Normanska arhitektura na Siciliji
filozofski fakultet u splitu odsjek za povijest
umjetnostiNormanska arhitektura na SicilijiProfesor: dr.sc. Ivana
apeta-Raki Student: Dora Barbari
10. 1. 2014.
SADRAJUvod..........................................................................................................................3Dolazak
Normana....................................................................................................3Katedrala
u
Cefaluu................................................................................................4Katedrala
u
Monrealeu...........................................................................................4Crkva
San
Cataldo..................................................................................................6Crkva
San Giovanni degli
Eremiti........................................................................7Crkva
Svetog
Trojstva............................................................................................7Katedrala
Svetog
Mateja........................................................................................7Apsida
crkve Chiesa della Santissima Annunziata dei
Catalani........................8Zakljuak.................................................................................................................8Popis
literature........................................................................................................8
UvodPojam normansko arapsko bizantske kulture odnosi se na
interakciju Normana, Arapa i bizanske kulture nakon normanskog
osvajanja Sicilije. To je rezultiralo raznim promjenama u
kulturolokom i znanstvenom polju, pogotovo jer su Normani rado
prihvaali Bizantince i muslimanske doseljenike. Kao rezultat,
Sicilija je pod Normanima postala raskrije normansko katolike,
bizantsko pravoslavne i arapsko islamske kulture. to se tie same
arhitekture, novi normanski vladari su poeli s izgradnjom graevina
koje se zovu ponegdje arapsko normanskim stilom. Oni su
inkorporirali najbolje tehnike arapske i bizantske arhitekture u
njihovu jedinstvenu umjetnost. Palermo je bio glavni grad i Arapima
i Normanima, i tu je novi arhitektonski stil formiran. Normani su
bili eklektini, a njihova fascinacija arapskom umjetnou jedino se
mogla izjednaiti sa strau prema bizantskim mozaicima. Proirili su,
izmijenili i nadodali elemente brojnim graevinama koje su nali na
otoku, te su esto zapoljavali arapske majstore za taj posao.
Arapska umjetnost i znanost nastavila je imati veliki utjecaj na
Siciliji tijekom dva stoljea. Normanska vlast slubeno je zavrila
1198., te je zamijenjena vapskom dinastijom Hohenstaufen. Fridrik
II, car Svetog Rimskog Carstva i Kralj Sicilije u ranom 13. st.,
bio je Norman po majci, te je koliko toliko nastavio normansku
tradiciju. Priao je arapskim jezikom, te je ak imao nekoliko
muslimanskih ministara. Dolazak NormanaZa poetak potrebno je
objasniti kako su se uope Normani sa sjevera nali na podruju june
Italije i Sicilije. Poetkom 11. stoljea situacija u junoj Italiji
bila je zamrena. Bizantsko Carstvo u teoriji vladalo je teritorijem
koji se na sjever pruao praktiki sve do Rima, ali je stvarna vlast
bila ograniena na mnogo ui prostor na samom jugu. Unutranjost i
tirentsku obalu drala su langobardska vojvodstva koja su bila u
stalnim sporovima. Sicilija je bila pod vlau Saracena, ali su
nekadanji vladari sredozemlja bili bitno oslabljeni nizom graanskih
ratova. Napulj i Amalfi zahvaljujui trgovini s Istokom, bili su u
stalnoj opasnosti od monijih susjeda. Tako je stanje bilo 1016.,
kada je skupina normanskih vitezova krenula na hodoae te se na
proputovanju iskrcala pokraj Salerna. Lokalno stanovnitvo je brzo
shvatilo da se radi o sposobnim ratnicima, pa ih je lokalni vladar
pokuao unajmiti kao vojnike. Odbili su, ali su obeali da e to
javiti svom narodu. Ubrzo su u junu Italiju poeli stizati mnogi
siromani vitezovi, mlai sinovi koji su ostali bez zemlje, hajduci i
neprijatelji normanskog vojvode. Normani su bili izvrsni borci,
znali su u pravom trenutku promijeniti stranu, pa su tako 1030.
dobili grofoviju Aversa kao nagradu za vjernu slubu. Aversa je
postala mjesto gdje su Normani eljni plaenike slube dobivali posao:
svaki magnat u potrazi za svjeom vojskom mogao ih je tamo unajmiti.
