André Botha

VAN die top-skaatsplankryersvan Amerika gaan die naweekin Kimberley te sien weeswanneer die jaarlikse Kimber-ley Diamond Cup-toernooi vanmôre tot Sondag in die Kumba-skaatsplaza gehou word.Dit sluit in Nyjah Huston,

verlede jaar se wêreldkampioen.Die Diamond Cup-toernooi het

verlede jaar die Maloof Cup-toernooi vervang.Meer as 30 lande word

vanjaar op die toernooi verteen-woordig. Naas Amerika enSuid-Afrika word lande soosTurkye, Viëtnam, die Filippyne,Namibië, Mauritius en Maleisiëverteenwoordig.Prysgeld van $500 000 (sowat

R5,6 miljoen) is op die spel. Ditis die grootste enkele prys op só’n toernooi in die wêreld.Die grootste basketbaltoernooi

nog in die Diamantstad is ookdié naweek gehou as deel vandie opbou na die skaatsplankry-kampioenskapsbyeenkoms.Kumba Iron Ore het intussen

aangekondig hy gaan dieKimberley Diamond Cup-toer-nooi en die Skaatsplank virHoop-veldtog die volgende driejaar borg.Die borgskap is sowat

R33 miljoen wat in die byeen-koms en gemeenskapsprojektegestoot word.Norman Mbazima, uitvoeren-

de hoof van Kumba, sê dieNoord-Kaap, wat vir ekstremesportsoorte bekend is, hetskaatsplankry sinoniem met dieprovinsie gemaak.“Dit lewer ’n geweldige

bydrae tot jeugontwikkeling.Ons maatskappy wil graag ’nbydrae tot die ontwikkeling vanons jeug en gemeenskappelewer. Die kampioenskapsbyeen-koms het reeds sy vorigepositiewe bydraes bewys.”

Dit het ook die wêreld seaandag op Kimberley gevestigen die Skaatsplank vir Hoop-program het al baie jeugdigesaangespoor.Die wêreld se beste professio-

nele en amateur-straat- envert-kampioene sal toeskouersop die byeenkoms na hul asemlaat snak.Sylvia Lucas, Noord-Kaapse

premier, sê die kampioenskaps-byeenkoms het vorige jareduisende toeriste na die stadgetrek en die plaaslike ekono-mie ’n hupstoot gegee. Dit draook by tot werkskepping en dieontwikkeling van vaardighede.“Ek is baie seker die toernooi

het bygedra tot die styging van3,5% Amerikaanse toeriste in2013 in die provinsie, aldus SAToerisme se statistieke. Dietoernooi het 26 000 besoekersoor die afgelope twee jaargetrek. Vier ander skaatsplank-rybane is in die res van dieprovinsie vir jeugdige geesdrif-tiges gebou. Sowat 5 000skaatsplanke is oor Suid-Afrikaheen aan minder bevoorregtekinders uitgedeel.”Tim McFerran van die World

Skateboarding Grand Prix watdie byeenkoms organiseer, sêsedert hy vier jaar gelede dieeerste keer na Suid-Afrikagekom het, het belangstelling indie sport geweldig toegeneem.“Die Suid-Afrikaanse deelne-

mers se vermoëns het ookongelooflik verbeter. Kumba endie Noord-Kaapse regering het’n nuwe nalatenskap vir dieNoord-Kaap, asook die res vandie land, geskep. Skaatsplankryhet baie jeudiges se lewe tengoede verander en aan hulle ’nlewensdoel gegee wat hulleweer hoop gegee het.”) Vir meer inligting besoekwww.angloamericankumba.comof www.kimberleydiamond-cup.com.

Tel (053) 831 2331 Woensdag 1 Oktober 2014 www.noordkaap.co.za GRATIS

Die Diamantstad se koerant

LEE­ANN HORINE van Kimberley het die afgelope naweek besoekers aan die Thunder Cup­perdeskou inKimberley na hul asem laat snak met haar gimnastiektoertjies op die rug van ’n perd. Lee­Ann is een van’n groep kinders wat deur Ilse de Villiers in perdrygimnastiek afgerig word. Foto: André Botha

Diamond Cup-koorsInternasionale talent dié naweek in skaatsplaza te sien

Gimnastiek op ander vlak

2 NOORDKAAP, WOENSDAG 1 OKTOBER 2014

Charné Kemp

DIE voorkoms van fetalealkoholsindroom (Fas) bykinders in Galeshewe enRoodepan is skokkend hoog,veral vir ’n stedelike gebied.

Só het Sylvia Lucas, Noord-Kaapse premier, en uitvoerendelede van die Stigting virAlkoholverwante Navorsing(SAVN), ’n plaaslike nie-rege-ringsinstansie wat Fas navors,gesê.

Lucas is deur Leana Olivier,uitvoerende hoof van die SAVN,prof. Dennis Viljoen, voorsittervan die SAVN, en ElizabethBotes, departementshoof vanmaatskaplike ontwikkeling,asook ander LUR’e, bygestaan.Sowat 60 uit elke 1 000 gr. 1-leer-linge aan 14 skole is dieafgelope drie jaar met simptomevan die sindroom gediagnoseeren vir behandeling gestuur. Insekere dele van Galeshewe wasdie voorkoms tot 11%.

Sowat 83% van die ma’s hetsteeds gedrink toe die studiegedoen is en 23% van die ma’swas dood teen die tyd dat hulkinders in gr. 1 was.

Terselfdertyd is met bewusma-kingsprogramme, praatjies enteaterstukke in woongebiedebegin – dit het ook reeds vrugteafgewerp. Swanger vroue is navoorgeboorteklasse gestuur.Klinieke is aangebied ominwoners teen alle vorms vandwelmmisbruik te waarsku.Vroue met kinders wat diesindroom het, is vir beradinggestuur.

Die SAVN het reeds in 2012die studie onderneem ná ’nversoek van die Noord-Kaapseregering.

Die instansie het vorige jareuitstekende resultate in De Aaren Upington behaal met hulveldtogte om swanger ma’s vandie gevare van alkoholgebruiktydens swangerskap bewus temaak.

Die voorkoms van Fas hetdaar met 30% gedaal.

Alle verwagtende ma’s isgenooi om gesondheidsprogram-me by te woon.

Hul kinders is ook gediag-noseer en terapeutiese program-me is voorgeskryf.

“Die goeie nuus van die slegtenavorsingsresulate is verskillen-de staatsdepartemente weet nouwat om te doen en waar om tebegin,” het Lucas gesê.

Sy het ook gesê dit is ’n mitedat Fas meer in landelikegebiede as in stede voorkom.

Tientalle maatskaplikewerkers, dieetkundiges, spraak-terapeute en verpleegsters isopgelei om ma’s en kinders byte staan.

Die departement van gesond-heid behartig die programGesonde Ma’s, Gesonde Babas inklinieke.) Die SAVN skat minstens3 miljoen Suid-Afrikaners hetFas. Hy raam tot 9 miljoenSuid-Afrikaners kan fetalealkoholspektrum-afwykings(Fasa) hê.

Fas dek ’n wye spektrumabnormale tekens en simptomewat kan volg nadat ’n fetus aanalkohol blootgestel is.

Fas lê aan die ergste kant vandié spektrum met fisieke,neurologiese en gedragsproble-me.

Die alkohol word in dieswanger vrou se bloedstroomopgeneem en bereik die fetusbinne 20 minute ná inname.

Alkohol is toksies vir dieongebore baba en kan enigeenvan sy of haar organe perma-nent beskadig. Die ontwikkelen-de brein is veral kwesbaar.

Fas ook instede volop

‘Die goeie nuus vandie slegte navor ­s ingsresul tate isverskillende staats­departemente weetnou wat om te doenen waar om te be­gin.’ – Sylvia Lucas

Charné Kemp

VIER jaar nadat die mensgemaak-te eiland in die Kamfersdamonder riool- en reënwater ver-dwyn het, sit die kleinflaminkenou die eiland pienk.

Mark Anderson, uitvoerendehoof: BirdLife Suid-Afrika, en syvrou, Tanya, van die Save theFlamingo-instansie, het vir ’nopname saam met die vlieënierPeter Hohne oor die dam gevlieg.

Hulle was verheug om te siendie eiland word weer bewoon juisomdat ander broeiplekke inAfrika deur besoedeling bedreigword. Die eiland het bo die waterverskyn nadat die Sol Plaatje-mu-nisipaliteit ’n paar maande geledegesuiwerde rioolwater na ’n anderpan (Langleg-pan) begin pomp het.Die flaminke gedy in dié watervanweë die groen alge, hulstapelkos, in die water.

“Ons glo hier is sowat 40 000flaminke op die Kamfersdam. Diemeeste flaminke is op die mensge-maakte eiland, maar daar is ookvoëls op kleiner natuurlikeeilande en op die oewer.”

Anderson kon nog geen broei-aktiwiteit op die eilande bespeurnie. Hy kon wel ’n groot aantal

nuutgeboude neste op die suideli-ke oewer sien waar nie voorheengebroei is nie.

