Γραφεία: Aριστογείτονος 11-13, Αθήνα Τ.Κ. 105 52 • Τηλ.: 210 3250 354 www.agiathimia.com • blog.agiathimia.com • e-mail:agiathimia@yahoo.gr • e-mail:admin@agiathimia.com

ΠΕΡΙΟΔΟΣ Β • ΕΤΟΣ 24ο • ΑΡ. ΦΥΛΛΟΥ 93 • AΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

ΣΚΑΡΙΜΠΕΙΑ 20141-16 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΕΥΘΥΜΙΑ

Δείτε το συνοπτικό και πλήρες πρόγραμμα καθώς και λεπτομέρειες για άλλες εκδηλώσεις στη σελίδα 48

Τετάρτη 13 ΑυγούστουΕσπερινός και Εκδηλώσεις στον Άγιο Ευθύμιο

Την Τετάρτη 13 Αυγούστου, θα πραγματοποιηθεί Εσπε-ρινός στον Άγιο Ευθύμιο και θα ακολουθήσει, στον προαύ-λιο χώρο, μια σειρά εκδηλώσεων:

* Απονομή βραβείου προόδου «Επαμεινώνδας Ρου-μάνης».

* Ομιλία της Φανής Θεοφίλου (φοιτήτρια Νομικής) μεθέμα «Η συμβολή του Αγιαθυμιώτη Επισκόπου Φιλοθέουστον αγώνα της Παλιγγενεσίας».

* Η εκδήλωση θα ολοκληρωθεί με καλλιτεχνικό πρό-γραμμα όπου θα συμμετέχουν η Μικτή Χορωδία της Δ.Ε.Άμφισσας υπό τη Διεύθυνση του μαέστρου Παναγιώτη Βα-σιλείου και το Χορευτικό του Συλλόγου Αγιοευθυμιωτών.

Παρασκευή 15 ΑυγούστουΤην Παρασκευή 15 Αυγούστου θα υπάρξουν δυο εκδη-

λώσεις. Το πρωί, μετά την εκκλησία, θα γίνει η απονομήτου βραβείου «Γεώργιος Χατζής» και θα ακολουθήσει ομι-λία του καθηγητή κλασικής αρχαιολογίας Πάνου Βαλαβάνημε θέμα «Γιατί ο Φεβρουάριος έχει 28 ημέρες. Αρχαία καισύγχρονα συστήματα για τη μέτρηση του χρόνου».

Στην ίδια εκδήλωση ο Σύλλογός μας θα τιμήσει τους Νίκοκαι Σωσώ Κυριακού για την προσφορά τους στο Σύλλογοκαι στο χωριό.

Το βράδυ του Δεκαπενταύγουστου, θα υπάρξει χορευτικήπαράσταση με τα χορευτικά τμήματα της Αγίας Ευθυμίας.

Παρασκευή 1 ΑυγούστουΣυζήτηση με θέμα: «Ο Γιάννης Σκαρίμπας και η εκδοτικήτύχη των Απάντων έργων του» και μουσική εκδήλωσηΤριάντα χρόνια μετά τον θάνατο του Γ. Σκαρίμπα το έργο του

δείχνει λησμονημένο από την εκδοτική αγορά και το αναγνω-στικό κοινό. Διεσπαρμένο σε πολλούς εκδοτικούς οίκους στηνΑθήνα και την Χαλκίδα (Κείμενα, Κάκτος, Σύγχρονη Εποχή,Επτάλοφος, Κάλβος, Γραμμή, Μνήμη κ.ά.), στεγάστηκε μόλιςστη δεκαετία του ’90 στις εκδόσεις Νεφέλη χάρη στη γενναίαχειρονομία και φροντίδα του αείμνηστου Γιάννη Δουβίτσα καιτην προσεγμένη επιμέλεια της Κατερίνας Κωστίου. Ωστόσο, ηέκδοση των Απάντων του έχει σήμερα στην ουσία ανασταλεί.Ο Σκαρίμπας μπαίνει ακόμη μία φορά στο περιθώριο. Σπου-δαίες πλευρές του έργου του παραμένουν για δεκαετίες άγνω-στες και αδιερεύνητες. Η κρίσιμη συζήτηση με τουςενδιαφερόμενους εκδότες, τους κληρονόμους του συγγρα-φέα, την Κατερίνα Κωστίου, τον Συμεών Σταμπουλού καιτους απανταχού φίλους του Γιάννη Σκαρίμπα έχει έναν επιτα-κτικό στόχο: την ολοκλήρωση, στην ίδια ποιοτική στάθμη όπως

ξεκίνησε, της έκδοσης των Απάντων, την επανέκδοση τωνεξαντλημένων τίτλων και την παράλληλη προβολή των άλλωνπλευρών του λαμπρού τέκνου της Παρνασσίδας, του θεατρικούσυγγραφέα, χρονικογράφου, δημοσιογράφου, επιστολογρά-φου. Θα ακολουθήσει μουσική εκδήλωση.

Η ΜΕΛΟ-ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΣΚΑΡΙΜΠΑ: 40 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟ «ΣΠΑΣΜΕΝΟ ΚΑΡΑΒΙ»

Η Αναστασία Παπαδημητρίου και οι συνεργάτες της, οπιανίστας Ανδρέας Μπουτσικάκης και ο τραγουδιστήςΘάνος Πολύδωρας, θα παρουσιάσουν μελοποιημένα, απότην ίδια, ποιήματα του Σκαρίμπα. Η μουσική και τα τραγού-δια γράφτηκαν για να ακουστούν στα εφετινά «Σκαρίμ-πεια». Το μουσικό σύνολο θα συνοδεύσει με την κιθάρακαι την ξεχωριστή, χάλκινη φωνή του, σαράντα χρόνιαμετά το «Σπασμένο καράβι», ο Κώστας Καράλης. Στηναρχή της μουσικής εκδήλωσης οι φοιτητές Μαρία Παναγοπού-λου (τραγούδι) και Παναγιώτης Σχοινάς (πιάνο) θα παρου-σιάσουν τρία ακόμη μελοποιημένα ποιήματα του Σκαρίμπασε μουσική Διονύση Τσακνή (τα δυο) και Σαράντη Κασσάρα.

Τετάρτη 6 ΑυγούστουΕπετειακή εκδήλωση για τα 100 χρόνια

από τον θάνατο του Κων. Ν. ΣάθαΜια σημαντική επέτειος, που της έχουμε προαναγγείλει εκδή-

λωση, είναι η συμπλήρωση φέτος των 100 χρόνων απ' το θά-νατο του γαλαξειδιώτη ιστορικού ερευνητή Κων. Ν. Σάθα(1842-1914).

Έχουν προχωρήσει οι εργασίες και στα φετινά «Σκαρίμπεια»συμπεριλαμβάνεται βραδιά αφιερωμένη στο πολύτιμο έργο του με-γάλου συμπατριώτη μας ερευνητή. Για τη ζωή και το έργο του εκ-πονούνται τρεις (3) εισηγήσεις κι επιχειρείται κι η εξασφάλισηενός κειμένου από κορυφαίο σύγχρονο ιστορικό.

Ο Σάθας δαπάνησε τη ζωή του, αναζητώντας, σε Αρχεία κυρίωςκαι Βιβλιοθήκες, παλαιά χειρόγραφα - ντοκουμέντα της μεσαιωνι-κής και νεώτερης ελληνικής φιλολογίας και ιστορίας. Τα μελετούσε,τα μετέγραφε- σχολίαζε και τα εξέδιδε, εμπλουτίζοντας κι ισχυρο-ποιώντας εθνική μνήμη και συνείδηση. Ταυτόχρονα θεμελίωσε καιτην τοπική ιστοριογραφία, απ' την πρώτη του κιόλας μεγάληέκδοση του «Χρονικού του Γαλαξειδιού» (1865).

Για τη ζωή, με τις αφάνταστες δυσκολίες, και το έργο του, τις δια-δρομές για έρευνα Αρχείων σε Ευρώπη κι αλλού, τη θεμελίωση τηςΙστορίας της Αγίας Ευθυμίας και της Άμφισσας, θα μιλήσουν άνθρω-ποί μας, θα προβληθούν ψηφιακά εικόνες σχετιζόμενες με τις δρα-στηριότητές του και θα διαβαστούν αποσπάσματα από έργα κιεπιστολές του. Από όσο παρακολουθούμε, στη σημαντική αυτή εκ-δήλωση, πολύ ευρύτερου (του τοπικού) ενδιαφέροντος, είμαστε πρω-τοπόροι και θα πασχίσομε να ανταποκριθούμε, όσο καλλίτερα γίνεται!

ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 20142

Ό πως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, το χωριό μας γιόρτασετη γιορτή της Ζωοδόχου Πηγής και τίμησαν με την πα-ρουσία τους οι άνθρωποί μας, και όχι μόνον, στο ομώ-νυμο γραφικό εξωκκλήσι, στην «Αργομοίρα» μας, την Χάρη τηςΖωοδόχου Πηγής, της Παναγίας, στην οποία είναι αφιερωμένη ηγιορτή αυτή. Η προσωνυμία αυτή προσδόθηκε στην ΥπεραγίαΘεοτόκο γιατί δέχτηκε και έφερε στον κόσμο τον Ιησού Χριστό,Πηγή Ζωής.

Η Θεομητορική γιορτή της Ζωοδόχου Πηγής, που τελείται κατάτην Παρασκευή της Διακαινησίμου και που το όνομά της φέρουνπολλές Εκκλησιές και Μοναστήρια της Ορθοδοξίας, καθώς καιιερές εικόνες, αλλά και χωριά, οικισμοί και τοποθεσίες σε όλο τονΕλλαδικό χώρο, καθιερώθηκε από την εξής παράδοση:

Αγίασμα της Θεοτόκου «Ζωοδόχου Πηγής», που βρίσκεταιέξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης προς την πύλη της Ση-λυβρίας, σήμερα Βαλουκλή, ανευρέθηκε από τον βυζαντινό αυ-τοκράτορα Λέοντα Α’ τον Θράκα (457-474), ο οποίος έχτισε πάνωστο αγίασμα ιερό ναό. Το αγίασμα αυτό συνδέθηκε με την ευλά-βεια του λαού της Κωνσταντινούπολης και των βυζαντινών γενι-κότερα και έκτοτε επεκράτησε και γιορτάζεται κάθε χρόνο σε όλοτον Ορθόδοξο Χριστιανισμό.

Φέτος ο καιρός ήταν καλός, η άνοιξη είχε μπει για καλά καισκέπαζε το όλο περιβάλλον με την πράσινη φορεσιά της. Και…φυτεμένο στις πατούσες της Γκιώνας, μέσα σε πανύψηλα κυ-παρίσσια, κατάλευκο, πανέμορφο φάνταζε το εκκλησάκι, αν καιτα ογκώδη και ακαλαίσθητα εργοστάσια που… φύτρωσαν στηνπεριοχή επιβαρύνουν την ομορφιά του τοπίου και περιορίζουντην θέα του ναού από τους περαστικούς.