Meu Normanima koji su stigli u Aversu bili su i Vilim eljezne Ruke
i Drogon, dvojica od dvanaest sinova Tankreda od Hautevillea. Sluei
prvo Bizantince protiv Saracena, potom srednjotalijanska vojvodstva
protiv Bizantinaca, nije im trebalo dugo da bi shvatili kako bi se
borili za vlastiti raun. Dvojica brae postali su de facto voe
Normana u Siciliji. Poeli su uporno napadati bizantske posjede,
malo pomalo su osvajali teritorij. Vojvoda od Salerna je Vilima
1043. imenovao grofom od Apulije. Dvojica brae postala su znaajan
junotalijanske politike. U meuvremenu mlaa braa stigla su iz
Normandije. Robert Guiscard stvorio je svoju dravinu u Kalabriji,
najmlai brat Roger istjerao je Saracene iz Sicilije (1099.). Vilim
i Drogo umiru, Robert postaje voa. Pritisnuo je Bizantince na jugu
i 1071. ih je istjerao. Na vlast dolazi Roger II, te postaje
vladarem Kraljevstva obiju Sicilija. Iako su njegovu dravu stvorili
plaenici i beskrupulozni osvajai i pljakai, Roger je bio suveren.
Sicilsko Kraljevstvo bilo je jedan od prostora na razmeu Istoka i
Zapada na kojem je razliitost utjecaja bila iznimno
plodonosna.[footnoteRef:2]
1. Katedrala u Cefaluu (1131-1240)
SLIKA 1Romaniku umjetnost na Siciliji proelo je nekoliko
utjecaja: Bizantski graditelj i mozaiari iz Bizanta imali su pune
ruke posla, te normanski i engleski, zbog toga to je siciliju
osvojila normanska dinastija, kao i utjecaj Arapa koji su vladali
dugo tamo. Kralj Roger II poeo je 1131. graditi katedralu u Cefaluu
kao grobnicu za svoju obitelj. Strogi oblici i visina vanjskog
dijela apside i poprenog broda podsjeaju na velike anglo normanske
katedrale ili opatijske crkve. I dva zvonika na zapadnom proelju,
neto kasnijeg postanka, odaju isto porijeklo, dok u unutranjosti
bizantski mozaiari su izrodili raskoan dekor dostojan te kraljevske
katedrale.[footnoteRef:3] [3: Souchal 1968: str. 164.]
Ova katedrala je trobrodna graevina sa tri polukrune apside i
transeptom.[footnoteRef:4] Ulazei unutra, najvie panje privlae
mozaici glavne apside. Tu se vidi tradicionalna bizantska tehnika
mozaika, u sreditu se nalazi Krist Pantokrator u jednoj ruci dri
Evanelje po Ivanu, dok s drugom rukom radi gestu karakteristinu za
tu ikonografiju. Ispod Krista nalaze se Marija, apostoli i
arhaneli, dok su iznad njega 4 kerubima i 4 serafima. [4: Kubach
1974: str. 86.]
SLIKA 2Klaustar sa strane ima dvostruke redove stupova sa veoma
zanimljivim kapitelima. Na slici se moe vidjeti reljef s prikazom
dva grifona. ak su i poneki stupovi isklesani da tvore razliite
uzorke. Na kapitelima su razni prikazi, meu kojima su biblijske
prie, bestijariji i dr.2. SLIKA 3SLIKA 4Katedrala u MonrealeuApsida
katedrale (12.st.)
SLIKA 5I kralj Vilim II mislio je na posljednje poivalite kad je
1174. zapoeo gradnju najvee romanike crkve na Siciliji. Bogatstvo
dekoracije oituje se ve izvana, pogotovo na zidovima triju apsida
koje zatvaraju kor i gdje se vidi za taj kraj est motiv prekrienog
luka. Reljefne trake, rozete, frizovi, sve to ini raskoan i
polihromni dekor.[footnoteRef:5] [5: Souchal 1968: str. 164.]
PortaliPostoje dvoja bronana vrata na katedrali u Monrealeu:
jedna je, na bonoj fasadi, izradio Barisanus da Trani, a odiu istim
bizantskim duhom, dok su druga djelo onog umjetnika koji je izveo
bronaa vrata za katedralu u Pisi ija je umjetnost mnogo
originalnija i nezavisnija u odnosu na Carigrad koji je dugo drao
nekakav monopol nad bronanim vratima. Tu se vide pravi bareljefi, a
prizori, esto s vie lica, pokazuju, unato nespretnostima, pohvalno
nastojanje umjetnika da izgradi kompoziciju.[footnoteRef:6] [6:
Souchal 1968: str. 165.]
Unutranjost
SLIKA 6Velianstvenost romanike umjetnosti sicilskih normana
dolazi do punog izraaja u unutranjosti katedrale, koja je sasvim u
skladu s bazilikalnom shemom te su joj, dakle, i ustroj i oblici
jednostavni, ali zato dekorirani upravo bljetavo i luksuzno. To
jednako vrijedi za klesani dekor velikih kapitela to krune
velianstvene stupove velikih arkada kao i za profinjenu izvedbu
drvenog stropa, te pogotovo za izvanredne mozaike koji razvijaju
svoj zadivljujui sjaj u mnogobrojnim prizorima na zidovima uzdunog
broda, transepta i kora i koji u svojoj vrsti predstavljaju jedan
od najviih dometa koliko po finoi crtea i ingenioznosti kompozicije
toliko i po raskonim bojama.[footnoteRef:7] [7: Souchal 1968: str.
