Монгол улсад нийгмийн эгэх хариуцлагыг ... · 2018-02-14 · 4 “Монгол Улсад нийгмийн эгэх хариуцлагыг бэхжүүлэх

Монгол улсад нийгмийн эгэх хариуцлагыг бэхжүүлэх (МУНЭХБ) төсөл

Дэд төслийн хэрэгжилтэд хийсэн Хөндлөнгийн үнэлгээний тайлан

Дэлхийн банкны захиалгаар олон улсын зөвлөх Вадель Кабрера бэлтгэв.

2017 оны 11 дүгээр сар

2

АНЭ Аймгийннэгдсэнэмнэлэг

АЗДТГ АймгийнЗасагдаргынТамгынгазар

БХАН Боловсролынхамтынажиллагаанынийгэмлэг

БНБТ Бүхнийтболовсролынтөлөө!Үндэснийэвсэл

БЭОТ Бүсийнэмчилгээ,оношлогоонытөв

ДЕМО Ардчиллынболовсролтөв

ИОК Иргэдийнонооныкарт

ИНБ Иргэнийнийгмийнбайгууллага

МУНЭХБТ МонголУлсаднийгмийнэгэххариуцлагыгбэхжүүлэхньтөсөл

МНЭММН Монголыннийгмийнэрүүлмэндийнмэргэжилтнүүдийннийгэмлэг

НБХ Нийгмийнбодлогынхэлтэс

ӨЭМТ Өрхийнэрүүлмэндийнтөв

ЭМГ Эрүүлмэндийнгазар

ТББ Төрийнбусбайгууллага

ШХА Швейцарынхөгжлийнагентлаг

Товчилсон үгийн жагсаалт

Монгол улсад нийгмийн эгэх хариуцлагыг бэхжүүлэх

(МУНЭХБ) төсөл

3

ТАЛАРХАЛ

Хөндлөнгийн үнэлгээ хийх явцад биднийг хүлээн авч цагзаваагарганөөрийнүнэтэйсанал,туршлагаахуваалцсанороннутгийноролцогчталуудаймгийнудирдлага,ТББ-ынтөлөөлөл,иргэд,үнэлгээнийбагийнгишүүдэдталархажбайна.

Дэлхийн банкны суурин төлөөлөгчийн газрын ажилтнуудболонМУНЭХБ төслийн багийн хамт олонд техникийн болонзахиргааныдэмжлэгүзүүлсэндбаярлалаа.

Үүнээсгаднасудалгааныөгөгдөлцуглуулах,орчуулганыажилдтусалсанГ.Пүрэвтогтоходтусгайланталархажбайна.

4

“Монгол Улсад нийгмийн эгэххариуцлагыг бэхжүүлэх нь” төсөлньилүү ил тод, хариуцан тайлагнадаг,үрдүнтэйулсынсалбарынхөрөнгийнудирдлагыг үндэсний болон ороннутгийн түвшинд бий болгохзорилгоор 10 аймаг, нийслэлийн 3дүүрэгт хэрэгжиж байна. Төслийгхэрэгжүүлэх стратеги нь иргэдийноролцооны үйл явц, мэдээллийг илтод, нээлттэй олон нийтэд хүргэхтогтолцоог сайжруулахын тулд ороннутгийн захиргааны байгууллага,иргэнийнийгмийнбайгууллагаболонолон нийтийн хамтын ажиллагаагдэмжих юм. Аймгуудад хэрэгжсэндэд төслүүдийг сонгохдоо тухайнаймгийнядуурлынгаралт,нийгмийнэгэх хариуцлагыг хэрэгжүүлэхэдбэлтгэгдсэнбайдал,эрүүлмэндболонболовсролыншалгуурүзүүлэлтзэрэгхолимогшалгуурыгхаргалзжээ.

Уг хөндлөнгийн үнэлгээг төслийндотоодын болон донорын тайландтусгаж оруулах, дэд төслийнтуршлагыгтүгээндэлгэрүүлэх,давтанхэрэгжүүлэх үйл ажиллагаатайхолбоотойтөслийншийдвэргаргахадашиглах зорилгоор гүйцэтгэв.Хөндлөнгийн үнэлгээг гүйцэтгэхдээдэд төслүүдийг үнэлэх дараахбайдлаар үнэлж цаашид хийгдэхалхмуудыгсаналболгосон.

Үүнд:

• Нийгмийн эгэх хариуцлагын үйлявц

• Засаглал, төрийн үйлчилгээ,оролцогчталуудыгчадавхижуулахталаарбийболгосонүрдүн

• Тогтвортой байдлыг хангахмеханизмыг бий болгох зэрэгболно.

Говь-Алтай аймгийн дэд төсөлхэрэгжиж дуусаагүй байсанучраас энэ аймгаас бусад Дорнод,Говьсүмбэр, Хэнтий, Ховд, Хөвсгөл,Сэлэнгэ, Сүхбаатар, Увс болонӨвөрхангайд зэрэг аймгуудадхэрэгжсэн эрүүл, мэнд боловсролыннийгмийн эгэх хариуцлагын дэдтөслийнүрдүнгбаримтжуулсан.

Төслийн хэрэгжилттэй газар дээрнь очиж танилцах, орон нутгийнболон үндэсний ТББ, орон нутгийнтөрийн албан хаагчид, ороннутгийн удирдлага, үйлчилгээнийбайгууллагуудтай ярилцлага хийхзэргээр их хэмжээний мэдээллээстөслийн туршлага, сургамжийгнарийвчлантодорхойлсон.

Оролцогч талуудтай хийсэнярилцлагаас үзэхэд анхан шатныэрүүл мэнд, боловсролын үйлчилгээболон хүн амын тодорхой хэсэгт

Тайлангийн хураангуй



5

чиглэсэнсүрьеэ,амныхөндийнэрүүлмэнд,түроршинсуугчдадзориулсанэрүүл мэндийн үйлчилгээнийчанар, хүртээмжийг бүх оролцогчталуудаар үнэлүүлэн саналыг авчбүх оролцогч талуудын хамтынажиллагааныхүчинддэдтөслүүдийгхэрэгжүүлсэн байна. Дэд төслүүднь төрийн үйлчилгээний чанар,хүртээмжийн талаарх үнэлгээнийдүнг шийдвэр гаргагч, үйлчилгээүзүүлэгчбайгууллагуудадүйлчилгээсайжруулах, тодорхой арга хэмжээавах шийдвэр гаргуулах зорилгоортанилцуулжажилласанбайна.

Ихэнхи үйлчилгээ сайжруулахтөлөвлөгөөнүүдийг (5 дэд төслийнхүрээнд) төрийн бус байгууллагыншууд оролцоотойгоор боловсруулсанболбусаддэд төслүүд (4дэд төсөл)нь төлөвлөгөөг боловсруулахдааТББ-ын тодорхой түвшний оролцоо,санал, зөвлөмжийг тусгажээ. Хариннэг төслийн хувьд худалдан авахажиллагааныүйлявцыгсайжруулахзорилгоортөлөвлөлтболонгэрээнийгүйцэтгэлд оролцох байдлаарөвөрмөцбайдлааражиллажээ.

Бүх дэд төслүүд нийгмийн эгэххариуцлагын санаачлага, үйлажиллагааг төлөвлөсний дагууамжилттай хэрэгжүүлсэн боловч

нийгмийн эгэх хариуцлагынталаарх ойлголт болон дэд төслийнхэрэгжилтийн чанар дээр онцлохялгаатайбайв.Ховд,Сэлэнгэаймгуудхөндлөнгийнүнэлгээнийбүхшалгуурүзүүлэлтийг сайн биелүүлжцаашидтүгээн дэлгэрүүлэх, хэрэгжүүлэхболомжтой тодорхой туршлага,аргачлалынжишиг,загварболжээ.

Бүх дэд төслүүд нийгмийн эгэххариуцлагын санаачлагын үр дүндтөрийн үйлчилгээг сайжруулах,түгээн дэлгэрүүлэх, өргөжүүлэхбүрэн боломж, чадамжтай болохоохаруулсан бөгөөд тус хөндлөнгийнүнэлгээний үр дүнд цаашидсайжруулах үйл ажиллагаанычиглэлийг зөвлөв. Тайлангийн 3-рбүлэгт аймаг тус бүрээр төслийнхэрэгжилтийг дэлгэрэнгүй авчүзсэн бөгөөдмөн аймгийн түвшиндхэрэгжүүлэх боломжтой үйлажиллагаануудыг санал болголоо.Бүхэлд нь МУНЭХБ төслийн хүрээнддараах санаачлага, үйл ажиллагаагхэрэгжүүлэх нь зүйтэй гэж үзэжбайна.Үүнд:

1.Нийгмийн эгэх хариуцлагынталаарболоншийдвэр гаргах үйлявц, төрийн үйлчилгээ, засаглалдиргэдийн оролцоог хангахталаарх орон нутгийн удирдлага,

үүрэг хүлээгчдийн ойлголтыггүнзгийрүүлэх

2.Төсөл хөтөлбөрийн төлөвлөлт,боловсруулалт хийх ерөнхийчадавхаас гадна хамтраншийдвэр гаргах, асуудлыгшийдвэрлэх зорилгоор төрөөс(засгийн газраас) хэрэгжүүлжбуй үндэсний хөтөлбөр, төрийнүйлчилгээний чанарын талаарнотолгоонд суурилсан, асуудалдчиглэсэн,үнэнзөвдүгнэлт,санал,зөвлөмжийг боловсруулах ороннутгийнчадавхийгбэхжүүлэх

3.Иргэдийн онооны карт (ИОК)-аасгаднаМонголыннөхцөлдтохирсоннийгмийн эгэх хариуцлагынзагвар, аргачлалыг танилцуулах,нэвтрүүлэх

4.Иргэдийн төрийн үйлчилгээнийталаарх үнэлгээ, саналболон төрийн үйлчилгээниймониторингийн үр дүн, загварыгзасаглалын үйл ажиллагаанднэвтрүүлэх,засаглалынүйлявцыннэгхэсэгболгохталаарилүүалбанёсны, институцижуулах аргазамуудыгхайх.

6

ТОВЧИЛСОНҮГСИЙНЖАГСААЛТ 2

ТАЛАРХАЛ 3

ТАЙЛАНГИЙНХУРААНГУЙ 4

НЭГДҮГЭЭРХЭСЭГ:ҮНДЭСЛЭЛ,ҮНЭЛГЭЭНИЙХҮРЭЭ,СУДАЛГААНЫАРГАЗҮЙ 8

Үндэслэл,судалгаанызорилтууд 9

Үнэлгээнийхүрээ 10

Аргачлал 12

ХОЁРДУГААРХЭСЭГ:МУНЭХБТӨСӨЛБОЛОНАЙМГИЙНДЭДТӨСЛҮҮД 14

Дэдтөсөлхэрэгжүүлэгчдэдзориулсансургалт 16

Дэдтөслүүд 16

ГУРАВДУГААРХЭСЭГ:ДЭДТӨСЛИЙНҮНЭЛГЭЭ 18

ДОРНОДАЙМАГ:ЭМЗЭГБҮЛГИЙНИРГЭДЭДХҮРГЭХЭРҮҮЛМЭНДИЙНҮЙЛЧИЛГЭЭГСАЙЖРУУЛАХНЬТӨСӨЛ 20

ГОВЬСҮМБЭРАЙМАГ:ЭРҮҮЛМЭНДИЙНТУСЛАМЖҮЙЛЧИЛГЭЭНДХЭНИЙГЧОРХИГДУУЛАХГҮЙБАЙХНЬТӨСӨЛ 26

Гарчиг



7

ХЭНТИЙАЙМАГ:ОЛОННИЙТИЙНОРОЛЦООТХЯНАЛТЫНМЕХАНИЗМЫГНЭВТРҮҮЛЭХНЬТӨСӨЛ 31

ХОВДАЙМАГ:ОЛОННИЙТИЙНОРОЛЦООТОЙСУРГУУЛЬ 37

ХӨВСГӨЛАЙМАГ:ХАМТЫНОРОЛЦООТОЙЭРҮҮЛМЭНДИЙНҮЙЛЧИЛГЭЭТӨСӨЛ 44

СЭЛЭНГЭАЙМАГ:СҮРЬЕЭГИЙНТУСЛАМЖҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙХҮРТЭЭМЖИЙГСАЙЖРУУЛАХ 48

СҮХБААТАРАЙМАГ:ХҮҮХДИЙНАМНЫХӨНДИЙНӨВЧЛӨЛИЙГБУУРУУЛАХТӨСӨЛ 54

УВСАЙМАГ:ХАМТЫНХҮЧТӨСӨЛ 60

ӨВӨРХАНГАЙАЙМАГ:ОЛОННИЙТИЙНОРОЛЦООТСУРГУУЛЬ 66

ДӨРӨВДҮГЭЭРХЭСЭГ.ДҮГНЭЛТ,ЗӨВЛӨМЖ 70

Голсургамж,МУНЭХБТ-ийндэдтөслийнүрдүнгцаашидөргөжүүлэннэвтрүүлэхэданхаарахасуудлууд 73

Зөвлөмж 75

Хавсралт1:Ярилцлагынудирдамж 78

8

НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ:

ҮНДЭСЛЭЛ,

ҮНЭЛГЭЭНИЙ

ХҮРЭЭ,

СУДАЛГААНЫ

АРГА ЗҮЙ



9

Үндэслэл, судалгааны зорилтууд

Монгол Улсад нийгмийн эгэх хариуцлагыгбэхжүүлэх (МУНЭХБ) төсөл нь 2015 оноосШвейцарийнХөгжлийнАгентлаг,Дэлхийнбанкныхамтарсансанхүүжилтээр10аймаг,нийслэлийн3дүүрэгтхэрэгжижбайна.

Төслийнзорилгоньнийгмийнэгэххариуцлагыгбэхжүүлснээрилүүилтод,хариуцантайлагнадаг,үрдүнтэйулсынсалбарынхөрөнгийнудирдлагыгүндэснийболонороннутгийнтүвшиндбийболгохбөгөөдүүнийүүнийтулд:

1.Иргэний нийгмийн байгууллагуудын төртэйхариуцлагатооцохчадавхийгбэхжүүлэх;

2.Мэдээллийгтүгээхболониргэдийноролцоонымеханизмын үр нөлөө, тогтвортой байдлыг(эрх зүйн орчинд бий болгох) нэмэгдүүлснээрнийгмийнэгэххариуцлагыгинституцжүүлнэ.

Түүнчлэн ядуу болон эмзэг бүлгийн иргэдийннийгмийнэгэххариуцлагаардамжууланшийдвэр

гаргахүйлявцдахьоролцоонэмэгдэжболонэрүүлмэнд,боловсролынчанартайүйлчилгээгхүртэнэ.

10аймгийндэдтөслүүдхэрэгжиждуусчбайгаатайхолбогдуулан Дэлхийн банкнаас хэрэгжилтийнүйл явц, амжилтад нөлөөлсөн хүчин зүйлсийгтодорхойлох зорилгоор хөндлөнгийн үнэлгээгхийв. Үнэлгээний зорилго нь нийгмийн эгэххариуцлагын үйл явц, үр дүн, үр нөлөө болонтогтвортой байдлыг хангах талаар үнэмлэхүйамжилтгаргасандэдтөслүүдийгтодруулахбайв.Хөндлөнгийн үнэлгээний үр дүнг дараах 2 үйлажиллагаандашиглана.Үүнд:

1.Төслийн дотоодын болон донорын тайландтусгажоруулах;

2.Дэд төслийн туршлагыг түгээн дэлгэрүүлэх,давтан хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаатайхолбоотойтөслийншийдвэргаргахадашиглах;

10

Үнэлгээний хүрээ

Ар Ти Ай Интернэйшнэлийн А.Веттерберг, Д.В.Бринкерхофф,Ж.С. Хертц нарын “Засаглал батөрийн үйлчилгээ: Нийгмийнэгэх хариуцлагыг олон салбартхэрэгжүүлэх нь” судалгаандсуурилан хөндлөнгийн үнэлгээнийхүрээг тодорхойлсон. Тус судалгаань нийгмийн эгэх хариуцлагыгэрүүл мэнд, боловсрол, ороннутгийн засаглалын хариу үйлдэлүзүүлэх чадавхи болон төрийнүйлчилгээ гэх мэт төрөл бүрийнчиглэлд хэрэгжүүлсэн 6 төслийгсудалсан. Судлаачдын ашигласантөслүүдийг сонгосон элементүүд ньулс орны онцлог, нөхцөл байдлаасхамаарахгүйгээрбүхтөсөлдтүгээмэлдавтагдахшалгууршинжүүд байсанучраас хөндлөнгийн үнэлгээнийхүрээнийсуурьболгожавсан.МУНЭХБтөсөлтэйтөстэйгээр,10аймгийндэдтөсөлхэрэгжүүлэгчиднийгмийнэгэххариуцлагыг орон нутгийн түвшиндзасаглал, шийдвэр гаргах үйл явц,төрийн үйлчилгээг хүргэх байнгынинституцижсэн (хэрэгжүүлэхбайгууллага, бодлого, хэрэгжүүлэхмеханизм бий болсон байх) аргазүй болгохоор зорьсон. Иймээс А.Веттерберг, Д.В.Бринкерхофф, Ж.С.Хертц нарын судалсан 6 төслийн

хэрэгжилтийн үнэлгээгээр гарчирсэн элементүүд нь дэд төслийнхэрэгжилтийн үйл явцыг үнэлэхболон төслийн үр дүнг хэмжихэдадилханшалгуурболжтавигдсан.

А. Веттерберг, Д.В.Бринкерхоффнар нийгмийн эгэх хариуцлагыгсонгогчдын саналын хайрцгаас илүүиргэд төрд хариуцлага тооцох олонтооны үйл ажиллагаа, механизмынцогц гэж тайлбарласан. Тэд мөнцааш нь тайлбарлахдаа нийгмийнэгэх хариуцлага нь иргэдийг төртэйхарьцахболомжийгбийболгодогбаэнэньсайнзасаглалыгбийболгоходхувь нэмрээ оруулдаг бөгөөдардчилсан үнэт зүйлсэд нөлөөлдөггэжүзсэн.

Хэрэглээний талаас нийгмийн эгэххариуцлага нь зорилгод хүргэххэрэгсэл юм. Олон улсын хөгжлийнсалбар нийгмийн эгэх хариуцлагыгиргэд өөрсдийн хэрэгцээ, үзэлбодлооилэрхийлэхиргэдийнтөртэйхарилцах болон төрийн албанхаагчид өөрсдийн хийсэн сонголтболон үйлдэлдээ хариуцлага хүлээхүйлявцыннийлбэргэжүздэг.

Нийгмийн эгэх хариуцлагын талааролон улсын хөгжлийн салбарынхандлагыг харгалзан үнэлгээнийхүрээнднийгмийн эгэх хариуцлагыгмакроболонмикронөхцөлбайдлынхүчин зүйлсээсихээхэн хамааралтайбайхаар авч үзсэн. Эдгээр хүчинзүйлсэд түүх, үйл явц, нийгэм-улстөрийн бүтэц, боломжит нөөцүүдболон чадавхи зэргийг авч үзсэн.

Хэдийгээр эдгээр хүчин зүйлсээрнөхцөл байдал хязгаарлагдахгүйбайж болох боловч нь эдгээрнь нийгмийн эгэх хариуцлагынсанаачлага, үр дүнг тодорхойлж,тогтвортой байдлыг хангахад нөлөөүзүүлдэгбайна.

Иймээс нийгмийн эгэх хариуцлагыгэрэлт (иргэд, ИНБ) болоннийлүүлэлтийн (төр, төрийнбайгууллага) хоёр талд хэрэгжүүлэхньстратегийнхувьдачхолбогдолтойгэж үзсэн. Нийлүүлэлтийн талдтөрийнчадавхи,хариуүйлдэлүзүүлэхбайдлыг авч үздэг бол эрэлтийнталд нийгмийн эгэх хариуцлагыгшаардах, хэрэгжүүлж буй иргэдийнчадавхийг авч үздэг байна (А.Веттерберг, Д.В.Бринкерхофф, 9-рбүлэг: Салбаруудын нийгмийн эгэххариуцлагын практик: 6 кэйсийн үрдүн,2016).Энэньиргэдийноролцоогбодитой,боломжтойболгохоосгаднатөрөөс иргэд өөрсдийн хэрэгцээ,үзэл бодлоо илэрхийлэх боломжийгбий болгох, төрөөс үүнд нь хариуүйлдэл үзүүлэх орчин бий болгоххоорондоо хамааралтай, паралельүйлажиллагаанытухайюм.

Эрэлт болон нийлүүлэлтийн талдхэрэгжихнийгмийнэгэххариуцлагынзарим жишээнээс дурьдвалгүйцэтгэлийн үнэлгээний болонхяналт үнэлгээний механизмууд,хэрэглэгчдийнэрхашгийгхамгаалаххороо, оролцоот төлөвлөлтийн үйлявц болон нөлөөллийн сургалтуудзэрэгюм.



11

А. Веттерберг, Д.В.Бринкерхофф нарнийгмийн эгэх хариуцлагын үрдүнг1.засаглал2.чадавхжуулах3.төрийнүйлчилгээ гэсэн хүрээнд үнэлжтодорхойлсон.Судлаачидзасаглалыгтодорхойлохдоо төрболониргэдийнхоорондын харилцаа гэж авч үзсэнба дараах жишээгээр засаглалынүр дүнг тодорхойлсон: (a) иргэдийгтөрийн үйл ажиллагаандоролцуулжбуймеханизмууд;(б)иргэдийнсанаатавьж буй асуудалд хариу үйлдэлүзүүлэх байдал нэмэгдсэн; (в) төрболониргэдийнхоорондоххарилцаасайжирсан (г) төрийн гүйцэтгэлсайжирсан; болон (д) эмзэг бүлгийниргэдийн эрх болон хамгаалалтхүчтэйболсон;

Чадавхжуулах хүрээнд дараах үрдүнгүүдийг тодорхойлсон: (a) иргэдшинэ боломжуудыг ашиглан дуухоолойгоо илэрхийлэх боломжтойболох; (б) төрийн үйл ажиллагаандхяналт-шинжилгээ, үнэлгээ хийхболомжтойболох; болон (в)иргэнийнийгмийн байгууллагуудын чадавхибэхжихзэрэгюм.

Төрийн үйлчилгээний хүргэлтэддараах бодит үр дүн гарна гэжүзсэн. Үүнд: (a) орон нутгийнонцлогт тохирсон байдлаар төрийнүйлчилгээхүргэхүйлявцсайжирсан(б) төрийн үйлчилгээний хүргэлтийгсайжруулах бодлого руу шилжсэн;болон(в)салбарынүрдүнсайжирсанталаархибаримтууд.

Үнэлгээний хүрээний эцсийн бүрдэл

ҮР ДҮНГҮҮД

Засаглал Иргэдийг төрийн үйл ажиллагаанд оролцуулж буй механизмууд;

Иргэдийн санаа тавьж буй асуудалд хариу үйлдэл үзүүлэх байдал нэмэгдсэн;

Төр болон иргэдийн хоорондох харилцаа сайжирсан

Чадавхжуулах Иргэд шинэ боломжуудыг ашиглан дуу хоолойгоо илэрхийлэх боломжтой болох;

Төрийн үйл ажиллагаанд хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ хийх боломжтой болох;

Иргэний нийгмийн байгууллагуудын чадавхи бэхжих

Төрийн үйлчилгээ Орон нутгийн онцлогт тохирсон байдлаар төрийн үйлчилгээ хүргэх үйл явц сайжирсан

Төрийн үйлчилгээг сайжруулах бодлого руу шилжсэн;

Салбарын үр дүн сайжирсан талаарх баримтууд

ТОГТВОРТОЙ БАЙДАЛ төрийн хариу үйлдэл үзүүлэх байдал хариу үйлдэл хийх төрийн нөөц нийгмийн эгэх хариуцлагад үзүүлэх улс төрийн

дэмжлэг төрийн үйлчилгээний талаар төрийн үүрэг, иргэдийн

талаарх хандлага

Хөндлөнгийн үнэлгээний хүрээг өөрсдийн онцлогт дараах байдлаар

тааруулсан:

Аргачлал Хөндлөнгийн үнэлгээ нь тайлбарлах болон таамаглах байдлаар боловсруулагдсан.

Тус үнэлгээ нь дэд төслийн бодит гүйцэтгэлийг баримтжуулах, дэд төсөл нь анхны

төслийн баримт бичигт төлөвлөсөн үр дүндээ хүрсэн эсэхийг тодорхойлохоор

зорьсон. Мөн түүнчлэн нийгмийн эгэх хариуцлагын санаачлагыг үр дүнтэй,

амжилттай хэрэгжүүлэхэд саад болж буй бэрхшээл, хүчин зүйлсийг тодорхойлохоос

гадна дэд төслийн хүрээнд болон МУНЭХБ төслийн хүрээнд түгээн дэлгэрүүлэх,

Нийлүүлэлт

Эрэлт

• Гүйцэтгэлийн үнэлгээ,

хяналт үнэлгээний

механизмууд

• Хэрэглэгчийн хороо

• Оролцоот

төлөвлөлтийн үйл явц

Нийгмийн эгэх хариуцлага

хэсэгньтогтвортойбайдалбөгөөдэнэньтөсөлдууссаныдарааороннутгийноролцогч талууд нийгмийн эгэх хариуцлагын санаачлагыг үргэлжлүүлэхүйл явц гэж А. Веттерберг, Д.В.Бринкерхофф,Ж.С. Хертц нар тодорхойлсон.Тогтвортой байдлын жишээ нь (a) төрийн хариу үйлдэл үзүүлэх үйл явцынхарагдах байдал; (б) хариу үйлдэл хийх төрийн нөөц (в) нийгмийн эгэххариуцлагад үзүүлэх улс төрийн дэмжлэг; болон (г) төрийн үйлчилгээнийталаартөрийнүүрэг,иргэдийнталаарххандлага.

Хөндлөнгийн үнэлгээний хүрээг өөрсдийн онцлогт дараахбайдлаартааруулсан:

12

Аргачлал

Хөндлөнгийн үнэлгээ нь тайлбарлахболон таамаглах байдлаар боловс-руулагдсан.Тусүнэлгээньдэдтөслийнбодит гүйцэтгэлийг баримтжуулах,дэд төсөл нь анхны төслийн баримтбичигт төлөвлөсөн үр дүндээ хүрсэнэсэхийгтодорхойлохоорзорьсон.

Мөн түүнчлэн нийгмийн эгэххариуцлагын санаачлагыг үрдүнтэй, амжилттай хэрэгжүүлэхэдсаад болж буй бэрхшээл, хүчинзүйлсийг тодорхойлохоос гаднадэд төслийн хүрээнд болон МУНЭХБтөслийнхүрээндтүгээндэлгэрүүлэх,өргөжүүлэн хэрэгжүүлэх боломжтойдэд төслүүдийг олж тодорхойлохзорилготойбайв.

МУНЭХБ төслийн дэд төслийнтэтгэлэг хүртэгчдийн (аймгууд) бүхтөлөөллийг хөндлөнгийн үнэлгээндоролцуулахаар төлөвлөсөн боловчөгөгдөлцуглуулахявцадоролцогчдыгсонгох болон ярилцлага хийх явцадзөвхөн тухайн үед судалгаандоролцох боломжтой оролцогчталуудыг хамруулсан (жишээ ньболомжиттүүвэрлэлт).

АймгуудАжилласанөдрүүд/

ЯрилцлагуудБайгууллагууд/Судалгаандоролцогчид

Увс2017оны

9-рсарын4-5

ОроннутгийнТББ-ынзохицуулагчболонИргэдийнхяналтынбүлгийнгишүүдАНЭ-ийнчанарынхэлтэсАймгийнЭМГАймгийнЗДТГ

Ховд2017оны

9-рсарын5-6

Сургуулийнзахирал,МянгадсумынЗДТГ-ындаргаАБГАймгийнтөвийнсумынсургуулийнзахирал,Сайндурынэцэгэхчүүдийнбүлэг,багшнарОроннутгийнТББ,төсөлхэрэгжүүлэгч(Бодлогынбүлэг)АймгийнНБХ

Сэлэнгэ2017оны9-рсарын8

СэлэнгэаймгийнИНБ-уудынсүлжээАймгийнНБХАймгийнЭМГАНЭ

Сүхбаатар2017оны

9-рсарын11

СүхбаатараймгийнИНБ-уудынсүлжээАймгийнЗДТГБаруун-УртсумынЗДТГАймгийнЭМГАНЭ

Хэнтий2017оны

9-рсарын12

ОроннутгийнТББ-ынзохицуулагчболонИНБ-ынтөлөөллүүдӨЭМТАймгийнЭМГ

Говьсүмбэр2017оны

9-рсарын18

ОроннутгийнТББ-ынзохицуулагчАймгийнНБХАймгийнЭМГ



13

Эцэст нь үндэсний ТББ-уудтай төслийн өөрчлөлтийн онол, орон нутгийнхамтрагчбайгууллагуудадтэднийүзүүлсэндэмжлэгийгтодруулахзорилгоорфокусбүлгийнярилцлагыгхийсэн.

2017 оны 9-р сарын 15-нд болсон уулзалтад Транспэйрэнси ИнтернэшнэлМонголиа,Бүхнийтболовсролынтөлөө!үндэснийэвсэл,Монголыннийгмийнэрүүл мэндийн мэргэжилтнүүдийн нийгэмлэг, Монфемнет, БХАН зэрэгбайгууллагуудынтөлөөлөлоролцсон.АрдчиллынболовсролтөвТББ-тай2017оны9-рсарын17-ндуулзав.

Уг үнэлгээний хүрээнд үндэснийТББ болон орон нутгийн ТББ-ынхамтрагчид болон орон нутгийнтөсөл хэрэгжүүлэгч дараах 3 голтөлөөллөөсярилцлагаавахбайв:

• Ороннутгийнзасаг,захиргаа(аймагболонсумынтүвшний,боломжтойбайвал)

• ТББ-ынзохицуулагчболониргэдийнхяналтын(мониторингийн)бүлгийнгишүүд

• Үйлчилгээүзүүлэгчид(Сургууль,эмнэлгүүд)

Дэд төслийн үнэлгээний мэдээлэл,өгөгдлийг нүүр тулсан ярилцлага,төслийн оролцогч талуудын уулзалт,цагхугацааболонзамынбэрхшээлээсшалтгаалан очиж амжаагүйаймгуудаас утсаар ярилцлагахийх зэрэг хэлбэрээр цуглуулсан.Судалгаанд оролцогчдод Дэлхийнбанкнаас имэйлээр мэдэгдэж,ярилцлагын орчуулгыг дотоодынзөвлөх Г.Пүрэвтогтох болон бусадорчуулагчидгүйцэтгэсэн.

Нүүр тулсан ярилцлага болонбүлгийнярилцлагыгдараахтөслийнаймгуудадгүйцэтгэсэн.

Утасныярилцлагыгдараахаймгийнтөлөөлөлтэйхийв.

Өвөрхангай2017оны

9-рсарын14

АймгийнНБХАймгийнБГСумынсургуулийнзахиралОроннутгийнТББ-ынзохицуулагч

Дорнод2017оны

9-рсарын14

АймгийнНБХАНЭОроннутгийнТББ-ынзохицуулагч

Хөвсгөл2017оны

9-рсарын16

АймгийнЗДТГ-ынхяналт,шинжилгээ-үнэлгээнийхэлтэсАймгийнНБХӨЭМТАНЭОроннутгийнТББ-ынзохицуулагч

Говь-Алтай2017оны

9-рсарын16ОроннутгийнТББ-ынзохицуулагчАБГ

14

ХОЁРДУГААР

ХЭСЭГ:

МУНЭХБ

ТӨСӨЛ БОЛОН

АЙМГИЙН ДЭД

ТӨСЛҮҮД



15

Төслийнхүрээндтавьсанзорилтуудыгбиелүүлэх,өмнө хэрэгжсэн нийгмийн эгэх хариуцлагынчиглэлийн төслүүдийн туршлага дээр үндэслэнМУНЭХБ төсөл нь орон нутгийн дэд төсөлхэрэгжүүлэгчдийн нийгмийн эгэх хариуцлагынчадавхийг бэхжүүлэх, орон нутгийн иргэдийнбүлгийнтулгамдсанасуудлаахамтдаашийдвэрлэхсонирхол, ойлголт, чадавхийг сайжруулахингэснээрсайнзасаглалыгбийболгониргэдийгчадавхжуулж төрийн үйлчилгээг сайжруулах,эдгээрийн үр дүнг ядуу иргэдэд түлхүү хүртээхзорилгоор орон нутгийн түвшинд оролцогчталуудтайтүлхүүхамтранажилласан.

Энэ зорилгын хүрээнд 10 аймгийн дэдтөслийг орон нутгийн засаг захиргаа, төрийнүйлчилгээ үзүүлэгч байгууллагуудтай (эрүүлмэнд, боловсролын салбарт) үр дүнтэй хамтынажиллагаа бий болгох боломжийг бүрдүүлэх,тэдний чадавхийг бэхжүүлэх, санхүүжүүлэх,техникийндэмжлэгүзүүлэхзорилгоорсонгосон.

Энэ хүрээнд МУНЭХБ төслөөс хэрэгжүүлсэн голажлууд:

1. Олон улсын болон үндэсний сургалтынбайгууллагатай (ANSA болон УдирдлагынАкадемитай хамтран) хамтран нийгмийнэгэх хариуцлагын сертификатын сургалтынзагварыгболовсруулжхэрэгжүүлсэн.

2. Эрүүлмэнд,боловсролынсалбарттулгамдсанасуудлыг шийдвэрлэх нийгмийн эгэххариуцлагын механизм болон санаачлагыгхэрэгжүүлэхтэтгэлэгийголгосон.

3. Үндэсний ТББ-уудаас зөвлөн туслах болонтехникийндэмжлэгийгүзүүлсэн.

16

Дэд төсөл хэрэгжүүлэгчдэд зориулсан сургалт

Дэд төслүүд

Дэд төсөл хэрэгжүүлэхээс өмнө,26 үндэсний ТББ-ын төлөөлөл, 10орон нутгийн ТББ-ын төлөөлөл, 10орон нутгийн төрийн байгууллагынтөлөөллөөс бүрдсэн нийт 46 хүнийгнийгмийнэгэххариуцлагын3өдрийнсургалтадхамруулсан.

Туссургалтынзагварыг

ANSA-EAP болон УдирдлагынАкадеми хамтран боловсруулжхэрэгжүүлсэн бөгөөд сургалтынзорилгонь“эрүүлмэнд,боловсролынүйлчилгээг сайжруулахын тулд ороннутгийн төрийн байгууллагатайхамтран хэрэгжүүлэх нийгмийн эгэххариуцлагынарга,хэрэгслийгөөрийн

онцлогт тохируулан тодорхойлох,ялгаж ойлгох, сонгох” оролцогчдынчадавхийгбэхжүүлэхбайв.

Сургалтын үеэр нийгмийн эгэххариуцлагын ойлголт болон дэдтөсөлдхэрэгжүүлжболохуйцтөрийнсанхүүгийн арга хэрэгслийн талаароролцогчдодмэдлэголгосонюм.

Уг сургалт нь МУНЭХБ төслийнчадавхи бэхжүүлэх ажлын хүрээндүндэсний болон орон нутгийн ИНБ-ын нийгмийн эгэх хариуцлагынсанаачлагыг хэрэгжүүлэх чадавхийгбэхжүүлэхзорилготойбайв.

Нийгмийн эгэх хариуцлагын сургалтын гол сэдвүүд (2016 оны 10-р сар)

• ТөрболонИНБ-тайажиллахтуршлага

• Нийгмийнэгэххариуцлаганьсайнзасаглалдхүргэхаргачлалболохнь

• Нийгмийнэгэххариуцлагынарга,хэрэгслүүд

• Аймгийндэдтөсөлдхэрэглэжболохнийгмийнэгэххариуцлагынхэрэгслүүд

МУНЭХБ төсөл эхлэх үеэр төслийнтэргүүлэх чиглэл болох ядуурлынтүвшин,нийгмийнэгэххариуцлагыгхэрэгжүүлэх бэлэн байдал, эрүүлмэнд болон боловсролын үзүүлэлтзэргийгшалгуур болгон 10 аймгийгсонгосон байна. Эдгээр нь Дорнод,Говь-Алтай, Говьсүмбэр, Хэнтий,Ховд, Хөвсгөл, Сэлэнгэ, Сүхбаатар,Увс, Өвөрхангай зэрэг аймгуууд юм.Эдгээр аймгуудын оролцогч талууднь хэд хэдэн чадавхи бэхжүүлэхүйл ажиллагаанд хамрагдсаны үрдүнд нийгмийн эгэх хариуцлагынсанаачлагын загвар боловсруулах,хэрэгжүүлэх боломжтой болсон.Дэдтөслийн сэдвийг тодорхойлохдооудирдамжид заасны дагуу энэ ньорон нутгийн тулгамдсан асуудалбуюу орон нутгийн хэрэгцээнднийцсэн асуудал байх ба эдгээрасуудлаароролцогчталуудхарилцанзөвшилцөлд хүрсэн байх нөхцлүүдбайв. Аймгийн оролцогч талуудтайуулзаж дэд төсөл хэрэгжилтийнявцад зөвлөн туслах үндэснийТББ-ыг өөрсдийн саналаар сонгохболомжийголгосонюм.

Арвандэдтөслийн7ньэрүүлмэндийнсалбарт үлдсэн 3 нь боловсролынсалбарт хэрэгжсэн. Ихэнхи төслүүдтөрийн үйлчилгээний чанар,хүртээмжийгүнэлждүгнэлтөгөхдөөИОК-ын аргачлал (4 төсөл); БХАН-



17

ийн боловсруулсан “олон нийтийноролцоот сургууль” загвар (2 төсөл);оролцогчталуудынсэтгэлханамжийгхууль тогтоомж, бодлогын хүрээндтавьсан стандартаар (худалдан авахажиллагааболонанханшатныэрүүлмэндийнүйлчилгээндээр);нэгтөсөлгуравдагч талын буюу хөндлөнгийнүнэлгээгээр; 1 төсөл БНБТ эвслийнболовсруулсан “сайн сургууль” зэрэгаргачлалыгашигласан.