Die voëls begin in Oktoberbroei. Sowat 24 000 kuikens hetvan 2007 tot 2010 daar uitgebroei.Sommige flaminke het reeds huldieppienkbroeivere ontwikkel.Daar is egter nie baie klei ofsagte materiaal op die eiland omin die neste te gebruik nie. Dieeiland is in ’n S-vorm gebou omskuiling teen die wind aan dievoëls te bied en erosie te vermin-der. Die geleidelike val van diewal maak dit maklik vir die voëlsom in en uit die water te loop.

Kleinflaminke broei ook opBotswana se Sua-pan en Namibië

se Etosha-pan, maar nie altydjaarliks of so suksesvol nie.

Die flamink-geesdriftiges hetook ’n visarend by die Langleg-pan gesien wat aan ’n kleinfla-mink vreet. By die Kamfersdam is’n visarendpaar wat vir hulvoorliefde vir flamink- en eend-vleis bekend is.

“Dit is te danke aan die Savethe Flamingo-instansie dat dievoëls weer op die eiland broei.”

Die Sol Plaatje-munisipaliteithet jare lank rou riool- envloedwater in die dam gepomp endie eiland het verdwyn. Die riool-aanleg het nie korrek gefunksio-neer nie. Die aanleg werk al hoebeter en word opgeknap. Daar isook ’n pypleiding gebou omoortollige gesuiwerde water nadie Langleg-pan te pomp.

“Die gehalte van die water issteeds onseker en dit het dieseisoenale ekologie van daardiepan per ongeluk vernietig. Diépan is ook reeds vol en die watersal moontlik na die Vaalriviergepomp word. Dit sal onderstreng toesig van die departementvan waterwese moet geskied eneers wanneer ’n lisensie aan diemunisipaliteit uitgereik is,” sêAnderson.

DIE S­vorm van die broei­eilandvir kleinflaminke in die Kamfers­dam buite Kimberley.

PIENKnetwaar jy kykmet die kleinflamin­ke wat ná vier jaar na die broei­eiland indie Kamfersdam teruggekeer het.

Foto’s: Verskaf

Flaminke siteiland pienk

DIE Sally Aucamp-tehuis vir mense metgestremdheid se jaarlikse Wacky Walk wordSaterdag by die Horseshoe Inn gehou.

Dit beloof om ’n pretdag te wees waarmeegeld vir ’n goeie doel ingesamel word. Dietehuis is, soos alle liefdadigheidsinstansies,afhanklik van skenkings van die publiek,maar samel ook self geld met byeenkomstesoos dié in.

Een van die gewilde nommers op die

byeenkoms is die rolstoel-marathon.Hondeliefhebbers kan met hul honde aandie Wacky Walk for Doggies deelneem.

Die byeenkoms begin om 10:00 en duurtot 13:00. Verversings sal te koop wees,terwyl Hannah E van Unigma Promotionsvrolike musiek sal verskaf. Drinkgoed salbeskikbaar wees.

Rig navrae of skryf jou in deur BabsieCorns by 083-725-1644 te bel.

Tehuismet pretdag gehelp

NOORDKAAP, WOENSDAG 1 OKTOBER 2014 3

3 tot 5 OktoberDie Universiteit van Wes-Kaapland(UWK) hou vanjaar ’n 80-alumni-reünie.

Die UWK nooi alle 80’s-alumnina die prettige geleentheid waaropverbintenisse met die instansie,asook ou vriendskappe, hernu kanword.

Dit vind plaas op die universi-teit se kampus in Robert SobukweRoad (Modderdamweg), Bellville.

Vir die volledige program enbesprekings, besoekwww.uwc.ac.za/alumni of stuur ’ne-pos na alumni@uwc.ac.za. Diealumni-kantoor is by 021-959-2143beskikbaar.

Die sluitingsdatum vir plekbe-spreking is 19 September.

10 tot 12 OktoberDie Magersfontein-Ryder Cup-gholftoernooi word op die Magers-fontein Memorial-gholflandgoedbuite Kimberley aangebied.Verskeie pryse is op die spel.

Om jou in te skryf kontak dieklub by 083-399-8668.31 OktoberDie Hoërskool Adamantia sejaarlikse Plaaswerfaand word bydie skool aangebied. Dit kos R175per persoon. Skakel 053-833-3557vir kaartjies.8 November’n Bonsai-skou word van 08:00 tot14:00 op die Monument-Spar seterrein aangebied. Rig navrae aanFreddie van der Linde by 083-259-9354.) Indien jy ’n geleentheid aan-bied, stuur die inligting aanNoordkaap. Plasing is gratis.Indien dit die Woensdag wanneerdie koerant beskikbaar is, geplaasmoet word, moet dit Noordkaapdie vorige week voor Vrydag om10:00 bereik. E-pos inligting nanoordkaap@volksblad.com of SMSna 45533. Begin SMS’e met “NK”.

Karin Muller

“ ’n MENS kla so maklik omdat jysukkel om die punte bymekaar tehou, maar daar is altyd iemandwat minder het as jy.”

Só meen Magda Haig, entrepre-neur van Kimberley.

Haig is die ma van twee kindersen ’n oudleerling van die Hoër-skool Adamantia. Haar stokperd-jie, die maak van handwerk,ingelegde vrugte en groente, asookkonfyt, het haar geïnspireer omdie voorstel van ’n kwartaalliksevlooimark aan haar kerk, die NGkerk Diamantveld, te maak.

Dié voorstel is met entoesiasmeontvang. Alle opbrengste wat aandie kerk geskenk word, word virgeldinsameling aangewend.Stalletjies is gratis en entrepre-neurs kan self besluit hoeveel vandie wins hulle vir die kerk wilskenk.

Wanneer ’n mens die geleentheidhet om vir iemand anders ’n beterlewe te gee, word daar verwag datjy jou deel sal doen. Wanneer jyegter self sukkel om kop bo waterte hou, maar ’n poging aanwendom ander te help, lyk die prentjieheeltemal anders. Dit neem ’n baiebesonderse mens om so iets reg tekry. Só iemand is Haig gewis.

Sy en haar man is albeipensioentrekkers en pensioengeldalleen kry ’n mens nie deur diemaand nie.

“Begin met iets klein en houdaarmee vol. Al gebruik jy net R50om bestanddele te koop, moet jyuit jou winsgeld opsy sit om weerbestanddele te koop. Só raak jouneseier groter. Die belangrikste isom te begin en vas te byt,” sêHaig.

Om vrugte in te lê, beskuit tebak en naaldwerkprodukte temaak is baie arbeidsintensief. Haig

geniet dit egter.“Dit is vir my heerlik om met

mense te werk, nuwe mense teontmoet en nuwe vriende temaak.”

Produkte wat Haig self maak,word ook op die vlooimarkverkoop, maar dit is nie vir haarwaaroor dit gaan nie. Die doel isom geld vir ander bymekaar temaak. As sy op die koop toe self ’ngeldjie kan maak, soveel beter.

Sy praat oor haar pragtigestrooikussings, ingelegde produkteen spoegdoeke.

“Die stygende koste is ’n grootprobleem vir ons entrepreneurs.Petrol, krag en suiker se prysestyg deurentyd, maar ’n mens kan

nie jou pryse elke keer aanpas nie.My winsgrens is baie klein, anderssal ek niks verkoop kry nie.

“Ons is gereeld op soek naglasbottels met skroefdekselsen so meer wat ons weer kangebruik.”

Haig nooi almal om hierdieprojek van hulle, wat uit noodgebore is, te ondersteun.

“Die kerk help gesinne in tyevan krisisse en as ’n mens eersself so ’n geldkrisis aan jou lyfgevoel het, het jy baie meersimpatie met mense wat regtigbyna niks het nie.”

Om uit oorvloed te gee is ’nvoorreg. Om uit ’n tekort te gee isuitsonderlik.

DIT is weer tyd om die DiamondPavilion Shopping Mall se logo inNoordkaap uit te snuffel – ’ngeskenkbewys van R200 van diéwinkelsentrum is op die spel.

Elke tweede week word ’nminiatuur-logo van die DiamondPavilion Shopping Mall iewers inNoordkaap geplaas. Dit kan in ’nberig weggesteek wees, of op ’nfoto, dalk selfs in die mashoof. Alwat jy moet doen, is om dit te soek.Onthou, dit moet die een wees metdie diamant in die middel daarvan.

SMS die sleutelwoord “logo”, jounaam, telefoonnommer en diebladsynommer waarop die logogeplaas is na 45527. Dit kos R1,50om jou in te skryf. Die SMS-lynsluit Vrydag om 10:00.

MARIETJIE BRITS en JoshuaRowan is vandeesweek die wennersvan ’n geskenkpak van Coca-Cola.

Nog vier lesers van Noordkaapkan elk oor die volgende twee weke’n geskenkpak wen.

Interessante geskenke en Coke indie nuwe grootte bottel (330 ml) isdeel van die geskenkpak.

Om deel te neem stuur ’n SMSna 45533.

Begin die SMS met NK, dan ’nspasie gevolg deur Coke, met nog ’nspasie en jou naam en van. Lesershet tot Vrydag om 12:00 kans omhulle in te skryf. Onthou, sonderjou naam en van kan jy nie vir dieprys in aanmerking kom nie.

Omgee verlig nood

MAGDA HAIG, ’n entrepreneur van Kimberley, by haar handwerk, inge­legde vrugte en groente, asook konfyt. Foto: Karla Muller

Logo speel weerwegkruipertjie Hulle wen

dié week

4 NOORDKAAP, WOENSDAG 1 OKTOBER 2014

DIE naweek word die jaarlikseKimberley Diamond Cup-toer-nooi weer in die Diamantstadaangebied.

