1 NG DNH NHU (1910-1963)Mt Nh Chin Luc C Tm C Ho Giang D Hu Nghim Chn dung ng Ng Dnh Nhu I. Thn Th Ng Dnh Nhu Thi Tho u V Thanh Nin, 1910-1955 ng Ng Dnh Nhu (1910- 1963), sinh ngy 3 thng 10 nm 1910 (c ti liu ghi 1911 o Hu) tai lng Dai Phong, huyn L Thuy tinh Quang Binh, lc nho di tu tai Tiu Chung vin An Ninh, Cua Tng, Quang Tri duoc mt thoi gian th hi tuc. Khc voi nhiu nguoi trong gia dnh theo ngnh hoc c xu huong cuu hoc, cu Nhu cng voi cu Luyn, duoc gia dnh cho di du hoc Php theo Ty hoc khoang du thp nin 1930.Trong nhung nm 1935-38, cc thanh nin sinh vin Trn Vn Chuong, Trn Duc Thao, Pham Duy Khim, Nguyn Manh Tuong dang theo hoc bn Truong Lut v Vn Khoa tai Vin Dai Hoc Sorbonne, Paris, 2 th sinh vin Ng Dnh Nhu theo hoc Truong Quc Gia C Din Hoc (Ecole Nationale des Chartes1)Diu kin nhp hoc l ung sinh phai c Vn Bng T Ti Ton Phn theo chuong trnh Php. Mi kha hoc ko di trong 4 nm, khi d thuong chi nhn 20 tuyn sinh. Trong cc sinh vin Vit Nam, chi mt mnh cu Ng Dnh Nhu trng tuyn. Sau Nhu, c sinh vin Nguyn Thiu Lu, nhung Lu chi hoc duoc mt nm, th phai bo do v l do suc khoe tm l. Anh Ng Dnh Nhu c tr khn thng minh sc bn v thm trm, t ni v thuong chm dm trong suy tu, c xu huong tch cuc tham gia doi sng tr thuc x hi.Sinh vin Ng Dnh Nhu lm tiu lun kt thc kha hoc voi nhan d l: Les Moeurs Et Les Coutumes Des Annamites Du Tonkin Au Xviie Sicle2. (Phong Tuc Tap Qun Cua Nguoi An Nam o Bc Kv vo th kv XVII) Trong danh sch cc th sinh tt nghip nm 1938, sinh vin Nhu duoc xp cui cng ba trong s muoi ba sinh vin trnh lun vn tt nghip, nhung khng theo thu tu ABC3. Nhung trong mt bi vit cua Nguyn L Tuong khng bit dua vo ngun tu liu no, tc gia d ghi Ng Dnh Nhu lm d ti c tn khc4

