2019.02.25, ДАВАА ~ №034 (1086) YНЭ: 1000₮~ Соёлт хүНий өглөө СоНиН уНшихААС ЭхЭлДЭг ~

ЗГМ

Ким Жон Ун Вьетнам хүрэх аянаа эхэллээ

Р.Ганбат: Хууль бус мод бэлтгэлийн зөрчил 20 хувиар багассан

Төмөр замын салбарт шинэ чиглэл нэмэхээр төлөвлөжээ

Эхний уулзалтаас хойш хоёр талын яриа хэлэлцээнд дорвитой ахиц гараагүй.

Ард иргэд ачсан мод болгоныг хулгайнх гэж хардаг болсон.

Цаг алдалгүй, царигийн хэрүүл хийлгүй батал­бал нүүрсний экспорт 4 дахин нэмэгдэнэ.

онцлоХ

улс төрГ.Занданшатар парламентыг чадавхжуулах чиглэлд Азийн сантай хамтрахаар ярилцав.Ерөнхийлөгч асан ц.Элбэг­дорж “Тавантолгой”­н асуудлаар АТГ­т гэрчийн мэдүүлэг өгчээ. АнУ­аас МУ­д суух Элчин сайд Майкл Стэнли Клечески итгэмжлэх жуух бичгээ барилаа. Дэд сайд Б.Батцэцэг: ШХАБ­д Монгол Улс элсэх асуудлыг албаны түвшинд яриагүй.

эдийн засагГадаадын биржид бүртгэлтэй, Монголд ажилладаг уул уурхайн компаниудын зах зээлийн үнэлгээ $4 тэрбумаар буурав. “Техник импорт” компани нийт 723.3 сая төгрөгийн ногдол ашиг хуваарилна. Ажилгүйдлийн даатгалын сангийн зарлагын 98­99 хувийг ажилгүйдлийн тэтгэмж эзэлжээ. Топ 20 индекс 0.27 хувиар буурч, 21336.19 нэгжид хүрлээ.

Топ 20 индекс(нэгжээр)

21336.1910,000

15,000

20,000

25,000

30,000

нийгэм35 саяас 10 мянган жилийн өм нөх үед хамаарах олд во рыг зарах гэж байсныг илрүү лэв. Хорих 461 дүгээр ангид саатуулагдаж байсан шүүгч эмэгтэй амиа хорлосон байна. БСШУСЯ: Үнэлгээний тайлан­гаа ирүүлээгүй сургуулиудад магадлан итгэмжлэл олгохгүй. Өнгөрсөн сард улсын хэмжээнд зүй бусаар 25.7 мянган мал хорогджээ.

дэлхийАрабын нэгдсэн Эмират ир гэдийнхээ 100 сая орчим ам.дол ларын өрийг өршөөнө. Япон эзэн хаан Акихито хаан ширээнд суусны 30 жилийн ойг тэмдэглэж байна. БнХАУ­ын орро компани анхны 5G ухаалаг утсаа сонирхууллаа. оХУ тав дахь үеийн сөнөөгч Су­57 онгоцыг 2019 оноос зэвсэглэлд нийлүүлнэ

Баяжихад гурван жил, барахад гурван хоног

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©0 1 0 8 6

FULL ENGLISH PAGE INSIDE > 7> 9> 4> 2

ubinfo.mnбүрэлдэхүүнкомпани

The official gazeTTe

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2635.29 392.12 40.24

АЛТ ЗЭС 10-ЧИНГИС БОНД ХУРАЛДАй БОНД

110.700.12%

98.7000.13%

64781.54%

ГЭРЭГЭ БОНД

99.3300.12%

1329.400.44%

улаанБаатар2019.02.25

Цэлмэг

-1° -17°

ЦАГ АГААР

ЦаГ аГаарЫн дэлГэрэнГYЙ мэдээллиЙГ 8 дУГаар нүүрээС УнШина УУ.

Монгол ардын сургаал үг

Монгол Улс дэлхийн таван тивийн 77 улсад бараа, бүтээгдэхүүн борлуулдаг. Гэхдээ БНХАУ, ОХУ, Их Британи гэсэн гурван улсыг эс тооцвол нийт экспортын ердөө 3.5 хувийг бусад 74 улс бүрдүүлж байна. 12

Т.Хүрэлбаатар / ЗГМ©

ЗГМ: СЭДЭв

ЗГМ: ЦУвРАЛ

Тусгай замын автобус үлгэр болов уу

Би атаархаж үхэх нь ээ

улс оронд өгөөжтэй ч улстөрч­дөд унацгүй бол Монголд ажил урагшилна гэдэг амаргүй. хэрэгжүүлсэн бол өдийд эдийн засгийн үр ашгаа өгч, нийгмийн зарим салбарын тодорхой асуудлыг шийдчих байсан томоохон төслүүдээс цаасан дээр сүндэрлэсэн нь тоймгүй олон. гэвч улсын төсөв болон гадаадын зээл, тусламжаар хийгдэх төслүүдийн санхүүжилт өөр голдрилоор урсан, эрх барьж байгаа нам, тэдний то мил сон хүмүүсийн халаас руу “цутгадаг”

утаанаас болж багтарч байгаа дээрээ унхиагүй, хөгийн, үнэнхүү элгийн улстөрчдийн өдөр тутам дэглэж байгаа “хошин шог”­оос шалтгаалж би бухимдаж үхэх шахан тарчилдаг. Энэ тарчлаан өглөөнөөс орой болтол үргэлжилж, унтахаас бусад цагт зовооно. Эргэн тойронд минь над шиг бухимдан тарчлагсад л ямагт анзаарагдаад байх юм. ингэж тарчилж байх хувь заяаг бид өөрсдөө сонгосон хойно хохь нь. өөрсдийн маань бүтэлгүйтэл дээр өрөөлийн

5

6

болсон нь нууц биш. төслийн хүрээнд улс орон, ард түмэнд ашигтай ажил, бүтээн босголт хийхээс илүү өндөр цалин, тусгай хангамжийг нь харж төслийн нэгжийг удирдах, тэнд шахааныхаа хүнээ шингээх гэсэн хувийн ашиг сонирхол албан тушаалтнуудад нийтлэг нэвчжээ. Яг ийм голдрилоор урсаж байгаа төслийн нэг нь BRT буюу нийслэлийн нийтийн тээв рийн тусгай замын автобусны төсөл болж байна уу гэмээр барим­тууд Нитх­ын тэргүүлэгчдийн хуралдаан дээр цухас дэлгэгдээд өнгөрөв.

амжилттай, гялалазаж яваа жишиг, жишээг сонсох, харах бүрийд атаа хөдөлж, бухимдал босгон тарчлаах нь бүр ч тамтай.

Өгүүлэх нь: өнгөрсөн долоо хоногт оху­

ын Ерөнхийлөгч Путин ард тү­мэн дээ илгээлт явууллаа. Жил бүр хийсэн ажлаа үр дүн тэй нь ард түмэндээ ийн тайлаг надаг л даа. оросын Ерөнхий лөг чийн илгээлт уг нь маньд огт пад­лийгүй ч, атаа, жөтөө учиргүй хөд лөөд, багтарч бухимдсандаа бараг “явчих” шахлаа. Юу, юу гэнэ вэ?

Б.Энхжаргал@enkhjrglZGM

Ш.ДаваадоржЗГМ

Бизнес эрхлэгчдийн зүгээс өнгөрсөн намрын чуулганаар улсын их хурлын гишүүдийг татварын шинэчлэлд онцгой ач холбогдол өгч, татварын багц хуулийн төслийг хэлэлцэж, батлагдахыг ихээхэн хүлээсэн боловч, улс төрийн нөхцөл байдлаас шалтгаалан, хойшилсонд сэтгэл дундуур байна.

МүхАүт нь өнгөрсөн 2 жилийн хугацаанд татварын эрх зүйн орчныг сайжруулах, бизнес эрхлэгчдийг татвар төлөлтөд жигд хамруулахад анхааран Монгол улсын Засгийн газартай хамтран татварын багц хуулийн төслийн хэлэлцүүлгүүдийг хийж, “Монгол улсын татварын тогтолцооны шинэчлэл, татварын оновчлол судалгаа”­г гаргаж, цаашлаад бизнес эрхлэгчдийн саналыг нэгтгэн бодлого боловсруулагч нарт хүргүүлж ажилласан. үүний үр дүнд өнөөдрийн байдлаар уих­ын төсвийн Байнгын хорооны татварын багц хуулийг уих­ын чуулганы хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий дэд ажлын хэсэгт ажиллаж байна.

татварын орчны шинэчлэлийн ажлыг 2007 онд 4/10­ын шатлалаар эхлүүлж, Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай, НөАт­ын тухай, Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай, Аудитын тухай зэрэг хуулиудыг батлан хэрэгжүүлснээр татварын суурь бааз бүрдэх эхлэл болсон. 2018 онд бизнес эрхлэгчид улсад 8.2 их наяд төгрөгийн татварын орлогыг төвлөрүүлж, төлөвлөснөөс 29 хувь буюу 1.8 их наядаар давж биелүүлсэн байна. Мөн ААНоАт­ыг өмнөх оныхоос 33 хувь, ххоАт­ыг 22 хувиар давж төвлөрүүлж, нэгдсэн төсвийн тэнцэл сүүлийн 8 жилийн хугацаанд анх удаа ашигтай гарлаа. Энэхүү татварын шинэчлэлийн ажлыг бүрэн гүйцэд хэрэгжүүлэхэд татварын багц хуулийн төслийг батлах ажил үлдлээ.

татварын багц хууль, тэр дундаа ААНоАт­ын тухай хуулийн төсөлд аж ахуйн нэгж, бизнес эрхлэгчдийг татвар төлөлтөд жигд хамруулах, жилийн орлого нь 1.5 тэрбум төгрөгөөс доош бол татварын хөнгөлөлт үзүүлэх, тайланг цөөрүүлэх, орлогын татвар ногдуулах босгыг 6.0 тэрбум төгрөг болгох, гадаад валютын эх үүсвэрийг нэмэгдүүлж, зээлийн хүүг бууруулах зэрэг эрс шинэчлэл, өөрчлөлт хийх олон таатай заалтуудыг тусгасанд бизнес эрхлэгчдийн зүгээс ихээхэн дэмжиж байгаа болно.

Монгол улсын Засгийн газраас МүхАүт­тай хамтран татварын багц хуулийн төслийг олон удаа бизнес эрхлэгчдэд танилцуулж, хэлэлцүүлсэн. хамгийн сүүлд буюу 2 дугаар сарын 18­ний өдөр уих­ын Байнгын хорооны ажлын хэсэг МүхАүт­тай хамтран татварын багц хуулийн хэлэлцүүлгийг зохион байгууллаа. Энэ үеэр оролцсон бизнесийн том, жижиг, дунд аж ахуйн нэгжийн төлөөлөл хүлээлт үүсгээд байгаа тус хуулийг яаралтай хэлэлцэн батлахыг дахин шаардсан. иймд уих­ын ээлжит бус чуулганыг зарлан, татварын багц хуулийг хэлэлцүүлж, араас нь гарах 40 гаруй дүрэм, журмуудад яаралтай өөрчлөлт оруулж, эхлүүлэх хэрэгтэй байна.

МҮХАҮТ-ЫН УДИРДАХ ЗӨВЛӨЛ, ТЭРГҮҮЛЭГЧИД

2019.02.25

МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ДАРГА,МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ГИШҮҮДЭД

МЭДЭГДЭЛУлсын Их Хурлын ээлжит бус чуулганыг зарлан,Татварын багц хуулийн төслийг хэлэлцүүлэх тухай

ТАвАН ТИвИйН 74 УЛС

МОНГОЛыН ЭкСпОРТыН

3.5 ХУвИйГ БүРДүүЛДЭГ

Улс төр

2 ЗАСгийН гАЗрыН МЭДЭЭ СоНиН 2019.02.25, ДАВАА ~ №034 (1086)

Цаг алдалгүй, царигийн хэрүүл хийлгүй баталбал нүүрсний экспорт 4 дахин нэмэгдэнэ

ЗГМ ТОвЧХОН» ЗАСГийн ГАЗАРБХ­ын сайд, ЗХЖШ­ын удирдлагууд ОХУ­д жил бүр тэмдэглэдэг “Эх орноо хамгаалагчдын өдөр”­ийг тохиолдуулан Зөвлөлтийн дайчдад хүндэтгэл үзүүлж, маршал Г.К.Жуков, Зайсан дахь Зөвлөлтийн дайчдын хөшөөнд цэцэг өргөв.

» АГЕнТлАГУБЕГ­ын үйлчилгээг бүрэн цахимжуулахтай холбогдуулан эд хөрөнгийн бүртгэл 100, иргэнийх 99, хуулийн этгээдийнхийг 95 хувь цахимд нэвтрүүлэхээр төлөвлөжээ. Энэ хүрээнд ирэх сараас иргэний үнэмлэх, гадаад паспортын захиалгыг онлайнаар авах юм.

» Тоо

30 Сая ам.доллар. ХХААХҮЯ­наас ЖДҮ эрхлэгчдэд зориулан Европын сэргээн босголт, хөгжлийн банкны санхүүжилтийн зээлийн шугамыг нээжээ. Банк, ББСБ­аар дамжуулан 30 сая хүртэлх ам.долларын зээлийг таван жилийн хугацаатай олгох юм.

Засгийн газраас өнгөрсөн оны төгсгөлд төмөр замтай холбоотой нэгэн хуулийн төслийг уих­д өргөн барь сан нь Нарийнсухайтаас шивээ­хүрэнгийн боомт хүртэлх төмөр замын шинэ чиглэл нэмэх зорилготой. уих­аас 2014 онд баталсан “төрөөс төмөр замын тээврийн талаар баримтлах бодлогын хэрэгжилтийг хангах зарим арга хэмжээний тухай” тогтоолд нэмэлт оруулснаар төмөр замын нэг шинэ чиглэл нэмэгдэх юм.

Нарийнсухайт­шивээхүрэн чиглэлд 46.2 км төмөр зам барьснаар нүүрсний экспортод чухал нөлөө үзүүлнэ гэж тооцож байна. өмнөговь аймгийн гурвантэс сумын Нарийнсухайт нүүрсний орд нь 800 сая орчим тонн коксжих болон эрчим хүчний нүүрсний батлагдсан нөөцтэй. тЭЗү­ээр жилд 33.5 сая тонн нүүрс олборлох боломжтой бөгөөд одоогоор ашигт малтмалын 68 тусгай зөвшөөрөлтэй зургаан компани нүүрс олборлож, экспортод гаргаж буй. тус ордоос хүнд даацын автозамаар БНхАу­ын Сэхэ боомт хүртэл тээвэрлэлт хийдэг бөгөөд тус боомтын нэвтрүүлэх чадал хүрдэггүйгээс жилд 12 сая тонн нүүрс экспортолж, дунджаар 310 сая ам.долларын орлого олдог аж. харин үүнийг нэмэгдүүлэхийн тулд Засгийн газар төмөр замын бодлогод нэмэлт оруулахаар зориглосон нь энэ.

Засгийн газрын тогтоолоор Нарийнсухайт­шивээхүрэн чиглэлийн 46.2 км төмөр замын суурь бүтцийг барих зөвшөөрлийг уг нь “Монголын алт” ххК эзэмшиж байсан ч “Монголын төмөр зам” төхК­д

ЭШЛЭЛ

пАРЛАМеНТ

еРөНХИйЛөГЧ

үндсэн хуульд нэмэлт оруулах таван зорилтыг танилцууллаа

АНУ, Энэтхэгийн Элчин сайд нар итгэмжлэх жуухаа өргөн барив

Б.Хасуй / ЗГМ©

уих­ын дарга г.Занданшатар өнгөрсөн баасан гарагт орон нутгийн удирдах ажилтны улсын зөвлөгөөнд оролцох үеэрээ 21 аймаг 330 сумын Засаг дарга нарт үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн таван зорилтыг танилцуулсан. тэрбээр “төрийн албанд сахилга, хариуцлагыг сайжруулж, төрийн нэр хүндийг сэргээх, төр­ард түмний шууд

холбоог бэхжүүлэхийн тулд парламентад цахим шилжилт хийх, баримт нотолгоонд суурилсан мэтгэлцээн өрнөдөг парламентын соёлыг хэвшүүлэх, нутгийн өөрөө удирдах ёсыг төрийн удирдлагатай хослуулах зарчмыг хангах, орон нутагт хүн хүчний, санхүүгийн нөөц, эрх мэдлийг оновчтой хуваарилан төвлөрлийг сааруулах, Монгол

улсын үндсэн хуульд ард түмний эрх ашигт нийцсэн, хөгжлийн замыг зөв тодорхойлсон, зайлшгүй шаардлагатай нэмэлт өөрчлөлтийг хийнэ” гэв. Мөн тэрбээр Монгол улс, монгол хүний хөгжлийн төлөөх эрхзүй, нийгмийн цоо шинэ орчныг бүрдүүлэх шаардлагатай хэмээн онцлов.

