, të cilat prekin sinjerëzit ashtu edhe bimësinë nëtërësi.
Ambasadorja Enzler i garantoiministrit Mediu, bashkëpunimin efortë të vendit të saj, në mënyrëqë Shqipëria të vazhdojë të ecë nërrugën e duhur, për përmbushjene standarteve te BashkimitEuropian.
DHEAMBASADORIN
SPANJOLLNë një takim me Ambasadorin
Spanjoll në Shqipëri z. ManuelMontobbio u diskutua përimplementimin e memorandumit tëmirëkuptimit të nënshkruara ngady vendet.
Ky memorandum konsiston në
TTTTTELEFONI i GJELELEFONI i GJELELEFONI i GJELELEFONI i GJELELEFONI i GJELBERBERBERBERBERGRUMBULLIMI I DIFERENCUAR. A DUHET
ORGANIZIM DHE NGA KUSH ?Me telefonin e gjelbër u
intervistuan 34 persona,kryesisht në zonën urbane tëTiranës. Sipas arsimimit janë :
- 16 me arsim të lartë.- 9 me arsim të mesëm.- 9 me arsim të ulët. Problemi i ngritur ishte : Çfarë
mendojnë se duhet bërë ngakomuniteti dhe pushteti local përtë mundësuar grumbullimin ediferencuar të mbetjeve urbanedhe mundësitë për të ricikluarmbetjet e përshtatëshme.
23 të anketuar ( 68 % ), nga tëcilët 15 me arsim të lartë, upërgjigjën se eksperimentimi ivendosjes para disa kohësh tëkazanëve për grumbullimin embetjeve të diferencuara(plastikë, letër dhe alumin) kadështuar.
21 prej tyre ( 62 % ) e gjejnëshkakun tek mungesa endërgjegjësimit të qytetarëve.
Tetë vetë ( 24 % ) mendojnëse, pavarësisht se sa mbetje tëndara u grumbulluan në kazanëte vendosur, askush nuk erdhi timerrte të ndara, por u bashkuanme plehrat e tjera për tutransportuar në landfield. Kjo,sipas tyre ishte një dekurajimedhe për ata qytetarë që u
munduan të bënin diçka në këtëdrejtim.
31 vetë ( 91 % ) mendojnë, sepavarësisht shkallës sëndërgjegjësimit të banorëve, të cilëne vlerësojnë të ulët, pushteti lokalduhet të kishte bërë më tepërkontroll dhe, sidomos, nxitje tëqytetarëve, duke përfshirë edhestimulimin e ndonjë zone që ka paturrezultate, qoftë edhe fillestare. Kjonëpërmjet ndonjë investimi nëlulishte, kënde sportive apo ndonjëformë tjetër stimulimi. Por, të gjithë,theksojnë se nga policia bashkiakeduhet bërë më shumë edhe përdisiplinimin e hedhjes së mbetjeveme anë të kontrollit të shpeshtë dhetë ndëshkimit të kundërvajtësve.
29 vetë ( 85 % ) mendojnë sepushteti lokal, pavarësishtrezultateve fillestare të dobëta
duhet të vazhdojë punën në këtëdrejtim,sepse edhe kështu do tërritet edhe shkalla e ndërgjegjësimite sensibilizimit.
14 të intervistuar kërkonin tëdinin diçka më tepër për projektin egrumbullimit të diferencuar që kanisur e po zhvillohet në Lezhë.
Për këtë mund të gjejnëinformacion në internet :
http://www.ekolevizja.org/index.php?id=310
“UDHEHIQ FEMIJET NE NISMEN E EDUKIMIT MJEDISOR” PAVION I MJEDISIT NE FIERADEL LEVANTE
e saj, ku u prezantuan botimet qëkjo ministri kishte në lidhje mefushat që trajtoheshin, kuadrinligjor dhe objektivat që kjo Ministrika për energjite e rinovueshme.
Misioni i këtij panairi këtë vitishte nxitja e ndërkombëtarizimit tëndërmarrjeve të vogla dhe të mesme
italiane në një sektor të veçantë, icili është energjia alternative erinovueshme dhe sektori indërtimit, i përfaqësuar nga mëshumë se 50 shoqëri italiane.
Në hapjen e këtij panairi moripjesë dhe Kryeministri z. S. Berisha,Ministri Mediu si dhe Ministri iEkonomisë z. D. Prifti.
Projekti i UNICEF “Udhëhiq Fëmijët në Nismën e Edukimit Mjedisor” është një projekttrevjeçar në fushën e Edukimit Mjedisor, me financim të Ambasadës së Mbretërisë sëHollandës dhe me qëllim të rrisi sensibilizimin e fëmijëve dhe mënyrën e tyre të të kuptuarittë çështjeve mjedisore, nxitjen e qëndrimeve pozitive dhe inkurajimin e veprimeve mjedisoretë drejtuara nga fëmijët duke futur në shkollë edukimin mjedisor si lëndë ekstra-kurrikulare.
Në këtë veprimtari, që u pasqyrua gjerësisht në numurin e kaluar të gazetës, merrninpjesë Ministri i Arsimit z. M. TAFAJ e ai i Mjedisit z. MEDIU, Ambasadori i Hollandës z. H.G.C Van den Dool, Përfaqësuesi i UNICEF në Shqipëri z. D. PALM, të cilët lexuan meinteres të veçantë edhe mesazhet e nxënësve të shkollave ku përcillnin shqetësimin e tyrepër mjedisin.
TAKIM TE MINISTRIT TE MJEDISIT ME …trajnimet e specialistëve në fushatë ndryshme të mjedisit,veçanërisht në teknologjinëmjedisore.
Ambasadori spanjoll i kërkoiministrit fushat prioritaremjedisore për të cilat Shqipëriaka më shumë nevojë. MinistriMediu shtroi si një nga prioritetet pyjet dhe ruajtjen etyre nga zjarret apo fatkeqësi tëtjera natyrore. Ai kërkoimbështejen për lëvizje konkretedhe zgjidhjen e shpejtë të këtijproblemi mjedisor. Një nga pikate rëndësishme të këtij takimi,ishte arrijtja e standarteve teBashkimit Europian nëpërmjet njëbashkëpunimi të suksesshëm.
Ambasadori spanjoll, i shprehuministrit Mediu gatishmërinë evendit të tij për forcimin e këtijbashkëpunimi dhe implementimine tij në të tëra fushat, veçanërishtnë atë arritjeve të standarteve meEU, pasi siç është e njohur vitinqë vjen Spanja do të marrëpresidencën e radhës së BE-së.
3
E ngritur në një luginë të vogël,larg rrugës, sipërmarrja e riciklimit“Polymeren Recycling Albania” tëbën përshtypje për rregullin dheorganizimin e punës. Që nga rojamikpritës, punonjesit e deri tekzotërinjtë E.Sula dhe A. Cani,
përfaqësues te firmës, të presin e tëspjegojnë gjithçka që ka të bëjë meveprimtarinë e fabrikës së tyre, pordhe me njohuri të tjera për rëndësinëdhe proceset e riciklimit nëpërgjithësi.