1 Hin o s 19, rue de la Sorbonne 75005 Paris tl. : +33 (0)1 55 42 75 00.C nhiu nh nghin cuu ln chu Chartes [c din hoc] chuyn giang dy v Khoa C Din Hoc) voi Chartres [dia danh o cch trung tm Paris khoang 30 km]. Dy l mt truong danh ting v khoa lich su, tu nm 1821 chuyn day vic t chuc bao luu cc vn kin v di san luu tru quc gia khc. Khng nn ln voi khoa khao c [archologie], v trong khoa khao c c nhiu ngnh dc bit nhu c tin hoc [numismatique], c vt hoc [palologie], palontologie,2 Theo website http://theses.enc.sorbonne.fr/theses.html?annee=1938 3 Nhung sinh vin khc tt nghip Truong d nm 1938 l: [BOUQUET Marie-Madeleine,L'abbaye de l'Ile-Barbe des origines la scularisation du XVIe sicleCOQUIBUS Genevive,Jean Carondelet, agent diplomatique de Charles le Tmraire, chancelier de Bourgogne (1428-1501)DIANOUS de Jean,Les communauts juives du Comtat-Venaissin et de l'Etat d'Avignon, d'aprs leurs statuts (1490-1790)GUIGNARD Jacques,Recherches sur l'histoire du livre Tours de la fin du XVe la fin du XVIe sicle (1485-1588)HAUCOURT d' Genevive,Etude sur le droit des assembles franaises au dbut du XIVe sicleLEVI Maxime,La grande pche basque des origines la RvolutionMOREL Anne,La guerre de course Saint-Malo (1681-1715)OSWALD Marguerite,Anses fils de Girbert. Etude de la chanson et de ses rapports avec Yon de Mes, suivie d'une dition partielleOURSEL Madeleine,Les origines de la commune de DijonROUSSEAU Louis,L'assistance charitable Rouen du XIIe au XVIe sicle : l'Htel-Dieu de la Madeleine, la police des pauvresWAQUET Jean,La politique trangre de la monarchie franaise sous Charles le Bel (1322-1328)BOISSET Anne-Marie,La vie municipale Aurillac de 1360 au dbut du XVIIe sicleNG Dinh-Nhu, Les moeurs et les coutumes des Annamites du Tonkin au XVIIe sicle] 4 Theo nh bin soan Nguyn L Tuong, ghi d ti lun n tt nghip caNgDnh Nhu l Moeurs et coutumes des Tonkinois aux XVIIe et XVIIIe sicles daprs les voyageurs et missionaires (Phong tuc tap qun cua nguoi Bc kv vo th kv thu 17 v 18 theo cc du khch v cc nh truyn gio), cung vo nm 1938, tai Ecole Nationale des Chartres (thuc ra l Chartes moi chnh xc). V tn cua lun n ny khng hon ton trng hop voi tn lun d ghi trn. Khng bit tc gia ghi lai tn ny o ngun ti liu no hay phai chng co mt du ti khao lun no khc [ng Ng Dnh Nhu (1910- 1963), lc nho di tu tai Tiu Chung vin An Ninh, Cua Tng, Quang Tri duoc my nm th hi tuc, du hoc Php, tt nghip Ecole Nationale des Chartres (truong khao c danh ting cua Php) vo nm 1938 voi tiu lun Moeurs et coutumes des Tonkinois aux XVII et XVIII sicles daprs les voyageurs et missionaires (Phong tuc tp qun cua nguoi Bc ky vo th ky thu 17 v 18 theo du khch v cc nh truyn gio). V nuoc, lm Quan thu Vn kh To Khm Su Hu (1943), sau ra H Ni lm tai Thu Vin Truong Vin Dng Bc C v Tng Vn Kh Quc Gia (1945, thoi Thu Tuong Trn Trong Kim).] (?) 3 Anh Nhu tt nghip Khoa C Din Hoc nm 1938 [c hoc gia ghi l nhung nm 1930]. Vn bng tt nghip ny tuong duong Vn Bng Cu Nhn Vn Chuong Php. Lp Gia Dnh Vi C Trn L Xun 1. Tn khoa Ng Dnh Nhu v nuoc duoc b truoc ht lm Quan Thu Vn kh To Khm Su Hu (1943) sau ra H Ni lm vic tai Thu Vin Truong Vin Dng Bc C v Tng Vn Kh Quc Gia (1945, thoi Thu Tuong Trn Trong Kim), tuc Gim Dc Quan Thu Thu Vin Trung Uong Dng Duong tai H Ni. Vo thoi gian y, anh thanh nin Ng Dnh Nhu nng tham gia tch cuc nhung lop hun luyn thanh nin Cng gio v x hi. Dng nhu hi uc him c cua mt chung nhn tui nho khi d o H Ni: Nho lai, khi ay, ti cn rat tre. Ti d di lan theo anh ca ti di hoc mot nguoi l ng Ng Dnh Nhu. Khng bit bng cch no, do ai ni m ti van nho dinh ninh d l nhng lop hoc v x hoi. Sau ny, doc sch vo th ti hiu d l nhng kha huan luyn cho thanh nin hoi d. au c lm chnh tri, nhn xa nn nhm ng Nhu d mo ra cc lop huan luyn ny d chuan bi khi thoi co dn. Thnh phan nhng nguoi theo hoc, cn cu vo anh ca ti th ho phai c trnh do tuong duong t ti hoc hon th na. Chc phan lon l nguoi theo dao Thin Cha gio. Cc bui hc du din ra vo bui chiu th nm, ti 40 ph Nh Chung H Ni.Tai sao ti lai nho l chiu th nm? Boi v ti theo hoc tai truong Dng Cha Cuu Th nn ngy thu nm l ngy sortie, chng ti duoc nghi di choi hoc v thm gia dnh. Ti v thm cho anh ti nn bt buoc phai di theo anh ti theo hoc lop X hoi. C le, ti l hoc vin tre tuoi nhat ngoi hng gh cuoi. Phng hoc chi c mot cua lon ra vo nn moi nguoi phai di qua cua ny d vo phng hoc. Trong nhng dip ny, ti duoc nhn thay ng Ng nh Nhu. Duoi mt mot dua b con th anh ti l nguoi ti gioi hon nguoi Hai d ti ny thoat nhn th rt ging nhau, nhung khc bit nhau rt nhiu: trong khi d ti thu nht theo ti liu cua nh truong th sinh vin NDNhu tp trung vo th ky 17 dua vo tt ca cc loai ti liu khng ni r dn phong tuc tp qun cua nguoi An nam o Bc Ky, th d ti sau d cp dn hai th ky 17 v 18 dua vo ti liu cua cc nh du hnh v cc nh truyn gio.Xin xem [Nguyn L-Tuong: B Tc Mt Vi Diu V H Ngoicua Dc Hng Y Phanxic Xavi Nguyn Vn Thun Nhn Ngy Mn Tang (16-09-2002 dn 16-09-2005)] http://www.lambich.net/forum/viewtopic.php?p=1067&sid=fe1f431fe37884ea8f9a5fdae2b65c4c 4 Vay m ng ny, ci ng dng nguoi cao gay, da nm xm, mi tc ram den lai cn l thy dy anh ti. ng phai gioi bit chung no. Nhn ng m trong lng chi bit n phuc. ng Nhu lun lun mc loai o bon ti bo ra ngoi. o bn ti mu nu hng nht. n mc kh dan dj. Cui nhch mp v nh nhng khi di qua nhng ngui dng truc cua. t ni v dim dm. Mc d chi l k uc cua mot dua tre con, ti nghi rng nay nhc lai c th gip thm su liu v nhng hoat dong cua ng Nhu khi cn o H Noi. Vic ng lay b Nhu cng d gy mot du luan kh on o lc bay gio o H Noi. V mot le dan di l ca hai ng b du thuoc nhng gia dnh danh gia vong toc 5 2. Sau bin c chnh tri thng 8/1945, Ng Dnh Nhu tip tuc lm o Vn Kh theo b nhim cua B Truong V Nguyn Gip6. E. Miller c ni duong nhu Ng Dnh Nhu vn giu cng vic cua mnh tai Thu vin Quc gia trong sut qung thoi gian H Ni nm duoi su kim sot cua Vit Minh theo cc diu hiu bit cua tc gia bi vit Lich su day du v gia dnh Cu Ng-.-Dim, trong bo Saigon Moi, ngy 23 thng 6 nm 1954. Nhung voi cc chung liu nguoi vit d thu thp, th vic ng Nhu o lai H Ni lm vic sau bin c Ma Thu 1945 l chc chn. Diu ny chung to tinh thn i quc v dn tc tch cuc cua Ng Dnh Nhu rt cao trong lung din bin chung cc su kin lich su cua ca nuoc lc d7 5 T.S.C.N. Nguyn Vn Luc: Nh V ng B Ng Dnh Nhu, ngy 2 thng 11, 1963 http://www.vietcyber.net/forums/showthread.php?t=120512 6 V vic cu ng Ng Dnh Nhu lm gim dc Nha Luu Tr Cng Vn V Thu Vin Ton Quc, Chu Tich Chnh Phu Lm Thoi Vit Nam Dn Chu Cng Ho B Truong V Nguyn Gip d k Sc lnh s 21, b nhim ngy 08/09/1945, c hiu luc ngy 08/09/1945 trn ton quc http://vbqppl3.moj.gov.vn/law/vi/1945_to_1950/1945/194509/194509080009/lawproperties_view Nguyn Vn Sc lnh nhusau: [CHU TICH CHNH PHU LM THI VIET NAM DN CHU CONG HO S: 21 VIET NAM DN CHU CONG HO Dc lp - Tu do - Hanh phc ----- o0o -----H Ni , Ngy 08 thng 09 nm 1945 SAC LJNH CUA CHU TJCH CHNH PHU LM THI SO 21 NGY 8 THNG 9 NM 1945 CHU TICH CHNH PHU LM THI DN CHU CONG HO VIET NAM Theo loi d nghi cua Bo truong Bo Quoc gia Gio duc, RA SAC LENH: Khoan I: Cu ng Ng Dnh Nhu lm Gim dc Nha Luu tru cng vn v Thu vin ton quc. Khoan II: ng B truong B Ni vu, ng B truong B Ti chnh, ng B truong B quc gia Gio duc thi hnh sc lnh ny mi nguoi trong pham vi quyn han cua mnh./. CHU TICH CHNH PHU LM THI VIET NAM DN CHU CONG HOBO TRUONG(D k) V Nguyn Gip http://vbqppl4.moj.gov.vn/law/vi/1945_to_1950/1945/194509/194509080009 ] 7 Edward Miller: Vision, Power and Agency: The Ascent of Ng nh Diem, 1945-1954(Vin kin, quyn lc v tnh chu dng: Con dung ln nm quyn cua Ng nh Dim, 1945-1954). (Journal of Southeast Asian Studies, 35 (3), October 2004 Ban d|ch Hoi Phi, Vy Huyn.WebsiteTalawas ngy 9-10-11/8/2007. http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=10642&rb=0302 5 Sau hai thanh nin sinh vin Nhu v Lu, th mi dn nm 1966, moi c mt nu sinh vin Vit Nam tt nghip khoa ny l c Dng Phuong Nghi8. C Nghi sau v nuoc lm Gim Dc Thu Vin Trung Uong VNCH I o Sign.Chnh thoi gian hoc o Paris, Php, hai gia dnh v hai thanh nin Ng Dnh Nhu v Trn Vn Chuong d c co hi quen bit nhau. Khi lm Quan Thu Thu Vin Trung Uong tai H Ni, Ng Dnh Nhu hon c nu sinh Trn L Xun 15 tui. Nm 1943, Xun du T Ti I Php, du dinh thi xong T Ti 2 s hoc ngnh Lut theo guong cha. Nhung do mi quan h tu lu giua hai gia dnh Trn Ng, nn hai danh tc som chun bi ga con cho nhau v ung thun tro thnh Thng Gia 3. Tu lc cn o trung hoc, mt nguoi tn l Hong Vit c mt thoi duoc gioi thiu lm gia su, phu gio cho Trn L Xun khi c moi duoc 17 tui, d hoc n hoc ni xi ting Vit v cch cu xu khi ra truong doi theo thi quen cua nhiu danh gia vong tc quyn qu thoi d. Su chnh lch v tui tc ngay lc d o H Ni giua hai nguoi gy nhiu du lun xn xao, nht l sau chnh bin 1/11/1963, trong tuong lai. D c th tin hnh vic hn nhn, theo tinh thn Cng gio, C Trn L Xun ung thun tu bo Pht Gio, chp nhn duc tin moi, tu nguyn xin gia nhp Cng gio v chiu php Thnh Ty theo nghi thuc Cng gio o Nh Tho Lon H Ni, do chnh Gim muc Ng Dnh Thuc chu l voi nhiu quan chuc dao doi tham du. Khi d l nm 1943.Chi khoang gn nua thng sau l c Xun rua ti, hai ho Ng Trn t chuc ngay Hn L. Thnh L Hn Phi duoc t chuc trong th tai Nh Tho Lon H Ni vn do Gim Muc Ng Dnh Thuc lm chu t, c Gim Muc F. Chaize Thinh, quan nhim Dia Phn H Ni, cng tham du, voi dng dao Linh muc, nam nu tu si v gio dn Php, Nam v nhiu qu khch, thn huu ngoi doi thuong cua hai ho Ng, Trn9. [Edward Miller l Gio Su Phu Giang Mn Lich Su (Assistant Professor of History) tai Truong Cng Dng Dartmouth. ng hin dang vit mt cun sch v lich su cc quan h cua Ng Dnh Dim voi Hoa Ky. ng cung l tc gia bi nghin cuu Vision, Power and Agency: The Ascent of Ng nh Diem, 1945-1954, xut ban trn tap ch Journal of Southeast Asian Studies vo thng Muoi nm 2004. Miller d thuc hin nhiu chuyn di dn Vit Nam giua nm 2001 dn 2006, k camt chuyn nghin cuu di ngy tai Tp HCM nm 2001-2002, duoc Hoc Bng Fulbright-Hays ti tro.)] http://www.wilsoncenter.org/index.cfm?topic_id=1409&fuseaction=topics.item&news_id=197836. Theo nguoi vit, dy la mt ti liu nghin cuu cng phu c nghia, v khc voi nhung lp truong cua nhiu nh bien soan hin nay, nhung c nhiu tnh chnh xc cao dua vo nhiu chung liu kha tn.. 8 C tt nghipcole des Chartes Paris nm (?). V Vit Nam c mt thoi truoc 30/4/1975, B l m Gim Dc Nha Vn Kh v Thu Vin Quc Gia (VNCH). Sau bin c 30/4/1975, B dinh cu tai Php dn nay.9 V tiu su hai ho ny v ring tiu su cua Ng Dnh Nhu, E. Miller c ni dn hai ti liu Ng nh Nhu", trong Souverains et notabilits dIndochine (Hanoi: ditions du Gouvernement Gnralde lIndochine, IDEO, 1943), trang 62; Curriculum Vitae of Mr. Ngo Dinh Nhu, khng r ngy thng, Texas Tech University, The Vietnam Archive, John Donnell collection, Box 2, Folder 22, Box 2". (A. Niller, sdd.) 6 V pha ho nh gi, nhiu thn chu sang trong cua gia dnh Lut Su Trn Vn Chuong, c nhiu nhn vt quc t trong gioi ngoai kiu nhu Php, Nht, Hoa, cc quan lai Nam triu. Dm cuoi din ra trong khi nguoi Nht vn cn dang chim dng Dng Duong, dang tranh chp gay go voi phe dng minh, tuy th thng dang nghing dn ngy cng r rt v pha M o chin truong Dng Thi Bnh Duong.Chin truong Vit Nam dang chiu nhiu p luc cua qun di Dng Minh, m chu yu l nhung cuc khng tac chin luoc cua qun di Hoa Ky trn khp cc vng c qun Nht chim dng. D tnh hnh cng thng nhu th, vn c dn my