“หนงจอเกา”: ส�านกทางประวตศาสตรชาตพนธ และเครองมอทางวฒนธรรมของชาวนงในจน

ด�ารงพล อนทรจนทรภาควชามานษยวทยา

คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร

Nong Zhigao: ethno-historical consciousness and cultural strategy of Nong people in China Damrongphon InchanDepartment of Anthropology, Faculty of Archaeology, Silpakorn University

บทความวารสารสงคมวทยามานษยวทยา 34(2): กรกฎาคม - ธนวาคม 2558

บทความนเปนสวนหนงของดษฎนพนธเรอง “‘นง’ ในจนตอนใต: ประวตศาสตรชาตพนธ ภาษา

และวฒนธรรม” (2556) ไดรบการสนบสนนการวจยจากทนโครงการปรญญาเอกกาญจนาภเษก (คปก.)

(เลขท PHD/0293/2549) ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

โดยมศาสตราจารย ดร.เสมอชย พลสวรรณ เปนอาจารยทปรกษาดษฎนพนธ.

10 ดำ�รงพล อนทรจนทร

บทความนน�าเสนอประเดนอภปรายเกยวกบเงอนไขทางประวตศาสตรชาตพนธ และสงคม

วฒนธรรม ทสงผลตอการรบรตวตนของชาวนง หนงในกลมประชากรสาขายอยของชนชาตจวง

จากการคนควาเอกสารโบราณ เรองเลาและต�านาน ตลอดจนการวจยภาคสนามทาง

มานษยวทยาในจงหวดปกครองตนเองชนชาตจวงและแมวเหวนซาน มณฑลยนนาน สาธารณรฐ

ประชาชนจน ผเขยนพบวาเรองเลา ต�านาน ตลอดจนพธกรรมซงแสดงออกถงความเคารพ

ทชาวนงมตอวรบรษนาม “หนงจอเกา” มบทบาทในการสรางส�านกเชงประวตศาสตรชาตพนธ

รวมกน ซงในขณะเดยวกนกตงอยบนพนฐานของบรบทเฉพาะทน�าไปสการสรางพรมแดน

ระหวางชมชนหรอกลมยอยภายในกลมชาตพนธหนงๆ และสดทายจะไดชใหเหนถงพลวตของ

พธกรรมรวมสมยในฐานะเครองมอทางวฒนธรรม ทหลอมรวมความรบรเกยวกบวรบรษผน

เปนสวนหนงของกระบวนการสรางอตลกษณทางชาตพนธของชาวนงในจน

ค�ำส�ำคญ: หนงจอเกำ, ประวตศำสตรชำตพนธ, เครองมอทำงวฒนธรรม, นง, จวง, สำธำรณรฐ

ประชำชนจน

This article presents part of an extensive study on the ethno-historical and socio-

cultural contexts of the ethnic identification among the Nung/Nong, one the three

major sub-branches of the Tai-speaking Zhuang people in Yunnan Province of

China. Drawing on local historical-documentary research and ethnographic fieldwork

in Wenshan Zhuang and Miao Autonomous Prefecture, Yunnan, the author illustrates

how local historical narratives and rituals based on the stories of a heroic ancestor,

Nong Zhigao, have been instrumental in the social construction of Nung collective

ethno-historical consciousness. At the same time, the historical contingencies of

such narratives and religious practices have constituted boundaries within the same

ethnic group. The article concludes by discussing how the worship of Nong Zhigao

nowadays represents Nung’s cultural strategy to devise their collective perception

of the past as a form of ethnic identification in the context of contemporary China.

keywords: Nong Zhigao, ethno-history, cultural strategy, Nung/Nong, Zhuang, China

บทคดยอ

abstract

11“หนงจอเกา”: สำานกทางประวตศาสตรชาตพนธและเครองมอทางวฒนธรรมของชาวนงในจน

บทน�า

กลมคนทเรยกหรอรบรตนเองวา “นง” (Nung) หรอ “หนง” (Nong) ถอเปนกลมชาตพนธ

หนงในสามสาขายอยของชาวจวงในยนนาน ซงประกอบดวยนง ซา (Sha) และถ (Tu) โดย

มถนฐานอาศยในจงหวดปกครองตนเองชนชาตจวง-แมว เหวนซาน (Wenshan Zhuang

and Miao Autonomous Prefecture) อนเปนพนทตดกบเขตปกครองตนเองชนชาต

จวงกวางส (Guangxi Zhuang Autonomous Region) นงเปนกลมทมประชากรจ�านวน

มากทสดในกลมสาขายอยของจวง มความหลากหลายทงทางดานภาษา วฒนธรรม และ

เปนกลมชาตพนธทปรากฏเรองราวในบนทกประวตศาสตรของจนโบราณมากกวากลม

ประชากรทพดภาษาตระกลไตกลมอน (สมตร ปตพฒน และเสมอชย พลสวรรณ 2543;

ยรรยง จระนคร และเสมอชย พลสวรรณ 2550) ซงในขณะเดยวกนกเปนทมาของ

ขอสนนษฐานและขอถกเถยงทางวชาการเกยวกบชาวนงในหลากหลายมต โดยเฉพาะ

ในแงประวตศาสตรชาตพนธซงเชอมโยงกบส�านกรบรทางชาตพนธของชาวนงในปจจบน

หนงในขอถกเถยงประการส�าคญคอขอสนนษฐานเกยวกบประวตการตงถนฐานของ

ชาวนง ซงสวนหนงอางองจากบนทกเกยวกบ “นงจอเกา” หรอ “หนงจอเกา” (農智高 /

Nong Zhigao) วรบรษคนส�าคญของชาวนงทเอกสารจนโบราณบนทกวาเปนผน�าในการ

กอกบฏตอราชวงศซงของจนในชวงครสตศตวรรษท 11 (He 1998, 40) จนเปนทมาของ

ขอสนนษฐานวาบรรพบรษของชาวนงไดเลอกชอสกล (แซ) ของหนงจอเกามาเปนชอกลม

หรอชอชนชาต (Edmondson and Solnit 1988, 5) อยางไรกตาม ยงมขอโตแยงในเชง

ภาษาศาสตรวาชอกลมของนงมาจากค�าในภาษานง ซงหมายถงคนทองถนดงเดมทอาศย

อยตามชายน�า (Kaup 2000, 40) และจากการวเคราะหทางภาษาศาสตรมขอเสนอวานง

อาจมาตงถนฐานในบรเวณนภายหลงครสตศตวรรษท 11 อนเปนชวงเวลาทอางองจาก

บนทกเกยวกบหนงจอเกา (He 1991, 83 อางใน Kaup 2000, 40)

บทความนเปนสวนหนงของการวจยระดบปรญญาเอกของผ เขยน (ด�ารงพล

อนทรจนทร 2557) ซงพยายามท�าความเขาใจเงอนไขหรอบรบททางประวตศาสตร

ชาตพนธ การเมอง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ทสงผลตอการก�าหนดนยามหรอ