Në ditët e fundit u organizuan
disa eskursione në këtë fabrikë mefëmijet e shkollave që arrin pjesë nëprojektin CLEEN, “ Shqipëria ime epastër dhe e bukur “. Qëllimi ishtetë nxënësit të njiheshin praktikishtme procesin e riciklimit, por dheme përfitimin mjedisor e ekonomik
të tij. Të parët e filluan nxënësit e
shkollës “Ismail Qemali” të qytetittë Shkodrës, shoqëruar ngakoordinatorja e projektit përshkollat e këtij qyteti zj. DhurataBushati dhe më pas shkollat “
Gjergj Fishta “ e “ Ndre Mjeda “ tëLezhës shoqëruar nga zj AlbinaGjini, koordinatore e projektit dheshkolla “ Sevasti Qirjazi “ e Korçës,shoqëruar nga koordinatorja zj.Violeta Tici dhe nëndrejtoresha eshkollës zj. Klodiana Bezhani.
Z. E.Sula, pasi ju uroimirëseardhjen fëmijeve, në gjithëvizitat, ju spjegoi atyre vleratmjedisore të riciklimit. Nëpërmbledhjen e tij ai theksoi atonjohuri që duhet të ketë për shumëlloje të mbetjeve plastike me
karakteristika dhe emërtime tëndryshme. Ai cilësoi mbetjet eplastikës PET, të cilat janë ambalazhetë produkteve ushqimore, si ato të ujit,pijeve si Coca Cola etj.. që janë tëpërshtatëshme për riciklimin e tyre.
Më pas z. Sula tregoi dhe gjithëprocesin që kryhet për riciklimin eplastikës, duke filluar që ngagrumbullimi i materialit PET, që ështëmirë të bëhet i diferencuar nëvendgrumbulliet e plehrave, dukelehtësuar kështu edhe punën përmarrjen dhe transportin e tij nëfabrikat e riciklimit. Procesi vazhdonmë pas me seleksionimin, pra bëhetndarja e ngjyrave dhe më vone kalohetnë një seleksionim të dyte për të ndarepapastërite që ka materiali dhe kalonne copëtim, pra materiali copëtohet.Më pas vijon larja e plastikës dhe ujiqe del nga papasterite e materialitriciklohet. Pas gjithë këtij procesibëhet presimi i materialit në formë kubiqë të ngjeshet për të patur sa më pakvëllim dhe të jetë më i përdorshëm përripërdorimin e tij. Këtu mbaronprocesin kjo kompani. Më pas këtomateriale plastike eksportohen dheshkojnë në një fabrikë tjetër jashtëvendit e cila merret me ripërdorimin ekëtij materiale për prodhime të reja.Falë teknologjisë ky material shkrihetdhe mpërfundon duke u kthyer nëshishe të reja. Z. Sula theksoi se kysystem është edhe një mbrojtje emadhe e mjedisit dhe të ardhmessonë.
Më pas, nga përfaqësuesit efirmës, fëmijëve ju dhanë porosi që tëgjithë mbetjet plastike që ne mund tëkemi nëpër duar dhe i përdorim, duhettë mos i hedhim në rruge apo jashtëvendit të posaçem. Ato duhenhedhur në vendin e caktuar nëmenyre që të vijnë ne kete fabrike,ose fabrika të tjera si kjo, për turicikluar. Kjo punë sjell përfitimet eveta, mjedis më të pastër, më pakndotje dhe si rezultat i ketyre dykomponenteve do të kemi edhe njëjetësë më të pastër e më të mirë.
Enes Tafili, një fëmijë i klasës sekatërt të shkollës “Ismail Qemali”kishte deshirë për të shtuar diçka nëlidhje me riciklimin. Ai u shpreh : “ Siç
Shkodër, 21.10.2009 Në vazhdim të zbatimit të
projektit “ Shqipëria ime e pastërdhe e bukur “, në orëtjashtëkurrikulare u zhvillua një
eskursion për edukimin mjedisorme nxënës të shkollave të Shodrës,pjesëmarrëse në projekt. Kësaj hereeskursioni u krye në pikën e
grumbullimit të mbetjeve urbane tëqytetit të Shkodrës, praënVarrezave të Dëshmorëve “.Merrnin pjesë nxënës të shkollave“ Ismail Qemali “, “ Ndre Mjeda “,“ Branko Kadia “, “ Skenderbeg “dhe “ Ndoc Mazi “. Nxënësitshoqëroheshin nga zv/drejtorët eshkollave dhe mësues të ciklit fillor.
Qëllimi i kësaj veprimtarie ishteqë nxënësit të shihnin se si dhe kuhidhen mbetjet urbane të qytetitdhe cilat ishin mundësitë që mundtë krijoheshin për riciklimin embetjeve të përshtëshme për këtëproces. Fëmijët ishin në dijeni tëvepërimtarisë, ku do të shkonin dhepër çfarë do të bëhej fjalë.
Përshtypja e parë, me të arriturnë destinacion, ishte se nxënësit
mbetën të shokuar nga sasia e madhee plehrave. Koordinatorja e projektit“ Shqipëria ime e pastër dhe e bukur“, znj. Dhurata Bushati, bëri njëpërmbledhje të qëllimit të vizitës dhecilat ishin rrugët dhe mënyrat epjesëmarrjes së të gjithëve, si dhe vetëfëmijëve, për veprimtaritë që duhet tëparashikonin dhe të kryenin përpërmirësimin e mjedisit në qytet.Nxënësit, me fjalët e tyre dhe meposterat përkatës të ngritura lart,treguan dëshirën dhe vendosmërinëpër të qënë veprimtarë, por dhe nxitëstë komunitetit të tyre, duke filluar qënga familja e shkolla për një qytet tëpastër e të bukur.
Pas kësaj, veprimtaria u vazhduame rrugëtimin për në Bushat ku pondërtohet një fabrikë e madhe
riciklimi. Edhe aty, znj. Dh.Bushati, u bëri fëmijëve njëpërshkrim të mënyrës së
funksionimit të procesit tëriciklimit, sipas një experience tëbukur të parë në Norvegji.Nxënësit, që më parë, kishinmarrë edhe informacion nga
interneti për riciklimin dhe, shumëprej tyre donin të treginin patjetërse kishin marrë njohuri për këtë
proces. Kjo veprimtari u bë shkakqë mësuesit të zhvillonin nëpraktikë tre orë të hapura, të bukuradhe shumë të vlefshme përedukimin mjedisor.
TRE ORE MESIM I HAPUR PER EDUKIMIN MJEDISOR
e dimë të gjithë riciklimi ështëprocesi i përpunimite tëmbeturinave. Kohët e fundit kyproces ka patur një zhvillim të
gjerë në fushën industriale si përdrurin, hekurin, plastikën apoqelqin. Për ta bërë sa më tëthjeshtë këtë proces, në lidhje me
materialet e riciklueshme, duhettë vihen në funksion grumbullimii diferencuar i mbetjeve nëkontenitorët përkatës. Nëse nukvihet në funksion grumbullimi idiferencuar i këtyre mbetjeve, nukdo të kishim një mjedis të pastërdhe burimet e pasuritë natyroredo te zhdukeshin. Ripërdorim,Riciklim dhe Reduktim jane trefjalët më të rëndësishme qëmbrojnë mjedisin, të njohurandryshe si 3 “R”-të.