chuc xe hoi cua qu khch v thn nhn tham du du di bn duong Gambetta H Ni, noi cu ngu cua gia dnh ho Trn cng voi vn phng lm vic cua Lut Su Trn Vn Chuong. Dn tham du thnh l hn phi, nguoi ta thy c du Trn L Xun dep d, duyn dng, e p trong b d cuoi trng tot, c dt kim tuyn ng nh vuong gia, theo sau c hai chu b tay nng dui o cuoi, tay cm cnh thin tu. Sau Thnh l hn phi theo nghi thuc Cng gio, c du vo bn trong nh mc o, thay b quc phuc qun trng o di gm do tha thuot, thu vng, du di khn mu thin thanh, qun nhiu vng gn ging l phuc vuong gia cua B Nam Phuong trong ngy l thnh hn voi Vua Bao Dai. Pho hng tuoi n dn d ko di kht let truoc dy ph c ta bit thu cua gia dnh Lut Su Trn Vn Chuong. Xc pho by gio trai dy xc pho hng trn duong, ngp dn ht bn chn cua nhiu khch b hnh di qua lai trn mt ph.Dm ruoc du bn nh trai di dn du voi tp hai tre, tp thu nht cm hai dn lng di truoc, theo sau l tp hai tre khc cm hai nhnh thin tu, ni tip voi mt dm ty tng dng dao cc tre em m hai con ngng trng, cu n c bn long do, cau lng, ruou ch, heo dng cui, b deo bng, kiu truyn thng vong tc dt Thn Kinh xu Hu. C du duoc ruoc v qu nh ho Ng o Ph Cam, Hu theo l nghi trang trong.10 Dn Thn Vo Hot Dng X Hi, Chnh Tr| Di trai ti gi sc thnh hn chi duoc khoang hai nm sau, th hng loat chnh bin thng 8 v 9 nm 1945 ln luot din ra trn ca nuoc tu Bc Trung Nam. Ky nim dau lng di voi nhung nguoi khng chin quc gia khi y l luc luong Vit Minh d loi dung tnh th truy lng v st hai rt nhiu nhn vt v co so cua cc dang vin v chnh dang khng c xu huong 10 Tham khao L Nhn (Phan Thu Lang) Trn L Xun: Gic Mng Chnh Trung. Sign, 2005, NXB Cng An Nhn Dn, Ti Ban c sua chua b sung, 268 trang, kh 13x19cm, trang 7-21. Nhiu chi tit duoc m ta c th qu dng, theo nhn quan Cng San,nhung vn c th bao hm nhung chi tit phan anh din bin dm cuoi lc d. 7 Cng San, duong nhu mun ginh ly ht cng lao v vinh du cua mt mnh phong tro Vit Minh lnh dao khng chin ginh dc lp cho dn tc.V th, lc d khi duoc tin nguoi anh l ng Ng Dnh Dim bi Vit Minh bt giu, Ng Dnh Nhu dang lm vic tai Thu Vin Dng Duong, v dang tham gia vo k hoach cai t cho nn gio duc ton quc. Theo mt ngun tin c chung liu11, ng Nhu l 1 trong 14 thnh vin trong Ban Cai Cch Gio Duc, phu trch Chuong Trnh Trung Hoc, do B Truong Gio Duc Hong Xun Hn lnh dao.Nh su hoc cn mn cua M d nghin cuu ti mi vo nhung hoat dng cua Ng Dnh Nhu c nhn xt ng ny c c tnh ring bit.12 Nhung chc cc bin c, c th nguy him cho ban thn v gia dnh, cng muu tnh hoat dng chnh tri i quc khng theo kiu Cng Sn, d khin ng phai vi bo nhim so, tm duong chay vo t tc o Thanh Ha, Pht Dim, cn B Trn L Xun mt mnh vi tm duong chaythot v Ph Cam. C l sau ngy 19/12/1946, ngy ton quc khng chin chng Php do phong tro Vit Minh pht dng, th ng Nhu moi chay vo khu Tu o vng Thanh Ngh, c ln thm st vng bin gioi Lo Vit o khu vuc d. Cuc doi v sinh hoat cua gia dnh Ng tc khng tch roi voi bi canh lin h chung cua nhung thnh phn khc13. ng Nhu cng voi nhm an hem dng ch huong m thm nhung tch cuc chun bi cho k hoach ln nm quy1n cua ng Ng Dnh Dim. Bin C Ng Dnh Khi, Ng Dnh Hun v Phm Quynh (28/8/1945) Trong lc bin c din ra, sau khi Nht du hng, Vit Minh cuop chnh quyn o H Ni, c l ng Ng Dnh Khi khuyn vua Bao Dai dung trao chnh quyn cho Vit Minh do H Ch Minh lnh dao. ng d tuong k tuu k xu dung nguoi Nht mt cch khn kho cm cu voi phong tro Vit 11 Thng tin tu nhung nghin cuu cua Vu Th Thanh tai TPHCM 12 Theo E. Miller: Gia dnh ho Ng khng thiu nhng c nhn c c tnh la thuong v kh hiu; tuy nhin, so voi moi nguoi, ng Ng nh Nhu duoc coi l nguoi bat thuong v b an nhat. L nguoi thu tu trong su anh em, nguoi ta ni ng can trong, su sc v kn do. ng khng qu ma nhu Ng nh Can hay tao nh nhu Ng nh Luyn, ng cng c ve khng quan tm dn vic triu chnh, diu m Ng nh Khi, Ng nh Thuc v Ng nh Dim d qu ban tm. Qua vay, l mot nguoi dn ng tre, ng Ng nh Nhu c ve ham sch vo hon lm chnh tri. Nhng nm 1930 o Paris, truoc tin, ng dnh nhiu thoi gian hoc v vn chuong roi sau d hoc v ch co v ngnh quan thu tai cole des Charte noi ting. Cuoi nhng nm 1930, ng tro v Vit Nam v lm vic trong ngnh luu tr; dn 1945 ng gi chuc vu tru cot tai noi sau ny l Thu vin Quoc gia o H Noi.Sau Cch mang thng Tm, ng Ng nh Nhu tham gia nhiu hon vo chnh tri, dc bit trong nhng co gng cua cc anh em ng d van dong su ung ho cua nhng nguoi Vit Nam Cng gio. (Edward Miller, bdd.,trn. http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=10642&rb=030213 E. Miller d phong vn Gene Gregory o Tp HCM, thng 3, 2002. Mt trong nhung phu t cua Ng Dnh Nhu sau ny nho lai d thp tng ng, thay mt Ng Dnh Dim di thm mt vng Cng gio o gn bin gio Lo nm 1946.8 Minh... C th v l do d, ngy 28-08-1945, ng Ng Dnh Khi14 (1891?-1945) bi Vit Minh dn di v thu tiu cng voi con trai ng l Ng Dnh Hun v Pham Quynh (Thuong Thu B Lai, thoi Bao Dai).Gioi chuc CSVN sau khi cung chim ca nuoc moi tit l v nhn nhn su tht phu phng ny. Vic bt git d nhm muc dch tra th c nhn duoi m tu dep d nhung st mu dau tranh giai cap, kiu dau to dia chu cuong ho. Cch hnh dng ny khng xt xu v tuyn n cng khai, duoc nhp khu v chi dao tu Trung Quc Cng San din ra trn khp phn dt do CSVN kim sot, nht l trong nhung nm 1950-1955.ng Ng Dnh Khi (1895 ?-1945): tt nghip truong Quc Tu Gim o Hu, nm 1910, bt du lm vic o B Binh duoi quyn Thuong Thu Nguyn Huu Bi v cuoi c Nguyn Thi Giang, con gi ng Nguyn Huu Bi lm vo. Dn dn ng ln dn Tng Dc Nam-Ngi (1930) ri Tng Kinh Luoc cc tinh min Nam Trung Ky (1933). Nm 1943 ng hoat dng cng khai, ung h Ky Ngoai Hu Cuong D lc d dang t tc o Nht, nn ng phai tu bo cc nhim vu o Nam triu do nguoi Php kim sot. ng Ng Dnh Khi cai quan trn dt Quang Nam v ng Ng Dnh Hun lm thanh tra lao dng. Ti liu CS sau ny c ni Ng Dnh Hun lm Hin Binh (?) cho qun di Nht voi dung ln n cha con ng lm tay sai cho Nht, nhung thuc ra vic lm cua ho du gy kh khn nht dinh cho cc hoat dng khuy dao tn bao cua Cng San Vit Nam trn dt Quang Nam.Hai cha con du bi tay chn Vit Minh o dia phuong st hai ban dm tai Ht Ph, cch Hu 20 cy s. Ngy 28 Tt nm 1958, gia dnh ho Ng moi tm thy hi ct cha con cng chn mt h chn chung voi thuong thu Pham Quynh. Tu thi cua ca ba nguoi du duoc thn nhn nhn din v cai tng. Sau d di ct cua hai cha con ng Khi duoc chn lai trong nghia trang gia dnh tai Ph Cam, Hu. Nhm Hot Dng X Hi Cn Lao 1. Truoc khi chin tranh Vit Php bng n vo cui nm 1946, th nguoi ta moi pht hin ng Ng Dnh Nhu thot khoi H Ni. Truoc khi dn Thanh Ha, Ng Dnh Nhu cng voi Hong B Vinh v mt s thn huu nng ct v Pht Dim lp khu an ton. Chnh thoi gian ny ng Nhu manh 14 Nhungtheolundoncua LuGiang,trongmtcunsch,tr.402,ngNgDnhKhisinhnm1885cthkhng dng v dn nm 1889, ng Ng Dnh Kha moi cuoi B Pham Thi Thn. V bnh thuong som nht l ng Khi sinh nm 1890, nhung cung c th ng Ng Dnh Khi sinh ra nm 1885, nu ng Kha v b Thn d n o voi nhau truoc khi chnh thuc cuoi nhau (?!)] 9 nha thnh lp cng voi nhiu nguoi dng ch huong, t chuc Lin Don Khng Chin Cn Lao Vit Nam.Khi Vit Minh bi qun Vit-Php dnh bt khoi H Ni, th ng Nhu tro lai H Ni, voi mt Linh Muc m ti liu Cng San Vit Nam goi tn l Trong, dem theo mt cn b quc gia c ban linh, ni l o Din H, tu H Trung moi ra. Nhn vt ny, nguoi nho b, xut thn tu chung vin Thanh Ha, tnh tnh thng minh dim dam. Theo Luong Khai Minh ghi lai, d l mt thanh nin tu xung l Bc Si Trn Kim Tuyn, sau ny cm du ngnh tnh bo mt thoi trong ch d Ng Dnh Dim15: Chnh tai Thanh Ha Pht Dim, ng Nhu cng mt s nhn si tr thuc d chun bi co cu ban du nhn su v t chuc, thnh lp Dang Cn Lao sau ny lm nng ct cho t chuc chnh tri cua ch d Vit Nam Cng Ha tu 1954-1963. Nhung dng ch nng ct du tin l: LS L Quang Lut, Hong B Vinh, Trn Kim Tuyn, Di Duc Tun, tuc Mai Nguyt, Tchya, voi tn goi ban du l Nhm X Hi Cng Gio (1946-1954) l nhm ct tru sau ny cua Dang Cn Lao Nhn Vi. V toi H Ni, ng Nhu moi hay bit vo ng vn sng bnh an v cn o Hu. Nhung sau d ng lai duoc tin vo ng d v D Lat16 voi gia dnh nguoi chi l L Chi (1947-1951). Dn dn ng Nhu bt lai lin lac voi Gim Muc Ng Dnh Thuc o Vinh Long, v ng Ng Dnh Luyn o Sign. Sau chnh bin Thng Tm 1945, ng Ng Dnh Dim bi CS bt giu (nhu d ni trn), ri giai giam tai Vit Bc, nhung voi su can thip cua Gim Muc L Huu Tu, cng v nhiu p luc tu tnh hnh chnh tri phuc tap trong nuoc v quc t, H Ch Minh phai tra tu do cho Ng Dnh Dim du nm 1946, nhu mt chin luoc tuong k tuu k, thu phuc nhn tm nhn si v quan lai cua cuu tro. 2. O H Ni, theo mt s ti liu, ng Ng Dnh Dim t tc tai Dng Cha Cuu Th o khu tu vin Nh Tho Nam Dng o Thi H Ap. Chnh tu dy ng Ng Dnh Dim dn dn mo rng lin lac lai duoc voi cc noi. Thoi ky ny ng Ng Dnh Dim d tip xc voi Linh Muc Nguyn Vn Thnh. Tu Nh tho Nam Dng, my cn b thn tn, nhu 14 Dao ay ng Tuyn vua dau t Ti II, ba l trn vai, voi chic xe dap cuoc ng Tuyn l huong dan vin. ng Nhu th ngoi trn chic xe ko bnh go che kn. O lai nh Chung (Thanh Ha) trong ba tuan l, ng Nhu ln thng Bi Thuong, ng Tuyn tu gi ng Nhu, roi duoc Linh Muc Trong huong dan ln chu Thuong Xun (Ha Bnh). O dy t ngy, ng lai duoc mot vi linh muc ho dao nguoi Muong dua qua Sam Nua theo nga duong rung. Trong thoi gian ny, ng chiu on cc linh muc Thanh Ha. V sau, ng cn nho mi on nghia dLinh Muc Trong d cho ng muon tam o soutane d ha trang trn duong tron trnh( L Nhn, sdd., tt. 19-20) 16 Chnh thoi gian o D Lat ng Nhu d chun bi vit bi vn dng cho luc luong Cng gio tham gia doi sng chnh tri do Ng Dnh Din pht dng: S Gp Sc Cua Ngui Cng Gio Vo Ho Bnh o Vit Nam ( din vn ngy 18 thng 4, 1952 tai Truong V Bi D Lat) 10 Nguyn Vn Chu (sau ny lm dai t, Gim Dc Nha Chin Tranh Tm L, B Quc Phng, Vit Nam Cng Ha), D Mu (sau ny lm dai t An Ninh Qun Di) sang Phc X lin lac voi Linh Muc Bng. Khi Linh Muc Bng bi bt git, ng Ng Dnh Dim vo Sign t tc tai nh ng Ng Dnh Luyn (o s 2, Duong Armand Rousseau (tuc s 8 Duong Nguyn Vn Trng sau ny). Noi ny v sau chnh l co so Truong Y Khoa thuc Vin Dai Hoc Minh DucKhi nghe tin vo dang o D Lat, ng Nhu lin tm ln theo. Trong canh nhiu nhuong bp bnh, cp vo chng tre sng cht vt nhung can dam v ht tnh trong canh tht lung buc bung thiu thn dam bac. B Nhu lo cho chng tung bao thuc l Bastos Xanh, m ng say m v sut ngy chi vi du mit mi voi sch vo. C lc b phai dch thn ra cho mua tung b rau lang thit v chung nhau n tung bua. C khi b phai dem bn ca vng xuyn vng deo c ky nim ngy cuoi d c tin sinh sng qua ngy. ng Nhu can truong chiu dung voi b qun o somi cut tay v chic qun gabardine. Canh sng khem kh y chung to hai ng b lun lun dm thmnhn nai trong tnh nghia vo chng, d trong nhung pht kh khn. Nhung l tuong xy dung mt x hi Vit Nam nhn ban khng roi xa nhung cu chuyn bn bac cua ng tht say sua v nhiu muu luoc voi ban b. C lc duong nhu dam m chnh tri v l tuong x hi ln t ca nhung tnh cam v bn phn gia dnh. Dng l tc phong qun mnh cua mt nguoi c du c chin luoc v t2m nhn xa trng rng. Tu khi lua chon sinh vin cua cole des Chartes, cu Nhu d bc l mt tr thng minh sc sao, mt con nguoi c c t chuc khin nhiu nguoi pht ghen, nhung lai n phuc! Sau khi ng Ng Dnh Dim qua M (1950), ng Ng Dnh Nhu v Si Gn lin lac voi cc tn gio, dang phi, xut ban Nguyt San X Hi, ph bin tu tuong chnh tri cua ng. Thng 09-1953, ng tham gia Phong Tro Dai Don Kt v Ho Bnh voi tu cch dai din Cng Gio. Phong Tro ny hop tai Si Gn ngy 6-09-1953 qui tu cc dai biu Cng Gio, Cao Di, Ho Hao, Bnh Xuyn, Dai Vit, Vit Nam Quc Dn Dang v mt s nhn si, tr thuc Trung, Nam, Bc...tt ca 65 dai biu.17

