Upload
palma
View
33
Download
2
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Nöröendokrin regülasyon. Dr. Dilara İÇAĞASIOĞLU SİVAS. Nöroendokrin regülasyon. Endokrin sistem ile sinir sistemi arasındaki ilişkiyi inceler. İki sistem arasındaki iletişim hormonlar aracılığı ile sağlanır. hormonlar. - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Nöröendokrin regülasyon
Dr. Dilara İÇAĞASIOĞLUSİVAS
Nöroendokrin regülasyon Endokrin sistem ile sinir sistemi
arasındaki ilişkiyi inceler. İki sistem arasındaki iletişim
hormonlar aracılığı ile sağlanır.
hormonlar
Endokrin sistemde dokular arası
haberleşmeyi sağlayan moleküllerdir.
hormonlar İç salgı bezleri (endokrin bezler) tarafından
salgılanırlar ve kendileri için özgün reseptörler üzerinden hedef doku veya organların çalışmasını düzenlerler.
Reseptör
Organizmanın içinde ya da dışındaki değişikliği haber alan oluşumlardır.
Duyu sistemi -sinir sonlanmaları-özel hücreler
Hormonlarhücrenin
Membranı Stoplazması proteinlerNükleus
Hormonların temel fonksiyonları
Değişen dış koşullara rağmen iç ortamdaki dengenin sürdürülmesi,
Enerji üretimi, kullanımı ve depolanmasının düzenlenmesi
Üremenin düzenlenmesi Büyüme ve gelişmenin düzenlenmesi
Hormon salınımını etkileyen
uyarılar
Kimyasal maddelerin kan düzeyi Hormonların kan düzeyi Biyoritim Sinirsel uyarılar
Kimyasal maddelerin kan düzeyi
Plazma Ca2+düzeyi PARATİROİT PTH
Plazma glukoz düzeyiPankreas adacık
hücreleriİnsülin
Hormonların kan düzeyi
Negatif feedback
Pozitif feedback
Biyoritm
Vücut fonksiyonlarının periyodik değişiklikler göstermesidir.
Diurnal ritim = sirkadiyen ritim = gün içi ritim; Bir günlük periyotlarda değişiklik gösteren ritmdir.
Menstrüel ritm = 4 haftalık periyotlarda değişiklik gösteren ritmdir.
Sinirsel uyarılar
Hücreler arası iletişim yolu ile sağlanır.
Hücrelerarası iletişim
Endokrin iletişim
Nöral iletişim
Nöroendokrin iletişim
Hormonlar
Nöromediyatörler
Nörohormonlar
.
Nöromediyatörler
nörotransmitterler nöromodülatörler
Nöromediyatör: Bir sinaps içindeki iletişimde rol alan maddedir.
Nörotransmitter: Presinaptik uçtan salınıp impulsun postsinaptik membrana geçişini sağlarlar.
Nörohormonlar: Sinir ucundan salgılanırlar, fakat uzak dokularda etkili olurlar
Nöromodülatör:Sinapslardaki impuls geçişini hızlandıran veya yavaşlatabilen ayarlayıcılardır.
Hipotalamik hormon salgısında rol oynayan biyolojik aminler
Nörotransmitterler
Monoamin
Peptit
nörotransmitter Katekolaminler (dopamin,
norepinefrin, epinefrin) İndolaminler (serotonin, melatonin) Asetilkolin Histamin Aminoasitler (glutamat, aspartat,
glisin, GABA) Nöropeptidler
Ön hipofiz salgısına nörotransmitterlerin etkisi
NOREPİNEFRİN DOPAMİN SEROTONİN ASETİLKOLİN GABA
ACTH - -
LH-FSH - - -
TSH - -
GH
PROLAKTİN
Nöroendokrin regülasyonda en önemli görev
hipotalamusundur.
hipotalamus Ektodermden gelişir. Nöron kümeleşmesinden
meydana gelen nükleuslar vardır. Dört grupta toplanır
1-Ön: Supraoptik ve paraventriküler nükleuslar
2-Orta: Tuber sinerum etrafındaki nükleuslar
3-Yan: Lateral nükleuslar4-Posterior hipotalamik
nükleuslar
Hipotalamik serbestletici hormonlar
Hipofizyotropik hormonlar olarak da adlandırılır
GnRH (Gonaotropin salgılatıcı hormon)
GHRH (Growth hormon salgılatıcı hormon)
GIH (SS) (Growth hormonu baskılayıcı hormon)
TRH (Tirotropin salgılatıcı hormon)
PIF (Prolaktin baskılayıcı faktör)
PRF (Prolaktin salgılatıcı faktör)
CRH (Kortikotropin salgılatıcı homon)
Hipotalamik-hipofizer sistem.