өнгөрсөн долоон хоногт АНу­аас манай улсад суух онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Майкл Стэнли Клечески Ерөнхийлөгч х.Баттулгад итгэмжлэх жуух бичгээ өргөн барив. уулзалтын үеэр Ерөнхийлөгч х.Баттулга АНу­ын Ерөнхийлөгч Д.трампад явуулсан захидалдаа Монголын оёмол, сүлжмэл бүтээгдэхүүнийг АНу­ын зах зээлд татваргүй экспортлох болоод Монгол улс­АНу­ын хоорондох худалдаа нэмэгдэх, эмэгтэйчүүдийн ажлын байр бий болох асуудлыг тусгасан нь өдгөө ажил хэрэг болж байгааг онцлон дурдаж, АНу­ын Конгресст

өргөн барьсан гуравдагч хөршийн худалдааны тухай хуулийг тууштай дэмжиж өгөхийг хүслээ. АНу­ын Мянганы сорилтын корпорацын санхүүжилтээр 350 сая ам.долларын төсөл энэ оноос хэрэгжиж байгаа юм.

Мөн өнгөрсөн долоо хоногт БНЭу­аас Монгол улсад суух онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд М.П.Сингх итгэмжлэх жуух бичгээ өргөн барьсан. Ерөнхийлөгч х.Баттулга 2015 онд Энэтхэг улсын Ерөнхий сайд Нарендра Моди манай улсад айлчилж хоёр улсын бүх л түвшний харилцаанд эерэг үзүүлэлт авчирсан талаар

дурдаж, айлчлалын үеэр нэг тэрбум ам.долларын хөнгөлөлттэй зээл олгохоор болсон нь газрын тос боловсруулах үйлдвэрийн шанг татаж, өдгөө үйлдвэрийн ажил амжилттай урагшилж байгаад сэтгэл хангалуун байгаагаа илэрхийлэв. түүнчлэн тус улсын хөнгөлөлттэй зээлээр Энэтхэгийн нэр хүнд бүхий мэдээллийн технологийн сургуулийн салбарыг Монгол улсад байгуулах зэрэг өмнө нь яригдаж байсан төсөл, хөтөлбөрүүдийг ажил хэрэг болгох асуудалд анхаарал хандуулж ажиллахыг Элчин сайд М.П.Сингхээс хүссэн юм.

ТөСөЛ

п.БатбөхЗГМ

­өнгөрсөн онд шхАБ­ын асуудлаар уих­д танилцуулах үүрэг өгсний дагуу манай яамнаас МАН­ын бүлэг, уих­ын чуулганд танилцуулга хийсэн. Энэ бол танилцуулга л байсан. Монгол улсын Ерөн­хийлөгч тус байгууллагын дээд хэмжээний хуралд “уг асуудлыг нарийвчлан судалж байгаа, зохих хэлэлцүүлгийг улс төр, нийгмийн хүрээнд эхлүүлсэн” гэж мэдэгдсэн. гхЯ энэ мэдэгдлийн хүрээнд л нарийвчилсан судалгааны ажлаа явуулж байгаа. түүнээс өөрөөр энэ асуудлаар тулгамдаж яарсан, энэ тэнд асуудал хэлэлцүүлэх гэж тэвдсэн зүйл байхгүй.

Гадаад харилцааны дэд сайд Б.Батцэцэг

ТоДРУУлГА & ЗАлРУУлГА

Уншигч та манай сонины мэдээ, нийтлэл, сурвалжилгатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай

санал, хүсэлт байвал

› INFO@zASAG.cO

Утас: 99903584 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

ГҮйцЭТГЭХ ҮнДСЭн ҮҮРЭГ:• Олон Улсын төсөл, арга хэмжээ зохион байгуулах• Олон Улсын тэргүүн туршлага болон дэвшилтэт арга аргачлалыг дамжуулах• Дотоодын аж ахуйн нэгж байгууллагуудад бүтээмж, гүйцэтгэлийг сайжруулах төсөл, хөтөлбөр санаачлах, хэрэгжүүлэх, үр дүнг дүгнэх • Бүтээмж, чанарын сургалтын хэрэгцээ тодорхойлох, төлөвлөх, зохион байгуулах• Хэвлэл мэдээлэл, олон нийтийн сүлжээгээр бүтээмж чанарын үзэл баримтлалыг таниулах, түгээн дэлгэрүүлэх

АЖлын БАйРАнД ТАВиГДАХ ШААРДлАГА: • Бизнесийн удирдлага, санхүү, эдийн засаг, инженерийн мэргэжлээр бакалавр буюу түүнээс дээш зэрэгтэй• 5­аас дээш жилийн ажлын туршлагатай• Монгол хэлний яриа болон бичгийн өндөр чадвартай• Англи хэлний ахисан түвшний мэдлэгтэй • Албан хэрэг хөтлөх, боловсруулах өндөр чадвартай• Төсөл боловсруулах чадвартай /төсөл дээр ажиллаж байсан бол давуу тал болно/

нЭМЭлТ ШААРДлАГУУД:• Тогтвор суурьшилтай ажиллах• Идэвх санаачлагатай, бүтээлч сэтгэлгээтэй• Хувийн зохион байгуулалт сайтай• Багаар ажиллах, өөрийгөө илэрхийлэх, хөрвөх чадвартай байх.• Өөрийн товч танилцуулга, төрийн албан хаагчийн анкетыг 2019 оны 03 дугаар сарын 01­ний өдрийн дотор и­мэйл хаягаар ирүүлнэ үү.

Хаяг: Баянгол дүүрэг, 20­р хороо, Монголын бүтээмжийн төвХолбоо барих утас: 7000 0298, 86003504

и­мэйл хаяг: batbileg@mpo­org.mn, info@mpo­org.mn

олон УлСын БАйГУУллАГын МонГол ДАХЬ САлБАР БАйГУУллАГА ‘ЭКСПЕРТ’­ийн АЖлын БАйРАнД АЖилТАн ШАлГАРУУлЖ АВнА

Төмөр замын салбарт шинэ чиглэл нэмэхээр төлөвлөжээ

шилжүүлжээ. улмаар БНхАу­ын Зураг төслийн товчоо тЭЗү­ийг боловсруулсан байна. тЭЗү­ээр шинэ төмөр замын ачаалал жилд 21 сая тонн байх бөгөөд автозамаар тээвэрлэж буй 12 сая тоннтой нийлэн уурхайг бүрэн хэмжээгээр ашиглах боломж бүрдэнэ гэж тооцжээ. харин шинэ төмөр зам барих төслийн нийт өртөг 144.7 сая ам.доллар. Жилд экспортлох нүүрсний 20 хүрэхгүй хувийн зардлаар төмөр замтай болох нь яаж ч бодсон ашигтай. үүнээс гадна төрөөс төмөр замын талаар баримтлах бодлогод шинэ чиглэл нэмэгдсэнээр манай улсын нүүрсний зах зээл тэлж, хилийн боомтын нэвтрүүлэх хүчин чадал гурав дахин нэмэгдэж, тээвэрлэлтийн өртөг дөрөв дахин буурах юм. Энэ тооцооллыг хангахын тулд уих нарийн царигтай төмөр зам барих зөвшөөрлийг олгох ёстой.

Манай улс өмнөх бүтээн байгуулалтын ажилд царигийн хэрүүл хийсээр нүүрсний үнийн “алтан үе”­ийн боломжийг

алдсан. тавантолгой­гашуун­сухайтын төмөр замыг нарийн царигаар барихаар болсон ч ажил урагшлаагүй хэвээр. харин энэ удаад цаг алдалгүй, царигийн хэрүүл хийлгүй шинэ чиглэлийг батлах нь энэ парламентын нэгэн гавьяа байх болно.

Нарийнсухайт­шивээхүрэн чиглэлийн төмөр замыг нарийн царигтай барихаар хуулийн төсөлд тусгасан. ийм хувилбарыг сонгохоос аргагүй нөхцөл чиглэлд бий. тухайлбал, өргөн цариг буюу 1520 мм­ийн царигтай барих бол БНхАу­ын 1435 мм­ийн царигт холбохын тулд шилжүүлэн ачих зардалд тонн нүүрсэнд таван ам.долларын нэмэлт зардал төлөхийн дээр өргөн царигийн 500 ачааны вагон худалдан авахад 40 сая ам.доллар нэмж төлөвлөх шаардлагатай болно. Мөн төмөр замын тээвэрлэлтийн хоёр ам.доллар дээр шилжүүлэн ачих байгууламж барих зургаан ам.доллар нэмэгдсэнээр ложистикийн нийт өртөг найман ам.доллар болох юм. харин

Нарийнсухайт хүртэл нарийн царигт төмөр зам барьснаар дээрх зардлыг хэмнэхээс гадна БНхАу­ын эцсийн хэрэглэгчид уул уурхайн бүтээгдэхүүнийг шууд хүргэх, цаашлаад тус улсын төмөр замын сүлжээг ашиглан гуравдагч зах зээлд хүрч экспортын шинэ гарц бий болгох ач холбогдолтой.

Кыргызстан, Казахстан зэрэг орнууд үүний нэгэн адил уул уурхайн бүтээгдэхүүнээ шууд нарийн царигтай төмөр замаар тээвэрлэн БНхАу­ын зах зээлд нийлүүлснээр эдийн засгаа хурдацтай тэлж буй жишээ ч бэлээхэн байна. тиймээс уул уурхайн салбарын бүтээгдэхүүнийг газар зүйн хувьд алслагдмал орших экспортын зах зээлд хүрэх боломжийг олгогч төмөр замын салбарын хөгжилд онц чухал үүрэгтэй. Цаашилбал энэ төмөр зам Европ, Азийг холбосон хойд транс­Азийн коридорт холбогдох боломж ч бий. Азийн хөгжлийн банкны хийсэн судалгаагаар Европ Азийг холбосон төмөр замын энэ коридор нь Энэтхэгийн зах зээлд хүрэх үүдийг нээж өгч байгааг онцолсон. Манай улс ч түүнд ойртохын тулд 10 жилийн өмнө Даланзадгад­Баянхонгор­Алтай чиглэлд шинээр төмөр зам барихаар төлөвлөсөн. түүгээр хойд транс­Азийн коридорт хүрэх хэтийн зорилт бий. Нарийнсухайт­ шивээхүрэнгийн шинэ төмөр зам ч үүнд хувь нэмрээ оруулж, баруун зүгт Европ, төв Ази, ойрх Дорнод, Энэтхэгт хүрэх боломжийг даллаж байна. Чухам уих­аас эдийн засгийн өндөр ашиг өгөх төмөр замын шинэ чиглэлийг нарийн царигтай барих “зөвшөөрөл” олговол Засгийн газар хоёр жилийн дотор барьж байгуулахаар хүлээж байна.

• Жилд 33.5 сая тонн нүүрс олборлох хүчин чадалтай уурхай дэд бүтэц муугаас 12 сая тонныг л экспортолж байна.

• Шинэ чиглэл нэмэгд­сэнээр хилийн боомтын нэвтрүүлэх хүчин чадал гурав дахин нэмэгдэж, тээвэрлэлтийн өртөг дөрөв дахин буурах юм.

• БнХАУ­ын эцсийн хэрэглэгчид уул уурхайн бүтээгдэхүүнийг шууд хүргэх, цаашлаад тус улсын төмөр замын сүлжээг ашиглан гуравдагч зах зээлд хүрэх экспортын шинэ гарц юм.

Эрүүл мэнд

2019.02.25, ДАВАА ~ №034 (1086) 3ЗАСгийН гАЗрыН МЭДЭЭ СоНиН

Ходоодны хорт хавдар үүсгэдэг гол хүчин зүйл бол хеликобактери

Эрүүл зөв хооллолт болон хоол хүнсийг хэрхэн хадгалах талаар хоол зүйч, хүний их эмч, гастроэнтерологийн эмч, Herbalife Nutrition ком­па нийн Шим тэжээлийн зөвлөлийн гишүүн Aлександр Мартынчуктай ярилцлаа. Тэрбээр хоол болсон цагаас хойш хугацаа өнгөрөх тусам амин дэмийн хэмжээ нь багасдаг. Тиймээс болсон хоол хүнсийг нэг цагаас илүү хадгалаад хэрэггүй хэмээн зөвлөв.

-Сайн байна уу. Юуны өмнө та манай уншигчдад өөрийгөө танилцуулахгүй юу?

­Намайг Aлександр Мартын­чук гэдэг. Би украин улсаас ирсэн эмч хүн. тодруулж хэл­бэл, ходоод гэдэсний мэргэ­жилтэн. украин улсад шим тэжээлийн нийгэмлэгийн тэр­гүүнээр ажилладаг.

-Яагаад энэ мэргэжлийг сон гох болсон бэ. Энэ салбарт ажиллах болсон түүхээсээ хуваал цахгүй юу?

­Би энэ мэргэжлээ сонгоо­гүй. Мэргэжил минь намайг сонгосон юм. оюутан байхдаа мэс заслын эмч болохыг хүсдэг байлаа. харамсалтай нь тэр үед мэс заслын эмч хэтэрхий олон байсан. хэн нэгэн анагаах ухааны өөр салбарт ажиллах ёстой юм шиг санагдсан. тиймээс энэ мэргэжлээ сонгосон юм. 20 жилийн дараа өөрийгөө буруу сонголт хийгээгүй юм байна гэдгийг ойлгосон доо.

-Та манай улсад тав дахь удаагаа ирж байгаа гэсэн. Монголчуудын хоолны соёл, хэрэглээг судалж үзсэн байх. Танд юу анзаарагдсан бэ?

­өмнө нь Монголд ирэхдээ үндэсний хоолноос нь идэж байсан. Миний бие организмд цочрол өгсөн. гурван хоног бие тавгүйрхсэн. хоол нь маш их махтай, өөхтэй, тостойгоос гадна амтлагч ихтэй байсан. Энэ нь бидний хоол боловсруулалтын эрхтэн системд сөрөг нөлөө үзүүлдэг. Монголын түүхээс харвал энэхүү хүнд хооллолт нь өнө удаан жилийн амьдралын хэв маягаас улбаатай байж магадгүй. тухайлбал, 500 жилийн өмнө ийм төрлийн хоол маш хэрэгцээтэй, чухал байсан байх. Яагаад гэхээр нүүдэлчний амьдралтай хүмүүс өдөр бүр маш их хөдөлгөөн хийдэг. Байгаль орчиндоо тэсэж үлдэхийн тулд тэмцэж амьдардаг хүмүүс байлаа шүү дээ.

гэтэл сүүлийн 100­500 жилийн хугацаанд маш их зүйл өөрчлөгдсөн. тухайлбал, хүмүүс морь унахаа больж, машин, мотоцикл хэрэглэх болсон. үүнээс гадна, долоо хоногт гурван удаа спорт зааланд очиж, нэг цаг дасгал хийж байгаагаараа бахархаж

АЛекСАНДР МАРТыНЧУк: ХООЛыГ

УДААН ХАДГАЛАХ ТУСАМ вИРУС,

БАкТеРИ үүСДЭГ

Г.Санжааханд ЗГМ

их байдаг. Мөн хиам, гурилан бүтээгдэхүүнүүд их байна. Энэ нь л гол асуудал болж байгаа юм. Нэмээд хэлэхэд архи бас их нөлөөлдөг. тэгэхээр жимс ногоо байхгүй тохиолдолд өвчнөөс урьдчилан сэргийлэхэд хэцүү.

-Мах байнга идсэнээр хүний биед ямар өөрчлөлт гардаг вэ?