165.]
SLIKA 7Ovdje je islamski utjecaj vidljiv u tome to su graditelji
koristili tzv. potkovasti luk, karakteristian upravo za tu
umjetnost. Katedrala u Monrealeu ima vie mozaika nego ona u
Cefaluu, te se oni nalaze po cijeloj unutranjosti, to zapravo
nadomjeta jednostavnost arhitekture te stvara efekt raskoi i
kienosti.
SLIKA 8Apsidalni dekor moe se usporediti sa onim u Cefaluu,
dakle Krist Pantokrator u sreditu. I ovdje je prisutna bizantska
tradicija tehnike mozaika.
Klaustar i kapiteli (kraj 12.st.)
SLIKA 9Klaustar se protee du junog boka katedrale. U njemu ete
otkriti ruke veeg broja kipara, od kojih neki putaju maha svojoj
mati da zablista u prikazu osoba i prizora tumaei slobodno antike
teme i uputajui se ak u potragu za grotesknim. Antika mediteranska
tradicija zdruuje se tu s romanikom imaginacijom da bi zajedno
stvorile svijet iz snova u vrlo ivotnom stilu. Tenja za profinjenou
se oituje jednako u visokim bazama s njihovim mnogobrojnim
kanelirama kao i u crteima u mozaiku, vrlo raznolikih geometrijskih
motiva, koji krase trup, inae divne linije, dvostrukih stupova. to
je orijentalni san nordijskih knezova, zaljubljenih u rasko i
ljepotu, koji su znali uzbuditi najbolje umjetnike i stvoriti
skladnu i originalnu sintezu vie umjetnikih
tradicija.[footnoteRef:8] [8: Souchal 1968: str. 166.]
3. Crkva San Cataldo (Palermo, druga polovica 12.st.)Kad ovjek
promatra te kupole u obliku okrugle kugle i te okvirne lukove, mora
pomisliti, i s pravom, da su novi normanski gospodari uvelike
zapoljavali arapske graditelje i obrtnike kojih je ostalo mnogo na
toj zemlji to je bila muslimanska, dakako prilagoujui tu umjetnost
da gradi po kranskim normama. Crkvicu San Cataldo utemeljio je
1161. veliki admiral Maio, rodom iz Barija. Ona ima tri broda
jednake visine, a osobitost joj je da podsjea na apulijske crkve s
tri kupole, ali oito da se prema vanjskom izgledu, koji je potpuno
orijentalan, mora zakljuiti koliko je velik utjecaj na nju izvrila
arapska arhitektura.[footnoteRef:9] [9: Souchal 1968: str.
166.]
SLIKA 11SLIKA 10
4. Crkva San Giovanni degli Eremiti (Palermo, 12.st.)Crkva ima
takoer kupole kao San Cataldo. Zapoeli su je graditi 1132. na
ruevinama damije. Klaustar uz nju nije tako bogat kao onaj u
Monrealeu, ali i tu su redovi dvostrukih stupova. koncentrine
profilirane trake prate lukove galerije i oivljuju zid iznad
stupova. romanika je umjetnost, izgleda bez ikakve muke nala svoju
orijentalnu transformaciju.[footnoteRef:10] Moglo bi se rei da je
ova crkva kombinacija arapskih kupola i snanih normanskih zidova.
[10: Souchal 1968: str. 167.]
5. SLIKA 13SLIKA 12Crkva Svetog Trojstva (Delia blizu Castel
Vetrana, druga polovica 12.st.)
SLIKA 14Ta crkvica u jugozapadnom dijelu Sicilije skladan je
tipini primjer takozvanog normanskog stila te reprezentira tolike
druge, skromne ili raskone, to su razasute po cijelom otoku. Treba
se diviti suptilnoj igri volumena koji ulaze jedan u drugi,
raznolikosti povrina sad ravnih, sad svinutih kao na trostrukoj
apsidi i okrugloj kupoli to kruni graevinu. Ukraj zida ogranien je
na diskretne arhivolte to uokviruju prozore. Svemu ovdje daje peat
skladna suzdrljivost koja proizlazi iz savrenih
proporcija.[footnoteRef:11] [11: Souchal 1968: str. 168.]
SLIKA 156. Katedrala Svetog Mateja (Salerno, 1175.g.)
SLIKA 16U junoj Italiji i na Siciliji dolo je u 12. stoljeu do
izvanrednog procvata proizvodnje crkvenog pokustva s mozaikom.
Dekor je sad figuralan, a sad sazdan od geometrijskih kombinacija
gdje se mogu otkriti bizantski i arapski pridonosi.[footnoteRef:12]
Dakle, i ovdje se javlja polikromna dekoracija. [12: Souchal 1968:
str. 169.]
