UNIVERZITET U NOVOM SADU PRIRODNO MATEMETIKI FAKULTET DEPARTMAN ZA GEOGRAFIJU, TURIZAM I UGOSTITELJSTVO

SEMINARSKI RAD Predmet: TURISTIKE REGIJE SRBIJE Tema: NIKA BANJA

Studenti: Jei Mirjana 3/06 Carevi Nikolina 812/06 ogi Gorica 679/06 Uremovi Jelena 759/06

Profesor: dr Jovan Romeli Asistent: Nemanja Davidovi

UVODLekoviti izvori su od davnina poznati kao faktor zdravstvenog turizma, jer je iskoriavanje lekovitih voda mnogodtruko i raznoliko(Lazi, 2004). Pored kvalitetne usluge i smetaja, svaki turistiki kompleks mora da ima i svoje specifine mogunosti, koji pruaju gostima onu finu nijansu zadovoljstva i atmosferu koju nose sa sobom kada odlaze, a koja je i glavni motiv za njihov povratak na odreena mesta. Nika banja svakako nudi kvalitetne usluge i smetaj kao i obeanje da e posetioci biti odmorni i znatno se raspoloeniji vratiti u svoj dom. Mnogobrojni kulturno - istorijski spomenici, od praistorije do novijeg vremena, svedoce o burnoj proslosti ovog podrucja. Same karakteristike banje nisu dovoljne za razvoj turizma, s obzirom da banja prvensteno ima lecilisni karakter, a ono sto dodatno pospesuje razvoj turzma jeste prozetost bogatim kulturno istorijskim vrednostima. Monumentalni spomenici, izuzetno pogodna klima, kao i blizina Nisave predstavlja sponu koja omogucava posetiocima direktan kontakt sa prirodom i istorijom grada Nisa i okoline.

TURISTIKO-GEOGRAFSKI POLOAJ

Nika Banja nalazi se 10 km jugoistono od Nia, nedaleko od ua Niave u Junu Moravu (Romeli, 2004), sto predstavlja dodatnu pogodnost za Nisku banju, jer je Nis glavni emitivni centar. Iako je Nis udaljen od glavnih gradskih centara u Vojvodini, veliki broj turista iz ovog dela Srbije posecuje ovu banju. Saobraajana povezanost: Do banje se moe stii banje: - autoputem E5 Beograd-Ni-Sofija-Istanbul, odnosno Atina; - eleznicom - eleznika stanica Ni, a od nje lokalnim autobusom; Banja je povezana sa Niom asfaltnim putem, eleznicom i autobuskom linijom. Pruga i put su deo magistrale Beograd-Ni-Sofija-Istanbul. Banja je od svoje eleznike stanice udaljena nepun kilometar. Blizina Nia pogoduje razvitku ove prigradske Banje. Udaljenost od desetak kilometara od grada je jako dobra i povoljna, jer je banja "liena" gradske buke.

RELJEFNad banjom se die Koritnjak (808 m nadmorske visine), krajnji zapadni ogranak Suve planine. Sa leve strane Juzne i Velike Morave protezu se:Kukavica, Vidojevica, Jastrebac, Juhor, Crni vrh i Azanjski vis. Izmedju planina su:Vranjska, Leskovacka, Niska, Paracinsko-jagodinska i Velikomoravska kotlina. Srednji deo banjskog naselja izgraen je na platou od 250 m apsolutne visine, pa je sa zaravni uzvienja izvanredan vidik na kotlinu. Reka Niava je u okolini banje usekla etiri terase. Na najvioj terasi od 50 metara relativne visine (250 m apsolutne visine) nalaze se zgrade i park, na terasi od 35 metara kue ranijeg sela Banja, a na terasi od 20 metara deo naselja oko kole.Najnia terasa od 10 metara je pod livadama. Banjski teren se, dakle, stepenasto sputa idui od Koritnjaka ka Niavi.