Die toernooi het oor die jareheen een van die hoogtepunteop die stad se kalender geword.

Die afgelope paar jaar konook gesien word hoe skaats-plankry al gewilder in die stadraak, ’n regstreekse uitvloeiselvan die toernooi.

Daarby lok dit toeskouers nadie stad, en bied internasionaleblootstelling wat ’n guldegeleentheid is om die stad sowelas die provinsie te bemark.

Van die wêreld se voorsteskaatsplankryers, selfs verledejaar se wêreldkampioen, gaanvanjaar aan die toernooideelneem.

Sodoende word die geleent-heid aan die stad se jong mensegegee om van nader kennis temaak met die bestes op hul

gebied - mense wat as rolmodel-le vir hulle kan dien.

Die voordele is egter nie totdie toernooi beperk nie.

Deur die loop van die jaarword kleiner toernooi oral indie Noord-Kaap, en ook inander provinsies, aangebied omdie sportsoort wyer bekend testel.

Veral jong mense uit agterge-blewe gebiede kry op dié wyseook die geleentheid om meeroor die sportsoort te leer, en omself deel te neem.

Onder die jong mense wat opdié wyse kennis maak met diesportsoort, mag daar dalk net ’ntoekomstige wêreldkampioenwees.

Maar selfs al is daar nie, bieddit nogtans gesonde ontspan-ning aan jong mense.

Jong mense wat andersinsaan misdaad en ander misdryweblootgestel sou gewees het.

Te veel van ’n ding nie goedHannes Noëth

“HOE kom ’n mens in so ’n stadium in joulewe?”

Ek het hoendervel wanneer die gedagte mytref.

Dit is vandag my derde besoek hier. Diederde keer in drie maande dat ek hierbesoek aflê.

My drie besoeke in drie maande was dieenigste besoeke aan hom van enigiemand dieafgelope jaar. Die hoendervel-oomblik iswanneer hy die soveelste keer presiesdieselfde opmerking maak: “Ek het alles, toghet ek geen geluk nie”.

Hoeveel van ons sou die man se alles wouhê, sy tyd, sy geld, sy werk, sy bronne, maarhy het eintlik niks nie?

Sy krisis is hy het aan sy werk verslaafgeraak. Al 20 jaar staan hy om 04:00 op,maak hom gereed vir werk en begin elke dagpresies om 06:30 werk. Hy werk tot 17:30.Om môre vroeg weer te begin werk gaan hyvanaand vroeg slaap.

Nie omdat hy moet nie, omdat hy wil. Nieomdat hy ’n kwaai werkgewer het nie – hy isnet so lief vir sy werk.

Saans en naweke het hy nie lus virgemeenplasies nie, hy het nie lus vir uitgaannie. Hy hou van sy werk.

Sy vrou het verlede jaar die pad gevat. Syis moeg vir alleen in ’n huwelik wees. Syenigste kind is in die Kaap. Nee wat, hy wilnie kontak maak nie – Pa se werk is sy god,laat dié hom maar geselskap hou.

Wanneer ek so met hom gesels, sug hy:“Ek het alles, tog het ek geen geluk nie”.

Hy het nog net 12 jaar oor om te werk –dit is nou indien die liggaam en gesondheidhou. Daarna sal hy rus. Intussen is sy daelekker vol, sy aande baie leeg. Sy bankreke-ning lekker vol, sy lewe baie leeg.

Ek sê nie so nie – hy sê dit.Gister en vandag was hy met vakansie, die

werk het hom verplig, sy vakansietyd hoopte veel op. Hy hou nie van so baie dinktydnie. Om te werk is goed maar te veel van ’ngoeie ding is ook nie goed nie.

DIE Laerskool Newton het as ’n kerk­skool, bekend as die NG kerk­dag­skool, begin. In 1890 het ds. J.D. Kes­tell, toe leraar van die gemeente, dieskoolraad genader om te versoek datdie skool oorgeneem word. Ene ds.Rainer het die eerste hoof geword.Die skoolgebou was egter ontoerei­kend en in 1897 is by die skoolraadaanbeveel dat ’n lening vanR1 000 virdie bou van ’n nuwe skoolgebou toe­gestaan word. De Beers het ’n terreinoorkant die Newtonplein (voor dieNG kerk Newton), geskenk en R1 200tot die boukoste bygedra. Cecil JohnRhodes het ’n verdere R1 800 ge­skenk. Die regering het ook R800 ge­gee sodat ’n lening van net R400 no­dig was. Bouwerk is in 1902 voltooi.Die skool het toe 82 leerlinge gehad.In 1904 is aansoek gedoen dat Neder­lands onderrig moet word en toe­stemming is gegee dat dit ná ure ge­doen kan word. In 1908 is planne op­gestel vir die bou van ekstraklaskamers, wat in 1913 in gebruikgeneem is. Tot in die 1950’s is klassenet tot by st. 4 (gr. 6) aangebied. Teendie vroeë 1960’s het die leerlingtal sótoegeneem dat ’n nuwe gebou nodiggeword het. Bouwerk aan die nuwegebou in Halkettweg is in 1965 begin.Die meeste klasse het die nuwe ge­bou in 1966 betrek,maar uitbreidingswas toe reeds nodig. Dié uitbreidingsis in 1967 voltooi en die hele skoolkon toegehuisvesword.Verdere aan­bouings is in latere jare gedoen.New­tonword beskou as een van die voor­aanstaande laerskole in die stad.Foto’s: André Botha en Laerskool Newton

Gaan van krag tot krag

Karin Muller

ONS leef ’n lewe vol leestekens. Sien jy ’npadteken met ’n uitroepteken daarop dradit die boodskap sonder die gebruik vanenige bykomende woorde oor. Op baie vanons paaie behoort die uitroeptekens dalkeerder met vraagtekens vervang te word,maar daarop sal ons nie uitbrei nie.

Kenmerkend kan ’n mens redeneer enigegeboorte gaan met uitroeptekens gepaard.Daar is normaalweg uitroepe van opgewon-denheid, pyn, verligting en aanpassing.Soos jou lewe ontvou, beleef jy nog fasesvan uitroeptekens. Sommige goed. Sommigenie so goed nie.

Jy het ook vraagteken-tye in jou lewe.Vrae oor jou gesondheid, beroep of gesinsle-we. Gewoonlik kry ’n mens darem antwoor-de op jou vrae, maar dit is nie altyd dieantwoorde waarvoor jy gehoop het nie.

As jy gelukkig is, het jy kommas in joulewe soos naweke en kommapunte soosvakansies.

Daar is aandagstrepe wat jou aandag opspesifieke dinge op spesifieke tye in joulewe vestig.

Daar is dubbelpunte en hakies om iets te

verduidelik. En koppeltekens wat verwar-ring uitskakel of twee wêrelde saamvoeg,byvoorbeeld ’n troue.

Daar is afkappingstekens wat ookverwarring uitskakel of twee wêrelde skei,byvoorbeeld ’n egskeiding.

Ons gebruik aanhalingstekens in onsdaaglikse spreektaal om mense of gebeureaan te haal. Soms het jy selfs ’n ellips waarjy jou eie gevolgtrekking kan maak.

Hoe ongelooflik vervelig sou die lewe niegewees het as daar geen leestekens was nie.Geen uitroepe, geen vrae, geen kommas ofgeen kommapunte nie.

Sou jy gespaar wees om ’n lang lewe telei en jy oor jou lewe heen terugkyk, is ditjuis die leestekens wat jou duideliksteherinnerings vorm.

En dan, eindelik, wanneer jou leweeindig, die laaste leesteken van jou bestaan:’n punt.

Leestekens gee lewe kleur

Toernooi biedgeleenthede

NOORDKAAP, WOENSDAG 1 OKTOBER 2014 5

Charné Kemp

NAVORSING is rugbreekwerk, maarwanneer die eindproduk eers daar is, isdie moeite gou vergete.Johan Cronjé, kurator van die Sol

Plaatje-museum, en Steve Lunderstedt,skrywer van die nuwe boek “Native”Eyes – Sol Plaatje versus the Natives’Land Act of 1913, se harde werk het driejaar geduur.Die boek, waarvan net 200 eksemplare

by die Sol Plaatje-museum en dieAfricana-biblioteek te koop is, is pasbekend gestel.Dit is ’n kort samevatting van Plaatje

(wat die eerste sekretaris-generaal vandie ANC was) se lewe, maar fokushoofsaaklik op sy ervaring van enberigte en meningstukke oor die Wet opNaturellegrond van 1913.Dit het Cronjé en ’n vryskutjoernalis

twee jaar gekos om Plaatje se berigte inbiblioteke landwyd te soek, afskriftedaarvan te maak en dit oor te tik.“Die boek is ’n kombinasie van ’n

navorsingstuk en ’n koffietafelboek. Ditsal veral vir navorsers van groot waardewees, omdat dit die enigste in sy soortis,” sê Cronjé.Lunderstedt, ’n bekende toergids,

joernalis en skrywer oor veral geskied-kundige gebeure, sê Plaatje het dieoploop na die betrokke wet as joernalis,redakteur en swart man beleef. Hy hetgesien wat van sy mense gaan wordindien grond onteien word. Hy het ookverskeie vergeefse reise na Brittanjeonderneem om dit te keer.Lunderstedt het ook van die berigte

oorgetik, die werk saamgevat en dieboek in hoofstukke verdeel. Sy werk,waarin hy self baie oor die omstrede wetgeleer het, het ’n jaar geduur. Plaatjewas een van Afrika se merkwaardigstejoernaliste en skrywers, en later ookpolitici. Hy was aan die voorpunt vanswart nasionalisme.Die voorblad spog met ’n lino-snee-

werk van ’n bekende foto van Plaatjewat ’n koerant vashou. Die kunswerk opdie agterblad is van die sogenaamdedeelsaaiers (sharecroppers). Deelsaaiershet op plase geboer wat aan wit mensebehoort en het die oeste met die eienaarsgedeel. Die kunswerke is deur dieplaaslike kunstenaar Alfred Sekunkwegemaak.Die boek is vir die Sol Plaat-

je-onderwysstrust uitgereik en deur diedepartement van sport, kuns en kultuurgefinansier.