Нийгмийн эгэх хариуцлагынаргачлалын хувьд нийт дэд төслүүдерөнхийдөөэрүүлмэнд,боловсролынүйлчилгээний чанар, хүртээмжийнасуудлуудад, тэр дундаа сүрьеэ,амны хөндийн эрүүл мэнд, түроршин суугчдын үйлчилгээнийчанар,хүртээмжидилүүнарийвчланчиглэжолонталторолцогчталуудынхамтын ажиллагаагаар дамжууланүнэлгээ хийсэн. Үнэлгээний үрдүнг цуглуулж нэгтгэн шийдвэргаргагчид, үйлчилгээ үзүүлэгчдэдтөрийн үйлчилгээг сайжруулахтөлөвлөгөө боловсруулах болон аргахэмжээ авах үндэслэл болохоортанилцуулсан байна. Дийлэнхүйлчилгээ сайжруулах төлөвлөгөөгИНБ-ын шууд оролцоотойгоорболовсруулсан(5төсөл)ба4төслийнхувьд төрийн үйлчилгээ үзүүлэгчиддавамгайлан ИНБ-ын заримсаналыг тусган боловсруулжээ.Нэг төслийн хувьд худалдан авахажиллагааны төлөвлөлт болонгэрээний хэрэгжилтэд иргэдийнтөлөөлөлоролцохбайдлаархудалданавах ажиллагааны үйл явцыгсайжруулахадчиглэсэн.

Дэдтөслүүдийнтовчтанилцуулгыгүзүүлвэл:

Салбар Аймаг Арга,хэрэгсэл Аргазүй

Эрүүлмэнд Дорнод ИОКОролцоотүнэлгээ,үйлчилгээсайжруулахтөлөвлөгөө

Боловсрол Говь-Алтай Сайнсургуульзагвар Оролцоотүнэлгээбатөлөвлөлт

Эрүүлмэнд Говьсүмбэр ИОКОролцоотүнэлгээ,үйлчилгээсайжруулахтөлөвлөгөө

Эрүүлмэнд Хэнтий

ӨЭМТстандарт,хяналтынхуудас,иргэдийнсэтгэлханамжийнсудалгаа

Оролцоотүнэлгээ,хамтарсанүйлчилгээсайжруулахтөлөвлөгөө

Боловсрол ХовдОлоннийтийноролцоотсургуулийнзагвар

Бодлогыншинжилгээ,оролцоотүнэлгээ,(сургуулийнтүвшний)оролцооттөлөвлөлт

Эрүүлмэнд Хөвсгөл3-дагчталынхяналт,үнэлгээ

Оролцоотүнэлгээ,үйлчилгээсайжруулахтөлөвлөгөө

Эрүүлмэнд Сэлэнгэ ИОКОролцоотүнэлгээ,хамтарсанүйлчилгээсайжруулахтөлөвлөгөөнийтөлөвлөлт

Эрүүлмэнд Сүхбаатар ИОКОролцоотүнэлгээ,үйлчилгээсайжруулахтөлөвлөгөө

Эрүүлмэнд Увс

Худалданавахажиллагааныхяналтынхуудас/Гэрээ,иргэдийнсэтгэлханамжийнсудалгаа

Оролцоотхудалданавахажиллагаанытөлөвлөлт,хяналт,үнэлгээ

Боловсрол ӨвөрхангайОлоннийтийноролцоотсургуулийнзагвар

Оролцоотүнэлгээ,хамтарсан(сургуулийнтүвшний)төлөвлөлт

Дэд төслүүд нь Улаанбаатарт төвтэй үндэсний ТББ-ын техникийн дэмжлэг,зөвлөмжийнүрдүндхэрэгжсэнболно.АрдчиллынболовсролтөвньДорнод,Сэлэнгэ, Сүхбаатар аймгуудад ажилласан бол БХАН нь Өвөрхангай, Ховдаймгуудад, МНЭМН нь Хөвсгөл, Говьсүмбэрт, Монфемнет байгууллага ньХэнтийаймагт,ТранспэйрэнсиИнтернэшнэлМонголиаУвсаймагтажилласанболБНБТэвсэлГов-Алтайаймагттустусажиллажээ.

18

ГУРАВДУГААР

ХЭСЭГ:

ДЭД

ТӨСЛИЙН

ҮНЭЛГЭЭ



19

Нэгдүгээр хэсэгт дурьдсаны дагуу энэ бүлэгт нийгмийн эгэххариуцлагын элементүүдийн (үр дүнгүүдийн) дагуу дэд төслийнхэрэгжилтийгүнэлэнбаримтжуулав.

Дэдтөсөлбүргурванүндсэнхэсгээсбүрдэнэ:

• Төлөвлөсөн үр дүн, зорилго (төслийн анхны баримт бичигттөлөвлөснийдагуу)болонодоогийнбодитгүйцэтгэл;

• Нийгмийнэгэххариуцлагынсанаачлагындагуубогиноболондундхугацаанддэдтөслийнхүрсэнүрдүн(Нийгмийнэгэххариуцлагынмеханизм,Засаглал,Иргэдийгчадавхжуулах,ТөрийнҮйлчилгээ,Тогтвортойбайдлынүрдүнгүүд);

• Боломж,давууталуудынүнэлгээ–сайжруулахзөвлөмж;

20

ДОРНОД АЙМАГ: ЭМЗЭГ БҮЛГИЙН ИРГЭДЭД ХҮРГЭХ ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭГ САЙЖРУУЛАХ НЬ ТӨСӨЛ

Дорнод аймаг “Эмзэг бүлгийниргэдэд хүргэх эрүүл мэндийнүйлчилгээгсайжруулах”дэдтөслийг“Ардчиллын боловсрол төв” (ДЕМО)ТББ-ындэмжлэгээрхэрэгжүүлсэн.

Дорнод аймгийн ИНБ-ын эвсэлтэйхамтран тус дэд төсөл нь эмзэгбүлгийн иргэдэд хүргэж буй эрүүлмэндийн үйлчилгээг сайжруулахзорилготавьжээ.

Төслийн зорилтот бүлэг нь эрүүлмэндийн тусламж үйлчилгээ авахболомжгүй Дорнод аймгийн төвийн1,2,8-рбагийн2922ядууиргэдбайв.

Дорнодаймагнь76,500хүнтэйбуюу22,900 өрхтэй, эдгээрийн 56,8% ньаймгийнтөвд,11,5%ньсумынтөвд,31,7%ньхөдөөамьдардагбайна.

Дорнод аймаг нь дундаж наслалтхамгийн багатай аймгуудын нэгбөгөөд иргэний бүртгэлийн бичигбаримтдутуу,байнгынхаяггүй,ядуузэргээс шалтгаалан эмзэг бүлгийниргэд эрүүл мэндийн даатгалдхамрагдаагүйтэй холбоотойгоор

ядууиргэдийннасбаралтынтүвшинөндөрбайдагбайна.

Дэдтөслийнхүрээндэрүүлмэндийнтөвүүдөөсхүргэжбуйэрүүлмэндийнүйлчилгээнийхүргэлт,илтодбайдлыгүнэлэх замаар эрүүл мэндийнүйлчилгээний чанар, хүртээмжийгсайжруулахзорилттавьсан.ИнгэхдээИОК-ынсудалгааныүрдүндсуурилантөрийн үйлчилгээний байгууллагахамаарал бүхий оролцогч талуудынхамтаар нэн ядуу, ядуу болон эмзэгбүлгийн иргэдэд эрүүл мэнд,нийгмийн даатгалын үйлчилгээгхүргэх “Үйлчилгээ сайжруулахтөлөвлөгөө” боловсруулахаартөлөвлөсөн. Төсөл эхэлсэний дарааороннутгийнИНБ-ынэвсэлАймгийнЗДТГ-тай Харилцан ОйлголцлынСанамжбичигбайгуулсанбасанамжбичгийндагуу12иргэнийнийгмийнбайгууллагын төлөөлөл, 8 иргэн,ИНБ-ын эвслийн 3 гишүүн, ЗДТГ,НБХ, АЭМГ, Нийгмийн даатгал,Бүсийн Эмчилгээ, Оношлогоонытөвийн (БЭОТ) холбогдох албан

тушаалтнууд,АймгийнИТХ-ынНБД-ынбүрэлдэхүүнтэйтөсөлхэрэгжүүлэхажлынхэсэгбайгуулагдсан.

Төсөл эхлэх үеэс ИНБ-ын эвсэлНийгмийн Халамжийн хэлтэс болонНийгмийндаатгалынхэлтсээсгаргажөгсөн эмзэг бүлгийн иргэдийнталаармашсайнмэдээлэлтэйбайсанболовч эдгээр иргэд наад захынэрүүл мэндийн үйлчилгээг хүртэхболомжгүй байдгаас гадна иргэдэмнэлэгтүзүүлэхцагавахынтулддорхаяж3-4удааочдог,цагавсныдарааэмчид үзүүлэхээр олон цаг хүлээдэгталааролжмэдсэн.

Нэнядууөрхийнгишүүдэрүүлмэндийндаатгалгүйнулмаасүйлчилгээгхүртэжчадахгүйбайна

Аймгийнтүвшиндэрүүлмэндийнүйлчилгээний

хүртээмжийгсайжруулсан

Иргэдийн онооны картынаргыгашигланэрүүлмэндийнүйлчилгээүзүүлэхбайдал,

илтодбайдлыгүнэлжээ

Дорнодын дэд төсөл



21

Төслийн баг дэд төслийг эрүүлмэндийн үйлчилгээний хүргэлт,чанар, хүртээмжийг сайжруулахболон эрүүл мэндийн тусламжүйлчилгээнд иргэдийн оролцоогхангахболомжгэжүзсэн.Харинороннутгийн засаг захиргааны зүгээсдэд төслийн хүрээнд 219 иргэнийгэрүүл мэндийн даатгалд хамруулахтодорхойзорилттавьсан.

Дээрдурьдсанзорилтуудадхүрэхийнтулддэдтөсөлдараахголажлуудыгхэрэгжүүлсэн.Үүнд:

1.ДЕМО ТББ-аас 40 иргэнд 3өдрийн ИОК-ын арга зүйнсургалт зохион байгуулсан.Сургалтын сүүлийн өдөр иргэдхууль эрх зүйн орчныг судалж,ИОК ашиглан үнэлгээ хийх голасуудлуудыг тодорхойлсон банийгмийндаатгалбодитбайдалдээр хэрхэн хэрэгждэг талаарсудлахааражлааэхэлсэн.

2.Төслийн оролцогч талуудтайтохиролцсоны дагуу, ИОК-ынсудалгаа нь иргэдийн эрүүлмэндийн тусламж үйлчилгээгхүртэхтэй холбоотой хүндрэлбэрхшээл болон эрүүл мэндийнажилтны өвчтөнтэй харилцажбуйёсзүй,хандлагадчиглэсэн.Судалгааны хүрээнд 5 голасуудлыгавчүзсэн.Үүнд:1.Эмч,эмнэлгийн ажилтны ёс зүй,хандлага;2.Эмнэлгийнажилтныажлын ачаалал; 3. Нийгмийн

эрүүл мэндийн боловсрол; 4.Эмнэлгийн цаг авах үйлчилгээ;5.Холбогдоххуультогтоомжийнхэрэгжилт; Тус судалгааг 2өрхийн эрүүл мэндийн төв(ӨЭМТ)болонБЭОТдээрхийсэнбайна.

3.ИОК-ын судалгаанд 112 эмч,эмнэлгийн ажилтан, БагийнЗасаг даргын ажлын албанаастодорхойлсон234эмзэгбүлгийниргэдхамрагдсан.

4.ИОК-ын дүнг хэлэлцэх,“Үйлчилгээ сайжруулахтөлөвлөгөө” боловсруулахнүүр тулсан уулзалтыгзохион байгуулсан. БЭОТ/АНЭ нийт ажилтнуудадзориулан мэдээллийн үйлажиллагаа зохион байгуулсанба эмнэлгийн захиралтайхамтран үйл ажиллагаанытөлөвлөгөөг удирдамжийндагууболовсруулсан.

5.3сарын“үйлчилгээсайжруулахтөлөвлөгөө”-г хэрэгжүүлэхажлын хүрээнд ИОК-ынсудалгаа болон нүүр туулсануулзалтын үеэр хэлэлцэгдсэнасуудлууд шийдвэрлэгдсэн.Онцлохажлуудыгдурьдвал:

Төрийн үйлчилгээний байгууллагынзүгээс (БЭОТ/АНЭ): Эмч, эмнэлгийнажилтнуудын ажлын ачааллыгбагасгах дүрэм, журамд өөрчлөлт

оруулсан ба өвчтөнд цаг товлохүйлчилгээг хөнгөвчилсөн.Үйлчлүүлэгчдэдзориулсанцагтовлох2 утас, эрүүл мэндийн үйлчилгээ,үйлчилгээний журмын талаархмэдээллийг иргэдэд хүргэсэн.Зөвлөх эмч нар ажлын өдрүүдийналь нэгд өөрийн хариуцсан тасаг,хэлтэст үзлэг, оношилгоо хийхээрболсон ба хөдөөгийн иргэдэд цагтовлохгүйгээрүзлэгхийхээрболсон.

Энэ шинэ системийг нэвтрүүлсэнээр1450иргэндэрүүлмэндийнзөвлөгөөөгсөнбаэрүүлмэндийнажилтныёсзүйг дээшлүүлэхийн тулд Үндэснийэрүүл мэндийн хөгжлийн төвөөсбагшурьжавчирчажилчдадсургалтзохионбайгуулсан.

22

Дэд төслийн богино, дунд хугацааны үр дүн

Тайлангийн эхний хэсэгт дурьдсаныдагуудэдтөсөлтусбүрийннийгмийнэгэххариуцлагынүрдүнгүүдийгбийболгоход оруулсан хувь нэмрийгүнэлэн баримтжуулсан байдлыгүзүүлвэл:

1. Төрийн байгууллагын эрэлт, нийлүүлэлт, хариуцан тайлагналтыг сайжруулахад чиглэсэн НЭХ-ын үйл ажиллагааг төлөвлөсөн байдал

ИргэдболонүйлчилгээүзүүлэгчхоёрталИОК-ынсудалгаандхамрагдсанаарэрүүл мэндийн үйлчилгээг хүргэхэдтулгарч буй бэрхшээлийг ялангуяаэрүүл мэндийн ажилтны ёс зүйболонхандлагынталаарххоёрталынялгаатайхандлагыгтодорхойлсон.

Талуудын ялгаатай хандлага,ИОК-д өгсөн үнэлгээний оноогтооцохгүйгээроролцогчталуудИОК-ын судалгааны үр дүнд өөрсдийнсаналыг илэрхийлсэн явдал ньнүүр тулсан уулзалт дээр өрнөсөнхэлэлцүүлгийнэхлэлболсон.

ИОК-ын тусгай шалгуур үзүүлэлтболон үнэлгээний хүрээ ньхэлэлцүүлэг зохионбайгуулахболонэрүүл мэндийн ажилтны ёс зүй,ажлын ачаалал, цаг товлох, эрүүлмэндийн боловсрол, нийгмийндаатгалын системийн талаар

хамтарсан үйл ажиллагаа төлөвлөххэмжүүрболсон.

Орон нутгийн засаг захиргаа,үйлчилгээний байгууллага, ИНБ-ынэвслийн төлөөл нийт 52 хүн 3 сархэрэгжүүлэх “үйлчилгээ сайжруулахтөлөвлөгөө”-г боловсруулсан. Тустөлөвлөгөөнд 25 төрлийн үйлажиллагааг хариуцах байгууллагынхамттодорхойлсон.

2. Орон нутгийн засаглал, иргэдийг чадавхжуулах, эрүүл мэндийн үйлчилгээг сайжруулах чиглэлээр хийгдсэн ажил

Засаглал: Аймгийн нийгмийндаатгалын хэлтэс эмзэг бүлгийн148 иргэнийг нийгмийн даатгалдхамруулан төрийн үйлчилгээнийталаармэдээллийгхүргэсэн. Төрийналбан хаагчид төрийн үйлчилгээгзөвхөн төрийн хариуцах ажилбиш бөгөөд иргэний оролцоо нь[үйлчилгээтэй холбоотой] асуудлыгхамтран тодорхойлох, шийдвэрлэхгарцыг хамтдаа хайх, [хамтран]хэрэгжүүлэх, мэдээллийг дээрээсдоош чиглэлд иргэдэд хүргэхсуваг гэдгийг ойлгосон. Нийгмийнбодлогын хэлтэс нь дэд төслийнхүрээнд төрийн үйлчилгээнийхүргэлттэй холбоотой зөрчил,дутагдал, гомдолд анхаарлаахандуулсан. ИНБ-ын хамтрагчбайгууллагатай хамтран ажиллажтэднийг сонссоноор “иргэдийнхэрэгцээнд нийцсэн бодлогохөтөлбөрийг боловсруулах” болом-жийгбийболгосон.

Төрийн талаас хариуцсан үйлажиллагааг хэрэгжүүлэх, зохионбайгуулах үүрэг бүхий аймгийнЗДТГ-ыннийгмийнбодлогынхэлтэс,сумын ЗДТГ-ын төлөөлөл бүхий 7хүний бүрэлдэхүүнтэй (байнгын бус)ажлынхэсгийгбайгуулсан.

Чадавхжуулах: Дэдтөслийнхүрээндтус тусын зорилго, чиглэл бүхийн8 ТББ нийгмийн эгэх хариуцлагыгсайжруулахзорилгоорнэгдэнхамтранажилласан. Төрийн байгууллагаэдгээр ИНБ-ын эвсэл, эвслийнгишүүн ТББ-уудыг төрийн ажлыггүйцэтгэх чадавхитай хамтрагчидгэж үнэлсэн ба нийгмийн бодлогынхэлтсийн ажилтан тэднийг “төрийналбан хаагчдаас илүүтэйгээр бодитамьдралд тулгамдсан асуудлыг олжхарахболомжтой”гэжүнэлжээ.

ИНБ-ын сүлжээний гишүүдээс 1гишүүн нь судалгааны арга зүйболон судалгааны ажлын заримтуршлагатай байсан ба ИОК нь бүхгишүүдийн хувьд шинэ зүйл байв.Үндэсний хамтрагч ДЕМО ТББ-ынонцолсноор төсөл хэрэгжүүлэгчидаргазүйгхурданхугацаандэзэмшиж,харилцааны ур чадварын давууталаа ашиглан орон нутгийн төрийналбан хаагчид болон үйлчилгээнийбайгууллагатай үр дүнтэй хамтранажиллажчадсан.

ИНБ-ын гишүүд нь иргэдэд 1.эрүүл мэндийн үйлчилгээнийстандартууд(жишээньөндөрнастан,хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд нэнтэргүүнд үйлчилгээг хүртэх талаар)2. Нийгмийн даатгалын хамраххүрээ, нийгмийн даатгалын сангаас



23

Хэдийгээр иргэд, ИНБ-уудыг“үйлчилгээсайжруулахтөлөвлөгөө”-гболовсруулахад оролцуулаагүйболовч тэдний саналыг асуудлыгшийдвэрлэх үйл ажиллагааныхүрээг тодорхойлоход ашигласанба хоёрдахь удаагийн үнэлгээгээрэдгээр асуудлууд дээр иргэдөндөр үнэлгээг өгсөн (иргэдийнсэтгэл ханамж 35.6%-с 54% хүртэлнэмэгдсэн). Энэ хүрээнд дараахьажлуудыггүйцэтгэсэн:

• Иргэдийн эрүүл мэндийнүйлчилгээний талаарх саналхүсэлтийг тэмдэглэх санал,хүсэлтийн дэвтрийг эмнэлэг дээрбайршуулсан;

• Эрүүл мэндийн ажилтны ёс зүй,хандлагыгсайжруулахадчиглэсэнсургалтуудыгзохионбайгуулсан;

• Эрүүл мэндийн үйлчилгээнийхүргэлтийг сайжруулах журамболовсруулсан ба иргэдэд эрүүлмэндийн үйлчилгээний талаарх

(Бодит түүвэр) Иргэдийн үнэлгээ, зөвлөмж(Үйлчилгээгүзүүлэхтөлөвлөгөөгхэрэгжүүлэхээсөмнөхасуулгынсудалгааныүрдүн)

Үнэлгээнийталбар ҮнэлгээЭрүүлмэндийнболовсрололгохүйлчилгээ 35.5(Ядуу)ХарилцааЭмчнарынёсзүй 39.4(Ядуу)Цагтовлохүйлчилгээ 31.9(Ядуу

Зөвлөмж:

• Олон нийтэд зориулсан сургалтыг сард нэг удаа сонирхолтой хэлбэрээр зохионбайгуулах

• Ороннутгийнтелевизороорэрүүлмэндийнболовсрололгоххөтөлбөрцацах

• Эмч,сувилагчнартзориуланHCCсургалтзохионбайгуулах

• Тогтмолүнэлгээгхийх

үйлчлүүлэгч өөрөөс төлсөн зардлыгнөхөн төлүүлэх тухай хууль эрх зүйнбаримтбичиг,дүрэмжурмынталаархиргэдийн ойлголтыг сайжруулахаргыгашигласан.Иргэнийнийгмийнбайгууллагын зөвлөлийн гишүүдаливаа тулгамдаж байгаа асуудлыгтодорхойлох, тэдгээрийн шийдлийгэрэлхийлэхтөрийнүйлажиллагаандоролцоо чухал болохыг ухаарчойлгосонбайна.

Үйлчилгээ үзүүлэх: Эхнийүнэлгээнийдараа хоёрасуудалдээрүйлчилгээүзүүлэгчдийнөөрсдийгөөүнэлсэн онооноос доогуур үнэлгээгиргэд өгсөн байсан. Иргэд эмчийнүзлэгийн цаг авах болон эмнэлгийнажилтны ёс зүйн талаар сэтгэлханамжгүйбайсан.

БЭОТ-ийн холбогдох албантушаалтнууд ИОК-ын судалгаагааргарчирсэнасуудлуудыгшийдвэрлэхталаартодорхойалхам,аргахэмжээгавчхэрэгжүүлсэн.

мэдээллийг хүргэх механизм бийболгосон;

• Эмзэг бүлгийн иргэдэд хүргэхэрүүл мэндийн боловсролыгнэмэгдүүлэх нээлттэй өдөрлөгийгзохионбайгуулсан;

• Шүдний тоног төхөөрөмж,нийгмийн эрүүл мэндийнболовсрол олгох болон ахмаднастны хүлээлгийн өрөөгтохижуулах санхүүжилтийгшийдвэрлэсэн;

3. Тогтвортой байдлыг хангах механизм.

Аймгийн Эрүүл мэндийн газраасзохион байгуулдаг хэрэглэгчийнсэтгэл ханамжийн судалгаанаасгадна төрийн үйлчилгээнийбайгууллагаас жилд нэг удаахөндлөнгийнүнэлгээгхийжбайхааршийдвэр гарсан. Тус үнэлгээгямар эх үүсвэрээр санхүүжүүлэх ньодоогоортодорхойгүйбайгааболовчаймгийн ОНХС-н санхүүжүүлэлтээршийдвэрлэхээртусгансаналыгИТХ-дөргөнбарьсан.

Аймгийн ЗДТГ-ын Нийгмийнбодлогын хэлтсээс ИНБ-ынмониторинг/хяналт-шинжилгээгодоогийндотоодхяналт-шинжилгээ,үнэлгээний тогтолцоонд нэвтрүүлэх,2018 оны төсөвт тусгах асуудлыгсудлаж байна. Ярилцлага хийхявцад энэ талаар тодорхойшийдвэргараагүйбайсанболно.

24

Үнэлгээ, зөвлөмж

Орон нутгийн ТББ-ын сүлжээнь орон нутгийн удирдлага,үйлчилгээний байгууллагатайсайн харилцаатай байж [үр дүнтэй]хамтран ажиллаж чадсаныг эндтэмдэглэхньзүйтэй.ХэдийгээрИОК-ынаргазүй,технологиордамжууланнийгмийн эгэх хариуцлагыгхэрэгжүүлэх нь тэдний хувьд шинэзүйл байсан боловч тэд ИОК-ынсудалгааг мэргэжлийн түвшиндгүйцэтгэсэн. Хэдий сайн зүйлсолон одоогоор байгаа ч нийгмийнэгэх хариуцлагыг ирээдүйд илүү үрдүнтэй хэрэгжүүлэхийн тулд дараахасуудлыг шийдвэрлэж ажиллах ньчухалюм:

• Нийгмийн эгэх хариуцлагынталаарх онол болон аргачлал ньхарьцангуй шинэ ойлголт боловчорон нутгийн ИНБ-ыг зөвхөнаргачлал, бэлтгэсэн асуулга,хэрэгслийгхүлээнавагч/хэрэглэгчталаас биш тэднийг аргачлалыгөөрсдөө бие даан боловсруулдагоролцогч болгох талаар үндэснийТББ-ын зүгээс технологийгдамжуулахньчухалюм.МөнороннутгийнИНБ-уудынхувьдНЭХ-ынталаарх ойлголтоо гүнзгийрүүлэх,бусад туршлагаас суралцаххэрэгцээажиглагдлаа.

• “Үйлчилгээг сайжруулахтөлөвлөгөө”-нд тусгагдсанихэнхи ажлууд нь эмнэлгийн(үйлчилгээний байгууллагын)

хариуцан хэрэгжүүлэх ажлуудбайсан бөгөөд эдгээр ажлууднь бараг бүхэлдээ эмнэлгийнажилтны ёс зүй, хандлагыгсайжруулахадчиглэсэнбайсан.

• ЗДТГ-ын санаачлан байгуулсансалбардундынажлынхэсэгньүйлажиллагааг хэрэгжүүлэх, зохионбайгуулахүүрэгтэйбайсанболовч148 иргэнийг нийгмийн даатгалдхамруулах, нийгмийн даатгалынталаар хууль тогтоомжийгтаниулах, сурталчлахаас өөрөөрүйлчилгээнийчанарыгсайжруулахталаарбарьцтай,тогтвортойажлыгхолбогдох байгууллагууд хэрхэнхийхталаартодорхойлоогүй.

• Иргэдийн хяналтыг одоогийн(хяналт-шинжилгээ, үнэлгээний/институцийн) тогтолцоонднэвтрүүлэх саналтай хэдий чэнэ талаар тодорхой зорилго,хэмжүүрийг тодорхойлоогүйбайгаабөгөөдиргэдийнхяналтыгзөвхөн одоо хэрэгжиж буйхөтөлбөр, төрийн үйлчилгээнийталаар мэдээлэл түгээх аргачлалгэжхарахаасхэтрэхгүй,нийгмийнэгэх хариуцлагын талаар болоннийгмийн эгэх хариуцлагынзасаглалыг сайжруулахад оруулжбуй хувь нэмрийн талаар гүнзгийойлголтхарааханбүрдээгүйбайна.

Дорнод аймгийн оролцогч талууднийгмийн эгэх хариуцлагынсанаачлагын тогтвортой байдлыгцаашид хангахад дараахзөвлөмжүүдийгхүргүүлжбайна:

• НЭХ-ын арга хэрэгслийн хэрэглээболон боловсруулалтад ороннутгийн ИНБ-ыг оролцуулан,хариуцуулан ажиллуулснааророн нутгийн оролцогч талуудцаашид төрийн бусад хөтөлбөр,үйлчилгээнд иргэдийн хяналтүнэлгээг хийх бүрэн чадамж,итгэлтэй болох юм. Цаг хугацааболон нөөцийн хувьд маш шахуубайсныг ойлгож болох боловчнийгмийнэгэххариуцлагынталаарилүү туршлагатай байгууллагын(жишээ нь УБ хотод байршилтайэсвэлхамтарсанбайгууллагуудаар)зөвлөгөө, удирдамжийн дагууасуулгыг орон нутгийн оролцогчталууд өөрсдөө ашигласан аргахэрэгслээ боловсруулсан бол илүүтустайүйлявцболохбайжээ.

• Иргэдийноролцооболоннийгмийнэгэх хариуцлагыг нэмэгдүүлэхарга хэрэгсэл болохынхоо хувьдИОК нь өөрийн сул болон давууталуудтай. Оролцогч талуудэхлээд төрийн үйлчилгээ үзүүлэх,хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байгааөнөөгийннөхцөлбайдлаасудлан,тулгамдаж байгаа асуудлаатодорхойлоод түүний дараатухайн асуудалтай шууд уялдахтохиромжтойаргыгавчашигласанбол илүү үр дүнд хүрэх байжээ.Иргэдийн онооны картын аргатөрийн үйлчилгээ, хөтөлбөрийнталаарх санал бодлыг тандахадтустай ч энэ аргыг хэрэглэхдээ эхолонлогийг төлөөлөх түүврийнхэмжээг зөв тодорхойлох нь



25

хэрэгцээгүй зардлыг багасган,тулгамдаж байгаа асуудлыгэнгийн аргаар түргэн шуурхайтодорхойлох боломжтой байдаг.Дэд төсөл нь нийгмийн даатгалдбүртгэлгүй байдлаасаа хамаараниргэд эрүүл мэндийн тусламж,үйлчилгээгхүртэжчадахгүйбайнагэсэн үндсэн асуудалд анхааралхандуулж байсан. Тиймээснийгмийн аудит (иргэдийнонооны картын арга нь ч бай)-ынарга хэрэгсэл ашиглан даатгалдхамрагдахгүй байгаа иргэдээтодорхойлоод дараа нь тухайниргэдийг даатгалд хамруулахталаархолбогдохбайгууллагуудтайярилцах хэрэгтэй байжээ.Дорнодаймгийндэдтөслийнхувьдэрүүлмэндийн даатгалд хамрагдахшаардлагатай 260 эмзэг бүлгийниргэдийг тодорхойлохын тулд

(төслийн үр дүнд 148 иргэнийгнийгмийн /ЭМД/ даатгалдхамруулсан) тулд шаардлагагүйүйл ажиллагаа, зардал гаргажээ(жишээньИОК-нсудалгаанд1120хүнийгхамруулсангэхмэт).

• Иргэдийн санал хүсэлтийгтодорхойлох, тусгах аргамеханизмыг одоогийн [хяналт-шинжилгээ, үнэлгээний/институцийн] тогтолцоонддараагийн санхүүгийн жилээснэвтрүүлэх санаачилгад анхааралхандуулах нь чухал. Ингэхдээ энэсанаачлагыг илүү албан ёсны,системчилсэнхэлбэрээр,мөнИНБ-ын гүйцэтгэх үүрэг, хариуцлагыгилүү тодорхой болгосноорөнөөгийн хяналт-шинжилгээ,үнэлгээний тогтолцоонднэвтрүүлэхболомжтойюм.

Нийгмийн эгэх хариуцлагын

механизм

Үр дүн

Тогтвортой байдалЗасаглал Чадавхжуулах Төрийн

үйлчилгээ

aХ a aХ a aЭрүүлмэндийндаатгалынхүртээмжийгнэмэгдүүлэхийгтулдбусаднийгмийнэгэх

хариуцлагынаргахэрэгслийгашиглах(жишээньнийгмийнаудит)

Дорнод аймгийн нэгдсэн үнэлгээ

26

Говьсүмбэр аймаг дэд төслийгМонголын нийгмийн эрүүл мэндийнмэргэжилтнүүдийн нийгэмлэгийн(МНЭММН) дэмжлэгтэйгээр хэрэг-жүүлсэн. ИОК-ын аргачлалаарэрүүл мэндийн ажилтнуудын ёсзүй, хандлага, зан үйлийн талаариргэдээссудалгааавчэрүүлмэндийнүйлчилгээ, эрүүл мэндийн ажилтныталаарх иргэдийн сэтгэл ханамжгүйбайдлыг шийдвэрлэх зорилготойтус төслийг хэрэгжүүлсэн. Төслийнхүрээнд эрүүл мэндийн үйлчилгээгсайжруулах, шатлал хооронд өвчтөншилжүүлэх тогтолцоог сайжруулахүндсэнзорилтуудыгтавьсан.

Аймгийн нэгдсэн эмнэлэг (АНЭ),сумын эрүүл мэндийн төвүүд,өрхийн эрүүл мэндийн төвөөр(ӨЭМТ)үйлчлүүлэгчиргэдурьдчиланцаг авахгүйгээр аймгийн нэгдсэнэмнэлгээр үзүүлэх, зөвлөгөө авах2009оны307-ржурмыгхэрэгжилтийгдэмжихзорилгоориргэдийнсаналыгэрүүлмэндийн тусламж, үйлчилгээгсайжруулахзорилгоорашигласан.

Дэд төслийг дэмжигчдийн зүгээсГовсүмбэр аймгийн иргэд эрүүлмэндийн тусламж, үйлчилгээнийталаар мэдээлэл дутмаг, эрүүлмэндийн санхүүжилт бага, эрүүлмэндийн үйлчилгээнд иргэдийноролцоо бага зэрэг шалтгаанаасхамааралтайгаар шаардлагатайиргэдэрүүлмэндийнүйлчилгээгавччаддаггүйгэжүзсэн.

Эрүүл мэндийн үйлчилгээнийчанар хүртээмж зохих стандартыншаардлага хангахгүй байгаа олон

шалтгаан байгаа боловч эмнэлгийнмэргэжилтний ёс зүйн асуудлыгоролцогч талууд гол асуудал гэжтодорхойлсон.Учирньиргэдүзлэгийнцагавахадүүсдэгхүндрэл,эмнэлгийнажилтнытаагүйхарилцаа,иргэдийнсэтгэл ханамжгүй байдлыг судланүйл ажиллагаагаа сайжруулдаггүй,ажлын өндөр ачааллаас үүдэлтэйстресс, дарамтыгөвчтөнд гаргах гэхмэтхүндрэлийгбиеэрмэдэрчтуулдагбайна.

Төсөл эхлэх үеэр эрүүл мэндийнажилтнууд иргэдийн үнэлгээнийдүгнэлтийг эсэргүүцсэн боловчяваандаа зорилготой, зохионбайгуулалттай үйл явцын үр дүндиргэдээс гарсан санал болох эмзэгбүлгийн иргэдэд эрүүл мэндийнүйлчилгээг хүргэх, иргэдэд ТББ-рдамжуулан зохион байгуулалттай,хамтарсанэрүүлмэндийнмэдээллийгтүгээх шаардлагатай зэргийгойлгосон.

ГОВЬСҮМБЭР АЙМАГ: ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ТУСЛАМЖ ҮЙЛЧИЛГЭЭНД ХЭНИЙГ Ч ОРХИГДУУЛАХГҮЙ БАЙХ НЬ ТӨСӨЛ

Эрүүлмэндийнмэргэжилтнийёсзүй,хандлагаболонэрүүлмэндийн

үйлчилгээнийталаариргэдийнсэтгэлханамжгүйбайдал

Эрүүлмэндийнүйлчилгээ,шатлалхоорондөвчтөн

шилжүүлэхтогтолцоо,эрүүлмэндийнүйлчилгээний

талаармэдээллийнхүртээмжийгсайжруулах

ӨЭМТ болон АНЭ-ийн үйлчилгээг Иргэдийн Онооны Картаар үнэлсэн

Говьсүмбэр аймгийн дэд төслийн товч



27

Дэд төслийг АЗДТГ-ын нийгмийнбодлогын хэлтэс удирдлага, зохионбайгуулалтаар хангаж ажилласанба ажлын хэсгийг ахалсан. Тусаймагт ИНБ-ын эвсэл албан ёсоорхараахан бий болоогүй боловч тусдэд төслийг орон нутгийн 4 ТББхамтран хэрэгжүүлсэн.АймгийнЗД-ын захирамжаар төсөл хэрэгжүүлэхажлын хэсгийг ЗДТГ, АЭМГ, ӨЭМТ,ТББ, иргэдийн төлөөлөлтэйбайгуулсан. ИОК-ын судалгаагааргарсан эрүүл мэндийн ажилтны ёсзүйг сайжруулах, эрүүл мэндийнтусламж үйлчилгээний чанар,хүртээмжийг сайжруулахын тулдажлынхэсгээсдараахголажлуудыгзохионбайгуулсан:

1.Эрүүл мэндийн тусламж,үйлчилгээний чанар, хүртээмжидтулгамдсан асуудлыг тодорхойлохуулзалтыг орон нутгийн иргэдтэйхийсэн. 2 удаагийн уулзалтын үрдүндороннутгийнбайгууллагууд,төрийн албан хаагчдын саналаардэд төслийн хүрээг нарийвчлантодорхойлсон.

2.МУНЭХБ төслийн хамтрагчбайгууллага болох Ардчиллынболовсрол төв (ДЕМО) ТББ-ыгурьжИОК-ынаргазүйнсургалтыгзохионбайгуулсан.

3.Хоёрсудалгааныбагажиллуулсан.Эхний баг АНЭ дээр нөгөө багӨЭМТ дээр ажилласан. АНЭ дээрэмнэлгийн мэргэжилтнүүдийнёс зүй, зан үйл, мэргэжлийн урчадвар,эрүүлмэндийнүйлчилгээ,

хөтөлбөрийн талаар мэдээллийнхүртээмж, хүний нөөцийнхангамж, үзлэгийн цаг авахадзарцуулж буй хугацаа зэргийгүнэлсэн. ӨЭМТ дээр эмнэлгийнмэргэжилтнүүдийн ёс зүй, занүйл, харилцаа хандлага, хүнийнөөцийнхангамж,шатлалхоорондөвчтөн шилжүүлэх тогтолцоозэргийгүнэлсэн.Нийт1800иргэдсудалгаанд хамрагдсанаас 1003нь АНЭ-г, 797 нь ӨЭМТ-г үнэлсэнба нийт эмнэлгийн ажилчдын37,6 хувь нь судалгаанд оролцсонбайна.

4.“Үйлчилгээ сайжруулахтөлөвлөгөө” боловсруулах нүүртулсан уулзалтад АЗДТГ, АЭМГ,иргэд, ТББ-ын төлөөлөл 25 хүноролцсон.

5.“Үйлчилгээ сайжруулахтөлөвлөгөө”-нд тусгагдсан үйлажиллагаануудыг хэрэгжүүлсэн.Орон нутгийн ТББ-с эмнэлгийнажилчдын ёс зүй, зан хандлагыгөөрчлөх,дэдтөслийнхэрэгжилтэдтэдний дэмжлэгийг авахынтулд хариу талархлын аргахэмжээнүүдийгзохионбайгуулсан.АЭМГ-ын зүгээс иргэд өөрийнбиеэр оочерлож цаг авахгүйгээрэмнэлгийнүзлэг,оношлогооныцагавахболомжтойцахимбүртгэлийнсистемийг нэвтрүүлсэн бахарилцагч, өвчтөнүүдэд чиглэсэнүйлчилгээ,эмнэлгийнажилтныёсзүйзэрэгцувралсургалтуудыгнийтажилтнуудадзохионбайгуулсан.