7. Apsida crkve Chiesa della Santissima Annunziata dei Catalani
(Messina, 12.st.)
SLIKA 17Slika nam pokazuje pogled na apsidu koja je obraena kao
pravo proelje. Sredinji polukruni dio odgovara glavnom uzdunom
brodu, a krila sa svake strane bonim brodovima. Neprekinuta
arkatura vee cijelu tu fasadu po irini, u sredinjem katu, ali se
arkatura javlja jo i u prizemlju sredinjeg dijela i na tamburu
ispod kupole koja kruni zgradu te tako i vertikalno skladno
ralanjuje. Raznolike igre boja i obrade zida jo vie oivljuju
zgradu.[footnoteRef:13] [13: Souchal 1968: str. 170.]
8. Zakljuak
Kad su Normani svrgnuli saracenske snage iz Sicilije 1099., nisu
svgnuli i njihovu kulturu. Ljudi sa sjevera iznimno su bili
impresionirani onim to su pronali, te umjesto da unitavaju arapsku
i bizantsku kulturu, oni su je prihvatili. Sama arhitektura kao
arhitektura uvijek je bila najbolji podsjetnik na prolost, tako i u
ovom sluaju. Sicilija je specifian sluaj mijeanja kultura i stoga
jo vie znaajnija. Jo je vie zanimljiva injenica kako su se Normani
sa dalekoga sjevera nali na toplom jugu Italije, tu ostali i
zavladali. Razdoblje njihove vladavine je jedinstveno razdoblje
kada je vie kultura istodobno djelovalo i kombiniralo se meusobno,
to je, ponavljam, najbolje vidljivo na arhitekturi, gdje su Normani
zapisali svoje zamisli, ideje, fascinacije te su si priskrbili
mjesto u prolosti sicilijanske arhitekture do dananjice.
9. Popis literature
1. GOLDSTEIN 2008: Ivo Goldstein, Europa i Sredozemlje u
srednjem vijeku, Novi Liber, Zagreb2. SOUCHAL 1968: Francois
Souchal, Srednji vijek, Impresum, Rijeka3. KUBACH 1974: Erich
Kubach, Romanika umetnost, Bratstvo jedinstvo, Novi Sad
Popis slika
SLIKA 1
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Cefalu_2012_adjusted.JPG/788px-Cefalu_2012_adjusted.JPG
10.1.2014.SLIKA 2
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Master_of_Cefalu_001_Christ_Pantocrator_adjusted.JPG/449px-Master_of_Cefalu_001_Christ_Pantocrator_adjusted.JPG
10.1.2014.SLIKA 3
http://fotelprzykominku.blox.pl/resource/Cefalu_60.JPG
10.1.2014.SLIKA 4
http://static.panoramio.com/photos/large/74677586.jpg
10.1.2014.SLIKA 5
http://theredlist.fr/media/database/architecture/history/architecture-europeene/art-roman/cathedrale-de-monreale/022_cathedrale-de-monreale_theredlist.jpg
10.1.2014.SLIKA 6
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/MonrealeCathedral-pjt1.jpg/250px-MonrealeCathedral-pjt1.jpg
10.1.2014.SLIKA 7
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7b/Sicilia_Monreale3_tango7174.jpg
10.1.2014.SLIKA 8
http://farm5.static.flickr.com/4129/5136807867_6e9a34d97d.jpg
10.1.2014.SLIKA 9 -
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/90/Monreale_Cloitre1.jpg
10.1.2014SLIKA 10
http://i1.trekearth.com/photos/16602/6515palermo_sancataldo.jpg
10.1.2014.SLIKA 11
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2b/Palermo-San-Cataldo-bjs-1.jpg
10.1.2014.SLIKA 12
http://static.panoramio.com/photos/large/43911953.jpg
10.1.2014.SLIKA 13
http://www.cepolina.com/photo/Europe/Italy/Sicily/Palermo/5/Palermo-San-Giovanni-degli-Eremiti-cloister.jpg
10.1.2014.SLIKA 14
http://media-cdn.tripadvisor.com/media/photo-s/02/2e/53/18/chiesa-da-fuori.jpg
10.1.2014.SLIKA 15
http://rodadur.free.fr/ToPhos/galleries/Panoramas/Italie/2012_Sicile/2012_Chiesa_della_Santissima_Trinita_di_Delia_Pano360.jpg
10.1.2014.SLIKA 16
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Salerno_CathedralAmboDAjello.jpg/800px-Salerno_CathedralAmboDAjello.jpg
10.1.2014.SLIKA 17
http://images.placesonline.com/photos/28677_chiesa_ss_annunziata_dei_catalani_messina.jpg
10.1.2014.
2