12 ดำ�รงพล อนทรจนทร

จดจ�าแนกความเปนกลมชาตพนธ หรอการรบรตนเองวาเปน “นง” โดยใชวธการคนควา

เอกสารบนทกประวตศาสตรทองถนรวมกบการศกษาภาคสนามทางมานษยวทยาสงคม

และวฒนธรรม ในถนฐานของชาวนงในจงหวดเหวนซาน มณฑลยนนาน ซงเปนทตงของ

ชมชนชาวนงกลมยอยๆ หลากหลายกลมทยงคงสบสานลกษณะทางภาษา สงคมวฒนธรรม

ตลอดจนประเพณของกลมไวไดเปนอยางด ในบทความน ผเขยนจะเชอมโยงขอมลจากงาน

วจยดงกลาว โดยเฉพาะในประเดนความรบรและวถปฏบตอนหลากหลายเกยวกบหนงจอเกา

ทงจากเอกสารจนโบราณ เรองเลาและต�านานพนบาน พธกรรม ตลอดจนทศนะของชาวนง

ในชมชน เพอน�าเสนอประเดนอภปรายวาดวยความสมพนธของกระบวนการสรางส�านก

ทางประวตศาสตรชาตพนธและเครองมอทางวฒนธรรม เพอท�าความเขาใจพลวตทาง

ชาตพนธของชาวนงในปจจบน

ทงนจากการทบทวนกรอบแนวคดเกยวกบการธ�ารงชาตพนธ (ethnicity) พบวา

ไดมการคลคลายจากการอธบายปรากฏการณทางชาตพนธเฉพาะกรณ มาเปนแนวคด

ทฤษฎทก�าหนดกรอบความหมายและกฎเกณฑชาตพนธ จนกระทงในปจจบนทไดเชอมโยง

มโนทศนหรอแนวการศกษาอยางหลากหลายมากขน เชน งานศกษาของสมรกษ

ชยสงหกานานนท ไดทบทวนงานศกษาเกยวกบกลมคนทพดภาษาตระกลไทในมณฑล

กวางสทไดรบการจดจ�าแนกภายใตชออยางเปนทางการวา “ชนชาตจวง” และชใหเหนวา

การกอตวทางชาตพนธเปนกระบวนการทตอเนองของการสนทนาระหวาง “ตวเอง” และ

“คนอน” อนเปนผลมาจากการเมองชาตพนธทเนนแสดง “ความแตกตาง” และวาทกรรม

ของรฐจนเกยวกบการกาวไปสความทนสมย (Chaisingkananont 2012)