Një nxënës tjeter pyeti : “Pse
fabrikat ndërtohen jashtëqyteteve?”. Zoti Sula u përgjegj sekjo është një pyetje që nuk ka lidhjeme ne, por me që shteti ka çaktuar
një zonë si industriale, ajo përmbante gjitha kërkesat që kërkon njëveprimtari teknologjike, duke filluarnga energjia elektrike që është ajo
energji që kërkon zona industrialedhe si zonë jashtë vend banimeve,ka të mirat e veta duke qënë se skandotje e nuk krijon zhurma. Pokështu përfaqësuesit e firmës jupërgjigjën shumë pyetjeve tënxënësve të cilët ishin të interesuar,jo vetëm për procesin e riciklimit,por dhe për shumë probleme të tjerasi ndotja nga plastika, dëmet e sajnë shëndetin e njerëzve, impaktinnë jetën e gjallë dhe në mjedis tëmbetjeve plastike.
EDUKIM MJEDISOR NEPERMJET VEPRIMIT NGA VEPRIMTARITE E PROJEKTIT CLEEN, “SHQIPERIA IME E PASTER DHE E BUKUR”
4
1. BATERITE• Të gjitha bateritë e përdorura
klasifikohen si të rrezikshme dhericiklimi i tyre është gjithmonëopsioni më i mirë.
• Bateritë e zakonshme qëpërdorim në shtëpi përmbajnë disakimikate të rrezikshme dhe duhettë mos hidhen në mbeturina.
• Bateritë e rikarikueshmepërmbajnë metale të dëmshme,kështu që nuk duhet të hidhet nëmbeturinat e përditshme, ata duhettë kthehen për asgjësimin ose tëriciklohen nga sipërmarrës të
kualifikuar.•I takon edhe pushtetit lokal për
të parë mundësitë e mbledhjes dhemenaxhimit të tyre sipas një skemetë përcaktuar.
• Bateritë e zakonshme kërkojnëshumë energji për tu prodhuar,kështu që në mënyrë që të kursehetkjo energji, është më mirë tëpërdoren bateri të rikarikueshme. •Bateritë e rikarikueshme janëopsioni më miqësor për mjedisinsepse, me disa qindra ciklerikarikimi, kanë jetë shumë herë mëtë gjatë se bateritë e zakonshmeduke prodhuar edhe shumë pakmbeturina.
2. MATERIALET ENDERTIMIT
• Ndërtesat ku jetojmë e punojmëjanë të përbëra nga materiale,shumica prej të cilave janë tëriciklueshme si metal, dru, qelq, etj..Duhen ricikluar këto materiale në
përputhje me rrethanat.• Nga rikonstruksioni i
banesave mund të nxirrenmateriale, për tu ripërdorur por dhepër ti shitur, duke përfituar dhevlera monetare, si xhama, dyer,drrasa, tulla etj…
3. MBETJET KLINIKE• Mbeturinat klinike (spitalore)
si garzat, mbetjet sanitare dhefurnizimet mjekësore të përdorurakanë potencial të madh infektiv,kështu që duhet të hidhen dukepërdorur metoda të veçanta.
• Të jemi shumë të kujdesshëmpër asgjësimin e gjilpërave dhe
shiringave.• Punonjësit e mjekësisë duhet
të jenë shumë të kujdesshëm si përshkatërrimin e mbeturinavemjekësore, ashtu dhe menaxhimine tyre në kontejnerë të posaëëmpër tu djegur apo përpunuar memetoda të ndryshme.
• Kutitë mjekësësore mund tëriciklohen në përputhje merrethanat kur ato të jetë bosh.
• Organet e pushtetit lokal dheato të shëndetësisë që janëcaktuar për menaxhimin e mbetjevespiatalore duhet të bashkëpunojnëdhe të ofrojnë, edhe falas po qenevoja, për trajtimin e tyre sepserreziku në komunitet është i madh.
• Ka edhe kompani private qëofrojnë zbatimin e skemave kliniketë trajtimit të këtyre mbetjeve.
4. KOMPOSTIMI IMBETJEVE ORGANIKE
Kompostimi është një mënyrëe shkëlqyer për të ricikluarmbeturinat e kuzhinës e, nëpërgjithësi, ato organike meorigjinë nga kafshët dhe bimët.Nuk është e vështirë për tëmbledhur këto mbetjet e tëpërdoren, sidomos në zonat rurale,por dhe në qytet, si përzierjeplehrash për kopshtin ose vazot eluleve.
Fazat kryesore të kompostimitjanë:
• Mbledhja e materialeveorganike në një kazan ose një enëtjetër plehrash.
• Nga ngrohtësia ( mirë është tinxehim deri në 60 ° C )
mikroorganizmat, si baktere dhekërpudha, dekompozojnëpërbërësit dhe mind të përdoren sipleh organik.
• Tërë procesi zakonisht zgjatrreth 3-9 muaj, dhe si përfundimrezulton një lëndë ushqyese epasur për të përdorur në kopshtintuaj.
• Përzierja e plehut që është gatipër përdorim mund të merret ngafundi i pirgut, duke e lënë pjesëntjetër për të përfunduar procesin.
Çfarë duhet dhe cfarë nukduhet hedhur për kompostim.
Çfarë duhet hedhur :• Flokët.• Letre e copëtuar.• Bari, gjethet, kërcelli e mbetjet
e tjera bimore.•Jashtëqitjet e kafshëve. • Kashta dhe tallashi.• Mbetjet e frutave dhe
perimeve.• Mbetjet e Cajit dhe kafes.• I gjithë plehu organik.
Çfarë nuk duhet hedhur :• Mishi ose peshku.• Hiri i qymyrit.• Pelenat dhe mbetje klinike.• Produktet e qumështit• Bojrat.• Dru i trajtuar kimikisht.• Mbetje bimore me sëmundje.• Rroba.
5. KOMPJUTERAT Mbeturina elektronike, dhe në
veçanti pajisjet kompjuterike,përbëjnë një pjesë tëkonsiderueshme të mbetjeve tona.Çmimet e ulëta dhe përhapjamassive e tyre na lejojnë që edheti zëvëndësojmë herë pas here.
MENAXHIMI I MBETJEVE DHE RICIKLIMI I TYREKëtë e shton dhe ndryshimi ishpejtë teknologjik që sjell
prodhime gjithmonë e më të reja,më të mira e më të fuqishme.Rezultati është një shtim imbeturinave kompjuterike.
Pse është e rëndësishme që tëriciklojmë pajisjet kompjuterike?
Mbetjet kompjuterikepërfshijnë monitorin, printerin,hard-driverin dhe pjesë të tjera.Këto nuk duhet në asnjë mënyrëtë hidhen me mbeturinat familjare,
sepse ato përmbajnë substancatoksike e të rrezikshme. Programi iMjedisit i OKB-së ka kohë që ngreshqetësimin e menaxhimit tëmallrave elektronike, të cilateksportohen nga vendet ezhvilluara, nganjëherë edhe në
mënyrë të paligjshme, në Afrikë,Azi dhe Amerikën Jugore.
Një kompjuter i vetëm mund tëpërmbajë deri në 2 kg plumb dhepërbërja komplekse e materialevetë PC është e vështirë të riciklohete gjithë.
Çfarë materialesh kanëkompjuterat ?
Legjislacioni i ri i BE që ka hyrënë fuqi në vitin 2007 për pajisjetelektrike dhe elektronike (WEEE)përcakton edhe rregullat për tëruajtur, grumbulluar, trajtuar,ricikluar e magazinuar këto paisjeveçmas nga mbeturinat tjera.Mbetjet kompjuterike mund tëkthehen për tu menaxhuar me njëstrukturë profesionale apo për tudhuruar, p.sh. në një organizatë jo-fitimprurëse. Riciklimi i tyre sjell :
• Uljen e vëllimit të mbeturinavetë cilat do të përfundonin nëlandfill.