(izvor:www.wicipedia.org)

KLIMAPodneblje Nike banje je umereno-kontinentalno. Dok je industrijski Ni u hladnijoj polovini godine esto pod maglom, u banji je vedro, a vazduh sve i ist. Leti je znatno osunanje, ali bez velikih vruina. Povetarac i umski vazduh donose osveenje, spreavaju vreline i ine noi prijatnim i ugodnim za etnju. Srednja godinja temperatura u Niu iznosi 12,8C, a u Nikoj banji 12,2C. Jesen je u Nikoj banji najprijatnije godinje doba, srednja temperatura u oktobru iznosi 12,4C. Klima Nike Banje je umereno-kontinentalna, sa suvim i toplim letima i hladnim zimama sa snegom, dok su jeseni toplije od prolea. Srednja godinja temperatura vazduha u banji je 11,2o C. Najhladniji je februar (0,8o C), a najtopliji jul (21,6o C). Klimu Nike banje karakteriu mala koliina padavina, odsustvo jakih vetrova, mala oblanost i vlanost vazduha, kao i dug sunani period (vie od 2000 sati godinje, najvie u julu i avgustu). Za pojavu termalno-mineralnih izvora znaajni su rasedi - niki, zaplanjskl i studenski.

HIDROGRAFIJAMineralni izvori

Najstariji podaci o lekovitom dejstvu vode u Banji potiu iz 362. godine, mad asu se njena lekovita svojstva koristila jo za vreme Rimljana. Nika banja sada u red naih najradioaktivnijih prirodnih leilita. Banja ima dva izvora ije mineralne vode pripadaju slabo zemnoalkalnim radioaktivnim homeotermama (Glavno vrelo i Suva banja) sa temperaturom od 36 do 39oC i radioaktivnou od 13 MJ. Glavno vrelo i Suva banja - izbija iz krenjaka. Glavno vrelo je jak izvor vode temperature 39C i prosene izdanosti oko 50 litara u sekundi (maksimalno 120 lit/sek.). Temperatura Suve banje je nia, a kapacitet ovog vrela je veoma promenljiv, od 14 do 42 litra u sekundi. Nika banja ima i jedan hladan izvor (kolska esma), ija voda pripada radioaktivnim hipotermama, sa tamperaturom od 17,2o C i radoaktivnou od 55 MJ. Radioaktivni bigar, u prirodi veoma redak, koristi se u leenju za pripremanje lekovitog blata (peloid). Reim izdanosti Suve banje je i interesantan. Do 1932. godine, ovo vrelo je radilo periodski, za vreme i posle kia. Juna te godine, posle izgradnje, vrelo je stalno izbacivalo vodu. Meutim, u periodu od 1945-1952. godine povremeno je presuivalo, najee u septembru (sezona leenja). Naknadnim hidrotehnikim radovima, sputanjem otvora vrela, reen je problem presuivanja vrela, zamuivanja i rashlaivanja njegove radioaktivne vode. Nia temperatura vode Suve banje pogoduje bolesnicima, kojima je voda Glavnog vrela suvie topla. Pored ostalog, u vodi Glavnog vrela ima manjih koliina olova i bakra, kao i tragova urana. Topla radioaktivna voda za pie koristi se sa esme iza Novog kupatila. Hladnu radioaktivnu vodu za pie daju dve esme, jedna u parku, a druga kod kole. "kolska esma" ima i najradioaktivniju vodu, i postojanu temperaturu od 17,2C. I ostale vode Nike Banje su radioaktivne, a takoe i gasovi u vodi, koji su zastupljeni u velikoj koliini (www.niskabanja.org).