Από χρονολογίες που βρέθηκαν χαραγμένες στην κορυφή τουτρούλου του ιερού, εξωτερικά, το εκκλησάκι κτίστηκε την πρώτη10ετία του περασμένου, 20ου αιώνα. Είναι της ίδιας χρονικής πε-ριόδου με τον κοιμητηριακό ναό του χωριού μας, του Αγίου Βλα-σίου, που, κατά τις ενδείξεις, φέρεται ότι οικοδομήθηκε κατά τατελευταία 15-20 χρόνια του 19ου αιώνα.

Και τα δύο εξωκκλήσια είναι του ίδιου ρυθμού και κατασκευα-σμένα από τα ίδια οικοδομικά υλικά με χαρακτηριστικό γνώρισμάτους τις πλάκες εκείνης της εποχής στα δάπεδα και των δύοναών, μέχρι που πρόσφατα το δάπεδο της Αργομοίρας «νεωτε-ρίστηκε», λάθος φυσικά, με πλακάκια της εποχής μας. Και γενικάθα μπορούσαμε να μιλάμε για «δίδυμους ναούς» αν δεν ήτανκατά τι πιο ευρύχωρος ο ναός της Αργομοίρας και εύκολα κατα-λήγουμε στο συμπέρασμα ότι είναι κατασκευασμένα από τον ίδιοκατασκευαστή ή και χορηγό. Δεν έχει γίνει γνωστό μέχρι τις μέρεςμας το όνομα του κατασκευαστή ή του ευλαβή δωρητή-χορηγούκαθώς και οι λόγοι που, προφανώς, τον παρακίνησαν για τηνπροσφορά του.

Παλιά θεάρεστη και ευλογημένη είναι η συνήθεια των χριστια-νών να θέτουν κάτω από την προστασία του Θεού και των ΑγίωνΤου τον μόχθο τους, τις ελπίδες τους, τις αγωνίες τους γιατί ο άν-θρωπος έχει ανάγκη για βοήθεια, παρηγοριά και συμπαράστασητης Θείας Χάρης, που «Τα ασθενή θεραπεύει και τα ελλείποντααναπληροί», για να ξεπεράσει τις δυσκολίες της ζωής του και ναφθάσει στη νίκη. Τούτη η Θεϊκή Χάρη είναι αναγκαία προϋπόθεσησε κάθε χριστιανό για κάθε όμορφη νίκη στη ζωή: «Χωρίς εμούού δύνασθε ποιείν ουδέν» μας διαβεβαιώνει ο ίδιος ο Ιησούς.

Γεγονότα εξαιρετικά, ανεξήγητα και απροσδόκητα, που ξεπερ-νούν τα συνηθισμένα όρια της ελπίδας και της πιθανότητας καιπροκαλούν τον θαυμασμό και την κατάπληξη και συμβαίνουν ήγίνονται ξεπερνώντας τους φυσικούς νόμους, καθώς επίσης καιη αίσθηση ενός μεγάλου κινδύνου ή η διάσωση από τέτοιους κιν-δύνους συμβάλλουν στην αποτίναξη της πνευματικής ραθυμίαςκαι την στροφή της παραλυμένης ψυχής του ανθρώπου προς τονΘεό. Η έμπρακτη εκδήλωση ευχαριστιών, η αίσθηση του υγιούς

φόβου είναι αφυπνιστικές και ευκτήριες. Από τέτοια κίνητρα κι-νούμενοι οι άνθρωποι, από τα παλιά χρόνια μέχρι και σήμερα,κτίζουν εκκλησιές και προσκυνητάρια.

Γιορτάστηκε και φέτος η Χάρη της Παναγίας, της Πηγής Ζωήςτου ανθρώπινου Γένους, στο εξωκκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής,της «Αργομοίρας», του χωριού μας. Μα φέτος ήταν όλα διαφο-ρετικά από άλλες χρονιές, τόσο ως προς το τελετουργικό τηςθείας ακολουθίας, όσον και την γενική κατάσταση μέσα και έξωαπό τον ιερό ναό. Επόμενο ήταν και έπρεπε να το περιμένουμεγιατί οι νέοι άνθρωποι με διάθεση για προσφορά δημιουργούντην διαφορά με πρωτοτυπίες και καινοτομίες: Πρωτοτυπίες στοτελετουργικό, μέσα στο ναό και τον περιβάλλοντα χώρο και αψε-γάδιαστη καθαριότητα και υποδειγματική ευταξία. Πλούσια ανθο-στολισμένες οι εικόνες, περιφορά της Ιερής εικόνας τηςΖωοδόχου Πηγής στο ευρύτερο περιβάλλον, αρτοκλασία εκτόςναού, στον αύλιο χώρο της εκκλησίας. Αυτά είναι επινοήσεις καικαινοτομίες του νέου λειτουργού της ενορίας μας, του Πανοσιό-τατου Ιερομόναχου Θεοφύλακτου, στον οποίο ευχόμαστε ολό-ψυχα στο χωριό μας να …πολυκαιρίσει, ύστερα απ’ όσασυνέβησαν τα τελευταία χρόνια στην Ενορία μας.

Επιτυχημένος και ο θεσμός της γυναίκας νεωκόρου στην εκ-κλησία του χωριού μας, τουλάχιστον στο πρόσωπο της κυρίαςΕλένης. Αεικίνητη και πανταχού παρούσα μέσα στο ναό να τα-κτοποιήσει κάθε λεπτομέρεια, να προλάβει κάθε τι που ήθελεπροκύψει.

Καιρός είναι τώρα να απαντήσουμε στο «γριφώδες» ερώτημαπου από χρόνια πολλά κυκλοφορεί αναπάντητο: Γιατί δηλαδήστην εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής του χωριού μας τηςπροσδόθηκε η προσωνυμία «Αργομοίρα»;;;

Από τα παλιά χρόνια, σε αυτό το εξωκκλήσι του χωριούμας τελούνταν οι γάμοι των ζευγαριών… κάποιας… περα-σμένης ηλικίας ατόμων, που το Τυχερό τους, η «Μοίρα»τους είχε αργήσει να ’ρθει και άργησαν να ζευγαρώσουνκαι ήθελαν να γίνει ο γάμος τους μακριά από τα φώτα τηςεπικαιρότητας για να αποφεύγουν τα πικρόχολα σχόλια τουκόσμου.

Νομίζω ότι ο τελευταίος τέτοιος γάμος, …«σιτεμένου» ζευ-γαριού που έγινε στην «Αργομοίρα» ήταν του μακαρίτημπάρμπα Θύμνιου Δρόλαπα, του Σαλπάρα, με την τελευταίασύζυγό του την μακαρίτισσα Κωνσταντίνα, χωρίς λευκά νυ-φικά και φυσικά χωρίς …ανθούς λεμονιάς.

Ευχαριστηθήκαμε φέτος στο προσκύνημά μας στο εξωκκλήσιτης Ζωοδόχου Πηγής της «Αργομοίρας» του χωριού μας και ευ-χόμαστε η Χάρη της Παναγίας να μας έχει όλους καλά να συναν-τηθούμε και πάλι του χρόνου στην «Αργομοίρα» μας καινα -’ναι πάντα και «Καλομοίρα» μας.

Προσκύνημα στην «Αργομοίρα»> Γράφει o: Γεώργιος Δ. Αναγνωστόπουλος mionitis@gmail.com

ΤΟ Δ.Σ. ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥΚινητό Σταθερό

ΣΠΥΡΟΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ - Πρόεδρος 6943070765 2107512061ΑΝΘΟΥΛΑ ΓΛΥΜΗ-ΓΚΟΥΤΖΑΜΑΝΗ - Αντιπρόεδρος 6976036942 -ΕΥΘΥΜΙΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΣ - Γεν. Γραμματέας 6945152507 2109916803ΒΑΣΩ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΥ - Ταμίας 6932236478 2108219421ΒΑΣΩ ΔΡΟΛΑΠΑ - Μέλος 6939667131 2109510439ΕΥΘΥΜΙΟΣ ΛΥΤΡΑΣ - Μέλος 6936960284 2103471575ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΠΑΠΠΑΣ - Μέλος 6932478700 2109647684

Για οποιοδήποτε θέμα του Συλλόγου, μπορείτε να επικοινωνείτεμε κάποιο από τα μέλη του Δ.Σ. στα αναφερόμενα του καθενός τη-λέφωνα ή στο τηλέφωνο του Συλλόγου: 2103250354.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014 3

> Γράφει η: Έφη Κοκκίνη - Τσισκάκη

Λίγο πριν της Αναλήψεως οι τσοπάνηδες πήραν τα κο-πάδια και έφυγαν να ξεκαλοκαιριάσουν στην Τρύπη. Ταπανύψηλα έλατα έριχναν παχύ ίσκιο και διατηρούσαν τηχλωρασιά στη γη.

Από κοντά ξεκίνησαν κι οι νοικοκυραίοι που είχανσπείρει φακές, ρεβίθια, λαθούρι και ρόβη κι ήταν καιρόςνα τα βοτανίσουν.

Ευλογημένος τόπος το βουνό. Σαν δροσερή αγκαλιάμας καρτερούσε να περάσουμε τις διακοπές μας, μαςέδινε γεννήματα για να πορευτούμε το χειμώνα, ξύλα γιανα ζεσταθούμε, καθαρό αέρα για να βάλουμε καινούριοσκώτι, αμέτρητα μαθήματα επιβίωσης και ατέλειωτουλικό για να ονειρευτούμε.

Σαν μπήκε ο Ιούλης αρχίσαμε τις προετοιμασίες για τοπαραθέρι. Η μάνα αγόρασε μια καινούρια τριχιά, ζύμωσεφρέσκο ψωμί και γέμισε τα τράστα με προμήθειες.

Αποβραδίς με έστειλε να αγοράσω δύο πακέτα μανέστρακαι μια καντηλήθρα για το φανάρι. Πήγα στο μαγαζί τουΛουκά αλλά επειδή έξω στα τραπεζάκια κάθονταν αρκετοίάντρες και έπιναν το κρασάκι τους προτίμησα να κάνω ταψώνια μου από το παραθυράκι που είχε στο πίσω πλάι.Εκτός από την παραγγελία πήρα και για μένα ένα χωνί στα-φίδες και ένα μασουράκι καραμέλες ΜΕΖ.

Το επόμενο πρωινό φορτώσαμε στα ζα τα χρειαζούμενα,ρίξαμε πανωσάμαρα τις κότες δεμένες με ένα σπάγκο απότο ποδάρι, πήραμε σέρνοντας τη γίδα και κινήσαμε.

Οι πρώτες ηλιαχτίδες μάς βρήκαν στην κορφή στα Σπλή-δια μα πλέον είχαμε μπει σε άλλο γαλαξία.