งานศกษาของสมตร ปตพฒน (2543) ท�าความเขาใจปรากฏการณทคนไตแดงใน

เวยดนามพยายามปกปดอตลกษณทางชาตพนธของตนเอง และชใหเหนวาเปนผลจาก

การเปลยนแปลงทางการเมองและสงคมของเวยดนามทพยายามลดความส�าคญของ

ความหลากหลายและความแตกตางของบรรดากล มชาตพนธลง หรองานศกษาของ

เสมอชย พลสวรรณ (2552) ซงอธบายผานปรากฏการณทางชาตพนธทเกดขนในบรบท

พนทลมแมน�าแดงวา ค�าวา “ไต” นอกจากจะเปนค�าเรยกแทนตวเองทหมายถง “คน” ยง

อาจเปนเครองหมายของการสรางพรมแดนทางชาตพนธระหวางกลม หรอเพอแสดงถง

13“หนงจอเกา”: สำานกทางประวตศาสตรชาตพนธและเครองมอทางวฒนธรรมของชาวนงในจน

ความเปนพวกเดยวกนระหวางกล มยอยทพดภาษาสอความกนร เรอง และยงเปน

เครองแสดงสถานภาพทางสงคมในอกระดบหนงดวย สวนในแงของการปฏบตทาง

วฒนธรรม กมงานศกษา อยางเชน ประสทธ ลปรชา (Leepreecha 2004) ซงเสนอวา

อตลกษณมงถกสรางผานต�านาน เพลง พธกรรม และภาษา ทถกผลตซ�าร นตอร น

ทามกลางการมความสมพนธกบคนกลมตางๆ ในชวงเวลาทแตกตางกน เปนตน

ในการน�าเสนอเนอหาของบทความ ผเขยนจะเรมจากสงเขปประเดนความเชอมโยง

ระหวางเรองราวของหนงจอเกากบความเปนมาของชาวนงตามบนทกประวตศาสตรของจน

หลงจากนนจะแสดงใหเหนความหลากหลายของเรองเลาและต�านานพนบานเกยวกบ

หนงจอเกา ซงมบทบาทในการสรางส�านกเชงประวตศาสตรชาตพนธรวมกนของชาวนง และ

จะน�าเสนอขอมลเกยวกบพลวตของพธกรรมรวมสมยทสะทอนใหเหนถงการหลอมรวม

ความรบรเกยวกบหนงจอเกามาเปนเครองมอทางวฒนธรรมในการสรางอตลกษณทาง

ชาตพนธของชาวนง กอนทจะสรปประเดนอภปรายในสวนสดทายของบทความ

หนงจอเกาและความเปนมาของชาวนงในเอกสารจน

งานศกษากอนหนานทน�าเสนอขอมลเกยวกบชาวนง (He 1998 [2541]; สมตร ปตพฒน

และเสมอชย พลสวรรณ 2543) ไดใหขอมลเกยวกบความเปนมาของชาวนงจากบนทก

ประวตศาสตรของจนระหวางครสตศตวรรษท 8-10 ซงอาจสรปประเดนพอสงเขปไดวา

นงเปนสมาชกเผาหนงของพวก “เหลา” หรอ “เหลยว” (Liao) ซงเชอกนวาเปนสวนหนง

ของไปเยทอยทางตะวนออกเฉยงใตของมณฑลยนนาน คนกลมนมระบอบปกครองแบบ

ศกดนา ในปลายศตวรรษท 8 หวหนาของนงซงมอทธพลมากทสดในหมพวกเหลา สามารถ

ควบคมดนแดนทางตะวนออกเฉยงใตของยนนานไปถงทางตะวนตกของกวางส และ

บางสวนทางตอนเหนอของเวยดนาม จนกระทงครสตศตวรรษท 9 เมอราชวงศซงเหนอ

(ค.ศ. 960-1127) ขนมามอ�านาจในจนตอนบน จงไดผนวกดนแดนของชาวเหลาทมพวก

นงเปนหวหนาเขามาอยภายใตปกครอง

จนถงกลางครสตศตวรรษท 11 ไดปรากฏชอ “หนงจอเกา” ในฐานะวรบรษคนส�าคญ

ของชาวนง ทเปนผน�ากอกบฏราชส�านกซง (ราว ค.ศ. 1048) ในเขตเมองกวางหนานโจว

14 ดำ�รงพล อนทรจนทร

(อ�าเภอกวางหนาน ในจงหวดเหวนซาน) โดยใชก�าลงทหารรวบรวมดนแดนเดมของ

พวกเหลาเขามาอยในอาณต แลวตงเปนรฐอสระชอวา “หนานเทยนกว” (南天国 / Nan

Tian Guo) ทแปลวา “รฐสวรรคทางใต” (State of South Heaven) ใน ค.ศ. 1049 และ

สถาปนาตนเองขนเปนกษตรยเรยกวา “องไถ” (ฮองเต) หลงจากทไดกอกบฏและ

ตงรฐขนแลว บนทกบางฉบบกลาววา หนงจอเกาไมยอมสวามภกดตอราชวงศหลของ

เวยดนามแตพยายามสงทตไปเจรญสมพนธไมตรทางการคาและบรรณาการไปขอ

สวามภกดราชส�านกจนหลายครง แตไดรบการปฏเสธ และราชส�านกจนไดสงกองทพมา

ปราบปรามจนพวกของหนงจอเกาพายแพ ตองถอยรนลงมาตงหลกอยทางตะวนออก-

เฉยงใตของยนนาน โดยเฉพาะแถบกวางหนาน จนผง หยวนเจยง หงเหอ และลชวน และ

ไดเปนกลมอทธพลอยในทองถนแถบนนตอมาอกเปนเวลานาน โดยชาวนงบางกลม

ไดอพยพเขาไปอาศยอยในเขตเวยดนามเหนอเปนจ�านวนมาก

นกวชาการจนวเคราะหสาเหตแหงการลกขนกอการของหนงจอเกาในฐานะชาวจวง

กลมหนงในกวางสวาเปนการตอตานความโหดรายของชนชนปกครองในราชส�านกซง

ซงสอดคลองกบความตองการของชนชนลาง และตอมายงกอใหเกดความสามคคในหมชนชาต

สวนนอยของจน ท�าใหชาวจวงและชาวฮนหลอมรวมดวยการแตงงานกนอยางแพรหลาย

สงผลใหมการแลกเปลยนทางสงคมวฒนธรรมและเศรษฐกจ การทชาวจวงในปจจบนรสก

วาตนเปนสมาชกกลมชาตพนธทไมลาหลงกวาประชากรสวนใหญทเปนชาวจนมากนก

นาจะเปนผลจากกระบวนการทางประวตศาสตรทรวมถงการลกขนกอการของหนงจอเกา

ในระดบหนง (อษา โลหะจรญ 2552)

จะเหนวา แมเอกสารประวตศาสตรของจนจะน�าเสนอเรองราวของหนงจอเกาในฐานะ

กบฏ หากในมมมองและบรบทของทองถนชมชนชาวจวงแลว กลบปรากฏภาพลกษณ

ความคด และการตความทแตกตางออกไป โดยเฉพาะส�าหรบหมบานชาวนงในปจจบนนน

จากการวจยภาคสนามของผเขยนพบวา ชาวนงถอวาหนงจอเกาเปนวรบรษคนส�าคญ

ในประวตศาสตรของกลมชาตพนธ มการอางองเหตการณส�าคญทเกยวของกบชวตและ

วรกรรมของหนงจอเกาในรปประวตศาสตรบอกเลา ทงเรองเลาและต�านานพนบาน

ตลอดจนการประกอบสรางพธกรรมบชาหนงจอเกาทกลายเปนประเพณส�าคญของทองถน

ดงจะไดน�าเสนอขอมลในสวนตอไป

15“หนงจอเกา”: สำานกทางประวตศาสตรชาตพนธและเครองมอทางวฒนธรรมของชาวนงในจน

หนงจอเกาในเรองเลาและต�านาน: ประวตศาสตรและส�านกชาตพนธของชาวนง

ต�านานพนบานและเรองเลาเกยวกบหนงจอเกาทบอกเลาสบทอดกนมามหลากหลาย

ส�านวน แตละแหงอาจแตกตางกน บางเรองอาจมรายละเอยดทสอดคลองตองกนตาม

บนทกทางประวตศาสตร บางเรองไดแสดงใหเหนลกษณะพเศษของหนงจอเกา บางเรอง

เปนต�านานพนบานทบอกเลาความเปนมาของสถานททอางองกบเรองราวการกอกบฏของ

หนงจอเกา หรอการถอยหนจากการปราบปรามของแมทพราชส�านกจน รวมทงบอกเลา

สถานทหลบซอน สมรภมรบ หรอเสนทางยทธศาสตร ตลอดจนต�านานเกยวกบบรรพชน

ของชาวบานในหลายพนท ซงโยงใยเปนเครอญาตลกหลานของหนงจอเกาหรอกองทหาร

ของเขา

ชาวนงในทองถนไดใหคณคากบหนงจอเกาในฐานะเปนการแบงปนลกษณะทาง

วฒนธรรมรวมกน หรออตลกษณทางวฒนธรรมรวม ดงปรากฏเรองเลาทองถนทอางอง

ระหวางชมชนของตนเองกบหนงจอเกา ในท�านองเดยวกบทคนไตในรฐฉานทางตอนเหนอ

มปฏบตการทางวฒนธรรมเพอสรางส�านกทางชาตพนธรวมกนผานต�านานเจานางมอนหลา

(เสมอชย พลสวรรณ 2552) อยางไรกด กระบวนการดงกลาวไมเพยงน�าไปสการประกอบ

สรางประวตศาสตรและส�านกชาตพนธรวม แตในบางกรณยงอาจตงอยบนพนฐานของบรบท

เฉพาะ ซงน�าไปสการก�าหนดพรมแดนระหวางชมชนหรอกลมยอยภายในกลมชาตพนธหนงๆ

ไดเชนกน ดงจะไดอภปรายขอมลในสวนตอไปน

หนงจอเกา: บรรพบรษและประวตศาสตรการตอสของชาวนง

ตวตนของหนงจอเกาในความรบรของชาวนงกอรปผานเรองเลาเกยวกบก�าเนดของ

หนงจอเกา ทมลกษณะเปนเรองเลาเหนอจรง โดยแสดงถงชาตก�าเนดทผดแผกไปจาก

มนษยปกต มอทธฤทธปาฏหารยเหนอคนธรรมดาทวไป และมกมเหตการณทท�าใหกลาย

เปนฝายตรงขามกบผปกครองชาวจน เชน ชาวบานหมบานอาเคอ อ�าเภอกวางหนาน จงหวด

เหวนซาน เลาวา เดมหนงจอเกาเปนเทพเจาอยบนฟา แตท�าผด สวรรคจงลงโทษใหลงจาก

ฟามาเปนสนขรบใชในวงเจาเมองอยเปนเวลานาน กอนทจะมเหตการณปาฏหารยท�าให

16 ดำ�รงพล อนทรจนทร

ไปอยในครรภของลกสาวเจาเมอง หรออกโครงเรองหนงซงคลายคลงกบเรองเลาจากต�าบล

เจอท อ�าเภอกวางหนาน จงหวดเหวนซาน (สมตร ปตพฒน และเสมอชย พลสวรรณ 2543)