Тайлангийн эхний хэсэгт дурьдсаныдагуудэдтөсөлтусбүрийннийгмийнэгэх хариуцлагын үр дүнг бийболгоход оруулсан хувь нэмрийгүнэлэн баримтжуулсан байдлыгүзүүлвэл:


Төсөл хэрэгжиж эхлэх үеэс төслийнбаг төслийн зорилго болон эрүүлмэндийнүйлчилгээгхүргэхэдтулгарчбуй бэрхшээлийг тодорхойлоходиргэдийг оролцуулахад анхаарчажилласан. Аймгийн ЗД-ынзахирамжаар байгуулсан ажлынхэсгийн бүрэлдэхүүнд иргэд, ИНБ-ын оролцоог хангахад ач холбогдолөгч тэдний оролцоог хангажажилласнаас гадна ЗДТГ, ЭМГ,ӨЭМТ-н холбогдох албан тушаалтнытөлөөллийгхангасан.

ИОК-ын судалгаанд иргэдийноролцоогхангахыгихэдчухалчилсанба судалгаанд зорилтот эмзэгбүлгийн иргэд, ядуу иргэдийноролцоо өндөр байсан. Ажлынхэсгийн баталсан үнэлгээнийшалгуур үзүүлэлт, бүрдэл бүхий 5асуудлын хүрээнд эрүүл мэндийн

28

үйлчилгээг иргэд болон үйлчилгээүзүүлэгчид(0-100оноогоор)үнэлсэн.Эдгээр 5 үнэлгээний хүрээ нь: эрүүлмэндийн ажилтнуудын ёс зүй, занүйл, мэргэжлийн ур чадвар, эрүүлмэндийн үйлчилгээ болон засгийнгазраас хэрэгжүүлж буй үндэснийхөтөлбөрийн талаар мэдээллийнхүртээмж,эрүүлмэндийнүйлчилгээгавахад зарцуулж буй цаг, шатлалхоорондөвчтөншилжүүлэхтогтолцоо(ӨЭМТ-дхамааралтай)зэрэгболно.

Судалгаанд оролцогч иргэдбүх асуултуудад “сайжруулахшаардлагатай” гэж хариулсан ньүйлчилгээ үзүүлэгчдийн өөрсдийнүнэлгээнээс бага байв. (жишээ ньэрүүлмэндийнажилтныёсзүйдээрүйлчилгээүзүүлэгчид100-с87оноогөөрсөддөө өгсөн бол иргэд 41 онооөгсөнбайв.)

“Үйлчилгээ сайжруулах төлөвлөгөө”боловсруулахад орон нутгийнТББ-ын төлөөлөл, АЗДТГ, АЭМГ,АНЭ-ийн удирдлагууд оролцсон.Төлөвлөгөөнд8голажилтөлөвлөсөнба үүнд: ёс зүйн хороо байгуулах,эмнэлгийн ажилтны хандлага, занавирыг сайжруулах сургалтуудыгзохион байгуулах, хүний нөөцийнхангамжийг сайжруулах (байнгынүйлчлүүлэгчдээс гадна түр оршинсуугчдад эмнэлгийн тусламжүйлчилгээхүргэх)зэрэгбагтсан.

2. Орон нутгийн засаглал, иргэдийг чадавхжуулах, эрүүл мэндийн үйлчилгээг сайжруулах чиглэлээр хийгдсэн ажил

Засаглал: Нийгмийн бодлогынхэлтсээр дамжуулан АЗДТГ төслийн

үйл ажиллагааг удирдлагазохион байгуулалтаар хангажнүүр тулсан уулзалтад идэвхитэйоролцсон. “Үйлчилгээ сайжруулахтөлөвлөгөө”-ний дагуу АЭМГ болонАНЭ-ын хариуцан хэрэгжүүлэх үйлажиллагааныбиелэлтэдхяналттавихүүргийгАЗДТГхүлээсэн.

Нүүр тулсан уулзалт, хэлэл-цүүлгүүдийн үеэр эмнэлэгттулгамдсан асуудлуудын нэгээр зүрхсудасны кабинеттэй болох асуудалбайсан ба АЗДТГ-аас уг асуудлыгшийдвэрлэхийн тулд олон улсындонор байгууллагуудаас санхүүжилтхүссэнболовчамжилтгүйболсон.Тускабинетийн өртөг нь орон нутгийнтөсвөөс санхүүжүүлэх боломжгүйөндөр өртөгтэй учраас ЗДТГ-сирэх оны улсын төсвийн хөрөнгөоруулалтын жагсаалтад оруулсанба 2018 оны орон нутгийн Засагдаргын мөрийн хөтөлбөр, ороннутгийн төсөвт мөн адил тусгахаартөлөвлөсөнбайна.

Нийгмийн бодлогын хэлтэс ньИОК/иргэдийн хяналт үнэлгээнийталаар тодорхой ойлголттой болсонгэж үзэж байгаа бөгөөд өөрийнхяналт-шинжилгээ, үнэлгээнийүйл ажиллагаандаа ИОК-н аргазүйг оруулахаар журмын төсөлболовсруулж аймгийн ИТХ-дбатлуулахаарөргөнбарьсан.

Чадавхжуулах: МУНЭХБ төсөлхэрэгжихээс өмнө Говьсүмбэраймгийн ТББ-ууд нь хамтарчажилласан туршлага байхгүйбайсан. Төслийг хэрэгжүүлэгч ТББнь бусад олон улсын байгууллагууд

болох ГОУХАН (GIZ), Мерси Коргэх мэт байгууллагуудын төслийгхэрэгжүүлж байсан туршлагатайболовч засаглалын чиглэлээр бусадТББ-уудтай хамтарч ажиллажбайсан туршлагагүй байв. ТББ-ынзохицуулагчийн дүгнэснээр ороннутгийн засаг захиргааг иргэдийнөмнө хариуцлага хүлээдэг болгохзорилгынүүднээсороннутгийнТББ-уудньдэд төслийн хүрээнд хамтарчажиллах шаардлагатай болсонбайна.

Төрийн үйлчилгээ: Говьсүмбэраймгийн эрүүл мэндийн үйлчилгээгхүргэхэд тулгарч буй олон хүндрэлбэрхшээлүүдээс орон нутгийноролцогч талууд (засаг захиргаа,ТББ-ууд) эмнэлгийн ажилтнуудынёсзүйнасуудлыгголасуудалболгонтодорхойлж үнэлгээ хийн саналзөвлөмжболовсруулсан.

АЭМГ-н зүгээс эрүүл мэндийнажилтнуудын ёс зүйн асуудалнь цаг хугацаа шаардсан, мөнзарим суурь асуудлуудыг (нэмжэмнэлгийн ажилтнуудыг ажилдавах, цалинжуулах зэргээс гаднанийгмийн даатгалтай холбоотойасуудлууд гэх мэт) шийдвэрлэжбайж сайжирна гэдгийг хүлээнзөвшөөрсөн. Хэдий байдал иймбайгаа боловч дэд төслийн хүрээнднүүр тулсан уулзалтууд, ёс зүйнсургалтуудыгхийснийдараа5сарындарааявагдсанхоёрдахьүнэлгээгээрсудалгаанд оролцогчид өндөрүнэлгээөгсөнбайна.

Мөн түүнчлэн өнөөгийн байдлаариргэдийн өгсөн үнэлгээ болон



29

үйлчилгээ үзүүлэгчдийн өгсөнүнэлгээнийхоорондбагазөрүүгарсангэжтэмдэглэсэн.Хэрэглэгчийнсэтгэлханамжийнтүвшинэнэсудалгаагаартодорхой болсоноос гадна саналгомдол, хүсэлтийн тоо буурсанүзүүлэлттэйбайна.

“Үйлчилгээсайжруулахтөлөвлөгөө”-нд тусгагдсан бүх ажлууд харааханхэрэгжижамжаагүйболовчтодорхойалхмууд хийгдсэн ба үүний нэг ньцахим бүртгэлийн систем юм. Энэсистемээр ӨЭМТ-с АНЭ-т үзлэгийнцагавахболомжтойболсон.АНЭдээрбайгуулагдсан ёс зүйн хороо нь ёсзүйнзөрчилгаргасанэрүүлмэндийнажилтантай хариуцлага тооцохжурмын төслийг боловсруулсанбайна. Үйлчлүүлэгчиддээ бүрэнанхаарал тавьж үйлчлэхийн тулдӨЭМТ-ын дарга ажлын цагаарнийгмийн сүлжээ ашиглахыгхориглож интернэт холболтыгтүр хориглох аргаа хэмжээ авчажилласан байна. Ёс зүйн салбархорооньдүрмийндагууажилласнаарэмч,эмнэлгийнмэргэжилтнийёсзүйхарилцаа хандлагыг өөрчлөх, соёнгэгээрүүлэхаргахэмжээгтасралтгүйхийхболомжнөхцөлөөрхангагдана.

Тус хороо нь 2018 оноос эхлэн үйлажиллагааны төлөвлөгөө гарганэмч, эмнэлгийнмэрэгжилтнүүдээ ёсзүйн хэм хэмжээг зөрчих зөрчлөөсурьчилан сэргийлэх, зөрчлийгарилгуулах зэрэг арга хэмжээгтасралтгүйхийхболомжтойболсон.

3. Тогтвортой байдлыг хангах механизм.

Орон нутгийн ТББ-уудын хувьдорон нутгийн захиргаа, төрд хүргэхсанал боловсруулах, дуу хоолойгоохүргэхэд чадавхиа улам сайжруулахшаардлагатайгэжүзэжбайна.Эрүүлмэндийн үйлчилгээний хүргэлтийгүнэлэхэд тэд өөрсдийгөө эрүүлмэндийн салбарын мэргэжилтнүүдбиш, мөн эрүүл мэндийн салбарынталаар өөрсдийгөө мэдээлэл дутуугэж үнэлэн эргэлзэж байсан. Гэвчтэд өмнө нь ОНХС-ийн хэрэгжилтэдхяналт-шинжилгээ хийн дэдтөсөл хэрэгжүүлж байсан учраасорон нутгийн захиргаатай ажлынхарилцаа тогтоон иргэдийн хяналт-шинжилгээний талаар өөрсдийгөөтаниулахболомжтойбайсан.

Цаашид (орон нутгийн засагзахиргаанаас) ОНХС-ийн төлөвлөлт,төсөв, гүйцэтгэлд иргэдийноролцоог ханган (орон нутгийн ТББ-тай хамтрах) хүсэл эрмэлзэл байгааболно.

АймгийнЗДТГ-ынзүгээсдэдтөслийнтогтвортой байдлыг хангахынтулд 2018 оны үйл ажиллагаанытөлөвлөгөөний эрүүл мэндийнхөгжлийн хөтөлбөрт иргэдийнхяналт, үнэлгээг тусгах боломжийгсудлажбайна.

АНЭ-ийн хувьд өмнө нь дотоодүнэлгээний үр дүнг олон нийтэдтанилцуулдаггүй байсан ба учир ньугажлыгэмнэлгийндотооджурмыннэгхэсэггэжүзэжбайсан.

Нийгмийнбодлогынхэлтсээсбодлогоболовсруулах, шийдвэр гаргах үйлявцад иргэдийг чухал оролцогч талгэж хүлээн зөвшөөрөн аймгийнүйл ажиллагааны төлөвлөгөөнийбиелэлтэд жил бүр хөндлөнгийнмониторинг/хяналт-шинжлгээхийлгэх, үр дүнг олон нийтэд болонаймгийн ИТХ-д танилцуулснаарбодлогоболовсруулахболоншийдвэргаргах явцад иргэдийн саналыгтусгахболомжтойгэждүгнэжбайна.

ӨЭМТ-ийн хувьд ИОК-ыг өрхийнэмнэлгийн түвшинд ашиглах, ороннутгийн ТББ-р өрхийн эмнэлгийнүйлчилгээг жилд 2 удаа үнэлүүлэхба үнэлгээний үр дүнг олон нийтэдтайлагнахсонирхолтойбайв.

Үнэлгээ, зөвлөмжүүдДэд төслийн оролцогч талуудГовьсүмбэр аймгийн эрүүл мэндийнтусламж үйлчилгээнд тулгамдсанолон суурь асуудлаас илүүгээрэрүүл мэндийн ажилтны ёс зүй,хандлагын асуудалд анхаарч угасуудлыг шийдэхийн тулд тодорхойарга хэмжээнүүдийг хэрэгжүүлэнажилласан.

Орон нутгийн удирдлага иргэдийноролцоогхангантэднийсаналыгавахбайдлаарасуудалдөнгөцхандаснаарэрүүл мэндийн үйлчилгээнийхүргэлтэд стратегийн шийдэлолоогүйбайна.

ЭМГ-ын холбогдох ажилтнуудтай

30

хийсэнярилцлагынүеэряагаадэрүүлмэндийн ажилтнууд өвчтөнүүдтэйхарилцахдаа сөрөг зан үйл гаргадагталаархсуурьшалтгааныгтэдойлгожбайсан.

АНЭ болон ӨЭМТ нь орон тооныдутагдалтай, санхүүжилт багатай,ажлын ачаалал ихтэй зэрэг ньэмнэлгийн ажилтны сөрөг занүйлийгзөвтгөхшалтгаанбишболовчэдгээршалтгааныулмаасэмнэлгийнажилтнууд ажлын стрессээ өвчтөндгаргаж тэдэнд үзүүлэх ёстойүйлчилгээгээүзүүлдэггүйбайна.

Нийгмийнэгэххариуцлагыгцаашидүр дүнтэй хэрэгжүүлэхийн тулддараах асуудлуудыг шийдвэрлэжажиллахшаардлагатай:

• Засаглалынүйлявцадстратегийншийдэл шаардсан аль ч салбартасуудлыг шийдвэрлэх зорилго,аргачлалыг тодорхой болгох,иргэдийн үйлчилгээний талаархсэтгэлханамжгүйбайдлыгшийдэхзорилгоор өнгөцхөн, түр зуурыншийдэлгаргахгүйбайх.

Сайн дурын ажилтнуудыг зохионбайгуулж ажиллуулах, томоохонсудалгааг гүйцэтгэх, өгөгдөлцуглуулах, боловсруулах болондүгнэлтийгтанилцуулах,оролцогчталын саналыг тусгах зэрэгажлууд нь техникийн мэдлэг, урчадваршаардахаасгаднахөрөнгөмөнгөний ихээхэн нөөцийгшаарддаг. ЭМГ-ын зүгээс АНЭболон ӨЭМТ-ийн ажилтнуудын ёсзүй, хандлагын асуудал нь эрүүл

мэндийнсалбарынтомоохонсуурьасуудлыг хөндөж байгаа гэдгийгхүлээнзөвшөөрсөн.

Оролцогч талууд иргэдийг илүүстратегийн ач холбогдолтой,цогц асуудлыг шийдвэрлэхэдоролцуулахын тулд ОНХС-ынтөлөвлөлт болон хэрэгжүүлэлтэдтэдний оролцоог хангажажиллахаас эхлэх нь чухал. УчирньэдгээрТББ-уудньэнэчиглэлээражиллах сонирхолтой бөгөөдиргэдийнсаналыгавахтехникийнурчадвартай.

• Иргэдийнүүрэг,иргэдийнсаналыгзасаглал болон шийдвэр гаргахүйл ажиллагаанд тусгаснаарнийгмийн эгэх хариуцлагынсанаачлага хэрэгждэг. Бүтээлчхамтын ажиллагааны хүрээндиргэдболонтөрөөрсдийгөөзөвхөнмэдээлэл дамжуулагч, түгээгчтөдий гэж харахгүйгээр шийдвэргаргахад оролцогч, хөтөлбөрийг


механизм

Үр дүн


үйлчилгээ

aХ aХ aХ a aХ

Нийгмийнэгэххариуцлагынталаархойлголт,чадавхийггүнзгийрүүлэх

хэрэгжүүлэгч талууд гэж харах ньзүйтэй.

• Говьсүмбэраймгийнхувьдтөслийнцаашдын тогтвортой байдлыгхангахад чиглэсэн иргэдийноролцоот хяналт үнэлгээниймеханизм нь бүх оролцогчталуудынхувьдсаналнэгдсэнүнэтзүйл хараахан болж амжаагүйбайна.

ТББ-ууд өөрсдийн ур чадварыгтөрийн үйлчилгээ, хөтөлбөрийгүнэлэхэд хангалтгүй гэж харжбайгаа бол харин төрийн зүгээсТББ-уудыг мэдээлэл түгээххэрэгсэл гэж харж байна.Үйлчилгээ үзүүлэгчдийн хувьдиргэд эмнэлгийн ажилтнуудадтулгамдсан асуудлыг ойлгоснооргомдолбагагарганагэжүзэндэдтөслийг эмнэлгийн ажилтнуудболон иргэдийн хоорондын зайгбагасгахаргахэрэгсэлгэжүзсэн.

Говьсүмбэр аймгийн нэгдсэн үнэлгээ



31

ХЭНТИЙ АЙМАГ: ОЛОН НИЙТИЙН ОРОЛЦООТ ХЯНАЛТЫН МЕХАНИЗМЫГ НЭВТРҮҮЛЭХ НЬ ТӨСӨЛ

Хэнтий аймагт анхан шатныэрүүл мэндийн тусламжийг бусадаймгуудын адил Өрхийн эрүүлмэндийн төвөөр (ӨЭМТ) дамжинүзүүлдэг бөгөөд эдгээр нь төрийнүйлчилгээг гэрээлэн гүйцэтгэххувийн, сайн дурын эрүүл мэндийнбайгууллагууд юм. Үйлчилгээүзүүлэх гурвалсан гэрээнд аймгийнЗасаг дарга болон Эрүүл мэндийнгазрын даргын гарын үсэг зурснаарбаталгааждаг. Энэхүү гэрээндгүйцэтгэлийн үнэлгээний тухайзаалтууд орсон байх боловч тэдгээрнь бусад оролцогч талуудын санал,

дүгнэлтийг тусгаагүй байх бөгөөдуг гэрээг “ёс төдий” шинэчилсээрявдаг байна. Дэд төслийн хүрээндхоёр ӨЭМТ-тэй хамтран ажилласан(эхнийх нь хүн ам ихтэй аймгийнтөвдүйлчилдэг,хоёрдахньаймгийнтөвөөс алслагдмал ядуу иргэдэдүйлчилдэг)байна.

Хэнтийн дэд төсөл нь ӨЭМТ-ийнгүйцэтгэлийн үнэлгээнд гуравдагчталын хяналтын механизмыгнэвтрүүлснээр эрүүл мэндийн анханшатнытусламж,үйлчилгээнийчанарболон хүртээмжийг сайжруулахыгзорьсонюм.

Эрүүл мэндийн яамнаас баталсанстандартболонӨЭМТ-тэйбайгуулсангэрээнийзаалтуудаасхарахад,иргэднь ӨЭМТ-ийн гүйцэтгэл, тус гэрээгүзэглэсэн хоёр тал болох аймгийнзасаг дарга, Эрүүл мэндийн газрынгэрээний үүргийн биелүүлэлтийгүнэлэх эрхтэй байна. Үнэлгээнийүр дүнг шинжлэн дүгнэж, ӨЭМТ-тэй байгуулсан гэрээг үнэлэх болоншинэчлэх явцад ашиглаж, мөн

Аймгийнзасагдаргынтамгынгазрынүйлажиллагаанытөлөвлөгөөндчбастусгасанбайна.

Хэнтий аймгийн дэд төслийнхэрэгжилтийг нийслэлд үйлажиллагааявуулдагМонфемнетТББ-ын үндэсний сүлжээнээс удирданзохион байгуулж, орон нутгийнТББ, тусдэдтөслийнхүрээндүүсгэнбайгуулагдсан мониторингийнбагууд, гэрээний хугацааньдууссанхоёр(2)ӨЭМТболонтэдгээртхамаарахЗДТГ-тайхамтранажилласанюм.

Орон нутгийн ИНБ-ын сүлжээ нь 20идэвхтэй гишүүдтэй ба, үүнээс 9байгууллага нь хэрэгжилтийн багтсонгогдон, үүн дээр төслийн ӨЭМТ-үүд байрлаж буй багуудаас 10 хүннэмж орон, нутгийн захиргааны 4төлөөлөгч багтсан байна. Харилцанойлголцлын санамж бичигт гарынүсэг зурж, Нийгмийн БодлогынХэлтсийн дарга аймгийн Засагдаргыгтөлөөлөхөөрсонгогджээ.

Анханшатныэрүүлмэндийнтусламж

үйлчилгээнийчанар,хүртээмжмуу

Гэрээнийзаалтуудаднийцүүлэнанханшатныэрүүлмэндийнтусламжүйлчилгээгсайжруулах

Хэрхэн:ӨЭМТ-тэйбайгуулсангэрээнийхолбогдохталуудын(ӨЭМТ,Аймгийн

засагдарга,ЭМГ)гүйцэтгэлийнүнэлгээнд3-дагчталынхяналтыгоролцуулах

Хэнтийн дэд төслийг зураглан харахад...

32

Хэнтий аймагт хэрэгжсэн МУНЭХБТ-ийн дэд төслөөр дамжууланорон нутгийн ИНБ-ын сүлжээ ньэрүүл мэндийн үйлчилгээнийхүргэлтийг сайжруулах, үйлчилгээүзүүлэгч хувийн байгууллагуудтайбайгуулсан гэрээг хянах үйл явцадиргэдийн оролцоог бэхжүүлэхболомжоор хангагдсан байна.Төслийнхэрэгжилтийнороннутгийнбагийн нэг хэсгийн хувьд, ИНБ-ынсүлжээний зохицуулагч нь төслийннэлээд хэдэн чухал шийдвэртхувь нэмэр оруулсан бөгөөд үүндтухайлбалбагийнгишүүдийгсонгох,асуудлыгтодорхойлохбадэдтөслийнтөлөвлөлтзэрэгторолцсонюм.

Тусдэдтөслийнхувьдэрүүлмэндийнанхан шатны тусламж үйлчилгээгдараах арга замаар дамжинсайжруулна гэсэн зорилт тавьсанбайна:

a) ӨЭМТ-ийн гэрээнүүдэд олоннийтийн оролцоот хяналтынмеханизмыг нэвтрүүлэх(үйлчилгээ үзүүлэгч 4байгууллагаас2-гсонгон);

b) ИНБ-ууд болон иргэдэдмониторингхийхаргазүйгсургах;мөн

c) Бүтээлч оролцоогоор дамжууланӨЭМТ-ийн ил тод байдал, эгэххариуцлагыгсайжруулах.

Дээрдурьдсанзорилтуудадхүрэхийнтулд төслийн хэрэгжилтийн баудирдлагын баг дараах чухал үйлажиллагаануудыгзохионбайгуулсанбайна:

1.Гурван талт гэрээнийзаалтуудын үнэлгээний шалгуурүзүүлэлтүүдийгхянажүзэв.Ийнхүүхянасны дараа, гэрээнд нэгэнтзаасан байгаа тул олон нийтийноролцоот хяналтын механизмыгнэвтрүүлэх шийдвэр гарсан.Үүнд Өрхийн эрүүл мэндийн төв,АймгийнЗасагдаргабаАймгийнЭрүүл Мэндийн Газар зэрэггэрээнд оролцогч талуудыг ороннутгийн ТББ-ын түншлэгчдээсзохион байгуулах судалгаагаардамжуулан үнэлэхийг иргэдээсхүссэнюм.Судалгааныдүнгүүдийгнэгтгэж, эдгээр нь ӨЭМТ-ийнгүйцэтгэлийн нийт үнэлгээний50% -ийг иргэдийн үнэлгээбүрдүүлсэн.

2.Иргэдийн оролцоот хяналтыгхэрхэн зохион байгуулах тухайгарын авлага, удирдамжийгболовсруулсан. Энэ ажлын нэгчухалхэсэгболхамтранажиллагчМонфемнет ТББ-аас судалгааныдизайныг гаргаж, аргачлалыгболовсруулсан явдал байв.Судалгааны дизайны туршилтыг40 оролцогчдын дунд туршижүзсэнбайна.

3.Хяналтын багуудыг бий болгож,тэднийчадавхыгбэхжүүлэв.

4.Орон нутагт хэрэгжүүлэгч багийнолон нийтийн оролцоот бүлэг ньорон нутгийн зураглал гаргаснаарэмзэгбүлгийниргэдийнбайршил,шинж чанаруудыг тодорхойлж,ялангуяа түр оршин суугчдыголж тогтооход тусалсан юм.

Ийнхүү зураглал гаргахынзэрэгцээ оролцогч талуудынсэтгэл ханамжийн судалгаагавсан бөгөөд энэ нь гурван талтгэрээнд хавсаргасан үнэлгээнийаргачлалтай адилхан шалгуурүзүүлэлтүүдтэйбайв.Гүйцэтгэлийнгэрээнүүдийг дөнгөж шинэчлэнгарын үсэг зурсан, үйлчилгээүзүүлэгч байгууллагуудыг үнэлэхцаг арайболоогүйбайсанч гэсэнэдгээрзүйлсийгхийсэнюм.

5.ӨЭМТ-ийн үзүүлдэг үйлчилгээ/хөтөлбөрүүдээсхамаараниргэдийгтаван бүлэгт хуваан эрүүлмэндийн тусламж үйлчилгээнийхяналтыг хэрэгжүүлэв. Эдгээрт:шинээр төрсөн хүүхэд, жирэмсэнэмэгтэйчүүд, ахмад настнууд, түроршин суугчид ба эмзэг бүлгийниргэдбагтажбайлаа.

6.Үйлчилгээ/Гүйцэтгэл сайжруулаххамтынажиллагаанытөлөвлөгөөггаргав.

Дэд төслийн богино, дунд хугацааны үр дүн Энэхүү тайлангийн 1-р хэсэгтөгүүлсэнчлэн, дэд төсөл бүрийгбаримтжуулж, гарсан үр дүнг ньнийгмийн эгэх хариуцлагын үрдүнтэй арга барилыг нэвтрүүлэххэдэн чухал үзүүлэлтүүдийн дагууүнэлэн дүгнэсэн юм. Эдгээрийгдараах байдлаар баримтжуулсанболно:



33


Хамтын ажиллагааны гол хэсэгбол Аймгийн Засаг дарга, ЭрүүлМэндийнГазраасӨЭМТ-тэйбайгуулжбуй анхан шатны эрүүл мэндийнтусламж үйлчилгээний гурван талтгэрээ юм. Орон нутгийн оролцогчидүндэсний түншлэгч МонфемнетТББ-ын удирдамжтайгаар гэрээнийодоогийн заалтууд болон бусадхолбогдох хууль журам, ЭрүүлМэндийн яамнаас гаргасанбодлогын баримт бичгүүдийг үзэжхянасан. Үйлчилгээ үзүүлэгч дөрвөнбайгууллагаасхоёрыхньгэрээгсунгаххугацаа болсон байсан учир, тэд тусхоёр гэрээг хянаж, олон нийтийноролцоот үнэлгээг хийх заалтуудыгтус гэрээнүүдэд оруулж, үнэлгээнийшалгуур үзүүлэлт, хийх аргачлалыгүндсэнгэрээндхавсралтаароруулсанюм.Ороннутгийнзураглалыггаргаж,судалгаахийснээрхяналтынбүлэгньӨЭМТ-ийн үйлчилгээний хүргэлтэндгарч буй саад бэрхшээлүүдийгтодорхойлж, тэдгээрийг ЭрүүлМэндийняамнаасгаргасанстандарт,шалгуур үзүүлэлтүүдтэй харьцуулжүзсэн.Судалгааныүрдүнгээсхарахад,ӨЭМТ-үүд нь Аймгийн ЗДТГ, ЭМГ,БагийнЗасагдаргабаороннутгийнТББ зэрэг холбогдох талуудтайхамтран Үйлчилгээг сайжруулахтөлөвлөгөөггаргасанбайна.

ЭнэньӨЭМТ-үүдэддарааньгэрээндзаасанчлан хийгдэх гүйцэтгэлийнүнэлгээн дээрээ илүү дээр оноогавахад туслах байх хэмээн найдажбайна.

2. Дунд хугацааны үр дүн: Иргэд чадавхжих, орон нутгийн засаглал болон эрүүл мэндийн үйлчилгээ сайжрах чиглэлээр гарсан тодорхой үр дүн

Засаглал: Дэд төсөл нь АймгийнЗасаг Дарга ба Аймгийн ЭрүүлМэндийн Газрын бусад асуудлынталаархэгэххариуцлага,хариуцлагыгнэмэгдүүлэв. Үүнд тухайлбалгэрээлсэн ӨЭМТ-д дэд бүтэц,тоногтөхөөрөмжхангажөгөхзэрэгбагтахбөгөөд ингэснээр төрийн эрүүлмэндийн үйлчилгээний чанарыгсайжруулна.

Судалгааны анхны үр дүнг ЗДТГболон ЭМГ-т танилцуулахад Сум баАймгийн захиргааны байгууллагаасасуудлыгшийдвэрлэхталдээридэвхзүтгэлтэйажиллажэхэлсэнтөдийгүйүйлчилгээгсайжруулахтөлөвлөгөөндзаасан үүрэг даалгаврыг биелүүлжэхэлсэн байна. Учир нь эдгээр ньхувийн үйлчилгээний байгууллагынэгэххариуцлагаасхолдавсан,төрийнбайгууллагын гэрээний үүргүүдтэйхолбоотойзүйлсбайсанюм.Оролцогчталуудын оролцоог нэн чухалчилжбайгаа учраас, Эрүүл МэндийнГазраас гаргах 2018 оны АймгийнЗасан даргын Үйл Ажиллагаанытөлөвлөгөөнд төр-хувийн хэвшлийнхамтын ажиллагааг сайжруулахадИНБ-уудын оролцоог дэмжих, ИНБ-ын хамтын ажиллагааг сайжруулахталаартодорхойзаалтуудыгоруулан,төрийн зарим нэг үүргийг ИНБ-

Оролцогч талуудын сэтгэл ханамжийн судалгаанаас харахад ӨЭМТ-ийн сайжруулах зүйлс:

• ӨЭМТзаймуутайбайдагучир,өрөөнийзохионбайгуулалт,хүлээлгийнкорридорзэргээальболохтавтухтайболгохталдээранхаараххэрэгтэй;

• Эрүүлмэндийнүйлчилгээг үзүүлэхдээ, ахмаднастнууд, хөгжлийнбэрхшээлтэйиргэдба тэжээлийн дутагдалтай хүүхдүүдийг тогтмол гэрээр очиж үзэх, гэрийн хяналтандоруулахнэгөдрийгтусгайлангарга;

• Урьдчилсанүзлэг,вакцинжуулалтыгөрөөгтохижуул;• Дуудлагаарявдагэмчнарынбагаж,хэрэгслийгшинэчил;• Дасгалхөдөлгөөнийөрөөнээж,иргэдэдбайнганээлттэйбайлга;• Эмч, сувилагчдын тоог нэм, лабораториор сургагдаж байгаа ажилтнуудыг байнгынажилдав;

• Өмнө нь сургагдсан сайн дурын ажиллагсдын чадавхыг бэхжүүлж, цаашид ажиллахурашууллыгөг

34

ууд болон мэргэжлийн холбоодоордамжуулангүйцэтгэхийгзөвшөөрсөнбайна.

Аймгийн ЭМГ-ын хувьд иргэдийнхяналт, оролцоо гэдэг нь шинэ нэртомъёо, ойлголтюм.ЭрүүлМэндийнГазрын харъяа байгууллагуудынгүйцэтгэлийг үнэлэхээр иргэдийнсэтгэлханамжийнсудалгаагтогтмолявуулдаг ч (улиралд нэг удаа),судалгааны үр дүнгээс хамаараадямарнэгхариуаргахэмжээавахэсэхньтэдниймэдэлдүлддэг.Иргэдболониргэдийнбүлэгсудалгааныдизайныггаргах,судалгаагхийхболонүрдүнгшинжлэхэдоролцдоггүйбаасуудлыгшийдвэрлэхэд бүр ч оролцоогүйбайдаг учир тэдний одоогийн үйлажиллагаандэгэххариуцлагатооцохарга байхгүй юм. Гэвч төслийнүр дүнгээс харахад, тус төслийнзагварыг дуурайлгаж, төрийн бусадхөтөлбөр, үйлчилгээнд (ялангуяаэрүүл мэндийн) иргэдийн хяналтыгоруулахсонирхолихбайна.

Чадавхжуулах: Орон нутгийн ИНБ-ынзохицуулагчийнярьжбайгаагаар,иргэд ба ялангуяа түр оршинсуугчид өрхийн эрүүл мэндийн төв(багийн түвшинд байгаа) ба сумынэрүүл мэндийн төвийн үзүүлж буйүйлчилгээ болон үйлчилгээнүүдийнялгааны талаар мэдлэггүй байна.Иргэд оролцогч талуудын сэтгэлханамжийн судалгаа авах үйлявцад оролцсоноор (цаашид мөнӨЭМТ-ийн Гүйцэтгэлийн Үнэлгээндоролцсоноор) үйлчилгээний талаармэдлэгтэй болж, ӨЭМТ-ийн үзүүлжбуйүйлчилгээнийтүвшинбачанарын

талаар төрд тайлагнах боломжоорхангагдажбайна.Гурванталтгэрээндчанарынболонцагхугацааныталааршаардлагууд орсон байдаг боловч,иргэд эдгээр шаардлагын талаармэдээлэлгүй байдгийн улмаасхүлээн авч буй үйлчилгээнийхээчанарын талаар төрд мэдээлэлөгч чадахгүй байна. Судалгааныүр дүнгээр дамжуулаад иргэд ньолон нийтийн хэрэгцээг хамтдаатодорхойлж, үйлчилгээг сайжруулахтөлөвлөгөөнд хувь нэмэр оруулахболомжоорхангагдаж,нийтийнашигтусынтулдажиллажчадсанбайна.

Дэд төсөлд хамрагдсан иргэдийнбүлгүүд, ИНБ-ууд нь харилцанмэдээлэл солилцохын ашиг тусыгхарсан тул цаашид энэхүү аргабарилыг АНЭ, нийтийн аж ахуйүйлчилгээ, хог хаягдлын удирдлагаболон боловсролын үйлчилгээгүнэлэхэд ашиглахыг хүсч байна.Тэд гэрээлсэн аливаа үйлчилгээнийгүйцэтгэлд иргэдийн хяналт чухалгэдгийг харж байна. Тэдний хувьдэнэ нь “иргэд өөрсдийнхөө эрхийгмэдэжавах,төрдитгэжэхлэх,иргэдшийдвэр гаргах үйл явцад оролцон,нөлөөлөх боломжоор хангагдахын”эхлэлюм.

Зарим иргэд төрийн гэсэн бүхий лзүйлсэд тун шүүмжлэлтэй хандажбайсан бол, тус үнэлгээнд оролцсонявдал нь төрөөс хэрэгжүүлжбуй аливаа хөтөлбөр үр дүнтэйхэрэгжихэд иргэдийн өөрсдийнүүрэг хариуцлага чухал гэдгийгойлгожээ. Тухайлбал нэг оролцогч,“Улс манай өрхийн эмнэлгийн бүх

асуудлыг шийдвэрлэж чадахгүй юмбайна. Бидний өөрсдийн оролцоомашчухал”гэжхэлсэнбайна.

Төрийн үйлчилгээ: Өмнөдурьдсанчлан, олон нийтийноролцоот механизмыг ӨЭМТ-тэйбайгуулдаг гурван талт гэрээг2017 онд хянаж, хэрэгжүүлэх үеэроруулсан байна. Хянан засварласантус гэрээнд үнэлгээний шинэ аргыгнэвтрүүлж, 80 хувиас доош үнэлгээавсан аливаа зүйлсийг “сайжруулахшаардлагатай” хэмээх ангилалдбагтааж, холбогдох талуудыг хариуаргахэмжээавахыгшаардсанбайна.Иргэдийнүнэлгээньнийтүнэлгээний50%-ийг бүрдүүлнэ. ӨЭМТ-ийнхувьд эхний удаагийн үнэлгээгээрэмнэлгийнбайрболонүйлчилгээнийхувьд сайжруулах ёстой боловч уртхугацааны туршид шийдвэрлээгүйорхиж байсан асуудлуудыг гаргажирсэн. Судалгаагаар үр ашигтаймэдээ, мэдээлэл бий болж, үүнээсүүдэн холбогдох талууд Үйлчилгээгсайжруулах төлөвлөгөөгөрдамжуулан асуудлыг шийдвэрлэхгэжоролдсоорбайна.

Гол хэрэгжүүлсэн арга хэмжээнүүд:

• Лабораторын үйлчилгээгсайжруулахын тулд оношилгооныаппаратыгбагболонсумынОНХС-ийнхөрөнгөөрхудалдажавсан;

• Түр оршин суугчдын авсанүйлчилгээний санхүүжилтийгхангаж өгөх механизмуудыгбий болгох (тэд аймгийн төвдтүр оршин сууж байгаа учиртэдгээрийнзардлыгхаръяабагаас



35

ньтөлжбайх,учирньтэднийочижүйлчлүүлж байгаа төвийн ӨЭМТ-үүдэд тэдэнд үйлчлэх зардлыгбагтаагаагүйбайдаг,);мөн,

• ӨЭМТ-өөр үйлчлүүлж байгааөвчтөнүүдийн цахим мэдээллийнсанг үүсгэх, үүнд түр оршинсуугчдынмэдээллийгбасоруулах.

3. Тогтвортой байдлыг хангах механизмын талаар.