Navorsingwerp(penne)vrug af

JOHAN CRONJÉ (links), kurator van die Sol Plaatje­museum, en Steve Lunderstedt,skrywer van die boek “Native” Eyes – Sol Plaatje versus the Natives’ Land Act of1913, hou ’n eksemplaar van dié nuwe boek vas. Foto: Emile Hendricks

Elsona Steyn

ONS wil almal graag ’n stukkie paradyshê, maar ons is nie almal ewe entoesiastiesoor tuinmaak nie. Wat ’n heerlikheid opaarde is dit tog nie om, noudat dit weerwarmer is, in die tuin te kan vroetel nie.’n Mens wil die son op jou kaal arms voelskyn, jou vingers in die grond druk, planten saai en natlei.Dit vereis ’n geskoffel, gegrou, gekap,

gehark – beslis ’n taak wat jy met gedulden ywer moet aanpak.Toegewyde tuiniers glo daar is nie iets

soos plante wat geen onderhoud vereis nie.Hulle is vol energie met ’n oorvloedkunssinnigheid en talent. Tuinboukompeti-sies vier hoogty en almal wil met diemooiste tuin in die buurt spog.In toegewyde tuiniere se tuine groei

frangipanibome, vingerhoedjies, koring-blomme en vergeet-my-nietjies, papawers,pronkertjies, madeliefies en viooltjies.Hulle skep atmosfeer deur tuinornamentemet oorleg saam met die regte plantkeuseste gebruik.Soms, in die nag, verbeel ’n mens jou jy

hoor hulle groei. Gesiggies, petunias,lobelias en malvas stoel in hul beddingsvol kragtige 2-3-1, trommeldik gedrink aandie soet water wat vir hulle aangedraword.Jare gelede het tuine heeltemal anders

geklink. Dringende krete om hulp isgehoor: Die groot struike het die kleintjiesplat gegroei en die gras het die varings

oorval. Dit was asof almal mekaar se kosen water probeer afrokkel het.Dan is daar natuurlik dié tuiniers wat ’n

mooi tuin waardeer, maar nie daarvan houom self daarin te werk nie. Die beplanningaan sy spogtuin neem baie tyd in beslag endie tuinmaak word meestal uitgestel totdatander maar inspring en die werk doen.Die soort tuiniers organiseer en delegeer

en deel mild ongewenste raad en bevelevan die stoep af uit of gesels met diebuurman oor die heining terwyl dié eintliknie gepla wil word nie.Dié tuiniers verkies doringagtige struike

en kaktusse, iets wat min moeite en dieminimum water en aandag verg. Hulleverkies ook goed wat hulle in reguit ryekan plant, soos in ’n groentetuin. ’n Petrol-of dieselaangedrewe grassnyer met ’nkalfsleer-sitplek sou ’n ideale Kersgeskenkwees.’n Vertoefplekkie soos ’n boomstomp is

ideaal vir dié tuinier om sy voet op te rusterwyl hy die tuin natlei, of toekyk hoeiemand anders die gras sny.’n Groep miniatuurkaktusse bymekaar in

modieuse kleipotjies in die kombuisvensteris sy idee van ’n spogtuin.Die tuiniers sal ook ’n hele Saterdag in

die kwekery bestee om later met ’nmetaalgeitjie, draadwindpomp en ingewik-kelde tuingereedskap, maar sonder diekompos en kunsmis, terug te keer.Wanneer dit by tuinmaak kom, in watter

kategorie sou jy jouself plaas? Pyn- ofplesiertuinier?

Tuinmaak: Pyn óf plesier

TERMS & CONDITIONS APPLY

RISE& SHINER23.90

2 BACON RASHERS,1 EGG, GRILLED TOMATO& TOAST.

A18

487

MAXI’S KIMBERLEY053 832 7111

6 NOORDKAAP, WOENSDAG 1 OKTOBER 2014

MANY children in South Africaare disadvantaged and the North-ern Cape is no exception. This islargely as a result of past policiesand of an unequal society.The lives of disadvantaged

children are characterised by adenial of basic needs includinghealth-care and education, whichare vital to the cognitive, physical,emotional and social developmentof children.These are the underlying

principles as to why DroogfonteinSolar Power initiated a thoroughEarly Childhood Development(ECD) study in the Frances BaardDistrict, Northern Cape.“Our investments in the local

communities are substantial,especially when considering thatwe are committed to socialeconomic development pro-grammes during our 20 years ofoperations,” said Marion Green-Thompson, economic developmentmanager for Droogfontein SolarPower.“We would like to get it right

from the onset and not base ourSED programmes on assumptions;and for this reason we haveinvested in research studies thatwill allow us to design ourinterventions on facts.”Stakeholders and ECD centres

were identified through consulta-tion with the Northern CapeEducation and Social DevelopmentDepartments.Structured, qualitative inter-

views were conducted with keystakeholders with regard to ECDcentres.A total of 22 detailed interviews

were conducted with 15 ECDcentres. In addition to this inter-views were done with non-profitorganisations (NPOs), the provin-cial Department of Education, thepolice, the Seta provincial office,the Frances Baard MunicipalOffices and the provincial Depart-ment of Social Development.The report, conducted by the

Centre for Early ChildhoodDevelopment, concluded that theprovision of further ECD pro-

grammes in the Frances BaardMunicipality was fundamental tosocio and economic prosperity inthe area. It was also found thatadditional programmes wouldassist in the advancement of childrights and to eliminate inequality.Investment in the development,

care and protection of childrenneeds to be a priority in order toensure that communities can befurther developed.De Aar Solar Power also

commissioned an ECD study toascertain the requirements in thecommunities close to the project.The findings will be used todevelop ECD programmes that willbe funded by these two solarpower projects to ensure that theinvestments made through theinitiatives have a substantialimpact on children in these areas.“We have an opportunity to

make a real difference to the livesof thousands of children and inessence positively impact on ageneration of young people,” saidGreen-Thompson.

Early development crucial

TIEN van die Hoërskool Diamantveld se leerlinge het in Upingtonaan die provinsiale uitdunrondes van die WOW­spelfeeskompeti­sie deelgeneem. Alecia Brits (links) (gr. 8) en Carita van den Berg(gr. 9) het albei vierde in hul graadgroepe geëindig en dring daar­mee deur na die nasionale eindronde wat op 18 Oktober in Stel­lenbosch plaasvind.

Dring deur na eindronde

André Botha

SY fluweelwoorde elke week inNoordkaap se rubriek Twyfelhoe-kie bekoor lesers al jare lank.Dít is Hannes Noëth, voorheen

predikant aan die Gereformeerdekerk in Kimberley.Deesdae woon hy in Waverley

in Pretoria. Hy en sy gesin hetKimberley aan die einde van2013 verlaat.Hy is nou direkteur by die

Instituut vir Christelike Onder-wys en die uitvoerende hoof vandie Dirk Postma- Private Skool.

Lewenspaaie soms vreemdDit is ’n lang pad van die

plaas Twyfelhoek tussen Petrus-burg en Koffiefontein af.“As mens word jou lewe soms

op vreemde paaie gelei,” verdui-delik hy die rede vir die skuif.“As predikant in Kimberley

kon ek my elke dag uitleef inwat ek doen. Menslik gewys souek kon dink dat ons nog jare sewerk daar oorgehad het. Ek endie gesin was so gelukkig daaren het so baie mense agtergelaatvir wie ons lief is.“Die noodsaak van die onder-

wysontwikkeling in die land hetmy egter weggedwing.“Die afgelope jaar se ontwikke-

linge, besprekings en veranderin-ge in nasionale onderwys het virmy beklemtoon hoe belangrik ditis dat baie direkte aandag aanonderwys en onderwysontwikke-ling gegee word.“My werksaamhede rus op

twee bene: As direkteur van dieInstituut vir Christelike Onder-wys is my verantwoordelikhededie inrigting van ’n onderwys-dienskantoor vir private enstaatskole, Christelike kurriku-lumontwikkeling en die ontwik-keling van onderwysprodukte.“As uitvoerende hoof van die

Dirk Postma- Private Skool kanek in praktyk betrokke wees bydie dag-tot-dag-bestuur van ’nGereformeerde private skool.”