17 Tham khao ti liuThuyn Ai oi Bn Vn Lu cua Nguyn L Tuong, v Phong Tro Di Don Kt v Ho Bnh, tr.445 Chc l Nguyn L Tuong ni dn Dai Hi Don Kt qui tu nhiu don th nhm cung c vi th cua Bao Dai. E. Miller ghi nhn s dai biu tham du l 55 chu khng phai l 65 nhu bi cua Nguyn L Tuong nhc dn. Theo ng, thuc ra Dai Hi Don Kt din ra trong ngy 5- 6 thng 9, 1953 l mt su kin hn dn. Nm muoi lm (55) dai biu c mt d tham gia k xc nhn ban tuyn b phan di manh m chnh sch dc lp tung phn cua Bao Dai Nhung voi Ng Dnh Nhu v Ng Dnh Dim, su kin ny chu yu chi d chim ly quyn hnh tu tay Bao Dai, nn trong truong hop ny, ai hi l mt thnh cng ruc r. (E. Miller, bdd., http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=10658&rb=0302) 11 Nm 1954, truoc tnh hnh nghim trong c th xoay chuyn s phn dt nuoc, sau khi cn cu Din Bin Phu cua Php bi tht thu ( 07-05-1954), Quc Truong Bao Dai d cu ng Ng Dnh Dim lm Thu Tuong (ton quyn): ngy 07-07-1954, Thu Tuong Ng Dnh Dim trnh din Tn Chnh phu tai Si Gn, ng Ng Dnh Nhu lm C Vn Chnh Tri cho ng Dim, mt chuc vu m khng bao gio duoc b nhim chnh thuc dn khi ng bi st hai o d tui dang sung suc, t ra v nhn thuc v kinh nghim chnh tri.ng Nhu l mt l thuyt gia cu khi xy dung chu nghia Nhn Vi v l mt nh chin luoc chnh tri su sc dn d dam m. Nhu mt cp bi trng, d ht suc gip ng Dim n dinh tnh hnh, di ph voi cc t chuc chnh tri di lp tai min Nam, c ca hoat dng b mt cua Cng San o min Nam trong lc cc sinh hoat cua Cn San Vit Nam du cng khai o min Bc...ng thnh lp dang chnh tri Cn Lao, dua vo mt chu thuyt v co ban do ng khoi xuong l Hc Thuyt Cn Lao - Nhn V| d h tro chnh quyn cua nguoi anh ng. Mt phn no vn dung vin tro cua nguoi M, dang Cn Lao pht trin ln nhanh chng, thm nhp vo hng ngu qun di, cng chuc, tr thuc v ca gioi kinh doanh v tro thnh chnh dang lon nht thoi by gio. Dng thoi, ng cung cho thnh lp t chuc "Thanh Nin Cng Ha" nhm qui tu v hun luyn theo m hnh cht ch v hoat dng tch cuc, c hiu qua do ng lm Tng thu lnh. Mt t chuc khc cung duoc thnh lp voi muc dch nhu trn, dnh cho gioi nu ly tn l "Ph N Lin Di" do vo ng, B Trn L Xun, lm Tng thu lnh. Hai t chuc ny l hai cnh tay ni di cua Dang Cn Lao Nhn Vi, kiu nhu cc don th trong t chuc Mt Trn T Quc cua Cng San, nhung theo muc d khc bit nu khng phai l di lp. Sau khi ch d suy tn bit bao xch bc, loi khen ting ch du diu duoc dip ni dn b, tu pha nhung nguoi Cng San cng phn du cua ho v nhiu c nhn v dang phi quc gia khng c thin cam hay khng dng voi c nhn b v gia dnh ho Ng Dnh. Trn danh nghia l mt c vn chnh tri, nhung hu nhu nhiu nh chin luoc v nhiu ti liu du ghi nhn, ngoi ng Ng Dnh Dim, ng Nhu moi l kin trc su xy dung ruong ct cua ch d. ng hoach dinh tu tuong v xy dung cc cu trc tu thuong tng o trung uong dn ha tng o dia phuong, nng son thn cua ch d. ng Nhu l nguoi khoi xuong chnh yu moi chu truong chnh sch cua nn D Nht Cng Ha. ng cung cho lp v truc tip diu phi nhiu co quan tnh bo v mt vu ( c toi 13 co quan) voi nhung quyn luc to lon nhu c th bt giam nguoi khng cn xt xu truoc. 12 Trong cuc dao chnh ngy 01-11-1963 do phe qun nhn chu dng ng Nhu d bi tham st cng mt ln voi Tng Thng Ng Dnh Dim vo ngy 02-11-1963 theo lnh cua M. Mt Hnh Anh V Cuc Di Cua Hai Anh Em Dim Nhu Thay cho loi kt lun, nguoi vit chi ghi lai mt loi chung cua mt qun y si VNCH c nghia novissima verba di voi nguoi d cht v nhung thuong tic ban thn ch d, dt nuoc m hai ng ht lng phuc vu, v loi ch cua cng dng dn tc v nhn dn cho dn cht: Phuc Vu at Nuoc n Cht "....ti (tuc ng Dn) qua quyt rng: Khng c loi pht biu cng khai no cua tuong t lc d di phai xu tu hai ng Dim v Nhu..." nguoi ta khng khoi ph cuoi v ch l l lun qu ngy tho (khng "cng khai" tuc l phai hiu "b mat" chng?) D lm sng to vn d hon, v dim ny, LM Cao Vn Lun d vit nhu sau: "Khi xc cht anh em ng Dim duoc dua vo nh thuong Saint-Paul th giy tri quat cnh khuvu hai nguoi van cn nguyn. "Trn nguc ng Nhu c nhiu vt thuong do dao dm vo v mot vt dan sng luc trn dau. Trn thn th ng Dim chi c mot vt thuong o dau. "Mot nguoi lnh thit gip k rng ng Nhung (thiu t) (lc dang ni o dy ng Nhung chua duoc thng thiu t - loi ghi ch thm cua nguoi vit) von c mot nguoi b con theo dang ai Vit bi bt v xu tu hay thu tiu trong thoi kv cuc thinh cua ch do ho Ng, d ci va mng chui ng Nhu."ng Nhu nhn ng Nhung cch lanh lng, khinh bi, v ni vi ting to ve khinh mit. "ng Nhung d giat sng c gn lui l cua mot nguoi lnh thit gip dm ng Nhu nhiu lt sau lung, roi ng Nhu ng guc, nhung van chua cht ngay, th ng Nhung bn mot pht dan sng luc vo dau. Cc cuoc khm nghim sau d, v cc phng anh cho thay ng Nhu bi nhiu vt thuong do vat bn nhon dm tu lung cho ra bung, v mot vt dan o dau. "Sau khi ng Nhu bi dm nhiu lt, ng Nhung d bn mot pht sng luc vo dau ng Dim, v pht dan ny kt liu cuoc doi ng Dim ngay lap tuc (nhung tm hnh ny, trong cuc hop bo ngy 5.11.63 tai b TTM, D Mu d trung ra nhu mt bng chung cu th xc nhn anh em c TT Dim d cht tht, v lc d cn rt nhiu nguoi hoi nghi hai ng chua cht. (loi ghi ch thm cua nguoi vit (Phung Hng)). 13 " Mot nguoi khc k thm rng, khi bt duoc hai anh em ng Dim tri quat cnh khuvu, dan tu nh tho ra xe thit gip, tuong Mai Hu Xun d dnh din v cc tuong lnh tai bo tong tham muu chi huy cuoc dao chnh xin chi thi, sau mot lc bn ci, cc tuong lnh d bo phiu voi da so quyt dinh phai thu tiu ng Dim gap, v lo so nu d ng Dim song st, th mot so don vi qun doi c th ung ho ng chong lai phe dao chnh" (7) Trch dn doan trn cua cha Lun (cng l mot nhn chung!), ti (nguoi vit Phung Hng) mun nhn manh thm mt ln nua rng vu muu st hai anh em c TT Dim l mt d muu d duc tnh ton truc boi mt s tung lnh phan bi toa rp vi d ngh| cua ngoi bang (v nu khng thoa mn yu cau cua ho th ho khng ung ho cuoc dao chnh th suc may m thnh cng!).Tic thay, ng Dn d c tnh miu ta mt cch hoi hot, nhu ngm d li cho dai y Nhung, si quan cn v tay chn cua ng Minh, tu git (trang 238), v mnh khng c trch nhim g. Tuy nhin, ta vn thy o mt trang khc, tc gia d d l dinh cho rng git TT Dim l dng (tr. 250). Chnh trong cun "Our Endless War" (8), ng Dn d vit chuong "Diem Must Go" v d bin minh cho vic git TT Dim l hop l. Doc dn dy, nguoi ta bn khon tu hoi nu ng Dn chi bo hnh dng c st TT Dim th tai sao lai nguy bin vy? Tht l mu thun khng th hiu duoc! D l mt sai lm lon.18 Nu Hai ng Khng Bi St Hai, So Phan at Nuoc C Th Chuyn Bin Tch Cuc Khc Mun muon loi nguoi khc, ng uoi vit dn chung tc gia Phung Hng lm r thm lung tu tuong ny nhu sau: ti (nguoi vit Phung Hng) mun moi ban doc tm hiu thm mt kin khch quan cua mt nguoi ngoai cuc, ng Von Wenland, Di S Cng Ha Lin Bang Dc ti Vit Nam. ng ny d tm tnh voi cha Lun rt lu sau ngy dao chnh. Cha Lun d vit:"Truoc ht ti dn gp ai Su uc l ng Von Wenland. ng ny phn nn v ci cht cua ng Dim v ng Nhu. Tuy nhin ng bit ng Dim v ch do cua ng khng trnh khoi mot vi ting khim khuyt nhung khng ai c th phu nhan nhng thin ch cua ng Dim doi voi Quoc Gia. 18 Trch trong Phung Hng: Dc Vit Nam Nhn Chng Cua Trn Vn Dn. http://www.daichung.com/82/09_vn_nhan_chung.shtm 14 "Ci cht cua ng Dim lm cho tuong lai Vit Nam tro nn den toi hon. Ti cn nho mot doan trong cu chuyn cua ng ai Su uc: "Ti khng theo tn gio no ca, nhung ti tin rng gio dy linh hon ng Dim se phang phat noi dy v se gieo nhiu tai hoa cho xu so mnh. "Mt ng duom buon, v giong ng ht suc chua cht. ng cho bit ng d d don tu chuc v se roi Vit Nam trong t lu." (9) V su tht cung d chung minh mt ch hng hn nhu chng ta d tung l Nhn Chung tu 1975 dn nay. Vy ta c th kt lun mt cch dau lng rng "Cuc Dao Chnh 1.11.63 d lm cho Vit Nam mt vo tay gic cng san Bc Vit" Ban c dng voi ti [Phung Hng] khng? Nu ban khng dng , xin moi ban hy doc tip doan ny:"....Ci cht cua ng Dim v ng Nhu d lm cho mot so nguoi Mv xc dong v quay tro lai c cam tnh voi ng Dim hon truoc. Bo mt cua nhng nguoi thay th ng Dim cng dan dan hin r v nguoi Mv thay bo mt d chng dep de g hon. "Nhng nguoi Mv trong d c cuu dai su Nolting, tuong Harkins, ng Richardson, gim doc trung uong Tnh Bo Mv (CIA) tai Vit Nam ln ting canh co rng cuoc cch mang 1.11 chng nhng se khng cai thin duoc tnh hnh qun su v chnh tri tai Vit Nam nhu nhiu nguoi Mv mong cau, m tri lai se lm cho tnh hnh chung toi t hon. Nhng hon loan chnh tri d bt dau din ra v v mt qun su, Qun oi Vit Nam mai lo canh gc Si Gn v cc d thi lon d d phng phe ng Dim d gan nhu bo trong cc vng nng thn cho Vit cong." (10) (s bi bo quc sch p Chin Luc m Vit cng tng gh s nht, l mt th d din hnh-loi ghi ch thm cua nguoi vit [Phung Hng]). Dy l mt bng chung hng hn nht, mt bi hoc lich su dau don nht cho nhung ai tung tu v nguc hunh hoang cho mnh l "nguoi hng cch mang", v tu deo lon to nht d suy gm ly. V ti [Phung Hng] cung mun nhung nguoi d "bi lay tuong to lon" d muu d dao chnh, phan bi chu mnh hy tu kim dim lai hnh dng mnh m n nn hi li. Nhung chm qu ri! Lich su v nhung vuot bin trn bin ca, nhung hn thing trong Tt Mu Thn, trong "l luoc nguoi cai tao" chc chn khng bao gio tha thu bon nguoi ny! D l mt su tht cay dng m ai ny du d thm tha khi phai "tha phuong cau thuc". V sau cng, ti [Phung Hng] mun nhn dip ny nhc lai cu ni d doi cua William Colby, cuu Gim Dc Trung Uong Tnh Bo d tung hoat dng nhiu nm tai Vit Nam, v l nguoi am hiu tnh hnh chnh tri Si 15 Gn hon ai ht, khi hi tic v ci cht cua TT Dim trong cun sch moi nht cua ng (11): "Nu ng Dim cn, chua chc min Nam mt."19 Nhng Du Luan Tha Ma Chong oi