Ήταν εκεί μαζεμένη όλη η ομορφιά και η χάρη τηςάγριας φύσης. Φέραμε τα μάτια μας ένα γύρω από τα έξωΑλώνια μέχρι τις Πενταρμιές κι από το Τχιουνάκι μέχρι τοΚατάρτι. Κι ήταν όλα εκεί να μας καλωσορίσουν. Τα σκου-ροπράσινα έλατα, άλλα στεφανωμένα με ρούμπαλα καιπασπαλισμένα με ελατόπισσα και άλλα φορτωμένα μεμελά, οι αγκαθωτοί κέθροι ψηλοί και λυγερόκορμοι, ταπουρνάρια μαζές με αχνοπράσινα βλαστάρια, οι αγριοκο-ρομηλιές που παρά το βαρύ φορτίο του χιονιού πάντα μαςκαρτερούσαν το μεσοκαλόκαιρο με χρυσοπράσινα κορό-μηλα, ο αέρας που άφησε το καραούλι του στην κορφήστο Αυγό και ροβόλησε τις πλαγιές και κατρακύλησε σταδιάσελα κι έφερνε μαζί του την αύρα του χιονιού και τογλυκό άρωμα του τσαγιού και έδωσε στην ατμόσφαιραεκείνη την κρυστάλλινη διαύγεια γεμάτη φως, γεμάτηδροσιά, γεμάτη μαγεία.

Μόλις φτάσαμε στον έλατο ξεφορτώσαμε τα ζα και τααμολήσαμε πέρα να βοσκήσουν και χυθήκαμε στο λόγγομε το τσεκούρι. Η μάνα περίλαβε μερικά κοντολάτια καιτα ξεκλάρισε κι εμείς σβαρνίσαμε τις λατσούδες κάτωαπό τον έλατο. O πατέρας για να φτιάξει το σκελετό είχεκαρφώσει τέσσερις φούρκες στο χώμα και πάνω τουςστερέωσε πασσάλους και τους έδεσε με χοντρό σκοινί.Εκεί πάνω στοιβάξαμε τις μακριές κλαμπούρες και η κα-λύβα μας ήταν έτοιμη.

Το άνοιγμα το φράξαμε με ένα δίμιτο υφαντό σεντόνι καιστο έδαφος στρώσαμε τρυφερά λατσούδια και πάνω τουςσκορπίσαμε ψωράκες που είναι μαλακές με διακριτικόάρωμα για να γλυκαίνουν τα όνειρά μας και να ανακουφί-ζουν τα παΐδια μας από τη στρωματσάδα.

Στα πατνά κλαδιά του διπλανού έλατου κρεμάσαμε τοκλουβί με τα φαγώσιμα και τα τράστα με τις προμήθειες καιστο φωτάναμμα βάλαμε δυο κακαβολίθια και στήσαμε τηνκατσαρόλα για το μαγείρεμα.

Κι ύστερα πιάσαμε τη γύρα να εντοπίσουμε τους παλιούςμας γειτόνους. Ήταν όλοι τους εκεί. Πιο πάνω από μας οΜουγγονικολός, πιο κάτω ο Ριζομήτρος, δίπλα ο Βάρκας,από την άλλη πάντα ο Αλέξης ο Μαρόνιας, πιο ψηλά ο Κιλμ-πιρής, παραπέρα η Αθηνά, από κάτω ο Γλυμής, δίπλα οθείος μου ο Θύμιος, πιο κει ο Τομής και παραπέρα ο Λια-ζαντρέας. Άνθρωποι αγνοί, εργατικοί, δεμένοι με τη γη, μετα δέντρα, με τα ζωντανά τους.

Μας καλοδέχτηκαν, μας πρόσφεραν καλούδια τυρί, δι-αούρτη, ψωμοτύρι και πιάσαμε τη ζωή από κει που την εί-χαμε αφήσει το περασμένο καλοκαίρι.

Η ζωή στο βουνό ήταν όμορφη, ανέμελη, ειδυλλιακή.Όλη μέρα σεργιανούσαμε στο λόγγο, σκαρφαλώναμε στα

δέντρα, μαζεύαμε κεθρόμηλα, κυνηγούσαμε πουλιά, πιά-ναμε πεταλούδες, μαζεύαμε ελατόπισσα, κυλούσαμε κο-τρόνες στις σουρματαριές, παίζαμε μπίλιες, μαθαίναμεσκοποβολή με το αεροβόλο πάνω σε άδεια κονσερβοκού-

τια, εξερευνούσαμε τη Λούστρα και πιάναμε μπακακάκια,μελετούσαμε τους αστερισμούς και τα «σημάδια» του και-ρού, κάναμε κούνια στην τριχιά που είχαμε κρεμάσει απότον έλατο και τραμπάλα πάνω σε έναν κορμό κέθρου.

Όταν πεινούσαμε αρπάζαμε ένα ξεροκόμματο και ξανα-δίναμε στα πόδια.

Κι όλο τρέχαμε να χορτάσουμε παιχνίδι, να προλάβουμετον ήλιο, να ρουφήξουμε τη ζωή με αυτή την ανεμελιά τηςνιότης που κάθε μέρα είναι μια κερδισμένη μέρα.

Η μάνα κάθε πρωί πήγαινε για ξύλα άλλοτε στις Κου-ρομπλιές κι άλλοτε στο Μελίσσι, ξελάκωνε τα δεμάτια στοξέφωτο μπροστά στην καλύβα μας και κάθε που κατέβαινεστο χωριό μετέφερε κι ένα φόρτωμα.

Ένα πρωινό σηκώθηκα κι είπα να πάω κι εγώ μαζί της.Φορτώσαμε στη γμάρα το σκόπλο με το νερό, μπήκε εκείνηκαβάλα στο σαμάρι κι εγώ καρκατσίδα στα καπούλια καικινήσαμε. Στην ανηφόρα γλίστρησα να πέσω και όπωςπήγα να πιαστώ τίναξα το τσεκούρι που έφυγε και έσκισετο σκόπλο.

Η μάνα έπεσε σε ένα δάχτυλο φαρμάκι.-Καπεζάνα, τούτο το σκόπλο το'χα ενθύμιο από τον σχω-

ρεμένο τον πατέρα μου, χαϊβάνι ήμουνα κι είχε σφάξει ένακατσίκι και με έστειλε να βγάλω πουρναρόριζες και σα τιςέφερα τις έπλυνα να φύγουν τα χώματα και τις ξεφλούδισακαι μετά τις τρίψαμε στου Καπετανάκου το μάρμαρο καιστουμπίσαμε και βελανίδια και τα ανακατέψαμε στο καζάνικι έγινε πολτός και εκείνος κούρεψε το τομάρι και το έριξεστον πολτό και το αργάσαμε καμιά δεκαπενταριά μέρες καιμετά το πήγαμε στο Μέλεγκα και το σφεντούνιασε και βά-σταγε το νερό κρύο-κρύο.

Μα σαν είδε πως ψιχαλίσανε τα μάτια μου δεν είπε τί-ποτα άλλο κι έτσι έμαθα πως καλύτερα ενθύμια είναι αυτάπου έχει κανείς μέσα του και δεν κινδυνεύουν από κανένατσεκούρι.

Κι ύστερα ήρθε η ώρα του θέρου. Η μάνα βοήθησε τουςδικούς της να κόψουν μια μοίρα ρόβη που είχαν στηνΤρούπα και εκείνοι μας βοήθησαν να βγάλουμε τη φακήστη Σκασμάδα και μια ζεψά λαθούρι στο Κατάρτι. Μετά τακουβάλησαν στο αλώνι ένα χωράφι μαραβιτσωμένο καικαλιγωμένο και τα αλώνισαν με τα ζα.

Οι τσοπάνηδες το πρωί μετά το άρμεγμα έβγαζαν το κο-πάδι για βοσκή στο λόγγο. Περπατούσαν μεγάλες αποστά-σεις για να βρίσκουν τα ζωντανά χλωρασιά και ξεράδια καισαν ο ήλιος ανέβαινε ψηλά και πυρπολούσε την πλάση ταμάζευαν και γύριζαν πίσω στο τσαρδάκι.

Το απόγευμα σαν έγερνε ο ήλιος και οι σκιές των κορυ-φογραμμών και των δέντρων μεγάλωναν και ξάπλωνανπάνω στη γη οι τσοπάνηδες πάλι σκάριζαν το κοπάδι και τοβραδάκι αφού περνούσαν πρώτα από τη Λούστρα για νερόεπέστρεφαν στη στάνη. Από όπου κι αν βρισκόμουναάκουγα τον μελωδικό ήχο από τα κυπριά και τα κουδούνιακι αυτός ο ήχος με συντρόφευε.

Αυτή την ώρα η φύση αποκτούσε μια μακάρια γαλήνη.Τα χρώματα της μέρας ξεθώριαζαν, οι πέτρες αντανακλού-σαν τη ζεστασιά που είχαν ρουφήξει τη μέρα, η ατμόσφαιραμοσχοβόλαγε έλατο και ψωράκα, οι ανέμοι κόπαζαν τοσεργιάνισμά τους μέσα στα λατσούδια, και τα πουλιά τουδάσους ξαναγύριζαν στις φωλιές.

Ήταν η ώρα κάθε τι να βρει τη θέση του για να αποκατα-σταθεί η ισορροπία στη φύση που είχε διασαλευτεί με τασούρτα-φέρτα της μέρας.

Εκείνη την ώρα στο ξέφωτο μπροστά από την καλύβαμας οι γυναίκες της γειτονιάς ζώνονταν τη ρόκα κι άλλη μετο αδράχτι άλλη με τη δρούγα ξετύλιγαν το κουβάρι τηςδικής τους ζωής.

Ήταν η ώρα της ψυχοθεραπείας, η δική τους ώρα ναπουν τα νέα τους, να μοιραστούν τον πόνο τους, να δώσουναπό τη χαρά τους. Κι όλο κάποια έχανε το σφοντύλι κι όλομε έστελναν να φέρω μια πατάτα ή ένα μικρό κρεμμύδι.

Παρόλο που τα μεσημέρια έκανε ζέστη και τα απογεύ-ματα δρόσιζε ευχάριστα, τα βράδια έπεφτε ψύχρα. Το βρα-δινό το τρώγαμε όσο είχε ακόμα μέρα για να βλέπουμε καιμετά βεγγερίζαμε όλοι της γειτονιάς γύρω από μια μεγάληφωτιά.

Καθένας είχε και κάτι να πει. Σε ποιο λιβάδι έχει καλήβοσκή, για το λύκο που είχε πέσει στην Αμάλια και έπνιξεκάμποσα πρόβατα, για το γκιόσο κριάρι που έπεσε σε ένανκάρκαρο, για το γμάρι που του μύρισε άνοιξη και όλη νύχταποδοπατούσε να κόψει το καπίστρι.