Аймгийн Эрүүл Мэндийн Газрындаргын ярьж байгаагаар, ӨЭМТнь эхлээд иргэдийн хяналтыгтөдийлөн таатай хүлээж аваагүйбайна. Гэвч тэдэнд иргэдийнхяналт нь гэрээний бусад талуудыг

хариуцлагад дуудсанаар тэднийүйл ажиллагаа, үйлчилгээнийхүргэлтийг сайжруулахад туслахюм гэдгийг тайлбарласны үрдүнд төслийг дэмжиж ажиллахадятгаж чадсан байна. Одооныбайдлаарбүх оролцогч талууд (ИНБ,төрийн байгууллагууд, үйлчилгээүзүүлэгчид) төрөөс санхүүжүүлжбайгаа хөтөлбөр, үйлчилгээнүүдийгхянах шаардлагатай гэдгийг мэдэхболсон. ЭрүүлМэндийн Газар нь тусаргачлалыг бусад ӨЭМТ, мөн сумынэрүүл мэндийн төв, үндэсний болонаймгийн түвшинд хэрэгжиж байгаахөтөлбөрүүдэдашиглахааршийдсэн.

Өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх баөвчнийг илрүүлэх ажиллагаа нь

олон нийтийн мэдлэг, мэдээллийгзайлшгүй шаардах тул, иргэдийноролцоог олон нийтийн эрүүлмэндийн чухал хэсэг хэмээн харжбайна. Эрүүл мэндийн газар ньөөрсдийн аймгийн туршлагаасхарсан тул, иргэдийн хяналтыггурван талт гэрээнд багтаах явдлыгдэмжиж, цаашид ч ийм бодлогыгЭрүүлМэндийнЯамандсаналболгохтөлөвтэйбайна.

Үнэлгээ, зөвлөмжүүдГэрээт үйлчилгээ үзүүлэгчбайгууллагаас дэд төслийг дэмжижажилласан тул төсөл нь зорьсонзорилтууддаа хүрч чадсан юм.Гэрээний заалтуудыг сүүлийн арвандолоонжилийнтуршмөрдөжбайгааболовч туршилтын хоёр ӨЭМТ ньгэрээнийнэмэлтөөрчлөлтийгхүлээнавч, хянан засварласан гэрээнүүдэдолоннийтийноролцоотгүйцэтгэлийнүнэлгээгоруулахыгзөвшөөрчээ.

ҮүнийзэрэгцээӨЭМТ-тэйбайгуулсангүйцэтгэлийн гэрээ нь өрхийн эрүүлмэндийн төвүүдийн үнэлгээнд олоннийтийноролцоогоруулахстратегийнач холбогдолтой механизм болж,үүнийг хэрэгжүүлэх үүд хаалгыгнээжөгөв.

Гүйцэтгэлийнгэрээболонүнэлгээндхамаарах нэг тал болж байгаагийнхувьд, Аймгийн Засаг Дарга болон

Иргэдийн оролцоог ӨЭМТ, төрийн байгууллагуудын гүйцэтгэлийн үнэлгээд оруулах заалтуудыг багтаасан шинэчилсэн гэрээ:

• Аймгийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Нийгмийн Бодлогын Байнгын Хороонышийдвэрээр томилогддог Бие Даасан Ажлын Хэсэг гэрээг хагас ба бүтэн жилээрбайгуулж;гэрээгсунгах,цуцлахбагэрээндөөрчлөлторуулахталааршийдвэргаргаж,батална.

• БиеДаасанАжлынХэсэг“ӨЭМТ-ийнбүтэц,үйлажиллагаа”MNS5292–2011,МонголстандартыншалгуурүзүүлэлтбашаардлагуудыгбаримтлахаасгаднаэнэхүүГэрээний1,2даххавсралтадзаасаншалгуурүзүүлэлтийгдагана:

• ӨЭМТ-ийнүйлажиллагааг“ӨЭМТ-ийнбүтэц,үйлажиллагаа”MNS5292–2011,Монголстандартыншалгуурүзүүлэлтбашаардлагуудындагууүнэлнэ;

• 1-р Хавсралтанд заасны дагуу, ОНОХ аргачлалын хүрээнд авсан арга хэмжээнүүд нь“ӨЭМТ-ийнбүтэц, үйлажиллагаа”MNS5292–2011,Монгол стандартын5, 6-р зүйлдзаасанзаримшалгуурүзүүлэлтбашаардлагуудадхүрсэнэсэхталаархиргэдийнхийсэнүнэлгээгхувиартооцожгаргах;

• 3.3.2-3.3.4 шалгуур үзүүлэлтүүдэд хамаарах нэгдсэн үнэлгээний 50% нь ОНОК-ынхүрээндбагтсан, үйлчилгээхүлээнавчбайгааиргэдийнтөлөөллөөрхийгдсэнүнэлгээбайхболно.

36

Аймгийн Эрүүл Мэндийн Газраасэгэххариуцлагыгбастооцожэхэлсэнбөгөөд үүний хариуд тэдгээр ньҮйлчилгээг сайжруулах хамтынажиллагааны төлөвлөгөөг баталж,хэрэгжүүлэх, мөн төр-хувийнхэвшлийн түншлэл шаардлагатайбайж болох бусад хөтөлбөрүүдэдИНБ-уудыг оролцуулахыг явдлыгдэмжсэнюм.

Олон нийтийн оролцоот хяналтынмеханизмыг нэвтрүүлэх Хэнтийаймгийн туршлагыг төрөөс гэрээлэнүйлчилгээ явуулж буй бусад хувийнбайгууллагууд шууд авч ашиглажболох юм (эрүүл мэнд болон бусадсалбаруудад ч байж болно). Хэнтийаймгийн төсөл хэрэгжүүлэгч нардараах асуудлуудыг шийдвэрлэхэдбасанхаарлаахандуулжболохюм:

• ИНБ-уудынтэргүүлэгчбайгууллагань олон улсын болон олон талтбайгууллагуудтай ажиллажбайсан арвин туршлагатайбайж болох юм. Гэсэн хэдий ч,хэрэгжилтийнбагт багтажбайгаабусад байгууллагууд нь тухайнтөслийнхөө нөхцөл байдалд илүүуягдажбайгааюм.

Шинэчлэн засварласан гэрээнүүдньМУНЭХБдэдтөсөлхэрэгжсэнээсчхойшашиглагдсаарбайхтулИНБ-ынсүлжээньтөрболонүйлчилгээүзүүлэгч байгууллагуудаасэгэх хариуцлага тооцох аргабарилаа арай өөр өнцгөөс,орон нутагт ажиллаж байгаабайгууллагуудынхааүүднээсхараххэрэгтэйюмшигсанагдажбайна.

• Төслийн удирдах багийнхантөслийн хэрэгжилтийн эхний үедүндэсний ТББ-ын санал болгосоншалгуурындагуу сайндурынхныголж, ажиллуулах нь хүндрэлтэйбайна гэсэн санааг илэрхийлжбайсан.

Эхлээдсудалгааавах,харилцааныур чадварыг эзэмшсэн ороннутгийн ИНБ, сайн дурыниргэдийг авч ажиллуулахыг хүсчбайснаа, сайн дурынхныг тэднийоролцох хүсэл эрмэлзэл, гаргажбуй зориулалтынх нь үндсэн дээрсонгон авчээ. ИНБ-ын сүлжээ ньцаашидгуравдагч талынүнэлгээгүргэлжлүүлэн тогтвортой хийхийгхүсч байгаа бол нотолгоондсуурилсан оролцоог хангах(жишээ нь судалгаа), баталгаатаймэдээллийгхангажөгөхчадавхаабэхжүүлэх хэрэгтэй байна.Магадгүй эхний үед үүнийгүндэсний ТББ-ын зөвлөхүүдийнтусламжтайгаар хийх хэрэгтэйбайжболохюм.

• Аймгийн Засаг Даргын ТамгынГазарболонЭрүүлМэндийнГазартхангаж өгсөн мэдээллийн дагуутэдгээр байгууллагаас ямар аргахэмжээ авсан талаар тодорхоймэдээлэл байхгүй байна. Эдгээрнь гурван талт гэрээнд хамаарахталуудучраасүрдүнгилүүнарийнбаримтжуулаххэрэгтэй.

• Тус туршлагыг бусад ӨЭМТ-үүдба Сумын эрүүл мэндийн төвднэвтрүүлэхийг хүсч байгаа чгэлээ, иргэдийн оролцооны ашигтусыг зөвхөн өвчнөөс урьдчилансэргийлэхбаөвчнийгэртоношлохталаар олон нийтэд мэдээлэлөгөх, кампанит ажлыг зохионбайгуулахадоролцуулахбайдлаарл хязгаарлаж байна. Төртэйхамтран ажиллагч байгууллагуудиргэдийн хяналтын ашиг тусыгухаарч, төрийнбусадасуудлуудадэнэ аргыг ашиглаж болох талаарилүүгүнзгийойлголтаваххэрэгтэйбайна.


механизм

Үр дүн


үйлчилгээ

a a aХ a aИНБ-ынсүлжээ,гишүүдийгчадавхжуулах

Хэнтий аймгийн нэгдсэн үнэлгээ



37

ХОВД АЙМАГ: ОЛОН НИЙТИЙН ОРОЛЦООТОЙ СУРГУУЛЬ

Ховд аймаг “Олон нийтийноролцоот сургууль” дэд төслийгМонголын Боловсролын ХамтынАжиллагааны Нийгэмлэгийн (БХАН)хамтын ажиллагааны дэмжлэгээрхэрэгжүүлсэн. Дэд төслийн хүрээндаймгийн төвөөс алслагдсан, орлогобагатай,донорбайгууллагынтөсөлдхамрагддаггүй 10 сургуулийнзасаглал, хөрөнгө, нөөцийнхуваарилалт, зарцуулалт болон олонталт шийдвэр гаргах үйл явцыгсайжруулахыгзорьсон.

Аймгийн төвийн оролцогч талуудынхийсэн нөхцөл байдлын үнэлгээгээрихэнхисургуулиудзасаглал,хөрөнгө,нөөцийн хуваарилалт, зарцуулалт,үйл ажиллагааны төлөвлөгөөболовсруулах талаар иргэдэдмэдээлэл хүргэдэггүй, оролцоогхангадаггүйбайна.

Сургуулийн орчны нөхцөл муу,хүүхдийнтоотойхарьцуулахадхүнийнөөц дутмаг, холбогдох оролцогчталуудын оролцоо, дэмжлэг сул,хуулийн дагуу багш, эцэг эхийнзөвлөл байгуулдаг боловч энэ бүтэцидэвхигүй ажилладаг зэргээс

үүдэн төслийн баг сургуулийн үйлажиллагааны төлөвлөлт болонхяналт-шинжилгээнд оролцоогхангах механизм байхгүй буюухангалтгүй байна гэж үзсэн. Энэасуудлыг шийдэхийн тулд дэдтөслийн хүрээнд олон нийтийноролцоогсургуулийнүйлажиллагаа,бодлого, дотоод журмын төлөвлөлт,хэрэгжилт, тайлагналтад хангахзорилготойБХАН-ийнболовсруулсан“Олон нийтийн оролцоот сургууль”-ийн үнэлгээний аргачлалыгашигласан.

Төсөл хэрэгжиж эхлэх үед аймгийнЗДТГ-с төсөл хэрэгжүүлэх багийгЗДТГ, АБГ, ТББ-ын төлөөллийгоролцуулантомилсон.

Төсөл хэрэгжүүлэх баг төслийн үйлажиллагааг үр дүнтэй хэрэгжүүлэх,үйл ажиллагааны уялдаа холбоогхангах зорилгоор бодлогын болонхэрэгжилтийн багийг зохионбайгуулжажилласан.

Бодлогынбагньболовсролынгазрыналбан хаагчид, орон нутгийн ТББ-сбүрдсэн байсан бөгөөд аймгийнтүвшинд сургуультай холбоотойхэрэгжиж буй боловсролын хууль,тогтоомж, бодлогыг цуглуулах,хэрэгжилтэд дүн шинжилгээ хийхүүрэгтэйбайв.

Судалгааны үр дүнд сургуулийнзасаглал,үйлажиллагаандүрдүнтэйоролцоог хангах хууль тогтоомж,бодлогыг шинэчлэх, өөрчлөхболомжуудыголжнээсэн.

Хэрэгжилтийн баг 20 хүнийбүрэлдэхүүнтэй байгуулагдсан ба 2гишүүнбүрхамтдаасумсургуультусбүртсургуулийнжижигтөсөлддараах3 үүргийг биелүүлж ажилласан:үнэлгээг хийх, сургуулийн үйлажиллагааг сайжруулах төлөвлөгөө

Засаглал,нөөцийнхуваарилалт,төсвийнзарцуулалт,сургуулийн

үйлажиллагаанытөлөвлөлтөд

оролцохболомжгүй,мэдээлэлгүйбайсан.

Сургуулийнүйлажиллагаа,

бодлого,дотооджурамынтөлөвлөлт,

хэрэгжүүлэлт,тайлагахүйлявцадиргэдийноролцоогбийболгох

БХАН-ийн“Олоннийтийноролцоот”сургуулийнзагвараарсургуулийнүнэлгээхийжхамтдааасуудлыгтодорхойлсон.

Ховд аймгийн дэд төсөл

38

боловсруулах, аймгийн ЗДТГ,аймгийнБГболонБХАН-ттайлагнах/баримтжуулах;

Олон нийтийн оролцоотойсургуулийн менежментийн загвар,хамтаараа асуудал тодорхойлохболон үйл ажиллагааны төлөвлөгөөболовсруулахын тулд хийгдсэнажлуудыг дараах 3 гол чиглэлдбагцланхаруулжболохоорбайна:

1.Бодлогыншинжилгээ

• Бодлогын болон эрх зүйн орчныбарим бичгийн судалгаа хийхзамаар хүчин төгөлдөр үйлчилжбуйороннутгийнболон үндэснийтүвшний боловсролын бодлогын[хууль тогтоомж] заалтууднь одоогийн нөхцөл байдал,сургуулийн хэрэгцээнд нийцэжбуй эсэх талаар дүн шинжилгээхийсэн.

• Тодорхой бодлогын хэрэгжилт,үр дүнгийн талаар олон нийтээссудалгааавсан.Судалгаанаасолоннийт сэтгэл ханамжгүй байсан 2голасуудалнь:сургуулийнзахирал,сургуулийнзөвлөлийгаймгийнЗДтомилдогбайдалбөгөөдаймгийнболовсролын газарт томилгооныэрх мэдлийг шилжүүлэх саналдэвшүүлсэнбайна.

• Сургуулийн засаглалд иргэдийноролцоог бэхжүүлэх [бодлогын]төслүүдийгболовсруулсан.

2. Сургуулийн үнэлгээ болонсургуулийн үйл ажиллагаагсайжруулахтөлөвлөгөөболовсруулах,хэрэгжүүлэх

• Багш, сурагчдыг оролцууландунд сургуулийн түвшиндтулгамдсан асуудлыг тодорхойлоххэлэлцлүүлгийг зохионбайгуулсан. Жишээ нь 1 сургуульдээр 5-6 удаагийн хэлэлцүүлгийгзохион байгуулж нийтдээ 800гаруйхүнийгхамруулсан.

• БХАН-ийн боловсруулсанүнэлгээний хэрэгсэл болон олоннийтийн оролцоотой сургуулийнүзэл баримтлалын талаарАБГ-с 10 сургуулиас сонгогдсонтөлөөлөгчдөд зориулан сургалтзохионбайгуулсан.

• Олон нийтийн оролцоотсургуулийн шалгуур үзүүлэлтийндагуусудалгаахийжүрдүнгбагшнар, эцэг эхчүүдэд танилцуулсан.Судалгааны үр дүнг хамтаарааасуудлаа тодорхойлох, цаашдынүйл ажиллагаа төлөвлөх суурьболгож авч үзсэн. Хөндлөнгийнүнэлгээний ажлаар биднийзочилсон 1 сургууль дээр жишээнь 500 хүн (эцэг эх, орон нутгийнтөрийн албан хаагч, багш нарзэрэг) судалгаанд хамрагдсанбайсан.

• Сургууль наад захын тулгамдсанасуудлаа шийдвэрлэх хөрөнгө,нөөцийн дутагдлаас шалтгаалансургуулийнтөслийнбаг(сумынЗД,сургуулийнзахирал,багшнар,эцэгэхчүүд) хамтран ажиллах болондонорл байгууллагыг сургуулиас10 км-ийн орчинд байрлах ажахуйннэгж,төрийнбайгууллагаасхайсан.

• Сургуулийн орчинд болонхүүхдүүдэд тулгамдсанасуудлуудыг (жишээ ньхөндлөнгийн үнэлгээний үеэрзочилсон 2 сургуулийн хувьддотуур байрны нөхцөл байдал,компьютер тоглоом, биллиардадхүүхдүүд донтох зэрэг асуудлуудбайсан.) ойлгож мэдсэний дарааэцэг эхчүүд (ялангуяа малчинэцэг эхчүүд) сургуулийн үйлажиллагаанд сайн дураараа,идэвхитэй оролцож (жишээ ньсургуулийндотуурбайр,хүүхдийнөрөөний засварын ажилд хувьнэмрээ оруулах, хүүхдийн өдөртутмынзанүйлдхяналттавихгэхмэтээр)эхэлсэн.

3. Аймгийн түвшинд болон сургуульдотооддоо туршлага солилцох үйлажиллагаа

• Дэдтөсөлдхамрагдсансургуулиудөөрсдийнтуршлагаабаримтжуулантөсөлд хамрагдаагүй сургуулиудхуваалцсан.

• Тодорхой сургуулиудын дэдтөслийн амжилтыг хэвлэлмэдээллийнхэрэгслээрсурталчланолон нийтийн мэдээллийн аянзохионбайгуулсан.



39



Бодлогын баг сургуулийн үйлажиллагаатай холбоотой бодлого,зохицуулалтын орчинг судландүн шинжилгээ хийх боломжтойбайсан. Тэд сургуулийн зөвлөлөөрдамжууланоролцоог хангах хуулийнзохицуулалт байгааг олж мэдсэн.Гэсэн хэдий ч тэд энэ хуулийн өөр1 заалт нь хэрэгжилтэд бэрхшээлучруулжбайгаагэцэгэхчүүдийндундявуулсан судалгааны үр дүн болоноролцогч талуудын саналаас мэдэжавсан. Энэ эсрэг заалт нь АймгийнЗД сургуулийн захирал, сургуулийнзөвлөлийн гишүүдийг томилжбайгаа явдал бөгөөд энэ томилгоонь сургуулийн зөвлөл үр дүнгүй,идэвхигүйажиллахшалтгаанболдогбайна.

Бичиг баримтын судалгаа болонолон нийтийн [дунд явуулсан]судалгаагаар ЗД өөрийн улс төрийннамын хүмүүсийг томилдог байна.Бодлогын багийн (дэд төслийн)ахлагчийнхэлснээрбодитбайдалдээрсургуулийнзөвлөлньүйлажиллагааявуулах бодит эрхмэдэлгүй, идэвхисанаачлагагүй зөвхөн ЗД [хуралд]

үйлчилдэг ёс төдий бүтэц байдагбайна. Сургуулийн үйл ажиллагааболон засаглалд олон нийт оролцох,нийтээр зөвлөлдөх боломжбайдаггүй байна. Иймд эдгээрдүгнэлт,судалгааныүрдүндүндэслэндэд төслийн хүрээнд сургуулийнзөвлөлөөс хамаарахгүйгээрсургуулийн засаглалд олон нийтийноролцоог хангах боломжуудыг нээжажилласанбайна.

Сургуулийн түвшинд зохионбайгуулсан “Олон нийтийноролцоот сургууль”-ийн үнэлгээгээрсургуульд тулгамдсан асуудлуудыгтодорхойлж эрэмбэлсэн байна.Дэд төсөлд 10 сургууль оролцсонболовч тодорхойлсон асуудлуудболон хэрэгжүүлсэн үйл ажиллагаань сургууль, сум бүрээр харилцанялгаатай, өөр байсан. Эдгээрасуудал тодорхойлох, эрэмблэх үйлажиллагаанаас гадна сургуулийнхамт олон хамтдаа асуудлыгшийдвэрлэж ажиллаж чадсан(жишээ нь нэг сургууль 200 сурагч,100эцэгэх,багшажилчдынхамтаарсургуулийн асуудлыг тодорхойлждотор нь тэргүүлэх ач холбогдолтойасуудлуудаарэрэмблэнтөрийнболонхувийн хэвшлийн байгууллага, олоннийтийн тусламжтайгаар цаашидхэрэгжүүлэх үйл ажиллагаагаатөлөвлөж чадсан). 10 сургууль дээр,судалгаанд оролцогчид сургуулийнүйл ажиллагаанд оролцож буйэцэг эхийн идэвхийн байдалдхамгийнбагаоноогөгсөн.Тэргүүлэхач холбогдлийг тодорхойлохдоо

[эрэмблэхдээ] сургуулийн онцлог,сурагчдын шаардлага хэрэгцээгхаргалзсан. Нэг сургуулийн жишээндээр хүүхдийн хөгжил, хүмүүжилдэцэг эхийн оролцоог нэмэгдүүлэх,сургуулийн орчныг сайжруулахзэрэг (сандал ширээ, урлаг, соёлынарга хэмжээ явуулах урлагийнзаал барих гэх мэт гэх мэт) нь голасуудлуудбайсан.

Сургуулийн дэд төслийн хүрээндболовсруулж хэрэгжүүлсэн сургуульсайжруулах төлөвлөгөө нь олонталт оролцогчид буюу аймаг, сумынзахиргаа, эцэг эхчүүд, олон нийт,бизнесийн байгууллагууд, ТББ-ыгтатаноролцуулжтэднийдэмжлэгийгбий болгосон. Ингэснээр сургуульөөрийнхөрөнгө,нөөцөөршийдвэрлэхболомжгүй олон тулгамдсан бодитасуудлууддээржишээньсургуулийндотуурбайрнызасвар,сургуульдээрхүүхдийн чөлөөт цагаа өнгөрөөхбайдалд хяналт тавих зэрэгт олоннийтийн анхаарлыг хандуулжбодит арга хэмжээ авч чадсан.Хүүхдүүдээ хичээлийн жил эхлэхэдсургуульд “орхиод” явдаг малчинэцэг эхчүүд сургуульдээрдэд төсөлхэрэгжсэнээр өөрсдийндотоод нөөцбололцоогоо дайчлан оролцсон. Өөрнэг сургуулийн жишээн дээр эцэгэх, багш нар хийх ажлуудаа тусдаатөлөвлөн, эцэг эхчүүд хүүхдийнхүмүүжил, хөгжил, багшнарЭЕШ-дбэлтгэл хэрхэн хангаж байгаадхяналт тавих гэх мэтээр өөрсдийнсанаачлагааражилласан.

40

Зарим сургуулиуд хамтдаа шийдвэргаргахүйлявц,хамтыноролцооныүршимийг хүртэхээс гадна сургуулийнэцэг эхийн зөвлөл, дотуур байрныэцэгэхийнзөвлөлийгидэвхижүүлэнсургуулийнүйлажиллагааныжурам,дотоод хяналт үнэлгээний систем,сургуулийн төсвийн төлөвлөлт,зарцуулалтад иргэдийн оролцоогхангах зэрэгт өөрчлөлт оруулахааражилласанбайна.Аймгийнтүвшиндтөслийн хэрэгжилтийн баг ньтөсөлд хамрагдсан сургуулиудынсайн туршлага, сургамжийг түгээхзохион байгуулалтаар хангажажилласан. Төсөлд хамрагдаагүйсургуулиудад төслийн сургуулиудынсайн туршлагыг хэрэгжүүлэх, олоннийтийн оролцоот сургуулийнзагварыг өөрийн сургууль дээрхэрэгжүүлэхсаналыгхүргүүлсэн.

2. Дунд хугацааны үр дүн: Иргэд чадавхжих, орон нутгийн засаглал болон боловсролын үйлчилгээ сайжрах чиглэлээр гарсан тодорхой үр дүн

Засаглал: АБГ, сумын ЗД болонсургуулийн захирлын зүгээс ТББболон олон нийтийн сургуулийнасуудлыг шийдвэрлэхэд оруулжбуй хувь нэмэр, үүргийг хүлээнзөвшөөрсөн.

Эдгээроролцогчталуудболовсролынүйлчилгээнд шудрага ёс тогтоохболон сургуулийн үйл ажиллагаандиргэдийн оролцоог хангах зэргээрнийгмийн эгэх хариуцлагыг ойлгожталархандэмжижбайна.

Жишээ нь нэг сумын засаг даргасургуулийнасуудлыгшийдэхөөрийнхандлагыг тэр чигт нь (засаглалболон төрийн үйлчилгээ талаас)өөрчилсөн. Хөгжлийн асуудлыгшийдвэрлэхэд түүний үзэж буйгаарасуудлыг шийдэх талаар хөрөнгөмөнгөхайхаданхаарахаасилүүолоннийт тулгамдсан асуудлаа өөрсдөөшийдвэрлэх, олон нийттэй харьцах,орон нутгийн нөөц боломжийгашиглахтухайгэжонцолсонюм.

Хамтарч асуудлыг шийдвэрлэхзамаар орон нутгийн төсвийгнэмэгдүүлэхгүйгээр тулгамдсанасуудлыг шийдвэрлэх боломжтой.Зөв зохион байгуулалт (үйл явц),дэмжлэгээр төрөөс (орон нутгийнзахиргаа)малчинөрхүүд,олоннийт,орон нутгийн байгууллагын хувьнэмрийгхүртэхболомжтой.

Дэд төслийн хэрэгжилтээс бийболсон үр дүнгээс АБГ нийгмийнэгэх хариуцлагыг бэхжүүлэх, ороннутгийн бүтээлч хамтын ажиллагаагнэмэгдүүлэхийн тулд сургуулиудтайгэрээ байгуулсан бөгөөд сургуулийнзөвлөлөөс зохион байгуулахуулзалт хэлэлцүүлэгт сургуулийнменежерүүдийнидэвхитэйоролцоог

хангах чиглэлээр ажиллаж байна.АБГ хяналт-шинжилгээ хийх аргазүйд иргэдийг сургах, сургуулийнтөсвийн төсөл боловсруулахадиргэд/эцэг эхийн оролцоог хангах,сургуулийн үйл ажиллагаанытайланг олон нийтэд танилцуулах,сургуулийн зөвлөл, эцэг эхчүүдэдаудитын тайланг хүргүүлэх зэрэгүйл ажиллагааны төсвийг АБГ-ын [хичээлийн жилийн] үйлажиллагаанытөсөвттусгахаартөсөлболовсруулсан.

Чадавхжуулах: Сургуулийн үйлажиллагааны төлөвлөлт, сургуулийнорчин нөхцөл байдлыг үнэлэхявцдаа эцэг эхчүүд сургууль дээрхүүхдүүддээ зориулан үр дүнтэйцагийг өнгөрүүлж ажилласан.Тэд хүүхдүүдээ их сургуульд орохилүү боломжтой болсон гэж үзсэн.Эцэг эхчүүдийн сэтгэлгээнд гарсанөөрчлөлт нь сургуулийн болон гэрбүлийн орчинд боловсролынил тод,хариуцан тайлагнах үйл ажиллагаагнэхэхболсонявдалюм.

Эцэгэхчүүдмөнсургуулийнтөлөвлөлт,засаглал, үйл ажиллагааны талаармэдлэг туршлагатай болсон. Мөнсургуулийнменежерүүдэд тулгардагүйлажиллагаатайхолбоотойхүндрэлбэрхшээлийг олж мэдсэнээр тэдюуг хийж чадах/чадахгүй болохыгойлгож авсан. Нэг сургуулийнжишээн дээр гэхэд сургуулийнсурагчид компьютер тоглоомддонтсон учраас (энэ асуудлыг дэдтөслийн хүрээндшийдсэн) хүүхдүүдхичээлдээбагацагзарцуулдагталаарэцэгэхчүүдолжмэдсэн.

“Өөрсдийнасуудлаашийдвэрлэхгэдэгньхөрөнгөмөнгөхайж

санхүүжилтавахаасилүүтэйгээролоннийтээрээ,хамтдаа

тулгамдсанасуудлаашийдэхтухайюм.”

-ХовдаймгийнМянгадсумынЗДТГ-ындарга



41

Олон нийтийн (орон нутгийн иргэд)сургуульд тавих анхаарал, дэмжлэгидэвхижсэн байна. Түүнчлэн ороннутгийнтөсөлхэрэгжүүлэгчидболоноролцогч талууд “бусад асуудлыгшийдвэрлэх” боломжтой гэсэн илүүитгэлтэйболсон.

Төрийн үйлчилгээ: Сургуулийнүйл ажиллагаа болон сургуулиасхэрэгжүүлсэн сайн дурын бусадүйл ажиллагаанд оролцох эцэгэхчүүдийн оролцоо нэмэгдсэнээрбагш нар сургууль дээр хүүхдүүдчөлөөт цагаа (компьютер, биллиардтоглох)хэрхэнөнгөрөөжбуйдхяналттавих,цагихшаардсанүүрэгтажлаасчөлөөлөгдсөн.

Үүнийүрдүндбагшнарбагшлахаргазүй болон хичээлээ сайжруулахадилүү анхаарал тавих боломжтойболсон. Зочилсон 2 сургуулийнхувьд эцэг эхчүүдийн дүгнэснээрсургуулийн материаллаг болонсэтгэл зүйн орчин сайжирч сурахорчин бүрдсэнээр сургуулийнүйл ажиллагаа, сурлагын чанарсайжирсан.

3. Тогтвортой байдлыг хангах механизм

Ховд аймгийн дэд төсөл заримсорилттой тулгарсан бөгөөдэдгээрийннэгньтөслийн10сургуульньаймгийнтөвөөсалслагдмалзайдоршдог ба тэдэнтэй холбогдожтөслийг хэрэгжүүлэхийн тулдтөсвийн хувьд хүндрэлтэй байсан.Аймгийнтөвөөсхолучраасмэдээлэл

түгээх, хуваалцахад мөн хэцүүбайв. Бүх оролцогч талыг цуглуулантуршлага, сургамжийг хуваалцахадтэдний замын зардлыг хариуцжээ.Төслийн цаг хугацааны хувьдхичээлийн жилийн төгсгөл, зуныамралт таарсан зэргээс хамааранзарим сургууль дээр эцэг эхчүүд,сурагчдыг цуглуулахад хүндрэл гарчбайсанбайна.

Хэдий тийм боловч дээр дурьдсанжижиг хүндрэлийг тооцохгүйгээртөслийн баг санаачлагын уртхугацаанд тогтвортой үргэлжлэх

талаар зарим арга хэмжээ авчажилласан.

Сургуулийн түвшинд дэд төслийгцаашид үргэлжүүлэх сонирхолтойбайгаагаа илэрхийлсэн ба заримсайндурын бүлгүүд [сурагчдын] занүйл, сурагчдыг хөгжүүлэх талааражиллахаар болсон. Сургуулийнзахирлын хувьд эдгээр механизмыгсургуулийнхөгжлийнбодлогынхэсэгболгох сонирхолтой байгаа. Бас нэгсургуулийнжишээндээрсургуулийн

АЙМГИЙН ИТХ-Д ӨРГӨН БАРЬСАН “ОЛОН НИЙТИЙН ОРОЛЦООТ СУРГУУЛЬ- ХҮНИЙ ХӨГЖЛИЙН ТӨВ” ДЭД ХӨТӨЛБӨРИЙН ХЭСГЭЭС

Хөтөлбөрийн зорилго: Хүүхдийг багаас нь хариуцлагатай, өөртөө итгэлтэй,шийдвэр гаргах, хамтран ажиллаж амьдрах, байнга суралцагч иргэн болжтөлөвшихгэрбүл,боловсрол,нийгмийнорчныгбүрдүүлжсургуулийгиргэдийнхөгжлийнтөвболгонхөгжүүлэхэдхөтөлбөрийнзорилгооршино.ХөтөлбөрийнзорилтСургуулийнхөгжилдолоннийтийноролцоогөргөжүүлж,ороннутгийниргэдийнхөгжлийнтөвболгонхөгжүүлнэ.

Сургууль –хүний хөгжлийн төв болон хөгжих эрх зүйн орчныг бүрдүүлж,тогтвортойбайдлыгхангах

Сургуулийн үйлчилгэээнд иргэдийн хяналтыг буй болгон нийгмийн эгэххариуцлагыгнэвтрүүлнэ.

Иргэдийноролцоотойхолбоотойголүйлажиллагаа:• Төсөлдхамрагдаагүй15ЕБС-ийнтөлөөлөлдОНОС-ынчанарынүнэлгээхийхаргазүйгэзэмшүүлэхбүсчилсэнсургалтзохионбайгуулах

• Тухайн хичээлийн жилийн төлөвлөлтийн хэрэгжилтийг сургуулийн зөвлөл,иргэдэдтайлагнах

• Сургуулийн үйлчилгээ, төсвийн төлөвлөлт, зарцууулалтанд хяналт үнэлгээхийхсургалтыгсумбүрийниргэдийнтөлөөлөлдбүсчлэнзохионбайгуулах

•Жил бүр сургуулиуд тодорхой үйлчилгээний чанар, төсвийн төлөвлөлт,зарцуулалтад иргэдийн хяналт үнэлгээ хийлгэж, тайлагнан, зөвлөмжийгхэрэгжүүлжажиллах

42

Сургуулийнтүвшнийдэдтөслүүдийнхувьдөмнөньбусадбайгууллагатайхарьцаж хөрөнгө нөөц босгох /сайн дурынханы оролцоог ашиглах,хувийн хэвшил, бусад байгууллагынхандив зэрэг/ боломжийг бүрэнашиглаж чаддаггүй байсан болодоо тэд ирээдүйд шаардлагатайүйл ажиллагааг зохион байгуулах,хамтранажиллахталааршинэитгэлүнэмшилтэйболсон.

Эцэст нь аймгийн удирдлага, ороннутгийн засаг захиргааны зүгээстөслийн хэрэгжилтээс бий болсониргэдийн оролцооны ач холбогдол,үр нөлөөг олж харсан бөгөөд ороннутгийн нөөцөөс 160 сая төгрөгийгдэд хөтөлбөрийн хэрэгжилтэдзориуланхуваарилахааршийдсэн.

Үнэлгээ, зөвлөмжүүд

Ховд аймагт хэрэгжсэн дэд төсөлнь маш сайн баримтжуулсан,орон нутгийн түвшинд (аймагт)болон үндэсний хэмжээнд түгээннэвтрүүлэх боломжтой, БСШУЯ-дсанал болгохуйц үр дүнтэй загварюм.Ховдаймагтхэрэгжсэнзагварньдараахдавууталуудтайбайсан.Үүнд:

• Сургуулийн үйл ажиллагаатайхолбоотой хууль тогтоомж, дүрэм,журамболонхэрэгжилтийгсудлансургуулийн зөвлөл нь сургуулийнудирдлагатай хариуцлага тооцохболомжгүй талаар тодорхой

заалтууд, хэрэгжилтийнзөрүүг гаргаж ирсэн. Төсөлхэрэгжүүлэгчид сургуулийнзөвлөлийг хараат бус байдлаартомилогдсон нөхцөлд сургуулийнзасаглалын эрх мэдлийнтэнцвэрийгхангаххөшүүрэгболногэж үзсэн ба [хараат бус байдлыгхангахынтулд]үүнийтулдаймгийнЗД сургуулийн захирал болонсургуулийнзөвлөлийгтомилохгүйбайхыгсаналболгосон.

• Орон нутгийн захиргаа (сумынболонаймгийнтүвшний),иргэнийнийгмийн байгууллагууд, олоннийт,эцэгэхчүүд,ажахуйннэгж,төрийн байгууллагууд хамтранхэрхэн ажиллаж болох, асуудлыгхэрхэн шийдвэрлэж болохыг дэдтөслийн туршлага харууллаа.Энэ хамтын ажиллагааны хэлбэр10 сургуулийн хүрээнд төрөлбүрийн нөхцөл байдал дундхэрэгжсэн. Төслийн хүрээндмагадгүй [асуудлынмөн чанараасхамааран]боловсролболонүүнтэйхамааралтай бодит асуудлаароролцогч талуудыг татан,хамтарч ажиллажй байсныг эндонцолмоорбайна.Эцэстнь“хүүхэдөсгөхөд(боловсролтойболгох)бүхтосгоноороо [сумаараа] хөдлөх”шаардлагатай гэсэн хэлц байдагбилээ.Дэдтөсөлньэцэгэхчүүдийгидэвхижүүлж, нөөц бололцоог ньдайчланхүүхдийнхньболовсролынасуудалданхаарлыгньхандуулсанбол орон нутгийн байгууллагууд/аж ахуйн нэгжүүдийг орон

захирлын манлайлал дор оролцогчталууд сургуулийн дотоод дүрэмжурамд өөрчлөлт оруулж эхэлсэнба энэ өөрчлөлт нь багш нарыгдотуур байрны хүүхдүүдэд анхааралхандуулах, дотуур байрны нөхцөлданхаарахталаарзаалтуудтусгахюм.

Мөн түүнчлэн тэд [сургуулийнудирдлагаас] сургууль болон олоннийт, хүүхдийн хамтын ажиллагаагбэхжүүлэх талаар сургуулийнудирдлага, багш нарын үр дүнгийнгэрээндөөрчөлторуулахаартөлөвлөжбайна.

Аймгийнтүвшиндасуудлыгдоороосдээш төлөвлөх процессыг [үйлявцыг] нэвтрүүлэх талаар АБГ маштодорхой ойлголттой байгаа бөгөөдолон нийтийн оролцоот сургуулийнзагварыг бүх сумдад хэрэгжүүлэхдэд хөтөлбөрийг боловсруулсан. Тусдэд хөтөлбөрийг төслийн хүрээндхэрэгжүүлсэн бодлогын судалгааныүр дүнгийн хамтаар аймгийн ИТХ-рхэлэлцүүлэнбатлуулахаархүргүүлсэнбайгаа бөгөөд АБГ-ын удирдлагаболон ТББ-ын төлөөлөгчид энэ дэдхөтөлбөрийг батлагдана гэдэгтитгэлтэйбайгаа.

Туршлагахуваалцах10сургуулийнүрдүнгийнхэлэлцүүлэгтХовдаймгийнбусад сумдын сургуулиуд оролцсон.Төсөл хэрэгжсэн 10 сургуулийнтуршлага, баримтжуулалт дээрүндэслэнзагварыгбүх сургуулиудадхэрэгжүүлэхийн тулд юу хэрэгжихболомжтой, юуг хэрэгжүүлэхэдтохиромжгүйталаарбусадсургуулиуднэгдсэнойлголттойболсон.



43

нутгийн сургуулиа дэмжих хүсэлсонирхлыгньхөгжөөсөн.