Kimberley na aan hul hartNá byna ’n jaar weg, mis hy

en sy gesin Kimberley steeds.“Ons as gesin mis Kimberley

en die Noord-Kaap baie. Dit ismos maar ’n eenvoudige lewens-beginsel: Wie gelukkig is waarhy is, sal gelukkig terugkyk nawaar hy was en gelukkig weeswaar hy gaan.“Ons is nou gelukkig, was

daar gelukkig en sien uit na ’nonbekende toekoms.“Ons mis geliefde mense wat

daar oor ons lewenspad gekomhet, ons mis die gemeentewaarin ons gewerk het en dieskole waar ons betrokke was ennatuurlik die Noord-Kaapsesonsondergange – die mooiste indie hele wêreld!”

In Kimberley was Noëthbekend vir sy betrokkenheid bybaie aspekte van die gemeen-skapslewe, maar self is hybeskeie daaroor.“Elkeen van ons doen mos

maar wat ons hand vind om tedoen. As ek aan Kimberleyterugdink, dan dink ek aan ’nplek waar jy met vrymoedigheidjou deel kon doen, waar jougawes gebruik is en jou gebro-kenheid verskoon is.”

Skryfwerk ’n vreugdeInspirasie vir Twyfelhoekie

kry hy van oral.“Daar is so baie stories elke

dag, heeldag om ons. Ek kry netnie klaar geskryf nie.“Ek glo fyn waarneming, diep

luister en wyd kyk bring stories.Dit is so verrykend om dit wat

’n mens beleef en ervaar teoordink, te skryf en na te laat.“Deur elke stukkie wat ’n

mens skryf, groei jy as mensgeweldig.“Ek dink die belangrikste is

dat ’n mens aanleer om fyn namense te luister. Selfs met hullewat jou met onreg behandelmoet jy fyn waarneem en besinoor wat daaragter lê.“Die kuns is om te skryf wat

jy moet skryf en te los wat jymoet los.”Twyfelhoekie is nie al wat

Noëth skryf nie.Oor ’n maand verskyn ’n nuwe

boek uit sy pen. Die titel hiervanis 100 Dinge wat jy jou kind moetleer.In 2011 het hy ’n taak van vier

jaar afgehandel toe die boek VanSeringboom tot Kerkgebou, die

argitektoniese erfenis van dieGereformeerde Kerke gepubliseeris. Hy was ’n medeskrywer vandie boek.Dié boek bestaan uit byna 400

bladsye met kleurfoto’s eninligting oor die argitektonieseerfenis van al 390 bestaandekerkgeboue van die Gereformeer-de Kerke.’n Aantal van sy Twyfelhoekie-

rubrieke is in boekvorm uitge-gee.“Die tyd sal leer,” sê hy, oor of

nog so ’n bundel sal verskyn.

Noëths kyk terug én vooruit

HANNES NOËTH, voorheen leraar aan die Gereformeerde kerk in Kimberley en skrywer van die rubriek Twyfelhoekie in Noordkaap, saammet sy vrou, Rina, en hul vier kinders. Van links is, voor: Marli, Esna en Hanri; agter: Noëth, Rina en Henning. Foto: Verskaf

VANSERINGBOOMTOT KERKGE-BOU, die argitektoniese erfenisvan die Gereformeerde Kerke, iseen van die boeke waaraan Han­nes Noëth, die skrywer van die ru­briek Twyfelhoekie in Noordkaapgeskryf het. Foto: Verskaf

NOORDKAAP, WOENSDAG 1 OKTOBER 2014 7

DIE Vrystaatse dorp Jacobsdal is in 1858 opChristoffel Jacobs se plaas Kalkfonteinuitgelê.Die eerste woonerwe in die nuwe dorp is

op 7 Maart 1859 verkoop en die dorp het inJulie 1860 residensiële status gekry.Die Rietrivier-besproeiingsnedersetting is

sowat 3 km wes van die dorp uitgelê en hetoor 15 km tot by die samevloeiing van dieRiet- en die Modderrivier by Ritchie gestrek.Jacobsdal lê op die R705 sowat 154 km wes

van Bloemfontein en net 15 km oos van dieVrystaatse grens met die Noord-Kaap.Dit is ’n klein plaasgemeenskap wat spog

met een van die eerste wynkelders wat buitedie Kaap gebou is.Benewens die wyn wat deur die Landzicht-

wyne gemaak word, is daar ook anderprosesseringsaanlegte.. Bron: www.places.co.za

Jacobsdalse oes spandie kroon

VERHEUG OOR SEGE: DieHoër Landbouskool Jacobs­dal (Landboudal) se eersterugbyspan het vanjaar ’npuik seisoen beleef en by­kans alle teenstanders voorhomweggevee. Die span het12 van sy 16 wedstryde ge­wen, drie verloor en een ge­lykop gespeel. Daarby het hyin die eindstryd van die Kov­siestreek­kompetisie se Ira­wa­liga (vir klein skole) dieHoërskool Wilgerivier met23­15 in die eindstryd ver­slaan. Daardeur is Landbou­dal nou die eerste skool se­dert die ontstaan van diekompetisie in 2007 wat sy ti­tel in dié liga suksesvol konverdedig. Boonop is 15 vandie skool se rugbyspelers indie onderskeie ouderdoms­groepe vir hul betrokke Grie­kwa­spanne gekies. Teubes Brits was lid van die oefengroep van 55 spelers vir die Suid­Afrikaanse skolespan.Hier is die span ná sy sege oor Wilgerivier. Foto: Verskaf

FOKUS OP JACOBSDAL

DIE pragtige NG kerk­gebou in Jacobsdal. Foto’s: VerskafJACOBSDAL is besproeiingswêreld. ’n Tipiese plaastoneel in diedistrik.

EEN van die besproeiingskanale by Jacobs­dal.

8 NOORDKAAP, WOENSDAG 1 OKTOBER 2014

Charné Kemp

FRANSISCA-CHANÉ JULIUS,slegs 1,3 meter hoog op haarvoetjies, is ’n klein bondel volborrelende, kreatiewe energie.Haar skryfwerk én haar

vermoë om met haar toneel-spel lewe, lag en trane aan haareie woorde te gee maak haar ’nuitvoerproduk (soos ’n onder-wyser dit stel) van die Noord-Kaap.“Ja, sy is maar ’n kreatiewe

kreatuur,” vertel haar ma,Anthea Julius.“Van kleins af doenig met

haar eie dinge. En hardkoppig,”sê sy trots. Sisca se pa, Frank-lin, glimlag heeltyd breedterwyl twee van die vroue in sylewe in hul sitkamer kwetter.Die oudste, Lynthia (21), ook

’n skrywer, is op universiteit inBloemfontein en Carl (14), diejongste, is êrens op die werfmet krieket doenig. Die gesinbly op die Diskobolos-weermag-basis waar Franklin werk.Anthea is ’n gesondheidswerkeraan ’n private hospitaal.Sisca, skaars 18 jaar oud, dra

’n kort somersrokkie. Dit laathaar nog jonger lyk.Dié leerling (en onderhoof-

meisie) van die HoërskoolNoord-Kaap in Kimberleystudeer vir haar matriekeksa-men.Sy het die afgelope jare

verskeie letterkundepryseverower. Sisca het die PUK-kan-selierstrustprys vir prosa virhaar skeppende bydraes Hierslaap jy met een oog oop enGertie Girls’ Hairsalon verwerf.Dit word jaarliks aan die tweebeste skeppende bydraes(poësie, prosa, drama) vanleerlinge in gr. 10, gr. 11 engr. 12 toegeken. Sisca het dieprys ook in 2013 gewen. Haaronderwysers het haar vir diePOORT-skryfkompetisie, ’nprojek van die Suid-AfrikaanseAkademie vir Wetenskap enKuns ingeskryf. Die kreatiefsteen beste bydraes word in diePOORT-publikasie saamgevat.Sy het ook ’n kompetisie in ’n

skrywer-slypskool aan dieUniversiteit van die Vrystaat(UV) gewen.Vanjaar se R4 000 prysgeld is

“nou kleregeld”.Franklin en Anthea het in

Springbok in dieselfde straatgrootgeword en is later ge-troud. Toe die dogters kleinwas, is die gesin na Kimberleyverplaas. Hulle bly 16 jaar indié huis, vlak langs die veld met

sy doringbome en lang graswaar die kinders ure lankaaneen tussen die vlinders enklippers kon baljaar en virslange lig trap. Sisca het insekteaangehou. Vlinders en vlieë, dieeen so interessant soos dieander.Later het Franklin bome op

die sypaadjie by die veldgeplant sodat daar skaduwee iswanneer sy dogters aan dieskryf geraak het.“My buurvrou het vele kere

gevra wat is fout met Sisca datsy so kruisbeen die veld in siten staar,” sê Anthea.Dit is waar Sisca haar skryf-

werk doen. Lynthia het eers náskool ontluik. Lynthia maak juisvir Sisca jaloers met ’n slyp-skool wat sy in die Wildernisgaan bywoon.“Ons kyk nie meer na

mekaar se skryfwerk nie; ’nmens kom nie agter jy steel byjou suster se werk nie. Ons isook te kompeterend,” sê Sisca.Een van die ander geheime

vir haar sukses is dat sy instreektaal skryf, “want niemandkan daarmee fout vind nie . . .”Baie van Sisca se stories kom

van Springbok. Waar sy saammet Ouma op die stoep sit enna die bure luister. En die orealles gulsig opslurp. Sy “leen”die stories en lap dit weerkreatief aanmekaar. Hier is ’nlappie, daar ’n stiksel.Molly Pierce sal haarself nie

in Sisca se skryfstuk Hier slaapek met een oog oop herken nie.Nie dat iemand weet wie MollyPierce nou eintlik is nie. Dit is’n karakter wat Anthea gebruikwanneer sy die kinders oor hulkleredrag berispe.“Dan sê ek hulle trek soos