Πότε - πότε κάποιος σηκωνόταν και σύμπαγε τα δαυλιάκαι εγώ χαιρόμουνα με τις ανταύγειες της φωτιάς πάνωστα πρόσωπα. Με μάγευε το παιχνίδισμα του φωτός με τιςσκιές που έκαναν τα πρόσωπα γαλήνια, εξαϋλωμένα, βι-βλικά. Λες και ξαφνικά χάθηκε η κούραση της μέρας,έσβησαν οι γραμμές του χρόνου, απάλυναν οι γωνιές τουπόνου και έμειναν εκεί γύρω από τη φωτιά πρόσωπα αγνά,στοχαστικά.

Μια τέτοια νύχτα η μάνα ανακοίνωσε ότι σώθηκαν τακαψμάδια και το άλλο απόγευμα θα κατέβαινε στο χωριόγια να ζυμώσει. Σαν να δόθηκε το σύνθημα οι παραγγελίεςπέσανε βροχή.

Άλλου έσπασε το κέρατο του κριαριού όπως έκανεντάσα και η πληγή κακοφόρμισε και χρειαζόταν επειγόντωςπετρέλαιο για να την απολυμάνει, άλλου λείφτηκε το σιμι-γδάλι που θα έπηζε τον τραχανά, κάποιας έσπασε η γίγκλατου γμαριού και ήθελε σακοράφα και τσαγκαρόσουφλο γιανα την ράψει και όλο και κάποια ήθελε λίγη μαναβική. Μαδε δυσανασχέτησε. Αυτά ήταν δανεικά.

Όταν τα μάτια μας γαλιούργιασαν σκεπάσαμε με μερικέςπέτρες τη φωτιά που είχε κατακαθίσει και αποσυρθήκαμε.

Πίσω στην καλύβα ανάψαμε το φανάρι όσο ο πατέραςνα μας βάλει μερικές σταγόνες εντομοαπωθητικό και τοσβήσαμε αμέσως γιατί τραβούσε τα κουνούπια. Ήταν έναλαδάκι που μύριζε διαφορετικά και το δεχόμουνα όχιτόσο για την προστασία αλλά για το χάδι του πατέρα στομέτωπό μου.

Μετά της Παναγίας ο χρόνος στο βουνό άρχιζε την αντί-στροφη μέτρηση. Οι μέρες μίκραιναν, η ψύχρα τα βράδια ήταναισθητή και οι απογευματινές μπόρες ήταν στην ημερήσιαδιάταξη. Ο τόπος δεν μας σήκωνε άλλο και εμείς οι παραθε-ριστές έπρεπε να τα μαζεύουμε. Οι τσοπάνηδες θα αργούσανακόμα, θα περνούσαν και το οψιμοκαλόκαιρο στην Τρύπη καιθα κατηφόριζαν στο χωριό πέρα τον Οκτώβρη.

Ένα πρωί η μάνα μας ξύπνησε πάλι πρωί-πρωί.-Σηκωθείτε, να χαλάσουμε την καλύβα και να φορτώ-

σουμε, θα μας πάρει η ζέστα μέχρι να βγούμε κάτω.Η καλύβα μας που ήταν τόσο δροσερή όταν ήρθαμε και

μοσχομύριζε κομμένο έλατο τώρα στεκόταν μαραμένη καιαπογυμνωμένη, τραγική φιγούρα μιας παράστασης που τέ-λειωσε.

Μπορούσες να της δώσεις μια και να διαλυθεί σε χίλιεςελατοβελόνες που τρίβονταν και σκορπούσαν και εμένα μεπλήγωνε αυτή η εγκατάλειψη.

Θα ήθελα να σταματήσω το χρόνο να μην αφήσω κανέ-ναν να γκρεμίσει το όνειρο.

Όμως η μάνα που δεν άφηνε ξυλαράκι να πάει χαμένοτης έδωσε μια και την διέλυσε για να πάρει και την τελευ-ταία φορτωτήρα.

Για να μην δουν οι άλλοι τα δάκρυα που έτρεχαν από ταμάτια μου ξεμάκρυνα και έκοψα μερικά ρούμπαλα κι οιδροσοσταλίδες της ελατόπισσας ενώθηκαν με τα δάκρυάμου και κανείς δεν κατάλαβε τη διαφορά.

Σαν φτάσαμε στα Σπλήδια το πήρα απόφαση ότι οι δια-κοπές είχαν τελειώσει.

Μετά την πρώτη κδέλα αντικρίσαμε το χωριό μισοκοιμι-σμένο ακόμα μέσα στην πρωινή σιγαλιά. Στην κορφή στοΣτενό σταματήσαμε στις μυγδαλιές. Μερικά μύγδαλα είχανήδη σκάσει και με τη φορτωτήρα ήρθαν κάτω.

Κάθε βήμα μας έφερνε όλο και πιο κοντά στο χωριό.Εδώ ο αέρας δεν ήταν δροσερός, αρωματισμένος με το πι-κάντικο άρωμα του έλατου. Ήταν χλωμός, χλιαρός και μύ-ριζε ξερή γη και «πολιτισμό».

Στα πάνω αλώνια συναντήσαμε μια θεία που μας κοίταξεμε γουρλωμένα μάτια.

Μας έφτυσε, θαύμασε πόσο μεγαλώσαμε και πόσο μαςέπιασε το παραθέρι.

Πίσω στο σπίτι σαν αντικρίσαμε τον εαυτό μας στον κα-θρέφτη κατανοήσαμε το ξάφνιασμα της Χριστιανής.

Η όψη μας είχε μαυρίσει κι αγριέψει, τα μαλλιά μας είχανμακρύνει και ξασπρίσει, στα γόνατά μας είχαν κάνει πατω-σιές τα κάκαθα κι από τα νύχια μας έλειπαν φλέτζες.

Η μάνα έβαλε το καζάνι στη φωτιά κι άρχισε η επιχεί-ρηση καθαριότητα. Θέλαμε μέρες να ξεγαριάσουμε.

Όμως στα μάτια μας άστραφτε η ομορφιά του απέραντουουρανού, στην καρδιά μας είχε αράξει η γαλήνη των ασά-λευτων βουνοκορφών κι η ψυχή μας είχε αποτυπώσει όλητη σοφία της φύσης.

Το παραθέρι μας είχε κάνει πραγματικά καλό.

ΠΑΡΑΘΕΡΙ

ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 20144

Σ υμπίπτοντας με τη συμπλήρωση ενός αιώνα απ’ το θάνατοτου Κων. Σάθα, του ανθρώπου που και καταχωνιασμένουςθησαυρούς αρχείων ιδιαίτερης ιστορικής και φιλολογικήςαξίας έφερε στη δημοσιότητα και το ενδιαφέρον των μελετητώνέστρεψε στην έρευνα των πηγών -το πρωτογενές υλικό της ιστορίας,χαράσσομε τούτες τις γραμμές για τον εθνομάρτυρα επίσκοπο ΗσαΐαΣαλώνων. Για την πατριωτική δράση του, κυρίως μετά την ανάρρησήτου στον επισκοπικό θρόνο (1818), την έκρηξη της Επανάστασηςστην περιοχή και τη θυσία του στη Χαλκωμάτα, είναι ταυτισμένη ημορφή του απ’ τα πρώιμα μαθητικά χρόνια με τον Μεγάλο Ξεση-κωμό. Όσον αφορά στην προηγούμενη ζωή και δράση του, ταξίδια,σπουδές, είσοδο στον κλήρο, τα λιγοστά στοιχεία δεν επιτρέπουν τοφωτισμό της προσωπικότητάς του. Οι αναφορές των ιστορικών τηςΕπανάστασης και του Μακρυγιάννη, τα βιογραφικά κείμενα του Α.Γούδα, η μονογραφία του Δημ. Παπακωνσταντίνου, «Ο παραμερι-σμένος εθνεγέρτης επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας», Αθήναι 1966, οΚ. Σάθας γράφωνˑ «Ὁ Ἠσαΐας ἐκ Δεσφίνης συνενῶν ταῖς χριστιανικαῖςἀρεταῖς καὶ πατριωτισμὸν ἁγνὸν, ἐπανέφερε τὴν ἕδραν ἐκ Χρυσοῦ εἰς Σάλονα,ἵνα ἐντεῦθεν, ὡς ἀπὸ πυρῆνος κατηχῇ πρὸς τὴν κυοφορουμένηνπαλιγγενεσίαν τὸ ποίμνιόν του. [...] Ὁ ἐπίσκοπος ἔπεσεν ἐν τῇ μάχῃ [...] ἱερὸνπρωτόλειον τῆς ὑποφωσκούσης Ἑλληνικῆς ἐλευθερίας» (Χρονικὸν, σσ.109-110)1, η προτομή του, έργο του Χρ. Νάτσιου, στην ομώνυμηπλατεία της Άμφισσας, το Τετραβάγγελο και τ’ αφημένα στο Μονα-στήρι του Οσ. Λουκά άμφιά του, είναι οι πενιχρές ψηφίδες που απο-μένουν απ’ το ηρωικό πέρασμά του από τον κόσμο.

Στην προ 20ετίας εκδοθείσα «Φωκίδα της Επανάστασης», στη σ.164 ο Ευθ. Σταθόπουλος έχει συμπεριλάβει φωτοτυπία εγγράφουσυνυπογεγραμμένου από τον Ησαΐα της 6ης Απριλίου 1821 περί τοδιορισμό επικεφαλής των θέσεων μάχης του καπετάν Γιάννη Μητρό-πουλου (ΑΑ-1084, αρ. 1743). Το έγγραφο αυτό έχει ως εξής: «διάτην μεγάλην φιλογένειαν και αξιότητα όπου ... εις τον καπετάν ΓιάννηΜητρόπουλο του δίδομεν το χάρισμα να εξουσιάζη εις όλα τα ταμ-πούρια και να του υποτάσσοντε όλοι... να ακολουθούν το όρδινό τουκαι όποιος παρακούη ... και υπογράφομεν όλοι οι έφοροι... 6 Απρι-λίου 1821: (υπογραφές) Σαλώνων Ησαΐας, Οικονόμος αδελφός, λο-γοθέτης αδελφός, γαζής αδελφός, σπιρος.., αλεξ ..., στάθης μάρκος,ρήγας κοντορήγας» (μερικά δυσανάγνωστο κείμενο).