• Төслийн загвар нь ямар ч нөхцөлбайдалд хэрэгжүүлэх боломжтойзагвар бөгөөд холбогдох үйлажиллагааг тэр дор нь төлөвлөхболомжийг олгодог. Оролцогчталууд төслийн хүрээнд юухэрэгжиж болох, юу хэрэгжихболомжгүй талаар төрөлбүрийн сургуулийн жишээгээрбаримтжуулалт хийн [цаашидүргэлжлүүлэн] хэрэгжүүлэхэдбэлэнорчингбийболгосон.

Гэсэн хэдийгээр аймаг болонтөслийн зүгээс дараах асуудлыганхааран шийдвэрлэх ньчухал. Үйл ажиллагааны хувьдсургуулийн түвшний ихэнхи дэдтөслийн хүрээнд эцэг эхчүүдийгидэвхижүүлж үйл ажиллагаандаататан оролцуулснаас гадна тодорхойстратеги зорилготойгоор хамтаарааасуудлыг шийдвэрлэхэд анхаарахшаардлагатай.

Сумдын алслагдмал байдлаасшалтгаалан АБГ болон ТББ-ууд мэдээлэл түгээх, хуваалцах,туршалага солилцох илүү үр дүнтэйаргахэрэгсэл,сувгийголоххэрэгтэй.

Мөн хамгийн чухал нь сургуулийнтөслийн баг болон оролцогч талууднийгмийн эгэх хариуцлагынсанаачлагын хүрээнд боловсролынүйлчилгээг хүргэх нь төр болонтөрийн хэрэгслүүдийн үндсэнүүрэг хэвээр үлдэнэ гэдгийг ойлгохшаардлагатайюм.

Ийм учраас, АБГ, сургуулийнменежерүүд, үндэсний хэмжээнийбодлого,хөтөлбөрүүдньболовсролынүйлчилгээнд тулгамдсан асуудал,хүндрэл бэрхшээлийг шийдвэрлэххэрэгтэй. Эцэг эхчүүдийн оролцоохэдий чухал боловч энэ нь эцсийнзорилго биш юм. Сургууль дээрхэрэгжсэн дэд төслүүдийн олонхинь засаглалын түвшин бүрт төрийнбайгууллага/оролцогч талуудаасхариуцлагатооцоход[нэхэх]чиглэсэнбайсныгтэмдэглэхньзүйтэй.


механизм

Үр дүн


үйлчилгээ

a a a a aАймгийнтүвшиндбүхсургуульдхэрэгжүүлэх,үндэснийхэмжээндбодлого

боловсруулахадбаримтжуулах

Ховд аймгийн нэгдсэн үнэлгээ

44

Хөвсгөл аймгийн “Хамтыноролцоотой эрүүл мэндийнүйлчилгээ” нэртэй дэд төслийгМонголын нийгмийн эрүүл мэндийнмэргэжилтнүүдийн нийгэмлэгийн(МНЭММН) түншлэлийн хүрээндхэрэгжүүлсэн. Аймгийн Засагдаргын гаргасан тушаалын дагуутөсөл хэрэгжүүлэгч баг Нийгмийнхөгжлийн хэлтэс, Эрүүл мэндийнгазар, АНЭ, Мөрөн сумын оролцогчӨрхийн эрүүл мэндийн төв болонтөслийн зохицуулалтыг хариуцагчороннутгийнТББ-ынтөлөөлөгчдөөсбүрдсэн. Аймгийн судалгаандоролцогсдын үзэж буйгаар Хөвсгөлаймгийн төвд (ялангуяаМөрөн сум)6сараасдээшхугацаатайамьдардагтүр оршин суугчдын тогтмол урсгалбайдаг. Эдгээр түр оршин суугчидихэвчлэн өөрсдийн албан ёсоорбүртгэлтэй сумын эрүүл мэндийнтөвбусхаринаймгийнтөвийнэрүүлмэндийнүйлчилгээ,хөтөлбөрүүдийгхүртэххэрэгтэйболдог.

Аймгийн төвд бүртгэлгүй оршинсуугчид Мөрөн сумын Өрхийнэрүүл мэндийн төвөөс (ӨЭМТ)эрүүл мэндийн албан тусламжүйлчилгээ авч чаддагүй шалтгааннь тэдний эрүүл мэндийн тусламжүйлчилгээний төлбөр Мөрөн сумын

ӨЭМТ-с бус харин өөрсдийнх ньоршин суудаг орон нутгийн ӨЭМТ/сумдынтөсвөөсгарахёстой.

Хэрэв түр оршин суугчдад эрүүлмэндийнтусламжүйлчилгээхэрэгтэйболвол тэд гуравдугаар шатлалынАНЭ-т очих хэрэгтэй авч тэдэнд энэталаар хангалттаймэдээлэл байхгүйэсвэл эмч, сувилагч болон бусадэрүүл мэндийн мэргэжилтнүүддутмаг байдгаас үүдэн хангалттайзорьжочдоггүй.

Хөвсгөл аймгийн дэд төслийнзорилгоньтүроршинсуугчдынэрүүлмэндийн тусламж үйлчилгээнийхүртэмжийг сайжруулах, эмнэлгийнтусламж үйлчилгээний шатлалхоорондын үйлчлүүлэгч шилжүүлэхтогтолцоог зөв зүйтэй хэрэгжүүлэхболомжоорхангахбайв.

ДЭМБ-ын “Хэнийг ч орхигдуулахгүйбайх” зарчимд үндэслэсэнхөндлөнгөөс хянах аргыг ашигланоролцогч талууд мөн түр оршинсуугчидАНЭ,МөрөнсумынӨЭМТ-ийнүйлчилгээний талаар санал дүгнэлтөгөхболомжтойбайв.Ялангуяатөсөлэмнэлгийнорчинболонхүлээгдлийнцагийнталаархөвчтөнүүдийнсэтгэлханамжийг дээшлүүлэхэд туслахзорилготойбайв.

Орон нутгийн зохицуулагч баг,түншлэгч ТББ-ын дэмжлэгтэйгээрдараах гол үйл ажиллагаануудыгхэрэгжүүлсэн:

1.Дэд төслийн гол анхаарахзүйлс болон загвар хийцийгшийдэхийн тулд гол оролцогчталуудын хооронд хэлэлцүүлэгзохион явуулж аймгийн албантушаалтнууд, эрүүл мэнд,боловсролын салбарын үйлчилгээүзүүлэгч байгууллагууд ба ороннутгийн ТББ-ын зүгээс оруулсанхувь нэмэрт үндэслэн эрүүлмэндийн салбарт үргэлжлүүлэнанхаарлаа хандуулах шийдэлдхүргэсэн.

ХӨВСГӨЛ АЙМАГ: ХАМТЫН ОРОЛЦООТОЙ ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭ ТӨСӨЛ

Түроршинсуугчиргэдэдзориулсанэрүүлмэндийнтусламжүйлчилгээнийхүртээмжболон

мэдээллийндутмагбайдал,эрүүл

мэндийнтогтмолтусламжүйлчилгээ

Түроршинсуугчдадзориулсанэрүүлмэндийнтусламж

үйлчилгээнийхамтралтүйлчилгээнийшатлалхоорондынүйлчлүүлэгчшилжүүлэхтогтолцоог

сайжруулах

Юугаар:Хөндлөнгийнхяналташиглан

Түроршинсуугчидболонүйлчилгээүзүүлэгчдэдиргэдийнзүгээс

үйлчилгээнийталаарөгсөнсаналдүгнэлтбаүнэлгээ

Хөвсгөл аймгийн дэд төслийн хураангуй



45

2.Түр оршин суугчдын тоо болонтэдний талаарх мэдээллийгцуглуулахсудалгаахийв.

3.ТББ болон Эмнэлгийн чанархариуцсан хэлтэс оролцогч талынсэтгэл ханамжийн судалгааг2017-оны 1-р сард 392, АНЭ-рүйлчлүүлэгчид,3-рсард390,АНЭ-рүйлчлүүлэгч-200, Өрхийн эрүүлмэндийн төвөөр үйлчлүүлэгч-190,5, 6-р сард 390, АНЭ-рүйлчлүүлэгч-200, Өрхийн эрүүлмэндийн төвөөр үйлчлүүлэгч-190хүнийг хамруулсан судалгаагаарэмнэлгийнтусламж,үйлчилгээнийчанар, хүртээмж, эмчийн цагашиглалт,үйлчлүүлэгчдийнсэтгэлханамж, тэдэнд тулгарч байгаабэрхшээлийг тодорхойлсны гадна2017 оны 3 дугаар сард АНЭ-ийн270, ӨЭМТ-ийн төвийн 46, нийт314эмчажилчдынсэтгэлханамж,тэдгээрттулгарчбуйбэрхшээлийндэлгэрэнгүй судалгаа дүгнэлтхийсэн.

4.Үнэлгээний үр дүнг хэлэлцэхээрнүүр тулсан уулзалтуудыг зохионбайгуулсан. Үүнд Аймгийн Засагдаргын тамгын газар, Эрүүлмэндийн газар, Сумын захиргаа,АНЭ, ӨЭМТ-үүд, иргэд болон ТББ-уудоролцсон.

5.Эрүүл мэндийг хүсэмжлэх занүйлийг нэмэгдүүлэх иргэдэдчиглэсэн болон эрүүл мэндийнүйлчилгээүзүүлэгчбайгууллагуудболон бусад иргэдэд эрсдлийгзохицуулах эсвэл бууруулахад ньтуслах мэдээлэл, боловсролын

сургалтуудыгзохионбайгуулсан.6.Төслийнхэрэгжилтийнүрдүнгийнтанилцуулгыг аймгийн захиргаа,үйлчилгээүзүүлэгчбайгууллагууд,иргэний нийгмийн зөвлөл батүүний гишүүн ТББ-уудад хийсэн.Аймгийн 24 сумын Засаг дарга,аймгийн хэлтэс агентлагийндарга, аймагт үйл ажиллагааявуулж байгаа олон улсын төсөлхөтөлбөрийн нэгжийн удирдлага,ажилтнууд, иргэдэд танилцуулгахийсэн.

Дэд төслийн богино, дунд хугацааны үр дүн Дараагийнхэсгүүдэддээржагсаасандэд төслийн үйл ажиллагааныхэрэгжилтийнүрдүнгбаримтжуулж,илүү үр дүнтэй нийгмийн эгэххариуцлагын санаачлагын хүрээндүр дүнд хамгийн чухал элементүүд,агуулгын хүчин зүйлүүдээр нь дүншинжилгээхийсэнбаүүнд:


Оролцогч талын сэтгэл ханамжийнсудалгааны бүтэц ба аргабарил нь холбогдох төр засгийнбайгууллагуудад эрүүл мэндийнтусламжүйлчилгээүзүүлэхэдтулгарчбуйасуудлуудыгсонсож,тодорхойлохболомжолгосон.Үйлчилгээүзүүлэгч

байгууллагууд үнэлгээг таашаажбуй шалтгаан нь ИНБ-ын хийсэнхөндлөнгийн үнэлгээ “илүү бодит,оновчтой” тул өөрсдийн үзүүлж буйүйлчилгээгээ сайжруулахад түлхэцболногэдэгтитгэдэг.ИНБ-уудболониргэд судалгааны үр дүнгийн хийцзагвар, засаг захиргаа болон дүншинжилгээний нэг хэсэг байсанучраас тэдмөн адил эрүүлмэндийнүйлчилгээүзүүлэгчбайгууллагуудтайхийсэн асуудлыг шийдвэрлэх яриахэлэлцээрийннэгхэсэгбайсан.


Засаглал: Судалгаа явуулснаараймгийнтөрзасгийннэгжүүддэхтүроршинсуугчдыгтогтоож,суурьшлыгнь тодорхойлох боломж олгосноосгадна сум бүрийн өвчтөнүүдэд илүүүр дүнтэй үйлчилгээ хүргэх боломжолгосон.Иргэдаймгийнтөвдзургаансараас илүү хугацаатай суурьшвалтэд түр оршин сууж буй сумынэрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээгавах эрхтэй болдог. Хэрэв түроршин суугч ӨЭМТ-с эрүүл мэндийнтусламж үйлчилгээ авбал ӨЭМТтухайн оршин суугчийн “бүртгэлтэй”сумын эрүүл мэндийн төвөөс нөхөнтөлбөр авах тухай журмын төслийгаль хэдийнэ төслийн зохицуулагчбаг боловсруулсан. Эрүүл мэндийнүйлчилгээ үзүүлэгч байгууллагын

46

санхүүжилтньнэгхүнийтоондногдоххэмжээгээрбайдагбасанхүүжилтньсүүлийн гурван жилд бүртгэгдсэноршин суугчдын нийт тоондүндэслэсэнбайдагучраастүроршинсуугчид өөрсдийг нь хүлээн авчбуй сумын эрүүл мэндийн тусламжүйлчилгээг хүртсэнээр ӨЭМТ-ийннөөцөд дарамт учруулж байна.Судалгааныүрдүнболон түроршинсуугчдын талаарх мэдээллийн сангашиглан аймгийн эрүүл мэндийнгазар харилцан ойлголцлын санамжбичгийнхүрээндсумынзахиргаанааснөхөнтөлбөравахнэхэмжлэлгаргахүндэслэлтэй.

Түр оршин суугчдад зориулсансанхүүжилтынтухайулсынхэмжээнийхууль эсвэл бодлого байхгүй байгаань олон талаар үйлчилгээ үзүүлэгчбайгууллагуудын дунд төсвийнхуваарилалт, хэрэглээний талаармаргаан үүсгэж байна. Төслийнхэрэгжилт нь оролцогч талуудадэдгээр асуудлуудыг тодорхойлохболомж олгосноос гадна аймгийноролцогч талуудыг ЭМЯ болон УИХ-ын Нийгмийн бодлогын хороондасуудлаатавихадтүлхэцболсон.

Чадавхжуулах: Үнэлгээний үеэртайлагнасанүрдагаварбайхгүй.

Төрийн үйлчилгээ: Оролцогч талынсэтгэл ханамжийн судалгааныүр дүнгээс харахад үйлчилгээүзүүлэгчбайгууллагуудалхамхийж,өөрчлөлтийг эхлүүлснээр сэтгэлханамжийн гурван судалгааныявцад (нэгньүйлчилгээсайжруулахтөлөвлөгөөний өмнө) Мөрөн сумынэмнэлэг ба Өрхийн эрүүл мэндийн

төвдөгсөнерөнхийүнэлгээаажмаарсайжирсан.2017оны1сардявуулсанэхний судалгаагаар судалгаандоролцогсдын 18% нь (392 оролцогч)АНЭ-ийг“Муу”гэжүнэлсэнболдараадараагийн судалгаагаар уг дүн иххэмжээгээр буурсан. Жишээлбэл3 сард явуулсан судалгаагаар (390оролцогч) судалгаанд оролцогсдын3.9%ньэмнэлэгт“Муу”гэдэгүнэлгээөгсөн.Хэдийгээрүнэлгээсайжирсанявдал зөвхөн үйлчилгээ сайжруулахтөлөвлөгөөний хэрэгжилтээсулбаатай биш боловч орон нутгийнзохицуулагчТББ,өвчтнүүдүйлчилгээавахдаа цөөн удаа эмнэлэгт биеэрочих шаардлагатай болсон талаармэдэгдсэнийг харахад хэрэглэгчид,өвчтөнүүд гарсан өөрчлөлтөөс ашигхүртсэн байх талтай. Жишээ ньэмнэлгийн дүн шинжилгээ эсвэллабораторийн үйлчилгээ авахдааөвчтөн өмнө нь эмнэлэгт 5-с дээшудаабиеэрочихшаардлагатайбайсанньодоо2-5удааболжбуурсанбайна.Мөнцахимдцагавахдаадугаарлалт,хүлээлт их байсныг өөрчилж,үйлчлүүлэгчочсонхугацаандаашууддугаар авдаг болсон учир цахимочер, дугаар хүлээхгүй болсон зэрэгхүлээлт чирэгдэлгүй болсон үр дүнгарчтогтворжсон.

Эмнэлгийн ажилтан мэргэжилтнүүдсудалгааны үр дүнг эерэгээр хүлээнавч, эрүүл мэндийн тусламжүйлчилгээг сайжруулахад хэрэгтэйсанал дүгнэлт гэж үзсэн. Тэднийнэрлэсэн “Өөрчлөлтийг өөрөөсөө”хэмээх үйлчилгээ сайжруулахтөлөвлөгөө боловсруулалт мөнхэрэгжилтийн ажил нь сайжруулах

асуудал бүрийн хүрээнд ажиллахбагуудыг бүрдүүлсэн ба эдгээр нь:Харилцаа холбооны ур чадвар, ёсзүй болон эрүүл мэндийн ажилтныхандлагыг сайжруулах; өвчтөнүүдэдзөвлөгөө, зөвлөмж өгөх; орчныгсайжруулах; үйлчилгээний соёл;үйлчилгээний үр дүнтэй байдалба цаг ашиглалт; мөн өвчтнүүдийгтогтмолэргэх.

ИНБ-ын хамтрагчид үйлчилгээсайжруулах төлөвлөгөөболовсруулалтад судалгааны үрдүнг тусгаснаар үйлчилгээ үзүүлэгчбайгууллага дараах зарим түлхүүрүйлажиллагаануудыгхэрэгжүүлсэн:

• Цахим бүртгэл болон үзлэг товлохсистемийгнэвтрүүлжхүлээгдлийнцаг,очерийгбууруулах;

• Өвчтөнүүдэд хэрэгцээшаардлагадаа нийцсэн зөв эмчээолоход туслах зурган танилцуулгабүтээх;

• Иргэдийн эрүүл мэндийн зөвлөхүйлчилгээг хариуцах, сэтгэл зүй-нийгмийн зөвлөгөө өгөх, эрүүлмэндийг илүү их хүсэмжлэхмэдээлэл түгээхэд чиглэсэннийгмийн эрүүл мэндийн албабайгуулах,ба

• Ажилтнуудад өвчтөнүүдтэйхарьцах харилцаагаа сайжруулахсургалтявуулах.

3. Тогтвортой байдлыг хангах механизмын талаар

Гурваноролцогч талууд, төрзасгийнгазар,үйлчилгээүзүүлэгчбайгууллагаболонИНБ-ын төлөөлөгчидиргэнийоролцоо болон хяналт шийдвэр



47

гаргалт,үйлчилгээхүргэлтийнхувьдчухалхувьнэмэроруулахболомжтойгэж үзэж байна. Аймгийн Засагдаргынүйлажиллагаанытөлөвлөгөөнь оролцоо болон эгэх хариуцлагабүхий засаглалыг хангах тухай зүйлзаалтыгтусгасан.

ӨЭМТ-ийн дарга оролцоот үнэлгээгилүү тогтмол хугацаанд хийхболомжтойгэжүзэжбайгаа(жилдээхоёр удаа). Өөр дурдвал зохих зүйлболИНБ-уудыгзөвхөнэрүүлмэндийнүйлчилгээүзүүлэгчбайгууллагуудынажил хэргийг шүүмжлэгч бусиргэдэд эрүүл мэндийн үйлчилгээ,хөтөлбөрүүдийн талаар мэдээлэлөгөх, олон нийтийн эрүүл мэндийнболовсрол, эрүүл мэнд хүсэмжлэххандлагыг сайжруулах ажилдоролцох чухал хамтрагчид хэмээнхаржбуйбайдалюм.

Үнэлгээ

Дэд төслийн туршлагыг түгээх,өргөжүүлэхээс өмнө хэд хэдэнсайжруулахзүйлсбайна:

• Тогтолцооны тулгамдсан асуудлыгшийдвэрлэхэдхүрэхзорилго,аргабарилаа илүү тодорхой болгохшаардлагатай. Энэ нь зөвхөниргэдийн сэтгэл ханамжгүйбайдлыгбууруулахаасгаднаөнгөнхэсгийн санаачлагууд бус илүүстратегийн төлөвлөгөөт, нэгдмэлшийдлүүдийгшаардана.

•Оролцогч талынсэтгэл ханамжийнсудалгааныүрдүнболонасуудлыгшийдвэрлэх дасгал нь төсөлхэрэгжүүлэгч/зохицуулагч багт

эрүүл мэндийн үйлчилгээнийхүртээмжэд тулгарч буйбэрхшээлүүдийг тодорхойлохболомж олгосон ба үйлчилгээсайжруулах санаачлагуудыгхолбогдох албан газрууд дэмжижбайгаа боловч үйлчилгээсайжруулах тал дээр хамтарсан,нэгдсэнхүчинчармайлтгүйбайна.ИНБ-ууд төслийг хэрэгжүүлэнбүх шатны хэлэлцүүлэгторолцож байсан боловч өөрсдөөүйлчилгээсайжруулахтөлөвлөгөөболовсруулалтад оролцоогүйучраас судалгааг мэдээллээрхангагчбайдлааражилласан.

• Төрийн байгууллага, үйлчилгээүзүүлэгч байгууллагуудын зүгээсИНБ-ууд ба иргэдийн төлөөллийгөөрсдийн эрүүл мэндээ хэрхэнхамгаалах тухай олон нийтэдмэдээлэл түгээх арга хэрэгсэлгэж үзсэнийг анхаарах хэрэгтэй.ИНБ-ууд иргэдийн оролцоогтөр засгийн үргэлжлэл буюуиргэдэд хүрч ажиллах аргахэрэгсэл, эрүүл мэндийн тусламжүйлчилгээ, хөтөлбөрүүдийг

хүргэх бүрэлдэхүүн гэж үздэгтул таашаан хүлээн авах ньхязгаарлагдмал. Орон нутгийнТББ-тайшуудхамтранажилласан,туршлагажсаны хувьд төрийнбайгуулллагын зүгээс иргэд/ТББ-ыг чухал хамтран ажиллах түншгэжүзэнхамтыншийдвэргаргахадоролцуулахньачхолбогдолтой.

• Түр оршин суугчдад зориулсанэрүүл мэндийн тусламжүйлчилгээнийилүү урт хугацааныболонтогтвортойшийдэлньулсынхэмжээнд бодлогын нөлөөллийнасуудал байж магадгүй - жишээнь ЭМЯ болон УИХ – ӨЭМТ болонсумын эрүүл мэндийн төвүүдийнэрүүл мэндийн үйлчилгээнийхүртээмжийн хуваарилалт болонсанхүүжилтийн схемийг судлаххэрэгтэй. Төсөл хэрэгжүүлэгчидөрхийн эмнэлгийн санхүүжилтболоннэгөрхийнэмнэлэгтногдоххүнамынтоондээрасуудалбайгаагхүлээн зөвшөөрч шийдэх гарцыгхайж буй боловч эдгээр асуудалнь үндэсний түвшинд шийдэгдэхасуудалюм.


механизм

Үр дүнТогтвортой байдал

Засаглал Чадавхжуулах Төрийн үйлчилгээ

a a Х a aХИНБ-уудыгнэгдсэнсүлжээнийзохионбайгуулалтадоруулах,чадавхийгбэхжүүлэх

Хөвсгөл аймгийн нэгдсэн үнэлгээ

48

СЭЛЭНГЭ АЙМАГ: СҮРЬЕЭГИЙН ТУСЛАМЖ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ХҮРТЭЭМЖИЙГ САЙЖРУУЛАХ

Сэлэнгэ аймаг дэд төслийгУлаанбаатархотодтөвтэйАрдчилалынБоловсрол Төвийн (ДЕМО ТББ)дэмжлэгтэйгээр хэрэгжүүлсэн.“Сүрьеэгийн тусламж үйлчилгээнийхүртээмжийг сайжруулах” дэд төсөлнь сүрьеэгийн өвчний тохиолдлыг(улсад 2-рт ордог) бууруулахзорилготойбайв.

Сэлэнгэ аймаг нь Орос улстай хилзалгаа ба 6-7 сумд алтны уурхайүйл ажиллагаа явуулдаг. Үүнтэйхолбоотойгоор тус аймгаар дайрангарахиргэдийнтооболонуулуурхайдирж очих хөдөлгөөний урсгалаасхамааран тус аймгийн хүн амхалдварт өвчин авах болон өвчнийгтүгээх өндөр эрсдэлтэй орчиндамьдардаг.

2016 оны байдлаар 100 мянганхүнд сүрьеэгийн 18,2 тохиолдолбүртгэгдсэн ба бодит байдалдээр өвчлөл энэ тооноос өндөрбайх магадлалтай. Сүрьеэгийнөвчлөлийг эмчлэхийн тулд аймгийннэгдсэн эмнэлэг нийт өвчтөн хэвтэнэмчлүүлэх 25 ортойгоос сүрьеэгийнтасагт хамаарах 5 ор нь сүрьеэгийн

өвчтөнд зориулсан байдаг. АНЭ180 хүнийг жилд эмчилдэг баэдгээр өвчтөний 60 хувь нь ороннутгийнх байдаг. Эмнэлгийн орчиннөхцөл тааруу, эмнэлгийн ажилтныачаалалихзэргээсхамаарантөрийнүйлчилгээний хүртээмж муу,сүрьеэгийн өвчтөнүүд эмчилгээндээирдэггүй эсвэл эмчилгээгээ бүрэнхийлгэдэггүйгээс өвчний тархалтихсэхмагадлалөндөрбайдагбайна.

МУНЭХБтөслийнхүрээндороннутгийнИНБ-ын сүлжээний удирдлага дораймгийн оролцогч талууд иргэдийноролцоотойгоор ИОК-ын аргаарсүрьеэгийн тусламж үйлчилгээгүзүүлэгчболонхүртэгчдээрүнэлүүлэн

АНЭ-ийнсүрьеэгийнтасгийнхүргэжбуй үйлчилгээний чанар болонхүртээмжийг сайжруулах зорилготавьсан. Энэ зорилгод хүрэхийнтулд дараах үйл ажиллагаануудыгхэрэгжүүлсэн.

Үүнд:

• Гол оролцогч талууд болох ИНБ-ын эвсэл төслийн санааг хамтаархэлэлцэж төслийн нарийвчилсанчиглэлийг сонгосон. Эрүүлмэндийн салбарыг төсөлхэрэгжүүлэхээр сонгосны дараааймгийн хэмжээнд сүрьеэгийнөвчний гаралт болон тархалтыгбууруулах зорилгоор аймгийнсүрьеэгийн тасгийн үйлчилгээгсайжруулахаар төслийн зорилтыг[голчиглэлийг]тодорхойлсон.

• Орон нутгийн ТББ аймаг дахьсүрьеэгийн өвчлөлийн талаархсуурьсудалгааггүйцэтгэсэн.

• ДЕМО байгууллагатай хамтранажиллах шийдвэрийг гарганДЕМО-с иргэдийн оролцоотойүнэлгээхийхаргазүй,зөвлөмжийгавсан.ИОК-ынаргазүй,судалгааны

Сүрьеэөвчнийгаралтболонтархалт

нэмэгдсэн

АНЭ-ийнсүрьеэгийнтасгийнэрүүлмэндийн

үйлчилгээнийчанар,хүртээмжийг

сайжруулах

Иргэдийнонооныкартынаргыгашигланэрүүлмэндийнүйлчилгээ,үйлчилгээ

үзүүлэгчдийгхамтаарааүнэлжүйлчилгээсайжруулахтөлөвлөгөөболовсруулсан.

Сэлэнгэ аймгийн дэд төсөл



49

загвар, хэрэгжүүлэх механизмынталаарДЕМО-с5өдрийнсургалтыгаймгийн оролцогч талуудадзориуланзохионбайгуулсан.

• 20 хүнтэй хэрэгжилтийн баг3 багт хуваагдсан ба баг тусбүр үйлчилгээг үнэлэхдээ:хүний нөөцийн хүрэлцээ, тоногтөхөөрөмж, хэрэгсэл, барилгазэрэгсонгонавсанүзүүлэлтүүдээрүнэлсэн. Үнэлгээнд 324 иргэн,17 эмнэлгийн мэргэжилтнүүдоролцсон.

• Үнэлгээний дүгнэлтэд дүншинжилгээхийнүрдүнгийнталааройлголтоо нэгтгэх, хамтаарааасуудлаа шийдвэрлэх, “үйлчилгээсайжруулах төлөвлөгөө”боловсруулахын тулд нүүр тулсануулзалт, хэлэлцүүлгүүдийг зохионбайгуулжажилласан.

• Үйлчилгээ сайжруулахтөлөвлөгөөнд тусгагдсан нэншаардлагатай ажлууд болонүнэлгээний шууд үр дүнд бийболсон шинэ санаачлагуудыгхэрэгжүүлсэн.

Эдгээрээс дурьдвал: сүрьеэгийнэсрэг олон нийтийн мэдээллийнкомпанит ажлууд, өвчлөлөөсурьдчилансэргийлэх,цогцэмчлэхтөлөвлөгөөнийталаарзөвлөхаргахэмжээнүүд,ЭМЯболонҮндэснийхалдварт өвчлөлийн төвийнсанхүүжилтээр худалдан авсанзөөврийн үзлэг, оношлогоонытөхөөрөмжөөрбүхсумдыниргэдэдсүрьеэгийн урьдчилан сэргийлэх

үзлэг, оношлогоог хийсэн зэрэгбагтана. Явуулын оношлогоотажлынүрдүнд15шинэтохиолдлыгилрүүлэнбүртгэсэн.


Дэд төсөл тус бүрийн хэрэгжилтийнгарц [бүтээгдэхүүн], үр дүнгбаримтжуулсан бөгөөд эдгээрийгнийгмийн эгэх хариуцлагынсанаачлагыг бий болгох нөхцөлбайдал, бүрдлийг бий болгоходоруулсан хувь нэмрээр үнэлснийгдоорхаруулав:


Төслийг хэрэгжүүлж эхлэх үеэсаймгийн ИНБ-ын зөвлөл нь бүхоролцогч талуудыг байлцууланаймаг дахь сүрьеэгийн өвчнийтархалт, өвчлөлтэй тэмцэх аргазам, ойлголтыг нэгтгэж чадсан.ИНБ-ын сүлжээний 19 хяналтүнэлгээний гишүүн, АЭМГ, АНЭ-ийнсүрьеэгийн тасгийн ажилтнуудынсүрьеэөвчнийталаарболонөвчнийгэдгээх алхмуудын талаарх ерөнхийойлголтод суурилан ИОК-ын аргазүй,хэрхэнашиглахталаарсургалтыг

зохион байгуулсан. Үнэлгээнийхүрээнд барилга, байгууламжийннөхцөл, хүний нөөц/мэргэжилтнийхүрэлцээ, тоног төхөөрөмж, олоннийтийн сүрьеэгийн боловсролболон диспансерийн [амбулторийн]үйлчилгээгтустусүнэлсэн.

ИОК-ыг ашиглан АНЭ-ийнсүрьеэгийн тасгаас сүрьеэгийнөвчтөнд үзүүлж буй үйлчилгээнийталаар хэрэглэгчдийн үнэлгээ[санал], сэтгэл ханамжийн талаармэдээлэлцуглуулсан.Судалгаанд324иргэн, 17 эмнэлгийн мэргэжилтэноролцжээ. Судалгаанд оролцсонбүлгүүдийн үнэлгээ харилцанадилгүй байсан бөгөөд нүүр тулсануулзалт, хэлэлцүүлгийн суурьхэлэлцэхмэдээлэлболсонюм.Иргэдсүрьеэгийн тусламж үйлчилгээгмуугэжүнэлсэнболэмч,эмнэлгийнмэргэжилтнүүд боломжийн гэжүнэлжээ.

Үнэлгээний үр дүнгийн талаароролцогчдын ойлголтыг нэгтгэх,хамтарсаняриа,хэлэлцүүлэгөрнүүлэхзорилготой нүүр тулсан уулзалтаароролцогчталуудүнэлгээнийзөрүүтэйбайдлыгхүлээнзөвшөөрчүйлчилгээсайжруулах төлөвлөгөө хамтранболовсруулсан байна. Харилцанойлголцлын санамж бичигт гарынүсэг зурсан талууд (ИНБ-ын сүлжээ,АЭМГ,ЗДТГ-ынтөлөөлөл)сүрьеэгийнүйлчилгээнд тулгарсан асуудлууд,иргэдийнсэтгэлханамжгүйбайдлыгшийдвэрлэх арга замыг олохоорхариуцлагахүлээсэн.

50

2015 онд байгуулагдсан 28 гишүүнбайгууллагатай ИНБ-ын сүлжээ ньороннутгийнзасаг,захиргаа,жижигдунд бизнес эрхлэгчид, уул уурхайнкомпаниудыноролцоот4талтгэрээгбайгуулж ажилласнаас хойш анхудаа засгийн газрын хөтөлбөр,төрийн үйлчилгээнд үнэлгээ хийнтулгамдсан асуудалд [объективбайдлаар] санал дүгнэлт гаргажажилласныг энд онцлон дурьдах ньзүйтэй.

Улс төрийн нөхцөл байдалөөрчлөгдөхтэй (ЗД болон бусадтомилогдсон албан тушаалтнуудөөрчлөгдөх тохиолдолд)хамааралгүйгээр тус гэрээ нь хүчинтөгөлдөр хэвээр байх ба оролцогчталуудуулуурхайдхамтранажиллагчороннутгийнүйлдвэрлэгч(жишээньногоочид), жижиг дунд үйлдвэрлэлэрхлэгчдийгдэмжихюм.


Засаглал: Орон нутгийн удирдлагынзүгээс иргэдээс орон нутагтшаардлагатай дэд бүтцийнхэрэгцээг тодорхойлох ОНХС-ийнхэлэлцүүлгийг багийн хурлаархийж иргэдийн оролцоог хангажажилладаг болохооаймгийнНБХ хэлсэн. Иргэдийг ОНХС-ийнтөлөвлөлт болон хяналт үнэлгээндоролцуулж буй боловч ихэнхидээ

дэд бүтэцтэй холбогдох саналдэмжигддэгбайна.

МУНЭХБ төслийн хүрээнд хэрэгжижбуй дэд төслийн туршлага нь шинэзүйл бөгөөд төслийн эхэн үед ороннутгийн удирдлагын хувьд төслийгойлгоход бага зэрэг бэрхшээлтэйбайсан.Тэднийойлголтоор[төслийн/нийгмийнэгэххариуцлагын]зорилгонь төрийн үйлчилгээг үйлявц гэдэгутгаар нь сайжруулах болон иргэдзасаглалыннэгбүрэлдэхүүнболохынхувиар үүрэг хариуцлага [төрийнүйлчилгээгхүргэх]хүлээхявдалгэжүзсэн. Төслийн талаарх уламжлалтойлголт нь “мөнгө”, дэд бүтцийнтөсөл [материаллаг] хэлбэрээрбайсан ба төрийн үйлчилгээ, үйлявцыг сайжруулах тухай бишбайв. Орон нутгийн албан хаагчидтөслийг ойлгоход тодорхой хугацаазарцуулсан боловч эцэст нь тэдзасаглалболониргэдийноролцооныталаарх ойлголт, хандлагааөөрчилсөн байна. Аймгийн ЗДТГ-ын НБХ-ын ажилтны дүгнэснээр тэдиргэдийн оролцооны ач холбогдол,үйл ажиллагааны төлөвлөгөө,хөтөлбөрүүдэд иргэдийн саналыгхэрхэн тусгах талаар олж мэдсэнбайна.

Нөгөө талаар иргэд асуудал бүрттөрийг буруутгах, шүүмжлэххандлагатай байсан. Дэд төсөлхэрэгжсэнээр иргэд асуудлыгтодорхойлох,шийдвэрлэхүйлявцадоролцож асуудлыг цогц байдлаархаржчадсан.

Эцэст нь төр болон хөгжлийнтөслийн хувьд заавал санхүүжилт

шаардахгүйгээр асуудлыгшийдвэрлэн тодорхой үр дүндхүрч болохыг, төсөл хэрэгжүүлэхөөр арга зам байдаг болохыгоролцогч талуудыг идэвхижүүлэнтэдний оролцоотойгоор асуудлыгхамтран шийдвэрлэснээр харуулжчадсан. Ялангуяа эрүүл мэндийнүйлчилгээний хүртээмж, сүрьеэгийнөвчлөлийг бууруулах талаар ороннутгийн удирдлага асуудлуудыгмэддэг байсан боловч өвчлөлийнгаралт, тархалтыг бууруулах талаартодорхой амжилт гаргаж чадаагүйбайв.

Дэд төслийн хүрээнд орон нутгийнудирдлага асуудлын чухлыгойлгон холбогдох талуудын хамтынажиллагааг хангаж иргэнийнийгмийн байгууллагын цуглуулсанбаримт нотолгоонд суурилсаниргэдийн санал, хэрэгцээг тусгасанюм. Цуглуулсан мэдээлэл дээрсуурилан холбогдох агентлагууд(жишээ нь шинэ тохиолдол болонтархалтыннөхцөлбайдалзэрэгдээр)хөтөлбөр болон үйл ажиллагаанызорилгыг чиглүүлэн тулгамдсанбодитасуудлыгшийдвэрлэхээр2018онытөсвийнтөсөлдтусгажээ(Жишээньсүрьеэгийнбарилга,оношлогоонытөхөөрөмж худалдан авах, 4 ӨЭМТбайгуулахзэрэгсаналууд).

Чадавхжуулах: Иргэд болонИНБ-уудын хувьд нийгмийн эгэххариуцлага нь цоо шинэ ойлголтбайв. Аймаг дахь засаглалын үйлявц үргэлж дээрээс доош чиглэлтэйбайсан бол дэд төслийн хувьддоороос дээш буюу энэ нь төрийн



51

тодорхойүйлчилгээндиргэдүнэлгээ,санал дүгнэлт өгөх тухай байв.Өөрөөр хэлбэл иргэд зөвхөн төрийгбуруутгах биш уг асуудалд өөрсдөөхариуцлага хүлээх тухай байв.ИНБ-ын сүлжээ нь төртэй адилаарасуудлыг тодорхойлоход оролцож,учиршалтгаанддүншинжилгээхийнхариуцлагахүлээнажилласан.

Төрийн үйлчилгээ: ИОК-ынүнэлгээ, нүүр тулсан уулзалтадоролцсон оролцогч талуудын санал,ИНБ-ын үйлчилгээ сайжруулахтөлөвлөгөөний төсөл дээр үндэслэнАЭМГ болон АНЭ хамтран төрийнүйлчилгээг сайжруулах талаартодорхойажлуудыгхэрэгжүүлсэн.