บอกเลาถงระยะเวลาและอปสรรคในการใหก�าเนดหนงจอเกา ซงมอทธฤทธพเศษตางจาก

คนปกต แตดวยอปสรรคกอนการใหก�าเนด จงท�าใหมบญบารมไมเพยงพอ เชน ไมถงขน

จะไดเปนเทวดา หรอมฤทธเดชไมพอทจะสกบกษตรยของจนได

นอกจากเรองเลาเกยวกบความเปนมาของหนงจอเกา ซงมองคประกอบของโครงเรอง

ทสะทอนใหเหนการตอตานผมอ�านาจปกครองแลว ในถนฐานของชาวนงทผเขยนไดท�าการ

วจยภาคสนาม ยงมการเชอมโยงเหตการณจากเอกสารประวตศาสตรจนโบราณ โดย

ประกอบสรางเปนความทรงจ�ารวมและกอรปเปนประสบการณรวมของกลมชาตพนธ

ทสามารถจบตองได ผานต�านานเกยวกบการสรบของหนงจอเกาตามสถานทตางๆ ดงปรากฏ

ในค�าบอกเลาของชาวนงในพนท และค�าใหสมภาษณของศาสตราจารยหวงหมงฝและ

หนงตงเฉยน นกวชาการจวงศกษาประจ�าจงหวดเหวนซาน ในชวง พ.ศ. 2553 ซงสามารถ

สรปขอมลความเชอมโยงระหวางสถานท เหตการณ และต�านานเกยวกบหนงจอเกาในความ

รบรของชาวนงไดดงน

เมองเปาเยกวานและลวหลางเฉง เปนดานทมความส�าคญทางยทธศาสตร เพราะ

เปนแนวปองกนการเดนทพจากกวางสและกวางตงเขาเมองกวางหนาน ตามต�านานเชอวา

หนงจอเกาไดตงดานทเปาเยกวาน เพอรบมอกบกองทพจากราชส�านกซงทมาตงฐานทหาร

อยทลวหลางเฉง แมวาหนงจอเกาจะพายแพในทสดและถอยรนไปทางอาณาจกรตาหล

แตชอเมองทงสองกยงคงอยเปนทระลกถงเหตการณประวตศาสตรในชวงนน

ภเขาโมเตาซาน ตงอยดานหลงของหมบานอาเคอ เปนภเขาทมเสนตรงคลาย

รอยสายธน โดยเชอกนวาเปนรอยธนทท�าจากขนหางแรดซงหนงจอเกาเชอวาเปนของวเศษ

ตามต�านานทบอกเลาเหตการณในชวงกอนทหนงจอเกาจะเขามาปกครองเมองกวางหนาน

และใชภเขาโมเตาซานเปนทตงของกองทพและตงฐานเพอปรบเชงเขาแถบนนใหเปนทราบ

ส�าหรบสรางวง หนงตงเฉยนเลาวา เนองจากเมองกวางหนานเปนถนฐานของทงชาวนงและ

ชาวฮน แตชาวฮนไมอยากอยภายใตอ�านาจของเจาเมองตระกลหนง จงไปปรกษาหมอด

17“หนงจอเกา”: สำานกทางประวตศาสตรชาตพนธและเครองมอทางวฒนธรรมของชาวนงในจน

อนเปนทมาของเรองเลาเกยวกบค�าท�านายของหมอดทวาตระกลหนงแมสรบเกงแตกลบ

ไมมปญญา ท�าใหตระกลหนงมอ�านาจครองเมองกวางหนานไดเพยงไมนาน

ภเขาหวงจอซาน บรเวณหมบานอาเคอ เปนทตงของถ�าทมเรองเลาวาหนงจอเกา

เคยมาหลบซอนจากการตดตามของกองทพราชส�านกซง ภายหลงแมทพใชอบายจนสามารถ

ตรกเขามาถงถ�าได แตพอของหนงจอเกาชวยวางแผนจนหนงจอเกาสามารถหลบหนไปได

ปจจบนยงคงมศาลเซนไหวหนงจอเกาอยใตตนไมใหญทบรเวณเชงเขาแหงน ซงหนงตงเฉยน

เลาวาแตเดมเปนศาลทสรางดวยหน ปจจบนไดรบการบรณะกอสรางใหมเปนศาลแบบ

กออฐฉาบปน

จานเปา หรอปอมสงคราม ทต�าบลนาสา อ�าเภอกวางหนาน ตงอยบนภเขาศกดสทธ

ทประชาชนเรยกกนวา “โบเจอ” และมความเชอสบตอกนมาวาเคยเปนทตงฐานก�าลงของ

หนงจอเกา ซงมทงบานเรอน บอน�า และหลมหลบภยระหวางคมเชงเฝาดกองทพราชวงศซง

ในปจจบนชาวบานบรเวณนนยงคงท�าพธกรรมเซนไหวหนงจอเกาดวยการฆาววและแพะ

ในทกๆ ป

ถ�าลวหลาง ฝงตะวนออกของแมน�าซหยาง บานลวหลาง ต�าบลหนาซาเจน อ�าเภอ

กวางหนาน ขอมลจากงานศกษาของหวงหมงฝ (Wang 2008) บนทกไววา หนงจอเกา

ไดมาตงฐานก�าลงอยบนยอดเขาตรงกนขามกบถ�าลวหลางซงเปนทตงของกองทพจาก

ราชส�านก ต�านานตามค�าบอกเลาของผ สงอายในทองถนเลาถงการยงธนวเศษของ

หนงจอเกาในแตละครง ทจะตองแขวนเนอแหงชนหนงไวทฐานของตน หากยงไปแลวไมโดน

กองทหารในถ�าลวหลาง ลกธนจะกลบมาปกทเนอแหงในฝงของตนเองแทน หากไมแขวน

เนอแหงไวลกธนวเศษจะเปนอนตรายตอกองทหารของตนได (Wang 2008, 195) เมอ

ท�าการส�ารวจยงพบรองรอยของหลมหลบภยทฝายหนงจอเกาสรางขนบนภเขาดงกลาวดวย

(Wang 2008, 18-19)