Sau khi ch d sup d th khng bit bao nhiu loi tha ma duoc ni dn gia dnh ho Ng, nhung my nguoi duoc tip xc v c nhn xt nghim chinh qun bnh v nhung con nguoi d.Nh nghin cuu Nguyn Vn Lc d tng hop dung dn nhung diu duoc nhiu nguoi pht biu: Nhiu dm tiu din ra sau 1963, v gia dnh ng Nhu, nhng nguoi nhu Hong Trng Min, Nguyn Dc XunChi nhc lai mot lan cuoi.Trong bi k: Theo Don Sinh vin Hu, tham quan con dung gt bo cua anh em Ng Dnh Dim o Si Gn thng 1163, ng Xun d vit voi li vit quen thuc, m o nua hu, nua thuc nhu sau: Suot tuan qua bo ch Si Gn dng nhiu phng su diu tra v nhng b mat trong dinh Gia Long, dc bit l nhng hnh anh sex m ho gn cho l cua b Tran Thi L Xun vo co van Ng nh Nhu nguoi tu mnh danh l d nhat phu nhn VNCH. Do d khi duoc vo tham quan, chng ti dn ngay phng ngu cua b L Xun pha gan duong Pasteur. Ci phng ny bi dn chng ph tanh banh. Cc si quan chi cho chng ti h thong knh soi duoc lp knh bon mt tuong v ho giai thch rng b L Xun lp h thong knh nhu th d moi hoat dong thn th ring tu cua b trong phng nay b c th ngm duoc tu nhiu pha. V nguoi ta cng huong dan cho chng ti rng phng ring cua Tong Thong Dim gan phng ring cua c em du. ng Ng nh Nhu muon vo phng ring cua cua vo phai di qua phng cua anh trai ng. Khng r thuc hu nhu th no, cho dn by gio, ti van chua hiu c dng nhu th khng v tai sao nhu vay V nhm sinh vin nm vng tranh du, Nguyn Dc Xun vit tip: Nhng thnh vin trong don sinh vin Hu di tham quan ngy ay, hin nay van cn o Hu kh dng nhu nh vn Hong Phu Ngoc Tuong, bc si Pham Thi Xun Qu, anh L Vn Nghin, o nng c bc si L Quang 19 Doan trch vn trong Phung Hng (mt bc si qun y VNCH): oc Vit Nam Nhn Chung Cua Tran Vn n. http://www.daichung.com/82/09_vn_nhan_chung.shtm 16 Ti, o TP Ho Ch Minh c Tin si Thi Thi Ngoc Du, nh gio Nguyn nh Hin, o uc c Tin si Thi Thi Kim Lan, o Php c L Thi Thao; o Mv c Nguyn Thi Kim Tri, o c c Nguyn Thi Kim Xuyn v.v...Ba thnh vin chu chot trong don nay khng cn na l Nh tho Tran Quang Long (ra truong nm 1965), tham gia khng chin v hy sinh o chin truong Ty Ninh nm 1968; Nguyn Thit dang hoc nm thu ba th thot ly, phu trch Thanh nin Thnh uy Hu, hy sinh nm 1968; Vinh Kha, v sau lm Chu tich Tong hoi Sinh vin Hu, lnh dao sinh vin pht dong cc cuoc dau tranh chong cc chnh quyn Dim m khng c Dim. Kha mat v bnh gan vo gia nhng nm Tm muoi. Mt S Nhn Chng Trc Tip D c nhung du lun kiu d, ng Ng Bao (nh thu tt nghip truong M thut bn Php) c trch nhim trang tr tu dinh cua Tng thng Ng Dnh Dim cho ng Nguyn Vn Luc hay: Phng n dinh Gia Long duoc trang tr voi tranh son mi Thnh L. Ring phng b Nhu chi treo doc nhat mot buc anh ve bn thn b Nhu, do hoa si Nguyn Khoa Ton ve. Buc tranh ve b Nhu mc o cnh lua, c hoi r nt noi ln phan nguc pha trong ln o. Chi c vay. Nguoi vit hoi thm, c thay cc buc tuong chung quanh phng b Nhu du c guong phan chiu khng? ng Ng Bao cho bit: Lm g c chuyn d. Tuong thuong nhu moi buc tuong nh khc. Chi tit duoc ng Ng Bao, nay d 78 tui, cho bit chung to chc chn rng Nguyn Dc Xun d bia dt, v dm nam nu sinh vin cng tham du bui tham quan dinh Gia Long d im lng dng lo. D chi nhn thong qua, n tuong v ng cn duoc ghi nho mi trong ti. Nhiu n tuong cn duoc ghi khc trong s hoc tr cua ng Nhu c linh mc Phuc. Lm Phuoc k lai cho Nguyn Vn Luc hay bit: l c dip di lat sau ny, c dn thm thy c. ng d ht loi ni v gia dnh thy cua mnh. ng Nhu th hoc cao, hiu rong, ti tr hon nguoi. Ai ai cng phai nhn nhan nhu vay. Cn cu Don Thm c nhung nhn xt: V phuong din tr thuc, trnh do cua ng Nhu rat cao. Hoc van co din v nhn ban cua ng rong v vng. Qua loi ni , ke ch c th bt gp nhng nhan xt su sc v nguoi v vic, mot su kh thay o ng Dim, v t thay o nguoi chung quanh. 17 B th vua xinh, vua tre dep, gi gn gia phong n np. Thm mot lan na, ti c mot an tuong rat tot dep v b Nhu. Theo cha Phuoc khi dn thm ng Nhu cng voi vi nguoi khc ngoi o phng khch. Chu khch dm dao trong khi b Nhu khng dm ngoi m chi dung chp tay vo nhau d truoc bung. ay l cu chi cua nhng gia dnh c l gio nghim ngt. ng Nguyn Vn Luc nghe bit cu chuyn ny, khi cn o ngoi Bc truoc khi c cuoc di cu. Ni xau mot nguoi th d hon l knh trong nguoi ta, v nguoi ta thuong thay ci tiu cuc trong nguoi khc hon l thay nt xau o noi mn. Chn mnh th lam m m, Lai cam b duoc m r chn nguoi, day l ci thi o doi ben ng cng nhu bn Ty. Sau gn 10 nm, tc gia Nguyn Vn Lc lai c dip khc gp lai ng Nhu trong mt khung canh khc. Hi y, anh cn l sinh vin Di hc D Lt nn thuong tham du nhung bui l do nh truong t chuc. ng Luc nho lai: i lan lai c dip duoc thay ng Nhu. ng khng mc o bon ti na, m o veste. Guong mt c phan triu nng uu tu. Mc dau l co van Tong Thong, ng xuat hin ht suc low profile. Ngi mt gc. Im lng. Ai khen th khen. Ai v tay th v. ng v nh tay ly l, cn vn ngi bt dng nhu th dang ngh v mt vn d g khc. Gn nhu ng khng ch dn ai ca. C cam tuong nhu ng bt buc phai ngi d. C th ng ght nhng thi b ngoi rnh rang voi di cht tng boc, xu phung. Ca buoi l, ng chi ngoi chong tay trn thnh gh. Khng nhc nhch, khng ni nua loi. Cu Don Thm ni tip v con nguoi ng Nhu cu chi lanh lng bt nguoi ta nho dn cu cua Racine gn cho Nron: Ami ou ennemi, il suffit quon me craigne (Ban hay th, min l ho bit so mnh l du).Phan ti, c le chng c l thuoc g voi ng, ti nhn chm chm vo ng. Knh phuc th c, so th khng. Ti dnh ca buoi l quan st ng khng st mot cu chi no. ng khc hn cc vin chuc nhu cc ng Truong Vinh L, Truong Cng Cuu. Cu L th khm nm ra mt. Cc ng lan luot ln ruoc l m chc hn ng Nhu khng h ch dn nhng cu chi, thi do cua may ng ny. ng khng phai l loai nguoi cua dm dng.Cu nghi lai coi, trong 9 nm cam quyn. C bao gio thay ng Nhu xuat hin cng khai, dng dn din thuyt (chi trong truong hop thuyt trnh hoc tap nhu o Suoi Lo O) dao to ba lon, hay hnh anh dng di di trn 18 bo h ran, co x, duyt binh, gn lon gn chau, tin bac xa hoa, xe co tin h hau ung.Khng. ng Nhu t xut hin, t ph truong. Nguc li kn do, np sau bng dng Tng Thng. Cn cu vo cc s bo Lp Trung, Hnh Trnh, Dt nuc v Trnh by sau 1963. ng Luc khng h nghe thay mot loi ph phn v c nhn ng Ng nh Nhu. Tin bac khng, nh cua dinh thu khng. May ai d lm duoc nhu vay? Cu Don Thm vit v ng Nhu d sng nhu th no:Ti cn ghi nhan nhng ong quan nhau khng ui, chic so mi ho co coc tay v hoi c, di dp da quai son. Y phuc suc qu so si cua em mot Thu tuong khin ti pht nguong, lng tng trong bo do lon cua ti. Ti cng thay kh hiu, khi muc kch ng co ro cng vo con trong mot cn phng nho hep trn lau dinh oc lap, tuy cn nhng phng rong rong lon v dep hon. Theo mot nguoi thn can, th ng khng muon o trong Dinh, chi cho dip don di, nhung ng Dim khng nghe, quyt gi ng lai d cn lun lun hoi vic. Cn cu vo nhng loi ng ni v np song b ngoi cua ng, ti d kt luan rng ng trnh ting loi dung quyn luc v dia vi cua ng anh ... Ngay ca hai ch co van cng chi l nhan bat dc di. Vn theo loi k cua cu Don Thm: n khi can cu ng qua Php thuong thuyt voi thu tuong Edgar Faure, mot so nguoi trong chnh phu thay ng phai di voi mot danh nghia chnh thuc hon l voi tu cch bo d ng Dim. Nn hai ch co van d duoc dem dng d dong thoi thua nhan mot su van duoc coi l hin nhin. ng cng bit l khng trnh duoc chuc vi ng Nhu khng thot khoi l thuong, nn chi toi dau 1956 l ng ht phan doi (Khng chiu nguoi ta goi l ng co van). Ai d tung doc cu Don Thm th du hiu rng, cu vit cn trong, tuong di khch quan, khen c m ch cung c. Nhu th nhung nhn xt cua cu nn coi l khun thuoc, trnh duoc ci t nan xuyn tac hay xung tung qu dng. ng co van song thanh dam v don gian nhu th, th chc nguoi phu n no lm vo ng cng phai l nguoi bit liu com gp mm Tu cch tr thuc bit diu l o cho ay. Nguoi ta nhn lai, nhng nguoi thay th ng sau ny. Mot khi c quyn bnhtrong tay, ho d hnh xu th 19 no? Nhu ng o Mau lm ph thu tuong vn ha, d chi trong mot thoi gian ngn, ng xuat hin nhiu lan hon gap boi ng Ng nh Nhu trong 9 nm lm co van? C mot vi no sau ny ln cam quyn c mot phong cch tr thuc nhu mot Ng nh Nhu v tu cch mot ke si nhu mot Ng nh Dim? Nguoi ta chi muon ni v CON NGUOI m khng d cap dn chnh tri. Hay ni nhu cu on Thm, ch d d nht cng ho l nhn trj hon php trj. Nhung nu lm nguoi m khng xung dng th ni chi dn thu khc? 20. Vn Dng Chnh Tr| o Hai Ngoi: ng Ng Dnh Dim Tro lai cuc vn dng hai ngoai cho ng Ng Dnh Dim, th thuc ra, theo GS Tn Tht Thin, cui nm 1949, Cu Dim khuoc tu loi cua Cuu Hong Bao Dai moi ng lm Thu Tuong v cho rng Hip Dinh Cuu Hong vua k voi Php (Hip Dinh Elyses) khng mang lai dc lp thuc su cho Vit Nam, nht l v ngoai giao. Sau d, ng nhn loi cng voi Gim Muc Thuc di mt vng th gioi nhn dip GM Thuc di tham du mt hi nghi cc gim muc cua Gio hi Cng gio o La M. Hai ng di Nht Ban, ri tu d sang Hoa Ky. Sau my tun o Hoa Ky, hai ng sang La M. Mi nguoi sinh hoat theo k hoach ring bit. Sau khi tham du hi nghi gim muc tai Rma, Duc cha Thuc di hnh huong o Ty Ban Nha, ri v Vit Nam, cn ng Dim th di Thuy s v Php.Trong thoi gian o Paris ng Dim gp lai nguoi em Ng Dnh Luyn v gia dnh ng ny. ng gp lai V Vn Hai, mt nguoi hng say st cnh bn ng trong nhung nm 1945-1949. Ngoi ra, ng c so thch di b quan st Paris, v ving cc nh tho lon. ng di b nhiu dn ni vin mt thm c nhim vu trng coi ng phai than troi ng ny din roi! ng muon thm ht Paris, m ton di bo!. Tt nhin cung c nhiu nguoi tm gp ng. V vy m nh chuc trch Php mun ng ra khoi dt Php. Dng lc d c tin Tu vin Maryknoll o New York moi ng sang voi tu cch lm nhn vin giang day dc bit, nn ng Dim di lai Hoa Ky. Giua nm 1953, ng lai di u Chu, tr tai Tu vin Bin Duc Thnh Anr (Couvent Bndictine de Saint Andr) o Bruges, Bi (Belgique). Thuong nhung quyt dinh lon v Vit Nam din ra o Paris, nhung lai hay gy n o, v bi mt thm Php rnh m, nn ng chon qua Bi gn Paris, m trnh duoc ca hai thu phin phuc trn. 20 Tham khao Nguyn Vn Lc, website TSCN d dn trn. Nhung cam tuong ni trn l cua nhiu nhn vat khc nhau duoc tc gia Nguyn Vn Luc ghi lai qua nhiu ngun khc nhau, khng phai chi l cua chnh mnh. 20 Ma Thu nm 1953 tnh hnh Vit Nam si dng, anh huong dn tnh hnh chnh tri Php voi vin anh diu dnh lp lai ho hnh o Dng Duong. Dc bit trong truong hop y, c ting dn ng Ng Dnh Dim s l Thu Tuong Vit Nam. Tht ra, dy chnh l thoi gian Cuu Hong Bao Dai bt du tm lin lac voi ng Ng Dnh Luyn d noi lai tnh xua, v hi nho, truoc Th Chin II, hai ng l ban choi voi nhau o Paris. Nhung ng Luyn thua hiu nguoi Cuu Hong mun mc ni khng phai l ng m l ng Dim. D nm tnh hnh r hon, ng Dim sang Paris, noi c nhiu chnh khch Vit Nam, v quyt dinh v Vit Nam - vn dang bi Php chi phi. Mun kn do hon, ng khng o voi ng Luyn, trong vng Choisy, ngoai Paris, m o voi ng Tn Tht Cn, trong vng Gentilly, ngay sau khu Hoc X Dai Hoc Paris. ng Cn l con cua Qun Vuong Tn Tht Hn, tung lm Phu Chnh, kt thn voi ban thn ng Ng Dnh Kha. ng Hn d ln gip ng Ng Dnh Kha trong thoi gian ng ny khn dn v bi tuoc ht chuc vu, mt ht bng lc, v khng chiu k kin nghi trut ph Vua Thnh Thi. Chnh o dy m ng Tn Tht Thin, em rut ng Cn, hi kin ng Dim ln du qua trung gian ng Thuyn, nguoi phu gio cho gia dnh ng Hn. ng Dim tip ng Thin khoang mt gio. ng trnh by tnh hnh quc t, v ni: mnh may mn hon Tu, v nguoi Trung Hoa o Di Loan khng c hy vong ly lai duoc Luc Dia, cn Vit Nam c nhiu may mn hon. ng cung k v nhung nm phai nghi vic, dnh th gio nghin cuu thuyt cng san, doc sch, trng hoa, nht l Hoa Hng. ng mun mt th ch ti thiu ngang voi Dominion nhu cc Dominion Anh. Dominion l danh tu chnh ng dng. ng khng ni g v th ch Vit Nam tuong lai, nhung cn cu trn l lich v np sng gia dnh, v cch ng cu xu voi Cuu Hong Bao Dai, c th ch d ng thch l qun chu lp hin. Lc ng duoc b nhim lm Thu Tuong, rt t nguoi hiu r v ng. Tn Tht Thin nho cc chi tit ng cung cp d vit bi goi v Vit Nam qua dai din Vit Tn X o Paris, voi tua d: ng Ng nh Dim l ai?. D l ti liu trung thuc du tin ni v ng m bo ch ph bin rng ri. Tn Tht Thin hoi ng khuyn nhung nguoi tre phai lm g. ng ni: Cc anh nn v lm vic trong cc co quan di, d lay kinh nghim sau ni m lm vic. Tuy thy dy l mt loi khuyn hoi la, v thanh nin lc d c xu huong cho thoi giua hai bn l lm vic voi mt Chnh phu th Chnh phu Bao Dai (mang ting theo Php) hay Chnh phu H Ch Minh (dang o trong rung, nhung Cng san). Thuc su suy nghi cho cng, th mun lm duoc vic, phai c kinh nghim v hnh chnh quan l cng vic, t chuc gung my v nhn su cng vn dng qun chng; mmun c kinh nghim d, th con duong tt 21 nht l phai lm vic trong cc co quan chnh phu. Tra loi phong vn, lc d mt chnh khch cng san Php ni: Nn tham gia chnh phu, v o trong chnh phu mi duc dc duc h so v hiu r tnh hnh. Chnh ng ta bit nhu vy nho tham gia Chnh phu Lin hip cua de Gaulle lc de Gaulle cm quyn sau Th Chin II. Diu ny giai thch tai sao ng Dim lai tin dng nhung nguoi nhu ng Nguyn Ngoc Tho v cng chuc cao cp cc thoi truoc, k ca thoi Php. Nhung nghi v kin thuc cng kinh nghim lm vic d chinh phuc thin cam v tin tuong hon vo ng Dim trong gioi thanh nin. Ti liu CS v mt s thnh phn khng ua ng Dim, d ghi lai mt s tnh tit voi thm lm sai lac su tht l gn ghp M v Cng Gio chu muu dua ng Ng Dnh Dim v phe cnh cua ng ln nm quyn. Ti liu tiu biu moi dy l mt diu sai su thuc, trong lc chnh quyn CS b ngoi ni l mun xa bo qu khu d xy dung don kt dn tc. Ti liu Trn L Xun: Gic Mng Chnh Trung v nhiu ti liu khc xut ban vo giai doan ny do Nh Xut Ban Cng An Nhn Dn c nghia g, khi chu tnh ni sai su tht v chi theo quan dim Cng San.Thuc ra, nm 1950 o Roma c hi nghi cc gim muc trn th gioi, Gim Muc Ng Dnh Thuc duoc moi tham du. Nhn dip ny ng Dim xin di theo. Trn duong di, hai nguoi gh lai Nht Ban xin gp mt s chnh khch Nht v Vit xem ho c gip duoc g khng. Sau d tai Rma, ng Dim duoc Gim Muc Thuc gioi thiu voi Hng Y Gio Chu Spellman l gio chu cua M d xin gip d cho Dim. Spellman dng . Nm 1951, Dim bay sang M v duoc Hng Y Spellman d du cho vo o trong tu vin Maryknoll tai Lakewool thuc bang New Jersey, Dim o dy hai nm. Thoi gian ny o Dng Duong, Php dang bi Vit Minh dnh toi ta. Php cu cuu M gip kh gioi, nhung M lung khung v thm cua M l mun cho Php bai trn, d sau d nhay vo ginh phn.ng Dim roi M vo thng 3.1953, o Paris t lu ri sang Bi luu tr tai Tu Vin Bndictine. Mt nm sau, ng Dim lai tro v Paris d nghe ngng tnh hnh Dng Duong.Cc con bi cua Nguyn Vn Tm ri hong thn Buu Lc do Bao Dai chi dinh lm thu tuong theo chi thi 24 cua Php khng tao duoc hu qua no, trong khi d Php tht bai o Din Bin Phu chi cn l vn d thoi gian. Dn lc ny M thuc su nhay vo cuc, d nghi Php dng l bi Ng Dnh Dim. Nhung Bao Dai khng chp thun ng Dim thay ng Buu Lc v Bao Dai vn cn cm hn ng Dim d bo Bao Dai d rt lui v vuon. Thm mt l do nua v lc y Bao Dai dang chiu su chi phi cua Bnh Xuyn do Bay Vin cm du v vn d ti chnh. 22 Mt mt M p Php thay di chnh phu tai Vit Nam bng cch dng l bi Ng Dnh Dim do M dua ra; mt khc Ng Dnh Thuc tch cuc vn dng gioi Cng gio La M, Php v nht l M phai dua Ng Dnh Dim ra gp th moi hy vong cuu Vit Nam khoi bi Vit Minh thng tri! Dng thoi Ng Dnh Luyn cung gp Bao dai d dn xp cho Dim v nuoc lp chnh phu v tu lu Luyn rt thn voi gia dnh Bao Dai(t. 23, sdd.) Thoi gian 1953-54, Php bi tn cng manh o Vit Nam, khi c thm hu thun tu Trung Quc Cng San, sau khi ton th lnh th bi Cng San Trung Hoa chim quyn thng tri. Tm Thut Hot Dng Thc T Phc Tp Khi Nm Chnh Quyn Khi ln nm chnh quyn, ch d moi do hai ng Dim Nhu hoach dinh thua hin phai di ph voi nhiu vn d nhiu kh, c th lm nguy ngp dn th thng dt nuoc. Mt cch tng luoc, nguoi ta c th dua ra mt hnh anh vn tt nhu sau Nhng Vic C Th Ch D VNCH I D Thc Hin: 1. T chuc vic tip chuyn, dinh cu di dn tu min Bc vo min Nam v b tr trai dinh cu theo dia dim chin luoc, hnh thanh cu trc ban du cho mt mang luoi Ap Chin Luoc, giai quyt vn d dn sinh v an dn chng lai hoat dng cua Cng San tu min Bc xm nhp min Nam qua duong rung ni chu yu bn Lao v duong thuy (sng rach v bin ca) 2. Don kt cc dang phi chnh tri, luc luong qun su, chu yu dua trn tn gio hay dia phuong:cc t chuc Bnh Xuyn, Cao Di, Ha Hao, Pht Gio, Cng gio, Tin Lnh, cc luc luong chnh dang khc nhu Dai Vit, phe Bao Hong, luc luong ung h quyn loi thuc dn Php, trong mt mt trn thng nht dua trn mt thuc h v hoat dng Chu Nghia Nhn Vi, di lp voi thuc h v hoat dng chu nghia Cng San. 3. T Chuc Qun Di Quc Gia Dc Lp tu co so nhung luc luong trong qun di Php: Dia Phuong Qun, Bao Chnh Don, thnh mt luc luoc chnh quy, hin dai c ky lut, c t chuc, c hun luyn, du kha nng phng v v tc chin huu hiu voi doanh trai, qun trang, qun dung, vu kh, tu c nhn binh si o cc cp tiu di, trung di, dai di, tiu don, trung 23 don, su don, cc luc luong ln dn qun don vng chin thut I, II, III, IV voi ym tro cn thit ban du cua nhiu nuoc, nht l M. 4. Xy dung Luc Luong Canh St Cng An tu cc b phn cn manh mn phuc vu cuc b cua nhiu nhm, nht l cua Bnh Xuyn, thnh mt Don Vi Canh St Cng An Quc Gia Dc Lp thng nht. Hnh thnh mang luoi an ninh duy tr canh v tr tu cc co so hnh chnh quan yu cua quc gia. 5. T chuc chnh tri nng ct l thnh lp chnh dang Cn Lao Nhn Vi tn trong nhn vi v yu mn cn lao d kin thit ban thn v dt nuoc, chng lai chu nghia v hoat dng ph hoai cua Cng San. Ngoai vi cua luc luong Cn Lao Nhn Vi l qui tu dng vin thnh phn chu yu l thanh nin vo hai t chuc chnh: Thanh Nin Cng Ha v Phu Nu Lin Doi.Tu chnh dang nng ct ny c th vn dng thanh nin nam nu v nhiu thnh phn nhn dn vo cng cuc xy dung, pht trin dt nuoc chng lai hoat dng theo xu huong cua chu nghia Cng san. Tao thnh mt phong tro Cch Mang Quc Gia, y dung d1t nuoc, nht tm di ph voi Cng San 6. T Chuc h thng chnh tri dn chu voi ba lnh vuc Hnh Php (Tng Thng), Lp Php (Quc Hi) Tu Php (H Thng Ta n), voi bu cu dn chu chon nguoi lm vic tu trong cc thnh phn gio phi chnh dang quc gia trong tnh trang di ph voi hoat dng xm nhp, ph hoai duoi nhiu hnh thuc cua Cng San, cu th l Mt Trn Dn Tc Giai Phng Min Nam Vit Nam. 7. Mt Gii php chnh tri chin luoc thuc t da hiu, chng lai Cng san l chnh sch Ap Chin Luoc. nghia chnh thuc cua t chuc ny l ku goi t chuc nhn dn tp trung vo cc p chin luoc, nht l tai nhung vng d xm nhp hoat dng cua cng san, nhung c loi dim cu tr v hoat dng kinh t nng nghip, k ngh, lm ngu nghip, gio duc cua nhn dn.Khi dn chng tu nguyn tu gic vo sinh cu tp trung gon gng v ky lut trong cc p ny, th tt ca nhung thnh phn cn lai bn ngoi cc p (khu tr Mt v Dinh Din) l Cng San hay hoat dng di theo ung h Cng San. Du kch Cng San s ln luot bi ngn chn, tiu dit v khng cn ch dung thn v sinh sng.T chuc ny huu hiu lm nguy ngp cho t chuc hoat dng cua Cng san, nn CSVN moi phan tuyn truyn, xuyn tac l bt gom dn vo An Chin Luoc, v thnh lp Mt Trn Dn Tc Giai phng Min Nam Vit Nam 24 Nhung K Hoach Do Ch o Xy Dung C Nhng Khuyt im Sau: 1. Quyn loi, nhn thuc c nhn v don th khc nhau v tn gio v chnh tri x hi mun xy dung dn chu tu do vi v dt giai doan, d can tro hoat dng pht trin dn chu thng nht cua nh nuoc, trong tnh th phai di ph voi cc hnh thuc xn nhp v hoat dng cua Cng San.