Molly Pierce aan . . . bloubontbloes, rooibont romp engroenbont skoene . . .”Toe Anthea weer sien, bid

Molly Pierce vir die Jirre inEldoradopark waar dwelms entienerswangerskappe hoogtyvier.“My moederhart wil die

aarde met my kaal hande skeur,Jirre, want ons kjeeners is inelemente vasgekeer. Dismandraks en dagga en allesnaakse goed wat in die okka-pype ingegooi word. Nie eensgepraat van onse meisietjiesnie, ai! Jy kan die bakvissies opdie hoeke loop koop of sommeruit jou voorkamer skree. En myJodene word nou ’n mooi grootou meitjie. Ek sien hoe draaidie koppe. Jirre, sit haar in ’nboks waar die lewe haar nie

nie iets wat ek ligweg gaanvatie. Hy’s my first teenage loveaffair en my grootste admirer.Lees elke woord wat uit mypen val. En Mammie weetsometimes is daar bloed in mypen.“Ek en hy gaan vanaand die

Bybel en die Koran onder diegroot klip by die appelkoos-boom bêre. Wegsteek. Begra-we. Een wêreld.”“Ja, dit het rêrig gebeur, al is

hy nie meer in my lewe nie.Toe my ouers hom aanvaar, toeis dit nie meer soos dit was nie.As hulle nie van ’n kêrel hounie, dan vat ek hom.”Volgens Anthea was Sisca

altyd ’n verkleurmannetjie.“Niemand het geweet wie gaanelke dag uit haar kamer komnie. Is dit die aktrise, ballerina,naaldwerkster of skilder?”Die skrywer het gebly.Sisca gaan volgende jaar na

die Universiteit van Stellen-bosch om skryfkuns en dalkdrama te studeer.Later wil sy dramastukke

skryf waarin “ek en my sustersal speel”. Haar eie teateroopmaak. Natúúrlik sal sy ook’n boek skryf.Ná die matriekeksamen gaan

sy haar vir ’n tienertoneelkom-petisie inskryf.“Ek sal hom in een aand

skryf . . .”Hartseer en verlore liefde

inspireer haar skryfwerk. Ookskrywers soos Antjie Krog, JoanHambidge en Breyten Breyten-bach. Haar gunstelingboek watsy “al 85 keer gelees het”, isStephen Chbosky se The Perksof being a Wall Flower.Skrywers het ’n nuuskierige

geaardheid.“Ek kry nou my krag van die

Here, natuurlik. Maar ek was ’ntydjie ’n Boeddhis. Ek glo inJesus, maar wil redes hê. Toemoes ek op my eie in diewêreld uitgaan en uitvindhoekom is Jesus God en nieander gode nie. Toe kom eknogal terug by Jesus.” En sóvind die Jirre altyd ’n plekkie inhaar kreatiewe skryfwerk, dietalent wat sy van Bo gekry het.

Ciska ’n bondel kreatiewe energieCiska ’n bondel kreatiewe energie

SISCA JULIUS het al verskeie letterkunde-pryse verower. Sisca het diePUK-kanseliers-trustprys vir prosa vir haar skeppende bydraes Hierslaap jy met een oog oop en Gertie Girl’s Hairsalon gewen. Dit word jaar-liks aan die twee beste skeppende bydraes (poësie, prosa, drama) vanleerlinge in gr. 10, gr. 11 en gr. 12 toegeken. Sisca het die prys ook in2013 gewen. Haar onderwysers het haar vir die POORT-skryfkompeti-sie, ’n projek van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap enKuns, ingeskryf. Die kreatiefste en beste bydraes word in die POORT-publikasie saamgevat. Sy het ook ’n kompetisie op ’n skrywerslypskoolonder leiding van Irma Joubert en Jaco Jacobs aan die Universiteit vandie Vrystaat (UV) gewen. Foto: Charné Kemp

FRANKLIN, Sisca en Anthea Julius in die veldlangs hul huiswaarin Sisca haar suster enbroerure gespeel en geskryf. Foto: Charné Kemp

Volgens Anthea was Sisca altyd ’n verkleur-mannetjie. “Niemand het geweet wie gaanelke dag uit haar kamer kom nie. Is dit dieaktrise, ballerina, naaldwerkster of skilder?”

Die skrywer het gebly.

kan kom skaad nie. Maar disseker ôk ons plig om onsonskuld te verloor.”Sisca het op 11 jaar haar

eerste songs vir haar en ’nvriendin se popband geskryf.Molly Pierce is in ’n eksamen-vraestel gebore toe Sisca móésskryf. Sisca hou meer van haarwerk waaraan sy meer tydbestee.“Gerty Girls is lekker, omdat

dit grapperig is, al is dit ook ’nlag-met-’n-traan-storie.”“Gert Willem Abrahams is

na sy dedda vernoem.Straighter as die pad na dienightclub in Bergsig. En was hynou vir jou ’n player. Diepanties het agter Gert aangehol, soos nat lollie-pops aan hom gekleef.Gesê Gert ‘knowshow to handle thechickas’.Aby se ogies was

te groen om niete dwaal nie. Glodie binnekant vanelke man se kargoed geken. Ensulkebloedrooilippe omelk wat ’n

broek dra te seduce. Ou sawweGertjie was seker maar niemans genoeg vir Aby nie. Hy’tnet een Vrydag ná werk by diehuis gekom toe’s daar nie ’nAby nie. Nie eens die hondgelos nie. Sleg myt. Kamma net’n briefie op die fridge gelos,‘kanie meerie, liefde Aby’.

“Turns out ’n mooi vrou isook almal se vrou.

“Van daai dag af wasGertjie Boy Gertie Girl.En speel hy circus clownlat ons nie moet sytrane sien nie.”Grepe uit Sisca se

lewe het ook al in haarwerk ingekruip:“Twee gelowe op een

kussing en dieduiwel lê daar-tussen.“Mammie, dis

NOORDKAAP, WOENSDAG 1 OKTOBER 2014 9

MOTORS

KLEIN stadsmotors is nienoodwendig rygoed wat diekoppe laat draai nie.Die klem val op die

verpakking in ’n baiekompakte ruimte. Diébeperking draai reedskopdraai-ontwerpidees nekom.Boonop moet dit ’n ekono-

miese ryding wees, nie tetrietsige verrigting hê nie en’n hele rits veiligheids- engeriefsartikels hê.En dit alles teen ’n bekos-

tigbare prys.Vanweë die gewildheid (en

noodsaak) van dié klasrygoed is daar ’n swetterjoelwat meeding om die aandagvan eerste kopers, studente,senior burgers of sommer netiemand wat ’n tweede rydingwil hê.Hulle is nie regtig lelik nie,

net effe vaal en generies inhul stilering.Die prentjie het in 2011

verander toe Kia sy tweedege-slag-Picanto op die GeneefseMotorskou gewys het.Dadelik het Kia die idee datiets wat aan die intreevlak-kant meeding, nie die koppekan laat draai nie, verkeerdbewys.Goed, dis nou nie ’n

Ferrari nie, maar die punt isdat die Kia nie net ’n mooigesiggie gekry het nie. In sygeheel rank hy bo sy mede-dingers uit wat voorkomsbetref.Juis daarvoor het die

Picanto ’n gesaghebbende RedDot-prys ontvang waarmeeuitsonderlike ontwerp erkenword.Nou sterk in die tweede

helfte van sy rakleeftyd het

Kia besluit om die Picantomet die poeierkwas by tedam en hare te kam.Meganies bly alles dieself-

de, maar voor lyk hy noueffens anders. Kia was slimom nie te veel aan diewenontwerp te peuter nie enjy moet mooi kyk om dieverskille dadelik raak te sien.Die lighulse lyk dieselfde,maar die ligsamestellingmaak nou voorsiening virLED-dagryliggies.Die opmerklikste verande-

ring is die nuwe sierroostermet sy tiergesig-ontwerp, soosKia daarna verwys. Daar is’n beter gedefinieerde lippiebo en onder wat lyk of dit dieKia-kenteken “vasdruk”.Die luukse EX-model se

sierrooster kry boonop rooiomlyning aan die binnekantwat hom nog meer laatuitstaan.Die buffer is ook nuut. Dit

vorm ’n netjiese eenheid met’n dun luggleufie onder diesierrooster. Aan die onder-kant het die buffer ’ndeurlopende luginlaat wat dietwee misligte (nou ’n rapsgroter) met mekaar verbind.Die res van die bakwerk

lyk dieselfde en gelukkig isdaar nie met die interessantewindlyn wat oor die deur-handvatsels van voor naagter loop, gepeuter nie, enook nie met die oulikeagterkant nie waarvan dieproporsies net reg lyk.Plaaslik sal daar steeds net

twee modelle wees, dieeenliter-LX en die 1,2-liter-EX,albei met ’n keuse tussen ’nhandratkas met vyf gange en’n outomatiese ratkas metvier.