บอน�ารอยเทามาเคอเหยยน บรเวณรมเสนทางไปหมบานนาฟ ต�าบลอาเคอ

อ�าเภอกวางหนาน มเรองเลาสบตอกนมาวา ในชวงทกองก�าลงของหนงจอเกาถอยหน

กองทพซงมาถงชานเมองกวางหนาน พอดเปนชวงเดอนหกทประสบภยแลง แมน�าแหง

18 ดำ�รงพล อนทรจนทร

กองก�าลงประสบความยากล�าบากเพราะขาดน�าอยเปนเวลานาน จนกระทงวนหนงเมอ

หนงจอเกาจงมาขาวมาถงบรเวณซงเปนบอน�าในปจจบน มาเคอเหยยนของหนงจอเกา

ใชเทาหนากระทบพนอยางกะทนหน เมอขดพนดนไปเรอยๆ จงพบแหลงน�าใส หนงจอเกา

กใหทหารขดตอจนกลายเปนบอน�า ท�าใหกองทพฟนก�าลงขนมา จนสามารถเคลอนก�าลง

ตอไปได ในเวลาตอมาชาวบานจงไดบรณะบอน�าแหงนนและตงชอเพอร�าลกถงหนงจอเกา

หนงจอเกา: ต�านานและโลกศกดสทธเฉพาะทองถน

จากขอมลทไดน�าเสนอในสวนกอนหนาน จะเหนวาเรองเลาและต�านานเกยวกบ

หนงจอเกาทกอรปเปนประวตศาสตรชาตพนธของชาวนงในจน มลกษณะผสมผสานระหวาง

โครงสรางแบบปรมปรานยายทเนนมตเหนอธรรมชาตและการตอตานอ�านาจปกครอง กบ

การประกอบสรางความจรงผานการอางองกบเหตการณในประวตศาสตรและภมศาสตร

วฒนธรรมของพนทจงหวดเหวนซาน แตในขณะเดยวกน ในสวนนผเขยนจะไดแสดงใหเหน

มตทหลากหลายของประวตศาสตรชาตพนธในระดบทองถน โดยจะไดยกตวอยางการ

ปฏบตทเชอมโยงกบเรองเลาเกยวกบพลงศกดสทธของหนงจอเกา จากกรณเปรยบเทยบ

หมบานชาวนง 2 หมบานในอ�าเภอกวางหนาน จงหวดเหวนซาน ทมความเชอและพธกรรม

เฉพาะชมชนโดยตงอย บนพนฐานของการอางองกบสถานทในต�านานทเกยวของกบ

หนงจอเกา

หมบานอายง เปนหมบานทมต�านานเลาสบตอกนมาวา เคยเปนทอยอาศยของแม

ของหนงจอเกา และเปนทตงของ “ถ�าอาหนง” ซงชาวบานเลาวาเคยเปนทหลบซอนตวของ

แมและหนงจอเกาจากกองทพราชส�านกซง นอกจากนในบรเวณหมบานยงมรองรอยของ

จวนเจาเมองทเปนหลกฐานวาบรเวณดงกลาวเคยเปนศนยกลางการปกครองของเจาเมอง

ตระกลหนงมากอน

ปจจบนชาวนงหมบานอายงมความเชอในการเซนไหวบชาศาลหนงจอเกาทตงอย

บรเวณเชงเขาดานหลงของหมบาน โดยเชอกนวาเจาเมองตระกลหนงในอดตเปนผสราง

ศาลดงกลาวเพอบชาหนงจอเกาทส�าแดงอทธฤทธปกปองหมบานใหปลอดภยจากการ

รกรานของกองทพจากกวางส ชาวบานอายงในปจจบนเลาวาในอดตศาลดงกลาวมขนาด

19“หนงจอเกา”: สำานกทางประวตศาสตรชาตพนธและเครองมอทางวฒนธรรมของชาวนงในจน

ไมใหญโตมากนก ภายในศาลมรปหลอของหนงจอเกา โดยครอบครวของหนงซอผซงเชอ

กนวาสบเชอสายมาจากหนงจอเกา ไดวาจางใหคนไปจดธปบชาทศาลทกเชา-เยน โดยมอบ

คาตอบแทนเปนขาว 50 ชง (1 ชงเทากบ 25 กโลกรม) เปนธรรมเนยมปฏบตสบตอกนมา

สวนชาวบานอายงกมความเชอวาการเซนไหวศาลจะชวยคมครองจากโรคระบาดหรอ

ภยพบตธรรมชาต สวนใหญจะเรยกขานศาลนวา “ไซเอนฮา” ในภาษาจวง ซงค�าวา “ไซ”

หมายถงครอบครวเจาเมองหรอขนนาง และ “เอนฮา” หมายถงเดอนหา อนเปนชอทสะทอน

ใหเหนประเพณทองถนทชาวบานจะฆาหมเพอเซนไหวหนงจอเกาทศาลดงกลาวในวนไหว

บะจางของทกป

เมอศาลหนงจอเกาถกท�าลายลงในชวงปฏวตวฒนธรรม (ราว ค.ศ. 1966-1976)

ท�าใหมการเชอมโยงวาเปนสาเหตใหชาวบานหลายคนเจบปวย และกลายเปนชวงเวลาท

คนในหมบานตางตนกลววตกกงวล จนกระทงภายหลงการปฏวตวฒนธรรม ผใหญบาน

อายงไดขอบรณะซอมแซมศาลขนใหมดวยความรวมมอจากชาวบานโดยไมตองใช

งบราชการ เมอแรกเรมบรณะไดสรางศาลใหมเปนเรอนกระทอม จนปตอมาไดปรบปรงเปน

ศาลสองชน มหงบชาหนงจอเกาขนาบดวยหงบชาแมทพขนนางในกองก�าลง โดยดานหนง

เขยนวา “ขนนางแซเถา” อกปายเขยนวา “ขนนางแซหล” แตไมมขอมลแนชดวาทงสองเปน

ใคร ภายหลงการกอสรางแลวเสรจ ผหมอ (ผน�าดานพธกรรมของหมบาน) ไดมอบหมาย

ใหชาวบาน 12 คนเปนคณะท�างานรบผดชอบดแลศาลดงกลาว จนกระทง ค.ศ. 1996

เมอขาราชการเกษยณอายจากกรมรถไฟคนหมง กลบบานไปเยยมญาตทกวางหนาน และ

เหนวาศาลหนงจอเกาช�ารด จงบรจาคเงนบรณะซอมแซมและเปลยนขอความบนปายหนา

ศาลใหม โดยระบเพยงวาเปน “ศาลหนงจอเกา” (儂智高庙 / Nong Zhigao Miao)

หมบานปาเหมย ตงอยไมไกลจากตวอ�าเภอกวางหนานมากนก ปจจบนเปนสถานท

ทองเทยวทมชอเสยงแหงหนงของอ�าเภอกวางหนาน เนองจากตงอยในหบเขาทมภมทศน

สวยงาม และชาวบานยงคงมวถการด�ารงชวตดวยการเพาะปลกขาว ทกวนนชาวบานไดเปด

บานเปนโฮมสเตยใหนกทองเทยวเขามาพกผอน ผ ใหขอมลซงเปนชายวยกลางคน

ในหมบานปาเหมยอางถงค�าบอกเลาของคนรนกอนๆ ทเลาใหฟงวา บานปาเหมยเคย

เปนทหลบซอนของหนงจอเกาภายหลงจากพายแพกองทพซงทอาเคอ และตฝาวงลอม

20 ดำ�รงพล อนทรจนทร

โดยครอบครวแยกกนเดนทางหลบหน ลกสาวของหนงจอเกาน�าก�าลงสวนหนงมาหลบซอน

ในหมบานปาเหมย ดงนน แมวาจะมความเชอวาบรรพบรษของชาวปาเหมยเปนคน

ตระกลหลจากมณฑลกวางตง แตคนแซหนงในหมบานกเชอกนวาพวกเขาเปนลกหลานของ

หนงจอเกา

งานศกษาของหนงตงเซง (Nong Dingsheng) อภปรายวาเรองเลาของผคนใน

หมบานปาเหมยมความสอดคลองกบเหตการณในประวตศาสตร โดยเฉพาะเมอพจารณา

จากบรบทเชงภมศาสตรของสงครามสดทายระหวางหนงจอเกากบกองทพซงทสมรภม

อาเคอ กลาวคอหมบานปาเหมยตงอยใกลกบบรเวณทเชอกนวามรอยเทามาเคอเหยยน

ตรงเชงเขาถ�าเจาแมกวนอม ภมประเทศรอบถ�าดงกลาวเปนหนาผาปกคลมดวยปาดงดบ

เปนชยภมทเหมาะสมตอการหลบซอนตว ประกอบกบสายสมพนธระหวางชาวบาน

ในอาเคอและปาเหมยกบทหารของหนงจอเกา จงมความเปนไปไดทชาวบานในหมบาน

ปาเหมยจะใหทหลบซอนกบกองก�าลงของหนงจอเกา

นอกจากนยงมหลกฐานวา ชาวบานปาเหมยไดท�าพธเซนไหวบรเวณทเชอวาเปนรอย

เทามาเคอเหยยนมาตงแตชวงกอน ค.ศ. 1949 อกทงชาวบานปาเหมยในปจจบนยงคงท�า

พธเซนไหวหนงจอเกาทภเขาเหยยนเปาซานในวนท 4-6 ของเดอนหาตามปฏทนจนทรคต

ซงเปนชวงเวลาเดยวกนกบพธเซนไหวหนงจอเกาในหมบานอายง การทชนชนปกครองใน

หมบานปาเหมยยอมรบใหคนตระกลหนงเขารวมพธเซนไหวดงกลาว แสดงใหเหนวาคน

ตระกลหนงมความสมพนธกบชนชนปกครองของหมบานมาแตอดตผานสถานะทเชอมโยง

จากต�านานวาเปนเครอญาตลกหลานของหนงจอเกานนเอง

หนงจอเกาในพธกรรม: เครองมอทางวฒนธรรมของชาวนง

นอกจากพธเซนไหวศาลหนงจอเกาในสองหม บานทไดกลาวถงในหวขอทแลว จาก

การส�ารวจโดยศาสตราจารยหวงหมงฝในชวง พ.ศ. 2544-2545 ซงไดมโอกาสเขารวม

กจกรรมเซนไหวของบรรดาชาวจวงทจดขนในชวงเดอนหกหรอเดอนเจดตามปฏทนจนทรคต

ของทกป พบวาหมบานชาวนงในทกอ�าเภอของเหวนซานจะจดงานเซนไหว “เทพเจา”