­Маханд байгаа өөх тос нь маш олон төрлийн архаг үрэвслийн суурь болдог. Эхлээд ходоод гэдэс, даамж­раад бусад эрхтэнд хамаатай. Мах нь бидний зүрх судсыг өвчлүүлэхэд хүргэдэг холес­териний хэмжээг нэмдэг ба ходоодонд оршдог микробуудад сөргөөр нөлөөлдөг. гэтэл тэр дунд бидэнд ашигтай микробууд ч бий. үүнээс гадна өөр олон жижиг нөлөөллүүд байдаг. Энэ бүгд нийлэхээрээ том асуудал болдог.

-Бусад улсад хэрхэн хоол-лодог бол. Тухайлбал, Украин улсын иргэд?

­украинчууд бас л их мах хэрэглэдэг. гэхдээ нэг ялгаа нь загас, шувууны мах түлхүү иддэг. Залуус эрүүл хооллолтын талаар мэдээлэл их авч эхэлсэн болохоор жимс ногоог улам их хэрэглэх болсон. Зарим нь цагаан хоолыг илүүд үзэж байна. Эрүүл амьдралын хэв маяг гэдэг ойлголт нь өөрийгөө бусдад орчин үеийн хүн гэдгээ харуулах хэрэгсэл болж тархсан. тиймээс эрүүл амьдралын хэв маягийг хөгжүүлэх эрэлт өссөн. Мөн эрүүл хооллолтыг дэмжсэн дэлгүүр, газрууд олон болсон. Эрүүл амьдралын хэв маягийг сургасан, заасан сургалтууд ч олширсон. Залуусын хувьд хэв маяг хамаагүй дээрдсэн.

-Хүн эрүүл, жаргалтай амьдрахад эрүүл, зөв хоол, дасгал хөдөлгөөн чухал гэж ярьдаг. Энэ бүгдийг сонсдог ч хэрэгжүүлэхгүй өвдөөд байдаг хүн их. Зөв амьдрах дадал зуршлыг бий болгох нь хамгийн чухал байх тийм үү?

­хамгийн чухал нь хоол хүнсний зуршил шүү дээ. хэзээ хоол иддэг, хоол хүнсэндээ юу сонгодог, хэр хурдан ямар нөхцөлд хоолоо идэж байна гэх мэт олон асуулт байдаг. тухайлбал, түргэн хоолны газраас салат авч идэх нь эрүүл хооллолтод орохгүй.

Яагаад гэвэл орчноосоо хамаарч наанадаж л хурдан идэж дуусгахаа боддог. тийм нөхцөлд бие махбод хүлээж авахад бэлэн биш байдаг. Энэ мэт энгийн зүйлээс л бүх зүйл эхэлнэ дээ.

-Хүнсний нэмэлт бүтээг-дэхүүнийг дэмждэггүй хүмүүс тантай таарч байсан байх. Та тэр хүмүүст юу гэж зөвлөдөг вэ?

­тийм хүмүүстэй олон таарч байсан. гэхдээ гол асуудал нь тэдгээр хүмүүс яагаад тэгж боддогоо мэддэггүй. хүмүүс хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүний ялгааг сайн мэддэггүй. Нэг төрлийн хүнсний нэмэлтүүд гэх юм бол хиаманд ордог нэмэлтүүд байна. хиам гоё хэлбэр төрхтэй, мууддаггүй байх хэрэгтэй гэдэг. тэр болгоныг хангахын тулд нэмэлтээр орц найрлага оруулдаг. хиам болон бусад бүтээгдэхүүнийг удаан хадгалахын тулд консервант химийн нэгдлийг найрлагад нь оруулах шаардлага гардаг. тэгэхээр хүмүүс юу гэж боддог вэ гэхээр хиамны найрлагад ордог шиг нэмэлтүүдийг хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүн гэж ойлгоод хэрэглэхийг хүсдэггүй. тэгтэл амин дэмийг бодоод үзэхэд хүнсний нэмэлт шүү дээ. Амин дэм, витамин биед муу гэж ярьдаг хүн байдгийг би лав мэдэхгүй юм байна. тэгэхээр өөрт хэрэгтэй болон хэрэггүй хүнсний нэмэлтийн төрлүүдийг ялгаж салгаж сурах хэрэгтэй.

-Зөв хоол хүнс хэрэглэсэн хүнд ямар хугацаанд өөрчлөлт мэдрэгддэг вэ?

­өөрчлөлт шууд мэдрэгдэж эхэлнэ. гэхдээ нүдэнд хараг­дахгүй. тэгэхээр зарим хүмүү­сийн нүдийг нээх хэрэгтэй болж байгаа юм. хүн өөрөө юу харахыг хүсэж байгаагаас шалтгаална. Зарим хүн хоол хүнсээ илүү сайн болгочихлоо гээд бодонгуут шууд өөрчлөлт нь харагдаж эхэлдэг байж болно. Сэтгэл зүйн нөлөөлөл байна гэсэн үг. тэгэхээр жинхэнэ өөрчлөлт хэзээ гарч эхлэх вэ гэдэг нь урьдчилж хэлж болохгүй зүйл юм.

-Цаг зав гаргаж бидэнд чу-хал сэдвийн талаар зөв лө гөө өгсөнд баярлалаа. Таны цааш-дын ажилд амжилт хүсье.

байна. Нөхцөл байдал ингэж өөрчлөгдсөн байхад олон зуун жилийн өмнө идэж байсан хоол хүнсээ идсээр байх нь буруу. Эдгээр хоол хүнсэнд тухайн хүний бие махбод дасан зохицсон байж болно. гэсэн хэдий ч иддэг хоолоо өөрчилж, шинэчлэх хэрэгтэй. олон жил идээд сурчихсан боловч нийгэм өөрчлөгдөхийн хэрээр бие махбодод зохицохоо больж, сөрөг нөлөө үзүүлж эхэлснээр олон өвчин, эмгэг үүсгэх хүчин зүйл болж байна. тиймээс эрүүл мэндийн салбартаа анхаарал хандуулахаас гадна хоол хүнсэндээ маш их анхаарах хэрэгтэй болоод байна. Яагаад гэвэл, эрүүл мэндийг хамгаалж болдог. харин эргүүлж авч болдоггүй. хооллолт нь эрүүл мэндээ хамгаалахад тусалдаг юм.

-ДЭМБ-ын судалгаагаар манай улс 2018 онд ходоодны хорт хавдраар дэлхийд хоёр-дугаарт, нас баралтаар нэгдүгээрт орсон. Ходоодны хорт хавдар үүсэхэд нөлөөлдөг хүчин зүйлүүд юу юм бэ?

­удамшлын хувьд бид аав, ээжээсээ генийн мэдээлэл авдаг. Бид ямар өвчин тусах эрсдэлтэй вэ гэдэг мэдээллийг авдаг гэсэн үг. тэгэхээр бидэнд эцэг, эхээс дамжиж ирсэн өвчин тусах эрсдэлүүд байдаг. Нэг хүн энэ эрсдэлийг генийн түвшинд тээж явдаг ч үүнийгээ насан туршдаа мэдэхгүй явж болдог бол өөр хүнд өвчин эртнээс илэрдэг. Энэ нь хүрээлэн буй орчин, хоол хүнснээс хамаарч байгаа юм. Мөн архи, тамхи гэх мэт муу зуршлууд ч нөлөөлдөг. түүнчлэн, хоолонд химийн бодис хэр их орсноос ч хамаардаг.

генээс гадна ходоодны хорт хавдар үүсгэдэг гол хүчин зүйл нь хеликобактери ба түүнээс урьдчилан сэргийлэх эмчилгээ хамгийн их яригддаг сэдэв мөн. Энэ бактери нь буруу хооллолтоос үүдэлтэй. хеликобактери хүний биед удаан байхаар архаг үрэвсэл үүсдэг. үрэвсэл удвал эд эсүүдэд өөрчлөлт ордог. ингэснээр, хавдар үүсэх нөхцөл бүрдэж байна гэж хэлж болно. үүнээс гадна буруу хооллож, архи тамхи хэрэглэсээр байвал хавдар үүсэх явц улам эрчимждэг. тиймээс энэ бактерийг эрт илрүүлж, устгах хэрэгтэй. Ямар ч тоо хэмжээтэй байсан хеликобактери хүний биед байх ёсгүй.

-Бага болон өсвөр насны хүүхдийн зөв хооллолтын талаар эцэг эхчүүдэд зөвлөгөө өгөхгүй юу?

­хамгийн энгийн зөвлөгөө гэвэл интернэтээс хүний хүнс тэжээлийн зохистой хэмжээг дүрсжүүлэн үзүүлсэн эрүүл хооллолтын тавгийг олж харж болно. Энэ таваг нь олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн хоол хүнсний хэрэглээний хэм хэмжээг харуулдаг. Эрүүл амьдрахын тулд эрүүл хоол хүнс сонгох хэрэгтэй. Давс, элсэн чихэр бага хэрэглэ. хэт боловсруулсан бүтээгдэхүүн хэрэглэхгүй байхыг илүүд үз. хүн нас ахихын хэрээр махны хэрэглээгээ бууруулах хэрэгтэй. Мөн архи, тамхины хэрэглээгээ бууруул. харин ногоо болон жимсний хэрэглээг нэмэгдүүлэн өдөрт дор хаяж 300 гр жимс ногоог дэглэмдээ нэвтрүүлэх хэрэгтэй. үүнээс

• Өмнө нь Монголд ирэхдээ үндэсний хоолноос нь идэж байсан. Миний бие организмд цочрол өгсөн.

• Миний ойлгож байгаагаар монголчуудын хоолонд жимс ногоо бага байдаг юм шиг санагдсан. Харин мах маш их байдаг.

• Маханд байгаа өөх тос нь маш олон төрлийн архаг үрэвслүүдийн суурь болдог.

гадна, хоол хүнсэндээ олон төрлийн хүнсний бүтээгдэхүүн оруулах хэрэгтэй.

-Эрүүл амьдрахад огт идэж болохгүй хүнс гэж байдаг уу. Эмч нар цардуул ихтэй хүнс хэрэглэхгүй байхыг зөвлөдөг. Энэ талаар та юу зөвлөх вэ?

­хэт боловсруулан хоол хүнс хэрэглэхгүй байх нь зөв. хоол хүнс энгийн байх тусмаа эрүүл байдаг. Цардуул бол хүнс биш. Боловсруулсан бүтээгдэхүүн шүү дээ.

-Хоол хүнсийг хэрхэн хадга-лах ёстой вэ. Бид өдрийн хоолоо гэрээсээ авчирдаг. Ихэнх нь өглөө эртлэн босож хоол хийнэ. Зарим нь хоносон хоолоо аваад ирдэг. Хөргөгчинд хадгалсан бол муудахгүй гэж боддог л доо. Мэргэжлийн хү ний хувьд та юу гэж бодож байна вэ?

­хоол болгон ямар нэгэн хэмжээний амин дэм, эрдэс бодистой байдаг. хоолыг боловсруулах үед амин дэмийн хэмжээ буурдаг. хоол болсон цагаас хойш идэх хүртэл хэдий хугацаа өнгөрснөөс шалтгаалаад амин дэмийн хэмжээ багасна. хоолыг удаан хадгалах тусам вирус, бактери үүсэх магадлалтай. Ялангуяа, зуны халуунд энэ эрсдэл улам нэмэгддэг. Болсон хоол хүнсийг цагаас илүү хадгалахгүй байхыг зөвлөдөг. гэвч бодит хэрэг дээр байнгын шинэ хоол иднэ гэдэг ярвигтай асуудал. тиймээс өглөөдөө хоол хийж авч явдаг хүмүүсийг магтмаар байна.

-Эрүүл амьдрахад хүнсний нэмэлт тэжээл, бүтээгдэхүүн зайлшгүй хэрэглэх шаардлага байдаг уу?

­хүнсний нэмэлт тэжээл заавал хэрэглэх хэрэгтэй. тухайлбал, дэлхий даяар иодын дутагдал гэх асуудал маш их тархсан. хоол хүнсээр иодоо хангалттай хэмжээгээр авч чаддаггүй бол зайлшгүй нэмэлт бүтээгдэхүүнээр авах хэрэгтэй болдог. хоол хүнсээр кальцийг хангалттай хэмжээгээр авч чадахгүй бол кальциа нэмэлтээр ч гэсэн авах шаардлагатай гэх мэтчилэн.

-Таргалалт, чихрийн ши-жин зэрэг өвчнүүд буруу хоол лолтоос үүдэлтэй гэдгийг хүн бүр мэддэг. Гэсэн хэдий ч тоо доггүй. Хүмүүст ямар мэдээлэл өгвөл өөрсдийн эрүүл мэнд болон зөв хооллолтод анхаарах бол?

­олон нийтэд мэдлэг олгох хөтөлбөр хэрэгтэй. хүн бүр эрүүл хооллолтын талаар ямар нэгэн ойлголттой байдаг. гэтэл мэдэх, өөрөө хийх хоёрын хооронд маш их ялгаа байгаа. тэгэхээр хүмүүст яагаад үүнийг хийх шаардлагатайг тайлбар­лаж, дадлага дээр яаж энгийн хялбараар хийхийг харуулах хэрэгтэй.

өөр нэг арга бол Herbal­ife­ын бүтээгдэхүүн шиг бэлэн бүтээгдэхүүн хэрэглэх юм. ийм төрлийн бүтээгдэхүүнүүд тодорхой нэг асуудлыг ший­дэхэд тусгайлан зориулж үйлдвэрлэгддэг, зорилтот бүтээг дэхүүнүүд юм. хэн нэгэн хүн их идээд сурчихсан, түүнээс болоод илүүдэл жинтэй бол бид тэр хүнд бага идэх хэрэгтэй гэж хэлж болно. гэхдээ тэр хүн их өлсөхөөрөө бидний зөвлөгөөг шууд мартана. хэрэв түүнд уураг ихтэй коктейль өгөх юм бол их идсэнтэй адил хэмжээнд цадна. гэхдээ авч байгаа

Хувийн архиваас©

илчлэг нь бага байна гэсэн үг. тэгэхээр хугацаа өнгөрөх тусам ийм байдлаар хооллоод байх юм бол тэр хүн жингээ хасна. ингэснээр, энэ хүний амьдралын хэв маягийг энгийн болон хялбар байдлаар өөрчлөх боломжтой юм. хугацаа өнгөрөхийн хэрээр энэ хүний хооллолтод өөрчлөлт орсон учраас эргээд хоол хүнсэнд хандах хандлага нь өөрчлөгдөж эхэлнэ.

-Коктейль зэрэг нэмэлт бүтээгдэхүүн хэрэглэх нь эрүүлээр турах арга мөн үү?

­Манай байгууллагын үйлдвэрлэдэг коктейль нь эм биш. хоол гэж хэлж болно. тиймээс ямар нэгэн асуудалгүй.

-Ходоод гэдэсний эмгэгт хамгийн ихээр нөлөөлдөг хү чин зүйл юу вэ. Хэрхэн урьдчилан сэргийлэх вэ?

­хувь хүний амьдралын хэв маяг нөлөөлөх гол хүчин зүйл. Нас, ус, хоол, орчин, муу зуршлууд гэх мэт бүх юм нөлөөлдөг. Биед нь ямар нэгэн өвчин байна уу, эд эрхтний нөхцөл байдал ямар байна гэдэг ч бас нөлөөлнө. Миний ойлгож байгаагаар монголчуудын хоолонд жимс ногоо бага байдаг юм шиг санагдсан. Бас мах маш

Р.Ганбат: Хууль бус мод бэлтгэлийн зөрчил 20 хувиар багассан

нийгэм

4 ЗАСгийН гАЗрыН МЭДЭЭ СоНиН 2019.02.25, ДАВАА ~ №034 (1086)

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын ДУЛАМХОРЛОО

ЗөвлөхШатарбалын ДАвААДОРж

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаЭдитор Б.Энхжаргал

Утас: 99901621

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаЭдитор Г.Баярсайхан

Утас: 99903574

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн албаЭдитор З.Цэлмэг

Утас: 99901526

Утас: 99903581 99903578 99907843

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131, Факс: 7010606

zgm.mn

ubinfo.mnДугаарын удирдагч

Г.Баярсайхан

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг дээдэлж, чөлөөт

сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн

индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм

зорилгоо болгоно.