Hipofiz bezinin çalışmasını düzenler
Hipotalamik nörosekresyon
Ön hipofiz Ön hipofiz hormonlarıhormonları
• FSH, LH
• TSH
• ACTH
• Prolaktin
• GH
Arka hipofiz hormonlarıArka hipofiz hormonları
• ADH (=vazopressin)
• Oksitosin
Hipofiz hormonlarıHipofiz hormonları
1-Oksitosin, (nörofizin-I’e bağlı)Doğum esnasında uterus kasının kasılmasını, doğumdan sonra da süt salgılanmasını uyaran bir
hormondur.
2-ADH, (vazopressin)(nörofizin-II’ye bağlı)
Görevi vücut sıvı dengesinin düzenlenmesine katkıda bulunmaktır.
Bu hormonlar, nörofizinler denilen taşıyıcı proteinler aracılığıyla sinir aksonlarında arka hipofize taşınırlar ve burada depolanırlar (arka hipofiz hormonları).
Arka hipofiz Hormonları
Ön hipofiz hormonları Opiyomelanokortin ailesi
Kortikotropin (ACTH)Melanosit stimüle edici hormon (MSH)-endorfin
Glikoprotein ailesiTirotropin (TSH)Gonadotropinler
Luteinizan hormon (LH)Follikül stimüle edici hormon (FSH)
Somatomammotropin ailesiSomatotrop hormon (Büyüme hormonu, GH)Prolaktin (PRL)
Opiyomelanokortin ailesi ön hipofiz hormonları
Kortikotropin (ACTH), adrenal steroidlerin sentez ve salgılanmasını artırır. Özellikle kortizolün sentez ve salıverilmesini düzenler.
Melanosit stimüle edici hormon (MSH), kurbağa gibi türlerde önemlidir, insanlarda fetal yaşam ve gebelikte bulunduğu ileri sürülmektedir.
-endorfinin beslenme ve seksüel davranışların yanı sıra öğrenme olayını etkilediği öne sürülmektedir.
Glikoprotein ailesi ön hipofiz hormonları 1
Tiroid stimüle edici hormon (TSH),
Tiroid bezinde tiroid hormonlarının sentezinin tüm aşamalarında etki gösterir.
Plazma iyodunun tiroid tarafından alınıp tutulmasından başlayarak iyodun organifikasyonu, mono ve diiyodotirozinlerin eşleşmesini, tiroglobulinin endositozunu ve proteolize uğraması sonucu T3 ve T4 salgılanmasını etkiler
Glikoprotein ailesi ön hipofiz hormonları 2 (gonadotropinler)
LH, kadınlarda, over folliküllerinin son olgunlaşmasını, çatlamasını ve çatlayan folliküllerin korpus luteuma dönüşmelerini sağlamaktadır. Erkeklerde testosteron salgılayan leydig hücrelerini uyarır.
FSH, Kadınlarda folliküllerinin büyümesini uyarır. Erkeklerde seminifer tüp epitelini uyararak olgun sperm hücreleri ile spermatositlerin sayısal artışına yol açar.
Somatomammotropin ailesi ön hipofiz hormonları 1
Somatotrop hormon (GH, büyüme hormonu), İskelet büyüme hızı ve vücut ağırlığındaki artışı kontrol eder. Normal büyüme için gereklidir.
Büyümeye olan etkilerine insülin benzeri büyüme faktörleri ailesinden (somatomedinler) özellikle IGF-1 aracılık eder.
Karbonhidrat, lipit, azot, mineral metabolizmaları üzerine etkilidir. Kan glukoz düzeyini artırır, lipolizi hızlandırır.
büyüme hormonu
Akromegali; BH’nun büyüme plakları kapandıktn sonra aşırı salgılanması.
Ellerde ve ayaklarda, yüzde özellikle burunda, kafatasının bazı alanları ile iç organlarda büyüme görülür.
büyüme hormonu
Gigantizm (Devlik); BH’nun büyüme plakları kapanmadan önce aşırı salgılanması.
büyüme hormonu
Dwarfizm (hipofizer cücelik);
Büyüme hormonunun yetersiz salgılanması
Somatomammotropin ailesi ön hipofiz hormonları 3
Prolaktin, Hamilelikte meme dokusunda kendine özgü
reseptörlerine bağlanarak laktalbümin dahil bazı süt proteinlerinin sentezini uyarır.
Laktasyonun başlaması ve devamlılığı için gereklidir. Erkeklerde fizyolojik dozlarda normal testosteron
üretiminin devamlılığına katkıda bulunur, sperm motilitesini ve fertiliteyi etkiler.
Hipofizin prolaktin salgılayan bir tümörüne (prolaktinoma) bağlı olarak hiperprolaktinemi ve sonuçta menstrüel düzensizlik ile meme bezlerinden süt gelmesi (galaktore) olur.
Bitti.....