21“หนงจอเกา”: สำานกทางประวตศาสตรชาตพนธและเครองมอทางวฒนธรรมของชาวนงในจน

ซงชาวบานเรยกขานดวยชอตางๆ กน เชน “ฮงเต” “ฮงฟา” “เหวนเตอฮงเต” “ฟา” “ฮงตง”

“หนงจอเกา” “หยางลวหลาง” หรอ “หยางชหลาง” เปนตน โดยสวนใหญของหมบาน

ทท�าการส�ารวจจะประกอบพธเซนไหวในวนตางๆ ของเดอนหก ซงเรยกวา “จนโช”

หมายถงเทศกาลเดอนหกในภาษาฮน และม 5 หมบานทประกอบพธเซนไหวในวนท 1

เดอนเจด เรยกวา “จงจ” หรอเทศกาลเดอนเจดในภาษาฮน

ระยะเวลาของเทศกาลดงกลาวจะครอบคลมวนทประกอบพธเซนไหวกบวนกอนและ

หลงวนเซนไหวอกหนงวน โดยในชวงสามวนนถอเปนวนหยดของหมบาน จากการรวม

สงเกตการณพธเซนไหวของหมบานกยหมา อ�าเภอกวางหนาน จงหวดเหวนซาน เมอเดอน

สงหาคม พ.ศ. 2553 ผเขยนพบวาผเขารวมพธจะจ�ากดเฉพาะเพศชายเทานน การเซนไหว

ระดบหมบานซงจดขนในชวงสายของวนประกอบพธ น�าโดยตวแทนซงประกอบดวย

คณะกรรมการของหมบาน 4 คน และมผหมอเปนผประกอบพธ โดยตวแทนทงสคนจะ

ผลดกนมาเซนไหวในแตละทศ ใชเวลาท�าพธประมาณ 1-2 ชวโมง หลงจากเซนไหวแลว

จะแบงเครองเซนไหวใหทกครวเรอนในหมบานโดยเฉลยเทาๆ กน หลงจากนนแตละ

ครวเรอนจะน�าเครองเซนไหวนนมาปรงเพอประกอบพธเซนไหวระดบครวเรอนอกครงหนง

กอนจะรบประทานอาหารรวมกน จงเปนอนสนสดพธในวนนน

นอกจากพธเซนไหวระดบหมบานและระดบครวเรอนแลว บางหมบานอาจจดงาน

รนเรงเปนการเฉลมฉลองดวย เชน ทหมบานกยหมามการจดงานรนเรงทลานหนาหอ

ผสงอายกลางหมบานในชวงบายของวนสดทายของเทศกาล มการแสดงพนบานของ

คณะดนตรประจ�าหมบาน ผหญงจะสวมใสเครองแตงกายดวยชดพนเมองงดงามครบครน

ระหวางดนตรบรรเลง ทงผหญงและผชายจะสลบกนรองเพลงโตตอบกน นอกจากนยงมการ

แสดงละครพนบาน ระบ�าประกอบเพลง การละเลนระหวางผชายกบผหญง เปนตน กจกรรม

รนเรงดงกลาวจะด�าเนนไปจนกระทงกอนเวลาค�าจงสนสดลง

ทงนศาสตราจารยหวงหมงฝไดตงขอสงเกตวา แมชาวนงในแตละหมบานจะให

ค�าอธบายเกยวกบพธกรรมดงกลาววาเปนการเซนไหวเทพเจาทมชอเรยกตางๆ กน แตเมอ

พจารณาแบบแผนของพธกรรมเซนไหวทงหมด จะพบวาเปนพธเซนไหวทเชอมโยงกบ

ต�านานหนงจอเกาโดยตรง ดงจะเหนไดจากสญลกษณทปรากฏในองคประกอบหลกในการ

22 ดำ�รงพล อนทรจนทร

ประกอบพธเซนไหว เราอาจท�าความเขาใจประเดนความหลากหลายของการรบรเกยวกบ

หนงจอเกาในพธดงกลาว ในฐานะทเปนสวนหนงของเครองมอทางวฒนธรรมของกลม

ชาตพนธในบรบทของสงคมจน ดงจะไดอภปรายดงตอไปน

สญลกษณในพธเซนไหวหนงจอเกา

จากการส�ารวจของศาสตราจารยหวงหมงฝ พบวาองคประกอบหลกในพธเซนไหวของ

แตละหมบาน ไดแก สถานทและเครองเซนไหวทใชประกอบพธกรรม ตลอดจนขอหาม

บางประการ ลวนมนยเชงสญลกษณทสอถงการส รบของหนงจอเกา กลาวคอ ในแง

สถานท หากเปนพธเซนไหวระดบหมบาน ถาไมจดขนบรเวณรมแมน�าดานหนาหมบาน

กมกจดขนบรเวณพงปาซงเปนเหมอนแนวก�าบงรอบหมบาน อนเปนการเชอมโยงกบสถานท

ทเกยวของกบเรองราวการตอสของหนงจอเกา หากเปนพธเซนไหวระดบครวเรอน กจะจด

โตะเซนไหวไวท “เผงจาน” หรอบรเวณเฉลยงของเรอนยกพน หรอในกรณบานในปจจบน

ทไมมการยกพน กจะตองตงเครองเซนไหวไวทเฉลยงหรอลานของบาน สะทอนถงวถชวต

ของกองทหารภายใตการน�าของหนงจอเกา ซงตองทานอาหารบนเฉลยงเพอความสะดวก

ในการเขา-ออกจากพนทและคอยเฝาระวงขาศกไปพรอมๆ กน

ในสวนของ เครองเซนไหว ทงในการเซนไหวระดบหมบานและระดบครวเรอน

จะประกอบดวยเนอดบ เลอดววหรอไก ขาวเหนยวยอมส หญาหอม “จนไซ” ทใชยอม

ขาวเหนยว เหลา ขงสด พรกสด เกลอ โดยบางแหงจะวางมดทลบแลวพรอมกบเขยงไว

บนโตะทวางเครองเซนไหวดวย ผอาวโสในหมบานชาวนงเลาวา สาเหตทใชเนอดบเปน

เครองเซนไหวเนองจากเชอกนวาหนงจอเกาและกองก�าลงของเขาตองเตรยมพรอมในการ

รบกบกองทพซง ไมมเวลาเพยงพอส�าหรบการปรงอาหารสก และเมอตองทานเนอดบ

จงจ�าเปนตองใชเครองปรงตางๆ ประกอบอาหารเพอใหสามารถทานอาหารดบได

สวนขาวเหนยวทยอมสจากหญาหอมนนเปนอาหารทองถน และมความเชอกนวา

ในสมยหนงจอเกามเพยงชาวจวงเทานนทสามารถท�าขาวเหนยวยอมสมวงได ท�าใหกองก�าลง

ของหนงจอเกามนใจไดวาอาหารปลอดภยเพราะเปนของพวกเดยวกน สวนชาวนงทอ�าเภอ

23“หนงจอเกา”: สำานกทางประวตศาสตรชาตพนธและเครองมอทางวฒนธรรมของชาวนงในจน

หมากวนซงใชขาวเหนยวยอมสแดงเปนเครองเซนไหว ใหค�าอธบายทแตกตางออกไปวา

เปนการจ�าลองสของขาวในเหตการณชวงทกองก�าลงของหนงจอเกาถกปดลอมภายในพนท

ทไมมแหลงน�า จนตองจ�าใจฆามาศกและใชเลอดมาหงขาว หรอค�าอธบายอกส�านวนหนง

กลาววา ชาวบานหลอกทหารของราชส�านกซงทปดลอมหนงจอเกาวาขาวเหนยวยอมส

เปนขาวมพษทตงใจน�าไปวางยาเพอสงหารกองก�าลงของหนงจอเกา จนสามารถผานดาน

ไปชวยฝายหนงจอเกาได

ในแงของ ขอหาม ในพธเซนไหว นอกจากขอหามส�าหรบพธกรรมโดยทวไป เชน หาม