• Për të reduktuar sasinë elëndëve të para të nevojshme përprodhimin e produkteve të reja.
• Kursimin në mjete dhe vlerafinanciare nga riciklimi i epërshtatshëm për konsum.
6. MATERIALE ELEKTRIKE• Shumica e pajisjeve elektrike
mund të ripërdoren plotësisht aponë pjesë të veçanta.
• Nëse pajisjet elektrike janë tëpadëmtuara ose në gjendje punemund të ripërdoren, të shiten apotë dhurohen.
• Mund të dërgohen në qendrate tyre të riciklimit.
• Gjithmonë duhet të përpiqemipër të riparuar artikujt elektrikë nëvend që t’i hedhim sepse të tjerëtmund të gjejnë një përdorim efektivtë tyre.
• Përpiquni të bleni sendetelektrike që kanë një periudhë tëgjatë përdorimi.
Materiali Përqindja
Plastikë Metale (ferrite ) Metale ( Jo ferrite ) Pjesë elektronike Qelq
23% 32% 18% 12% 15%
5
1. Çfarë opinioni patët përeskursionin?
1. Eskursioni ishte shumë,shumë i bukur. Pamë disa gjërashumë të bukura, si fabrikën e
riciklimit të plastikës, si dhe shishete ndara sipas ngjyrave.
2. Neve na pëlqeu shumëeskursioni pavarësisht sepunonjësit punonin me sende qëkishin qënë në koshin embeturinave si: shishe e qeseplastike, letra e kartona, kutia eqese prej alumini.
3. Eskursioni më pëlqeu se nefituam njohuri të reja të cilat do tëna shërbejnë për orët eveprimtarisë jashte kurrikulare.
4. Eskursioni për ne ishteshumë i bukur. Atje ne fituamshumë dije në lidhje me riciklimin eplastikës.
5. Eskursioni më beri shumëpërshtypje, për gjërat që pamë dhenjohuritë që fituam.
2. A jeni njohur më parë metematikën e eskursionit?
1. Po ne jemi njohur më parë metematikën e eskursionit, por nukdinim se çfarë do të kishte atje.
2. Po ne jemi njohur më parë metematikën e ekskursionit, por nukprisnim të merrnim kaq shumëinformacion.
3. Jemi njohur dhe më pare metematiken e eskursionit “Vizitë nëfabrikën e riciklimit të mbeturinave”.
4. Po,jemi njohur me tematikëne eskursionit, ku mësuesja nanjohu me vizitën që do të benim nëfabriken e riciklimit të mbeturinavepër të parë më nga afër se sindodhte ky proçes.
5. Mësuesja na ka njohur dhemë parë me tematikën e eskursionit
si dhe qëllimin që ky eskursionkishte.
3. A jeni njohur më parë metemën e riciklimit?
1. Po, jemi njohur dhe më parëme këtë temë si në lëndën diturinatyre, ku riciklimi i mbeturinavebëhej sipas llojit që kanë, duke indarë në qelq, plastikë, metal,karton etj...
2. Kemi njohuri për riciklimin embeturinave. I kemi marrë nëlënden dituri natyre, i kemipraktikuar në lëndën aftësimteknologjik, etj.
3. Po, jemi njohur dhe më parëme këtë temë se mësuesja e kaspjeguar në lenden dituri natyre.
4. Jemi njohur me këtë teme jovetëm në librat shkollor por edheato jashtëshkollorë.
5. Jemi njohur me temën ericiklimit në lëndën e diturisë sënatyrës dhe në familjet tona.
4. Çfare pritnit ngaeskursioni?
1. Menduam që eskursioni dotë zgjaste më shumë dhe makineritëtë funksiononin.
2. Ne menduam që fabrika dotë ishte shumë më e madhe dhe seeskursioni do të zgjaste shumë mëtepër.
3, Ne nga eskursioni prisnim qëtë rrinim më shumë atje dhe që tëshihnim në punë edhe makineritë efabrikës.
5. Çfarë ju bëri më shumëpërshtypje?
1. Mua më bëri shumëpërshtypje mënyra se si ndodhtericiklimi i shisheve plastike.
2. Më bëri përshtypje se simakineria kthente gjithë ato shishe
plastike në grimca shumë të vogla.3. Përshtypje të madhe më krijoi
ajo që mbeturinat e plastikës rrinintë pa prishura për 180 vjet e mëshumë.
6. A mësuat diçka më shumënga ato që dinit?
1. Po, patjetër që ne mësuamdiçka më tepër nga ato që dinim mëparë, të reja dhe të rëndësishme.
2. Po, ne mësuam më shumë.Mësuam se si i ndanin shishetsipas ngjyrave, etiketat të veçuaranga shishet, etj.
3. Po, ne mësuam se disamateriale, pasi i grimconin, ipërdornin për shtrimin e rrugëve.
4. Po, mësuam se plastikaprodhohet me nënproduktet enaftës dhe qëndron në natyrë për
një periudhe shumë të gjate kohe.7. A keni diskutuar me shokët
për eskursionin?1. Po, ne kemi diskutuar me
shokët për dhe ata na kanë dëgjuarme shumë vëmendje.
2. Po, kemi diskutuar dhe jutreguam diçka më shumë në lidhjeme riciklimin e plastikës.
3. Ne kemi folur me shokët dhena pyetën për gjerat që pamë dhemësuam atje.
4. Kemi diskutuar me shokët përecurinë e punës në fabrikënriciklimit të shisheve plastike.
5. Ju kemi treguar shokëve përeskursionin, se si punëtoret indanin më parë mbeturinat sipasllojit të tyre.
8. Si i keni prezantuar tekshokët tuaj, materialet e sjella dhemënyren se si funksionontefabrika?
1. Ne ju kemi treguar se sindanin etiketat nga shishet, si mëpas shishet të ndara sipasngjyrave kalonin nëpër makineridhe pasi grimcoheshin,presoheshin duke formuar një kubtë madh të cilin e dërgonin në njëfabrikë tjetër për të përfunduarproçesin e riciklimit.
2. Shokëve u tregova përmakinerite e mëdha që kishte, tëcilat shërbenin për grimcimin eshisheve, larjen e tyre si dhe tharene presimin i tyre, që të bëheshingati për t’u dërguar në një vendtjetër për të prodhuar sërish shishetplastike.
3. Shokëve ju thashë se meetiketat që veçonin nga shishetplastike, pasi i grimconin, ipërdornin për shtrimin e rrugëvetë cilat ndihmonin në kullimin e ujit.
4. Ju tregova se edhe plastika,riciklohej sipas llojit të saj, e ciladallohej nga një simbol në formëtrekëndeshi, ku brenda saj ishtepërfshirë dhe emertimi i llojit tëplastikës.
5. Shokëve u treguam edhematerialet që ne kishim marrë ngafabrika, si grimca etiketash, grimcashishe plastike, lëndën e parë nganafta që ndihmon në prodhimin eplastikës.