РЕДАКц

ЗАР СУРТАлчилГАА

ХАЯГ

цАХиМ ХУВилБАР

0 0 1 0 8 6

Ард иргэд ачсан мод болгоныг хулгайнх гэж хардаг болсон

Г.СанжаахандЗГМ

Ойн цэвэрлэгээний ажил нэгдүгээр сараас эхэлсэн боловч түймрийн аюултай улирал харьцангуй эрт ирсэн учир түр хугацаагаар зогсоожээ. Энэ жил хэчнээн талбайг цэвэрлэх шаардлагатай болон хууль бус мод бэлтгэлийн талаар БОАЖЯ­ны Ойн бодлого, зохицуулалтын газрын мэргэжилтэн Р.Ганбатаас тодрууллаа.

-Ойн цэвэрлэгээний ажил эхэлсэн гэсэн. Хэчнээн талбайг цэвэрлэхээр төлөвлөсөн бэ?

­ойн цэвэрлэгээ хийх шаардлагатай талбайн хэмжээг БоАЖ­ын сайдын тушаалаар баталдаг. тодруулбал, тухайн жилд хэчнээн га­д ойн цэвэрлэгээ хийх, хэр хэмжээний мод бэлтгэх зэргийг сайдын тушаал гарсны дараа орон нутагт хүргүүлдэг. Монгол улсын ойн санд 2.6 орчим сая га талбайд 60 гаруй шоо метр унасан, хатсан модны нөөц байна гэж судалгааны байгууллага тогтоосон.

-Цэвэрлэгээний ажилд компаниуд эрх авч оролцдог гэсэн. Хэдэн байгууллага эрх авсан бэ?

Эрүүгийн цагдаагийн албаны хүнд гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтсийн алба хаагчид эртний амьтны олдворуудыг хууль бусаар зарж борлуулах гэж байсан этгээдүүдийг илрүүлэн, баривчилжээ.

тухайлбал, Дархан­уул аймгийн шарын гол сумын нутаг дэвсгэрт төрийн бус бай г у ул ла г ы н уд и рда х зөвлөлийн гишүүнээр ажиллаж байсан Б гэгч бусадтай бүлэглэн хууль бусаар гар аргаар алт олборлосон аж. тэгж байхдаа эртний амьтны олдврууд олж, түүнийгээ хятад улсын иргэдэд өндөр үнээр зарах зорилгоор

улаанбаатар хотод оруулж ирсэн байна. харин иргэдээс ирүүлсэн мэдээллийн дагуу уг этгээдийг шалгаж, илрүүлжээ.

гэмт этгээдүүдийн тээвэрлэн авч явсан эртний амьтны олдвор нь 35 саяас 10 мянган жилийн өмнө хамаарах цаг хугацаанд амьдарч байсан Савагт хирсний эрүү, шүд, толгойн ясны хэсэг, эвэрний дугалмай, шилбэний хэсэг зэрэг болох нь Палентологийн хүрээлэнгийн ажилтнуудын дүгнэлтээр тогтоогдсон байна. тус хэргийг Баянгол дүүрэг дэх цагдаагийн нэгдүгээр хэлтэст шалгаж байна.

НоБг­ын Нийслэлийн иргэдийг гамшгаас хамгаалах сургалт аргазүйн төвийн газар хөдлөлтийн тусгай тоноглол бүхий танхимд газар хөдлөлтийг биеэр мэдрүүлэх төхөөрөмж суурилуулахаар болжээ. Сүүлийн жилүүдэд газар хөдлөлтийн чичирхийлэл нэмэгдэж байгаатай холбогдуулан ард иргэдэд

газар хөдлөлтийн аюулыг биеэр мэдрүүлэх, урьдчилан сэргийлэх сургалт, сурталчилгаа зохион байгуулах шаардлагатай болсон. тэгвэл тус танхим нь 3­12 баллын газар хөдлөлтийн чичирхийллийг биеэр мэд­рүүлэхээс гадна ашиглалтын аюулгүй байдлыг хангах тоног төхөөрөмж суурилуулжээ.

ЗГМ ТОвЧХОН» ЭРҮҮл МЭнД Эрт сэрэмжлүүлэх хам шинжийн долоо хоногийн мэдээгээр цочмог халууралт, цэврүүт тууралтат өвчний хам шинж 309 бүртгэгджээ. Цочмог халууралт, цэврүүт тууралтат хам шинж бүхий өвчний нэг нь гар, хөл, амны өвчин юм. Өвчлөл 1­5 насныхан дунд өндөр байгаа аж.

» БолоВСРол Чанаргүй их дээд сургуулийн тоог цөөлөх шаардлагатай учраас огт магадлан итгэмжлэгдээгүй 14 их, дээд сургууль, өөрийн үнэлгээний тайлангаа бичиж байгаа 25 их, дээд сургуульд магадлан итгэмжлэл олгохгүй байхыг БСШУС­ын сайд үүрэг болголоо.

» нийСлЭл Усны тухай хуулийн 28.4, 29.1­д заасны дагуу нийслэлийн нутаг дэвсгэрийн хэмжээнд өөрийн эх үүсвэр буюу гүний худгаас ус авч ашигладаг иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллагыг зургаадугаар сарын 1­ний дотор нийслэлийн Байгаль орчны газраар ус ашиглах дүгнэлт гаргуулан, гэрээ байгуулж ажиллахыг мэдэгдлээ.

» АРГА ХЭМЖЭЭБаянзүрх дүүрэг дэх Замын цагдаагийн хэлтсээс ‘’Тээврийн хэрэгслийн гадна талын гэрэлтүүлэх хэрэгслийн бүрэн бүтэн байдал’’ хэсэгчилсэн арга хэмжээг зохион байгуулж байна.

» ХУРиМ Гэрлэх ёслолын ордон, "Одонтой ээжүүд" групптэй хамтран улсын хэмжээнд найман гэр бүлийн хуримын зардлыг дааж хийхээр шийдвэрлэлээ. Эхний ээлжинд зургаан хүүтэй хос, “Алдарт эх” одонт Б.Баяржаргал, Н.Хүрэл­Эрдэнэ нар Гэрлэх ёслолын ордонд хуримаа үнэ төлбөргүй хийхээр болжээ.

­ойн арчилгаа, цэвэрлэгээ хийнэ гэдэг мэргэжлийн чиглэл байдаг. ойн мэргэжлийн байгууллага гэсэн эрхийг БоАЖЯ­наас олгодог. Энэ чиглэлийн эрхийг авсан байгууллага Монгол улсын аль ч ойн сан бүхий аймаг, сумдын итх­д хандаад “танай суманд ой арчилгаа, цэвэрлэгээний ажил хиймээр байна” гэсэн хүсэлтээ гаргаад цэвэрлэгээ хийж болно. тодруулбал, төв аймгийн ойн арчилгаа, цэвэрлэгээний эрх бүхий мэргэжлийн байгууллага зөвхөн төв аймагтаа цэвэрлэгээний ажил хийнэ

гэсэн ойлголт байхгүй. улсын хэмжээнд 400 гаруй мэргэжлийн байгууллага бий.

-Ойн цэвэрлэгээний ажил эхлэхээр хууль бус мод бэлтгэлийн асуудал сөхөгдөж эхэлдэг. Ойд ямар зөрчил их гардаг вэ?

­Ард иргэд ачсан мод болгоныг хулгайнх гэж хардаг болсон. одоо бол тэгж ой руу дураараа ороод, огтлоод хэн дуртай нь ачаад явдаг асуудал бараг байхгүй болсон. хууль ч чангарсан. 2017 болон 2018 оныг харьцуулахад зөрчлийн тоо 20 гаруй хувиар, хууль бусаар бэлтгэсэн модны хэмжээ 40 гаруй хувиар буурсан үзүүлэлттэй байна. 2010 онд жилдээ 4000­5000 шоо метр модыг хууль бусаар огтолж байсан бол сүүлийн таван жилийн дунджаар 400­500 шоо метр болж буурсан. ойд хамгийн их гарч байгаа зөрчил

ГЭМТ ХЭРЭГ

МЭДЭЭ

Эртний амьтны олдворуудыг зарах гэж байгаад баригджээ

Газар хөдлөлтийг биеэр мэдрүүлэх төхөөрөмж суурилуулна

С.Батсайхан / ЗГМ©

Огноо : 2019.02.25

ТЕнДЕР ШАлГАРУУлАлТын нЭР: Авто машин болон тоног төхөөрмжийн шингэн тос нийлүүлэхТЕнДЕР ШАлГАРУУлАлТын ДУГААР: МС­2019/063

“ДЦС­4” ТӨХК нь эрх бүхий тендерт оролцогчдоос “Авто машин болон тоног төхөөрмжийн шингэн тос” нийлүүлэх тухай цахим тендер ирүүлэхийг урьж байна. Энэхүү тендер шалгаруулалт нь цахим худалдан авах ажиллагааны системээр зарлагдаж байгаа цахим тендер тул www.tender.gov.mn хаягаар орж дэлгэрэнгүй мэдээлэл болон цахим тендерийн баримт бичгийг үнэ төлбөргүйгээр татан авна уу. Тендерт оролцогч нь тендер илгээхийн өмнө 50.000 /тавин мянга/ төгрөгийг цахим систем ашиглан төлсөн байх ёстой. Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 45 хоногийн дотор хүчинтэй байна. Тендерт оролцогч нь санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан байна. Үүнд: 1. Борлуулалтын хэмжээ: Сүүлийн 2 жилийн жил бүрийн борлуулалтын орлого нь санал болгож буй үнийн дүнгээс багагүй байна. 2017, 2018 он тус бүрээр2. Түргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ: Тендерт санал болгож буй үнийн дүнгийн 100­аас багагүй байна. 3. Сүүлийн 2 жилд хэрэгжүүлсэн ижил төстэй ажлын өртөг: Ижил төстэй ажил гэрээгээр гүйцэтгэсэн туршлагын мэдээлэл ирүүлэх жилийн тоо: 2017, 2018 он тус бүрээр /нотлох баримтын хамт/ сүүлийн 2 жилийн дүн Тендерт санал болгож буй үнийн дүнгээс багагүй үнийн дүнтэй ижил төстэй гэрээт ажил гүйцэтгэсэн байна.Тендерийн төсөвт өртгийн үнийн дүнгийн 2%­тай тэнцэх дүнтэй тендерийн баталгаа ирүүлнэ. Засгийн газрын бондоор ирүүлсэн тендерийн баталгааг хүлээн зөвшөөрнө. Тендерийг 2019 оны 03 дугаар сарын 27­ны өдрийн 10.00 цагаас өмнө цахим системээр илгээх ба нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2019 оны 03 дугаар сарын 27­ны өдрийн 10 цаг 30 минутад нээнэ. Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх эрхгүй. Монгол улсын гарал үүсэлтэй бараанд давуу эрх тооцохгүй. Сонирхсон этгээд бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

Улаанбаатар хот, Баянгол дүүрэг, 20 дугаар хороо, Эрчим хүчний гудамж, “ДцС­4” ТӨХК­ийн Захиргааны байр, 3 дугаар давхар, 312, 313 тоот өрөө Худалдан авах ажиллагааны хэлтэс Утас

7018­1309, 7000­1357, 7017­1357, Факс 7018­1309 7000­1357

Огноо : 2019.02.25

ТЕнДЕР ШАлГАРУУлАлТын нЭР: Трансформатор ба турбины тос нийлүүлэхТЕнДЕР ШАлГАРУУлАлТын ДУГААР: МС­2019/062

“ДЦС­4” ТӨХК нь эрх бүхий тендерт оролцогчдоос “Трансформатор ба турбины тос” нийлүүлэх тухай цахим тендер ирүүлэхийг урьж байна. Энэхүү тендер шалгаруулалт нь цахим худалдан авах ажиллагааны системээр зарлагдаж байгаа цахим тендер тул www.tender.gov.mn хаягаар орж дэлгэрэнгүй мэдээлэл болон цахим тендерийн баримт бичгийг үнэ төлбөргүйгээр татан авна уу. Тендерт оролцогч нь тендер илгээхийн өмнө 50.000 /тавин мянга/ төгрөгийг цахим систем ашиглан төлсөн байх ёстой. Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 45 хоногийн дотор хүчинтэй байна.

Тендерт оролцогч нь санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан байна. Үүнд: 1. Борлуулалтын хэмжээ: Сүүлийн 2 жилийн жил бүрийн борлуулалтын орлого нь санал болгож буй үнийн дүнгээс багагүй байна. 2017, 2018 он тус бүрээр2. Түргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ: Тендерт санал болгож буй үнийн дүнгийн 100­аас багагүй байна. 3. Сүүлийн 2 жилд хэрэгжүүлсэн ижил төстэй ажлын өртөг: Ижил төстэй ажил гэрээгээр гүйцэтгэсэн туршлагын мэдээлэл ирүүлэх жилийн тоо: 2017, 2018 он тус бүрээр /нотлох баримтын хамт/ сүүлийн 2 жилийн дүн Тендерт санал болгож буй үнийн дүнгээс багагүй үнийн дүнтэй ижил төстэй гэрээт ажил гүйцэтгэсэн байна.Тендерийн төсөвт өртгийн үнийн дүнгийн 2%­тай тэнцэх дүнтэй тендерийн баталгаа ирүүлнэ. Засгийн газрын бондоор ирүүлсэн тендерийн баталгааг хүлээн зөвшөөрнө.

Тендерийг 2019 оны 03 дугаар сарын 27­ны өдрийн 10.00 цагаас өмнө цахим системээр илгээх ба нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2019 оны 03 дугаар сарын 27­ны өдрийн 10 цаг 30 минутад нээнэ. Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх эрхгүй. Монгол улсын гарал үүсэлтэй бараанд давуу эрх тооцохгүй. Сонирхсон этгээд бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

Улаанбаатар хот, Баянгол дүүрэг, 20 дугаар хороо, Эрчим хүчний гудамж, “ДцС­4” ТӨХК­ийн Захиргааны байр, 3 дугаар давхар, 312, 313 тоот өрөө Худалдан авах ажиллагааны хэлтэс Утас

7018­1309, 7000­1357, 7017­1357, Факс 7018­1309 7000­1357

ТЕнДЕРийн УРилГА

ТЕнДЕРийн УРилГА

“МОНОС ДЭЛГЭРЭХ” ХЗХ­ны бүх гишүүдийн хурал 2019 оны 3 дугаар сарын 22­ны 18 цагаас Сүхбаатар дүүрэг, 1 хороо, Замчдын гудамж, Клиникийн нэгдүгээр амаржих газрын урд J tower зочид буудлын 701 тоотод хуралдах тул гишүүд хүрэлцэн ирнэ үү.

Холбоо барих утас:70117787

“МоноС ДЭлГЭРЭХ” ХЗХ­ны ХУРлын ЗАР

нь мэргэжлийн байгууллага болон нөхөрлөлүүд зааж өгсөн талбайгаас хальж авах, бичиг баримтын болон технологийн холбогдолтой зөрчил байгаа.

-Цэвэрлэгээ хийхээр ойн хэмжээ багасна. Тиймээс нөхөн сэргээх ямар арга хэмжээ авдаг вэ?

­хүчтэй цасан болон шороон шуурганаас болж ой их хэмжээгээр унадаг. Мөн ойн түймэр болон хортон шавжийн нөлөөгөөр ойн ургах чадвар алдагдаж, ургах чадваргүй болсон мод байгаль экологидоо сөрөг үр дагавар авчирдаг. үүнтэй холбоотойгоор ойд цэвэрлэгээний ажлыг хийх зайлшгүй шаардлагатай. Зарим нь байгалийн сэргэн ургалтаар ургадаг. харин ургах боломжгүй ойн сангийн талбайг зориудаар ойжуулна. Жилд 6000 орчим га­д ойжуулалт хийж байна. Энэ онд 9000 га­д ойжуулалт, нөхөн сэргээлтийн ажил хийхээр төлөвлөсөн.

-Ойд нөхөн сэргээлтийн ажил хийхэд хэчнээн төгрөг зарцуулдаг вэ?

­өнгөрсөн жилд 1.5­2 тэрбум төгрөг зарцуулсан. Санхүүгийн асуудлаас болоод хангалттай нөхөн сэргээлтийн ажил хийж чадахгүй байгаа.