ผหญงกบเดกเขารวม หามชนเผาอนเขารวม หามพดภาษาอน ฯลฯ ศาสตราจารยหวงหมงฝ

ระบวายงมขอหามเฉพาะทสะทอนความเชอมโยงกบการเคลอนไหวสรบของกองก�าลง

หนงจอเกา กลาวคอตองรกษาความลบ หามพดถงการเคลอนไหวของกองก�าลง หามยกหาบ

แบกพชสเขยวเขาหม บานเพราะจะท�าใหฝายตรงขามร ว ามกองก�าลงของหนงจอเกา

มาพกอาศยอย และทส�าคญคอหามพกมดเขาออกหมบาน ตามแนวปฏบตในอดตทหาม

ทหารกองทพอนพกมดเขาหมบาน และเปนการปองกนทหารกองทพอนปลอมตวเขาหมบาน

ไปพรอมๆ กน

พธเซนไหวในฐานะเครองมอทางวฒนธรรมของกลมชาตพนธในสงคมจน

พธเซนไหวหนงจอเกาของหมบานกยหมาในจงหวดเหวนซาน เปนตวอยางของ

กระบวนการเชงพธกรรมในบรบทสงคมจนรวมสมย ซงนอกจากจะมคณะกรรมการหมบาน

เปนตวแทนในการประกอบพธกรรมแลว งบประมาณในการจดงานแตละปยงไดมาจากการ

ระดมเงนของสมาชกในแตละคมของหมบาน เชน ใน พ.ศ. 2546 ชาวบานออมเงนซอวว

ราคา 980 หยวน ตอมาใน พ.ศ. 2553 เมอราคาววเพมเปน 1,800 หยวน แตละครวเรอน

กใหความรวมมอในการระดมทนเพอใหเพยงพอกบคาใชจายทสงขน อยางไรกด การม

สวนรวมของประชากรเชนนตองผานกระบวนการทางประวตศาสตรทอยภายใตเงอนไข

ของอ�านาจปกครองในแตละยคสมย ซงเปนหนงในทมาของการเชอมโยงพธเซนไหวกบ

ชอบคคลทแตกตางกนไปในหมบานตางๆ

24 ดำ�รงพล อนทรจนทร

นทานพนบานอ�าเภอหมากวนไดแสดงใหเหนวธการทชาวบานพยายามหลกเลยง

การถกปราบปรามจากราชส�านก ชาวบานกลววาการเซนไหวหนงจอเกาจะรไปถงฝาย

ราชส�านกแลวจะสงคนมาปราบปราม จงใชชอแมทพสมยราชวงศซงมาเปนชอเทศกาลวา

“หยางลวหลาง” “หยางชหลาง” ซงมความหมายพองกบชอเทศกาลเดอนหกและเดอนเจด

หรอในอกกรณหนงซงเหลยงเฉงกง ผหมอคนหนงของหมบานกยหมา ไดใหสมภาษณ

ผเขยนเมอ พ.ศ. 2553 วาทกวนท 30 เดอนหก ชาวบานจะเซนไหวหยางชหลางเพอร�าลก

ถงเหตการณทหยางชหลางมาปราบปรามจนไดรบชยชนะเหนอกองก�าลงของหนงจอเกา

แตหยางชหลางเหนวาชาวบานทตงถนฐานในพนทชายแดนมชวตทยากล�าบาก จงฆา

ววควายเอาเลอดกลบไปถวายตอราชส�านกราชวงศซง แลวบอกวาไดสงหารชาวบานหมด

แลว ดงนนชาวบานจงส�านกถงบญคณ และเปนทมาของการเซนไหวหยางชหลางสบเนอง

มาจนถงปจจบน

ทกวนนเมอสอบถามชาวนงหลายคนในหมบานบางแหงวา บคคลหรอเทพเจาท

พวกเขาเซนไหวคอใคร ค�าตอบทไดจงเปน “หยางลวหลาง” หรอ “หยางชหลาง” ไมใช

หนงจอเกา หรอบางแหงชาวนงในหมบานกถอปฏบตจดพธเซนไหวสองวนเปนประจ�าทกป

ตามความเขาใจวาเซนไหวหยางลวหลางในเดอนหก และหยางชหลางในเดอนเจด หรอ

บางคนกคดวาเทศกาลเดอนหกเดอนเจดนถอเปน “งานฉลองปใหมนอย” ของชาวบาน

แมบางคนจะเคยรบรเรองราวเกยวกบหนงจอเกามากอน หากไมไดตระหนกวาเทศกาล

เซนไหวของชมชนนนเปนการเซนไหวหนงจอเกา

จะเหนไดวาความรบรของชาวบาน ผน�า ผประกอบพธกรรม และนกวชาการทองถน

อาจมมมมองตอพธกรรมเซนไหวในเทศกาลเดอนหกเดอนเจดของชาวนงทแตกตางกน

ตามแตเรองเลา ต�านาน ประวตศาสตร หรอประสบการณทไดรบโดยตรงหรอผานการ

สบทอดและถายทอดกนมา รวมไปถงการอธบายความหมายหรอตความสาระรายละเอยด

ตลอดจนกจกรรมทางวฒนธรรมประเพณทเชอมโยงกบบคคลและเหตการณทางประวตศาสตร

จากมมมองทแตกตางกน

25“หนงจอเกา”: สำานกทางประวตศาสตรชาตพนธและเครองมอทางวฒนธรรมของชาวนงในจน

สรปและอภปราย

ประวตศาสตรเกยวกบหนงจอเกาในเอกสารของจนตงแตโบราณ ปรากฏเรองเลา ต�านาน

พนบานทเกยวของในบรบทของทองถน สถานทส�าคญในก�าเนดหนงจอเกา ฐานทพ สมรภม

สงครามหนงจอเกากบหยางลวหลาง แมทพจน เมองลบแลของลกหลานหนงจอเกา

ทหมบานปาเหมย เรองเลาญาตพนองและลกหลานหนงจอเกาในสถานทตางๆ และ

พธกรรมการบชาเซนไหวหนงจอเกาในเทศกาลเดอนหกเดอนเจด ตลอดจนทศนะรบร

เกยวกบหนงจอเกาทสมพนธกบความเขาใจของกลมชนทเกยวของซงอาจแตกตางไปจาก

บนทกประวตศาสตร

ความสมพนธระหวางประวตศาสตรทเปนจรงของหนงจอเกากบเรองเลา-ต�านาน

ทองถน ตลอดจนพธกรรมของกลมชาวนงในบรเวณเหวนซาน ยนนาน สามารถพจารณา

ภายใตความสมพนธอยางเปนรปธรรมระหวางหนงจอเกากบลกษณะวฒนธรรมของ

ชาวจวงได

โดยดานหนงพบวา เรองราวของหนงจอเกาเปนประวตศาสตรทจบตองได แมอาจจะ

อยภายใตมมมองของจน อยางไรกตาม ในมมมองความคดของผคนในทองถนไดให

คณคาหนงจอเกาในฐานะเปนการแบงปนลกษณะทางวฒนธรรมรวมกน หรออตลกษณทาง

วฒนธรรมรวม ดงปรากฏเรองเลาทองถนทอางองระหวางชมชนของตนเองกบหนงจอเกา

ซงลกษณะดงกลาวเปนไปทงในลกษณะรวมและแบงแยกทางวฒนธรรมของนงแตละกลม

ไปในตว ถอเปนการก�าหนดพรมแดนทางอตลกษณชาตพนธระหวางกลม โดยใชกลไกทาง

ภาษาและวฒนธรรมเปนพนทแสดงส�านกทางชาตพนธในการก�าหนดขอบเขตและปรบตว

ทามกลางกลมชาตพนธตางกลมทอาศยอยรวมกน