Picantose plooieuitgestryk

Spog met nuwe enjinDIE opgeknapte Cross Polo is nou metVolkswagen se lewendige 1,2 liter­turbo tekry. Net vyf ratte, ja, maar jou verbruik issteeds wind­van­agter­lig. Langs die ouweergawe sal die opgeknapte Polo nie da­delik uitstaan nie. Daar is nou LED­lampiesen ’n platter sierrooster voorlangs en LED­ligte agter. Maar dís omtrent al. Die hand­vatsels en die kantspieëls is in die kleur vandie bakwerk en daar is nou flikkerligte in diekantspieëls gebou. Foto: Marnus Hattingh

Jannie Hennop

NÁ 50 jaar in Ford sebesit het Mazda in2010 begin om homvan die BlouOvaal loste woel.Mazda het intussen

genoeg geld gemaaken homself uitgekoop.In sommigemarkte,

waar omtrent allesvan die hoofkantoortot die handelaarsnet-werk geïntegreer is,was die “egskeiding”minder gelukkig.Mazda moes die knievoordiegroterenster-ker Ford buig.Waar Ford se verko-

pe sterk gestyg het,het Mazda se verkopevan ’n hoogtepunt van18 000 eenhede in 2008tot net 5 000 eenhedein 2013 getuimel.Nou het Mazda sy

eie hoofkantoor, on-derdelepakhuis en ’nnuwe baas uit Aussie-land. Daar word hardgeswoeg om 50Mazda-handelaars te kry watophul eiekan funksio-neer.Die grootste knel-

punt was tot dusverdat daar nie nuwepro-dukte plaaslik beskik-baar was nie.

Mazdastaan opeie bene

www.noordkaap.co.za

10 NOORDKAAP, WOENSDAG 1 OKTOBER 2014

Farm. They received buckets with food forthe animals.Some of them laughed with fear in their

voices while feeding the animals, whileothers were too excited to be scared andeven touched the animals.“The reason why we decided to take

them to 8 Myl Animal Farm was becausefor many of them it was a first-timeexperience seeing animals live,” said TarynJampies, one of the Psychology students.“For me personally it was a great

experience, a chance to finally put whatwe’ve been studying into practice. Ithoroughly enjoyed it and it gave me anew perspective on life.“It also provided me with a great sense

of accomplishment, as I felt privileged tohave been involved in something that hasthe potential to change someone else’s lifefor the better.”

Lecrecia Prins

PSYCHOLOGY students of the Universityof the Free State who study through theNational Institute for Higher Education(NIHE) in Kimberley brightened up the dayof many children when they took them fora visit to an animal farm.The students had to work with the

children as part of their practical studiesby implementing all the knowledge theyhave gained thus far in their studies.They worked with 40 gr. 4 learners of the

Olympic Primary School, the main aimbeing to provide the children with know-ledge and guidance. The students alsomotivated the children to make the bestchoices in life and to remember theimportance of education on their path tosuccess.The children were taken to 8 Myl Animal

PERSOONLIKE

DIENSTE

LENINGS

1445

ALGEMENE &

HUISDIENSTE

ALLERLEI

1845

PLAFONISOLASIE:THERMGUARD LITENK. Koel in somer, warmin winter. SABS. Gratiskwotasies. Skakel 082 3880307 of 053 832 9194.

SAKE

GELEENTHEDE

2415

SWEET, CHOCOLATESBISCUITS, DRINKS,CHIPS DISTRIBUTION:Start your own business,profitable, successful.Myer 012 547 5767mberman@telkomsa.net

BETREKKINGS

3600

ADMINISTRATIEF

3605

ADMIN. DATACAPTURERS needed.For info e-mail tod.jobbuzz05@gmail.com

Visit to animal farma treat for learners

FROM the left are Thapelo Hans, Sisanda Mankayi of Diamantveld Primary School andNonjabulo Diko, who were cautious when they fed the camel, as they were afraid it mightbite them.

FROM the left, holding food, are Phindile Rashole, Vuyani Douw and Sisanda Mankayiwho fought about who got to feed the camel first. They all were very eager to go first.

FROM the left are, front: Carmen van der Linde, KhanyisoMpokopho, AndrewHoogstanderand Bongani Appie, all learners of the Olympic Primary School; back: Taryn Jampies andMasego Koki, psychology students. Photos: Lecrecia Prins

SOEK, KOOP, VERKOOP

NOORDKAAP, WOENSDAG 1 OKTOBER 2014 11

Karin Muller

“WALDI is die enigste mens watek ken wat chroom kan tekendat dit soos chroom lyk,” sê diemense van die man se besonder-se potloodsketse.Wanneer jy met sy sketse in

jou hand staan, verg dit net ’nbietjie verbeelding om diestoomtreine te ruik en dieveteraanmotors te hoor luier.“Vandat ek kan onthou, teken

ek. My skoolboeke was altyd voltekeninge. Indien ek meer vanleer gehou het, sou ek seker ’nargitek geword het,” sê Waldi enlag.Hy het geboue en straattonele

van Kimberley begin teken enkort voor lank het menseversoeke vir sketse van spesifie-ke geboue en straattonele gerig.“Van my werk is al oorsee

gestuur,” vertel hy trots.Waldi Duminy is op 21 Mei

1945 in Petrus Steyn gebore. Hyhet aan die Handelskool Bethle-hem gematrikuleer waarvandaansy lewe deur Vryburg koersgekies het Kimberley toe. Diegrootste deel van sy werkloop-baan is deur die motorhandelgekenmerk.

Of dit mense, diere, motors ofgeboue is wat Waldi teken, dit isvir hom ewe lekker. Hy is, metreg, baie trots op sy versamelingveteraanmotors wat hy oor diejare heen geteken het.“Nee wat, ek het nie ’n

voorkeur aan wat ek teken nie,teken is teken.“Ek het al my hand aan

olieverf en pastelle gewaag,maar ek geniet potloodsketse diemeeste.”Hy teken op A4-grootte-fotopa-

pier by ’n tafeltjie wat hy selfgemaak het.“Dit is maklik om die tafeltjie

kleiner of groter te maak enlekker lig om rond te dra. Ek sitsommer so voor die televisie ofluister radio terwyl ek teken.”Waldi se twee praktiese hande

staan vir niks verkeerd nie.“Daar is altyd iets om te doen.Wanneer ek ’n stuk yster ofhout kry, maak ek iets daar-mee,” vertel hy.“My oë raak soms moeg van

die sketswerk, dan vul ekblokkiesraaisels in.”Waldi het nog ’n groot voor-

liefde – die bou van modelmo-tors. Daar was selfs ’n tyd toehy die ware Jakob gerestoureer

het.“Deesdae is dit baie duur om

dit te doen. My twee seuns sitnou die restoureerwerk voort.”Sy besonderse sketse word in

die Annette’s Gift & Coffee Shopby die Groot Gat verkoop.“Daar word foto’s van my

oorspronklike sketse geneem endan word dit gemonteer en induursame sellofaan verpak. Danlewer ek dit by Annette af. Ekhou al die oorspronklike sketse– dit is onmoontlik om dieselfdetoneel ’n paar keer oor teteken.”Waldi se raad is nie net op

jong mense van toepassing nie.“As jy iets doen omdat dit virjou lekker is, móét dit vir joulekker wees om dit te doen. Asdit nie op daardie oomblik virjou lekker is nie, doen ietsanders en gaan later aan met ditwaarmee jy begin het. Dit is ’nfrustrasie om aan iets te werkwat nie vir jou lekker is nie enmense sien dit in die eindpro-duk raak.”Woorde ontbreek om Waldi se

sketse tot hul volle reg te bring.Besluit self hoeveel talent in diesketse steek deur self sy werk tegaan aanskou.

Met skets in hand hoor jy enjinMet skets in hand hoor jy enjin

WALDI DUMINY aan die werk aan een van sy sketse. Foto: Karin Muller’n PAAR van Waldi Duminy se sketse. Talle daarvan kan in ondernemings en huise in Kimberley gesienword. Foto’s: Verskaf

‘Vandat ek kan onthou, teken ek. My skool­boeke was altyd vol tekeninge. As ek meervan leer gehou het, sou ek seker ’n argitek

geword het.’