-Цэвэрлэж байгаа модоо юунд ашигладаг вэ?

­Монгол улсын мод бэлт­гэлийн хэрэгцээг хангадаг. түлээ ний хэрэгцээнд гэхэд улсын хэм жээнд 700­800 мянган шоо метр мод бэлтгэдэг. үүнээс гадна, хэрэг лээний модонд ашигладаг.

Энэ онд 9000 га-д ойжуулалтын

ажил хийнэ

ЗГМ: Сэдэв

2019.02.25, ДАВАА ~ №034 (1086) 5ЗАСгийН гАЗрыН МЭДЭЭ СоНиН

Хийсэн ажилгүй хэдэн хүн хоёр жилийн дотор ₮1.3 тэрбумыг зарлагаджээ

1 уншигчдад ойлгомжтой байх

үүднээс эхлээд уг төслийн товч танилцуулгыг өгье.

2015 онд анх BRT төслийн зээлийн гэрээг нь баталж, хоёр жилийн дараа төсөл хэрэгжиж эхэлсэн түүхтэй. Азийн хөгжлийн банк, Дэлхийн байгаль орчны сан, Монголын Засгийн газар хамтран санхүүжүүлэх уг төслийн нийт өртөг 274.4 сая ам.доллар. Задалбал, Азийн хөгжлийн банк 215.9 сая ам.дол ларыг нь санхүүжүүлж, манай Засгийн газар 57, Дэлхийн байгаль орчны сан 1.5 саяыг нь тус тус гаргахаар болжээ.

төсөл гурван үе шаттай хэрэг­жих бөгөөд эхнийх нь 78.4 сая ам.доллар байхаар баталж, санхүүжилтийг Сангийн яам руу шилжүүлсэн байна.

Нийт 32.7 км автозамыг өргөт­гөн сайжруулж, 42 байрлалд тусгай замын автобусны буудал гарган, 32.7 км шугам, систем татан, 145 ширхэг тусгай замын автобус худалдаж авах ажлыг уг төслийн хүрээнд гүйцэтгэх ёстой.

Нийслэлийн нийтийн тээврийн салбарт тусгай замын автобус

үүнээс ердөө 170 гаруй сая төгрөгийг нь Азийн хөгжлийн банкнаас авсан зээлийн мөнгө байршуулсны хүүгийн төлбөрт өгсөн бол үлдсэн нь ажилчдын цалин, төслийн нэгжийн үйл ажиллагааны зардалд урсчээ.

Аливаа төслийн багийнхан төрийн албан хаагчдаас илүү өндөр цалин, тусгай хангамж авдаг жишигтэй. хийх ажил нь олон улсын түвшнийх байдаг учраас цалин, урамшууллыг нь ч тэр жишгээр тооцдог биз. гэхдээ авсан цалинтайгаа дүйцэх ажил хийх ёстойгоо манайхан мартдаг нь гэм биш зан. Санасан ч энд тэндээс чихүүлж орж ирсэн чадваргүй мэргэжилтнүүд тэр хэмжээнд ажиллаж чаддаггүй нь нууц биш. BRT төсөл гэхэд зохицуулагч нь 4.5 сая төгрөгийн цалинтай бол хамгийн бага цалинг жолооч нь авдаг гэнэ. тодруулбал,

“Санхүүжүүлсэн төслүүд нь үр дүн өгөхгүй бол дахин шинэ хөтөлбөр хэрэгжүүлэх, батлахад хүндрэлтэй болно шүү” гэдгийг шадар сайд ө.Энхтүвшинтэй уулзахдаа сануулаад явсан юм даг. тус банкнаас маш олон төсөл хөтөлбөрийг Монголд хэрэгжүүлэхээр хөрөнгө олгодог ч хэрэгжилт хэт удаан, үр дүн бага байгаад сэтгэл дундуур байгаагаа хэлж, урамгүйхэн буцсан билээ. гэвч төрийн дээд түвшиндээ анхаарал хандуулдаг ч дунд шатандаа ажил нь унаад байвал ямар олиг байх вэ дээ. төрийн албыг намын харьяаллаар бужигнуулдаг муу жишиг төслийн нэгжүүд рүү шилжсэний гор. төсвийнхөө хөрөнгө оруулалтаар нийгмийн асуудлуудаа бүрэн дүүрэн шийдвэрлэж чаддаггүй Монгол шиг орноос Азийн хөгжлийн банк зэрэг томоохон донорууд залхаж, санхүүжилт олгохоо зогсоовол чадан ядан урагшилж байгаа манай эдийн засагт том цохилт болохыг хэн хүнгүй мэднэ. Аливаа төслийг ажил, үүрэг гэж үзэхээсээ илүү мөнгө олох суваг гэж хардаг манай төрийн албаны эрхтэн, дархтнуудад даруй ухамсарлуулан ойлгуулах цаг хэдийн болсныг өгүүльюү.

нэвтрүүлснээр замын түгжрэл, ачаалал өнөөдрийнхөөс хоёр дахин багасаж, агаарын бохир­дол бууран, нийтийн тээврийн үйлчлүүлэгч болон явган зор чиг­чийн аюулгүй байдлыг сайжруулж, хотын өнгө үзэмж дээшилнэ гэх мэт чихэнд сонс голонтой олон зүйлийг жагсаан бичжээ. гэвч энэ их мөнгөөр хийх тэр сайхан ажлууд өнөөдрийг хүртэл цаасан дээрээ, гавьтай хийсэн ажилгүй атлаа зарцуулж, зарлагадсан мөнгө нь тоймгүй ихэссэн байх юм.

Анх төслийн нэгжийг байгуулахдаа 15 орон тоотой баталсан бол өнөөдөр яг хэдэн хүн ажиллаж байгаа нь тодорхойгүй буйг шалгалтын Ажлын хэсгийнхэн онцолсон юм. төслийн удирдах хорооны дарга нь нийслэлийн Засаг дарга С.Батболд байв. гэвч тэрбээр өөрийн хүсэлтээр хотын мээрээс буугаад бараг гурван сарын нүүрийг үзэх гэж байна. харин хотын орлогч дарга П.Баярхүү уг төслийн удирдах хорооны дэд дарга гэнэ.

Анх уг төслийн нэгжийг бай­гуулж байхад Нитх­ын тэргүү­лэгчид удирдах хороог баталсан ч, уг хуралдаанаар батал сан хавс­ралтыг нь өөрчилж, хоёр хүнийг сольсон нь бас Ажлын хэсгийн шалгалтаар илэрсэн аж.

Мэргэжилтнүүдийн олонх нь ажлын байрны шаардлага хангадаггүй, англи хэлний наад захын мэдлэггүй. төслийн зохи цуулагч нь өнгөрсөн арваннэгдүгээр сард ажлаасаа

гарсан ч түүнээс хойш 74 сая төгрөгийн гүйлгээн дээр гарын үсэг зурж зарлагадсан байх юм. олон улсын байгууллагаас санхүүжилт авч, дэлхийн жишгийн дагуу ажил хийх гэж байгаа багийн ур чадвар, мэдлэг туршлага ийм жул байхад уг төслөөс үр дүн хүлээх нь үүлгүй тэнгэрээс хур гуйсантай адил бололтой.

Бас нэгэн анхаарал татсан зүйл нь бүтэн хоёр жилийн хугацаанд нүдэнд харагдаж, гарт баригдах юу ч хийгээгүй хэрнээ 2017, 2018 онд нийт 1.3 тэрбум төгрөг зарлагадсан байгаа юм.

Тусгай замын автобус үлгэр болов уу

2.1 сая төгрөг. Бага гээд байгаа энэ мөнгө асар их ачаалалтай, нойр хоолоо хугаслан ажиллаад авдаг сувилагчийн цалингаас даруй 3­4 дахин их гэсэн үг.

15­хан хүн ирэн, очин ажилласан болдог тэд “гэгээнтэн” цогцолборт сар бүр 4.5 сая төгрөгийн түрээс төлж суудаг гээд “арай ч дээ” гэмээр цамаан, цатгалан загнасан байх жишээний.

өнгөрсөн хугацаанд огт ажил хийгээгүй гэвэл хүн гүтгэсэн хэрэг болох вий гэж болгоомжлоод багахан эрэл сурал хийлээ. таван сарын өмнө нэг тендер зарлуулсан юм байна. харамсалтай нь алдаатай тендер гээд түүнийгээ цуцалжээ.

Бас төслийн нэгжийн мэргэжилтнүүд туршлага судлахаар өнгөрсөн хоёр жилийн хугацаанд гадаад руу багагүй явсныг нь ажил хийсэн гэж тооцъё. үүнд 90 гаруй сая төгрөг зарцуулсан гэж байгаа. өөрсдийнх нь тайлагнаснаар хийсэн ажил гэвэл ердөө л энэ. уг нь өдийд гүйцэтгэгч компаниуд нь тодорчихсон, газар чөлөөлөх ажлаа ядаж нугалчихсан баймаар юм. өнөөдрөөс яг нэг жилийн өмнө Азийн хөгжлийн банкны Зүүн Азийн газрын захирал инду Бушан Монголд ирээд буцахдаа

• Хоёр жилийн дотор нэг тэрбум гаруй төгрөгийг ажилчдын цалин, төслийн нэгжийн үйл ажиллагааны зардалд гаргажээ. • Төслийн зохицуулагч нь өнгөрсөн арваннэгдүгээр сард ажлаасаа гарсан ч түүнээс хойш 74 сая төгрөгийн гүйлгээн дээр гарын үсэг зурж зарлагадсан байх юм.

• BRT төсөл гэхэд зохицуулагч нь 4.5 сая төгрөгийн цалинтай бол хамгийн бага цалинг жолооч нь авдаг гэнэ. Тодруулбал, 2.1 сая төгрөг.

Зурагт гарсан шиг

тусгай замын автобусны

буудал 42 газарт

байгуулан, 145 ширхэг тусгай

замын автобус худалдаж авах

ажлыг төслийн хүрээнд

гүйцэтгэх ёстой.

ЗГМ©

6 ЗАСгийН гАЗрыН МЭДЭЭ СоНиН 2019.02.25, ДАВАА ~ №034 (1086)

ЗГМ: цуврал

Би атаархаж үхэх нь ээ

◄1147 сая хүн амтай орос оронд

арваад жилийн өмнө 40 сая нь нэн ядуу амьдарч байсан бол 2019 онд энэ тоо 19 сая болж буурсан тухай Путин ярьж байна. Цаашдаа орос оронд ядуу амьдрал гэдэг үзүүлэлтийг байхгүй болгох зорилт тавьж байгаагаа тэрбээр итгэлтэй ярьж байна. тус оронд хүн амын өсөлтийг нэмэгдүүлэхэд оху­ын төр, засаг хэрхэн анхаарах, хөгжлийн бэрхшээлтэй болон орлого багатай иргэддээ ямар тус дэмжлэг үзүүлэх, улс орныхоо аюулгүй байдал, тусгаар тогтнолын баталгааг хэрхэн бэхжүүлж чадах, үүний тулд юу хийсэн, цаашид юу хийхээ баталгаатай, басхүү бахтайгаар хэлж чадаж байна. түүний энэ илгээлт ард түмэнд нь аз жаргалтай хүрсэн нь тодорхой.

харин манайхны “...Путин орос оронд гай удсан хүн, ...дарангуйлагч шаар, орк...” энэ тэр гэсэн ганц нэг хүний “анаалийз” бол яг үнэндээ түүн шиг удирдагчгүйдээ атаар хаж, бухимдсандаа над шиг гал­зуурах шахаж буйн шинж мөн.

Өгүүлэх нь:өмнөд хөрш бол бүр

“тасарсан”. Бидэнд тэдний амжилт, хөгжил бол мөрөөдөл болоод удаж байна. Бүр итгэхийн эцэсгүй. Бодоод үз л дээ. Нэг тэрбум, 378 сая хүн амтай атлаа ядуурал гэдэг үг хятадад бараг мартагдаж эхэлсэн. тэнд нэг минутад 20 хүн ядуурлаас гарч байна шүү дээ. 2012 онд болсон хКН­ын XVIII их хурал дээр ши Жиньпин 2020 он гэхэд хятадад ядуурлыг бүрмөсөн устгасан байна гэж хэлсэн юм. БНхАу­ын Ерөнхийлөгч хэлсэн үгэндээ яг таг эзэн болж чадаж байгаа нь миний бухимдлыг асар ихээр төрүүлж байна.

тэрбээр 2013 онд юу гэж хэллээ? “...хятад улсад 850 сая хүн ядуурлаас гарлаа” гэдэг үгийг даруухан атлаа дэлхий дахиныг дэлдийтэл хэлсэн юмдаг. түүнээс хойш ердөө гурван жилийн дараа буюу 2016 оны арваннэгдүгээр сарын 1­нд тус улсын “Ядуурлаас ангижруулах төрийн зөвлөл” –ийн албанаас “хятад улс ядуурлаас бүрэн гарч чадлаа” гэсэн гайхамшигтай мэдэгдлийг хийсэн билээ. өөрөөр хэлбэл, хятадад нэн ядуу, ядуу гэдэг ангилал үгүй болж, эдүгээ хүн амын амьдрал нь бүгд дундаж давхаргаас дээш гэсэн бүтцэд шилжсэн гэсэн үг. Дэлхийн улс орнууд, тэр тусмаа бидний хоёр хөрш маань ядууралтайгаа

Ингэж тарчилж байх хувь заяагбид өөрсдөө сонгосон хойнохохь нь

огноо :2019 оны 02 дугаар сарын 25­ны өдөр

ТЕнДЕР ШАлГАРУУлАлТын нЭР: Чингэлтэй дүүргийн жижиг дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих зөөврийн ажлын байр барих ажилТЕнДЕР ШАлГАРУУлАлТын ДУГААР: ЧДХААА А19/07Чингэлтэй дүүргийн Худалдан авах ажиллагааны алба нь эрх бүхий тендерт оролцогчдоос “Дүүргийн жижиг дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих зөөврийн ажлын байр /20 ширхэг/ барих ажил”–ыг гүйцэтгэх тухай битүүмжилсэн тендер ирүүлэхийг урьж байна.

Тендерийн баримт бичгийг (хүсвэл нэмэлт хувийг) бичгээр хүсэлтээ гаргаж, эргэж төлөгдөхгүй нөхцөлтэйгөөр 100,000 (зуун мянга) төгрөгөөр худалдан авч болно. Төлбөрийг Чингэлтэй дүүргийн Худалдан авах ажиллагааны албаны Төрийн сан банкин дахь: 100200751009 тоот дансанд тушаанаТендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 45 хоногийн дотор хүчинтэй байна. Тендерт оролцогч нь санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан байна. Үүнд: • Борлуулалтын хэмжээ: Сүүлийн 2 жил /2017, 2018/­ийн дундаж нь 210 000 000 /

хоёр зуун арван сая/ төгрөгөөс багагүй байна.• Түргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ:

90 000 000 /ерэн сая/ төгрөгөөс багагүй байна.• Аудитаар баталгаажуулсан санхүүгийн тайлан ирүүлэх жилийн тоо:

Сүүлийн 2 жил /2017, 2018/• Сүүлийн 2 жилд хэрэгжүүлсэн ижил төстэй ажлын өртөг: Сүүлийн 2 жил

/2017, 2018/­аль нэгэнд ядаж нэг удаа 210 000 000 /хоёр зуун арван сая/ төгрөгөөс багагүй үнийн дүнтэй барилга угсралтын ажлын үндсэн гүйцэтгэгчээр ажилласан байна.

• Шаардлагатай тусгай зөвшөөрөл:Барилга хот байгуулалтын яамнаас олгосон:2.1.2. Цутгамал болон угсармал төмөр бетон, мод ба өрөгт бүтээцэн барилгын угсралт, өргөтгөл, шинэчлэлийн ажил (1­5 давхар хүртэл) Эсхүл шинэ журмын БА­2.1 Цутгамал болон угсармал төмөр бетон, мод ба өрөгт бүтээцэн барилгын угсралт, өргөтгөл, шинэчлэлийн ажил.

Тендерийн хамт 6 000 000 /зургаан сая/ төгрөгийн тендерийн баталгаа ирүүлнэ.