อาจกลาวไดวา หนงจอเกาถอเปนเครองมอทางวฒนธรรมในการสรางความเขมแขง

เปนปกแผนของอตลกษณของกลมชาตพนธเขาดวยกน ถอเปนกลไกทางการเมองของ

คนชายขอบเพอสรางความเปนปกแผนของกลมชนในบรเวณพนทชายแดน ผานประเพณ

และพธกรรมยกยองเชดชบชาวรบรษ ปรากฏการณดงกลาวแสดงใหเหนถงสภาวะทกลม

ชาตพนธตางมกจกรรมการรวมตวกนเพอสะสมกองก�าลงอ�านาจอยางกวางขวางเพอตอรอง

26 ดำ�รงพล อนทรจนทร

และตอตานอ�านาจรฐ ภายใตสถานการณทอ�านาจรฐนนออนแอลง หรอเกดชองวางในพนท

ชายแดน อนเปนปรากฏการณของกลมชาตพนธในมตทางการเมองทปรากฏขนซ�าแลว

ซ�าอก และเปนไปอยางมประสทธผล

หากพจารณาประวตศาสตรหนงจอเกาในแงอดมการณแลว ถอไดวาเปนการสราง

ส�านกอดมการณทางการเมองรวมกนในทางประวตศาสตร เชน หนงจอเกาเปนวรบรษไมใช

กบฏ ดวยสามารถรวบรวมไพรพลตอสกบราชส�านกจนและกอตงอาณาจกรของตนเอง

ขนมาได ซงพบวา อดมการณทางการเมองของหนงจอเกานนสะทอนปรากฏการณทแสดง

ถงความเหมอนและความแตกตางของการสรางผน�าทางการเมองในกลมคนทพดภาษา

ตระกลไท-ไตได อาท การฟนฟอตลกษณความเปนไทผานการยกยองเชดชเจาหลวงเมองลา

ของชาวลอ ขนเจองของกลมไทด�าหรอลาว หรอเจาหลวงเสอกาฟาของชาวอาหม เปนตน

ซงอดมการณวาดวยหนงจอเกานน กลมนกวชาการจวงศกษาของจนน�าไปใชในสองแง คอ

ในแงของการตอสตอรองกบรฐประชาชาตจนทมปฏสมพนธตอกนในทางการเมองและ

เศรษฐกจ และในแงของการสรางความรวมมอในหมชาวจวง โดยใชเรองราวของหนงจอเกา

สรางศาลเซนไหวบชาหนงจอเกาในกวางส จนกลายเปนพนททางวฒนธรรมทสงเสรมดาน

การทองเทยว ทกอประโยชนเพมมลคาในทางเศรษฐกจได ขณะทรฐชาตเวยดนาม

กประชาสมพนธยกยองหนงจอเกา โดยเฉพาะการเซนไหวทศาลหนงจอเกา จงหวดเกาบง

ทถอเปนเทศกาลทองเทยวส�าคญประจ�าป เปนตน

27“หนงจอเกา”: สำานกทางประวตศาสตรชาตพนธและเครองมอทางวฒนธรรมของชาวนงในจน

รายการอางอง

เอกสารภาษาไทย

ฉววรรณ ประจวบเหมาะ. 2547. “ทบทวนแนวทางการศกษาชาตพนธขามยคสมยกบการ

ศกษาในสงคมไทย.” ใน วาดวยแนวทางการศกษาชาตพนธ, 1-126. กรงเทพฯ:

ศนยมานษยวทยาสรนธร.

ฐรวฒ เสนาค�า. 2547. “แนวคดคนพลดถนกบการศกษาชาตพนธ.” ใน วาดวยแนวทางการ

ศกษาชาตพนธ, 191-286. กรงเทพฯ: ศนยมานษยวทยาสรนธร.

ด�ารงพล อนทรจนทร. 2557. “ ‘นง’ ในจนตอนใต: ประวตศาสตรชาตพนธ ภาษา และ

วฒนธรรม.” วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต, มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ยรรยง จระนคร และ เสมอชย พลสวรรณ. 2550. “ขอมลในเอกสารจนโบราณวาดวยระบบ

ปกครองชนกลมนอยชายแดนและเจาถนคนไตในภาคหรดของอาณาจกรจน:

(คดสรรและแปลเรยบเรยงจากงานคนควาของศาสตราจารยกงยน).” กรงเทพฯ:

ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน).

สมตร ปตพฒน. 2543. “ไทแดง: การปรบเปลยนอตลกษณกลม.” วารสารธรรมศาสตร

26(3): 42-53.

สมตร ปตพฒน และ เสมอชย พลสวรรณ. 2543. “ไท” และ “จวง” ในมณฑลยนนาน

สาธารณรฐประชาชนจน: บทวเคราะหจากขอมลภาคสนาม. กรงเทพฯ: สถาบน

ไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

เสมอชย พลสวรรณ. 2552. รฐฉาน (เมองไต): พลวตของชาตพนธในบรบทประวตศาสตร

และสงคมการเมองรวมสมย. กรงเทพฯ: ศนยมานษยวทยาสรนธร.

อษา โลหะจรญ. 2552. “หนงจอเกา.” สรปและเรยบเรยงจากเอกสารภาษาจน, เอกสาร

ไมตพมพ.

28 ดำ�รงพล อนทรจนทร

เอกสารภาษาองกฤษ

Chaisingkananont, Somrak. 2012 (2555). “Notion of Ethnicity as Cultural Politics:

State, Ethnology, and the Zhuang.” Jourrnal of Sociology and Anthropology

(วารสารสงคมวทยามานษยวทยา) 31(2): 13-52.

Edmondson, Jerold A., and David A. Solnit. 1988. Comparative Kadai: Linguistic

studies beyond Tai. Dallas, Texas: Summer Institute of Linguistics.

He Zhengting. 1998. Yunnan Zhuang Nationality. Yunnan: The Ethnic Publishing

House.

He Zhengting. 1998 (2541). “On the National War Led by Nong Zhi-gao.”

In Legends about Thao Houng Thao Cheuang: Historical and Cultural

Dimension. (ต�านานเกยวกบทาวฮ งทาวเจอง: มตทางประวตศาสตรและ

วฒนธรรม), edited by Narisa Dejsupa. 83-97. Bangkok: Thai Khadi Research

Institute, Thammasat University.

Kaup, Katherine Palmer. 2000. Creating the Zhuang: Ethnic politics in China.

Colorado: Lynne Rienner Publishers.

Leepreecha, Prasit. 2004. “The Construction and Reproduction of Hmong Ethnic

Identity in China.” Asian Scholarship Foundation.