9. Si i priten shokët ato që ju utreguat?
1. Ata e pritën shumë mirë dukena dëgjuar me vëmendje deri sa nembaruam së treguari për të rejat qëpamë në këtë fabrikë.
2. Ata panë me shumë kureshtjematerialet e sjella nga fabrika.
3. E pritën mjaft mirë dheshprehën mendimin se dhe atamësuan diçka më tepër në lidhje mericiklimin.
4. Shokët e pritën me kureshtjetë madhe për të fituar më shumëinformacion si realizohet riciklimi ishisheve.
5. E pritën mjaft mirë dhe napyesnin për eskursionin, fabrikën,rrugën, etj.
10. A e kuptuat sa erëndësishme është që tëgrumbullohen shishet dhe qesetplastike e të dërgohen përriciklim?
1. Po, ne kuptuam se po të mosndodhte riciklimi i shisheveplastike, ato do të qendronin nënatyre duke ndotur për qindra dhe
do të zinin një hapësirë shumë,shumë të madhe.
2. Kuptova shumë mirë sepsezbulova se plastika krijon ndotjetë madhe.
3. Po, e kemi kuptuar se riciklimijo vetëm i shisheve por dhe imbeturinave të tjera që qëndrojnëpër një kohë të gjatë në mjedisinnatyror është shume i rëndësishempër të patur një mjedis sa me tëpastër.
4. Kuptuam se sa erëndësishme është që jo vetëm tëgrumbullohen këto mbetje, por dhetë riciklohen ato.
11. Çfarë do ta plotësonte mëshumë këtë eskursion?
1. Këtë eskursion do taplotësonte më shumë nëse do tëpunonin edhe makineritë dhe dotë shihnim se si ndodhte proçesi iriciklimit.
2. Më shumë do ta plotësontenëse do të shkonim dhe në një kendlojrash për femijë.
3. Do të ishtë më mirë nëse dotë rrinim më gjatë dhe të shihnimse si funksiononte makineria.
4. Kisha dëshirë të shihja vetëme sy gjithë proçesin e ndarjes sëshisheve, copëtimin e tyre, larjen,tharjes dhe presimin e tyre.
-Ky eskursion do të ishte më iplotë nëse do të shihnim dhemënyren se si formohen sërishshishet që na u treguan sishembull.
NJE ANKETE ME NXENESIT E LEZHES PER VIZITEN NE FABRIKEN E RICIKLIMIT Nga Albina GJINI, koordinatore
e projektit COMBI për shkollat eLezhës
1-Erisilda Dervishi: Ajo qe meberi me shume pershtypje ishteperpunimi i shisheve plastike. Nefillim ato mblidheshin te gjitha perte formuar kubike. Me pas çoheshinneper makineri dhe aty veçoheshin
nga njera-tjetra. Pastaj çoheshin nemakinerine e larjes, pastaj tek ajo eprerjes ku beheshin copa te vogla.
PERSHTYPJET E NXENESVE TE KORÇES NGA VIZITA NE FABRIKEPERSHTYPJET E NXENESVE TE KORÇES NGA VIZITA NE FABRIKEPERSHTYPJET E NXENESVE TE KORÇES NGA VIZITA NE FABRIKEPERSHTYPJET E NXENESVE TE KORÇES NGA VIZITA NE FABRIKEPERSHTYPJET E NXENESVE TE KORÇES NGA VIZITA NE FABRIKEKishte dhe nje proces te tretepastrimi ku makineria ishte meshkalle qe papastertite te mbeteshinaty. Ne fund ishte procesi i katertku copat beheshin nje trup i vetem.
2-Rafaela Leco: Diten e premtene shkuam ne Tirane per te parefabriken e riciklimit. Aty takuaminxhinjerin, i cili na shpjegoi shumegjera per kete fabrike. Mua me kabere pershtypje nje makineri qequhet grirese dhe me anen e sajgriheshin te gjitha mjetet dhe pastajkalonin nepermjet paisjeve te tjeraderisa arinin ne perfundim.
3-Viktor Ciko: Ne pasi u nisemne ora 7. 30 nga Korca, qendruamne Elbasan ku hengrem ushqim dheme pas vajtem ne fabriken eperpunimit te mbeturinave. Kurhyme Brenda na moren ne
interviste. Me tej pame makineri temedha ku ricikloheshin mbeturinaplastike.
4-Kledio Shahu: Ky eskursionishte i pari per mua jashte qytetit.Ruga qe pershkruam ishte nisja ngaKorça,pastaj pushuam ne Elbasan,ku hengrem hamburger dhe pastajkaluam ne Kavaje, Rogozhine,Durres,Vore. Ne fabrikericikloheshin mbetje plastike. Ne ibeme pyetje inspektorit te kesajfabrike se kur ishte hapur kjofabrike, se ku çohej masa plastikekur mbaronte faza e katert ericiklimit e te tjera.
5-Xhorxia Peno: Fabrika ishte emadhe, Brenda ndodheshin disamakineri te çuditeshme, por na ishpjegoi inxhinjer se perse ishin ato.Ne fillim shtypet shishja ne copa te
vogla edhe tapa shtypet. Pastajtretet ne thermija shume te vogla.Fabrika ka 3 vjet qe eshte hapur dheidea e hapjes ishte se shishet notoninne uje e ndotnin mjedisin dhe tesemurnin. Riciklimi eshte shume idobishem per shendetin e njeriut.
6-Denisa Nasto: Erdhimomenti i shumepritur i eskursionitkur autobuzi ndaloi para fabrikes.
Fabrika ishte mjaft e madhe dhe menje oborr te madh ku ishin vendosurmjaft bidona. Kur hyme ne fabrikene bardhe pame disa makinerigjigande ngjyre blu. Brenda ishin dhedisa thase shume te medhenj tebardhe ku kishin vendosur materialte ricikluar. Pame dhe punetoret qevinin ne pune keto makineri gjigandedhe njera prej tyre na u afrua dhe natregoi se si viheshin ne pune ato.Disa prej punetoreve shkonin neoborr ku mernin bidonat plastike tegrumbulluar. Keto bidona ato ishpinin tek makinerite perkatese kume pas do ricikloheshin. Nje ngapunetoret na tregoi nje thes te vogelku ndodheshin mbetjet e shishevepasi ishin ricikluar. Ne filluam tebejme dhe pyetje per te mesuar meshume mbi procesin e riciklimit.
6
( vijon nga faqja 4 )
7. QELQI• Qelqi përgjithësisht është i
ndarë në 3 ngjyra : të gjelbër, ngjyrëkafe dhe i tejdukshëm.
• Duhet kujdes i madh kurtrajtohet qelqi i thyer, duke veshurdoreza.
• Qelqi duhet hedhur i ndarë nëdepozitat e vaçanta të mbetjeveurbane
• Duhet organizuar mundësia e
kthimit në supermarkete e dyqanee kthimit të kavanozëvë, shisheveetj.. prej qelqi siç bëhet me kthimine detyruar të shisheve të birrës,që mblidhen përsëri ngapërdoruesi.
• Kur është e mundur, enët prejqelqi, mund të përdoren edhe sivazo lulesh apo për ndonjë qëllimtjetër të njgjashëm në familje.
8. METALET• Metali zakonisht është i ndarë
në dy grupe: alumin dhe hekur.• Ju mund ti provoni mbeturinat
metalike me një magnet. Alumini
është jo-magnetik (duhet të ketëdhe një një shenjë ALU mbiproduktin ), ndërsa hekuri po.