АНЭ-ийн үйл ажиллагаанд ИНБхяналт, үнэлгээ хийх явцад эмчэмнэлгийнмэргэжилтнүүдэхэнүедээтаагүйхандажөөрсдийгөөхамгаалжбайсан.

Учир нь иргэдийн өгсөн үнэлгээтэднийөөрсөддөөөгсөнүнэлгээнээсдоогуур байсан. Гэсэн хэдий боловчүүний дараа үйлчилгээ сайжруулахтодорхой ажлууд хийгдсэн. Эндонцлохнь:

• Иргэний нийгмийн байгууллага,эрүүл мэндийн салбарынажилтнууд хамтран өвчлөлбууруулах, эмчлэх төлөвлөгөөгболовсруулжИТХ-дтанилцуулсан

• Сүрьеэгийн өвчтнүүдэд зориулсансүрьеэгийн төв барих ажлыгбагтаасан сүрьеэгийн үйлчилгээгсайжруулах цогц төлөвлөгөөнийталаар албан ёсны шийдвэрбатлагдсан

• Явуулын үзлэг оношлогоог бүхсумдад хийж шинэ өвчлөлийгилрүүлсэн. Явуулын оношлогоонытөхөөрөмжтэй болсноор АНЭ

аймгийнбүххүндхүрэхболомжтойболж17 сумын16 сумыниргэдэдсүрьеэгийноношлогоохийв.

1. Сүрьеэгийн өвчлөлийн тархалтыгбууруулах, сүрьеэгийн талаар олоннийтийнойлголт,хандлагыгөөрчлөхолоннийтийнмэдээллийнкомпанитарга хэмжээнүүдийг зохионбайгуулав (эмэнд дасал болохоосурьдчилан сэргийлэх, ялангуяа төгсэмчилгээгхийхталаар).


Сэлэнгэ аймаг дахь нийгмийн эгэххариуцлагынсанаачлагыгтогтвортойбайлгах, түгээн дэлгэрүүлэхэд чухал3 бүрдэл хэсэг байна. Эдгээр ньбодлогын орчин бий болж хариуцахбайгууллага [институцийн] тодорхойболсон ба хэрэгжүүлэх механизмбүрдсэн, бүтээлч оролцооны суурьтавигдсан болон иргэдийн оролцоо,иргэдийн хяналтын талаарххандлагад өөрчлөлт гарсан зэрэгболно.

• Үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллагадан ганцаараа үйлчилгээсайжруулах төлөвлөгөө боловс-руулаагүй бөгөөд төлөвлөгөөгболовсруулахад хамааралтай бүхталууд оролцож саналаа өгсөн.Төслийн эхэн үед эмнэлгийнмэргэжилтнүүд өөрсдийгөөүнэлүүлж байхдаа эргэлзээтэйхандаж байсан хэдий ч одоо

Сэлэнгэ аймгийн ИНБ-ын эвслийн товч танилцуулгаҮүсэл2015онд25-нгишүүнбайгууллагууднэгдэноржбайсанболэнэоны9-рсарынбайдлаар 28-н ТББ, 15-н иргэний төлөөлөлтэйгээр үйл ажиллагаагаа явуулжбайна.БайгууллагынүйлажиллагааныхураангуйСэлэнгэаймгийнИргэнийнийгмийнбайгууллагуудынхолбоонь/ИНБХ/ньашгийнтөлөөбуснийгэмдүйлчилдэгбайгууллагуудыннэгдэлбөгөөд “Хариуцлагатайнийгэм”,“Хөдөлмөрийнаюулгүйбайдал,эрүүлахуй,хариуцлагатайуулуурхай”хөтөлбөр,“Залуучуудынхөгжлийгдэмжье”гэсэнгурванхөтөлбөртэй.АлсынхарааСэлэнгэ нутгийнхаа хөгжил дэвшлийн төлөө төр, бизнес эрхлэгчид, иргэнийнийгмийн байгууллагууд оролцсон олон талт түншлэлийг бий болгожиргэдийннийгэмдэхбүтээлчоролцоогхангаж,чадавхижуулахзамаарТөрийнбайгууллагынүйлажиллагаагнээлттэй,илтод,хяналтынтогтолцоотойболгоно.

52

уг төлөвлөгөөг ИТХ-р батланалбажуулсан.

• Сэлэнгэ аймаг 2015 ондбайгуулагдсан ИНБ-ын эвсэл нь28 ТББ, 15 гишүүнтэй албан ёсныиргэний нийгмийн байгууллагынсүлжээтэй. “Нэг зорилгынтөлөө нэгдэж” олон нийтэдзөвшөөрөгдсөн байгууллагаболох зорилготой тус байгууллагань өнөөгийн байдлаар МУНЭХБтөслөөс гадна Германы хамтынажиллагаанынийгэмлэгийнЭрдэсбаялаг түүхий эдийн иж бүрэнсанаачлага хөтөлбөрийн “Ороннутгийн цогц хөгжил-түншлэл”төсөл болон Азийн Хөгжлийнбанкны хөрөнгө оруулалттай“Сэлэнгэ аймгийн Жендэрийннөхцөл байдал, институцийндүн шинжилгээ” судалгаанытөслүүдийг хэрэгжүүлсэнтуршлагатай.

• Гурваноролцогчтал(ороннутгийнзахиргаа, үйлчилгээ үзүүлэгч,ТББ-д) төрийн үйлчилгээ,засгийн газрын хөтөлбөртиргэний оролцоог хангах, хяналтүнэлгээ хийх талаар талархандэмжиж хандлагын өөрчлөлтбий болсон. Төслийн эхэнд тэд угойлголтыгбүрэнавахадбагазэрэгбэрхшээлтэй тулгарсан боловчдэд төслийн хэрэгжилтийн явцадаргачлал болон төслийн үр дүндүйлчилгээхэрхэнсайжирчиргэдэд

хүртээмжтэй болж байгаа талаарнарийвчилсан ойлголттой болсон.Одоогоорэрүүлмэндийнсалбараасгадна бусад салбарт аргачлалыгхэрэгжүүлэх, шийдвэр гаргахявцад иргэдийн оролцоог хангах,шийдвэрт иргэдийн саналыгтусгах, бодлого боловсруулах,хөгжлийн төслийг хэрэгжүүлэхталаарнэгдсэнсонирхол [ойлголт]бийболсон.

Үнэлгээ

Сэлэнгэаймагтхэрэгжсэндэдтөсөлнь цаашид энэ туршлагыг түгээндэлгэрүүлэхүйц хэд хэдэн шинжчанарыгагуулсан.Оролцогчталуудугтөслийнзагварыгөргөнцархүрээнд,өөр хөтөлбөрийн хүрээнд давтанхэрэгжүүлэх боломжтой. Загварындавууталуудыгдурьдвал:

• Тулгамдсан асуудал, цар хүрээ,асуудлыг шийдэх аргачлалыгсайтар тодорхойлсон байлаа.Асуудлын төв нь [фокус] нарийнхүрээнд тодорхойлогдсон (жишээнь эрүүл мэндийн салбарттулгамдсан олон асуудлаассүрьеэгийн өвчлөлийн тархалтыгбууруулах асуудлыг сонгосон нь)боловч асуудлыг тодорхойлохүйл явц нь тогтолцооны болондүн шинжилгээ хийх чадварыгилэрхийлжбайна.Тусдэдтөсөлнь

нэгдоролонасуудлыгшийдвэрлэх‘хавх’-нд ороогүй. Үүний орондтэд асуудал хичнээн том байсанч зөвөөр хийх, бүтээлч оролцоо,хамтын асуудал шийдвэрлэхявцын талаар оролцогч талуудадзөвойлголтөгөхталаарчухалчланажилласан.

• Аймгийнхөгжлийнтөлөөзорилгындоор нэгдсэн албан ёсны ИНБ-ынсүлжээ байгууллагатай, уг сүлжээхэрэгжүүлэгчээр ажилласан ньойлголцол бий болгоход хялбарбайснаасгаднаөргөнхүрээндхүрчажилласан. ИНБ-ын сүлжээ ньхоёрхарилцанойлголцлынсанамжбичгийн хүрээнд үйл ажиллагаахэрэгжүүлсэнтуршлагатай,үрдүннь ямар байхаас хамаарахгүйгээрижил зорилгын төлөө хамтранажиллахаар зүтгэж буй ороннутгийн захиргаанаас хүлээнзөвшөөрөгдсөн албан ёсны түншюм. Төсөл хэрэгжихээс өмнө туссүлжээ [эвсэл] нь уул уурхайн үйлажиллагаанд оролцсон болоннөлөөлөлд нь автсан талуудыгхариуцанороннутгийнзахиргаатайхамтран ажилласан туршлагатай.Улс төрийн нөлөөлөл, сонгуулиасхамаарахгүйгээр орон нутгийнүйлдвэрлэл эрхлэгч, уул уурхайнкомпанийхоорондбүтээлчхамтынажиллагаабийболгохзорилготой4талтхамтынажиллагааныгэрээгаймгийнЗДТГ-тайбайгуулсан.



53

• Нийгмийн эгэх хариуцлагынүр өгөөж, зорилгын талаартодорхой ойлголттой, илэрхийлэхчадамжтай.Үйлчилгээүзүүлэгчидэхэндээ үнэлгээтэй холбоотойгоорөөрсдийгөө хамгаалж байсанболовч явцдаа олон нийтэдүйлчилгээний талаар мэдээллийгдутуу өгч байснаа хүлээнзөвшөөрсөн. Хамтрагч талуудбүгдээрээ хувь хүмүүс болон хамтолноороо хариуцлага хүлээх,алдааг засах талаар арга хэмжээавахын чухлыг ойлгосон (жишээнь асуудлыг шийдэхэд хэн юухийхбайсанболовчюухийгээгүйг,хэн нэг нь хийж байгаа боловчхангалттай бус байгаа талаар,цаашид хэн нь юу хийх талаартодорхоймэдээлэлтэйболсон).

• Орон нутгийн удирдлагын зүгээсасуудалхариуцсанхэлтэс, газруудяаралтайаргахэмжээавчшийдвэргарган ажилласан (АЭМГ болонНБХ) бөгөөд үйл ажиллагаанытөлөвлөгөөг үйлчилгээг хүргэгчбайгууллагын түвшнээс гаднахөрөнгө оруулалт, хүний нөөц,тоног төхөөрөмжийн шинэчлэлшаардсан үйл ажиллагаанууддээр аймгийн ЗДТГ-ын түвшиндтодорхойлонхэрэгжүүлжбайна.


механизм



a a a a aНийгмийнэрүүлмэндийнбусадтулгамдсанасуудал,төрийнүйлчилгээ,хөтөлбөрийн

хэрэгжилтэддэдтөслийнзагварыгдавтанхэрэгжүүлэхболомжтой.

Сэлэнгэ аймгийн нэгдсэн үнэлгээ

54

СҮХБААТАР АЙМАГ: ХҮҮХДИЙН АМНЫ ХӨНДИЙН ӨВЧЛӨЛИЙГ БУУРУУЛАХ ТӨСӨЛСүхбаатар аймгийн дэд төслийгУлаанбаатар хотод төвтэй“Ардчиллын боловсрол төв” (ДЕМО)ТББ-тайхамтранхэрэгжүүлсэн.Эрүүлмэндийн газар, АНЭ, аймаг, сумынзасаг даргын тамгын газрын голалбан хаагчдын хамт орон нутгийнИНБ-ын эвсэл амны хөндийн эрүүлмэндийн үйлчилгээний хүртээмжболонамныхөндийнэрүүлмэндийнболовсролыгсайжруулахыгзорьсон.

Хүүхдийн амны хөндийн эрүүл ахуймуубайгааасуудлыгиргэдийнсаналдүгнэлтийн анхаарлаа хандуулсангол асуудал хэмээн сонгож авснышалтгаан нь буйлны өвчлөлийнтохиолдол нэмэгдэж, амны хөндийнэрүүлахуйндоройтолтойхолбоотой.

Дэд төслийн саналд дурдсанмэдээллийндагууаймагт16хүүхдийншүднийэмчнар10,456хүүхэдбүхий16 сургууль, 23 цэцэрлэгт үйлчилжбайна.Үйлчлүүлжбуйхүүхдийнтоо,хангалтгүй багаж хэрэгсэл, тоногтөхөөрөмж болон Эрүүл мэндийнхичээлийг суурь боловсролынхөтөлбөрөөс хассанаас үүдэн амныхөндийн эрүүл мэндийн асуудалтай

хүүхдүүдАНЭ-ийначааллыгнэмэхньаргагүйбайна.

Аймгийн нэгдсэн Эмнэлэгдөнгөж дөрвөн эмчтэй хоёршүдний кабинеттэй атал 68,000үйлчлүүлэгчдэд үйлчилж байгаабуюуальхэдийнэхүлээнаваххүчинчадал нь дээд цэгтээ тулаад байхаднэмждарамтучруулжбайна.

МУНЭХБТ дэд төслийн хүрээндоролцогч талууд залуучууд,хүүхдүүдийн амны хөндийн эрүүлмэндийн үйлчилгээ болон амныхөндийн эрүүл ахуйн боловсролыгИОК ашиглан ийм төрлийн

үйлчилгээг оролцоот үнэлгээ бахарилцан мэдээлэл солилцсоноорсайжруулахыгзорьсон.Үүнийгбодитүйл ажил болгохын тулд АймгийнЗасагдаргатайХарилцанойлголцлынсанамж бичигт гарын үсэг зурсныдараа доорхи түлхүүр ажлуудыгорон нутгийн иргэний нийгмийнбайгууллагын манлайллын дорхэрэгжүүлсэн:

1.Аймгийн нөхцөл байдлыгтодорхойлох, үйлчилж буйбодлогыг дүгнэх, амны хөндийнэрүүл мэндийн дадал хэвшлийгзохицуулжбуйхуульэрхзүйнболонбодлогын орчинг үнэлэхийн тулд1000 хүүхэд, 90 эцэг эхчүүдийнтөлөөллийг оролцуулсан анханшатны судалгаа болон бүлгийняриахэлэлцүүлгийгаймагтзохионбайгуулсан.

2.УБхотодтөвтэйДЕМОбайгууллагынудирдан зохион байгуулсан ИОКашигланоролцогчталуудынсаналдүгнэлтийг цуглуулах сургалтандИргэний нийгмийн байгууллагаболон төр засгийн орон нутгийнбагийнгишүүд(нийт20)оролцсон.

Аймгийнхүүхэд,залуучуудын70%ньамныхөндийнэрүүлахуйндоройтолтойбабуйлныөвчлөлтэй

Залуучууд,хүүхдүүдийнамныхөндийнэрүүлмэндийнүйлчилгээболон

амныхөндийнэрүүлмэндийнболовсролын

хүртээмжийгсайжруулах

Юугаар:

ИОКашигланамныхөндийнэрүүлахуйнүйлчилгээболонэрүүлахуйнболовсролын

үнэлгээ

Сүхбаатар аймгийн дэд төслийн хураангуй



55

3.ИОК-н үнэлгээг 520 хүүхэд болонэцэг эхчүүд мөн 94 үйлчилгээүзүүлэгч байгууллагуудын дундявуулав. ИОК нь дөрвөн голасуудлууддээроролцогчдынсаналдүгнэлтийг авсан: амны хөндийнэрүүл мэндийн зан үйл ба дадал;амны хөндийн эрүүл мэндийнажилтан мэргэжилтний хүртээмж(шүдний эмч, сувилагч); шүднийбагаж, тоног төхөөрөмжийнхүрэлцээ болон сургууль, эрүүлмэндийн байгууллага, эцэг эхийнуялдаахолбоо.

4.Аймгийнтөвийн4сургуулийнөсвөрүеийн нийт 2558 хүүхдээс 2522хүүхдийг урьдчилан сэргийлэхүзлэгт хамруулснаас 45,5% буюу1150 хүүхэд шүдний өвчлөлтэйгарсан(нийтөсвөрнасныхүүхдийн99%-гхамруулсан).

5.ИОК-ысудалгааныүрдүндүндэслэнхамтран боловсруулсан тулдүйлчилгээүзүүлэгчбайгууллагууд,аймгийн засаг даргын тамгынгазарболонэрүүлмэндийнгазрынтөлөөлөгчдийн хооронд нүүртулсануулзалтявуулжүнэлгээнийүр дүнг тэнцвэржүүлж, асуудлынсуурь шалтгаан болон зохистойүйл ажиллагааны чиглэлийгхамтран боловсруулсан Үйлчилгээсайжруулах төлөвлөгөөнийдагуу тодорхойлсон. Үйлчилгээсайжруулах төлөвлөгөөнд нийт22 үйл ажиллагааны саналыгтусгасанбайна.

Дэд төслийн богино, дунд хугацааны үр дүн Дээр жагсаасан дэд төслийнхэрэгжилт болон үйл ажиллагааныүр дүнг баримтжуулж илүү үрдүнтэй нийгмийн эгэх хариуцлагынсанаачлагын гол элементүүд болонагуулгын хүчин зүйлүүдтэй жишижүзсэнбаэдгээрнь:


Хэрэгжүүлэгч багийн зүгээс саналболгож, төлөвлөсөн бодит үйлажиллагаануудньаймагтзасаглалыгсайжруулахад нийгмийн эгэххариуцлагын арга барилыг туршихболомжолгосон. Үүний үрдүндбийболсонголүрдүнгүүднь:• ИНБ-ынэвсэл,аймаг,төрзасгийнтөлөөлөгчид болон эмнэлгийнэмч нар дэд төслийн загвар,ИОК-р дамжуулан үнэлгээтэйхолбоотой асуудлууд ба түүнийшинж чанарууд, үйлчилгээсайжруулах төлөвлөгөөнийорцынбүтцийг боловсруулж саналгаргах ажлын нэг хэсэг болсноорхамтран асуудлыг тодорхойлж,дүн шинжилгээ хийж, асуудлыгшийдвэрлэсэн.

• ИОК-н судалгаа болон бүлгийнярилцлага нь иргэд, үйлчилгээ

үзүүлэгчнартүйлчилгээнийчанар,эмнэлгийнтоногтөхөөрөмжболонажилтанмэргэжилтнүүд,нийтийнэрүүл мэндийн боловсролынмеханизмыг үнэлэх боломжолгосон. Судалгаа ба бүлгийнярилцлага үр дүнг холбогдохталуудадобьективдүгнэлтөгөхөдашигласан.

• Иргэдээс авсан харьцуулсансанал дүгнэлтийг нүүр тулсануулзалтуудын үеэр үйлчилгээүзүүлэгч байгууллагуудын хийсэндотоод үнэлгээний үр дүнтэйтэнцвэржүүлсэн.

• ИНБ-ын эвсэл үйлчилгээсайжруулах талаар зөвлөмжийнжагсаалтыг боловсруулантанилцуулсан.Эдгээрийгдарааньтөрийн холбогдох байгууллагуудхүлээн авч хэрэгжүүлсэн.Зөвлөмжийн жагсаалт 22 үйлажиллагаа ба саналуудыгтодорхойлсон. Уг үнэлгээнийтухайд зөвхөн гурван үйлажиллагааг хэрэгжүүлэх үлдээдбайна.

• Амны хөндийн эрүүл мэндийн аянгИНБ-ын сүлжээтэй хамтран зохионбайгуулж явуулсан. Энэ нь хоёрзорилготой байсан: олон нийтийнэрүүлмэндийнмэдээллийнаянбуюухүүхэд болон эцэг эхчүүдэд амныхөндийнзөвдадлынтухайболовсрололгох; мөн үйлчилгээ үзүүлэгчбайгууллагын хувьд сургуулийнхүүхдүүдийн амны хөндийн эрүүлмэндийн асуудалтай хүүхдүүдийгоношлох,эмчлэх.

56


Засаглал:ИргэдНүүр тулсануулзалтдээр ИОК-ын үр дүнг аймгийнудирдлага, шийдвэр гаргагч нартбаримт нотолгоотой танилцуулжнөлөөлснөөр аймгийн Засаг даргаА/493тоотзахирамжгаргажхүүхдийншүдний кабинет байгуулах, явуулынкабинетийн багаж төхөөрөмжхудалдан авах 23,697,800 төгрөгийнэх үүсвэрийг ЗД-ын нөөц хөрөнгөөршийдвэрлэсэн.

Засаг даргын тамгын газарүйлчилгээний чанар, хүртээмжийнүнэлгээн дээр зөрүү байгаа гэдгийгмөнИНБ-ынхяналтболонсудалгааныдүн, бүлгийн ярилцлага баримтандүндэслэн гаргасан зөвлөмжийгхүлээнзөвшөөрч,үнэлснээругажилбиелэлээолсон.

Хөтөлбөрийн хэрэгжилтэд тулгарчбуй бэрхшээлүүдийн талаарх саналдүгнэлтийг сонсох нь орон нутгийнзасаг, захиргаа “зөв үйлчилгээгзөв хүмүүст зөв аргындагуу хүргэх”боломж олгож байна хэмээн Засагдарга хэлсэн. Төрийн үйлчилгээндТББ-ууд мониторинг хийх гэрээбайгуулсанбаэнэажлынхүрээнддэдтөслийн хүрээнд чадавхижуулсан 46иргэноролцохболомжтойюм.

Чадавхжуулах: Төсөл боловсруулалтболонхэрэгжилтэдоролцохньИНБ-ын манлайлагчдын үзэл бодол,ойлголтыг нь өөрчилсөн. Нэгдүгээрт

“Хүмүүсийнсаналдүгнэлтийгсонссоноорзөвүйлчилгээг,зөвхүмүүстзөваргындагуухүргэх

боломжолгожбайна.”

-СүхбаатараймгийнЗасагдаргаЗ.Энхтөр

иргэдийн мэдэрч байсан тодорхойбэрхшээлүүдийн суур асуудлуудмөн төр засгаас нэгжүүддээхангаж өгөх ёстой үйлчилгээнийстандартуудын талаар ойлголттойбайх нь манлайлагч нарт төрзасгийн гүйцэтгэл, хөтөлбөр болонүйлчилгээгхянах,үнэлэхэхсурвалжбүхиймэдлэг, үндэс суурийг гаргажөгсөн. Энэ нь иргэдэд нөлөөлж буйасуудлуудын талаар харилцан яриа,ярилцлагаөрнүүлэхболомжолгосон.Түүнчлэн эс бөгөөс төрийн зүгээсхайхрахгүйөнгөрчболохасуудлуудынхувьдхэрхэнхамтдаатунгаанбодож,хамтынүйлажиллагааныхүчээртөрзасгийг алхам хийхэд хүргэж буйдсайшаалтайхандсан.

Хоёрдугаарт эрх мэдэлтэн хүмүүсээсэгэххариуцлагашаардахньиргэдийнзүгээс өөрсдөөс нь хариуцлагатайбайхыг шаардаж байсан. Энэтохиолдлоорялангуяаэрүүлмэндийнболовсрол, өвчнөөс сэргийлэх болонэрүүл мэндийг хүсэмжилж буй занүйлийн тал дээр эрүүл мэндийгхэрхэн үйлчилгээ үзүүлэгч талуудболон үйлчилгээ хүртэгч талуудынхоорондох нийтлэг үүрэг хариуцлагагэж үздэгийг харуулсан. Түүнчлэнэнэньсайндүгнэлтгаргажөгөх,мөн

зөвхөн хөтөлбөр эсвэл үйлчилгээгтодорхой зорилгогүйгээр үнэлдэггэсэнзэмлэлээсзайлсхийхэдбаримтшаардлагатай байдаг ба ялангуяахэрэв эхэн үед орон нутгийн төрзасгийналбан тушаалтнуудөөрсдөднь ирж буй хариу үйлдлүүдийгтаашаахгүйбайгаанөхцөлд.

Эцэст нь төр засагтай нягтажилласнаар иргэд олон нийтийнсалбарын үйл ажиллагааны талаарилүүгүнзгийойлголттойболсон.Дэдтөслийн хэрэгжилт нь тэднийг бүхасуудлыг нөөцийг хангаж өгснөөршийдвэрлэхгүй харин нөлөөлөл,хамтын ажиллагаа болон хөтөлбөр,төрийнүйчилгээгиргэдийнхэрэгцээшаардлагадилүүнийцүүлэхийнтулдтөр засагтай хамтран ажилласнааршийдвэрлэнэгэдгийгойлгуулсан.

Төрийн үйлчилгээ: АНЭ-ийн үйлажиллагааны төлөвлөгөөнд ИНБ-ын сүлжээний зүгээс гаргасанзөвлөмжийг тусгасан. Эмнэлгийнзахиргаа болон ажилтан,мэргэжилтнүүд асуудлыг нухацтайавч үзсэний шалтгаан нь хэдийгээрэмнэлэг болон Эрүүл мэндийн газараль хэдийнэ мэдэж байсан боловчтөсвийн хзгаарлалтаас үүдэн ямарнэг зүйл (жишээ нь, чанар болонажилтнуудын талаарх шаардлагатайстандартууд) хийх боломжгүй гэжбодож байсан асуудлуудыг баталж,гаргажөгсөн.

Судалгааны дүн болон бүлгийнярилцлага нь Сум болон АймгийнЗасаг дарга нараас эмнэлэгтсанхүүжилтийн дэмжлэг хүсэххөшүүрэг болсон ба улмаар хоёр



57

тамгын газрын албан тушаалтнууднийт 31.9 сая төгрөгийг (Аймгийнзасаг даргаас 28.9 сая төгрөгийг,нэмж 3 сая төгрөгийг сумынЗасаг даргаас) өгч шүдний тоногтөхөөрөмж худалдан авах, өргөтгөлхийх, материаллаг баазыг нөхөнсэргээх, нэмж нэг мэргэжилтэнажиллуулах боломжтой болсон.Баруун-Урт сум амны хөндийн эрүүлмэндийнхөтөлбөрбатланхэрэгжүүлжбайгаа бөгөөд энэ хөтөлбөрийн үрдүнд аймгийн төвийн 4 сургууль үршимийгхүртэхюм.

Түүнчлэн санал болгосон үйлажиллагааны төлөвлөгөөнийнэг хэсэг болгон эмнэлэг өөрийнажилтнуудаа илүү мэргэшүүлэхийнтулдмэргэжлийнсургалтандявуулахба нийгмийн эрүүл мэндийн аянышаардлага, зохион байгуулалтыгонцолж ажиллана (жишээ ньиргэдийгөвчлөхөөссэргийлэх).

Хэдийгээр эмнэлэг ард иргэдээсхоёр, гурван гомдол, санал дүгнэлтавч хэвшсэн боловч тэд хэзээ ч дэдтөслийн хүрээнд авсан шигээ ИНБ-даас бодитой, зохион байгуулалттайдүгнэлтавчбайгаагүй.

Үүнийг үр дүнтэй гэж үзэн Эрүүлмэндийн газар болон эмнэлгийналбан тушаалтнууд иргэдийноролцоог хэрхэн ижил байдлаарбусадхөтөлбөр,үйлчилгээнд(жишээньболовсролынасуудалдэцэгэхийноролцоог нэмэгдүүлэх) хэрэгжүүлжболох талаар судлах сонирхолтойбайна.

3. Тогтвортой байдлыг хангах механизмын талаар.

Дэдтөслийгхэрэгжүүлэхцагхугацааболон нөөцийн хязгаарлагдмалбайдлаас үл хамааран орон нутгийноролцогчталуудсанаачлагыгтөслийн

хугацаанаас нь илүү урт хугацаандхэрэгжих боломжтой болгож, ороннутгийнтөрзасгийнбусадхөтөлбөр,үйлчилгээнд хяналт тавьж, хамтранажиллах зарим механизмуудыг бийболгожчадсан.

Албан ёсоор байгуулагдсан ИНБ-ын эвслийн эрх ба үүрэг хариуцлагын онцлогууд

4.1 ТББ-ууд Сүлжээнд төрийн бус байгууллагууд чөлөөтэй нэгдэх, сүлжээнднэгдсэн байгууллагуудад эрх тэгш харилцах, нэгдсэн бодлого удирдамжаархангах.4.2 Төрийн бус байгууллагын тухай хуулийн дагуу байгуулагдсан, удирдахзөвлөл, хяналтын зөвлөлтэй, санхүү, хүний нөөцийн чадавхитай, эрх ашиг,сонирхлынзөрчилгүйбайх.4.3 Сүлжээ нь аймаг, орон нутгийн хөгжлийн гарцыг тодорхойлоход саналоруулахзөвлөлдөх,тодорхойасуудлаарбайгуулсанажлынхэсгийнбүрэлдэхүүндоржажиллах.4.4 Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээхудалдан авах, бүтээгдэхүүн нийлүүлэх үйл ажиллагааны талаар олон нийтэдмэдээлэх, холбогдох хууль тогтоомжуудыг сурталчлах, сургалт явуулах ажлыгтөрийнбайгууллагатайхамтранзохионбайгуулах.4.5 Хувийн хэвшлийн байгууллагуудад зах зээлийн эрэлт хэрэгцээ,үйлчлүүлэгчдийн сэтгэл ханамжийн судалгаа авахад нь арга зүйн туслалцааүзүүлж, жижиг дунд үйлдвэрлэл байгуулах төсөл болон бизнес төлөвлөгөөболовсруулахад нь дэмжлэг үзүүлэх, гадаад дотоодын хандивлагчбайгууллагуудтайхолбоохарилцаатогтооходньзуучлантуслах.4.6 Хувийн хэвшил, иргэний нийгмийн байгууллагууд олон нийтэд төрийннууцадүлхамаарахмэдээ,мэдээллийгшуурхай,илтод,нээлттэйгээрхүргэх.4.7 Төрийн зарим ажил үйлчилгээг иргэний нийгмийн байгууллагуудааргүйцэтгүүлэх сонгон шалгаруулалтанд төсөл боловсруулж оролцох, салбармэргэжлийнхүрэээндгэрээгээрсанхүүжилтавчажиллах.4.8 Иргэдийн санал асуулга зохион байгуулах, хяналт шалгалт хийх, үр дүнгнийтэдмэдээллэх.4.9 Төрийн байгууллагаас гаргасан шийдвэрийг сурталчлах, энэ талаар байрсууриаилэрхийлэх,мэдэгдэлгаргах.

58

дэмжиж буй нь уг оролцооны үнэцэнэд өөрөө итгэж буй хэрэг юм.Тэрээр уг төлөвлөгөөг батлуулжЗөвлөх хорооны баталгаажилтыгавахын тулд төлөвлөгөөг дэмжсэн.Эрүүлмэндийнгазрынсаналболгосонүйл ажиллагааны төлөвлөгөө ньиргэний хяналтын санаачлагыгсаналдаатусгасан.

Үнэлгээ, зөвлөмжүүд Сүхбаатар аймгийн дэд төсөл нь угтуршлагыгаймгийнбусадүйлчилгээболон хөтөлбөрт ашиглахад бэлэнболгож буйгаараа хэд хэдэн давууталтай. Орон нутгийн төр засгийннэгжийн хувьд иргэний нийгмийнбайгууллагуудыг оролцуулах талдээр дур сонирхолтой, урьдчилсанойлголттоймөнтэднийгоролцуулахыгхүлээнзөвшөөрдөг.ИОК-ынсудалгааболон бүлгийн ярилцлагаас авсансаналдүгнэлтээсүзэхэдИНБ-уудтөрзасагхэдийгээрмэдэжбайсанболовчхайхрахгүй байсан үйлчилгээнийхүртээмжийн заагийн талаар аргахэмжээ авч, шийдвэрлэхийг зорьжмэдээллийгхөшүүрэгболгожбайсан.Түүнчлэн ИНБ-уудын оруулах үүрэгхариуцлагыг талархан хүлээж авдагучраасмөнэрүүлмэндийнсалбарынзөвлөхшинэчлэлийнтэргүүлэгчадилбайсан учраас эдгээр хүсэлтүүдийн

хувьд нэн даруй арга хэмжээавахдааИНБ-ыноролцооболонүүрэгамлалтыг бий болгох орон нутгийнбодлого, хөтөлбөрүүдийг баталжоролцоог үргэлжлүүлэх хүсэлтэйбайгаагаа илэрхийлсэн. ИНБ-уудынхувьд арга хэрэгсэл, оролцооныявц болон оролцогч талуудын саналдүгнэлтийг цуглуулж, танилцуулахалхмуудын талаар хөгжсөнойлголттой.

Дарааххэдхэдэнхэсгийгсайжруулахшаардлагатайбайна.Үүнд:

• ХэдийгээраймагтИНБ-уудзохионбайгуулалттайгаар оршиж буйболовчтэднэгдмэлбайдалдээрээүндэслэн үндэс сууриа цаашидбэхжүүлж,ороннутгийнтөрзасгийгхөтөлбөр, үйлчилгээнүүдийнхүртээмжийн (жишээ нь өөрийнүүрэгхариуцлагыгбодитүйлхэрэгболгох, дээрх хайрцгийг үзэх)тал дээр илүү эгэх хариуцлагатайболгоход санал нэгдэж ажиллаххэрэгтэй. Үүнтэй зэрэгцэн төрзасгийг хянах мөн оролцуулахадилүү идэвхтэй манлайллыгбэхжүүлж, бий болгох хэрэгтэй.Хүчний тэнцвэр нь цаанаасааүүрэг хариуцлага үүрч буй талуудруу хазайсан байдаг (ороннутгийн түвшинд сонгогдож,томилогдсон албан тушаалтнууд),иргэний нийгмийн байгууллагатоо болон техникийн мэргэшсэн

Нэгдүгээрт ИНБ-ын эвслийнөөрийнхньдотроосмөнтөрзасгийнхамтрагч талууд аль алинтай ньажлын харилцааг бий болгож,бэхжүүлж чадсан. Түүнчлэн хамтарчажиллах эерэг туршлагаас үүдэн(“ИНБ-ын нэг дуу хоолой” адил) төрзасагтай хамтран тэд төрийн бусадхөтөлбөрүүд, үйлчилгээнүүдэдуг загварыг ашиглах хүсэлтэйбайгаагаа илэрхийлсэн. Үнэндээсумын төр засгийн гүйцэтгэл болонүйлчилгээг хянахын тулд ороннутгийн удирдлага аль хэдийнэҮйлдвэрчний эвлэлтэй (ИНБ-ынсүлжээний гишүүн), 11 сумын Засагдарганартайгарынүсэгзурсангэрээбайгаа. Түүнчлэн орон нутгийн төрзасаг болон ИНБ-ын төлөөлөгчдийнүзэжбуйгаарболовсрол,ус,Аймгийннэгдсэн эмнэлгийн (сүрьеэгийнтасгаас гадна) үйлчилгээний чанарболон хүртээмжийг хянахад иймтөрлийнгэрээгашиглажболно.

Орлогч Засаг дарга загварыг бусадтөсөл, хөтөлбөрүүдэд хэрэгжүүлэххүсэлтэй буйгаа өөрөө илэрхийлсэн.Түүний хэлснээрИНБ-ууд сумын төрзасгийн нэгжүүдийн гүйцэтгэлийгүнэлэх төр засгийн бие даасанхамтран ажиллагчийн үүргийггүйцэтгэж болно. Түүний үзэжбуйгаарЭрүүлмэндийнгазрынзүгээссанал болгосон үйл ажиллагаанытөлөвлөгөөг аймгийн төр засаг



59

байдлааругхүчийгтэнцвэржүүлжболно. Тэдний ур чадвар зөвхөннийгмийн эгэх хариуцлагын аргахэрэгсэл ба арга барилын хувьдчухал байгаад зогсохгүй саналдүгнэлтийг үндэслэл болгонбаримт цуглуулах, ялангуяаилүү ярвигтай, адармаатайхөтөлбөрүүд, үйлчилгээний хувьд(амны хөндийн эрүүл мэнд олоннийтэд хүчтэй асуудал мөн гэдэгньойлгомжтойболовчтүүнээсилүүтом, илүү яаралтай шийдвэрлэхасуудлууд байгаа бөгөөд тэдгээртсанал дүгнэлт өгч, тэдгээрийгсайжруулаххэрэгтэй).

• Эрүүл мэндийн газарболон үйлчилгээ үзүүлэгчбайгууллагуудынхувьдтэдиргэнийнийгмийнбайгууллагуудыгзөвхөнолон нийтийн эрүүл мэндийнталаар олон нийтийг хөдөлгөгчэсвэлмэдээлэлолгогчгэжхарахаасилүү хөтөлбөр боловсруулалт,хэрэгжилтийг хамтран бүтээгч,эн тэнцүү талууд болон хамтранажиллагчидгэдэгталаасньхараххэрэгтэй.


механизм

Үр дүн


үйлчилгээ

a a a a a ХХариунэхэмжлэхчадавхийгнэмэгдүүлэх,ИНБ-уудынсүлжээдуухоолойгнэгтгэх

Сүхбаатар аймгийн нэгдсэн үнэлгээ

60

УВС АЙМАГ: ХАМТЫН ХҮЧ ТӨСӨЛУвсаймаг “Хамтынхүч”дэд төслийг“Транспэрэнси Интернэшнл Монгол”ТББ-тай түншлэн хэрэгжүүлсэнбайна. Орон нутгийн ТББ-ынзохицуулагчийн манлайлал доораймгийнзасагдаргынтамгынгазар,нэгдсэнэмнэлэг,ороннутгийнбусадТББ-ууд гэсэн оролцогч талуудындэмжлэгтэйгээртустөслийнхүрээндчанарын шаардлага хангасан эм,эмнэлгийнхэрэгсэл,тоногтөхөөрөмжхудалдан авах ажиллагаагсайжруулах чиглэлээр томоохоналхамхийгджээ.

Аймгийн нэгдсэн эмнэлэг худалданавах ажиллагааг гардан зохионбайгуулж, үнэлгээний комисс ньхамгийн бага үнийг санал болгосонталтай гэрээ байгуулснаар чанарыншаардлага хангаагүй эм, эмнэлгийнхэрэгсэл худалдан авч улмаарэнэ нь эмнэлгийн үйлчлүүлэгчид,өвчтөний хувьд эмнэлгийнүйлчилгээ, эм эмнэлгийн хэрэгсэл,тоног төхөөрөмжийн талаарх сэтгэлханамж муу болоход нөлөөлдөгболсон гэж Увс аймгийн иргэнийнийгмийн байгууллагууд үзсэнбайна. Энэ байдалтай уялдууланхудалдан авах ажиллагаанд хэдэнхэдэн асуудал үүсжээ. Иргэнийнийгмийн байгууллагын хийсэншинжилгээгээр нийлүүлэгч тал эм,эмнэлгийн хэрэгслийг нийлүүлэххугацаагаа оройтуулах, нийлүүлж

буй эм нь гэрээнд заасан заалттайнийцэхгүйбайх(чанарыншаардлагахангахгүй,эсвэлөөрэмсольжилгээх)зэрэгасуудалүүсчэдгээртхудалданавж буй талын зүгээс хяналт тавих,хариуцлага тооцох боломжгүйбайсан.