(izvor:www.wicipedia.org)

Leilina funkcija banjeGlavno kupatilo sa dva bazena nalazi se u sreditu banje, a snabdeva se vodom od Glavnog vrela. Koliina lekovite vode, njena temperatura i radioaktivnost promenljivi su tokom godine, naroito posle kia i topljenja snega. Otuda temperatura vode Glavnog vrela varira izmeu 39 i 28C. U litru vode ovog vrela ima natrijuma, kalcijuma, magnezijuma i kalijuma. Leilina funkcija banje obuhvata: kupanje u radioaktivnoj vodi, pijenje mineralne vode, inhaliranje, peloidoterapija, elektroterapija, kineziterapija, medikamentna terapija, edukacija bolesnika i psihoterapija. Nosilac leenja u Nikoj banji je Institut za prevenciju, leenje i rehabilitaciju reumatinih i sranih bolesnika koji je u sastavu Medicinskog fakulteta i ima brojnu ekipu lekara i tehnikog medicinskog osoblja. U Institutu se obavlja leenje pomou najsavremenije opreme: dva bazena, 11 klasinih kada, specijalne kade galvanske, CO2, sa ozono terapijom, za podvodnu masau, Haberdova kada, 20 jedinica za primenu peloida, inhalatorijum, sale za fizikalnu i kineziterapiju, sarkov i cirkularni tu i etvoroeline kupke. Vode ovog prirodnog leilita lee bolesti lokomotornog aparata i respiratornih organa, nervne bolesti i nesanicu, optu zamorenost, posledice povreda miia i zglobova, zatim poveani krvni pritisak, oboljenja eluca i creva na nervnoj bazi, poremeaje lezda sa unutranjim luenjem, poremeaj metabolizma, ginekoloka oboljenja. One su veoma pogodne za leenje reumatizma, astme i srana oboljenja (postinfarktno stanje, nervoza srca), a kontraindicirane su za tubrekulozu, tumore, akutne zarazne bolesti, tea oboljenja srca, bubrega, nervnog sistema (www.banjesrbije.co.yu).

BIOGEOGRAFIJALeilite je utonulo u zelenilo uma, koje se prostiru na preko 70 hektara. U Nikoj banji se nalaze uma graba, jasena, cera, hrasta, bresta, klena, jorgovana i lipe, zatim crnog bora, oraha, duda ... Pod vinogradima (53 hektara) je vea povrina nego pod vonjacima (14 ha). Bate na ravni Niave ispod Nike banje natapaju se toplom vodom, koja iz banjskog kupatila dotie glavnim odvodnim kanalom, pa se mreom kanala razvodi po batama.

REKREACIJA I IZLETITA

Nika Banja i njena okolina omoguuju bolesnicima i turistima dobru rekreaciju i interesantne ekskurzije. U blizini se nalaze dve klisure, tri manastira, nekoliko arheolokih lokaliteta i istorijskih mesta. Oko tri kilometra od banje je Jelanika klisura. Pet kilometara uzvodno od leilita, Niava je prosekla impozantnu Sievsku klisuru, mestimino kanjonskog izgleda. Kroz ovu klisuru vode poniavske magistrale - asfaltni put i pruga ka Sofiji i Istanbulu. U klisuri nad rekom die se manastir Sievo iz XIV veka. Na udaljenosti oko etiri kilometra od Sieva, poznatog po dobrim vinogradima, nalazi se manastir Sv. Petka, a nedaleko od Banje je manastir Sv. Pantelejmon.

(izvor:www.niska banja.org)

Na putu izmeu Nia i Banje je uvena ele kula, etvorougaona kula sa 950 uzidanih lobanja poseenih glava srpskih vojnika izginulih u bici na egru 1809. godine. Brdo egar, na kome je Stevan Sineli vodio bitku sa nadmonijom turskom vojskom, nalazi se est kilometara severno od Nike banje.

(izvor:www.niska banja.org)

Prema zgradi Elektronske industrije (etiri kilometra od Nia) otkriveni su ostaci drevne Mediane, letnje rezidencije Konstantina Velikog i imunih graana rimskog naselja Naissusa. Severno od Banje je novoistraena Cerjanska peina sa duinom kanala preko etiri kilometra. Posetiocima Banje, grad Ni prua raznovrsnu razonodu bioskopi, pozorita, muzeji, sportska takmienja, umetnika galerija... Interesantna je Nika tvrava pored Niave, kao i poseta Bubnju, praistorijskom naselju i koncentracionom logoru iz Drugog svetskog rata (www.niskabanja.org). U Nikoj Banji i Niu tokom godine se odravaju brojne manifestacije: Julske sveanosti na Bubnju i Kamenikom visu (od 4.-7. jula), Festival glumakih ostvarenja u jugoslovenskom filmu (od 28.-5. septembra) i NIMUS - oktobarski muziki festival u Niu.