• Kanaçet e pijeve zakonishtjanë prej alumini ndërsa tëushqimeve ( mish, bizele, domateetj ) janë prej hekuri.
• Është mirë që kanaçet të jenëbosh para hedhjes në mbeturina.
• Kutitë e aerosoleve (pastërroje, detergjentë, deodorantë etj..)mund të riciklohen, por vetëm kurata janë krejtësisht bosh.
• Mbështjellëset e çokollataveetj nuk riciklohen.
9. TONERAT EPRINTERAVE EFOTOKOPJEVE
Zakonisht këto i mbledhinpër tu ripërdorur serviset embushjes së tyre. Por ështëmirë që ne duhet ti rimbushimdisa herë para se ti hedhim,duke kursyer edhe vleramonetare.
10. TELEFONAT CELURARE•Nuk duhen hedhur ( sidomos
bateritë ) por të falen ose tju jepenservisëve të tyre për pjesëkëmbimi
11. TEKSTILE•Tekstilet ( rroba, mbulesa,
perde etj ) që janë akoma tëpërdorëshme mund të falen nëqendrat bamirëse ose të hidhen nëkazanë të veçuar nga mbetjet etjera urbane.
• Donate rroba të vjetra nëdyqane lëmoshë ose të marrë atanë një shitje grumbull.
• Tekstilet e vjetra mund tëpërdoren për mbushjen edivanëve, kolltukëve, ndenjëseveetj..
• Kur dhuroni këpucët,
sigurohuni që ato janë të lidhurasë bashku në mënyrë që tëgjenden lehtësisht.
Periudha kohore e përdorimit tëobjekteve me lëndë plastikeshpesh është e shkurtër, por, ngaana tjetër, krijon për mjedisinprobleme për një kohë mjaft të gjatë.Kështu, për prodhimin e kutive tëvogla të kosit në industri nevojitenvetem 5 sekonda, ndërsa për
DEMET E PLASTIKES NE SHENDET
RICIKLIMI DHE PERFITIMET PREJ TIJËshtë fakt se shumë burime
natyrore tona, si edhe Toka jonënuk janë të rinovueshme. Prandajduhet të fillojmë të marrim nënkontroll veten dhe shumë veprimetona, duke filluar me mjedisin kujetojmë. Një mënyrë epatjetërsueshme është riciklimi.
Riciklimi është procesi i kthimittë një pjese të produkteve tëdobishme në produkte të reja përtë ruajtur burimet e materialeve tëkonsumit, të energjisë dhehapësirës së përdorur. Riciklimi sinjë proces efikas për trajtimin dheripërdorimin e materialeve nxit risidhe një rritje të rëndësishme eafatgjatë ekonomike. Njëlloj tërëndësishme janë si përfitimetsociale, ashtu edhe ato mjedisoresepse promovon përdorimin eqëndrueshëm të burimeve tonanatyrore dhe duke nxitur zhvillimin
e komunitetit, kursimin epërdorimit të tokës të re,parandalimin e ndotjes, ruajtjen eenergjisë dhe reduktimin eemisioneve të gazit serrë.
Përafërsisht 60% e mbeturinatona sot mund të riciklohen porka akoma shumë njerëz që nuk edinë, p.sh., se shishet plastike tëujit që pimë janë prodhuar nganafta. Kjo është njëjta naftë qëpërdoret për të prodhuar benzene,është e njëjta naftë që për të cilënka kërkesë të madhe dhe nuk ështënjë burim i pakufizuar. Por është enjëjta naftë që, kur digjet,shkakton emetimin e gazrave serrë.
Sot produktet më të zakonshëmqë riciklohen janë produktet eletrës, kartonit, plastikës, qelqitdhe aluminit. Riciklimi mund tëbëhet në shtëpi, si dhe në
bashkëpunim me programet epushtetit lokal, të shoqatave dhetë biznesit. Shumë biznesepaguajnë për hekurishtet apokanaçet e pijeve që ne i përdorimçdo ditë, duke rritur kështukoston e prodhimeve të tyre.
Riciklimi i aluminit ruan 95%të energjisë së nevojshme qëduhet për ta prodhuar nga lëndëtë para. Energjia e kursyer ngariciklimi i një ton alumini, është ebarabartë me sasinë e energjisëelektrike që përdor një familje përgati 10 vjet.Riciklimi i një kanaçealumini kursen energjinë që përdornjë llambë 100 vat për 20 orë, njëkompjuter për 3 orë ose njëtelevizor për 2 orë. E thënëndryshe, riciklimi i 20 kanaçevekërkon energjinë e prodhimit të njëkanaçe të re. Pra një të njëzetën(EPA-Environment Protection
Agency, 2008 ). Qelqi mund të riciklohet
pothuaj i gjithë. Nga riciklimi i njëton qelq kursehen rreth 2400dollarë. Është llogaritur që po tërrjeshtohen shishet e kavanozët epërdorur në SHBA, mund të jetë igjatë sa një herë e gjysëmdistancën Tokë-Hënë.
Nga riciklimin i një shisheplastike, jo vetëm që kursen rreth100-1000 vjet në depozitim nëlandfill, por edhe kursen në mjedisemetimet e gazrave serrë që do tëvijnë nga prodhimi i shisheve tëreja, si dhe të naftës që do tëpërdoret për të prodhuar këtoshishe.
Një ton materiale plastike qëdo të riciklohen janë të barabartame sasinë e energjisë së përdorurnga dy persona për një vit tëplotë, me sasinë e ujit të përdorur
nga një përson gjatë dy muajvedhe me kursimin e naftës me njëvlerë rreth 3000 dollarë.
26 shishe PET, po të riciklohen,janë të barabarta me prodhimin enjë një kostumi poliestër. 5 shishePET janë të mjaftueshme për tëprodhuar një xhup sintetik.
Të tillë shembuj ka plot. Poashtu ka dhe shumë artikuj tëdobishëm në plehrat tona tëpërditshme, të cilat mund e duhettë riciklohen : që nga pecetat eletrës dhe letra higjienike e deri temobiljet që ndryshojmë nështëpitë tona. Mundësitë përriciklim janë të pafundme. Duhetinformacion, vullnet e dëshirë dhepak mundim. Por vlera e kësajveprimtarie, edhe për ne vetë, edhepër pasojat në planet, është shumëe madhe.
shpërbërjen e tyre, natyrës i duhenmbi 1000 vjet. Volumi i lëndëveplastike të vjetra në plehratshtëpiake është shumë i madh.Meqënëse nuk prishen, ato mbesinsi trupa të ngurtë nëvendgrumbullimet e plehrave(landrield), duke shtuar volumin
tyre. Ekspertet e mjedisit sqarojnese gjatë djegies së tyre, sipasgrupeve të lëndëve plastike,prodhohen lëndë kimike si acidklorhidrik etj.. Këto lëndë më passhndërrohen në ndotës tërrezikshëm për ujerat nëntokësoredhe ato sipërfaqësore. Gjate djegies
së tyre lindin lëndë që janë ngashkaktarët kryesorë të kancerit.
Në llojet e shumta të lëndëveplastike, PVC (ose polivinilkloridi)ze një vend të veçante. Pikërisht përshkak të vetive që ka, PVC ështënjë lëndë plastike shumëproblematike. PVC prodhohet nga
polimerizimi i lëndës bazëvinilklorid, i cili është një gazhelmues. Në lëndën plastikevinilkloridi largohet ngadalë në ajërpor dhe në ushqimet e paketuarame PVC. Gjatë djegies së 1 kg PVCçlirohet një sasi gazi prej 0.5 kg acidklorhidrik.