2. Hoat dng tuyn truyn, dng khoi, ph hoai cua Cng san dnh ph nhiu mt xch trong h thng hnh chnh dia phuong v trong h thng Ap Chin Luoc o cc vng su vng xa, v cc dia dim chin luoc, khi t chuc chiu hi v p chin luoc to ra nhiu thit hai bt loi cho Cng San. 3. H thng quan l dt nuoc bi lam dung, nn c xu huong thin v gia dnh tri, cng gio tri gy hoi nghi cho nhiu thnh phn nht l Pht Gio, trong vic kt nap vo Dang Cn Lao Nhn Vi v nhiu hoat dng khc nhu t chuc an ninh (mt vu, tnh bo, canh st, thanh nin, qun di). 4. Su can thip xen ln l liu manh bao cua M tu ym tro nhe nh dn hoat dng hnh qun cua ca mt luc luong lon trn lnh th mt dt nuoc dc lp c chu quyn voi nhiu phuong tin doanh trai, t chung nhn vt luc phuc tap.Diu ny tao co hi cho tuyn truyn Cng San v nhiu mt. Khi cc canh chin tranh tn bao duoc chiu truc tip trn truyn hnh cc gia dnh M hng ngy dm d dn dn tao nn phong tro phan chin, di chnh quyn M phai rt v mau le, tao mt khoang trng cho qun di cn dn mong cua VNCH, chua kip t chuc xy dung, b sung v qun s v hun luyn v thiu vu kh ti tn, so voi luc luong v kh v muu luoc di tr cua Cng San, 5. Phong tro Dng khoitu Bn Tre v Bin C Tng Cng Kch Tt Mu Thn trn lnh th VNCH II l mt hoat dng liu linh cua Cng San khi h thng Ap Chin Luoc d chung to c hiu qua d dy CSVN dn ch phai hnh dng d sng cn. Su tn bao v di tr cua Cng San truoc Vit Nam toa rp voi ch chu bai v phan bi cua M d dua dn thng loi truoc mt cua CSVN ngy 30/4/1975. Vic huy bo h thng Ap Chin Luoc sau khi lt d ch d VNCH I l mt hnh dng ph hoai chin luoc, chun bi xa nhung mau hon cho su chin bai cua min Nam 25 Gia Dnh Bn ng Ng Dnh Nhu Gia dnh ho Ng Dnh21, nguyn qun o dt Quang Bnh, ng c t l dn bn hn sng ngh chi luoi. Khi dao Cng gio truyn dn vng ny tu th ky 17, th t tin cua dng ho Ng Dnh d tin dao. Doi ng Ng Dnh Kha duc tin d vn duoc cung c v pht trin. L mt thanh nin chm chi dao duc m lai thng minh, cu duoc theo hoc ca chu hn ln chu Php. Cu duoc gui du hoc o truong chung vin Thnh Giuse o Penang (M Lai), cng voi Nguyn Hu Bi, voi dinh duoc hun luyn d tro thnh Linh Muc. Nhung v khng duoc on goi lm Linh Muc, ca hai cu Kha v Bi du tro v Vit Nam v sau ny tro thnh thng gia, v c mt qu trnh di hoc tp v hiu bit ln nhau. V nuoc, v gioi v ngoai ngu, ng Kha v ng Bi du duoc tuyn lm thng dich vin. Lm vic xut sc c nhiu kt qua, Kha duoc trong dung v thng chuc rt nhanh. Khi vua Thnh Thi mt chuc, th Kha cung mt chuc Phu Dao Nam Triu. Gia dnh Ng Dnh Kha cu ngu tai Ph Cam, noi c mt xu dao kin trung cua dt Hu. ng Ng Dnh Kha c tt ca: Con ca l Ng Dnh Khi (1885?-1945) lp gia dnh voi nguoi con gi cua Nguyn Huu Bi. Con thu hai l Ng Dnh Thc (1897-1985) tung du hoc tai Rma nm. Tu 1919-1927 du hoc Roma: Tin si Trit hoc (1922), Tin si Thn hoc (1926), Tin si Gio lut (1927). Qua Php hoc Dai Hoc Cng Gio Paris: Cu nhn Trit hoc (1929). Khi v nuoc giu nhiu chuc vu truoc khi lm Gim Muc Vinh Long, ri Tng Gim Muc Hu. Con thu ba l Ng Dnh Dim (1901-1963), tung lm Tun Vu Bnh Thun, ri Thuong Thu B Lai triu Bao Dai (1932).Nm 1918 thi vo truong Hu B, sau 03 nm tt nghip, ln luot giu cc chuc vu tu Tri huyn Huong Thuy (1922), Tri huyn Quang Din (1923), Tri phu Hai lng (1925), Quan dao Ninh Thun (1927), Tun vu Bnh Thun (1930), Thuong Thu B Lai (1933) duoc hon 02 thng th tu chuc...Nm 1945 bi Vit Minh bt sau nho Duc Gim Muc L Huu Tu can thip, duoc tra tu do. Nm 1950 qua Roma ri qua Hoa Ky. Ngy 07-07- 21 Tham khao Nguyn L Tuong: B Tc Mt Vi Diu V H Ngoi cua Dc Hng Y Phanxic Xavi Nguyn Vn Thun, Nhn Ngy Mn Tang(16-09-2002 dn 16-09-2005) lambich.net/forum/viewtopic.php?p=1067&sid=b134c2ba333eeb7a45d5eca99b5c944a Nguyn Th Hng v Hong Dnh Hiu: Sng Gianh Dng Trong: Gio Ht Quang Bnh, (1613-1975), tt. 145-150. Tu Sch Sng Gianh Qu Huong Bo Ma Xut Ban. Grand Prairie, TX, 2004, 210 trang, 15X25cm 26 1954 v nuoc chp chnh giu chuc Thu Tuong ton quyn do Quc Truong Bao Dai chi dinh.Sau cuc trung cu dn thng 10-1955, duoc dn bu ln lm Quc Truong ri Tng Thng tai Min Nam VN di lp voi ch d Cng San tai H Ni do H Ch Minh lnh dao. ng c cng n dinh tnh hnh, thng nht qun di, pht trin kinh t, mo mang gio duc, xy dung dn chu, v.v...Rt tic, ngy 01 thng 11 nm 1963 ng bi phe qun nhn (theo lnh M) lm dao chnh lt d v bi tham st ngy 02 thng 11 nm 1963. Bin c 01-11- 1963 d dn dn su sup dcua Vit Nam Cng Ha ngy 30-04-1975, dua dt nuoc vo tay Cng San dc ti! Con trai thu tu l Ng Dnh Nhu (1910- 1963). Con trai thu nm l Ng Dnh Cn (1912- 1964) Con trai t l Ng Dnh Luyn (1914- 1990), tt nghip k su cng chnh o Php v Anh. Nhiu nh nghin cuu lm ln Ng Dnh Cn l con trai t ng B Ng Dnh Kha cn c ba con gi l:Ng Th| Gio, cht som nm 1944,Ng th| Hong, thuong goi l b Ca L, v lp gia dnh voi ng Nguyn Vn L, Ng Th| Hip, lp gia dnh voi ng Nguyn Vn Am, thn phu cua Hy TGM FX Nguyn Vn Thun. TGM NVT lm B Truong B Cng L v Ha Bnh tai TT Vatican truoc khi ta th ngy 16/9/2002, tai Rma. Hai gia dnh Trn Ng cung l thng gia mn dng h di theo Nho gio c truyn. Gia Dnh h Trn bn B Ng Dnh Nhu (Trn L Xun) 1. B Ng dnh Nhu, nhu danh Trn L Xun, sinh tai H Ni ny 24/8/1924, con gi thu hai cua ng Trn Vn Chuong (Lut Su) v B Thn Thi Nam Trn. ng B Trn Vn Chuong c ba nguoi con. Con du l Trn Th| L Chi. Con thu ba l Trn Vn Khim. L Chi lp gia dnh voi ng Nguyn Huu Chu (Lut Su, Tin Si Lut o Php). ng ny gc nguoi G Cng c ho hng voi ng Nguyn Huu Ho, thn sinh ra b Nguyn Huu Thi Lan, tuc hong hu Nam Phuong, kt duyn voi vua Bao Dai. Khi Thu Tuong Ng Dnh Dim tro thnh Tng Thng nm 1956, th ng Nguyn Huu Chu duoc b nhim B Truong tai Phu Tng Thng. Chi my thng sau, chnh ng Chu xin tu nhim. Gia dnh ng Trn Vn Chuong vn theo Dao Pht, nhung tu nho C Trn L Xun d duoc gui hoc ni tr o Truong Dng Nu Thnh uCoTinh, quen goi l Couvent des Oiseaux. Mt thoi gian c nu sinh Trn 27 L Xun c theo hoc Truong Albert Sarraut o H Ni trong thoi gian ng Trn Vn Chuong hnh ngh Lut Su o H Ni. Chnh my nm cui cng o truong ny, Trn L Xun d pht trin cc quan h thn tnh cu th hon voi ng Ng Dnh Nhu. Sau chnh bin 1/11/1963, v s loi dm tiu d dn vo b Ng Dnh Nhu. 2. Sau ny, tai California, ng Nguyn Vn Luc lai nghe tu nhung nguoi truoc nay tung c co hi gn gui ng b Nhu, ng Dim, ng Cn, ng Thuc. Tc gia d ni chuyn voi si quan tuy vin L Chu Lc, sau ny l nghi si L Chu Lc. ng Lc voi ban cht trung thuc cho bit, ng bit g ni ny, c ni c, khng ni khng.ng cho bit 6 nm lm si quan tuy vin cho ng cu, k cn ng cu ngy dm. Trong 6 nm d chi gp b Nhu trn duoi 10 ln, v hai ng b o khu bn kia dinh Tng Thng, t c tip xc qua lai. ng khng my thch b Nhu v giong ni cua b Nhu lai Bc, lai Trung v tnh nt to ra cao ngao. Nhung di voi tng thng Dim th b so v cu chi e d, khp np. Khng c ci canh mun ra vo vn phng ng Dim lc no th vo. B l nguoi c phong cch, lich su v dng hong. ng L Chu Lc dua ra hai giai thoai lin quan dn b Nhu. Mt ln xe cua b Nhu vo Dinh trong khi sp c xe cua mt vi tuong M sp dn. ng Lc d yu cu xe cua b Nhu nhuong li. B Nhu vui ve nhn loi trong khi nguoi ti x cua b to ve kh chiu. Sau d b d vui ve cho.Mt ln nua, ng Lc vi v khng kip cho b Nhu. Vy m vic cung dn tai ng cu. ng cu cho bit: Lc n l si quan, th chi cho si quan c cp cao hon, h co g lai phai cho b Nhu. Nhung chi tit nho d cung cho thy c nhiu diu xm tu, bi bn m cng vic cua chng ta l cn lm v sinh ty rua nhung du lun xu xa d. Chung nhn thu hai l nhip anh gia Trn Cao Linh. Nhip anh gia Trn Cao Linh l nguoi duoc chon chnh thuc chup anh cho gia dnh ng Ng Dnh Dim trong cc bui l chnh thuc. V th, ng d nhiu ln ra Hu d chup anh cho gia dnh ng Dim. ng d k lai mt cch sinh dng duyn dng v nhung nhn vt thoi d nht cng ho. Nhiu nh vn, nh bo d tham du v duoc nghe ng k v nhung diu ny tai to soan bo Nhn Chung, khoang nm 1980. D l 28 Mai Thao, Phm Dnh Chuong, Du Tu L, V Vn H, Thuy Chu, v.v Theo loi k cua Trn Cao Linh, ng d ht loi di voi gia dnh ng Dim v dc bit l di voi b Nhu. B Nhu l loai nguoi phu nu chng nhung c n hoc, c gio duc. Cu chi phong cch qu phi, chung muc l d trong cu xu. B khng phai loai nguoi bom xom, chot nha, dm dng, mt nt nhu nhung loi bia dt cua du lun c . Tai Hu, chi cc dn ng nhu cc ng Dim, ng Nhu, GM Thuc moi duoc php o nh trn dng com. B Nhu chng nhung so v khp np voi ng Dim m cn ca voi Gim muc Ng Dnh Thuc. Theo nhip anh gia Trn Cao Linh, B Nhu khng dm tu tin vo phng ng Dim. ng Nguyn Vn Luc mun vit v vo chng ng Nhu, v ng b l bi nhiu nguoi hiu lm v buc ght, nht l b Ng Dnh Nhu. Nhiu nguoi khng ua b, khinh ght b nua. Nhiu nguoi bnh ng Dim, thuong mn ng, nhung vn d dt khi ni v ng Nhu, b Nhu. Nhiu nguoi bit r v kh qun cu ni pham thuong v xc xuoc cua b khi Ho thuong Quang Duc tu thiu. Theo ng, khi nguoi ta d trt qu mn ai ri, th kh m nghi khc duoc. Truoc dy, c nguoi d trt qu mn v knh trong Nam Phuong Hong Hu v nay th dn luot ng b Nhu cung vy thi Khoang cch tui kh lon giua hai ng b cung l nguyn nhn gy nn nhung loi dn thi sau ny k tu sau 1963. Thuc ra t nguoi c co hi tip xc voi b Nhu, hiu bit v knh trong nhn cch b Nhu nhu ng Trn Cao Linh. Nhung nguoi ngung m v qu mn b chng bao nhiu. Sau khi nghe ng Trn Cao Linh k v b, c nguoi d nghi ng nn vit lai v b Nhu. V khng ai c du tu cch hon ng d vit. Nhung ri ng cung d khng lm cho dn khi ng la doi. Cung hiu duoc, bnh vuc mt nguoi mt nt nhu b Nhu n kh lm.Khng my ai bit b, nhung ght b, khinh mit b th qu nhiu. Dn ng ght d dnh, dn b cung ght theo. Dn ni nguoi ta c moi ra su vic tu nhung nm 1955 khi chua c Quc Hi, chua c Hi Phu nu Lin doi hay phu nu Bn Qun su. V th duoi mt cua qun chng ni chung, th b Nhu l mt nguoi phu nu mt nt, n mc ho hang, l lng voi chic o di kiu moi. Phu nu ch bai tu cch cua b trong chic o di kiu mi, nhung hu nhu gioi nu sinh hay cc mnh phu phu nhn du n mc theo kiu o di d.29 Dn d vo nm 1955, ng Dim chp ming than tho: Ti nghip, B Nhu c lm g du? D sau cung cht, chi v b l mt nguoi dn b. B lai nay ni qu manh, cung rn trong quan dim, lp truong, khng nhuong nhin ai, lai c v dnh hanh khin gioi my ru khng chiu duoc. C l nguoi ta phai cu cuu dn nhung loi bn cua cu Don Thm khi nhn xt v b Nhu.Cu Don Thm cho rng, d khng lm hay chua lm vic g c hai, nguoi dn b khng th thua th nh chng m xen vo vic chnh quyn. Vic b tham gia vo chnh truong, duoi mt s dng, tri nguoc hn voi hnh anh c huu cua phu nu Dng khim nhuong, nhi, hin hu, cua nguoi me v nguoi vo Vit Nam. Vn theo cu Don Thm, nguyn do su xa nht v dch tht nht, gy thm nhiu c cam voi b l do b d xinh dep, m lai mun to ra cung coi v dnh hanh nua th qu lm, khng chiu ni. Nguoi ta c th nhn nhin cho doi ng Nhu, nhung di voi b, b chi xut du l di, th cung khng duoc tn thnh hay dung thu. Nn d tri hay phai, nguoi dn b VN mun vi sng theo guong nguoi dn b tin phong (avantgarde) u M, kiu chu nghia nu quyn, l chua th yn thn trn mt dt nuoc m nhiu nguoi cn gh so nhung nguoi phu nu nhu V Hu hay Tu Hy. Tm l qun chng nhu vy nn nhiu con mt d ch dn nhung so ho v li lm d buc li gay go. Mi loi ni v vic lm cua b du c nguy co tro thnh nhung co hi cho du lun chi trch nghim ngt. Bi kich cua ch d khoi du tu d. Nguoi ght cu ght, mi ngy mi dng thm, nhu dn hi cho do th ch tam du, lai c thm mt nguoi phu nu l b Ng Dnh Nhu. Khu bit thu Trn L Xun (2 Yt Kiu, D Lat) lng ly rng trn 13 ngn mt vung vua duoc nng cp tro thnh Trung Tm Luu Tru Quc Gia IV. Noi luu giu hon 30 ngn mc ban triu Nguyn. ( Ngun: Kho tng mc ban trong bit th Trn L Xun/my.opera.com) Ngay nhu hon hai chuc nam nu sinh vin d tham du trong phi don Hu di tham quan dinh Gia Long sau khi hai ng Dim Nhu bi tham st. Ho im lng dng la voi Nguyn Dc Xun. Ho chp nhn gin tip nhung g Nguyn Dc Xun dung ln bi nho b Nhu. Chi yu cu mt c nu sinh vin trong s ho cho bit nhung diu Nguyn Dc Xun vit l dng hay sai.Di nhin l khng dm ni sai, ma ni dng th dng la bi nho. Thucra ho khng bit d ma nho, m ni dng hay sai.Nguoi ta phai nghi th no v nhung sinh vin d im lng, khng dm ln ting v nhung loi vu co cua Nguyn Dc Xun? 30 Nguoi ta c th tam qun di nhung diu thi phi, nhung loi khen ch, nhung loi bi nho do bn v b y d chi nhn lai k tu thng 11/1963 dn nay b Nhu d lm g, ni g, vit g, thanh minh cho vic mnh lm v d sng nhu th no? K t sau thng 11/1963, b rt lui vo bng ti. Khng ni, khng thanh minh, Ct dut moi giao tip voi moi nguoi truoc nay tung l nhung nguoi cng tc voi hai ng Dim v Nhu. Mt vi nguoi d c dip gp b nhu cc ng Cao Xun V, L Chu Lc, Truong Ph Th du nhn thy b sng n dt, im lng voi qu khu, lo vic tu thin. Chc l tm trang v ni nim cua b gn 50 nm ny d din ra tht phuc tap, da doan, nhung chi tp trung vo gia dnh v nim tin ph thc?V trong thoi gian d, b d sng dng nhn cch mt nguoi phu nu? Nhung nm thng y d ty rua nhung diu hm oan v tin bac, con nguoi cua b? Thuc ra b d cht cng voi hai anh ng Dim Nhu, chn vi qu khu, cuc sng d sang mt trang moi: im lng> Diu y mang nhiu nghia: vua cay dng, tui hn vua sm hi trong tm tnh cua mt tn d. Nhung ai tung kt n b, th kh thy b l loai nguoi tham tin c vi, v tu cch hay thm ch trng hoa, mt nt Nguoi ta phai thy mt b Nhu sng bung tha, quen bit lung tung, tai ting du loai sau 01/11/1963. Nhung nhung ke th on, chuyn dt diu ni xu b cung khng c duoc chung co nho nhoi no, bi nho b. B sng n dt mt thoi o ri sang Php, mua hai cn h nho, mt d o v mt d cho thu ly tin tiu xi, ngy ngy di l nh tho, lchuyn ch lm vic tu thin, ly kinh nguyn lm l sng. Mt con nguoi nhu th, chiu dung bit bao diu si nhuc, t bac, phan trc, hon ght cua th thi nhn tnh, khi khng cn thoi d loi dung. Khng phai l d m ai cung b l nhn cch y, chon lua li sng y. My ai d lm duoc nhu b trong nhung thng ngy sau 1963, nu bt buc phai sng nhu vy? Nguoi ta nghi b dang vit nht k, nhung c l chi l nhung tm su v dao nghia Nhung diu Truong Ph Thu d vit tht l him hoi v phan anh cuc doi im lng hon l bn rn chuyn ph hoa th su. Theo ng L Chu Lc b vit nhiu lm, nhung khng ai bit g. Trong cuc doi ny, sut nhung nm lm vo ng Nhu v nht l tu khi ng bi m st, c th cng voi loi c vn khuyn giai no do, b d chu dng chi lo cho gia dnh m m v dn vo sng n dt trong nim tin Cng gio. ng d cht tu 02/11/1963 v tu ngy y ba cung cht nhu mt ga phu. Theo kiu ni cua ng Luc, b cht dn hai ln: cht cho ng Nhu v nn d nht cng ho v cht cho chnh mnh, cho cuc sng hin nay. 31 Ni dn hai nguoi phu nu danh ting ti sc trong lich su Vit Nam cn dai l Nam Phuong Hong hu v b Ng Dnh Nhu, nguoi doi khng khoi cm canh ngm ngi, thuong cho hai kip nguoi hng nhan bac phn Trong nim gin ght, c cam khng trnh duoc cua nhiu nguoi, vn c nhiu nguoi trn trong qu mn ng Dim, tic cho ng Nhu v cm canh thuong mn b qua phu Ng Dnh Nhu. (Tham khao Website T.S.C.N.Nguyn Vn Lc d dn trn)