SMETAJNI KAPACITETI

Smetajna struktura u Banji se stalno poveava, naroito zbog izgradnje objekata u privatnom vlasnitvu. 1939. godine, smetajni objekti su imali 1040 leaja, a 1960. godine- 1671 leaj, 1980. godine 8813 leaja, a to je inilo maksimum kapaciteta, jer je on nakon pet godina smanjen na 7841 leaj.

U osnovne smetajne kapacitete Nike banje ubrajamo hotele: "Ozren", "Partizan" i "Srbije", kao i vie ureenih vila. Hotel "Ozren" je B kategorije i sa hotelom "Partizan" ini smetajno-ugostiteljski kompleks "Ozon". Raspolae sa 171 leajem u apartmanima, kao i jednokrevetnim i dvokrevetnim sobama. Smetajni deo je hodnikom povezan sa terapijskim odeljenjem banjskog kupatila. Hotel "Partizan" je, takoe, B kategorije. Raspolae sa 129 leaja u apartmanima i jednokrevetnim i dvokrevetnim sobama, kao i sa vie drugih ugostiteljsko-rekreativnih objekata. Hotel "Srbija" pripada D kategoriji i raspolae smetajnim kapacitetom od 120 leaja u jednokrevetnim, dvokrevetnim i trokrevetnim sobama, kao i drugim objektima (Romeli, 2008).

PROMET TURISTABroj dolazaka i nocenjaU periodu do Drugog svetskog rata broj turista se sporo poveavao. Prvi pouzdani podaci o prometu turista datiraju iz 1903. godine, kada je iznosio 275. Neto uoljivije poveanje je dolo do izraaja posle Prvog svetskog rata, tako da je broj turista 1932. god. bio 4365. Sledee godine promet je smanjen na oko 5000 posetilaca. Posle rata je dolo do osmiljene gradnje leilinih i turistikih objekata. To je dovelo do poveanja poseta Banji, a ona danas zauzima tree mesto po turistikoj poseti u naoj zemlji. Tabela1.- Broj turista i noenja u Nikoj banji Godina 1965. 1975. 1985. 1995. 2005.2006.

Broj turista 26000 386000 34000 31100 26000

Broj noenja 241241 482000 443000 208000 157000

Izvor: Statistiki godinjaci Jugoslavije 1966-1996; Statistiki godinjaci Srbije

Grafikon 1.- Broj turista i noenja u Nikoj banji u periodu 1965-2005. godine

50000 40000 30000 20000 10000 0 1965 1975 1985 1995 2005 broj turista broj nocenja

Iz date tabele i grafikona moze se zakljuciti da je broj turista i njihovih nocenja bio najveci 1975. godine, a zatim ima tendenciju opadanja. Prosecna duzina boravka za 1975. godinu (ukupan broj nocenja/ukupan broj turista) iznosila je 1.24 dana, a 2005. godine 6.03 dana, na osnovu cega se vidi da je duzina boravka u periodu od 1975-2005 porasla za 4.79 dana.

Pregled prometa turista u Nikoj banji u 2004. godini

U Nikoj banji preovlauju domai turisti, a broj stranih turista se kree od 300 do 400, a broj noenja oko 800. Najvei pad u dolasku inostranih turista - 62 odsto zabeleen je u Nikoj banji, gde ih je bilo 89.