Тендерийг 2019 оны 03 дугаар сарын 25­ны өдрийн 10 цаг 00 минутаас өмнө доорх хаягаар ирүүлэх ба нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2019 оны 03 дугаар сарын 25­ны өдрийн 10 цаг 30 минутанд нээнэ.

Гадаадын этгээд: Оролцох эрхгүй.Дотоодын давуу эрх: Тооцохгүй.Сонирхсон этгээд тендерийн баримт бичиг болон бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

Улаанбаатар хот, чингэлтэй дүүрэг, IV хороо Ж.Самбуугийн гудамж­16, нийслэлийн чингэлтэй дүүргийн Засаг даргын Тамгын газрын байр.

Худалдан авах ажиллагааны алба 511 тоот өрөө Утас : 70110769

ТЕнДЕРийн УРилГА

ийнхүү амжилттай тэмцэж, ялж чадаж байна. уг нь Монгол, хятад, орос гурав дэлхийд нөлөөлөгч агуу үүх түүхээрээ өөр ямар ч улс оронтой үл зэрэгцэх, эн чацуу, бараг бид илүү байж ирсэн үндэстэн юмсан. тэгээд монголчууд яагаад хоёр хөршөөсөө ямагт хоцорч, ядуу дорой байгаад байна вэ? Яагаад манай улс оронд Чингис хаан шиг агуу биш юмаа гэхэд хоёр хөршийнх шиг хүчирхэг, хийсэн үйлдэл, хэлсэн үгэндээ эзэн, идсэн хоолондоо сав байж чадах удирдагч нэгэн гарч ирдэггүй юм бол оо!

Яагаад манай улсын Ерөн­хийлөгч, уих­ын дарга, Ерөнхий сайд нар ард түмэндээ аз жаргалтай, урам зориг бадрааж, итгэл төрүүлсэн илгЭЭлт илгээдэггүй юм бол!

Яагаад монголчууд ядуу тарчиг амьдарсаар байна вэ. ингээд бусадтай өөрсдийнхөө байгаа байдлыг харьцуулах тусам, бодох тусам бухимдал багсарч, бачуураад л... ирж байгаа биз дээ!

Өгүүлэх нь: өнгөрсөн пүрэв, баасан

гарагт Монгол улсын төрийн ордонд Монгол улсын бүх дарга нар цугларлаа. “орон нутгийн удирдах ажилтнуудын уулзалт” хэмээх нэртэй эл хурал хоёр өдөр үргэлжлэв. Аймаг, хот бүрийн хөгжлийн бодлогыг тодорхойлж, залж, жолоодож яваа энэ олон дарга нарынхаа хурлыг хөндлөнгөөс ажиглах “нүгэл”­ийг би сайн дураараа үүрлээ.

учир нь Монгол улсын маань

тэр олон шилдэг удирдагч, сонгогдож, томилогдсон дарга нар маань хоёр өдрийн турш төрийн ордны их амгалан дунд гүн нойроор унтах, сэрэхийн жаргалд умбаад буцахыг энэ хоёр цийлгэрээрээ харлаа.

уг нь жилдээ нэг удаа манай бүх дарга нар ингэж цуглардаг болохоор Монголынхоо хөгжлийг эрх мэдэлтнүүд

маань яг Путин, ши Жиньпин нар шиг биш юмаа гэхэд өөрсдийнхөө хэмжээнд хэрхэн харж, төсөөлж, юуг төлөвлөж, ямар, ямар ажил амжуулж, бас хийж чадахыг нь эндээс л харж, мэдэж болох байсан юм. гэтэл тийм л юм боллоо. тийм байж байгаад дарга нар таран одоцгоосон болохоор нь маний бухимдал дахин, дахин оволзож, амьсгал бачуураад эхэлсэн хэрэг л дээ.

хурал, семинарын агуулга, ач холбогдол өөрөө нэн ядуу ангилалд байгаа нь анзаарагдсан. Ажилгүйдэл, ядуурлыг бууруулах талаар Ерөнхий сайд у.хүрэлсүхээс

орон нутгийн удирдлагуудад хатуу үүрэг даалгавар өгөх нь өгсөн. Дарга нарын ажлыг үүнээс хойш Ерөнхий сайд маань ядруулыг хариуцсан орон нутагтаа хэрхэн бууруулж, ажлын байр шинээр хэдийг нэмэгдүүлсэн байна вэ гэсэн тодорхой үзүүлэлтээр дүгнэх болно гэдгээ хэллээ. харин суудалдаа “үнэгчилж” асан мань дарга нарын хэд нь түүний үгийг сонссон бол гэдэг эргэлзээтэй.

Магадгүй нэгэн цагт дахин нэг ийм уулзалт болоход манай дарга нар илүү ажил хэрэгч, басхүү хариуцлагатай болсон байж, бүгд хэлсэн үг,

идсэн хоолондоо жинхэнэ эзэн, бас сав нь болж чадахаар хатаагдсан байж, Монгол улс маань ажилгүйдлийн эсрэг хийсэн тэмцлийнхээ амжилтыг 0.7 пунктээр тэмдэглэдэг биш, ядаж бүхэл тоогоор илэрхийлдэг болж, улмаар нэгэн сайхан цагт “Монгол улс ядуурлаас бүрэн гарлаа” хэмээн бахархалтайгаар, бахтайгаар, яруу тодоор хэлж чадах Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайдтай болсон байх нь дамжиггүй! тэр цагт над шиг бусад улсын амжилтад атаархан, өөрс дөдөө бухимдан бачимдаж үхэх гээд байдаг монгол хүн нэг ч байх­гүй болсон байх биз ээ.

• Харин манайхны “...Путин орос оронд гай удсан хүн, ...дарангуйлагч шаар, орк...” энэ тэр гэсэн ганц нэг хүний “анаалийз” бол яг үнэндээ түүн шиг удирдагчгүйдээ атаархаж, бухимдсандаа галзуурах шахаж буйн шинж мөн.

• БнХАУ­ын Ерөнхийлөгч хэлсэн үгэндээ яг таг эзэн болж чадаж байгаа нь миний бухимдлыг асар ихээр төрүүлж байна.

• “Монгол Улс ядуурлаас бүрэн гарлаа” хэмээн бахархалтайгаар, бахтайгаар, яруу тодоор хэлж чадах Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайдтай болсон байх нь дамжиггүй!

Суудалдаа “үнэгчилж” асан мань дарга нарын хэд нь Ерөнхий сайдын үгийг сонссон бол гэдэг эргэлзээтэй.

С.ЦОГТБАяР ЗУРж БАйНА

ZGM DAILY7THe offIcIAl gAzeTTe

zGM: HIGHLIGHTS

PoliticsThe newly­appointed Ambassador of the Republic of India to Mongolia Mr. Mohinder Pratap Singh presents his letter of credence to President Battulga Khaltmaa. President Battulga requested the Ambassador to pay close attention to the implementation of projects and programs that have been on agenda before, including the establishment of the branch of a reputed Indian technology institute in Mongolia on a soft loan provided by India.

Minister of Education, Culture, Science and Sports Baatarbileg Yondonperenlei meets Sato Mutsumi, Chief Representative of Japan International Cooperation Agency (JICA) Mongolia Office. Sides shared views on evenly spreading benefits and expanding the scope of Project for Capacity Development and Networking of Business Persons by Mongolia­Japan Center for Human Resources Development.

EconomyThe Invest in Mongolia center, a one­stop service center aimed at providing foreign investors with easy and quick access to government services and creating a favorable environment for investment, has been put into operation. At the center, General Agency for State Registration, General Department of Taxation, Mongolian Immigration Center, General Authority

Top 20 Index falls 0.27 percent, to 21,336.19 points. MSE A Index drops 0.94 percent, to 9,927.08 points. MSE B Index shrinks 0.59 percent, to 8,489.56 points. Market cap stands at MNT 2.52 trillion.

sociEtyThe annual Playing Love 2019 concert of the Morin Khuur Ensemble to be staged at the Corporate Convention Center on March 1 and 2.

Tugsbilig.B@tugsbiligZGM

2019.02.25, MondAY ~ №034 (1086)

Think Bank-2019:Financial Environ-ment discussion takes place

on the Parliamentary Procedures has to be amended to fit the common practices of other countries.”

later on, the governor of the BoM Bayartsaikhan nadmid dis­closed that the bank has prepared a plan on the back of the AQR and other reports on commercial banks, which states to include the AQR on bank reports, improve non­perform­

ing asset management system, and ensuring the stability of banking sector by adopting a re­capitaliza­tion system.

As of today, 44.6 percent of total equity in the banking system ac­counts for foreign assets and for­eign investment in systematically important banks stands at 43.6 per­cent. Thus, a spokesperson of the

University of finance highlighted the need to address foreign state­owned banks. At the end of the dis­cussion, the organizers prepared a list of issues that need immediate attention. In the external sector, im­port inflow, foreign debts, interest repayments, dividends, and import service costs remain high. As for real sectors, officials suggested that

foreign investment is required in increasing economic diversification, which will help raise public income with less pressure on inflation and boost market competition.

With an aim to promote the BoM policies, activities, economic out­look, and research results, authori­ties are planning to hold the Think Bank discussion annually.

Parliamentary Standing com­mittee on economy and the Bank of Mongolia (BoM) held a public discussion “Think Bank­2019: fi­nancial environment” last friday, during which the governor of BoM announced to address the asset qual­ity review (AQR) of commercial banks.

opening the discussion, Parlia­ment Speaker zandanshatar gombo­jav remarked, “legal reform of the banking sector was rather successful in the last two years. As for this year, we are planning on increasing the risk­bearing ability of commercial banks and introducing a re­capital­ization system. The key objective of this discussion is to create proper public expectations by regulating false news, the effects of politici­zation, and improper assumption driven by subjectivism, as well as discussing the opportunities to sta­bilize and reduce dollarization and improve public trust on MnT.”

He added, “We do not want the Parliament to be a stage for popu­lism or dispute. Therefore, the law

Commercial banks to include their AQR results in financial reports

The Independent Authority Against corruption (IAAc) has reportedly summoned the former president of Mongolia elbegdorj Tsakhia regarding Tavan Tolgoi residual deposits.

last friday, the former president tweeted, “The IAAc has requested my presence in connection with Tavan Tolgoi submitted by Presi­dent Battulga Khaltmaa himself to the Prosecutor. I guess I will put on my ties, polish my shoes, and head out. We Mongolians consid­er democracy, human rights, and freedom as the rule of law.”

In specific, President Battulga told the prosecutors on January 16, “Under a certain agreement, an attempt to privatize the Tavan Tolgoi residual deposits for 60 and 40 years was revealed just recent­ly. The deal was submitted by the cabinet in 2015. The Parliament Speaker and 40 other members at the time have rejected the bill. I was one of them. certain high­pro­file officials have organized a plan to give away economically high­re­turn deposit to foreigners for 100 years. for instance, this was car­ried out by elbegdorj Tsakhia, who held the Presidential office for two terms.

IAAC summons former PresidentElbegdorj TsakhiaMillennium challenge Account (McA) – Mongolia

closing Date: 17.00 ULAT, March 15, 2019About McA­Mongolia

The Government of Mongolia (“Government”) seeks qualified individuals to help organize, manage and lead a new special purpose entity to be known as the Millennium Challenge Ac­count – Mongolia (“MCA­Mongolia”). The Government will shortly establish MCA­Mongolia in the form of a state­owned enterprise to oversee the implementation of the Mongolia Water Compact (the “Compact”), a major international development assistance program funded by the Millennium Challenge Corporation (“MCC”), a United States Government agency that provides grant assistance to help partner countries promote economic growth and reduce poverty.

The Compact aims to increase the long­term sustainable supply of water to Ulaanbaatar and stem the impact of an impending water crisis. The Compact will expand the supply of water to residential consumers and commercial and industrial users in Ulaanbaatar through:● The construction of new groundwater wells downstream from

Ulaanbaatar and introduction of a state­of­the­art water purifi­cation plant;

● The construction of a new freshwater recycling plant and pipe­lines to provide high­quality treated freshwater;

● Policy reforms, capacity building, and technical assistance to improve the long­term sustainability of Ulaanbaatar’s water supply.

MCA­Mongolia will oversee the implementation of these in­vestments on behalf of the Government and in compliance with the guidelines and standards of MCC.

The RolesDIREcTOR, WASTEWATER REcYcLING

Main Tasks: The Director, Wastewater Recycling, manages the preparation and implementation of the Wastewater Recycling Activity, including the finalization of design criteria and the basis of design, the preparation of detailed procurement documents, the review of detailed designs and drawings, and the implementation of complex construction works under tight budget and timeline

constraints. In the course of these responsibilities, the Director, Wastewater Recycling, works closely with design­build contractor, a variety of implementing entities, and a program management consultant. The Director, Wastewater Recycling reports to the Deputy Chief Executive Officer, Programs (the “Deputy CEO”), and manages three dedicated, full­time staff.

To review a comprehensive job description or to apply for this po­sition please visit http://www.sri­executive.com/offer/?id=7700

DIREcTOR, GENDER AND SOcIAL INcLUSIONMain Tasks: The Director, Gender and Social Inclusion, manages

all activities related to gender analysis, social inclusion, and social equity in the implementation of the compact program, including technical input related to gender and social issues in procurement documents, contracts, studies and other deliverables; preparation and implementation of gender integration planning; and compli­ance with MCC’s Gender Guidelines and Gender Policy and the International Finance Corporation (“IFC”) Performance Standards. The Director, Gender and Social Inclusion, reports to the Deputy Chief Executive Officer, Programs (the “Deputy CEO”), and manages one dedicated, full­time staff.

To review a comprehensive job description or to apply for this po­sition please visit http://www.sri­executive.com/offer/?id=7702

DIREcTOR, ENVIRONMENTAL AND SOcIAL PERFORMANcEMain Tasks: The Director, Environmental and Social Performance

manages all activities related to environmental and social perfor­mance in the implementation of the compact program, including technical input related to environmental and social issues in pro­curement documents, contracts, studies and other deliverables; the preparation and implementation of resettlement activities; oversight of engagement with a broad range of stakeholders and project­affected parties; and compliance with MCC’s Environmen­tal Guidelines and the International Finance Corporation (“IFC”) Performance Standards. In the course of these responsibilities, the Director, Environmental and Social Performance, works closely with the project affected parties, civil society and non­govern­mental organizations, consultants, works contractors, a variety of implementing entities, and a program management consultant. The Director, Environmental and Social Performance, reports to the Deputy Chief Executive Officer, Programs (the “Deputy CEO”), and manages three dedicated, full­time staff.

To review a comprehensive job description or to apply for this po­sition please visit http://www.sri­executive.com/offer/?id=7703

DIREcTOR, MONITORING, EVALUATION, AND EcONOMIc ANALYSIS

Main Tasks: The Director, Monitoring, Evaluation, and Economic Analysis manages MCA­Mongolia’s assessment, ongoing monitor­ing and reporting on the implementation of the compact program and its impacts through the generation of timely, relevant and reliable data; the preparation and implementation of economic assessments and other analysis; and the production of detailed public reports. The Director, Monitoring, Evaluation, and Economic Analysis reports to the Deputy Chief Executive Officer, Programs (“Deputy CEO”), and manages one dedicated, full­time staff.

To review a comprehensive job description or to apply for this po­sition please visit http://www.sri­executive.com/offer/?id=7704

DIREcTOR, INTERNAL AUDITSMain Tasks: The Director, Internal Audits, is responsible for

examining the daily execution of business operations, monitoring relationships with MCA­Mongolia contractors and other stake­holders, and overseeing compliance with internal MCA­Mongolia policy and external regulation, policy, and law. The Director, Internal Audits, reports to the Board of Directors/Chief Executive Officer (CEO) and supervises one Audit Specialist.

To review a comprehensive job description or to apply for this po­sition please visit http://www.sri­executive.com/offer/?id=7707

We encourage all interested parties to apply for the role. The selection process will be based on merit against the required experiences for all vacancies. Qualified applicants will receive consideration for employment without regard to race, ethnicity, religion, sex, national origin, or disability. No fees will be paid to MCA­Mongolia or any of its agents at any stage of the recruitment process (application, interview, processing, training fees or other).