André Botha

NG WELSYN, die maatskaplikediens van die Noord-Kaap, het nou’n nuwe naam.Die instansie, wat al byna 70 jaar

diens aan die gemeenskap lewer,heet voortaan die Caritas-gemeen-skapsfokus.Dit kom nadat die instansie

onlangs ’n nie-winsgewendeinstansie geword het.Die alom geliefde Vinette

Abrahams (Charmaine van dieTV-reeks 7de Laan) is die instansiese beskermvrou.Adéle van Niekerk, handelsnaam-

bestuurder van Caritas, sê dienaam het verander, omdat dieinstansie se dienste na gemeen-skapsontwikkeling verskuif.“Ons probeer om met ’n groter

hoopgewende benadering te fokusop gemeenskaps-entiteite waarindie moontlikheid van groei,ontwikkeling en selfstandigheid lê.Ons glo die ontwikkeling vankinders het die beste kans omvolhoubare verandering in gemeen-skappe teweeg te bring.“Hierin vertolk gesonde gesinne

’n deurslaggewende rol.Die Caritas-gemeenskapsfokus se

waardes kom uit 1 Korintiërs 13:13waarin die Latynse vertaling liefdemet caritas vertaal. Die Afrikaansevertaling lui: En nou: geloof, hoopen liefde bly, hierdie drie. En diegrootste hiervan is die liefde. Niegeloof of hoop nie, maar caritas.“Die T van Caritas is in die

vorm van ’n kruis, maar ook ’nmens. Die Here het vir ons gesterfsodat ons kan leef, en sy opdragaan ons is om soos Hy lief te hê.”Van Niekerk sê die instansie

bestaan uit verskeie afdelings.Die hoofkantoor in Kimberley

is die oorhoofse instansie watwerk met die toepaslike beleiden protokol deur die daarstellingvan sakeplanne en handleidings,sowel as opleiding vir die verskil-lende dienste wat aangebied word.

Daar is takke in Kimberley enVryburg. Dié takke fokus opmaatskaplike dienslewering aanhulpbehoewende en verbrokkeldegesinne met fokus op armoedever-ligting, welstand van mishandeldeen seksueel misbruikte kinders,asook gesinsverbrokkeling.Die Caritas-terapiesentrum

genereer ’n inkomste noodsaaklikom dienslewering te finansier deurgespesialiseerde terapeutiesedienste aan die gemeentes engemeenskap te bied.Die fokus bly egter op die

terapeutiese heelmaakproses vanbehoeftige kinders op die kantoorse gevallelading wat aan ergetrauma soos seksuele misbruikblootgestel is.Dit was voorheen die Bambanani-

sentrum.’n Verskeidenheid terapeutiese

dienste word hier deur ’n span metveelvuldige vaardighede gelewer.Die kantore skuif van Mainweg

98 na die terrein van die Kestell-kinderhuis waar groter kantoor-ruimte beskikbaar is.In die Caritas-kinder-en-jeugsorg-

sentrum (Jannie Roux- en Tsholofe-lo-kampus) word in die voorsieningvan fisieke, emosionele, godsdien-stige en skolastiese behoeftes na100 kinders tussen 3 en 18 jaar oudomgesien.Die Caritas-gemeenskapsfokus

is ook betrokke by die bestuurvan en toesig oor vyf tuistes virouer mense waar persoonlike enprofessionele sorg vir mense oueras 50 jaar nodig is.) Vir meer inligting oor diewerksaamhede of hoe om betrokkete raak bel Adéle van Niekerk by053-831-5015.Skenkers word voorsien van ’nArtikel 18 (A)-sertifikaat, asook ’nSED-sertifikaat waarmee B-BBEE-punte verdien kan word.Caritas werk aan ’n geldinsame-lingprojek waarin ’n diamant vanR68 000 teen R50 ’n kaartjie gewenkan word.

Naastedienskry nuwe naam

Unique Jacobs

GESONDHEIDSDIENSTE in dieNoord-Kaap het ’n hupstootgekry toe Sylvia Lucas, diepremier, 110 nuwe ambulanseaan die departement vangesondheid oorhandig het.Die Noord-Kaapse departement

van gesondheid het die oorhan-diging van ambulanse enpasiëntbussies in die MittahSeperepere-konferensiesentrumin Kimberley gevier.Lucas het haar vreugde

uitgespreek oor die nuwe vlooten hoe dit ongetwyfeld totmenseredding en doeltreffendepasiëntvervoer sal bydra.“Die behoeftes en verwagtings

van ons burgers het oor dieafgelope 20 jaar verhoog.Gelukkig het kliniese kennisverbeter en gesondheidstegnolo-gie ontwikkel.”Lucas sê die beskikbaarheid

van moderne ambulanse,

toegerus met die nuutstemediese noodhulpgeriewe entegnologie, sal die nooddiensper-soneellede help om vinniger byongelukstonele te kom enbeseerdes doeltreffender tebehandel.Sy het ook genoem nooddiens-

personeellede vertolk ’n belang-rike rol in die gemeenskap endat die voertuie goed funksio-neer.“Die mans en vroue wat

nooddienste verskaf, het onsondersteuning nodig sodat hullegoeie werk kan verrig. Hulle hetbaie verantwoordelikhede enons maak dit nie juis maklikindien ons hulle gedurig uittrapen kritiseer nie.”Altesaam 60 van dié voertuie

is oor die provinsie heentoegeken. Die res sal voor dieeinde van die boekjaar verspreiword.Die distrik Frances Baard kry

14 voertuie, John Taolo Gaetse-

we 6, Namakwa en Pixley kaSeme kry elk 13, ZF Mgcawuontvang 12 en opleidingskollegeskry drie.Mack Jack, die LUR vir

gesondheid, het gesê die nuwevoertuie behoort aan diegemeenskap en dat lede enigemisbruik van die voertuie moetaanmeld.Harold McGluwa, DA-voorsit-

ter en woordvoerder vir gesond-heid, het Lucas vir die nuweambulanse bedank.“Die departement het ’n

ernstige tekort aan ambulanseondervind. Vroeër vanjaar wasnet 50% tot 60% van dieambulanse operasioneel. Onshoop die departement het ook ’nonderhoudsplan sodat hulle nieweer oor ’n paar jaar dieselfdeprobleem ondervind nie.“Ambulanse moet elke twee

tot drie jaar vervang wordwanneer dit tot 300 000 km opdie klok het.”

Nuwe ambulanse ’n seëning

SOWAT 110 nuwe ambulansvoertuie is in die Noord­Kaap aan die departement van gesondheid oorhan­dig. Dit is 80 ambulanse, 25 pasiëntbusse en vyf ondersteuningsvoertuie. Van links is van die ambulans­personeellede JohanMouton vanUpington, Jan Hlongolwane vanGroblershoop enMaxwell Ndzulwa­na van Postmasburg. Foto: Charné Kemp

12 NOORDKAAP, WOENSDAG 1 OKTOBER 2014

SportSportDie Diamantstad se koerant

Jóhann Thormählen

DIE Griekwas se Premierliga-status hangaan ’n draadjie en indien hulle kwalifise-rende wedstryde in 2015 wil vermy, salHilton Lobberts se spanmaats vinnig syvoorbeeld moet volg.

Volgens Hawies Fourie, die Griekwas-af-rigter, is die enigste manier hoe sy Currie-beker-rugbyspan nog onder die voorste sesspanne kan eindig as hy sy laaste tweeligawedstryde wen. Hy pak Saterdag dieOostelike Provinsie-Kings in Kimberley enspeel dan teen die Blou Bulle in Pretoria.

Maar ná Saterdag se Leeus-loesing van8-46 hier op GWK-park sal Fourie-hulle ookvan gunstige uitslae van die ander spanneafhanklik wees. Die Griekwas is met 11ligapunte sewende op die puntelys en dit

lyk asof hulle een van die laaste tweespanne gaan wees. Dit beteken hulle salweer in uitspeelwedstryde om ’n Premierli-ga-plek betrokke wees.

Lobberts was die naweek een van minGriekwas-ligpunte en het ondanks sy spanse nederlaag met sy fisieke spel uitgetroon.

Die slot het vir 80 minute op die aanvalen verdediging ingeklim en gewys waaromhy steeds ’n groot bate vir die Cheetahs seSuper-span kan wees.

“Jy kry ouens wat altyd goed speel, elkedag, maak nie saak teen wie ’n mens speelnie en Hilton is een van hulle,” het Fouriegesê.

Die Poubloues was rustyd met 3-13 agter,waarna die Leeus hul ritme op die aanvalgevind en die Griekwas se gebrekkigeverdediging uitgebuit het.

DIE Hoërskool Diamantveld se o.18­sewesspan het die derde plek in die Sundown Ranch­sewesrugbytoer­nooi in Rustenburg behaal. Die span het met 31­5 teen Overkruin gewen, asook met 24­5 teen Vereeniging­Gimnasium. In die halfeindstryd het die spanmet 17­12 ná bykomende tyd teen Rustenburg verloor. Daarnahet hy die uitspeelwedstryd om die derde plek teen Delmasmet 45­12 gewen. Die span kwalifiseer hierdeurvir die sewes­prestigetoernooi op 24 en 25 Oktober by die Hoërskool Waterkloof in Pretoria. Van links is,voor: Nico Roets, Lee Abrahams, Jannes Wessels en Etdeon Greyvenstein; tweede ry:Jan­Willem van Nie­kerk, Janco Cloete en Sergio Casper; derde ry: Gerco Nortje en Keaton Gordon; agter: Gert Coetzee, Jo­han Joubert, Michael Rodriques en De­An Ackermann. Foto: Verskaf

Slaags in sewestoernooi in Rustenburg

Liga-status: Buig ofbars vir Griekwas

SIMONWESTRAADT probeer in die Griekwas se wedstryd Saterdag teen die Leeus deur­breek. Die Poubloues speel die naweek teen die Oostelike Provinsie­Kings in Kimberley,’n wedstryd wat hulle móét wen om enigsins nog ’n kans te staan om hul plek in diePremierliga van die Curriebeker­reeks te behou. Foto: Emile Hendricks