Tabela 2. Domai turistiki promet (2004. god.)Republika Srbija Ukupno Glavni adm.centri Beograd Novi Sad Banjska mesta Turisti Broj 1,579.85 7 464.571 423.948 40.623 285.487 Promena (%) Uee (%) 04/03 2004. -5 -14 -14 -17 -2 100,0 29,4 26,8 2,6 18,1 Broj 5,791.56 4 772.747 706.254 66.493 2,031.11 0 Noenja Promena (%) Uee (%) 04/03 2004. -2 -7 -6 -13 +1 100,0 13,3 12,2 1,1 35,1

Vrnjaka Banja Sokobanja Nika Banja Ostala banj. mesta Planinska mesta

90.438 58.704 24.316 112.029 373.489

+3 +3 +15

5,7 3,7 1,6 7,1

432018 376.480 163.566 1,059.04 6 1,748.16 7

+6 +4 +10

7,5 6,5 2,8 18,3

+5

23,6

-4

30,2

Izvor: Statistiki godinjak Srbije 2004.godine

Tabela 3. Inostrani turistiki promet(2004 god.)Republika Srbija Ukupno Glavni adm.centri Beograd Novi Sad Banjska mesta Banja Koviljaa Vrnjaka banja Nika Banja Turisti Broj 391.82 6 263.87 4 239.56 4 24.310 15.119 3.545 5.413 1.742 Promena (%) 04/03 +15 +12 +13 0 +1 +6 14 +57 Uee (%) 2004. 100,0 67,3 61,1 Broj 851.05 9 551.05 0 503.26 6 Noenja Promena (%) 04/03 +7 +9 +11 9 9 17 15 Uee (%) 2004. 100,0 64,7 59,1 5,6 6,8 2,6 1,7

6,2 47.784 3,9 57.539 0,9 21.643 1,4 14.838 0

Izvor: Statistiki godinjak Srbije 2004. godine

Sto se tice 2004. godine, tabele nam pokazuju da Niska banja sa svojom ponudom ucestvuje sa 1.6 % brojem turista i 2.8% nocenja u domacem turistickom prometu i sa 0% u inostranom turistickom prometu.

ZAKLJUCAK

Nekako je postala tradicija da se u banjska i klimatska mesta odlazi u kombinaciji sa odlaskom na more. S poetkom jeseni prestaje sezona putovanja u daleke zemlje i na druge kontinente. Poinje sezona izleta i kraih putovanja od dva do tri dana, a banjska i klimatska mesta su idealna. Banjska turistika kretanja, zahvaljujui ne samo rekreativnoj i leilinoj, ve i privrednoj funkciji termomineralnih voda (zimske cvetne bate, rano povre i slino), ubrajaju se u kretanja sa najraznovrsnijom strukturom ekonomskom, socijalnom, starosnom itd. Banje raspolau mogunostima za formiranje raznovrsne turistike ponude. U vezi sa tim, proizilazi da su i specijalizacija i urbanistiko prostorna individualizacija, osnova koncepcije razvoja banjskog turizma, i nain da se jo vie omasovi ova vrsta kretanja (Lazi, 2004). Najposeenija mesta ovog leta u Srbiji su bila upravo banjska i klimatska mesta, a tako e biti i tokom zime. Kako za provod u banjama i klimatskim mestima ne postoji sezona, oekuje se da e i jesen biti lepa i berietna, jer su trenutno pune, rekli su nam turistiki poslenici koje smo sreli na sajmu turizma u Novom Sadu. Mali broj turistikih agencija se bave takozvanom receptivom (dovoenjem gostiju u nau zemlju). To je s toga to mi i dalje potcenjujemo ono to imamo i skloniji smo vie odlasku u inostranstvo. Ve nekoliko godina goste dovodi aica" turistikih

agencija koje se susreu sa mnogobrojnim problemima, kao to su PDV za svakog inostranog gosta i mnoge druge zavrzlame koje destimuliu agenciju da se bavi ovakvim vidom turizma.

LITERATURA Internet adrese: www.ekapija.org www.radonnb.co.yu www.banjesrbije.co.yu www.niskabanja.org Lazi L, Koi K., (2004): Turistika geografija, Univerzitet u Novom Sadu, PMF, Departman za geografiju, turizam i hotelijerstvo, Novi Sad Romeli J., (2008):Turistike regije Srbije, Univerzitet u Novom Sadu, PMF, Departman za geografiju, turizam i hotelijerstvo, Novi Sad