Anh duoc Bettmann chup ngy 21/10/1963 tai Washington DC - M, khi b Trn L Xun sang M v c hop bo voi bo gioi, truyn hnh.

3. Tip theo lin h dn Trn L Xun, ng cu ni tam dai, tnh tu ban thn, l cu Trn Vn Thng, cuu Tng Dc tinh Nam Dinh, tuy nguyn qun o Bin Ha, dt Gia Dinh. 32 Cu Thng sinh 1875.Cu Thng thuo nho theo hoc Truong Chasseloup Laubat, mt truong trung hoc Php du tin do nguoi Php thit lp o Sign. Chnh Hong Thn Sihanouk cua Nam Vang cung theo hoc truong ny. L Bachelier (Tt nghip Trung Hoc T Ti Php) Ban Vn Chuong c din 1894. Nm 1907-1911, anh lm cng chuc trong chnh quyn Php tai Dng Duong, sau ra H Ni ng lm Gim Dc Truong Hnh Chnh tp su (Ecoles de Stagiaires) tai H Ni. Chi t lu sau, ng Trn Vn Thng lm Tng Dc tinh Nam Dinh (Nam Dinh, H Nam, Ninh Bnh) cho dn 1945. ng Trn Vn Thng cn lm hi vin Hi Dng Tu Vn Dng Duong, Hi Dng Bao H Bc Ky, duoc thng chuc Dng Cc Dai Hoc Si Nam Triu. ng B Trn Vn Thng sinh Trn Vn Chuong nm Mu Tut (1898). Cu Chuong tu nho theo hoc bc tiu hoc tai H Ni, ri gia dnh cho di du hoc 10 nm o Algrie. Sinh vin Chuong duoc hoc bng theo hoc Truong Lut o Paris, du Tin Si Lut nm 1922. Nm 1925, ng Trn Vn Chuong tro v Vit Nam, lm vic voi tnh cch trang su tai Ta Thuong Thm Sign dn 1935. Nm 1938, Lut Su Trn Vn Chuong tham gia Hi Dng L Ti Dng Duong, soan thao cc Lut dn su Trung Ky ln toi Ph Chu Tich Hi Dng L Ti Dng Duong. Trong thoi gian tng su tai Hu, Lut Su Trn Vn Chuong lp gia dnh voi c Thn Th| Nam Trn, con gi cua Dng Cc Dai Hoc Si Thn Trong Hu. Lm quan duoi triu vua Khai Dinh, nguoi vo k cua Thn Trng Hu l Cng Cha, con gi cua Kin Thi Vuong. Nhu th Me cua b Nam Trn l em gi vua Hm Nghi v Dng Khnh. Trn Vn Chuong tro thnh chu r vua Hm Nghi. Hai ho Trn Thng du mn dng h di theo np nho gio c truyn. Nm 1940, Lut Su Trn Vn Chuong mo Vn phng Lut su tai 71, dai l Gambetta H Ni. Khi moi v nuoc, trang su (thy ci) Trn Vn Chuong mo Vn Phng o Bac Liu, ri chuyn ln Sign truoc khi ra H Ni. LS TVChuong ni ting nht v vu kin c Cc git Huyn Truong, v bac tnh. Nho LS Chuong, c Cc chi bi n ba nm ri duoc tra tu do. Thoi CP Trn Trong Kim sau ngy Nht dao chnh Php ngy 9/3/1945, LS Chuong lm B Truong Ngoai Giao, Kim Ph Tng Truong Ni Cc. Khi CP TTK tan ra, th ng TVChuong sng n dt tai H Ni, ri dem gia dnh vo Si gn. Sau Hip Dinh Genve 20/7/1954, min Nam Vit Nam do Bao Dai nm quyn, ng Ng Dnh Dim lm Thu Tuong, th LS TVC duoc b nhim chuc Quc Vu Khanh Phu Thu Tuong. Nm 1956, khi ng Ng Dnh Dim lt d Bao Dai, ri ln thay Bao Dai lm Tng 33 Thng VNCH, th LS TVC duoc b nhim Dai Su VNCH tai Hoa Ky cho dn khi ch d Ng Dnh Dim sup d nm 1963. Trong khi TVC lm dai su, th B Thn Thi Nam Trn lm quan st vin VNCH tai LHQ. Nhiu nguoi nghi rng anh huong gia dnh tri kh manh, cng voi nhung bin php manh bao v chua hiu v chua mun hy sinh trong cuc du tranh voi chu nghia Cng San - di voi nhung nguoi bt dng chnh kin dn dn vic ng bi xem l c phn no trch nhim trong su sup d cua nn D nht cng ha. Nhung vic chnh quyn M nhu nhuoc dua trn phan ung cua dn chng M cng voi hoat dng tnh bo cua Cng San Vit Nam v quc t ym tro kch dng thm Dc bit l nhung bin php duoc thuc hin trong vu dn p Pht gio nm 1963 chu yu do tnh bo chnh quyn M dn dung d dn dn mt chui dy chuyn phan ung du di.Ngy 1 thng 11 nm 1963, cc tuong linh voi ym tro mua chuc cua M d thuc hin cuc dao chnh qun su lt d tng thng Ng Dnh Dim. Ng Dnh Nhu v nguoi anh phai chay trn vo nh tho Cha Tam o Cho Lon. Sauk hi d lin lac dn xp voi phe dao chnh, vo ngy 2 thng 11 nm 1963,hai an hem ng Dim v ng Nhu buoc ln xe tank trong don xe qun su dn dn hai anh em ng v B Tng tham muu. Nhung chnh v tin tuong vo loi noi cua cc tuong linh, khi chic thit gip M 113 cho hai anh em ng v dn noi th pht hin thi th cua hai anh em ng voi nhiu vt dao v du dan trn nguoi. Nguoi ta v sau tm thy bng chung l chnh Tuong Duong Vn Minh d ra lnh st hai hai anh em ong Dim v Nhu. II. S Nghip Chnh Tr| Cua ng Ng Dnh Nhu Nhung nguoi lm vic v tm hiu k lung v ng Ng Dnh Nhu du nhn thy mt dim son trong cuc doi chnh tri cua ng l tuy ng khng h nm giu mt chuc vu quan trong cua quc gia, nhung hu nhu cuong linh v t chuc chnh tri co ban cua ch d Vit Nam Cng Ha I (1954-1963) du chu yu do ng dn dung o cuong vi lm c vn chnh tri cho Thu Tuong ri Tng Thng Ng Dnh Dim. V th tm hiu su nghip cua ng, nguoi ta ch trong nhiu dn nhung thnh tuu chnh tri ha tng trong vic hnh thnh cc cu trc quc gia cua Vit Nam Cng Ha I: chu nghia nhn vi, chnh dang cn lao nhn vi v chnh sch p chin luoc (khu tr mt, dinh din, ). 34 Theo kin ng Minh V22, ng Cao Xun Vi, du sao V Nguyn Gip khng th snh duoc voi Ng Dnh Nhu. Cn Pham Vn Dng th khng dng l hoc tr Ng Dnh Nhu.ng Cao Xun Vi cho bit lin khi cuc chin giua Vit Minh v Php bng n ngy 19/12/1946. Lc y ng H v dai b phn Vit Minh chay ln Vit Bc khng chin th nhm ng gm 36 tr thuc v thanh nin sinh vin tranh du chay vo khu Tu, vng Thanh Ngh Tinh, d cng voi mt s Vit Minh n ha lp mt phng tuyn moi phi cng san chng thuc dn v gip dn mo mang v kinh t v vn ha. C th ni Lin Khu Tu lc y nhu l mt khu tu tri.Mi cui nm 1953, Cao Xun Vi vo Si Gn moi gp lai Trn Chnh Thnh v ng Thnh gioi thiu Cao Xun Vi voi ng Nhu. ng Thnh vo Si Gn nm 1952 cng mt luot voi phn lon trong s 36 tr thuc d vo Lin Khu Tu d khng chin chng Php nhung bt hop tc voi Vit Minh. Lc gp lai Cao Xun Vi, th ng Thnh dang lm cho to bo X Hi cua ng Nhu, dng thoi tp su lut su voi Lut Su Truong Dnh Du Khi lm C Vn, ng Ng Dnh Nhu chi c mt mnh thiu t Pham Thu Duong lm chnh vn phng, thuong duoc goi l chnh vn phng ng C Vn. V duoi quyn thiu t Duong chi c 5 nhn vin, hu ht tu tc. Khng c ngn khoan no dnh cho ng C Vn.V phai ni thuc kh hiu l chnh chuc C Vn ny cung chng duoc mt vn kin no b nhim hay quy dinh nhim vu. Thuc t ng Nhu chi gip vic cho ring ng Dim voi tu cch l phu t cho Tng Thng. Nguoi ta thy vic ng lm th goi ng l C Vn vy thi. V th ng khng c quyn han v nhim vu g chnh thuc. Chu Ngha Nhn Vj Thi Vit Nam Cng Ha I (1954-1963) 1. Theo GS Tn Tht Thin, nhung khao st b sung, cng phu v nghim chinh v sau cua ng Nguyn Ngoc Tn gp phn lm sng to giai doan lich su 1954-1963, thoi gian ng Dim cm quyn. Nhung khao st ny lm r nhung dim co ban cua Chu Nghia Nhn Vi Vit Nam Cng Ha I. Trong 40 nm qua, c nhung tc gia vit v Chu Nghia Nhn Vi duoi kha canh khoa hoc, nhung c l chua dnh gi v tm quan trong cua n nhu l mt chu thuyt chnh tri, d chu thuyt ny trong thuc t d khai sanh ra ch d Vit Nam Cng Ha I. Dy qua dng l mt vn d lich su chua duoc 22 Minh V phong vn Cao Xun Vi: : 35 trnh by mt cch c h thng trong th ky qua. Chu thuyt y cn duoc khao lun, cn nhc k lung, ph phn cng bnh, khch quan v bnh than, xc dinh nhung tiu cuc v tch cuc trong qu trnh thuc hnh d tra lai su tht chnh xc cua giai doan lich su ngn ngui, nhung oanh lit cua dn tc Vit Nam, nht l nhn dn sng duoi ch d Vit Nam Cng Ha I (1954-1963). 2. Nguoi ta c th dt ra my vn d chnh l: - Muc dch cua Chu Nghia Nhn Vi - Ban cht Chu Nghia Nhn Vi duoc hiu th no? - Chu Nghia Nhn Vi duoc quan nim lm cuong linh cch mang quc gia th no v th hin bng cc duong li chnh sch no? - V trit hoc Chu Nghia Nhn Vi c phai l mt thuyt ngoai lai hay th hin dc tnh vn ho Vit Nam? Tra loi cc cu hoi trn l dt nn tang d thm dinh phm cht lnh dao v nhung dng gp lich su cua tng thng Ng Dnh Dim trong 9 nm cm quyn.... Chuong khao lun cua tc gia Hong Ngoc Tn "Chu Ngha Nhn Vj, Con Dung Mi, Con Dung Cua Tin B" c nhiu du kin, suy don, v phn tch ti mi, khin nguoi doc phai doc k v nghin ngm, khao chung tung chi tit. Lun d ny d cp dn mt s kha canh dc gia cn dc bit quan tm. Mc Dch Cua Chu Nghia Nhn V| Trong tnh hnh chia ct hai min Bc Nam duoi hai ch d khc nhau v thuc h khc nhau. Min Bc theo thuc h ch nghia Cng San, nn min nam mun duoc du voi ch d chu truong du tranh giai cp theo chu nghia Cng san, th min Nam cung phai xy dung x hi theo mt thuc h uu vit d di khng lai. Theo tc gia Nguyn Duc Cung23

Ngy 8/1/1963, trong cuc ni chuyn voi hoc gioi gm nhiu hoc gia tr thuc, gio su dai hoc, gio su trung hoc v cn b tai Trung Tm Thi Ngh, ng Ng Dnh Nhu xc dinh: mnh dnh nhau voi Cong San, by gio Cong San n dnh mnh voi mot thuc h, m chng ta khng c mot thuc h cung rn, r rng, 23 Tham khao Nguyn Duc Cung: T Ap Chin Luc dn bin c Tt Mu Thn; Nhng h ly trong chin tranh Vit Nam. Tp san Dinh Huong s 51, Ma Xun 2008, tt. 77- 114 36 trong tm tr chng ta d doi lai, d c le song m dng Cong San th chng ta se bi thuc h Cong San lan trn lung lac24

ng ni tip:Muon phuc vu con nguoi trong x hoi, th con nguoi d phai tin, x hoi d phai tin. Nhung x hoi chi tin duoc voi nhhng con nguoi thuc nhim vu. Cho nn, trn nguyn tc, chng ta phai nhn nhan rng can phai c mot thuc h tin bo. thuc h chng ti chu truong l thuc h Nhn Vi. (Nguyn Vn Minh, sdd., t. 421). Ban Cht Dch Thc Cua Chu Nghia Nhn V| 1. V ban cht Nhn V|, theo chnh ti liu ng Dim giai thch: V Nhn Vi l g: Nhn v Vi l hai hoc thuyt Nho gio. Nhndo chu Nhn v chu Nhihop thnh () c nghia l lng thuong nguoi, dao l lm nguoi; Vido chu Nhnv chu Lphop thnh () c nghia l nguoi c ci vi tr cua ho, dung giua v ngang hng voi Troi v Dt. Hai chu ny kt hop lai, din dat tuong ni v phm gi cao qu cua con nguoi v vi tr cua con nguoi trong cng dng nhn loai v trong vu tru. D l tuong quan cht ch cua ba yu t vu tru (Thin Dia Nhn) trong trit l Tam Ti truyn thng cua Phuong Dng. Mt cch giai thch khc tuong tu nhu trn v Chu Nghia Nhn Vi25 theo li phn tch cua Lm Buu Dung: Nhn l nguoi. Vi l thu bac. Nhn Vi l tnh cch con nguoi song day du con nguoi theo thu bac cua mnh. Theo nghia d hai ch nhn vi day du hon ch personne humaine cua Php ng, v hai ch personne humaine nhan manh dn nghia cua ch nhn m t ch trong toi vi. Can phai hiu nghia dy du cua hai ch. Nhn l song day du con nguoi. Vi l song dng theo thu bac cua mnh trong nhng tuong quan voi nguoi khc v van vat. 24 Nguyn Vn Minh: Dng H Ng Dnh: Gic Mo Chua Dt. Hong Nguyn xut ban, ti ban ln thu nht, thng 11/2003, t. 41925 E. Miller ch ca dn cch dich Personalism l nhn v. ng cho rng, Ng Dnh Nhu theo cch cua Lm Buu Duong, cung l mt hoc gia dt ra cum tu ny trong nhung bi giang cua ng nhung nm 1940. Trong thoi gian thp nin , cc LM dng Da Minh chi tinh Lyon c qui tu duoc mt s thanh nin sinh vin cu ngu tai Cu Lac B Phuc Hung (Club de Renaissance) Xem Nguyen Trai, The government of men in the Republic of Vietnam, (ban thao chua xut ban, 1962), trang 139; mt ban sao cua ti liu ny nm o Widener Library, Harvard University. Khng r ng Ng Dnh Nhu c hoc voi Mounier o Php hay khng; mt s nhung phu t nguoi Vit cua ng cho rng ng d tung hoc voi Mounier, nhung t nht l mt ln, Ng Dnh Nhu d phu nhn vic ny. Xem Nhu and Personalism, mt ghi ch khng r ngy thng, Donnell paper, Box 3, Folder 14. 37 Nhu vay th quan nim v nhn vi ty thuoc quan nim v con nguoi v quan nim cc tuong quan. 26

Theo cch ni cua LM Nguyn Thi, dng l phai trai qua kinh nghim ngn nm dung nuoc, giu nuoc v cuu quc, ng b t tin Vit Nam moi d lai cho con chu ci b quyt thnh cng qua thnh ngu Thin thoi dia loi nhn ha. Thnh ngu ny dua trn quan nim cua Khng Tu ly ra tu Kinh Dich din ta tuong quan ha dng bin chung giua Troi, Dt v Nguoi, qua l tuong Thi Ha. Duoc gio duc boi nn vn ha Nho Gio, hai anh em c Tng Thng Ng Dnh Dim v Ng Dnh Nhu d h thng ha tu tuong nhn ban nho hoc lai thnh mt chu thuyt ly tn l Chu Nghia Nhn Vi Trong bi pht biu moi dy, nhn dip tuong nim c Tng Thng Ng Dnh Dim, Lm d pht biu: Song voi Nhn Vi l song voi lng yu thuong nhu to tin d day: Thuong nguoi nhu th thuong thn.Chu Nghia Nhn Vi l dao l lm nguoi, l song cho ra ci pham gi cao qu cua con nguoi. l song voi ch tm cua Tit truc tm hu, ch tm nhu cu Nguyn Du d khuyn day: Thin cn o tai lng ta, Chu tm kia moi bng ba chu ti. l phai bit dt mnh ha hop vo dng vi tr cua mnh doi voi Thin Cha [Troi] - Thin; doi voi To Quoc, Qu Huong, at Nuoc - Dja; doi voi Nhn Dn, ong Bo - Nhn. 27 ng Ng Dnh Nhu giai thch: V tu tuong Nhn vi c nhiu thu. C thu ho cn cu vo mot tin ngung hu hnh, mot tin ngung chc chn, cn ban. C thu lai nhuom phan no v thuc thuc h Nhn vi chng ti chu truong n rat rong ri v khng can phai di su vo cc dao gio Tat ca cc dao gio, tat ca cc trit l khc, c th cng di voi chng ta duoc trong thuc h d28