SRI Executive (www.sri­executive.com) is assisting the Gov­ernment of Mongolia in its search for exceptional candidates for MCA­Mongolia. SRI Executive operates under a contract provided by MCC. SRI Executive is supported by our local partner Specialized Career Consulting (SCC) in this recruitment initiative.

soCIETy

As of last week, the Bank of Mongolia (BoM) supplied USd 359.9 million into the market since the beginning of this year, which is nine times higher than the same period of the previous year. While the bank had purchased USd 101 million last year, no foreign ex­change (fX) purchase was made so far this year.

In comparison to USd, the MnT rate picked up by 0.5 percent this year. The BoM reported that USd 1.2 billion was sold to the market in 2018 as a currency intervention to prevent any sharp swing in fX prices. In other words, one­third of this amount has been made in over a month this year.

The high amount of deficits in

the balance of payment and the cur­rent account is mainly driven by the changes in fX rates, said the BoM. The balance of payment resulted in a deficit of USd 141 million and the losses in current account exceeded USd 1.4 billion in 2018. on the other hand, the fX reserves expanded by 3.5 times, to USd 3.6 billion in the last two years.

Another USd 740 million was added to the reserve from gold purchases last year. However, the delay in ratification of the discount on gold royalties has reduced the overall gold purchase by 47 percent during the boom in global prices of gold this year.

Business representatives named the fX rate as the biggest down­

side risk to the economy for 2019 during the Bloomberg finance forum. The BoM has also an­nounced to further intervene with the market to reduce price swings in the short­term and increase the fX accessibility. furthermore, an­alysts suggested the importance of foreign trade policy in downsizing the fX risks.

FX supply of BoM overtops last year amount by 9 times

As of last week, BoM supplied USD 359.9 million into market.

Think Bank discussion to be held annually to promote BoM policies

The amount equals one­third of the total FX intervention of last year.

Officials highlight the importance of addressing foreign state­owned banks.

Top 20 Index falls 0.27 percent, to 21,336.19 points

Former President summoned by anti­corruption authority

Market cap stands at MNT 2.52 trillion.The request to investigate former President was officially submitted by President Battulga.

FX MARkET

Өдрийн хэмнэл

8 ЗАСгийН гАЗрыН МЭДЭЭ СоНиН 2019.02.25, ДАВАА ~ №034 (1086)

ЗУРХАй

Билгийн тооллын 21Хаврын тэргүүн улаан бар сарын найман цагаан мэнгэтэй харагчин могой өдөрҮс засуулбал: Өвчин ирнэнаран ургах, шингэх: 07.41­18.29 Барилдлага: ҮхэхШүтэн барилдлага: АвахуйСуудал: Уул

Аргын тооллын хоёрдугаар сарын 25, Сумъяа гараг. Билгийн тооллын 21, Хонгорцог одтой, харагчин могой өдөр. Өдрийн наран 07.41 цагт мандан, 18 цаг 29 минутад жаргана. Тухайн өдөр үхэр, тахиа жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн. Эл өдөр элдэв үйлд хянуур хандах хэрэгтэй ба ан, гөрөө хийх, мал, адгуус муулах, сан тавиулах, угаал үйлдэх, газар лусын зан үйл хийх, өр барагдуулах, гэр бүрэхэд сайн. Ургаа мод таслах, газрын ам нээх, сэтгэлд сэвтэй газар очиход муу. Өдрийн сайн цаг нь үхэр, луу, морь, хонь, нохой, гахай болой. Хол газар яваар одогсод баруун хойш мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй.

Тв ХөТөЛБөР

759316428

493271865

632748519

267859134

185634297

978423651

841592376

316985742

524167983

(өмнөх дугаарын хариу)

ЗГМ: СүДОкү

2

4

9

1

2

84

4

6

9

8

7

5

6

9

3

841

862

3

3

7

74

10.00 Технологийн ертөнцөөр

10.50 “Маамуу” хүүхэлдэйн кино

14.00 “Морин хуур 2018” улсын уралдаан

17.30 “Монголын өв соёл” хөтөлбөр

19.20 АТГ­ын мэдээлэл

21.40 Судар бичгийн алтан сан

07.00 “Ногоон хот” нэвтрүүлэг

09.00 “Бизнесийн хэмнэл” хөтөлбөр

14.00 “Суутнуудын намтар” нэвтрүүлэг

18.00 “Бизнесийн төв цэг” хөтөлбөр

20.00 “Инновац 2050” нэвтрүүлэг

21.00 “Мөнгөний урсгал” хөтөлбөр

07.05 “Монголчууд ХХ зууны эхэнд” нэвтрүүлэг

11.30 “Хөгжилтэй Монголдой” 1­р ангийн хичээл №7

13.40 Би монгол хүн

17.10 “Тобот” хүүхэлдэйн кино

20.40 “Дэлхийн атлас” нэвтрүүлэг

21.00 “Hakuho Cup 2019” нэвтрүүлэг

07.00 Оскарын шагнал гардуулах ёслол

13.00 “Макс Стил хоёр” хүүхэлдэйн кино

16.00 “The Voice of Mongolia” шоу нэвтрүүлэг

18.00 “Тог тог тог” /season 7/ 6­р хэсэг

19.00 “Оргил цаг” мэдээллийн хөтөлбөр

21.00 “Тэрбумын ертөнц” ОАК 26­р анги

УВС-17o

-33o

ХОВД -16o

-28o

ЗАВХАН-6o

-23o

БАЯНХОНГОР -5o

-19o

ГОВЬ-АЛТАЙ -5o

-22o

ӨВӨРХАНГАЙ -3o

-17o

АРХАНГАЙ -2o -16o

ХӨВСГӨЛ -3o

-21o

БУЛГАН -1o

-21o

ТӨВ -1o

-14o

ДУНДГОВЬ -2o -20o

ӨМНӨГОВЬ -5o

-21o

ГОВЬ-СҮМБЭР -1o

-16o

ДОРНОГОВЬ-4o

-22o

СҮХБААТАР 2o -17o

ХЭНТИЙ 2o

-21o

СЭЛЭНГЭ -2o

-19o

ОРХОН -1o

-14o

ДАРХАН-УУЛ -3o

-18o

ДОРНОД 4o

-13o

БАЯН-ӨЛГИЙ -5o

-20o

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР II.29 3o

-13o6 м/с

5 м/с

Үүлшинэ

II.26 -1o

-16o8 м/с

6 м/с

Үүлшинэ

II.25 1o

-17o6 м/с

4 м/с

Багавтар үүлтэй Багавтар үүлтэй

II.27 1o

-16o 6 м/с

4 м/с

6 м/с

4 м/с

Үүлшинэ

II.28 2o

-15o

фОТО АГШИН

Б.Хасуй / ЗГМ©Үүлтэй тэнгэрээс доогуур, үзүүртэй модноос дээгүүр.

БоСооГооР.2. Хөгжмийн нот3. Нэгэн төрлийн сүх4. Гаансны өөр нэг нэр5. Санамсаргүй болох сайн, муу тохиол8. 20 см орчим хэмжээ

9. Монголчуудын чухал хэрэцээт хүнс10. Айраг архины сав 11. Тосон гэрэл12. Монгол орны ХАА­н чухал салбар (товчилсон нэр)

ЗГМ: үГИйН СүЛжЭЭ

өмнө

х дуг

аары

н ха

риу /

02.2

2

“Playing Love 2019” концертХаана: Corporate Convention CentreХэзээ: 2019.03.01, 02­нд 18.45 цагтТасалбарын үнэ: ^30, 50 мянга

“Хунт нуур” балетХаана: УДБЭТХэзээ: 2019.03.02­ны 17.00 цагтТасалбарын үнэ: ^10­30 мянга

“Дотоод хөрөг” хуучир, төгөлдөр хуурын хоршил тоглолтХаана: Улсын филармониХэзээ: 2019.02.28­ны 18.40 цагтТасалбарын үнэ: 20 мянга

“Дон Кихот” бүжгэн жүжигХэзээ: 2018.03.17­ны 17.00 цагт Хаана: УДБЭТ Тасалбарын үнэ: ^10­20 мянга

“Хайр гэж” live concertХэзээ: 2018.03.08­ны 19.00 цагт Хаана: Corporate Convention Centre Тасалбарын үнэ: ^60­100 мянга

ОНЦЛОХ үЗвЭР

"Бүсгүй танаа" концертХаана: Соёлын төв өргөөХэзээ: 2019.03.07­ны 19.00 цагтТасалбарын үнэ: ^ 15­25 мянга

Манж гүрний эрхшээлд 200 жил дарлагдсан монголчууд эрх

чөлөөнийхөө төлөө эрслэн боссон тэмцлийн нэгээхэн хэсэг болох Улиастайн 2000 цэргийн бослогын бодит түүхээс сэдэвлэн хийсэн “2000” уран сайхны кино гуравдугаар сарын 1­нээс кино театруудын дэлгэцнээ гарч эхэлнэ. Киноны ерөнхий найруулагчаар Б.Отгонзориг, ерөнхий зураглаачаар Э.Доржсүрэн ажиллаж, ардын жүжигчин П.Цэрэндагва, Д.Мэндбаяр, гавьяат жүжигчин Д.Гүрсэд, Д.Төмөртөгтох, Н.Батцэцэг, У.Батбаатар болон жүжигчин Ш.Доржсүрэн, С.Болд­Эрдэнэ, С.Ариунбямба, Ц.Цэрэнболд, Д.Баттөмөр, Ч.Дэлгэрцэцэг нар гол дүрүүдийг бүтээжээ. Киноны зураг авалт түүхэн үйл явдал өрнөсөн нутагт буюу Завхан аймагт хийгдсэн байна. “Энэхүү уран бүтээлээрээ дамжуулан Манжийн төрийг үзэн ядах сэтгэгдлийг төрүүлэх, хэн нэгнийг дөвийлгөж, магтахыг хүсээгүй. Харин Улиастайд 1883 онд бодит байдал ямар байсныг л гаргаж, харуулахыг хичээлээ” хэмээн ерөнхий продюсер П.Батсайхан ярьсан юм.

2000 ДАйЧНы ЗОРИГТ ТЭМЦЭЛ

ХӨнДлӨнГӨӨР:1. Социализмын үед үндэсний үйлдвэрийн нэгэн архинд олон түмний өгсөн нэр7. Говь­Алтай аймгийн төв

10. Эхэлж шарлаж буй өвс13. Архи дарс аягалах сав

ТАШУУГААР:1. Увс аймгийн сум6. Зуны нимгэн дээл

Н

А

А

Б

А

Б

Р

А

А

Л

М

Г

О

Н

ДА

в

Н

НА

Б

А

Х

У

Ш

НА

О

Т

А

А

СИ

А

А

Я

О

С

в

З

С

ЭГ

Ж

У

Г

ЖИ

Н

Ж

З

О

А

Ц

А

Р

А

МО

О

А

Я

Ц

НА

1 2

7 8

10 119 12

13

3 4 5 6

УБ-БЭЭЖИН 08.15 10.30БЭЭЖИН-УБ 11.30 14.00УБ-ХОНКОНГ 10.05 14.35ХОНКОНГ-УБ 15.35 20.15УБ-СӨҮЛ 07.45 12.05СӨҮЛ-УБ 13.20 16.05УБ-ТОКИО 08.55 14.30ТОКИО-УБ 15.30 20.25УБ-ХӨХ ХОТ 10.30 12.00ХӨХ ХОТ-УБ 13.00 14.40УБ-ЭРХҮҮ 06.20 07.20ЭРХҮҮ-УБ 08.20 09.20

ЭРЭЭН-УБ 18.00 11.15УБ-ХӨХ ХОТ 20.00 20.49ХӨХ ХОТ-УБ 22.50 11.15УБ-ЭРХҮҮ 21.00 02.40ЭРХҮҮ-УБ 15.35 06.20УБ-СҮХБААТАР 21.15 05.12СҮХБААТАР-УБ 20.55 05.03УБ-ЭРДЭНЭТ 20.30 07.45ЭРДЭНЭТ-УБ 19.10 05.48УБ-ЗАМыН-ҮҮД 17.20 07.05ЗАМыН-ҮҮД-УБ 17.35 08.55

2019.02.25, ДАВАА ~ №034 (1086)

Эдийн ЗасаГ9ЗАСгийН гАЗрыН МЭДЭЭ СоНиН

> 10 > 10

Уур амьсгалын өөрчлөлт хотын бохирдлыг илүү аюултай, догшин шуургыг илүү сүйтгэгч хөнөөлтэй болгосоор.

Шуурга, утаат зун цаг айсуйТөв банкуудад найдах учиргүйн шалтгаан

Активын үнийг дэмжих мөнгө зээлийн бодлогод тулгуурлаж, дэлхийн эмзэг байдлыг өнгөлөн далдлах нь сүйрэлд хөтөлнө.

Салеха Мосин, женни ЛеонардЮанийн ханшийг үл унагах

Бээжингийн амлалтыг батал гаа­жуулах учиртай валютын хэ лэл­цээрийн нарийвчилсан зүйл сийг АНу, БНхАу хоёр ха раа хан тохиролцож амжаагүйг хоёр талын яриа хэлэлцээнд ойр дөр­вөн ч эх сурвалж баталж байна.

Валютын хэлэлцээр нь урьд өмнө байгаагүй хатуу нөхцөлтэй байх болно хэмээн АНу­ын Сангийн сайд Стивен Мнучин АНу, БНхАу­ын албаны хүмүүсийн хооронд Вашингтонд хоёр хоног үргэлжилсэн дээд түвшний яриа хэлэлцээний дараа баасан гарагт мэдэгдэв. Сайд хэлэлцээрийн нарийвчилсан зүйлсийг тодорхой дурдсангүй. АНу ирэх долоо хоногоос хятадын бараа бүтээгдэхүүний

тарифыг өсгөхөөс өмнө амжиж тохиролцох зорилгоор хоёр тал яриа хэлэлцээгээ сунгаад байгаа.

Валютын ханшаа булхайтай тогтоох замаар өрсөлдөөнд давуур тал олдог хэмээн Ерөнхийлөгч Дональд трамп БНхАу­ыг буруутгаж байсан ч АНу­ын Сангийн яам хагас жил тутам гаргадаг валютын зах зээлийн тайландаа Азийн улсыг нэр заахаас удаа дараа зайлсхийж ирсэн юм.

Валютын ханшаа бариулах хүсэлтийг АНу­ын зүгээс БНхАу­д тавьсантай уялдан дэлхийн тэргүүлэх хоёр эдийн засгийн хоорондох худалдааны яриа хэлэлцээрийн үеэр юанийн ханш тогтвортой байлаа. талууд тохиролцох аваас валютынхаа ханшийг унагах замаар экс­

портоо хямдруулж, АНу­ын тарифыг сөрөх гэсэн Бээжингийн оролдлогыг сааруулж чадна хэмээн яриа хэлэлцээрт ойр хүмүүс тайлбарлав.

Яриа хэлэлцээний бүрдэл болгон, АНу­ын худалдааны алдагдлыг багасгах трампын шаардлагад нийцүүлэн БНхАу­ын тал хөдөө аж ахуй, эрчим хүчний бүтээгдэхүүн ахиу худалдаж авах санал тавьсан юм. АНу­ын компаниудаас оюуны өмч хулгайлдаг явдлыг зогсоох асуудлыг оролцуулаад хятадын эдийн засагт одоогийнхоос хавьгүй гүн шинэчлэл оруулах асуудлаар талууд яриа хэлэлцээ өрнүүлсээр.

хэлэлцэн тохиролцогч талууд хятадын эдийн засагтай хол­боотой бүтцийн асуудлыг шийд­

вэрлэхэд ахиц гаргасан ч саад тотгор байсаар байгааг Цагаан ордны яриа хэлэлцээг тэргүүлж буй АНу­ын худал дааны төлөө­лөгч роберт лайтнайзер баасан гарагт мэдэгдэв. “үндсэн бэрх­шээл байсаар” хэмээн төлөөлөгч анхааруулсан юм.

худалдааны тохиролцоог БНхАу­ын дарга ши Жинь­пинтэй шууд ярилцаж эцэслэн то хиролцох хүсэлтэйгээ трамп мэдэгдсэн. Флорида дахь трампын Мар­а­лаго резортод гуравдугаар сарын эцсээр хийхээр товлосон хоёр удирдагчийн уулзалтын урьдчилсан бэлтгэл эхэлснийг Стивен Мнучин энэ долоо хоногт тайлбарлаж байлаа.