Дэд төслийн хүрээнд иргэнийнийгмийнболонтөрийнбайгууллагазэрэг оролцогч талуудаас(үнэлгээнийхорооныгишүүдийнүйлажиллагааны гүйцэтгэл) худалданавахажиллагаанытөлөвлөлт,хяналтшинжилгээн дэх оролцооны тухайсудалгаа авсан. Мөн төслийн багоролцогчталуудынсэтгэлханамжийнсудалгаа, гүйцэтгэлийн үнэлгээ(Худалданавахажиллагааныхуулийгүндэслэн), гэрээний хэрэгжилт\чеклистийн буюу нийлүүлэлтийгжагсаалттай нь тулгах зэрэг аргыг

ашигланмэдээлэлцуглуулсанбайна.

Улмаар харилцан ойлголцолынсанамж бичигт гарын үсэг зуржтөслийн удирдлагын багийг зохионбайгуулжээ. Энэ багт аймгийннийгмийн бодлогын хэлтэс,иргэдийн хурал, нэгдсэн эмнэлгийнболон эрүүл мэндийн газрын дарганар төлөөлөл болон орсон байна.Хөндлангийн үнэлгээний багбайгуулагдан үүнийг орон нутгийниргэний нийгмийн байгууллагаассонгогдсон зохицуулагч тэргүүлэнажилласан. Тэд үйл ажиллагаагаазохион байгуулахдаа “ТранспэрэнсиИнтернэшнл Монгол” ТББ-ынзөвлөхүүдийн дэмжлэгийг авчажилласанбайна.

Төслийн хүрээнд дэвшүүлсэнзорилгоо биелүүлэхийн тулд дараахүйл ажиллагааг авч хэрэгжүүлжээ.Үүнд:

Төслийн үйл ажиллагаа эхлэхийнөмнө

1.“ТранспэрэнсиИнтернэшнлМонгол”ТББ-ын дэмжлэгээр асуудлаатодорхойлох зорилгоор “Шийдвэргаргалтын мод”-ны аргыгашиглан нэгдсэн эмнэлгийн эм,эмнэлгийн хэрэгслийн худалданавах ажиллагаанд тулгамдсанасуудлыг тодорхойлжээ. Энэүйл явцын үр дүнд орон нутгийн

Чанармуутайэм,эмнэлгийнхэрэгслийг

худалданавч,үйлчлүүлэгчдийн

эмнэлгийнүйлчилгээ,эм,эмнэлгийн

хэрэгслийнталаархсэтгэлханамжмуу

байсан

Эм,эмнэлгийнхэрэгсэлтоногтөхөөрөмжийнхудалданавалт,нийлүүлэлтийн

чанарыгсайжруулж,хүртээмжийгнэмэгдүүлэх

Аргазам:

Худалданавахажиллагаанытөлөвлөлт,үнэлгээнийхорооныхудалданавалт,

гүйцэтгэлдТББоролцожхяналттавьсанбайдал

Увс төслийн тухай мэдээлэл



61

иргэний нийгмийн байгууллагыноролцогч талууд үндсэн асуудлаатодорхойлонтүүндээрээтүшиглэнтөслийн дизайныг боловсруулсанбайна.

2.Орон нутгийн иргэний нийгмийнбайгууллагын зохицуулагч албанёсны төлөөлөл болж улмаартөрийнбайгууллагуудаасдэмжлэгавчтөслийнудирдлагынбагболонажлынхэсгийгбайгуулжээ.

3.Техникийн туслалцаа авах, Увсаймгийнхудалданавахажиллагаагсайжруулахад дэмжлэг авахзорилгоор “ТранспэрэнсиИнтернэшнлМонгол”ТББ-ыгалбанёсоор үндэсний түншлэгч ТББболгонсонгосонбайна.

Худалдан авах ажиллагаанытөлөвлөлт

4.Худалдан авах ажиллагааныхяналтын чиглэлээр мэргэшсэншинжээчийгажиллуулжхудалданавахажиллагааныарга,үйлявцадүнэлгээ хийлгэн, тавигдах тусгайнөхцөл, үнийн санал, худалданавахажиллагаанычанар,гэрээнийбичигбаримтыгхэрхэнсайжруулахталаарзааварчлагавжээ.

5.Үнэлгээний хорооны үйлажиллагаанд оролцож үнийнсанал, тендерийн материал,гэрээний бичиг баримтыг хэрхэнхянахталаарзөвөлгөөөгсөн.

6.Үнэлгээний хороодын гишүүдийнажлын гүйцэтгэлийн талаархсудалгааг авсан байна. Худалданавах ажиллагааны гадаад(хөндлөнгийн),дотоодхяналт

7.20 сайн дурынхнаас бүрдсэн(орон нутгийн хэвлэл мэдээллийнхэрэгсэл, иргэний нийгмийнбайгууллага, мэргэжлийнбайгууллагатухайлбалэмзүйчг.м)гадаад хяналтын баг нь худалданавсан эм, эмнэлгийн хэрэгсэлгэрээнд заагдсан нөхцөлийндагуу нийлүүлэгдэх эсэхэд хяналттавьсан. Энэ үйл ажиллагааныхүрээндгэрээндзаасаннөхцөлийндагуу бүтээгдэхүүн нийлүүлэхбайдал, тоо ширхэг, чанар, бараабүтээгдэхүүн нийлүүлж буйхугацааг хянаж, тухайн хяналтынүр дүнг төслийн удирдлагынбагт утсаар болон мессежээрмэдээлжбайсан.Гадаадхяналтынбаг хяналтын ажлынхаа үр дүнгөгүүлэл болгон орон нутгийнсонинднийтлүүлсэнбайна.

8.Дотоодхяналтынбагньэмнэлгийнэмч, мэргэжилтнээс бүрдсэн15 гишүүнтэй. Энэ багийгнэгдсэн эмнэлгийн чанарыналба тэргүүлж эм, эмнэлгийнхэрэгслийннийлүүлэлт,ашиглалт,хүртээмжийн байдалд хяналттавьсан. Дотоод хяналтын үрдүнд тулгамдаж буй асуудлаашийдвэрлэхээражилласан.

9.Хэрэглэгчдийн сэтгэл ханамжийнсудалгаагзохионбайгуулсан.

10. Аймгийн нэгдсэн эмнэлгийнудирдлага, эмч, эмнэлгийнмэргэжилтнүүдтэйбиечлэнуулзажсудалгааныүрдүнгтанилцуулсан.


Дэд төслийн хэрэгжилтийн богинохугацааны үр дүнтэй холбогдууландээр дурдсан үйл ажиллагаагбаримтжуулан тэмдэглэсэн байна.Нийгмийн эгэх хариуцлагынсанаачилгыг үр дүнтэй болгоходдараах элемент, хүчин зүйлнөлөөлжээ.Үүнд:

1. Төрийн байгууллагын эрэлт, нийлүүлэлт, хариуцан тайлагналтыг сайжруулахад чиглэсэн НЭХ-ийн үйл ажиллагааг төлөвлөсөн байдал

Бэрхшээлийн шинжилгээг хийж,оролцогч талуудын дунд сэтгэлханамжийн судалгааг зохионбайгуулснаар нэгдсэн эмнэлгийнүйлчилгээ,эмэмнэлгийнхэрэгслийнталаархиргэдийнсэтгэлханамжийнтүвшинг тодорхойлсон. Судалгааныүр дүнг нийгмийн бодлогын хэлтэс,иргэдийн хурал, нэгдсэн эмнэлгийнтөлөөллөөс бүрдсэн төслийнудирдлагын болон хэрэгжүүлэгчбагийн гишүүдэд танилцуулсанбайна. Төслийн баг худалдан авахажиллагааны үнэлгээний хороонднөлөө үзүүлж үнэлгээний хорооныгишүүдийн бүрэлдэхүүнийгИргэдийн хурал, орон нутгийниргэний нийгмийн байгууллага,хувийн хэвшлийн төлөөллөөршинэчилсэн.

62

гаргагчдад хүрч чанарын шаардлагахангаагүй эм, эмнэлгийн хэрэгслийнхүргэлтийг зогсоодог байсан. Учир ньтэд эмнэлгийн чанарын менежертэй(төслийн менежментийн багийнгишүүнээр ажилладаг) тул шуудхолбогдож чаддаг байжээ. Хяналтынарга хэрэгсэлд тулгуурлан хүргэлтудаашрах, нийлүүлэлтийн жагсаалтдахэм,эмнэлгийнхэрэгсэлдавхарданирэх,гэрээндзаагдаагүйэмнийлүүлэх,эсвэл хямд үнэтэй эмээр жагсаалтдах эмийг солисон тохиолдолднэн яаралтай эмнэлгийн менежертиргэдийн хяналтын багийнханмэдээлдэгбайсан.

Хяналтын үйл ажиллагааны үрдүнг тодорхойлох зорилгоорхэрэглэгчдийн сэтгэл ханамжийнсудалгаанд үндэслэн нэгдсэнэмнэлгийнудирдлагынбагтзөвлөмжхүргүүлсэнажээ.


Засаглал: Тендерийн бичиг баримт,үнийн саналыг хянах, үнэлгээнийхороог шинээр зохион байгуулахадЭрүүлмэндийнгазардэмжлэгүзүүлэнажилласан. Одоогийн байдлааралбанёсныбодлогынбаримтбичиг,дүрэмжурамбатлагдангараагүйтулдэдтөсөлхэрэгжиждууссаныдараанэгдсэнэмнэлэгтендершалгаруулах,тендерийн бичиг баримтыг хянах,худалдан авах ажиллагааг зохионбайгуулнагэжүзэжбайна.

Худалдан авсан эм, эмнэлгийн хэрэгслийн чанарын талаарх гэрээний нэмэлт нөхцөл:

Худалдан авсан эм, эмнэлгийн хэрэгслийн чанарын талаарх гэрээний нэмэлтнөхцөл:Хэрэглэгчэм, эмнэлгийнхэрэгсэлийгшинжлүүлэх,шалгахэрхтэй. Энэхүүэрхнь заагдсан хугацаанд нийлүүлэгдсэн эм, эмнэлгийн хэрэгсэлээс хоёр удаасанамсаргүйбайдлаартүүвэрлэнхэрэглэгчийнсонгосонлабаротортшинжлүүлэхбөгөөдүүнтэйхолбогдохзардлыгнийлүүлэгчхариуцана.Хяналттавих,туршихзардалнийлүүлэгчийнгэрээнийөртөгийн0,01хувиасилүүгарахгүйбайна.Техникийншаардлагыгхангахынтулднийлүүлэгчдараахшаардлагыгхангасанбайна.Үүнд:1. Нийлүүлэгч тал бүтээгдэхүүн нийлүүлэхээс 15 хоногийн өмнө бие даан

шаардлага хангасан лабораторт эм, эмнэлгийн хэрэгслийн шинжилгээгхийлгэж,дүгнэлтийгбүтээгдэхүүнийхамтилгээнэ.

2. Нийлүүлэгчхолбогдохзардлыггаргана.3. Орон нутгийн иргэд, хэрэглэгчид багт орж ажиллан нийлүүлэгдэж буй эм,

эмнэлгийн хэрэгсэл тендерийн бичиг баримтад дурдагдсан шаардлагыгхангажбайгааэсэхийгнягтланхүлээжавна.

4. Дүгнэлтгаргахдаатөлбөртөлөлтийгхаргалзанүзнэ.

Дэдтөслийнбагийнзүгээсшинэчлэнзохион байгуулагдсан хорооныгишүүдэд техникийн үзүүлэлт,үнийн санал, тендер, гэрээнийбичиг баримтыг нягтланшалгахадтуслалцаа үзүүлжээ. Хянан шалгахявцад тусгайшаардлагад (худалданавах ажиллагааны тусгай маягтыгашиглах) үндэслэн худалдан авахажиллагааны эцсийн шийдвэрийггаргах, зөвхөн бага үнийн саналоруулж байгаа оролцогчидтойгэрээ байгуулах бус гол нь чанарынүзүүлэлтийг харгалзан үзэхшаардлагатайзэргээрөөрчлөлтхийхболомжоо тодорхойлжээ. Шинэчлэнзохион байгуулагдсан үнэлгээнийхороо худалдан авах ажиллагаандтавигдахтусгайшаардлагыгмөрдөжэхэлснээр энгийн маягт ашигланхудалдан авах ажиллагааг зохион

байгуулж хамгийн бага үнийнсаналаар гэрээ байгуулан чанармуутай эм, эмнэлгийн хэрэгсэлхудалдан авах байдлыг тасланзогсоосон юм. Хяналт хийснийүр дүнд шинэчлэн боловсруулсаншаардлагыг мөрдөн 1.4 тэрбумтөгрөгийн өртөгтэй худалдан авахажиллагааг зохион байгуулсанбайна. Энэхүү шинэчлэлийн үрдүндтөслийнбаг189саятөгрөгийнхэмнэлтийггаргажчаджээ.

Эргэн нягталж сайтар боловсруулсангэрээнийнөхцөл,ороннутгийниргэнийнийгмийн байгууллагын (гадаад)хяналтын багийн боловсруулсанхяналтын хэрэгсэл\жагсаалттай тулгахбайдлааргэрээнийхэрэгжилтийнявц,үнэлгээнийхорооныгишүүдийнажлыгүнэлсэн байна. Иргэдийн хяналтынбагийнсаналтэрдаруйшуудшийдвэр



63

Хэрэглэгчдийн сэтгэл ханамжийнсудалгааг төрийн албан хаагчид,төрийнүйлчилгээгүзүүлэгчидхүлээнзөвшөөрчтүүндтулгуурланасуудлыгтодорхойлон үйл ажиллагаагаатөлөвлөсөн байдлаас үзэхэд иргэд\иргэний нийгмийн байгууллагуудзасаглалын шийдвэр гаргах үйлажиллагаанд оролцох боломжтойгтөрийн албан хаагчид ойлгожухаарсан байна. Учир нь иргэдээсавсан судалгааны үр дүнд үндэслэнороннутгийнзасагзахиргаанынэгжэрүүл мэндийн үйлчилгээ болон эм,эмнэлгийнхэрэгслийнхудалданавахажиллагаанд хувиарлах төсвийнхэмжээг 200 сая төгрөг болгоннэмэгдүүлжээ.

Иргэд худалдан авах ажиллагаандхяналт тавьж, худалдан авахажиллагааны баримт бичгийнчанарыг сайжруулснаар ороннутгийн удирдлагын байгууллагынхувьд хэмнэлт гарч энэхүү хэмнэсэнмөнгөөрөө эмнэлгийн үйлчилгээгүзүүлэхэд шаардлагатай нэмэлтзүйлсийгхудалданавахадзарцуулжчадсан байна. Худалдан авахажиллагааны гэрээний хэрэгжилтэдхяналт тавьсаны үр дүнд эм,эмнэлгийн хэрэгсэл товлосонхугацаандаа нийлүүлэгдэх, нэгдсэнэмнэлгийн эм, хэрэгслийн чанар,хүртээмжсайжирсанбайна.

Иргэд чадавхжсан нь: Ороннутгийн иргэний нийгмийнбайгууллагуудынтөлөөлөлшинэчлэнзохион байгуулагдсан үнэлгээнийхорооны үйл ажиллагаанд биечлэн

оролцсоноор худалдан авахажиллагаа, шийдвэр гаргах үйлявцын талаар ойлголттой болжээ.Худалдан авах ажиллагааныхяналтын арга хэрэгсэл болохчеклисттэй \жагсаалттай тулгах\болж, гэрээнд заасан техникийннөхцөлийн дагуу эм, эмнэлгийнхэрэгсэл нийлүүлэлтийг үнэлэхчадавх тодорхой түвшинд сайжран,техникийн нөхцөл шаардлагахангахгүй эм, эмнэлгийн хэрэгслийгхүлээн авахаас татгалзах, энэтухайгаатайлагнахчадавхтайболсонбайна.

Үйлчилгээ үзүүлэх байдал: Аймгийнэрүүл мэндийн газрын санхүүгийналбаны дарга буюу үнэлгээниймэргэжилтнийхэлснээрүнийнсанал,техникийн нөхцөл, тендер, гэрээнийбичиг баримтыг нягтлан шалгажгүйцэтгэлийн хөндлөнгийн үнэлгээхийлгэснээр үнэлгээний хорооныхудалдан авах ажиллагааны ил тодбайдал,үрдүнсайжирсанбайна.

Энэ нь нэгдсэн эмнэлэгийн хувьдтөсвийн хуваарилалт нэмэгдэх,товлосон хугацаанд чанартай эм,эмнэлгийнхэрэгсэлхудалданавахаднөлөөлжээ. Нэгдсэн эмнэлгийнүйлчилгээ үзүүлэх чадвартайхолбоотойгооророннутгийноролцогчталууд дараах зүйлийг ажигласанбайна.Үүнд:

• Антибиотикийн нийлүүлэлтудаашраххоцрохбайдаларилсан

• Эмнэлгийн үйлчлүүлэгчдийн тоонэмэгдсэн

• Нялхсын эндэгдэл буурсан (өмнөжил 11 дүгээр байранд энэ жил5 дугаар байранд эрэмбэлэгдэжбайна)

• Иргэдөөрөөсөөэмнэлгийнзардалтөлөхбайдалбуурсан

Оролцогч талуудын сэтгэлханамжийн судалгааны үр дүнгэмнэлгийн томилон ажиллуулахсистемд суулгаж, судалгааны үрдүнд дүгнэлт хийн лабораторийнтоног төхөөрөмжийг сайжруулан,эмнэлгийндээврийгзассанбайна.

3. Тогтвортой байдлын механизм:

Хянаж сайжруулсан тендершалгаруулалтын бичиг баримтыгсумын эмнэлэг, өрхийн эмнэлгийнтүвшиний худалдан авахажиллагааны үр дүнг сайжруулахаддахин хэрэглэх байдлаар үйлажиллагааны тогтвортой байдлаатөсөөлжбайгааюмбайна.Судалгааныярилцлагаас үзэхэд дээр дурдсанүйл ажиллагааг баталгаажуулсан,албан ёсны институчилсан баримтбичигбайхгүйбайлаа.Нөгөөталаархяналт хийх нь иргэдийн хувьднэмэлтачааллыгбийболгож,төрийнбайгууллагуудын хувьд нэмэлт нөөцшаардлагатайболжбайна.

Одоогийн байдлаар аймгийн засагдаргын тамгын газар иргэдээсирсэн санал, гомдлыг хүлээж авахнэг ажилтан ажиллуулж байгаа юмбайна.

64

Үнэлгээ, зөвлөмжУвс аймагт хэрэгжсэн дэд төсөлдзарим бэрхшээлтэй асуудалүүссэн байна. Иргэний нийгмийнбайгууллагын зохицуулагчийн үзэжбайгаагаароролцогчталуудНЭХ-ийнталаар нэгдсэн ойлголт авч түүнийгхүлээн зөвшөөрөх байдал нэлээдсорилттой тулгаран улмаар төслийнхэрэгжилт удаашрахад нөлөөлсөн.Цаг хугацаанаас хамааран иргэнийнийгмийн байгууллагын сайндурынхны хяналт тавих идэвхаажмаар буурч байснаас гаднатөслийн бодит хэрэгжилтийн үедгадаад, дотоод хяналтын баг өөрхоорондоо шууд хамтран ажиллах,нэгдсэн зохицуулалт хийх байдалхангалтгүй байжээ. Учир нь баг тусбүр тусдаа судалгаа авсан төдийгүйгадаад оролцогч талуудын хийсэнсэтгэл ханамжийн судалгааныүр дүнг эмнэлгийн байгууллагынөөрсдийнхийдэгтогтмолсудалгааныүр дүнгээр баталгаажуулсан байна.Энэ байдлыг үл харгалзан дүгнэнүзэхэд төсөл төлөвлөж байсан үйлажиллагаагаахэрэгжүүлэнхүлээгдэжбуйүрдүндхүрчулмаардараахдавууталуудбийболжээ.Үүнд:

• Аймгийн нэгдсэн эмнэлгийнхудалдан авах ажиллагаа ил тодболжхудалданавахажиллагааныбэлтгэл үйл явц, гэрээнийхэрэгжилтэдиргэдоролцдогболжүнэлгээний хорооны гишүүдийнбүрэлдэхүүндиргэд орж ажиллахболсон;

• Үндэсний ТББ-ын зүгээстехникийн болон экспертийнтуслалцаа үзүүлснээр худалданавах ажиллагааг сайжруулахболомжоо тодорхойлон, худалданавахажиллагааныасуудлыгдоторньоржшалгахболомжбүрдсэн;

• Орон нутгийн хэрэгжүүлэгчдийннэг нь өмнө нь иргэдийн хурлынгишүүнээр ажиллаж байсан ньнийгэм, улс төрийн капитал болжүүнийгээашигланшийдвэргаргахүйл ажиллагаанд оролцох, нөлөөүзүүлжчадсан;

• Гэрээний хэрэгжилтэд хяналттавьсан нь худалдан авахажиллагааг сайжруулсан.Худалдан авах ажиллагаанытөлөвлөлт, бараа материалнийлүүлэхэд иргэд оролцсоноорэм, эмнэлгийн хэрэгслийннийлүүлэлтсайжирсан.

Дэд төслийн үйл ажиллагааг өөрбүснутаг,төрийнбусадүйлчилгээндхуулбарланхэрэглэхдээдоордурдсанцөөнтоонысулталыганхаарч,нягтланүзэхшаардлагатайбайна.Үүнд:

• Төслийн дизайн- худалдан авахажиллагаа нь нарийн төвөгтэй,өндөр түвшний техникийн урчадвар шаардагддаг учраасмэргэшээгүй болон сургалтадхамрагдаагүй хүмүүсийн хувьдхудалдан авах ажиллагааг ухаарчойлгох, тухайн үйл ажиллагаандоролцоход ихээхэн цаг хугацаашаардагддаг. Төслийн дизайныгиргэдийн оролцоонд чиглэсэн

стратегийн зорилт байдлаарболовсруулсан бол төслийгхэрэгжүүлэгчдэд илүү өгөөжтэйбайх байжээ. Төсөл хэрэгжүүлэххугацаа богино байхад худалданавах ажиллагааны олон асуудлыгхамааруулан шийдвэрлэхоролдлого хийсэн нь уг төслийнхүрээндхудалданавахажиллагаагтөлөвлөх, гэрээний хэрэгжилтэдхяналт тавих үйл явцын альальнийх нь хувьд маш тодорхой,тогтвортой үрдүнд хүрч чадаагүйгэжүзэжбайна.

• Үйл ажиллагааны болонхэрэгжилтийн механизм- Хяналтхийх зорилгоор оролцогч талуудөөр хоорондоо ялгаатай саналасуулга(оролцогчталуудынсэтгэлханамжийн судалгаа, эмнэлгийндотоод хяналтын чанарынсудалгаа, гэрээний хэрэгжилтийнхяналт) авсан байдлаас үзэхэдтөслийноролцогчталуудөөрсдийнхүлээсэн үүргээ биелүүлэхэдчармайгаад харин өөр хоорондооуялдаа холбоо багатай ажиллажбайсныг илтгэж байна. Төслийнудирдлагын багийн түвшиндзохицуулалт хамгийн сайнхийгдэжбайсанболүлдсэнгурванбагийн хооронд зохицуулалтмуутайбайжээ.

• Орон нутгийн иргэний нийгмийнбайгууллагууд болон иргэдийн(өөрсдийн хүсэл сонирхол, сэдэлтэмүүлэлдсуурилан)зүгээсхийсэнхяналтыг үнэлэх, талархлааилэрхийлэхмеханизмбийболгох.



65

Иргэдийн хяналт нь гэрээнийхэрэгжилтийг хянах зорилготойнийцэх шаардлагатай. Гэрээнийхяналтхийхньтехникийнсургалтзохион байгуулах зэргээр нөөцихээр шаарддаг учраас илүүстратегийн (бүгдийг биш машчухал цөөн зүйлд анхаарч)чиглэлээр хэрэгжиж,дэд төслийнүйл ажиллагааны тогтвортойбайдлыг нь хангах зорилгоорхяналт хийж байгаа хүмүүсийг“урамшуулах” асуудлыг анхааранүзэх

• Худалдан авах ажиллагааныхуулийн зүйл заалттай уялдууланүнэлгээний хорооны байнгын

тогтвортойүйлажиллагаагхангах,үнийн санал болон тендерийнбичиг баримтыг хянах үйлажиллагаа институчилагдаагүйбайна. Одоогийн байдлааршийдвэр гаргагчид улс төрийнхүсэл зориг гарган энэ үйлажиллагааг үргэлжлүүлэх,тендерийншалгаруулалт,гэрээнийнөхцөлийг шалгах уламжлалтболон урьдчилан боловсруулсаншалгуурүзүүлэлтбүхийхүснэгтийгэргэн нягтлсаны дараа ашиглах,энэхүү өөрчлөлтийн тогтвортойбайдлыг хангахад сөргөөрнөлөөлөххүчинзүйлсийгбагасгаххэрэгтэйбайна.


механизм

Үр дүн


үйлчилгээ

a Х a a Х a a ХХудалданавахажиллагаанытөлөвлөлт,гэрээнийхэрэгжилтэдоролцохуялдааг

сайжруулан,ороннутгийнИНБ-уудадтехнологийгшилжүүлэх

66

ӨВӨРХАНГАЙ АЙМАГ: ОЛОН НИЙТИЙН ОРОЛЦООТ СУРГУУЛЬӨвөрхангай аймаг “Олон нийтийноролцоот сургууль” дэд төслийгМонголын Боловсролын ХамтынАжиллагааны Нийгэмлэгийндэмжлэгээр хэрэгжүүлсэн. Дэдтөслийн хүрээнд аймгийн төвөөсалслагдсан, орлого багатай, донорбайгууллагын төсөлд хамрагддаггүй10 сургуулийн засаглал, хөрөнгө,нөөцийн хуваарилалт, зарцуулалтболонолонталтшийдвэргаргахүйлявцыгсайжруулахыгзорьсон.

Төсөлд хамрагдсан нэг сургуулийнзахирлын хэлснээр “Эцэг эхчүүдхүүхдийнхээ хичээл, сургуулийнбайдлыг сонирхдоггүй, сургуулийнүйл ажиллагаанд ерөнхийдөөоролцдоггүй. Мөн ихэнхи малчинайлуудсургуулийнүйлажиллагааныталаар мэдээлэлгүй, ангийн хуралдзөвхөн ээжүүд оролцдог. Аймгийнихэнхи сургуулийн сургуулийнзөвлөл бараг ажилладаггүй.”Cургуулийн удирдлага болоноролцогч талуудын хувьд дэд төсөлнь БХАН-ээс боловсруулсан “олоннийтийн оролцоот сургуулийн”загварыг ашиглан эцэг эхчүүд,иргэдийгсургуулийнүйлажиллагааболонудирдлагынүйлажиллагаандоролцуулж сургуулийг хүнийхөгжлийнтөвболгохзорилготойюм.

Эдгээр зорилтуудад хүрэхийн тулд,дараах гол ажлуудыг хэрэгжүүлсэн.Үүнд:

1.ТөслийнхамтрагчБХАНоролцогчдодсургуулийн үйл ажиллагаанытөлөвлөлт болон хяналт-шинжилгээний үйл ажиллагаандталуудыг үр дүнтэй оролцуулахаргуудын талаар нийгмийн эгэххариуцлагын сургалтыг зохионбайгуулсан. Төслийн оролцогчталууд энэ сургалтаас хамтынажиллагаанаас хүлээгдэж буй үрдүн,зорилтуудынталаарсуралцсан.ТүүнчлэнБХАН-ынсургагчбагшнарасуудлыг тодорхойлох, эрэмблэх,хамтдааасуудлыгшийдвэрлэхзэрэголон нийтийн оролцоот сургуулийнаргачлалын талаар оролцогчдодчиглэлөгчажиллажээ.

2.ОроннутгийнТББ-тайхамтрантөсөлхэрэгжүүлэх багийг бүрдүүлсэн.Бодлогын шинжилгээний баг,хэрэгжүүлэлтийн баг, хэвлэлмэдээлэл/олон нийттэй харилцахбагзэрэг3багийгбайгуулжээ.АБГ-ынажилтнуудТББ-ынсайндурынбагуудтай хамтран ажилласанболовчихэнхидээбодлогынболонхэрэгжилтийн багуудтай түлхүүхамтранажилласан.

3.БХАН-ын сургалтаас сурсанзүйлсээ сумдад хэрэгжүүлэх 20хүнтэй төслийн хэрэгжүүлэлтийнбаг байгуулагдсан. Төсөлхэрэгжүүлэлтийн баг БХАН-ийнболовсруулсан шалгуур үзүүлэлт,оролцоонд суурилсан асуудалшийдвэрлэх аргачлалын дагуусургуулийн үнэлгээ хийх аргазүйг сургууль болон сумын төсөлхэрэгжүүлэхбагуудадсургасан.

3.Сургуулийнтүвшинд,ороннутгийноролцогч талууд (сургуулийнудирдлага, ажилтан, эцэг эхчүүд,сайн дурынхан) “олон нийтийноролцоот сургуулийн” загварсудалгаа авч сургуулийн үйлажиллагаа, удирдлагын үйлажиллагаандүнэлгээхийсэн.

Үнэлгээний үр дүнд үндэслэнсургуулийн төслийн баг

Засаглал,нөөцийнхуваарилалт,төсвийнзарцуулалт,сургуулийн

үйлажиллагаанытөлөвлөлтөд

оролцохболомжгүй,мэдээлэлгүйбайсан.

Сургуулийнүйлажиллагаа,

бодлого,дотооджурамынтөлөвлөлт,

хэрэгжүүлэлт,тайлагахүйлявцадиргэдийноролцоогбийболгох

БХАН-ийн“Олоннийтийноролцоот”сургуулийнзагвараарсургуулийнүнэлгээхийжхамтдааасуудлыгтодорхойлсон.

Өвөрхангай аймгийн дэд төсөл



67

судалгаагаар гарч ирсэнасуудлуудыг шийдвэрлэх үйлажиллагааны төлөвлөгөөболовсруулсан. 10 сургуулийнолонхи нь сургуулийн үйлажиллагаанд эцэг эхийн оролцоосулгэсэнасуудлыгголтулгамдсанасуудлаартодорхойлсонбайна.

4. Сургууль бүр өөрсдийн жижигтөслийг төлөвлөж хэрэгжүүлжажилласан. Төслийн нэгсургуулийнхувьдмалчинайлуудадсургуулийн үйл ажиллагааныталаар мэдээлэл хүргэх,мэдээлэл түгээх үйл ажиллагаагсайжруулах зорилготой “явуулынмэдээ” төслийг хэрэгжүүлсэн.Хөндлөнгийн үнэлгээнийярилцлагад оролцсон нэгсургуулийн хувьд аавуудыноролцоог нэмэгдүүлэх төсөлхэрэгжүүлсэн.

Эдгээраавуудынбүлэг“Амьдралынухаан: Гэр бүл дэх аавын үүрэг”сэдэвт лекц, спортын тэмцээн,нийгмийн арга хэмжээнүүд, УИХ-ын гишүүний дэмжлэгтэйгээрУлаанбаатар хотын сургуулиудынтуршлага судлах танилцах аялалдоролцсонбайна.

Дэд төслийн богино, дунд

хугацааны үр дүн Дэд төсөл тус бүрийн нийгмийнэгэх хариуцлагын үр дүнгүүдийгбийболгоходоруулсанхувьнэмрийгүнэлэн баримтжуулсан байдлыгүзүүлвэл:


Олон нийтийн оролцоот сургуулийнзагвараар оролцогч талууд ялангуяаэцэг эхчүүд, олон нийт сургуулийнүйл ажиллагааг үнэлэн тулгамдажбуйбэрхшээлийгтодорхойлсон.Нийттөсөл хэрэгжсэн 10 сургууль дээрхөндөнгийнүнэлгээнийзагваруудыгөөр өөрийн онцлогт тохирууланболовсруулж, үнэлгээ, дүгнэлт өгөхүйл ажиллагааг сургууль өөрөөбиш эцэг эхчүүд, төрийн бусадбайгууллага болон төрийн бусбайгууллагуудхийж,түүнийгээзасансайжруулах талаар арга хэмжээ авчажилласан.

Мэдээлэлтүгээх,харилцансуралцах,мод бут тарих, сургуулийн орчингсайжруулах, эцэг эхчүүдийнхөгжлийн төв байгуулах зэрэг үйлажиллагаагаар дамжуулан эцэгэхчүүдийг зохион байгуулалтадоруулж(багшнарын,эцэгэхчүүдийн,аавнарынгэхмэтбүлгүүдбайгуулан)сургуулийнүйлажиллагаандхяналтүнэлгээ хийлгэн сургуулийн үйлажиллагаанд эцэг эхчүүдийг татаноролцуулсан. Хамтдаа асуудлыгшийдвэрлэснээр орон нутгийнбизнесэрхлэгчдийнтусламжтайгаархөрөнгө, нөөцийг зохионбайгуулж сургуулийг сайжруулахсанаачлагуудыг (жишээ нь нэгсургууль24саятөгрөгийгиймтөсөлдзарцуулсан)хэрэгжүүлсэн.


Засаглал: АБГ сургууль болхүүхдүүдийн хувьд хүн болжтөлөвших орчин гэж үзсэн. Энэзорилгыг биелүүлэхийн тулдсургуулийн оролцооноос гадна эцэгэхчүүдийн оролцоо чухал юм. Энэажлын хүрээнд АБГ дэд хөтөлбөрболовсруулан аймгийн ИТХ-рбатлуулсан. Дэд хөтөлбөр эцэгэхчүүдийг сургуулийн өдөр тутмынболонбусадүйлажиллагаандхяналттавиулах, багш нарын хариуцлагыгнэмэгдүүлэхзорилготой.

Төслийн хэрэгжилтэд АБГ-ын мэргэжилтнүүдийн 50 хувьнь оролцож жижиг төслийнхэрэгжилтэд хяналт тавьж, дэмжлэгүзүүлэнажилласнаартусдэдтөслийгхэрэгжүүлжчадсан.

Сумын ЗДТГ-ын дэмжлэгээрсургуулийн түвшний санаачлагуудхэрэгжсэн байна. Жишээ нь1 сургууль дээр олон нийтийнүнэлгээгээр тодорхойлсон сургуульдхэрэгцээт хөгжмийн хэрэгслийгсумын ЗДТГ-ын нөөц хөрөнгөөс 1,5саятөгрөгхуваариланшийдвэрлэсэн.Жижиг төсөл хэрэгжсэнээр сумынзахиргаа хүүхдийн хөгжлийнасуудал,сургуулийнүйлажиллагаагсайжруулснаар сум хөгжихийн ачхолбогдлыгойлгосон.

68

Чадавхжуулах: Дэд төсөлхэрэгжсэнээрэцэгэхчүүдболонолоннийтхамтаарааасуудалшийдвэрлэхүйл явцад оролцох боломжийг бийболгосон. Жижиг төслүүд нь эцэгэхийн оролцоог нэмэгдүүлэхэдчиглэж(ялангуяааавуудыгонцолсонбайсан) дараах гол үр дүнг бийболгосон.Үүнд:

• Төслийнбагийн80хүнийсургалт,300 гаруй багш, ажилчдынсургалт зохион байгуулсны дүндсургуулийн хэрэгцээг хангахадэцэг эхчүүд (ялангуяа аавууд)өөрсдийн хувь нэмрийг чадаххэмжээнд оруулах (жишээ нь нэгногоочинэцэгэххүнснийногоогоохандивласан гэх мэт), хүүхдийнболовсролын асуудал нь эцэгэхчүүд болон сургуулийн хамтынхариуцлага гэдгийг эцэг эхчүүдойлгожсэтгэлгээнийөөрчлөлтбийболсон.

• Орон нутгийн бизнес эрхлэгчид,бусадбайгууллагаасхөрөнгөнөөцтөвлөрүүлсэн (Нэг сургууль25саятөгрөгийнхандивцуглуулсан)

• 10 сумын 200 эцэг эхийг сургансургуульд тулгамдсан асуудлыгорон нутгийн санаачлагыгхэрэгжүүлэн шийдвэрлэсэн.(жишээньсургуулийнойрорчимдбут сөөг тарих, хашаажуулах,сургуулийн номын санд номхандивлахкомпанитажилгэхмэт)

• Сургуулийн үйл ажиллагаа,хөтөлбөр зэргийн талаар олоннийтийн ойлголт, мэдээллийгсайжруулсан.Нэгсургуулийнэцэгэхийн хяналтын баг үдийн цайнд

хяналт тавьснаар сургуулийнзахирлынонцолсоноорсургуулийгшүүмжилж буруутгах нь багассан(өмнөньбайдалэсрэгээрбайсан).

• Сурах орчин, сургалтын чанарынталаар хариуцлага нэхэх явдалсайжирсан. Төсөл хэрэгжихээсөмнө эцэг эхчүүд багш нарын[гүйцэтгэлийн] талаар юу бодожбайгаагаа ярихаас айдаг байсан.Нэг сургуулийн жишээн дээртөсөл хэрэгжсэний дараа эцэгэхчүүд математикийн хичээлийгсайжруулах талаар хүсэлт тавьсангэж сургуулийн захирал хэлсэнбайна.

Төрийн үйлчилгээ: Сумынудирдлагаболон сургуулийн захирлуудАБГ-ынмэргэжилтэн сумдад ажилласнааророн нутгийн нөхцөл байдалтайтанилцах боломжтой болсон бааймгийн мэргэжилтнүүдийн хувьдхөтөлбөр, хөрөнгө нөөцийг сумынсургуульдчиглүүлэхболомжийгбийболгосонгэжүзэжбайна.

Тэдний зүгээс [сумын удирдлага]оролцогч талууд хүүхдүүдийнхээсургуульд тулгамдсан асуудлыголж мэдэн асуудлыг шийдвэрлэхэдоролцсоноор сургуулиуд хамтаарааасуудлыг тодорхойлох, асуудлыгшийдвэрлэх, мэдээллийг түгээх,сургуулийнүйлажиллагааныилтодбайдлыг хангахын ач холбогдлыгойлгосонгэжүзсэн.