MENAXHIMI I MBETJEVE DHE RICIKLIMI I TYRE12. DRURIDruri është materiali më
ekomiqësor.• Druri shpesh mund të
ripërdoret për të bërë sende të tjera,
të tilla si një tavolinë, ndenjëse,kafaze zogjsh, rafte të nevojshmeetj..
• Druri shpesh mund të për turipërdorur edhe si tallash dhe
ashkla druri etj.• Mund të blejmë edhe mobilje
me dru të ricikluar, që jo vetëm ruanpyjet nga prerjet, por ka dhe çmimemë të favorshme.
7
1. Zbatimi i rregullit tëtre “R”
REDUKTO, RIPERDORDHE RICIKLO
Hapi i parë është tëREDUKTOJME sasinë embetjeve të materialeve qëpërdorim zakonisht përshërbimet dhe prodhimet tona.
Hapi i dytë është që tju gjejmëRIPERDORIM tjetërmaterialeve që kemi bërë gati përti hedhur në plehra.
Hapi i tretë tështë tëmbledhim të ndara materialet qënuk do të ripërdorim dhe tihedhim në kazanët e ndarë përgrumbullim të diferencuar eRICIKLIM.
2. Informohu se çfarëmundemi dhe çfarë nukmundemi të riciklojmë.
3. Të blejmë sa më tepërmallra që mund të
riciklohen.Thelbi i riciklimit është lëvizja
ciklike e materialeve brendasistemit, duke eliminuar mbetjetdhe duke kursyer lëndën e parë.Sot mund të gjenden prodhimetë shumta me materiale tëricikluara, që nga letra e deri tekkarriket e zyrave.
4. Inkurajo artistët.Nëse njeh dikë që realizon
vepra arti me materiale tëriciklueshme, ndihmoje duke Idhënë materiale të tilla. Nëse njehdikë që jep mësime arti ose punëdore, nxte të përdorë materialeqë kalojnë në plehra e mund tëriciklohen. Nxiti ata dhe fëmijëttë përdorin letër, ngjitësa, bojrae lapsa që respektojnë mjedisin.
5. Riciklo ujin që përdornë shtëpi.
Në shtëpitë tona, për vilat dheshtëpitë e zonave rurale, duhettë marrim në konsideratë faktin
që të modifikojmë sisteminhidraulik për të mbledhur ujin eshiut dhe ujin që lahemi (dushose vaskë ) për ta përdorur qoftënë larjen e WC apo për vaditje.Për këtë duhet të përdorim edhedetergjentë dhe sapun tëbiodegradueshëm.
6. Riciklo mbetjetorganike.
Mbetjet organike ndahen në:
a. Ushqyes teknikëb. Ushqyes biologjikë.Ushqyesit biologjikë janë ata
që, në fund të ciklit të tyrejetësor, mund të dekompozohennë mënyrë të sigurtë e të shpejtëe mund ti kthejmë në tokë. Tëkrijosh pleh organik ështëmënyra nga më të thjeshtat përtë ricikluar dhe Brenda një kohetë shkurtër. Në shtëpitë meoborr dhe që kanë kopësht oselulishte mund të krijohet nëshumë pak vend një vendgrumbullimi i dekompozimi tëmbëtjeve organike. Një gjë e tillënë fshatrat tona ka qindra vjetqë kryhet, sidomos me mbetjetushqimore dhe plehun ebagëtive. Por kjo mund të bëhetedhe me mbetje të tjera qëdekompozohen nëvengrumbullimet dhe lëshojnëerë të rëndë, e deri tek pemët e
Krishtlindjeve e Vitit të Ri që ihedhim në kazanët e plehrave,që, veç të tjerave, zenë dhe njëvend të madh në landfield.
7. Mbetjet elektronikeRiciklimi I mbetjeve
elektronike po bëhet përherë emë tepër më i përdorshëm në
botë, gjë që I ka ardhur koha tëbëhet dhe tek ne. Nuk janë tëpaktë rastet që në kazanët eplehrave tona hishen televizorëe kompjutera që përfundojnë nëlanfield. Por ky material mundtë riciklohet si pjesë ose i ndarënë materiale të ndryshme qëshërbejnë përsëri në prodhime tëndryshme elektronike.Prandajmund ti falim paisjet që janëakoma në gjendje pune dhe tëçojmë paisjet e tjera në shkollatprofesionale për praktikë apo nëservise ku mund të shërbejnë përriparime.
8. Riciklo paraprakisht.Përveç se të blejmë mallra të
ricikluara mund të bleejmë dhetë riciklueshme. Kur blejmëmallra të ambalazhuara duhet tëmendojmë se edhe çfarë do tëbëjmë me këtë ambalzh, takthejmë në dyqane, të ripërdorimapo ta riciklojmë në një farëmënyre. Kur blejmë diçka që dota përdorim për një kohë të gjatë,si aparatura elektronike apo
elektroshtëpiake, le të shohimdhe modelet për të shfrytëzuarpjesë nga paisjet e vjetra, duhembajtur ato që mund të nashërbejnë në të ardhmen përriparimin e tyre. Të ruhemi ngablerja e paisjeve që quhen “hibridë monstruozë “, që i kanëpjesët të njgjitura apo të salduara
dhe që nuk riparohen dot dhe4janë të pamundura të riciklohenpor, në rast defekti, të detyrojnëtë blesh të reja.
9. Bëj dhuratë ato që nuk
të duhen. Shumë organizata e shoqata
që merren me veprimtari
bamirëse mund të përfitojnëshumë nga materialet që nemund tju dhurojmë. Të tilla kashumë por duhet pak vullnet përti gjetur e furnizuar me atomateriale që ne nuk do tipërdorim më dhe do ti hedhimsi mbetje. Ta bëjmë rregull qëçdo paiisje, rrobë apo këpucë qëhedhim, çdo material që mundtë ripërdoret apo të riciklohet letja falim dikujt që ka nevojë.Kështu nuk do të përfundojnë asnë mbetjet tona urbane.
10. Organizo, mblidh,ndaj, grumbullo.
Për të patur dijeni se çfarëmateriale hyjnë dhe dalin ngashtëpitë tona, nga shkolla apovendi I punës, le të bëjmë njërishikim të tyre.
a. Për një periudhë kohe ( njëjavë apo një muaj ) le ti ndajmëmbetjet tona në kategori.
b. Peshoi, qoftë dhe afërsishtmbetjet, plastikë të riciklueshme,alumini, organike, materiale tëtjera të riciklueshme etj
c. Bëj një program të thjeshtëtë mbledhjes së materialeve qëredukton në minimum ato që dotë hidhen në plehra.
Ky është një veprim që do tëdalë I nevojshëm, sidomosbashkë me fëmijët, që do tëmësojnë dhe në praktikë përmenaxhimin e mbetjeve dhericiklimin e tyre.
DISA KESHILLA PER MBETJET
Në mbarë botën, por sidomosnë vendet e përparuara, shumëindividë, organizata, biznese, pordhe institucione dhe agjensiqeveritare po merren me riciklimin,si kurrë ndonjëherë më parë.Numri i programeve të riciklimit,vetëm gjatë pesë viteve të fundit( 2004-2009 ) është rritur mbi pesëherë. Në fakt, riciklimit tashmëështë duke ndihmuar të mbulojëmë tepër se një e katërta e të gjitha
GREEN JOBS
mbeturinave të gjeneruara në këtovende. Një shembull janë bërëvitin e fundit Shtetet e Bashkuara,nxitur dhe nga politika e re përmjedisin e presidentit Obama.