Chu Nghia Nhn Vi l mt trit thuyt d cao dia vi v phm gi cua con nguoi trong tuong quan voi vu tru, Troi v Dt, voi nguoi khc trong x hi. Chu nghia Nhn Vi cho rng ban vi con nguoi c mt nhn phm ti thuong, nn moi sinh hoat trn doi du duoc tp trung v phai l phuong tin qui huong dn muc tiu phuc vu con nguoi. Chu nghia Nhn Vi ly Con nguoi bit tu thn (vua tinh vua dng) lm nn tang d giai quyt cc mu thun trong sinh hoat cua con nguoi. 26Lm Buu Dung: Truoc nhng tro luu moi: Phong tro nhn vi. Tap Ch Dai Hoc s 11 (thng 9/1959), t. 40. (dn theo NDC, sdd., t.111) 27 Lm Nguyn Thi: Chu Thuyt Nhn Vj V Gii Lut Yu Thuong.Garden Grove 3/11/2007 http://www.chuacuuthe.org/11-10-07-chuthuyetnhanvi-lm-ng-thai.html 28 NguynVn Minh, sdd., t. 421 38 Ngun Gc Hnh Thnh Chu Nghia Nhn V| VNCH I V qu trnh hnh thnh, chc chn khi hoc o bn Php trong thp nin 1930 thanh nin Ng Dnh Nhu d tip xc voi tu tuong v c th chnh con nguoi nng dng cua Emmanuel Mounier, nhung mt nguoi sc sao nhu Ng Dnh Nhu khng hp thu tu tuong Chu Nghia Nhn Vi mt cch thu dng, n l, ngoai lai, m d tinh ch cho ph hop voi vn ha truyn thng Vit Nam. Chu Nghia Nhn Vi cua cc ng Dim, ng Nhu khng thun ty l Chu Nghia Nhn Vi cua Mounier, l cua Cng Gio29. Nhung loi ph bnh ny c th chua dung mt chu dch chnh tri no d, hay chua tm hiu thu do v Chu Nghia Nhn Vi. Trong s nhung nguoi ph bnh theo chu dch chnh tri c nhung nguoi, theo Nguyn Ngoc Tn, nhu Nguyn Thi. Trong tc phm Is South Vietnam Viable?, ng ni rng ng Nhu d say m thuyt dn chu x hi dua trn lng bc i v gi tri nhn ban mang danh "Personnalisme" cua Emmanuel Mounier, v mi lin h cua Chu Nghia y voi x hi m ng Nhu c v chng c g l moi me, v "Personnalisme" cung chng c g xa la v trong mt truong phi trit hoc Php trong d c Emmanuel Mounier30 v Jacques Maritain d ht mnh c v cho n...Thuc ra trn doi khng c g moi me, nhung moi me l cch vn dung n c ph hop vi thoi dai khng v duoc thoi dai d chp nhn khng? Nh su hoc Robert Scigliano, sau khi nghin cuu chu nghia Nhn Vi Vit Nam Cng Ha I d ghi lai: Chu Nghia Nhn Vi nhan manh dn su diu ha nhng uoc vong vat chat cng nhu tinh than cua c nhn voi cc nhu cau cua cong dong v cc nhu cau chnh tri cua quoc gia. N nhm tm kim mot con duong trung dung gia chu nghia c nhn v chu nghia tap th mc-xt.31

29 Diu khng dinh ny cung trng hop voi nhn dinh v dng gi cua tc gia Nguyn Duc Cung trong bi ni trn trong Tp San Dinh Huong s 51, trang 74. 30 Theo nhn dinh cua su gia E. Miller, khi tham khao Philip Mairet: Emmanuel Mounier, Personalism, trong (London: Routledge and Paul, 1952), trang 17-19 (personalism) v 103-5 (social order), th ci nhn cua Mounier v nhung nguoi Php theo chu nghia Nhn vi c th duoc phn bit voi chu nghia Nhn vi Hoa Ky, pht trin o Boston vo cui th ky XIX du th ky XX duoi quyn lnh dao tr thuc cua Borden Parker Bowne. Mc d ca hai nhnh cua chu nghia Nhn vi du bt ngun tu thn hoc Cng gio La M. Nhung nguoi M theo chu nghia Nhn vi thuong vung vng hon l nhung nguoi Php. Ho chp nhn thuc t vt cht tn tai dc lp, mc d ho tranh lun rng nguoi ta khng nn nhn manh n qu muc, theo quan nim Personalism" trong The enclyclopedia of philosophy, ed. Paul Edwards, vol. v! (New York: Nacmillan, 1967), 106-0, va Personalism" trong The Cambridge dictionary of philosophy, ed. Robert Audi (Cambridge: Cambridge University Press, 1995), trang 575. 31 Robert Scigliano: South Vietnam, Nation under stress, edited by Dayton D. Mckean, University of Colorado, Houghton Mifflin Company, Bocton.p. 76. Dn theo NDC, sdd., t. 111 39 Moi dy tc gia Jean-Franois Petit 32 nghin cuu qu trnh hnh thanh tu tuong E. Mounier (1905-1950).ng thy Mounier l mt trong nhung khun mt tr thuc Php thuc th ky XX. Theo J.F. Petit, cn cu vo nhiu ti liu ng vit, trong sut qu trnh suy tu v hnh dng, E. Mounier c xu huong mun dung hop nhiu lung tu tuong trit hoc v thn hoc khc nhau. Mounier chiu tc dng tu tuong trit hoc tu Descartes, Pascal v Bergson, dng thoi quan dim thn hoc tu linh muc Guerry.Khi hoc tai Paris, ng to ra tht vong, v ng khng thnh cng xc dinh mt nn gio duc thin v chu nghia duy tm v duy l cua Truong Dai Hoc Sorbonne v mt nn thn hoc bi tc dng do cuc khung hoang duy tn hin dai.Lun d cua ng v trit thuyt thn b tht bai. V th ng chuyn huong thit lp mt trit hoc ring bit, tch roi khi tu tuong c mu sc tn gio.Nhung khi doc nhung tu tuong cua Pguy, ng chuyn ch dn cc tuong quan giua yu t thing ling v yu t trn th. Sau cng tip xc gp g Landsberg, ng to ra nhay cam thy nguoi ta phai dn thn. Xu huong hin sinh y khin ng tu chi nn thn hoc Kit gio. Tu d nay sinh ra quan nim trit hoc v nhn vi v cng dng, c hoi huong tu tuong Augustin tu th ky thu tu thuc Cng nguyn. Paul Ricoeur xem tu tuong Mounier l du n trit hoc chun muc, nhung khng phai l di tuong nghin cuu c h thng theo gic d ny, mac d tu tuong Mounier c tm anh huong lon lao ln cc lnh vuc trit hoc, thn hoc, chnh tri v su pham. Cng lao cua tc gia J. L. Petit l xc dinh r ngun gc tu tuong Mounier bng nhiu vn ban chua duoc xut ban. Theo quan dim nghin cuu cua E. Miller khi tip xc voi nhiu nguoi Vit Nam sau nau 30/4/1975, th khi Ng Dnh Nhu tu Php v lai Dng Duong, ng say m chu nghia nhn vi, tin tuong rng tu tuong cua Mounier c th vn dung nhun nhuyn vo hon canh Vit Nam. Sau nm 1945, chu nghia Nhn vi c th l con duong thu ba d pht trin x hi l diu Ng Dnh Nhu gn b. Trong nhn quan Ng Dnh Nhu, tu tuong Mounier bc bo ca chu nghia tu do cung nhu chu nghia cng san l vn d chnh tri cho Luc luong thu Ba do Ng Dnh Dim dang d xuong. Ng Dnh Nhu cam thy nguoi anh cua mnh dang linh hi tu tuong cua ng qua vic Ng Dnh Dim nhn xt v bi vit trong giai doan ny nhc dn nhiu chi tit cua thut ngu chu nghia Nhn vi. 32Jean-Franois Petit: Philosophie et thologie dans la formation du personnalisme d'Emmanuel Mounier. Paris, tc gia xut ban vo thng 1/2007. (http://www.editionsducerf.fr/html/fiche/fichelivre.asp?n_liv_cerf=7092) 40 Nhung nghin cuu cua E. Miller cung xc dinh tu thng 4 nm 1952, Ng Dnh Nhu phc thao quan dim v chu nghia Nhn vi trong bi ni chuyn tai truong V Bi D Lat vua thnh lp. ng thua nhn rng khi nim nhn vi ban du l mt tu tuong Cng gio, nhung nhn manh rng n mang tnh thch hop v huu dung ph qut, dc bit l cho mt dt nuoc bi chin tranh tn ph nhu Vit Nam.Pht biu voi mt cua toa m da s l nhung nguoi khng Cng gio c mt trong cuc ni chuyn ny, ng tuyn b rng uu-tu cua nguoi Cng-gio cng chi nhu mot ting doi dp lai nhng noi uu-tu o tm-hon bat-mn cua cc ng vay. ng Nhu lp lun rng, tt ca nguoi Vit Nam thuc moi phe phi chnh tri v tn gio, nn cng nhau nht tr bt thn v mnh lit d bao v nhn vi chng lai cc th luc dang de doa tiu dit n. Trong s nhung nguoi chua nghin cuu dy du v Mounier, c th k mt nh bin soan ni ting l ng Nguyn Gia King. Gn dy, trong mt bi ph phn ng Ng Dnh Dim, ng vit: "Nu dua trn nhng g ng Nhu d vit v chu nghia nhn vi th c th ni l chnh ng cng chi hiu lo mo C le ng d du nhap chu nghia nhn vi vo Vit Nam v l do l lc d n duoc coi l giai php Thin cha gio cho ha bnh Cng gio cua th gioi. N c tham vong l mot v kh tu tuong chong lai chu nghia cong san. Trn thuc t, n l mot buoc li lon, gan nhu mot su dau hng, boi v n phu nhan c nhn, cot li cua dn chu" 33. 4. Nguoi ta c th bc bo d dng nhung lun dim v nhn dinh sai lm nng n cng nhung ph phn hoi hot trn dy. Cn cu vo nhung trch dn tuyn b, pht biu truc tip cua cc ng Dim-Nhu, v nhiu khao lun cua hoc gia Vit Nam c uy tn, nguoi ta chung minh Chu Nghia Nhn Vi l mt l thuyt chnh tri mang mt ban sc dn tc r rt.Hon nua nhiu hoc gia nhu Luong Kim Dinh, Nghim Xun Hng v Dinh Vn Khang voi bin chung mach lac r rt, khng dinh Chu Nghia Nhn Vi (Tm linh, Dng phuong) cua Ng Dnh Dim v Ng Dnh Nhu, bt ngun tu nn tang vn ha Vit Nam, khng th lm ln voi Personalisme cua Mounier (Duy tm Ty phuong) duoc34. Khng cn nghi 33 Nguyn Gia King: ng Ng Dnh Dim ln nm quyn nhu th no? tieulun.hopto.org:25000/download.php?file=NhinLaiKinhNghiemNgoDinhDiem http://www.vantuyen.net/index.php?view=story&subjectid=12724 34 Thuc ra theo E. Miller, trong thoi gian du hoc o Php, Ng Dnh Nhu d chiu nhiu anh huong tu tuong cua trit gia Cng gio Emmanuel Mounier. Trong nhung sch v bi vit trn tap ch Esprit cua mnh, Mounier phan ung lai thoi Dai Khung Hoang v nhung dau kh m n gy bng cch pht trin mt l thuyt ph bnh chu nghia tu ban tu do; ng ph phn thin kin tu do voi chu nghia c nhn, tranh lun rng diu d dn dn c lp, bt ho v bc lt.L mt nguoi Cng gio thun thnh, Mounier khng dng tnh voi tu tuong duy vt cua chu nghia Marx v n huy hoai nhung diu ng goi l chiu kch tm hn trong ban tnh con nguoi. Giua chon lua xu huong chu nghia tu ban hay chu nghia cng 41 ngo g nua, vmoi vic d duoc sng to v nhung nghin cuu lich su cho php ta kt lun Chu Ngha Nhn Vj do hai ng Dim-Nhu chu xung mang ban cht vn ha v chnh trj Vit Nam.Theo dn chung cua tc gia Nguyn Ngoc Tun, nhiu tuyn b cua ng Dim v ng Nhu o nhung hon canh khc nhau c th minh chung xc quyt su tht d, nhu: "Nhm mt bt chuoc nuoc ngoi khc g nhan truoc su bao ho cua ngoai bang 35

- "Chu thuyt [Nhn Vi] dt nn tang trn quan nim tn trong pham gi con nguoi v day manh su pht trin dn muc do cao nhat. Quan nim ny... o ngay trong truyn thong dn gian Vit Nam" 36

- "Ti phai ni ngay rng: Chu Thuyt Nhn Vi cua ti chng c dnh dng g dn ci Nhn Vi Cng Gio dang duoc giang day boi cc to chuc Cng Gio tai min Nam Vit Nam... Hin nay ci hoc thuyt nhn vi m ti co v l mot nn dn chu dau tranh trong d tu do khng phai l mot mn qu cua ng gi Noel, nhung m l kt qua cua mot cuoc chinh phuc bn bi v sng suot trong doi song thuc t, khng phai trong mot khung canh l tuong, m trong nhng diu kin dia l chnh tri d duoc dinh sn" 37

Nhu th, giai php Nhn Vi m ng Dim v ng Nhu d c v 40 nm v truoc chnh l m hnh x hi dn chu nhn vi d duoc th nghim o min Nam tu 1954 dn 1963, c my dc dim: - Hoach dinh mt chnh cuong thng nht, ly chu nghia nhn vi lm nn tang, ph hop voi vn ha Vit Nam lm cn ban huong dn ca nuoc di ln - Dinh huong dn chu trn thuong tng cu trc x hi dn su - Vn dung mt nn kinh t thi truong c diu ha uyn chuyn cua mt chnh phu nhm dn phc loi tung c nhn v cho chung cho ca cng dng x hi.- Thuc hin c diu tit dn dn tnh cng bng x hi v nn dn chu da nguyn thuc su o ha tng co so qua cc chnh sch dt dai dinh din, p chin luoc, khu tr mt-Kin tao ha bnh, n dinh, don kt, trong tnh trang thuc t c hoat dng chnh tri kt hop voi vu trang cua ch d Cng San min Bc Vit Nam lc d. san, Mounier ch dn mt trt tu x hi hu tu ban. Trong d, cc nhu cu vt cht cua c nhn cung nhuthinh vuong chung cua tp th du duoc huong loi, nhung mt trong hai diu ny khng tro thnh trong tm dc nht trong chnh sch cua x hi. Thay vo d, Mounier d nghi dt trong tm vo vic pht trin mt con nguoi ton din (la personne), duoc dinh nghia l gm ca nhung nhu cu tinh thn v vt cht. Mounier nhn manh vo con nguoi nhu li thot cho c nhn: d l d ti chu yu trong nhung bi vit cua ng, v v vy ng dt cho tu tuong cua mnh l chu nghia nhn vi. 35 ng Ng Dnh Dim ni ni voi k gia Marguerite Higgins. (Dn theo Nguyn Ngoc Tn, bi d dn) 36 Pht biu cua ng Ng Dnh Nhu trong Di Hi Vn Ha Quc Gia tai Si Gn, ngy 11/1/1957. (nt) 37 Tra loi Phong vn cua bo Toronto Globe and Mail, trong Nguyt san Gi Nam, 5-5-1963. (nt) 42 Chu nghia Nhn Vi chi duoc th nghim trong mt thoi gian ngn o Min Nam Vit Nam, nhung xt theo l thuyt khoa hoc, Chu Nghia Nhn Vi c mt gi tri dng gp lu di v quan trong vo cng cuc pht trin con nguoi ni chung v dc bit tai cc quc gia ngho di hin nay. Su gia Henry Fairbanks tm luoc ton su tht lich su bng loi l khch quan, trong mt bi bo tua d The Enigma of Ng Dnh Dim, duoc dng trong to Commonwealnhu sau: ng Dim tm kim v khi phuc lai nhng gi tri co truyn lm nn tang cho giai php canh tn xu so trong khi d nhng nguoi khc lai di tm nhng hoc thuyt ngoai lai D sao di na, ng ta van l mot nguoi c ci nhn su sc v tuong lai. Ca th gioi ny du yu mn cc chin si dng cam v ai ai cng phai n trong nhng ke deo duoi mot l tuong cao ca no d.ng Dim ao uoc thuc hin mot nh nuoc duoc xy dung trn nhng gi tri co truyn tot dep nhat cua Chu v Ty Phuong, nhng dc dim dng dn v kha thi nhat d phuc vu quyn loi chung v tn trong nhn pham.ng Dim cho rng X Hoi Chu Nghia v Tu Ban Chu Nghia du l nhng hoc thuyt cuc doan can c mot hnh thuc trung gian, mot luc luong dung gia, nhm tong hop duoc nhng gi tri uu t nhat cua ca hai d phuc vu cho loi ch chung: cng bng doi voi nguoi ny l tu do cua ke khc, cng nhu loai bo doc ti ton ch v tinh than v trch nhim cua Chu Nghia C Nhn. 38

Su din dao cua x hi hin nay l thay v du di Troi, chn dap dt, tay m ly nhau trong tnh nguoi thi ha th nguoi ta dao ln tt ca! - Thin l Troi cung chng cn bit knh trong nua, m: Tin l tin l Phat, l suc bat cua tuoi tre, l suc khoe cua tuoi gi. ng Troi hy dep mot bn, d cho nong hoi tin ln lm Troi! - D|a