Την έλλειψη ως τώρα ιστορικών τεκμηρίων για τον Ησαΐα, ήρθεαπρόβλεπτα να καλύψει, η πρόσφατη σχετικά έκδοση του Αρχείουτου Αλή Πασά, όπου εμπεριέχονται δύο (2) επιστολές του επισκό-που Σαλώνων. Ο Αλή Πασάς Τεπελενλής (c. 1750-1822) υπήρξεμια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα της φθίνουσας ΟθωμανικήςΑυτοκρατορίας στην ευρωπαϊκή δυτική επικράτειά της. Οι ικανότη-τες και η φιλοδοξία του να αναδειχθεί σ’ έναν ιδιότυπο περιφερει-ακόν ηγεμόνα με διευρυνόμενη διαρκώς κυριαρχία κι επιρροή απότο πασαλίκι των Ιωαννίνων, που έφθανε μεταξύ άλλων και στην πε-ριοχή μας, εξυπηρέτησε ακούσια και τις ανάγκες του υπόδουλου Ελ-ληνισμού, όταν μυστικά και συνωμοτικά προετοιμαζόταν απ’ τηδεύτερη δεκαετία του 19ου αι. να διεκδικήσει σε υπέρ πάντωναγώνα την ελευθερία κι ανεξαρτησία του. Η σκληρότητα, η βάρβαρησυμπεριφορά, η απανθρωπιά και τα εγκλήματά του, μες από μαρ-τυρίες αφηγηματικών πηγών, καθιστούν αντιφατική ως σήμερα τηνεικόνα του. Στην εισαγωγή που υπάρχει στον Δ΄ τόμο, μεταξύ άλλωνο Β. Παναγιωτόπουλος γράφει για τη διείσδυση του Αλή Πασά,μέσω θρησκευτικών θεσμών στους χριστιανούς, με τον έλεγχο εκλο-γής επισκόπων και την άμεση οικονομική παρέμβαση, για υποστή-ριξη τέτοιων στόχων προκειμένου να ενισχύσει τους μηχανισμούςσταθεροποίησης της εξουσίας του (σσ. 53-54).

Πολύτιμο για τον φωτισμό της εποχής και την προσωπικότητα τουπασά στην κατανόηση της λειτουργίας του πρωτογόνου και ηγεμονι-κού συστήματος διακυβέρνησης και της δυσνόητης γραφειοκρατίαςπου το συνόδευε, είναι το μέρος του Αρχείου του, αποτελούμενο από1469 ελληνόγλωσσα έγγραφα, καλύπτοντα την περίοδο απ’το 1788ως το θάνατό του. Ανήκε στη συλλογή του Κωνσταντινουπολίτη Ι.Χώντζη, αφού διασώθηκε μες από δαιδαλώδεις και εν μέρει ανεξιχνία-στες συνθήκες, περιήλθε και φυλάσσεται σήμερα στη Γεννάδειο Βι-βλιοθήκη. Μετά από πολύχρονη έρευνα, μελέτη κι επεξεργασία,

εκδόθηκε σχετικά πρόσφατα από το ΙΝΕ του ΕΙΕ σε τέσσερις (4) τό-μους (2010). Επιμελητές της έκδοσης: Βασ. Παναγιωτόπουλος, Δημ.Δημητρόπουλος, Παναγ. Μιχαηλάρης.

Τα έγγραφα έχουν πιστά μεταγραφεί, συστηματικά υπομνηματιστεί,ενώ ο αναγνώστης διευκολύνεται κι ενισχύεται από το συνοδευτικό ει-σαγωγικό σημείωμα κάθε εγγράφου, από εκτεταμένο γλωσσάρι, ευρε-τήρια, βιβλιογραφία και πολυσέλιδο κείμενο για την προσωπικότητα τουΑλή Πασά στο Δ΄ τόμο. Με την ευγενική μεσολάβηση του σεβαστού κιεκλεκτού φίλου, καθηγ. Σπ. Ασδραχά, η πολύτιμη 4τομη αυτή έκδοσηυπάρχει στη διάθεση των αναγνωστών της Δημ. Βιβλιοθήκης Άμφισσας.

Η α΄ επιστολή (έγγρ. υπ’αρ. 1293, σε ένα φύλλο διαστάσεων 39x29cm, τ. Γ΄, σσ. 426-427) έχει ως εξής: «Ὑψηλότατε, εὐσπλαγχνικώτατε,καὶ πολυχρόνιε βελίγιουνάμ βεζὺρ ἐφέντη μου, Τὴν ὑψηλότητά σαςσκλαβικῶς προσκυνῶ, τὰ ἴχνη τῶν ὑψηλῶν ποδῶν σας φιλῶ. Τὸν θεὸνπαρακαλῶ νὰ χαρίζῃ εἰς τὸ ὕψος σας μακροζωΐαν καὶ τοὺς πολυχρονίουςβεζὺρ ζαντέδες σας αὐθέντας μου, ἀμήν. Μὲ τὸ σκλαβικόν μου κάνωὑφαντὲ τοῦ ἀφεντός μου, ὅτι ὁ σκλάβος σας πρὸ δέκα ἡμέρες εἴμουνἕτοιμος διὰ νὰ ἔλθω νὰ προσκυνήσω τὸν αὐθέντην μου, καὶ νὰ μοῦ δώσῃςκαὶ τὸ χρυσόν σου νασαάτι, πῶς νὰ φερθῶ ἐδῶ εἰς τὴν ἐπαρχίαν μου, καὶἰδοὺ ἔφθασεν ὁ σκλάβος σας Νικολῆς Λουκέρης, καὶ μοῦ λέγει, ὅτι ὁαὐθέντης μας ἐπρόσταξε νὰ σταθῇς ἐδῶ νὰ βάνῃς βάτη τοῦ κόσμου διὰτὴν καλοσύνην τοῦ ῥαγιᾶ, καὶ ἔτζη, ἐφέντη μου ἐσύναξα ὅλους τοὺςῥαγιάδες χώρα, καὶ χωρία, καὶ τοὺς ὡμίλησα ὅλα ἐκεῖνα ὁποῦ ἔπρεπεν διὰτὸ καλόν τους, κατὰ τὸ χρέος μου, ὡς σκλάβος σας καὶ τζεράκι σας ὁποῦεἶμαι, καὶ ὅλοι μὲ ἕνα στόμα ντουᾶν σας ἔκαμαν διὰ τὴν πολυχρόνιόν σαςζωήν, καὶ διὰ τὴν αὔξησιν καὶ στερέωσιν τοῦ ὑψηλοῦ ὀτζακίου σας. Καὶ μὲτὸ θέλημα τοῦ θεοῦ ὑπάγει πολλὰ καλὰ ὁ κόσμος, ὄλοι εἶναι ἕτοιμοι μὲ με-γάλην προθυμίαν καὶ κοσοῦρι παραμικρὸν εἰς τὴν αύθεντικήν σαςπροσταγὴν δὲν ἀφήνουν. Καὶ ἄν εἶναι ὁρισμὸς του ἀφεντός μου ὁποῦ νὰἔλθω καὶ ὁ σκλἀβος σας νὰ σᾶς προσκυνήσω, καὶ νὰ μοῦ δώσετε καὶ να-σαάτι ἀπὸ τὸ χρυσόν σας στόμα, πῶς νὰ φερθῶ, ἰδὲ πάλιν, προστάξετέ μεμὲ τον σκλάβον σας, ὅπως εἶναι ὁρισμὸς τοῦ ὕψους σας. Ταῦτα σκλαβικῶς,καὶ οἱ χρόνοι του ἀφεντὀς μου εἴησα νἀ πὸ τὸν θεὸν πάμπολλοι καὶὑπερδεδοξασμένοι. Ἀμήν: 1820 ἀπρηλλίου: 20: Σάλωνα

Τῆς ὑψηλότητός σου Σκλάβος ταπεινὸς καὶ χαὴρντουατζὴς ὁ ἐπίσκοπος Σαλώνων ἡσαΐας»

Πρόκειται για αρτζουχάλι (δηλ. αναφορά, αίτηση, έκκληση προςανώτερον) του Ησαΐα στον Αλή Πασά. Απ’ το περιεχόμενό του αντι-λαμβανόμαστε ότι ο επίσκοπος Σαλώνων ήταν έτοιμος να μεταβεί σταΓιάννενα την 10η Απριλίου 1820, όταν τον πρόφτασε ο Ν. Λουκέρης,απεσταλμένος του Αλή, μεταφἐροντας τις διαταγές του. Ο Ησαΐαςέσπευσε να τις εκτελέσει συνάζοντας «όλους τους ραγιάδες, χώρα καιχωριά» τους χριστιανούς της επαρχίας του δηλ. και ομιλώντας τουςγια «όλα εκείνα όπου έπρεπεν διά το καλόν τους» κι αυτοί εξέφρασαντην πίστη-υποταγή τους στον Πασά των Ιωαννίνων. Τα Σάλωνα, όπωςαναφέρει χωρίς παράθεση κἀποιων αναγκαίων περαιτέρω στοιχείων,

ΔΥΟ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΤΟΥ ΣΑΛΩΝΩΝ ΗΣΑΪΑ ΣΤΟΝ ΑΛΗ ΠΑΣΑ

Ο Ησαΐας πληγωμένος δίπλα στο Διάκο, σε πίνακα του Αλέξανδρου Ησαΐα

1 Στην περιεκτική και προσεγμένη βιογραφία των “Πανουργιάδων” (Ίκαρος, 2012), ο στρατηγός Π. Πανουργιάς κάνει λόγο για διορισμό του Ησαΐα, μετά την χειροτονίατου σε ιερέα, ως Διοικητή της Περιφέρειας από τον Αλή Πασά, αλλά και την μεσολάβηση του τελευταίου στον πατριάρχη Γρηγόριο Ε’ για την εκλογή του Ησαΐα σε επίσκοποΣαλώνων (σσ. 96-98). Ο Σ. Ασδραχάς αμφισβητεί κάτι τέτοιο, αποδίδοντάς το σε παρερμηνεία της πηγής από τον στρατηγό.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014 5

ο Π. Καλονάρος, μετά το 1805 περιήλθανστην εξουσία του Αλή (Ιστορία πόλεως Άμφισ-σας, σ.132). Αντλώντας απ’ τον Κ. Σάθα, κάνειμόνο λόγο για την αρχική δυσφορία των τοπι-κών Οθωμανών αρχόντων και κάποιες απρό-σφορες κινήσεις τους, ανατροπής τηςυπαγωγής στον Αλή προς τον Σουλτάνο, πουεπέσυραν την μήνη κι απειλές του Πασά(Χρονικόν, σ. 100). Τα Σάλωνα έκτοτε παρέ-μεναν αδιατάρακτα στην επικυριαρχία του.

Στο Αρχείο του Αλή Πασά, εκτός του Νικο-λάου, αναφέρονται κι ο Αθανάσιος Λουκέρης,καραβοκύρης, Φιλικός κι ο γιος του και ο Αν-δρέας Λουκέρης, γιος του Νικολάου, μέλη επι-φανούς Γαλαξειδιώτικης οικογένειας. Ο ΑλήΠασάς με γραπτή διαταγή του είχε ορίσει στα1814 τον Ν. Λουκέρη μαζί μ’ έναν οθωμανόαπ’ τη Λειβαδιά «να συμάσουν» την περιουσίατου αποθανόντα Ιμπραήμ αγά, που ως άκλη-ρου, η περιουσία του περιερχόταν στο οθω-μανικό κράτος (Αρχ. Αλή Πασά, έγγρ. υπ’αρ.720, τ. Β΄, σ. 443). Το Γαλαξείδι ευνοήθηκε καιγνώρισε ιδιαίτερη ανάπτυξη στη ναυτιλία, κατάτην περίοδο του Αλή. Πολλοί γαλαξειδιώτες,έχοντας κερδίσει με τις ικανότητές τους την εμ-πιστοσύνη του, υπηρετούσαν στον ελλιμενι-σμένο στον Αμβρακικό κόλπο στόλο του,αποκλειστικά σχεδόν με τους ανταγωνιστέςτους μεσολογγίτες και σταδιοδρομούσαν προ-αγόμενοι στην ιεραρχία. Εκεί τους πλησίασανπατριώτες και μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία,συνδεόμενοι με τους ρουμελιώτες οπλαρχη-γούς (Κ. Σάθας, Χρονικόν, σ. 181, Ι. Δ. Μητρό-πουλος, Το Γαλαξείδι, σ. 103, Α. Σκιαδάς,ΤοΓαλαξείδι, σσ. 96-97, 109).