Krahas përfitimit material emonetare që sjell, riciklimi ështëbërë dhe një drejtim ku pongulmohet nga politikat epunësimit : hapja e vendeve të rejatë punës. Riciklimi edhe biznesete reja që krijon ai nuk kanë nevojë
LIDHJA MIDIS VENDEVE TE PUNES DHE RICIKLIMITvetëm për lëndën e parë që janëmbetjet e riciklueshme. Aigjithashtu ka nevojë dhe për krahëpune si për grumbullimin,përpunimin, prodhimin ematerialit të ricikluar dheshpërndarjen e tij. Kjo ka bërë që,p.sh. në SHBA, në vitin që povazhdon, të punësuarit nëproceset dhe industrinë ericiklimit, të jenë gati pesë herë mëtepër se në sektorin e mbledhjes
e të të punësuarve në lanfielde.Vetëm në shtetet e zonësverilindore të SHBA, për shtatëmuaj u hapën 103 mijë vende punenë riciklim, një shifër kjo sa 2.7përqind e totalit të të punësuarvenë këtë rajon.Ndersa ne gjithëvendin, ky numur ka kaluar 1milion. Këtu hynë që nga puntorëte krahut, shoferët, agjentët eshitjes e deri tek kimistët einxhinjerët.
8
CMYK
Adresa e redaksisë: Ish- klinika qeveritare, shkalla 3, kati IV, TiranëTel. ; 04 234 851, Cel. ; 068 21 82081 e-mail: ekolevizja@yahoo. com
TIRAZHI: 600 KOPJE
EDITORI – Xhemal MATOKRYEREDAKTOR – Agim DALIPI
S T
A F
I
GRUPIMI “EKOLËVIZJA” Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,
Shkodër - Fatbardh Sokoli Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,
Tirane - Pranvera Bekteshi Shoqata Kombëtare progresi pyjor – Tirane, Liljana Shehu Albaforest, Tirane, Mehmet Meta Qendra Eden, Tirane - Merita Mansaku Klubi Ekologjik, Krujë - Muharrem Goci Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Berat
- Genta Decolli Lilium Albanicum, Librazhd- Ferit Hysa Masmedia dhe Mjedisi - Xhemal Mato Qendra për Komunikimin Elektronik, Tiranë – Ladi Balla Qendra Kombëtare e Lëvizjes Ambjentaliste, Tiranë - Haziz
Marku Klubi Ekologjik, Elbasan - Ahmet Mehmeti Instituti i Studimeve të Ambjentit, Tiranë - Agron Deliu
Laguna e Kaltër, Orikum - Skënder Mejdiaj Klubi Ekologjik, Librazhd - Naim Disani Forumi për integrimin social, ekonomik e kulturor,
Gjirokastër – Luan Pogaçi Shoqata Pylli i Blertë - Buçimas, Pogradec - Ruzhdi
Hymetllari Milieukontakt International, Tiranë – Valbona MAZREKU Shoqata e Përmakulturës, Tiranë - Edlira Mulla Klubi Ekologjik, Tiranë - Fatos Xhemalaj G&G Group, Tiranë - Sazan Guri AULEDA, Vlorë Shoqata Mjedisi Ekologjik dhe Turistik Lura, Lurë -
Ismail Hysa Federata e gjuetarëve sportivë të Shqipërisë, Tiranë –
Themi Perri Qendra e konsulencës veterinare dhe sigurisë ushqimore,
Tirane – Gani Moka
KY NUMUR I GAZETES “EKOLEVIZJA”SPONSORIZOHET NGA PROJEKTI “ SHQIPERIA
IME E PASTER DHE E BUKUR“, MUNDESUARNGA UNICEF, MBESHTETUR NGA AMBASADA
HOLLANDEZE
Klubi Ekologjik, Maliq – Myzafer Gjiriti Shoqata “Natyra për njeriun”, Durrës – Fali Ndreka Instituti Kombëtar për Studime dhe Kërkime të Mjeksisë
dhe Mjedisit “Fillonid Durrachieni” – Flamur Tartari Shoqata “Adriatiku”, Vlorë – Petrit Dërvishi Shoqata “Miqtë e Thethit”, Shkodër– Dedë Nika Shoqata "PASS”, Majlinda Lleshi Shoqata “Nënujsat” Ened Mato Shoqata “Vazhdon” Gazmend Koduzi Shoqata "EKOLOGJISTI "- Durres, president Bashkim
Shyle. EKOMJEDISI, Durres, Presidente Magda CARA Shoqata e Mbrojtjes së Peizazheve Natyrore në Shqipëri,
Skënder Sala Agjensia Joniane e Mjedisit, Medias dhe Informacionit,
Shkëlqim Hajno Instituti për Mirëqënie dhe Mjedis, Tiranë, Drejtor
Ekzekutiv, z. Ali Lusha
NGA VIZITA E SHKOLLAVE, PJESËMARRËSE NË PROJEKTIN “COMBI – SHQIPERIA IMEE PASTER DHE E BUKUR”, NË FABRIKËN E RICIKLIMIT “Polymeren Recycling Albania”
Parku kombëtar i Dajtit Parku i madh i liqenit artificial të Tiranës Parku kombëtar i Llogarasë Shpella e zezë Qafë Shtama, si dhe itinerare të tjera
të reja që do ti zbulojmë së bashku.Kërkesat për aplikuesit: Të jetë deri në 30 vjeç; Të kenë aftësi të mira komunikimi dhe
Një letër motivimi përse dëshironitë aplikoni (për Vullnetar ose GuidëNatyrore)
Për të gjithë të rinjtë e interesuar na
kontaktoni në: Tel: 4 2239 619
Ju mirëpresim !
Qendra Mjedisore “EDEN” është e interesuar të zgjerojë grupin e saj të Vullnetarëve dhe të Guidave të Natyrës. Në këtëkuadër, qendra EDEN fton të gjithë ata të rinj që janë dashamirës dhe të apasionuar pas natyrës dhe çështjeve mjedisore,të bëhen pjesë e këtyre grupeve. Guidat Natyrore do të shërbejnë si ciceronë të natyrës për itineraret :
Njoftim
EDUKIM MJEDISOR NEPERMJET VEPRIMIT
Koordinatorët e projektit diskutojnë përbashkëpunimin e mëtejshëm.
Nxënësit shikojnë mbetjet plastike që kanëmbledhur vetë.
Mbetjet e papërpunuara.
Në procesin e seleksionimit. Fëmijët gjatë vizitës. Materiali i ricikluar, igatshëm për përdorim.
Duke filmuar riciklimin.
Fëmijët shohin prodhimin e ri të ricikluarme mbetjet që kanë mbledhur vetë.
të jenë të aftë të punojnë në grupë Të jenë tipa sportivë dhe të gatshëm
për t’u angazhuar përgjatë fundjavës; Të kenë njohuri dhe interes mbi
mjedisin; Të kenë njohuri të gjuhës Angleze.Dokumentat që duhen paraqitur deri më
datë 1 Nëntor 2009 Curriculum Vitae;