Hipofiz hormonları Ön hipofiz hormonları
FSH, LH TSH ACTH Prolaktin GH
Arka hipofiz hormonları
ADH (=vazopressin) Oksitosin
Büyüme hormonuBüyüme hormonu-growth hormon (GH)-somatotropik hormon-somatotropin (ST)
Ön hipofizin asidofilik özellikteki somatotrop hücrelerinden salgılanan 191 aminoasitli bir hormondur.
Büyüme hormonu Vücutta büyüme yeteneğine sahip
olan hemen tüm dokuların hücrelerinde
Mitozu aktive edip sayısal çoğalmayı
hücrelerde boyutu artırarak büyümeyi gerçekleştirir.
GH salgılanmasının düzenlenmesi
Hipotalamusta ventromediyal nükleuslardaki nörosekretuar nöronlarda sentezlenip salgılanan GHRH GH salgılanmasını stimüle eder.
MSS’nin çeşitli bölgelerinde sentezlenip salgılanan SS GH salgılanmasını inhibe eder.
GH’nun normal serum düzeyi diurnal ritim gösterir. Uykunun başlangıcından 1.5 saat sonra pik yapar, sonra giderek azalır.
GH salınımında hipotalamik kontrol
GH salgısını stimüle eden uyaranlar Hipoglisemi Açlık Kanda yağ asidi
düzeyinin azalması Egsersiz, heyecan,
travma Derin uyku döneminin
ilk 2 saati Pirojenler Proteinden yüklü diyet Glukagon;
(farmakolojik konsantrasyonlarda)
Estrojenler,androjenler,insulin (indirekt olarak)
Arjinin Beyne geçebilen
apomorfin ve benzeri dopamin agonistleri, katekolaminler,serotonin agonistleri.
Aminerjik ve serotonerjik nöron aktivitesi
GH Salgısını azaltan uyarılar
Kan glukoz düzeyinde artma Kortizol düzeyinde artma Serbest yağ asitleri GH’nın kendisi (negatif feedback
etki ile) Somatostatin (GIH) Aşırı ve uzun süreli stres
GH’nun Protein metabolizması
Yağ metabolizması
Karbonhidrat metabolizması
Elektrolit metabolizması
Kıkırdak ve kemik büyümesi üzerine etkileri vardır
GH, büyüme, kıkırdak ve kemik doku, protein metabolizması üzerine etkilerini somatomedinler (insulin benzeri büyüme faktörleri=IGF’ler) aracılığı ile gerçekleştirir.
Somatomedinler, büyüme hormonunun uyarıcı etkisi ile karaciğer ve diğer dokularda sentezlenip salgılanan polipeptit yapılı insulin benzeri maddelerdir.
GH’la birlitke *IGF-I, *Tiroid hormonları
*Androjenler *Glukokortikoidler,
*İnsulin, *Kalıtsal faktörler
*Beslenme
Büyüme:
FSH, LH. FSH, LH.
Glikoprotein yapısındadırlar, bazofilik Glikoprotein yapısındadırlar, bazofilik özellikteki gonadotrop hücrelerden özellikteki gonadotrop hücrelerden salgılanır. Salgılanmaları menstrüel ritm salgılanır. Salgılanmaları menstrüel ritm gösterirgösterir
FSH ve LH’nin overler üzerindeki etkileri
Foliküllerde proliferasyonu (= folikülojenezi) sağlarlar.
Overler üzerinde sinerjik etki (= birbirlerinin etkisini güçlendirecek şekilde) oluştururlar
FSH ve LH’nin testisler üzerindeki etkileri
FSH; seminifer tübülusları etkileyerek spermatozoidlerin oluşumunu düzenler,
Sertoli hücrelerinde andorejen bağlayıcı protein ve inhibin sentez ve salgılanmasını uyarır.
LH, leydig hücrelerinde (=interstisiyel hücrelerde) testosteron sentez ve salgılanmasını uyarır
TSH (Tirotropin) Bazofilik tirotrop hücrelerden salgılanır. Salgılanma TRH ile gerçekleştirilir, Ortam ısısı, çeşitli emosyonel durumlar
hipotalamusu etkileyerek TRH ve TSH salgısını değiştirir.
Sempatik aktivitedeki artış TSH salgısında akut bir azalmaya neden olur.
Tiroid hormonları ; tirotrop hücrelerin TRH’ ya duyarlılığını ve hipotalamustan TRH salgısını azaltarak TSH salgısını inhibe ederler.
TSH’ın etkileri
Tiroid hormonlarının biyosentezini ve salgılanmasını artırır.
Etkilerini tiroid hormonlarının sentez ve salgılanmasında rol alan hemen her kademeyi aktive ederek gerçekleştirir.
Etkiye adenilatsiklaz aracılık eder.
ACTH
ACTH kortikotrop hücrelerden salınır .
ACTH 39 AA li bir polipeptiddir Salgılanması CRH ile
gerçekleştirilir. Salgılanma sirkadiyen ritm gösterir