Η αξία της πιο πάνω επιστολής συνάπτεταιμε το χρόνο σύνταξής της, γεγονός που επι-σημαίνεται κι απ’ τους επιμελητές: έντεκα (11)μήνες πριν την έκρηξη της Επανάστασης,όταν επέκειτο η επίθεση απ’ τα στρατεύματατου Σουλτάνου κατά του στασιαστή Πασά(Ιούλιος 1820) κι αυτός είχε εξαπολύσει εμπί-στους του σε παρόμοιες αποστολές, όπωςτον Νικ. Λουκέρη στον Ησαΐα –επαρχία Σα-λώνων και προκύπτει κι από άλλα παρόμοιαέγγραφα του Αρχείου του. Πίσω απ’ αυτή τηδραστηριότητα του Αλή που επιβεβαιώνει ηεπιστολή, επεχείρησαν οι Έλληνες να κρύ-ψουν, εξυπηρετώντας τους δικούς τους στό-χους και διασκεδάζοντας υποψίες, τις εργώδειςπροετοιμασίες των Φιλικών, παραμονές τηςΕπανάστασης, που έφταναν στ’ αυτιά τωνοθωμανικών αρχών, ότι όλα αυτά ήταν δηλ. κι-νήσεις των απεσταλμένων του Αλή Πασά...

Η β’ επιστολή του Ησαΐα, 2 φύλλων, διαστά-σεων 36x14 cm, με αριθμό 1385, τ. Γ΄, σ.583-584 αχρονολόγητη (μεταξύ 1818-1821πάντως γραφείσα) αναφέρεται στην επαγωγήκαι διανομή της περιουσίας του άκληρου απο-θανόντα σαλωνίτη Γιάννη Βαλαή. Η επιστολήέχει ως εξής:

«Καταφιλῶ τὰ ἴχνη τῶν ὑποποδιῶν σαςἐφέντι μου ἐδῶ ἀπέθανεν ἕνας ἄκληρος Γιάννης

Βαλαὴς όνομαζόμενος, καὶ ἦλθον καὶ εἶπον τῆςὑψηλότητός σας πῶς ἐγὼ ὁ σκλάβος σας ἐπῆρατριακόσια γρ: ἀπὸ αὐτὸν διὰ τὸ διάβασμα ὁποῦτοῦ ἔκαμα καὶ προστάζετε τὸν καπετὰν Λάμ-προν μὲ ὑψηλόν σας μπουγιουρδὴ νὰ τὰ δώσωὀποίσω καὶ να κρατήσω μόνον: 25: γρ:

Αὐτὸς ἐφέντι μου, καθὼς ἀπέθανεν ἦλθον οἱἐδικοί του εἰς ἐμὲ τὸν σκλάβον σας νὰ τοὺςμοιράσω τὸ πρᾶγμα ὁποῦ ἄφησε καὶ τοὺς τὸἐμοίρασα κατὰ τὸ ἀϊνή μου (ἦτον καὶ οἱπροεστοὶ παρόν), εἰς πέντε μερίδια τὸ ἔκαμα,καὶ ἕνα τῆς ψηχῆς, ἕξη. Καὶ ἦλθε τὸ κάθε μερί-διον ἀπὸ πεντακόσια γρ: καὶ ἐπῆρεν ὁ καθέναςτὸ μερίδιόν του, τὸ δὲ μερίδιον τῆς ψυχῆς ὡςἄκληρος ὁποῦ ἦτον τοὺς εἶπα νὰ δώσουν: 250:γρ: τῶν φουκαράδων τῆς χώρας σατακὰ καὶ:150: γρόσια τῶν παπάδων τῆς χώρας ὁποῦ τὸνἐδιάβασαν, καὶ 50: γρ: εἰς τὰ βακούφια καὶ νὰμείνουν νὰ πάρω καὶ ὁ σκλάβος σας ἄλα: 50:γρόσια ὁποῦ τὸν ἐδιάβασα.

Αὐτοὶ ἐσυκόθηκαν, ἐφέντη μου καὶ πῆραν τὸπρᾶγμα τῆς ψυχῆς ὅλον καὶ τὸ ἐπούλησαν καὶδὲν ἔδωσαν ἕνα παρὰ διὰ τὴν ψυχήν,ἐγελάσθηκα καὶ ὁ σκλάβος σας καὶ ἔδωσαἀπάνω εἰς τὸν θάνατόν του: 55: γρ: εἰς τοὺςπτωχοὺς σατακά, θαρῶντας ὅτι θε νὰ πάρωὕστερα καὶ μὲ λείπουν, ἐφέντη μου, καὶ τὰ ἐδικάμου. Ἔτζη εἶναι ἡ ἀλήθεια ἐφέντη μου ἐπὶ θεῶμάρτυρι καθώς θἐλεις γένης βακούφης, καὶἐξέτασε νὰ εὕρης τὴν ἀλήθειαν, καὶ έπειδὴ μὲπροστάζης νὰ μὴν πάρω τίποτες, ἐφέντη μου,δὲν πέρνω ἕνα παρὰ μόνο ἄν ᾖναι ὁρισμός σαςπροστάξετε νὰ λάβω ἐκεῖνα ὁποῦ ἔδωσα διὰ τὴνψυχήν του καὶ ἐκεῖνος ὡς ἄκληρος ὁποῦ ἦτοντὸ πρᾶγμα ὅλον μένει εἰς τὸ χέρι τῆςὑψηλότητός σας καὶ ὁρισμός τοῦ αὐθεντός μου:

Τὸπρᾶγμα του ὄλον μὲ τὸ σπίτι γίνεται ἕως5000: χλ: γρ:

ὁ ταπεινὸς σκλάβος σας καὶ χαὴρ ντουάντζῆςσας ἐπίσκοπος τῶν σαλώνων ἡσαΐας»

Οι συγγενείς του ευκατάστατου αποθανόν-τος, με σπίτι και μετρητά αποτιμώμενα σε 5000γρόσια, προσκάλεσαν τον επίσκοπο να χορο-στατήσει στην εξόδιον ακολουθία και κατόπιντου ζήτησαν, κατά την εκχωρηθείσα από τοΣουλτάνο δικαστική αρμοδιότητα στην Εκκλη-σία, να κάμει και τη διανομή της κληρονομιάς.Με παρόντες και τους προεστούς, οι κληρονό-μοι, αδέρφια, ανήψια, πέντε (5) τον αριθμό, έλα-βαν από 500 γρόσια ο καθένας κι ένα ίδιο ποσόορίστηκε «της ψυχής», υπέρ αναπαύσεως τουνεκρού. Αυτό παρ’ ότι συμφωνήθηκε πώς ναδιανεμηθεί: στους φτωχούς, στους ιερείς της νε-κρώσιμης ακολουθίας,τα ευαγή ιδρύματα τηςπεριοχής και τον επίσκοπο, οι συγγενείς το κα-ταχράσθηκαν εξ ολοκλήρου. Ο επίσκοπος πουπροκατέβαλε στους φτωχούς ένα ποσό «σα-τακά», κατηγορήθηκε στον Αλή ότι κατακρά-τησε ένα υψηλό ποσό και τούτος με έγγραφηδιαταγή στον καπετάν Λάμπρο (Κασμά) αρμα-τολό των Σαλώνων που είχε τοποθετήσει ο ΑλήΠασάς σε αντικατάσταση του Πανουργιά (Κα-λονάρος, ό.π., σ. 145. Πιο πολλά για τον σου-λιώτη αυτόν αρματολό, υποταχτικό του Αλή καιεχθρό του Πανουργιά, ως την αντικατάστασήτου απ’ τον Κ. Τράκα, με αναφορές στον Κ.Σάθα, Π. Πανουργιά, Πανουργιάδες, ό.π., σσ.61-63). Ο Ησαΐας παραπονείται, εκθέτοντας ταπραγματικά γεγονότα και καταλήγει λέγονταςκάτι που επισημαίνουν και οι επιμελητές, ότι απ’την αρπακτικότητα του Αλή ίσως να εφαρμοζό-ταν και για χριστιανό αυτό που ίσχυε για τουςμουσουλμάνους: να περιέρχεται η περιουσίατων άκληρων στο κράτος.

Μετά την πρώτη εντύπωση απ’ την ανάγνωσητων 2 επιστολών, μπορούμε να σκεφθούμε σε μιαάλλη βάση της καθημερινότητας, λιγώτερο επί-σημη, παραμέτρους της προ επαναστατικής ζωήςστην περιοχή μας εκείνη τη μακρινή εποχή. Τα Αρ-χεία του Αλή Πασά περικλείουν κι άλλο άγνωστοως σήμερα ιστορικό υλικό για τον τόπο μας.

Δημήτρης Χρ. Παλούκης

Ησαΐας

Αλή Πασάς

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟβελίγιουνάμ βεζύρ: προστάτης, ευεργέτης

ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 20146

Μαρτυρικοί τόποι(Μαρτυρικές πόλεις και μαρτυρικά χωριά)

Ο ι νικητές των Ηπειρωτικών βουνών καιοι μαχητές των Μακεδονικών οχυρώνυπέκυψαν τελικά μπροστά στις υπέρ-τερες ναζιστικές δυνάμεις. Ο ίδιος ο Χίτλερ ανα-γνώρισε το μέγεθος της ανδρειοσύνης και τηςθυσίας εκείνων των ηρώων. Χρονικά δεν είναιπολύ μακριά από μας. Ηταν ο πατεράδες και οιπαππούδες μας.

Μια νέα περίοδος, που κράτησε τέσσερα πε-ρίπου χρόνια, άρχιζε. Περίοδος σκλαβιάς, πεί-νας, κακουχιών και στερήσεων, νέων θυσιώνκαι κυρίως αντίστασης. Οι Έλληνες, τα χρόνιααυτά, σκλαβώθηκαν, αλλά δεν υποδουλώθη-καν. Συνέχισαν τον αγώνα, στο μεν εσωτερικόαναπτύσσοντας πρωτοφανή αντίσταση, στο δεεξωτερικό δίπλα στους συμμάχους με στρατιω-τικές και ναυτικές δυνάμεις.