Жижиг төслүүд нь сургуулийнтөсвөөс биш орон нутгийнбайгууллагуудболонэцэгэхчүүдийнхамтын ажиллагааны үр дүндхэрэгжсэн. Ярилцлага хийсэн нэг

сургуулийн жишээгээр тус төсөлнь сургуулийн үйл ажиллагаанытөлөвлөгөөгболовсруулахүйлявцыгилүү оролцоотой болгосон ба төсөлхэрэгжихээсөмнөтөлөвлөгөөгзөвхөнсургуулийн захирал ажилтнуудхийдэг байсан байна. Одоогоортэд багш нарын гүйцэтгэлийгүнэлэхэдэцэгэхийноролцоогхангахсургуулийн дотоод дүрэм журмыгөөрчлөхөөражиллажбайна.

“Олон нийтийн оролцоот сургууль”аймгийн хөтөлбөрийг боловсруулахявцдаа шат шатны олон нийтийнсаналыг авч Засаг даргын зөвлөлийнхурлаар хэлэлцүүлээд иргэдийнТөлөөлөгчдийн Тэргүүлэгчдэдэнэ асуудлыг ойлгуулах, тэднийдэмжлэгийг авч, батлуулахадихээхэн хүчин чармайлт орсон байна.Цаашид энэхүү хөтөлбөрийг үрдүнтэй хэрэгжүүлэхийн тулд аймгийнхэмжээнийтөлөвлөгөөгболовсруулан,нийт 30 сургууль бүр өөр өөрийнбайгууллага дээр төлөвлөгөө гарганажиллажэхлээдбайна.


Сургуулийн түвшинд заримсургуулийн захирлууд эцэгэхийн оролцоог сургуулийн үйлажиллагаанд хангах талаарсургуулийн дотоод дүрэм журмыгсудланөөрчлөлторуулахааражиллажбайна. Оруулах өөрчлөлтийн хувьдсургуулийнтөлөвлөлтболоншийдвэргаргах үйл ажиллагаанд өөрчлөлторуулахаасгаднабагшнарынажлынбайрны тодорхойлолт (эцэг эхийноролцоог хангах) болон багш нарын



69

гүйцэтгэлийн үнэлгээнд өөрчлөлторуулах зэрэг асуудлыг судлажбайна.

Аймгийн ИТХ-р батлуулсан АБГ-ын боловсруулсан дэд хөтөлбөрнь сургуулийн өдөр тутмынболон ерөнхий үйл ажиллагаагсайжруулахын тулд сургуулийн үйлажиллагаанд эцэг эхийн хяналтыгбийболгох,багшнарынгүйцэтгэлийгсайжруулахын тулд багш нарынхүлээх үүрэг, хариуцлагыгнэмэгдүүлэхэдчиглэжбайна.

Үнэлгээ, зөвлөмжүүдӨвөрхангайд хэрэгжсэн дэд төслийнхэрэгжилтэд тулгарсан асуудал ньулирлыншинжтэйцагхугацааныасуудалбайв. Өвлийн саруудад хөдөөгийноролцогч талуудтай харилцахадхүндрэлтэй байсан ба хаврын улиралдмөнадилмалчинөрхүүдмалтөллөлттэйхолбогдуулан завгүй байсан. Говь,хээрийнбүсэдбайрладагзаримсумдадочиход хол учраас цаг хугацааны хувьдболонтээврийнзардлынхувьдөртөгтэйбайв.

Төслийн хэрэгжилтийн явцад заримажил дээр цаг хугацаа хоцрох явдалбайсан боловч сургуулийн түвшнийоролцогч талууд эцэг эхийн үүрэг,оролцоог хүлээн зөвшөөрч, ачхолбогдлыгньойлгосон.

АБГ-ын хувьд өнгөрсөн 7 дугаар сардИТХ-р батлуулсан дэд хөтөлбөр ньсургуулийн зөвлөлийг идэвхижүүлэх,байнгын үйл ажиллагааг нь дэмжихзэрэг арга хэмжээнүүдийг агуулсан нь

сайшаалтай байсан. Үйл ажиллагаанытөлөвлөгөөний нэг зорилт ньболовсролын үйлчилгээнд иргэдийноролцоотой хяналтыг нэвтрүүлэх,сургуулийнтөлөвлөлтболонтөсвийнүйлявцад иргэдийн оролцоог бий болгох,сургуулийнаудитынүрдүнголоннийтэдтүгээх зэрэгт сургуулийн зөвлөлийгашиглажсуралцахорчингбүрдүүлэхюм.

Ижилтөстэйнийгмийнэгэххариуцлагынсанаачлагыг бусад сумдад хэрэгжүүлэхтохиолдолд оролцогч талууд дараахасуудлыг шийдвэрлэн ажиллахшаардлагатай.Үүнд:• Эцэг эхийн оролцоог сургуулийн

үйл ажиллагаанд бий болгосноортулгамдсан асуудлыг тодорхойлох,уг асуудлыг шийдвэрлэх суурь болжчадсан эсэх талаар мэдээллийгцуглуулж нэгтгэх, жижигтөслийн хэрэгжилтийн тайлагнанбаримтжуулах

• Сургуулийн үйл ажиллагаанд эцэгэхийноролцоогхангахаас(энэньэцэгэхчүүдийн өөрсдийн хариуцлагынасуудал бөгөөд үйлчилгээ үзүүлэгчхариуцах албагүй) илүүтэйгээрболовсролынүйлчилгээгсайжруулах,хамтаараа асуудал шийдвэрлэхүйл явцад эцэг эхчүүдийг зохионбайгуулжоролцуулах

• Дэд төслийн явцад эцэг эхийгидэвхжүүлэх, оролцуулах үйл явцыгзөвхөн сургуулийн арга хэмжээгтаниулах, оролцуулах төдий бусиргэдийн зүгээс сургуулийн өдөртутмын үйл ажиллагаа өөрсдийнхяналт тавих эрхтэй, санал хүсэлтээхүргэх боломжтойг бодит жишээ,гарсанүрдүнгээройлгуулантаниулах.Ингэснээр цуглуулсан мэдээллийнтусламжтай иргэд төрийн үйлчилгээүзүүлэгч болон орон нутгийнудирдлагаас хариуцлага нэхэхболомжнэмэгдэнэ.

• Орон нутгийн ТББ нь дэд төслийнтөлөвлөлт, хэрэгжилтэд илүүидэвхитэй оролцож манлайлахшаардлагатай. АБГ шийдвэрийггаргаж, техникийн зөвлөгөөгүндэсний ТББ өгч байгаа боловчтөслийн амжилт [хөгжил] болонбүх харилцаа нь орон нутгийнх[орон нутгийн ТББ-нх] юм. Иймээсорон нутгийн ТББ-ын зохицуулагчнар байгаа боломжит туршлага, урчадвар дээрээ тулгуурлан сумынтүвшний хяналт-шинжилгээ, хамтынажиллагааны үр дүнтэй байдалдхяналт тавих, тогтвортой байдлыгхангахзэрэгтанхаарч,идэвхжижүүлэхүүргийггүйцэтгэхшаардлагатай.


механизм



a Х a a Х a a ХОроннутгийнТББ-ыннотолгоондсуурилсансаналөгөх,хүсэлтгаргах

чадавхийгбэхжүүлэх

Өвөрхангай аймгийн нэгдсэн үнэлгээ

70

ДӨРӨВДҮГЭЭР

ХЭСЭГ.

ДҮГНЭЛТ,

ЗӨВЛӨМЖ



71

Бүх дэд төслүүд нийгмийн эгэх хариуцлагын санаачилгаа амжилттайхэрэгжүүлж, урьдчилан төлөвлөсний дагуу үйл ажиллагаагаа гүйцэтгэсэнбайна.Ерөнхийдньавчүзэхэднийгмийнэгэххариуцлагынталаархойлголтынтүвшин, төслийн хэрэгжилтийн чанар, үр дүн аймаг тус бүрээр харилцанадилгүйбайна.

Дэд төсөл тус бүрээр хийсэн үнэлгээнд суурилан дүгнэн үзэхэд төсөлдхэрэглэсэнзагвархамааралтайасуудлаа(элемент)хангалттайтүвшиндхамарччадсан, төслийн үр дүн, туршлагыг хуулбарлан хэрэглэхэд бэлэн болсон ньилэрхий байна. Цаашид төслийн дэмжлэггүйгээр илүү тогтвортой, илүү үрдүнтэйүйлажиллагаагхэрэгжүүлэхзорилгоорзаримдэдтөслийгбэхжүүлэх,үйл ажиллагааг нь илүү нарийвчлах, төслийн дизайныг тодорхой болгох,нийгмийн эгэх хариуцлагын талаарх ойлголтыг нэмэгдүүлэх шаардлагатайбайна. Нийгмийн эгэх хариуцлагын үйл явцыг үр дүнтэй болгох үндсэнэлементүүдийгнэгтгэндүгнэждарааххүснэгтэдүзүүлэв.

ДӨРӨВДҮГЭЭР ХЭСЭГ. ДҮГНЭЛТ, ЗӨВЛӨМЖ

Бүх дэд төслүүд нийгмийн эгэх хариуцлагын санаачилгаа амжилттай

хэрэгжүүлж, урьдчилан төлөвлөсний дагуу үйл ажиллагаагаа гүйцэтгэсэн байна.

Ерөнхийд нь авч үзэхэд нийгмийн эгэх хариуцлагын талаарх ойлголтын түвшин,

төслийн хэрэгжилтийн чанар, үр дүн аймаг тус бүрээр харилцан адилгүй байна.

Дэд төсөл тус бүрээр хийсэн үнэлгээнд суурилан дүгнэн үзэхэд төсөлд

хэрэглэсэн загвар хамааралтай асуудлаа (элемент) хангалттай түвшинд хамарч

чадсан, төслийн үр дүн, туршлагыг хуулбарлан хэрэглэхэд бэлэн болсон нь илэрхий

байна. Цаашид төслийн дэмжлэггүйгээр илүү тогтвортой, илүү үр дүнтэй үйл

ажиллагааг хэрэгжүүлэх зорилгоор зарим дэд төслийг бэхжүүлэх, үйл ажиллагааг нь

илүү нарийвчлах, төслийн дизайныг тодорхой болгох, нийгмийн эгэх хариуцлагын

талаарх ойлголтыг нэмэгдүүлэх шаардлагатай байна. Нийгмийн эгэх хариуцлагын

үйл явцыг үр дүнтэй болгох үндсэн элементүүдийг нэгтгэн дүгнэж дараах хүснэгтэд

үзүүлэв.

Хүснэгт

Дэд төслийн хэрэгжилт

Нийгмийн эгэх

хариуцлагын механизм

Засаглал ЧадавхжуулахҮр дүн,

үйлчилгээ үзүүлэх

Тогтвортой байдал

Дорнод х х

Говьсүмбэр х х х х

Хэнтий х

Ховд

Хөвсгөл х х

Сэлэнгэ

Сүхбаатар х

Увс х х х

Өвөрхангай х х х

Хүснэгтээс үзэхэд Ховд болон Сэлэнгэ аймагт хэрэгжсэн дэд төсөл үндсэн

элементээ бүгдийг нь хамарч чадсан байсан тул үр дүн, туршлагыг нь нэн даруй

хуулбарлан хэрэгжүүлэхэд анхаарах хэрэгтэй байна. Дэд төслүүд төрийн үйлчилгээг

үзүүлэх, түүний чанар хүртээмжийг сайжруулахтай холбоотой тодорхой үр дүнд

хүрсэн хэдий ч төслийг бодитойгоор хэрэгжүүлэх, нийгмийн эгэх хариуцлагын

практик үр дүнг сайжруулах, тогтвортой байдлыг хангахтай холбоотой дутагдалтай

зүйлс байгааг дурдах хэрэгтэй байна.

72

Хүснэгтээс үзэхэд Ховд болон Сэлэнгэ аймагт хэрэгжсэн дэд төсөл үндсэнэлементээ бүгдийг нь хамарч чадсан байсан тул үр дүн, туршлагыг нь нэндаруйхуулбарланхэрэгжүүлэхэданхаараххэрэгтэйбайна.Дэдтөслүүдтөрийнүйлчилгээг үзүүлэх, түүний чанар хүртээмжийг сайжруулахтай холбоотойтодорхойүрдүндхүрсэнхэдийчтөслийгбодитойгоорхэрэгжүүлэх,нийгмийнэгэххариуцлагынпрактикүрдүнгсайжруулах,тогтвортойбайдлыгхангахтайхолбоотойдутагдалтайзүйлсбайгаагдурдаххэрэгтэйбайна.

Тайлангийнөмнөххэсэгтдэдтөсөлтусбүрээрямарталбарт,юугсайжруулахшаардлагатайбайгаатухайзөвлөмжийгтусгасанболно.

Хүснэгт

ДдДэдтөслийг

хэрэгжүүлэгчидЗөвлөмж

1 ДорнодНийгмийн даатгалд хамрагдалтыг нэмэгдүүлэхзорилгоор НЭХ-ийн бусад арга хэрэгслийганхааранүзэх(Нийгмийнаудит)

2 ГовьсүмбэрХамтранасуудлаашийдвэрлэххандлагадсууриланНЭХ-ийн чадавхийг бэхжүүлэн, ойлголтыгсайжруулах

3 ХэнтийГишүүдийн холбоо, сүлжээг сайжруулан дэдтөслийнхүрээндхамтранажиллах,нэгдэхүндсийгбүрдүүлэх

4 ХовдАймгийн хэмжээний бүх сургуулиудадхэрэгжүүлэн, үндэсний хэмжээний бодлогоболовсруулахталаарсурталчилгаахийх

5 ХөвсгөлИНБ-уудын чадавх, сүлжээ үүсгэх тал дээрчадавхжуулах

6 СэлэнгэНэнтулгамдсан,эрүүлмэндийнтомоохонасуудал,хөтөлбөр,үйлчилгээндхуулбарланхэрэглэх

7 СүхбаатарХариу нэхэмжлэх чадавхийг нэмэгдүүлэх, ИНБ-уудынсүлжээдуухоолойгнэгтгэх

8 УвсХудалданавахажиллагаанытөлөвлөлт,гэрээнийхэрэгжилтэд оролцох уялдааг сайжруулан, ороннутгийнИНБ-уудадтехнологийгшилжүүлэх

9 ӨвөрхангайНотолгоонд суурилсан санал асуулга авах,нэхэмжлэх тал дээр орон нутгийн ИНБ-уудыгчадавхжуулах,



73

Гол сургамж, МУНЭХБТ-ийн дэд төслийн үр дүнг цаашид өргөжүүлэн нэвтрүүлэхэд анхаарах асуудлууд

1.МУНЭХБ төслийн дизайныгболовсруулан, нийгмийн эгэххариуцлагын санаачилгыгдэмжихийн тулд хамгийн эхлээдаймгийн удирдлагын манлайлал,тэднийНЭХ-ийгхүлээнзөвшөөрч,дэмжин ажиллах байдал ньхамгийн чухал юм. Дэмжлэг ньтөслийг хэрэгжүүлэх багийгбүрдүүлэхтухайтушаалзахирамжгаргах, төслийн чиг үүрэг, үйлажиллагааг хэрэгжүүлэхэдшаардлагатай үүрэг, хариуцлагыгногдуулах байдлаар илэрч байна.Хэд хэдэн аймгийн болон сумынзасаг дарга нар орон нутгийнхөгжлийн сангийн төсвийнхувиарлалт болон зарцуулалтынүйл явц, Боловсрол болон Эрүүлмэндийнгазрынүйлажиллагаанытөлөвлөгөөг боловсруулахадиргэдийг татан оролцуулах, ороннутгийнтөрийнбайгууллагынүйлажиллагааныхяналт,шинжилгээгиргэдийн зүгээс өгөх үнэлгээтэйхослуулах зэргээр төрөл бүрийнтүвшний шийдвэр гаргах үйлажиллагаанд иргэдийн оролцоогхангахыг албан ёсны хэлбэрторуулахад бэлэн байгаагаа

илэрхийлжээ.Мөнтүүнчлэнзаримаймгийн шийдвэр гаргагчдындунд иргэдийн оролцоондталархах, иргэдийн оролцоогхүлээн зөвшөөрч ойлгох хандлагабий болсон байна. Тухайлбал,үнэлгээний судалгаанд оролцожярилцлагаөгсөнхэдхэдэнтөрийналбанхаагчидиргэнийнийгмийнбайгууллагыг төрийн ажлыггүйцэтгэх нэгэн өргөтөл жигүүрхэмээн үзэж, иргэдэд төрийнүйлчилгээ, хөтөлбөрийн талаармэдээлэх, төрийн үйлчилгээндсаад болон тулгамдаж байгааасуудлыгилүүсайнойлгож,хүлээнзөвшөөрөхөд иргэний нийгмийнбайгууллагууд холбох (гүүрийн)үүрэг гүйцэтгэнэ гэж үзэж байна.Орон нутгийн иргэний нийгмийнбайгууллагуудаар дамжууланмэдээлэл түгээж байгаа ньсайшаалтай эхлэл бөгөөд төрийнбайгууллагуудын зүгээс иргэнийнийгмийн байгууллагуудыгшийдвэр гаргахад шүүмжлэлтбайр сууринаас ханддаг түнш,бэрхшээлийг шийдвэрлэхэдхамтран оролцогч хэмээн харахболжээ. Гэхдээ төрийн бүх

албан хаагчид нийгмийн эгэххариуцлагыг бүрэн утгаар ньойлгож,нийгмийнэгэххариуцлагаболон иргэдийн оролцооноос үлэмээн түүнийг хүлээн зөвшөөрөххандлага тааруу байна. ТэгэхээрМУНЭХБ төсөл болон иргэнийнийгмийн байгууллагуудын хувьднийгмийн эгэх хариуцлагынсанаачилгыгдээдхэмжээндхүртэлдэмжих зорилгоор орон нутгийнудирдлагын манлайллыг бийболгох хэрэгтэй байна. АймгийнЭрүүл мэнд болон Боловсролынгазар, Нийгмийн бодлого,Нийгмийн хамгааллын хэлтэсийндарга, ахлах тушаалын болонбусад албан хаагчдаас эдгээрманлайлагчдыг сонгож болохюм. Эдгээрманлайлагчидэргээдиргэдийн оролцооны үнэ цэнэ,иргэдийн хяналт болон тэднийсанаа бодлын ач холбогдолыгшийдвэр гаргагчдад ойлгуулахаднөлөөлж,бусадаргахэрэгслийгчэрэлхийлэхболно.

2.Төслийн дизайн боловсруулахдаатөслийн хэрэгжилтийн эхний үе

74

шатанд чухал албан тушаалынтөрийн албан хаагчид болоншийдвэр гаргагчдыг оролцуулах,иргэний нийгмийн байгууллагань төрийн үйлчилгээ болонхөтөлбөрийн талаар шүүмжлэлтбайр сууринаас бус харинбодитой, үндэслэл сайтай санал,нэхэмжлэл гаргах хэрэгтэйбайна.Төслийг хэрэгжүүлж бий болсонтуршлагын үр дүнд оролцогчталуудын санаа бодлыг сонсох,түүний үнэ цэнийг оролцогчталуудадойлгуулжчадсанбөгөөд

шийдвэр гаргах болон асуудлыгшийдвэрлэх хамтын ажиллагааныэхлэл цэг болох иргэдийн саналбодлыг тандах үндсэн судалгаагзохион байгуулах, санал цуглуулах,шинжилгээ хийхдээ судалгаанынайдвартай байдлыг анхааран,зорилгоозөвтодорхойлон,асуудалдцэгцтэйхандаж,тухайнсудалгааныүр дүнг шийдвэр гаргагчид болонэрх мэдэлтнүүдэд танилцуулахнь тэднээр хүлээн зөвшөөрүүлэхболомж нэмэгддэг болохыг төсөлхаруулжчадсанбайна.

тодорхойлон, асуудалд цэгцтэй хандаж, тухайн судалгааны үр дүнг шийдвэр

гаргагчид болон эрх мэдэлтнүүдэд танилцуулах нь тэднээр хүлээн

зөвшөөрүүлэх боломж нэмэгддэг болохыг төсөл харуулж чадсан байна.

3. Ихэнх төслийн хувьд иргэний нийгмийн байгууллагуудаар дамжуулан

асуулгын судалгааг ингэхдээ голдуу иргэдийн онооны картын (ИОК) аргаар

оролцогч талуудын санал бодлыг танджээ. Оролцогч талууд болон үйл

ажиллагааг гардан хэрэгжүүлэгчид иргэдийн үнэлгээний карт (ИҮК) болон

иргэдийн онооны картын (ИОК) ялгааг сайтар ухаарч ойлгож чадсан бол энэ

аргыг хэрэглэхэд илүү амархан байх байлаа. Учир нь иргэдийн онооны

картын асуулгыг сонгох, өгөгдөл цуглуулах нь хүн хүчний болон санхүүгийн

нөөцийг ихээр шаарддаг арга бөгөөд судалгааны арга зүйгээ зөв сонгож,

түүврээ зөв тодорхойлж чадалгүйгээр бүрэн төгс зүйл хийж чадахгүй бол

төрийн албан хаагчид тухайн судалгааны үр дүнг хүлээн зөвшөөрөхгүй

байдал үүсч, улмаар бүтээлч хамтын ажиллагаагаар дамжуулан иргэдийн

санаа бодлыг тандах үйл ажиллагаанд нээлттэй хандах байдал хумигддаг.

Иргэдийн үнэлгээний карт (техникийн утгаараа) аливаа төслийн хэрэгжилтэд

нэг удаа хэрэглэж болох боловч оролцогч талуудын санал бодлыг тандах урт

хугацааны тогтвортой механизм болж

чадахгүй юм. Иргэдийн онооны карт (ИОК)

ихэвчлэн судалгааны чанарын аргад

төвлөрдөг, чиглүүлэгчийн ур чадварыг ихээр

шаарддаг боловч оролцооны аргыг хангалттай

түвшинд бий болгодог, судалгааг зохион

байгуулах цаг хугацааны хувьд богино,

нийгмийн эгэх хариуцлагын талаар судалгаа

хийх явцад оролцогчид болон төлөөлөх

түүвэрт төдийлөн анхаараад байдаггүй

онцлогтой. Ихэнх төрийн үйлчилгээ болон

хөтөлбөрийн талаарх санаа бодлыг иргэдийн

онооны карт (ИОК), иргэдийн үнэлгээний

картын (ИҮК) аргаар үнэлэх боломжтой

бөгөөд үүний үр дүнд оролцогч талууд тухайн бэрхшээлийг хэрхэн

шийдвэрлэх талаар санал гаргах боломж бүрддэг. Орон нутгийн эмзэг

бүлгийн иргэдийн нийгмийн даатгалд хамрагдах байдлыг дээшлүүлэх

ИҮК, ИОК хоёулаа үйлчилгээ үзүүлэгчдээс хариу авдаг НЭХ-ийн арга мөн боловч өөр хоорондоо холигдож хэрэглэгдэж магадгүй байдаг.

Энэ хоёр аргын үндсэн ялгаа:

Иргэдийн онооны карт (CSC) ба

Иргэдийн үнэлгээний картын арга (CRC) ИҮК (CRC) ИОК (CSC) Шинжилгээний нэгж Өрх/ Орон нутаг Хувь хүн Өгөгдөл цуглуулах Асуулга Фокус бүлгийн ярилцлага Түүвэр Шаталсан түүвэр Үгүй/ Зорилго бол оролцоо Хугацаа 3-6 сар 3-6 долоо хоног Цар хүрээ Макро (хот/улс\ Микро (Орон нутаг/ үндэсний) тосгон)

3.Ихэнх төслийн хувьд иргэнийнийгмийн байгууллагуудаардамжуулан асуулгын судалгаагингэхдээ голдуу иргэдийнонооны картын (ИОК) аргаароролцогч талуудын санал бодлыгтанджээ. Оролцогч талуудболон үйл ажиллагааг гарданхэрэгжүүлэгчид иргэдийнүнэлгээний карт (ИҮК) болониргэдийн онооны картын (ИОК)ялгааг сайтар ухаарч ойлгожчадсан бол энэ аргыг хэрэглэхэдилүү амархан байх байлаа. Учирнь иргэдийн онооны картынасуулгыгсонгох,өгөгдөлцуглуулахнь хүн хүчний болон санхүүгийннөөцийг ихээр шаарддаг аргабөгөөдсудалгааныаргазүйгээзөвсонгож, түүврээ зөв тодорхойлжчадалгүйгээрбүрэнтөгсзүйлхийжчадахгүйболтөрийналбанхаагчидтухайн судалгааныүрдүнг хүлээнзөвшөөрөхгүйбайдалүүсч,улмаарбүтээлч хамтын ажиллагаагаардамжуулан иргэдийн санаабодлыг тандах үйл ажиллагаанднээлттэй хандах байдалхумигддаг.Иргэдийнүнэлгээнийкарт (техникийн утгаараа) аливаатөслийн хэрэгжилтэд нэг удаахэрэглэж болох боловч оролцогчталуудынсаналбодлыгтандахуртхугацааны тогтвортой механизмболж чадахгүй юм. Иргэдийнонооны карт (ИОК) ихэвчлэнсудалгааны чанарын аргадтөвлөрдөг, чиглүүлэгчийн урчадварыг ихээр шаарддаг боловчоролцооны аргыг хангалттай



75

түвшинд бий болгодог, судалгаагзохион байгуулах цаг хугацааныхувьд богино, нийгмийн эгэххариуцлагын талаар судалгаахийх явцад оролцогчид болонтөлөөлөх түүвэрт төдийлөнанхаараад байдаггүй онцлогтой.Ихэнх төрийн үйлчилгээ болонхөтөлбөрийнталаархсанаабодлыгиргэдийн онооны карт (ИОК),иргэдийн үнэлгээний картын(ИҮК) аргаар үнэлэх боломжтойбөгөөд үүний үр дүнд оролцогчталуудтухайнбэрхшээлийгхэрхэншийдвэрлэх талаар санал гаргахболомж бүрддэг. Орон нутгийнэмзэгбүлгийниргэдийннийгмийндаатгалд хамрагдах байдлыгдээшлүүлэх чиглэлээр хэрэгжсэндэд төслийн хувьд нийгмийнаудитын арга илүү тохиромжтойбайжээ.

4.Заримтөслүүдийнбусдаасааилүүамжилттайхэрэгжсэншалтгааныгэнгийн, хялбар аргаар судалгаахийж тухайн үндсэн асуудалдаатөвлөрч чадсан явдалтай холбонтайлбарлаж болох юм (Жишээнь: Сүрьеэ, дотуур байрны нөхцөлбайдал тааруу байсан байдал,амны хөндийн эрүүл ахуй г.м).Иймээс ч гаргасан шийдэл ньилүү байгаа онож, орон нутагттулгамдаж байгаа бэрхшээлийгшийдвэрлэх зорилго бүхийшинэ санаачилга, хандлагань дэмжигдэхэд илүү хялбарбайсан ажээ. Үүний эсрэгээрхудалдан авах ажиллагааны

хяналт нь илүү ярвигтай, хүнд,цаг хугацаа хүний нөөц ихээршаарддаг текник ажиллагааихтэй билээ. Иргэний нийгмийнбайгууллагууд цаг хугацаа болонхүний нөөцийн хязгаарлагдамлбайдлааүлхайхранолонасуудлыгшийдвэрлэхэд анхаарлаа (олононгорхойд оёдол тавих гэжхичээсэн) хандуулсан байна.Худалдан авах ажиллагаандиргэдийн зүгээс хяналт хийхэдсургалт, техникийн чадавх ихээршаардагддаг,хэрэглэжбуйзагварнь олон хэсгээс бүрддэг бүхэллэгзүйл учраас урт хугацааны дарааүрдүнгээөгдөгаргаюм.

Зөвлөмж Судалгааны гуравдугаар хэсэгт дэдтөсөл тус бүрийн хувьд сайжруулахшаардлагтай талбарууд, тулгамдажбуй асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэхзөвлөмжийг бичсэн болно.Тайлангийн дараах хэсэг багцзөвлөмжийг төслийн дараагийн үешатыг боловсруулахтай холбоотойшийдвэр гаргах үйл ажиллагаандааашиглаасай хэмээн хүсэж МУНЭХБтөслийндизайныг боловсруулагчид,шийдвэргаргагчид,хэрэгжүүлэгчдэдзориулан хүргүүлж байна. Энэ ньзөвхөн нийгмийн эгэх хариуцлагагэдэг утгаараа бус цаашдаа ер ньтөслийнудирдлагынүйлажиллагаагсайжруулах, оролцогч талуудынчадавхийг бүрдүүлэхэд ихээхэнтустайбайхболно.

Үүнд:

1.Төслийн үйл ажиллагаагдэмжигчдэд нөхцөл байдалдаашинжилгээ хийн улмаартулгамдсан асуудлаа зөвтодорхойлоход нь туслах. Хэрэвтөслийн дэмжигчид төрийнүйлчилгээг үзүүлэхэд тулгамдажбуй асуудлуудыг зөв тодорхойлжчадвал чухам аль асуудлыгнийгмийн эгэх хариуцлагын ямархандлагад суурилан шийдвэрлэх,ингэхдээ оролцогч талуудынсаналаар тухайн асуудал үнэхээртулгамдаж байгаа болохыгтодотгон гаргах, бүх оролцогчталууд нийлээд уг асуудлыгшийдвэрлэхэдбүтээлчээрхамтраноролцохболомжбүрдэхюм.

2.Дэд төслийг хэрэгжүүлэгчиднийгмийнэгэххариуцлагынбусадхандлага, арга хэрэгслийн талааройлголтоо нэмэгдүүлэх нь ихээхэнач холбогдолтой юм. Иргэдийнонооныкартын(ИОК)аргаасгадна(үнэндээ бол хэрэгжүүлэгчидиргэдийн үнэлгээний картын(ИҮК) үндсэн шинжийг оруулсанбайсан) оролцогч талуудын сэтгэлханамжийн судалгаа, төрийнбайгууллага болон үйлчилгээүзүүлэгчдийн үйл ажиллагааныталаарх санаа бодлыг цуглуулахбусад арга технологид суралцаххэрэгтэй байна. Тухайлбал,иргэдийн үнэлгээний картын

76

аргатай харьцуулахад иргэдийнонооны картын арга нь илүүхялбар, өртөг багатай байдаг.Хэрэгжүүлэгчдийн зүгээс 10 дэдтөслийн саналыг боловсруулсанбайдлыг судлан үзэхэд заримтулгамдаж буй асуудлаа төсвийнзарцуулалтыг мөшгих судалгаа,төсвийн хяналт шинжилгээ,нийгмийн аудит зэрэг оролцооныаргаар илүү сайн тодорхойлжболох байсан бөгөөд хэрэв ингэжчадсан байсан бол үйлчилгээгсайжруулах талаар илүү тодорхойобьективсаналыгавчулмаарцөөнтооны оролцогчийг судалгаандхамруулж,судалгааныөртөгийгньбууруулах боломжтой байсан юм.Үйлчилгээг үзүүлэхэй холбоотойтодорхойасуудлыг үнэлэх, эрэмбэүүсгэхэд иргэдийн онооныкартыг хэрэглэх нь төслийн үйлажиллагааг дэмжигчдийн хувьдилүү шуурхай, үр дүнтэй, өртөгбагатайаргаболно.

3.Гуравдугаарт, төслийн дизайныхувьд төрийн байгууллагындэмжлэгийг авах байдлаарболовсруулагдсан тул аймгийнхэмжээнийтөрийналбанхаагчдыналбан тушаал, эрх мэдэлдөөрчлөлт ороход дэд төслийнхүрээндбийболсонсайнтуршлагаүргэлжилж чадахгүй зогсох,тасалдахбайдалүүсэжболзошгүйюм. Нэмж хэлэхэд төслийнхүрээнд сонгож авсан асуудал ньтөдийлөн ач холбогдол багатайгэжүзэжболохоорбайна.Нөхцөлбайдал нийгмийн хариуцлагын

практик бүрт ижил байх албагүйучраас иргэний нийгмийноролцогч талууд бүтээлч хамтынажиллагааг бүрдүүлэх чадавхиасайжруулахад анхаарах хэрэгтэйбайна (маргаантай асуудлаа зөвчиглүүлэх, төрийн байгууллагатайтогтоох хамтын ажиллагаанд бийболохсорилтыганхаарахг.м).

4. Аймгийн түвшний төслийгхэрэгжүүлэгчид болон оролцогчталууд түншлэгч үндэсний ТББ-уудад талархалаа илэрхийлжбайлаа. Үндэсний ТББ-ууднийгмийн эгэх хариуцлагынхандлага, арга хэрэгсэлданхаарахаас гадна төслийн нийтудирдлагын үйл ажиллагаанданхаарал хандуулах хэрэгтэйбайна. Эдгээр үндэсний ТББ-уудынзүгээсороннутагтхэрэгжижбайгаатөслийноролцогчталуудаднийгмийн эгэх хариуцлагынпрактикийн талаар бүрэн дүүрэнмэдлэгэзэмших,санаачилгааилүүүр дүнтэй үр ашигтай байдлаархэрэгжүүлэхэд нь туслах, хяналттавих амин чухал суваг болохучраас эхэнд дугаарлагдсан багцзөвлөмжийг авч хэрэгжүүлэхнь эдгээр үндэсний ТББ-уудыгдэмжих, тэдний оролцоогнэмэгдүүлэхэд чухал үүрэгтэйбайх болно. Орон нутгийнтөсөл хэрэгжүүлэгчдийн хувьдзасаглалын асуудлууд, тулгамдажбуй асуудлаа тодорхойлох,тухайн асуудлыг шийдвэрлэх үйлажиллагаагтөлөвлөх,хэрэгжүүлэхболон төрийн үйлчилгээг

үзүүлэх, засаглалтай холбоотойсорилтуудыг шийдвэрлэх үрдүнтэй,бүтээлчхамтынажиллагаабүхийшийдэлгарцхайхадтуслахнь хамгийн хэцүү сорилт юм. Энэбайдалтай холбогдуулан тэдэнднийгмийн эгэх хариуцлагынбусад арга хэрэгсэл, хандлагыгзааж эзэмшүүлэн түүнийгээ ороннутгийн хэрэгцээ, шаардлага,онцлогттохирууланхэрэглэхньзөвюм.

5.Эцэст нь тэмдэглэж хэлэхэд хэдхэдэн төрийн албан хаагчид,үйлчилгээгүзүүлэгчидзасаглалыналбан ёсны үйл ажиллагаатайхолбоотой шийдвэр гаргахадиргэдийг оролцуулах, иргэдийнсанал бодлыг хяналт шинжилгээүнэлгээний аргатайгаа хослууланүргэлжлүүлэн хэрэглэхийн ачхолбогдлыг ойлгон, хамтранажиллахад бэлэн байгаагааилэрхийлсэн юм. Цөөн төслийгэс дурдвал ихэнх дэд төслүүдийнхувьдөөрсдийнаймагтхэрэгжсэндэд төслийн сургамжид сууриланүрдүнгньбэхжүүлэх,өөрсдийнүйлажиллагаатайгаахослуулахталааралбан ёсны институчилагдсанзохицуулалт хийгдээгүй байна.ЭнэбайдалтайуялдууланМУНЭХБтөслийн зүгээс орон нутгийнтодорхой бодлого, хөтөлбөр,үйл ажиллагаанд оролцоонымеханизмыг идэвхжүүлэхчиглэлийг хэрхэн тусгах талааророннутгийнудирдлагыннэгжиддэмжлэг үзүүлэн ажиллах, энэталаархсонирхолооилэрхийлэхньзүйтэйюм.



77

78

Хавсралт 1:

Ярилцлагын удирдамж

1.Ханганнийлүүлэлтийнталаас:Оролцоо/эргэнмэдээллэхүйлажиллагаагдэмжихямаралбанёснымеханизмуудыгбийболгосонбэ?Энэасуудлыгхариуцсан албан хаагчид хэн бэ? Ямар шийдвэр гаргаж, ямар аргахэмжээавсанбэ?

2.Эрэлт хэрэгцээний талаас: Оролцогч талууд хэн байсан бэ? Оролцоо,оролцооныаргахэрэгсэл,үйлявц,оролцоогхангахбаэргэнмэдээллэхмеханизмуудхэрэгтэйгэдэгталаартэдниймэдлэгхиртүвшиндбайсанбэ?

3.Төслийн хэрэгжилтийн үр дүн/гарцын түвшин: Төрийн байгууллага,үйлчилгээүзүүлэгчнартямармэдээллийгхангажөгсөнбэ?Үйлчилгээгтөлөвлөх,төсөвлөх,хүргэхэдямарорц,зөвлөмжүүдийгбодолцожүзсэнбэ?Үйлчилгээ,хөтөлбөрийнхүртээмж,чанарынталаармэдээлэлөгснийүрдүндиргэдямартөрлийнүйлчилгээ,хөтөлбөрөөсилүүихашигтусхүртсэнбэ?Эргэнмэдээлэлөгөхбуюуорцынталаариргэдболонтөрийнбайгууллагуудын хооронд албан болон албан бус ямар гэрээнүүдийгбайгуулсанбэ?

4.Үр дүн: Тус санаачлага нь засаглалыг сайжруулах тал дээр ямар үрдүнгбийболгосонбэ?Иргэдхүлээжавсан/олжавсанмэдээллээрээюухийсэнбэ?Хүртээмж,чанарбахүлээлгийнцагтямарнэгэерэгөөрчлөлтгарсануу?

5.Тогтвортойбайдал:Төслийнүрдүнньтөрийнбайгууллагаболонтүүнийалбанхаагчид,зохионбайгуулалтадорсониргэдийнбүлэгболоннийтиргэдийн үзэл бодол, зан байдал, засаглалын тогтолцоонд хэрхэннөлөөлсөнбэ?Туссанаачлагыгцаашидүргэлжлүүлэххүсэлэрмэлзэл,нөөцбололцооболоналбанмеханизмуудбийболсонуу?

Documents

Монгол улсад нийгмийн эгэх хариуцлагыг ... · 2018-02-14 · 4 “Монгол Улсад нийгмийн эгэх хариуцлагыг бэхжүүлэх