Η αντίσταση που αναπτύχθηκε, δειλά στην αρχήκι εντονότερα στη συνέχεια, προκάλεσε αντίποινααπό τους κατακτητές Ιταλούς και Γερμανούς αλλάκαι από τους συμμάχους τους Βουλγάρους, οιοποίοι πίστεψαν ότι παρουσιάστηκε η ευκαιρία ναυλοποιήσουν προαιώνια επιθυμία και βλέψεις τουςκαι όνειρα: να βγουν στο Αιγαίο.

Είναι γνωστές οι θυσίες σε αίμα, αλλά και οιυλικές καταστροφές που προκλήθηκαν σε πό-λεις και χωριά της πατρίδας μας. Δεν χρειάζεταιιδιαίτερη προσπάθεια. Άφωνοι μάρτυρες-γιαμας-τα σκέλεθρα των καμένων σπιτιών του χω-ριού μας και άλλων χωριών του Νομού μας.

Η ελληνική πολιτεία, έστω και αργά, αποφά-σισε να ανταμείψει ηθικά τις πόλεις και τα χωριάπου υπέστησαν τις καταστροφές αυτές. Στηνπαράγραφο 5 του άρθρου 18 του Νόμου2503/30-5-1997 (ΦΕΚ 107Α’ της 30-5-1997) μεθέμα: «Διοίκηση, οργάνωση, στελέχωση τηςπεριφέρειας, ρύθμιση θεμάτων για την τοπικήαυτοδιοίκηση και άλλες διατάξεις» ορίζεται ότι:

«Συνιστάται με απόφαση του ΥπουργούΕσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέν-τρωσης, τριμελής επιτροπή που έχει ως αντι-κείμενο την υποβολή αιτιολογημένης πρότασηςγια τον χαρακτηρισμό των πόλεων και των χω-ριών εκείνων που έχουν υποστεί μεγάλες κατα-στροφές σε ανθρώπινες ζωές και σε υλικέςζημιές κατά την αντίσταση εναντίον των δυνά-μεων κατοχής 1941-1944 ως «μαρτυρικών πό-λεων» και «μαρτυρικών χωριών». Η επιτροπήαποτελείται από έναν καθηγητή της νεοελληνι-κής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, πουορίζεται από την οικεία σχολή του Πανεπιστη-μίου, έναν εκπρόσωπο της ΚΕΔΚΕ και από τονπροϊστάμενο της αρμόδιας Διεύθυνσης τουΥπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησηςκαι Αποκέντρωσης. Χρέη γραμματέα εκτελείυπάλληλος του Υπουργείου.

»Ο χαρακτηρισμός γίνεται με Προεδρικό Διά-ταγμα που εκδίδεται με πρόταση του ΥπουργούΕσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέν-τρωσης».

Νωρίτερα με το άρθρο 25 του Νόμου 2130της 22-4-1993 (ΦΕΚ 62Α/23-4-1993) «Τροπο-ποίηση και συμπλήρωση διατάξεων της περι-φερειακής διοίκησης, του κώδικα της ΕλληνικήςΙθαγένειας, του δημοτικού και κοινοτικού κώ-δικα, των διατ-άξεων για τις προσόδους τωνοργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και άλλεςδιατάξεις» η πόλη των Καλαβρύτων ονομά-στηκε «Μαρτυρική πόλη των Καλαβρύτων».

Το 2002, εξάλλου συγκροτήθηκε η μη κερδο-σκοπική εταιρία «Δίκτυο μαρτυρικών πόλεων

και χωριών Ελλάδος, περιόδου 1941-1944».Το καταστατικό της εγκρίθηκε στις 12 Δεκεμ-βρίου της χρονιάς εκείνης, στα Καλάβρυτα. Γιατο Δίκτυο αυτό, μέλος του οποίου είναι και τοχωριό μας, έγινε εκτενής αναφορά στο 41ο (σε-λίδα 17) φύλλο της εφημερίδας μας.

Σε εφαρμογή των διατάξεων του Νόμου2503/97 ακολούθησε η έκδοση ΠροεδρικώνΔιαταγμάτων, με τα οποία πόλεις και χωριά πουκαταστράφηκαν από τις κατοχικές δυνάμεις καιγνώρισαν τη θηριωδία τους, χαρακτηρίστηκανως μαρτυρικές πόλεις ή μαρτυρικά χωριά.

Εχουμε υπόψη μας τα κατωτέρω διατάγματα,κατά χρονολογική σειρά έκδοσής τους, με αυτότο περιεχόμενο:

α. Το υπ’αρ. 399/1998 (ΦΕΚ 277Α από 16-12-1998), με το οποίο χαρακτηρίστηκαν 8 πό-λεις και 21 χωριά.

β. Το υπ’αρ. 99/2000 (ΦΕΚ 97Α από 16-3-2000) με το οποίο έλαβαν τον χαρακτηρισμό 2πόλεις και 32 χωριά, μεταξύ των οποίων και ηδική μας μικρή πατρίδα.

γ. Το υπ’αρ. 40/2004 (ΦΕΚ 36Α από 9-2-2004), με το οποίο χαρακτηρίστηκαν 5 χωριά.

δ. Το υπ’αρ.140/2005 (ΦΕΚ 197Α από 5-8-2005) με το οποίο λογίζονται πλέον ως μαρτυ-ρικά 10 χωριά.

ε. Το υπ’αρ. 111/2009 (ΦΕΚ 146Α από 17-8-2009) με το οποίο χαρακτηρίστηκαν ως μαρτυ-ρικά 11 χωριά και

στ. Το υπ’αρ.118/3-10-2012 (ΦΕΚ 203Α από24-10-2012), με το οποίο έλαβαν το τιμητικότίτλο του μαρτυρικού 2 πόλεις και 3 χωριά.

Οι τιμητικοί αυτοί χαρακτηρισμοί καλύπτουνσυνολικά, με τα μέχρι τώρα γνωστά δεδομένα,13 πόλεις και 82 χωριά, όλων σχεδόν των γεω-γραφικών περιφερειών της χώρας μας. Τόπουςμαρτυρίων.

Ασφαλώς υπάρχουν και άλλες πόλεις καιχωριά άξια αυτού του τιμητικού χαρακτηρισμού.Είναι επίσης πιθανό να έχουν εκδοθεί και άλλαΠροεδρικά Διατάγματα χαρακτηρισμού, τα οποίαεμείς αγνοούμε και καταβάλλουμε προσπάθειεςενημέρωσής μας. Τις σκέψεις αυτές ενισχύει τολεύκωμα «Ελληνικά ολοκαυτώματα 1940-1945» το οποίο εκδόθηκε με τη φροντίδα του δι-κτύου του 2011, από τον εκδοτικό οργανισμόΛιβάνη. Ήταν μια αξιέπαινη προσπάθεια κατα-γραφής των θυσιών, σε ανθρώπινες ζωές και σευλικές καταστροφές, ολόκληρων πόλεων και χω-ριών. Στις σελίδες 69-72 του λευκώματος αυτούπεριγράφεται και του δικού μας τόπου το δράμα.

Σημαντική, επίσης, είναι η συνεισφορά της Διεύ-θυνσης Ιστορίας Στρατού του Γενικού ΕπιτελείουΣτρατού, που στο «Χρονολόγιο Πολεμικών γε-γονότων του Ελληνικού Εθνους. 490 π.Χ.-1953»καταγράφει ημερολογιακά τους περισσότερους τό-πους των ολοκαυτωμάτων. Το έργο αυτό αποτελείτον 1ο τόμο από τα Αρχεία του ΓΕΣ, εκδίδεται δεμέσω της εφημερίδας «ΤΟ ΒΗΜΑ» σε Β’ έκδοση(η Α΄κυκλοφόρησε το 1989), με την επιμέλεια τουδημοσιογράφου Γεωργίου Π. Μαλούχου.

Εξάλλου με τα κατωτέρω Προεδρικά Διατάγ-ματα καθιερώθηκαν «δημόσιες εορτές τοπι-κής σημασίας», σε ανάμνηση ολοκαυτωμάτωνχωριών, την ανασκοπούμενη ιστορική περίοδο:

α. Με το Π.Δ. 141 από 29-7-2005 (ΦΕΚ 197Ααπό 5-8-2005), που αφορά τον Δήμο Ιεράπε-τρας για την επέτειο του ολοκαυτώματος τωνδυτικών χωριών του Δήμου στις 15 και 16 Σε-πτεμβρίου του 1943 και

β. Με το Π.Δ. 190 από 6-11-2009 (ΦΕΚ 224Ατης 16-11-2009) για τον Δήμο Ποταμιάς-Λάρι-σας, επονομαζόμενη «Καυκάκεια», σε ανά-μνηση της επετείου του ολοκαυτώματος τουΔομένικου στις 16 Φεβρουαρίου του 1943.

Ο Δήμος Ποταμιάς με το σχέδιο «Καλλικρά-της» εντάχθηκε στον Δήμο Ελασσόνας.

Στην πρώτη περίπτωση ως ημερομηνία εορ-τασμού ορίζεται η προηγούμενη της 14ης Σε-πτεμβρίου Κυριακή και στην δεύτερη η 16ηΦεβρουαρίου.

Είναι πιθανόν και για άλλες πόλεις και χωριά-στα πλαίσια της χρονικής περιόδου στην οποίααναφερόμαστε-να έχουν, με Προεδρικά Διατάγ-ματα, καθιερωθεί «δημόσιες εορτές τοπικής ση-μασίας», σε ανάμνηση ολοκαυτωμάτων. Και γιατο θέμα αυτό αναζητούνται στοιχεία.

Αποδελτιώσαμε τα σχετικά Προεδρικά Δια-τάγματα με τις γνωστές πόλεις και τα χωριά πουέχουν λάβει τον χαρακτηρισμό ως μαρτυρικάμε τις εξής στήλες:

1. Αναφέρεται το όνομα της πόλης ή του χω-ριού. Σε μερικές περιπτώσεις ο ορισμός ενόςτόπου ως πόλης αποδίδεται από το ότι αποτέ-λεσε την έδρα καποδιστριακού Δήμου. Με κε-φαλαία στοιχεία αναγράφονται οι μαρτυρικέςπόλεις.

2. Μνημονεύεται ο Καποδιστριακός Δήμος,στον οποίο υπαγόταν η πόλη ή το χωριό, τονχρόνο του χαρακτηρισμού του. Οι περισσότεροιχαρακτηρισμοί πραγματοποιήθηκαν υπ’αυτή τηδιοικητική διαίρεση της χώρας. Κάποια χωριάείχαν διατηρήσει –τιμής ένεκεν- την αυτονομίατους ως κοινότητες.

3. Καταχωρείται η σημερινή υπαγωγή, ύστερααπό την εφαρμογή του σχεδίου «Καλλικράτης».

4. Σημειώνεται ο Νομός (όπως σαν διοικητικήοντότητα ίσχυε) στον οποίο υπάγεται.

Μέσα σε παρένθεση αναγράφεται η έδρα τουΚαποδιστριακού Δήμου-σε κάποιες περιπτώ-σεις της Κοινότητας-υπαγωγής του (στήλη 2),του Σχεδίου Καλλικράτης (στήλη 3) και τουΝομού (στήλη 4).

Αναφέρεται επίσης ότι το «Σχέδιο Καποδί-στριας» εφαρμόστηκε σε εκτέλεση των διατά-ξεων του Νόμου 2539/4-12-97 (ΦΕΚ 244Α/97)«Συγκρότηση της Πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυ-τοδιοίκησης» και ίσχυσε για το χρονικό διά-στημα από 1-1-1999 μέχρι 31-12-2010, ενώ το«Πρόγραμμα Καλλικράτης», που ισχύει σή-μερα, καθιερώθηκε με το Νόμο 3852/4-6-2010(ΦΕΚ 87Α από 7-6-2010) «Νέα αρχιτεκτονικήτης Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Δι-οίκησης» και εφαρμόστηκε από την 1η Ιανουα-ρίου του 2011.

5. Αναφέρεται το Νομοθέτημα του χαρακτηρι-σμού του.

6. Αναγράφεται η ημερομηνία (ή οι ημερομη-νίες) της καταστροφής όπου είναι γνωστές και

7. Μνημονεύεται η σελίδα του λευκώματοςπου προαναφέραμε, όπου αναγράφεται τοιστορικό της δράσης και της θυσίας του συγκε-κριμένου τόπου.

Καταγράφοντας τις πόλεις και τα χωριά τουμαρτυρίου ας θυμηθούμε τις θυσίες και τα βά-σανα των προγόνων μας. Στους σημερινούςδύσκολους καιρούς είναι όσο ποτέ άλλοτε επί-καιρα και οδοδεικτικά για την περαιτέρω πο-ρεία. Την εθνική μας πορεία:

ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014 7

1.1. Αγία Ευθυμία2. Άμφισσας (Άμφισσα)3. Δελφών (Άμφισσα)4. Φωκίδας (Άμφισσα)5. Π.Δ. 99/10-3-2000 (ΦΕΚ 97Α/16-3-2000)

6. 9-4-19437. 69-72

2.1. Άγιοι Ανάργυροι (Ζούπενα)2.Θεραπνών (Γκοριτσά)

3.Σπάρτης (Σπάρτη)4.Λακωνίας (Σπάρτη)5.Π.Δ. 140/29-7-2005 (ΦΕΚ 197Α/5-8-2005)

6.5-6-19447.173-179

3.1. Άγιος Βασίλειος2.Βιάννου (Βιάννος)3.Βιάννου (Βιάννος)

4.Ηρακλείου (Ηράκλειο)5.Π.Δ. 99/10-3-2000

(ΦΕΚ 97Α/16-3-2000)6.14-9-19437.103-105

4.1. Αετός2.Αετού (Κοπανάκι)

3.Τριφυλλίας (Κυπαρισσία)4.Μεσσηνίας (Καλαμάτα)

5.Π.Δ. 99/10-3-2000 (ΦΕΚ 97Α/16-3-2000)

6.11-9-19437.47-48

4α.1. Αιγίτιο (Στρούζα)Σχετικά υπ’αρ. 70 και 82α

5.1. Αμάραντος2.Καστανιάς (Καστανιά)

3.Καλαμπάκας (Καλαμπάκα)4.Τρικάλων (Τρίκαλα)5.Π.Δ. 118/8-3-2012

(ΦΕΚ 203Α/24-10-2012)

6.1. Αμιρά2.Βιάννου (Βιάννος)3.Βιάννου (Βιάννος)

4.Ηρακλείου (Ηράκλειο)5.Π.Δ. 99/10-3-2000

(ΦΕΚ 97Α/16-3-2000)6.14-9-19417.103-105

7.1. Άνω Βιάννος2. Βιάννου (Βιάννος)3. Βιάννου (Βιάννος)

4.Ηρακλείου (Ηράκλειο)5.Π.Δ. 99/10-3-2000

(ΦΕΚ 97Α/16-3-2000)6.14-9-19417.103-105

8.1. ΑΝΩΓΕΙΑ2.Ανωγείων (Ανώγεια)3.Αναγείων (Ανώγεια)4.Ρεθύμνης (Ρέθυμνο)5.Π.Δ. 399/7-12-1998

(ΦΕΚ 277Α’/16-12-1998)6.13-8-1944

7.89-90

9.1. Άνω Μέρος2.Σιβρίτου (Αγία Φωτεινή)3.Αμαρίου (Αγία Φωτεινή)

4.Ρεθύμνης (Ρέθυμνο)5.Π.Δ. 399/7-12-1998

(ΦΕΚ 277Α’/16-12-1998)6.22-8-19447.349-350

10.1. Αργίνια2.Ελειού-Προνών (Πάστρα)3.Κεφαλληνίας (Αργοστόλι)4.Κεφαλληνίας (Αργοστόλι)

5.Π.Δ. 399/7-12-1998 (ΦΕΚ 277Α’/16-12-1998)

6.10-6-19447.161-162

10α’ Αρχάγγελος(οικισμός Τριών Ελάτων)

Σχετικό το υπ’ αρ. 86

11.1. Ασπράγγελοι2.Κεντρ. Ζαγορίου (Ασπράγγελοι)

3.Ζαγορίου (Ασπράγγελοι)4.Ιωαννίνων (Ιωάννινα)5.Π.Δ. 140/29-7-2005 (ΦΕΚ 197Α’/5-8-2005)

6.15-7-19437.217-218

12.1. Βαχός2.Βιάννου (Βιάννος)3.Βιάννου (Βιάννος)

4.Ηρακλείου (Ηράκλειο)5.ΠΔ 99/10-3-2000

(ΦΕΚ 97Α/16-3-2000)6.14-9-19417.103-105

13.1. Βλαχέρνα2.Λεβιδίου (Λεβίδι)

3.Τρίπολης (Τρίπολη)4.Αρκαδίας (Τρίπολη)5.Π.Δ. 140/29-7-2005 (ΦΕΚ 197Α/5-8-2005)

6.19-7-19447.255-258

14.1. Βορίζια2.Ζαρού (Ζαρός)

3.Φαιστού (Μοίρες)4.Ηρακλείου (Ηράκλειο)

5.Π.Δ. 99/10-3-2000 (ΦΕΚ 97Α/16-3-2000)

6.28-8-19437.167-171

15.1. Βουνιχώρα2.Γαλαξιδίου (Γαλαξίδι)3.Δελφών (Άμφισσα)4.Φωκίδας (Άμφισσα)5.Π.Δ. 99/10-3-2000

(ΦΕΚ 97Α/16-3-2000)6.10-4-19437.120-122

16.1. Βρύσες Αμαρίου2.Σιβρίτου (Αγία Φωτεινή)3.Αμαρίου (Αγία Φωτεινή)

4.Ρεθύμνης (Ρέθυμνο)5.Π.Δ. 399/7-12-1998

(ΦΕΚ 277Α’/16-12-1998)6.28-8-19447.352-353

17.1. Γδόχια2.Ιεράπετρας (Ιεράπετρα)3.Ιεράπετρας (Ιεράπετρα)4.Λασιθίου (Αγ.Νικόλαος)

5.Π.Δ. 399/7-12-1998 (ΦΕΚ 277Α’/16-12-1998)

6.15-9-19437.185-188

18.1. Γερακάρι2.Σιβρίτου (Αγ.Φωτεινή)3.Αμαρίου (Αγ.Φωτεινή)4.Ρεθύμνης (Ρέθυμνο)5.Π.Δ. 399/7-12-1998

( ΦΕΚ 277Α’/16-12-1998)6.;/8/19447.351-352

19.1. Γρεβενίτι2.Ανατ.Ζαγορίου (Μηλιωτάδες)

3.Ζαγορίου (Ασπράγγελοι)4.Ιωαννίνων (Ιωάννινα)

5. ΠΔ 111/6-8-2009 (ΦΕΚ 146Α/17-8-2009)

6.7-7-1944 και 24-8-1944

20.1. Δαμάστα2.Τυλίσου (Τύλισος)3.Μαλεβιζίου (Γάζι)

4.Ηρακλείου (Ηράκλειο)5.Π.Δ. 99/10-3-2000

(ΦΕΚ 97Α/16-3-2000)6.21-8-19447.377-379

21.1. ΔΙΣΤΟΜΟ2.Διστόμου (Δίστομο)

3.Διστόμου-Αράχωβας (Δίστομο)4.Βοιωτίας (Λειβαδιά)5.Π.Δ. 399/7-12-1998

(ΦΕΚ 277Α’/16-12-1998)7.10-6-19447.135-138

22.1. Δολιανή2.Ανατ.Ζαγορίου (Μηλιωτάδες)

3.Ζαγορίου (Ασπράγγελοι)4.Ιωαννίνων (Ιωάννινα)

5. ΠΔ 111/6-8-2009 (ΦΕΚ 146Α/17-8-2009)

6.Ιούλιος 1944

23.1. Δομένικο2.Ποταμιάς (Βλαχογιάννιο)3.Ελασσόνος (Ελασσόνα)

4.Λάρισας (Λάρισα)5.Π.Δ. 399/7-12-1998

(ΦΕΚ 277Α’/16-12-1998)6.16-2-19437.333-337

24.1. ΔΟΞΑΤΟ2.Δοξάτου (Βαθύσπηλο)3.Δοξάτου (Καλαμπάκι)

4.Δράμας (Δράμα)5.Π.Δ. 399/7-12-1998

(ΦΕΚ 277Α’/16-12-1998)6.29-9-19417.143-144

25.1. Δρακεία2.Αγριάς (Αγριά)3.Βόλου (Βόλος)

4.Μαγνησίας (Βόλος)5.Π.Δ. 99/10-3-2000

(ΦΕΚ 97Α/16-3-2000)6.18-12-1943

7.33-36

26.1. ΔΡΑΜΑ2.Δράμας (Δράμα)3.Δράμας (Δράμα)4.Δράμας (Δράμα)

5.Π.Δ. 399/7-12-1998 (ΦΕΚ 277Α’/16-12-1998)

6.29-9-19417.149-152

27.1. Δροσοπηγή2.Περάσματος (Πέρασμα)

3.Φλώρινας (Φλώρινα)4.Φλώρινας (Φλώρινα)5.Π.Δ. 399/7-12-1998

( ΦΕΚ 277Α’/16-12-1998)6.4-4-19447.323-328

28.1. Ελάτη2.Κεντρ. Ζαγορίου (Ασπράγγελοι)

3.Ζαγορίου (Ασπράγγελοι)4.Ιωαννίνων (Ιωάννινα)

5.ΠΔ 140/29-7-2005 (ΦΕΚ 197Α/5-8-2005)

6.15-7-19437.217-218

29.1. Ελατοχώρι2.Ανατ.Ζαγορίου (Μηλιωτάδες)

3.Ζαγορίου (Ασπράγγελοι)4.Ιωαννίνων (Ιωάννινα)

5. ΠΔ 111/6-8-2009 (ΦΕΚ 146Α/17-8-2009)

6.8-7-1944

30.1. Ελευθεροχώρι2.Γιαννιτσών (Γιαννι