Валютын асуудлыг амжилттай шийдвэрлэх эсэх нь хоёр

улс хэлэлцээрийг бүхэлд нь хэрэгжүүлэх ямар механизм ашиглахаас шалтгаална хэмээн яриа хэлэлцээнд ойр хоёр ч эх сурвалж үзэж байна. хятадтай тохиролцох ямар ч тохиролцоо худалдааны харилцааг урт ху­гацаанд өөрчлөхүйц албад­лагын механизмтай байх ёстойг лайтнайзер онцлон анхааруулав. АНу­ын өмнөх засаг захиргааны үед амласан олон амжилтаа бие­лүүлэлгүй өдий хүрсэн хэмээн Цагаан ордон гомдоллодог.

Бээжин амлалтаа биелүүлэхгүй бол бараа бүтээгдэхүүнд нь оноох тарифаа өсгөх нь тохиролцоог биелүүлэх албадлагын механизм байж болно хэмээн яриа хэлэл­цээнд ойр хүмүүс үзэж байна.

Валютын асуудал нь трампын засаг захиргааны худалдааны

бодлогын бүрэлдэхүүн хэсэг. АНу нь Мексик, Канадтай умард Америкийн Чөлөөт худалдааны хэлэлцээрийг шинэчлэн байгуу­лахдаа валютын хэлэлцээр багтаажээ. худалдааны цаашдын гэрээ хэлэлцээрүүдэд ч валютын асуудлыг багтаана хэмээн Цагаан ордон мэдэгдлээ.

худалдааны харилцаа хур­цадсан 2018 онд БНхАу­ын юанийн ханш таван хувиар унасан нь Бээжин тарифын сөрөг нөлөөг бууруулахаар валю тын ханшаа санаатай бууруулж байна гэсэн сэжиглэхэд хүргэсэн юм. өнгөрсөн аравдугаар сард ам.доллартай харьцуулсан ханш нь сүүлийн арван жилийн үнэмлэхүй түвшинд унасан юанийн ханш эргээд хоёр орчим хувиар сэргээд байна.

Ли Ё-кюнумард Солонгосын удирдагч

Ким Жон ун АНу­ын Ерөнхий­лөгч Дональд трамптай хоёр дахь удаагаа уулзахаар Вьетнамын зүг галт тэрэгний алсын аянаа эхлүүлснийг тус улсын төрийн мэдээллийн агентлаг бямба гарагт мэдээлэв.

Аяны замдаа гарсан удир­дагчийг охин дүү Ким ё­Жон, АНу­тай өрнүүлдэг яриа хэлэл­цээнд гол хэлэлцэн тохирогчийн үүрэгтэй Ким ён Чол нар дагалдаж байгааг албан ёсны Солонгосын төв Мэдээллийн Агентлаг ням гарагийн өглөө мөн мэдээлсэн юм. умард Со­лон госын удирдагч товлосон

хугацаанаасаа хэдэн цагийн өмнө хөдөлснийг нэрээ нууцалсан дипломат эх сурвалжаас эш татан оху­ын тАСС агентлаг уламжиллаа. умардын удирдагч АНу­ын Ерөнхийлөгч Дональд трамптай “Солонгосын хой гийг цөмийн зэвсгээс бүрэн ангиж­руулах” асуудлаар өнгөрсөн зургадугаар сард Сингапурт уулзсаны дараа хоёр дахь удаа­гаа яриа хэлэлцээ өрнүүлэхээр Вьетнамыг зорьж явна.

тавьсан зорилтоо биелүүлэх арга замыг тодорхойлоогүй хэмээн шүүмжлүүлсэн эхний уулзалтаас хойш хоёр талын яриа хэлэлцээнд дорвитой ахиц гараагүй. трамп Вьетнамын

нийслэлд Кимтэй биечлэн уулзаж зоог барихын зэрэгцээ шадруудынхаа хамтаар умард Солонгосын цөмийн хөтөлбөртэй холбоотой урт яриа хэлэлцээ өрнүүлнэ гэдгийг АНу­ын албаны хүмүүс тайлбарласан.

умард Солонгосын нисэх онгоцыг зарим бүс нутаг аюулгүй байдлын стандартынх нь улмаас хориглодог тул Ким Жон ун Сингапурын уулзалтад оролцохоор Пёньянаас хоёр өдрийн өмнө нисэхдээ БНхАу­ын төрийн мэдлийн нисэх онгоцоор зорчсон юм. Энэ удаагийн аян түүний хувьд 2011 онд төрийн эрх мэдлийг гартаа авснаас хойш гадаадад хийж

буй хамгийн холын аялал болж байна.

Кимийн зорчиж яваа, дээд зэ­рэглэлийн вагонууд бүхий хатуу хамгаалалттай цуваа хүндийн жин, хийцийн онцлогтоо ний­цүүлэн аажуу хурдаар удаан явах юм. хоёр хоног үргэлжлэх марш­рутад Вьетнам­хятадын хилээс автомашинаар аялах аялал мөн багтаж байгаа. Эдүгээ 35 настай удирдагчийн энэ удаагийн аялал нь умард Солонгосын төрийн тэргүүнээс сүүлийн хагас зуун жилд Вьетнамд анх удаа айлчилж буй хэрэг болох юм. Ким Жон уны өвөг эцэг, БНАСАу­ыг үндэслэгч Ким ир Сен бүр 1964 онд Вьетнамд зочилж байжээ.

АНУ, БНХАУ валютын хэлэлцээр байгуулахаар төлөвлөж байна

ким жон Унвьетнам

хүрэх аянаа эхэллээ

жастин БахманХүмүүсийг олон улсын сансрын станцад хүргэх арилжааны зориулалттай анхны хөлөг­тэрбумтан Илон Маскийн SpaceX хөөрөхөд бэлэн болсныг NASA баасан гарагт мэдэгдлээ. АНУ­ын сансрын агентлаг Маскийн төслийг дээд түвшинд шалгаж үзсэний эцэст нисэхээс нь долоо хоногийн өмнө уг мэдэгдлийг гаргаж байгаа юм. Хүнгүй SpaceX Demo­1 хөлгийг АНУ­ын өрнөд бүсийн цагаар гуравдугаар сарын 2­ны үдээс өмнөх 2.48­д Флорида муж улсын Канавералын хошуунаас хөөргөхөөр товлоод байна. Нийт 8.2 метр урттай хөлөг мөн өдрийн 5.55­д сансрын станцтай холбогдоно.

SPAcEX-ийн САнСРын ХӨлӨГ ХӨӨРӨХӨД БЭлЭн

Андерс МэйлинFiat Chrysler Automobile NV­ийн хуучин гүйцэтгэх захирал Сержо Марчионне асанд 2018 оны нэхэн олговор, урамшуулал, хувь­цааны ноогдол ашиг болгон нийт 54 сая ам.дол ларыг компаниас олголоо. Тэрбээр 2018 онд өвчний улмаас гэнэт таалал төгссөн юм. Марчионне асанд 42 сая ам.долларыг хувьцааны ноогдол ашиг, 5.2 саяыг 2017 оны бонус буюу шагналт цалин, 2.3 саяыг цалин болгон олгожээ. Fiat, Chrysler нэгдсэн 2014 оноос хойш Маркионне жилд дөрөв орчим сая ам.долларын цалинтай байсан юм.

МАРчионнЕД АСАнД 54 САЯ АМ.ДоллАРыГ нЭХЭн олГолоо

Эдийн засаг

10 ЗАСгийН гАЗрыН МЭДЭЭ СоНиН 2019.02.25, ДАВАА ~ №034 (1086)

Эрик РостонАгаарын бохирдол нь дэлхийн

хэмжээнд согтууруулах ундаа, бөөрний дутагдал, давсны хэт хэрэглээнээс илүү амь насанд аюултай, зургадугаарт бичигддэг алуурчин болж хувирлаа. шалтгаан нь нүүрс шатаасны улмаас агаарт үүсдэг хөө тортог болон бусад дэгдэмхий тоосонцор.

уур амьсгалын өөрчлөлтөөр үүсээд буй гаж мөчлөгийг судалсан Массачусетсийнтехнологийн их Сургуулийн судлаачид цаашид агаарын бохирдол том хотуудад илүү удаан үргэлжилж, зуны догшин шуурганы хүч улам ширүүснэ гэсэн дүгнэлт гаргалаа.

Дэлхийн дулаарлын хямрал, ихсэж буй далай тэнгисийн түвшин, сүйрлийн уршигт үер, хэт халуун агаарын урсгал, урьдчилан тооцоолох аргагүй догшин шуурганы аюулын талаар бүх л хэвлэлээр шуугидаг.

“Цаг уурын эрс үзэгдлийг цаг хугацааны богино мөчлөгт

Догшин шуурга, утаан манант зун цаг айсуй

Дас СатьяжитЕрдөө 2018 оны 12 дугаар

сараас хойших хугацаанд төв банкууд эдийн засгийн нөхцөлийг тогтворжуулахаар 500 тэрбум ам.долларыг зах зээлд хамтран гаргаад байна. АНу­ын холбооны Нөөцийн Систем бодлогын хүүгээ өсгөхөө азнаж, тайлан тэнцлээ багасгах төлөвлөгөөгөө ч хойш тавихаар төлөвлөж эхлэв. Бусад төв банк мөн адил арга хэмжээ авч байгаа нь дэлхийн зах зээл 12 дугаар сард нийтдээ зарах, нэгдүгээр сард нийтдээ худалдан авах давалгаанд хуйларсан “бүх юм хөөсрөх” шинэ шат эхлүүлэх төлөвтэй боллоо.

Мөнгөний довтолгоо санхүүгийн хариу урвал болон хувирч үнэт цаасны зах зээл унан, зээлийн өсөлт хавтгайрч, эмзэг байдал ихсэн эдийн засгийн идэвх суларсан нь ялангуяа Европ, БНхАу­д тод илэрч байна. төв банкууд уолтер Бэджетийн (тайлбар: 1800­гаад оны Британийн эдийн засагч) дүрмийг дагасан бол санхүүгийн хямралын үед зөвхөн төлбөрийн чадвартай компаниудад их хүүтэй зээл хязгааргүй олгоод явах байсан юм. гэтэл ингэж ажиллахын оронд төв банкууд хүндрэл тулгарч болзошгүй болгон руу тэргүүн ээлжид зээлдүүлэгч болж хувирлаа.

Quantative easing буюу мөнгө, зээлийн хөшүүргийн бодлогыг онцгой нөхцөлд л баримтлах ёстой юу, эс бөгөөс илүү байнгын шинжтэй хэрэгжүүлэх нь зүйтэй юу гэдгийг эдүгээ АНу­ын төв банкны удирдлага нухацтай хэлэлцэж байна.

Дэлхийн эдийн засаг 2008 оноос хойш төв банкны аварга тайлан тэнцэл болон нөхцөл байдалд нийцүүлсэн мөнгөний бодлогоос хэт хараат болж хувирлаа. Ерөнхийлөгч Дональд трампын сайрхах дуртай АНу­ын эдийн засгийн бүүм нь үндсэндээ зохиомол бодлогоор хөөргөдсөн хуурмаг үзэгдэл. хэт хараат ийм байдал нь олон шалтгааны улмаас сөрөг хариу үр дагавар бүхий аюултай үзэгдэл

юм. төв банкууд байдлыг

урьдчилан таамаглахдаа тааруухан нь бас нэг хүндрэл. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний өсөлт, инфляц, хөдөлмөрийн зах зээл түгшээд байснаас бас ч гайгүй, тооцоолж байсан хэмжээнд юм уу арай дөнгүүр ч байж болно. АНу, БНхАу­ын хоорондох худалдааны зөрчил гэх мэт гол эрсдэл багасаж ч мэднэ. Санхүүгийн зах зээл, активын үнэ хэдийн мэдэгдэхүйц сэргэчихлээ. Активын үнэ хөөсрөх эрсдэлийг бууруулах, халсан эдийн засгийг

хөргөхийн тулд төв банкууд дахиад эрс эргэлт хийх цаг болсон ч байж мэднэ. ийм эргэлт бодлого тодорхойлогчдын нэр хүндийг ганхуулж таарна.

Мөнгө зээлийн түлхэц өгөх арга хэмжээ активын үнийг хөөрөгддөг ч хэрэглээ, хөрөнгө оруулалтад ямар нөлөөтэй нь тодорхой бус. Санхүү, микро­эдийн засгийн санаачилгаас ялгаатай нь мөнгө зээлийн түлхэц өгөх арга хэмжээ тодорхой салбарт нарийн чиглэж чаддаггүй. төв банкууд Засгийн газрыг санхүүжүүлж байгаа цагт

санхүүгийн болон мөнгөний бодлого хоорондын нарийн зааг ялгаа бүдгэрдэг.

хэрэг дээрээ мөнгөний үнийг бууруулж, хөрвөх чадварыг (liquidity) сайжруулах нь эдийн засгийн идэвхийг сайжруулахаасаа муутгах нөлөөтэй байж болдог. Капиталын зардлыг бууруулах нь автоматжуулалт нэвтрүүлэхэд хөшүүрэг болж, ажилчдыг шахан, цалин хөлс өсгөх шаардлагыг багасгадаг. хөрөнгө оруулагчдыг ахиу ашиг хөөхөд хөшүүрэг болж буй бага хувьтай

бодлогын хүү үүн дээр бүр нэрмээс болно. Энэхүү нөхцөл нь компаниудад ашиг орлогоо өсгөх, мөнгөний урсгалаа ихэсгэхийн тулд ажиллах хүчээ цөөлж, ноогдол ашиг ахиу хуваарилах, хувьцаагаа ахиу эргүүлэн худалдаж авахад нь түлхэц өгнө.

Мөнгөний зөөлөн бодлого нь мөнгөний хямд урсгалын ачаар бага хувьтай зээлийн хүүг нөхөж аргацаадаг зомби зээлдэгч, сулхан бизнес тогтносоор байх шалтгаан. ийм нөхцөл нь сул үзүүлэлттэй бизнесээс хөрөнгийг өөр зүйлд шинэчлэн

Төв банкуудад найдах учиргүйн шалтгаан

хуваарилахад садаа болдог. Мөнгө хэвлэх нь мөнгийг

хожим эргүүлэн татахаас илүү хялбар. Эдүгээ төв банкууд эмзэг активтай зах зээлийг нураахгүй байж, эдийн засгийн сул өсөлт, өчүүхэн инфляцыг ихэсгэхийн төлөө бага хувьтай бодлогын хүү, илүүдсэн хөрвөх чадвараа дэмжихээс цаашгүй, хэвийн бодлого баримтлах аргагүй нөхцөлд ажиллаж байна.

Энэхүү материал нь Bloomberg­ийн редакцийн

бодлогыг тусгаагүй болно.

Дэлхийн дулаарлын шууд шалтгаан болох атмосферын дулааны бүтэц өөрчлөгдөж байгаа нь хүмүүсийн ихэнх амьдардаг тэрхүү бүс нутгуудын цаг агаарын тогтолцоог хувиргаж буйд бэрхшээл оршино. Атмосферын дээд хэсэгт оршдог “тропикийн гаднах циклон” нь дулаан, хүйтэн агаар “сүлэлдэх” ажиллагааны дүнд бий болж, цасан шуурга, аянга цахилгаантай бороо үүсгэдэг. ийм циклон нь зуны улиралд том хотуудад тогтсон утаан манан бүхий агаарын бохирдлыг хэдхэн хоногийн дотор үлээн хөөдөг юм. ийм циклоны ачаар АНу­ын нийт өмнөд нутгийн дагуу хүчтэй шуурга шуурдаг. гэтэл энэхүү нөхцөл өөрчлөгдөж эхэллээ.

уур амьсгалын өөрчлөлт хар салхины давтамж, далай тэнгисийн усны түвшинг ихэсгэсэн нь үнэн ч цаг агаарын энэхүү аварга тогтолцооны эргэлтийнх нь хүч суларсаар байгаа юм. Эцэст нь хотууд олон хоногоор бохир агаарт түгжигдэж, бүс нутгууд гэнэтийн, асар хүчтэй догшин шуурганд өртөмхий болно.

“АНу­ын хотуудад салхи оруулдаг байсан зуны цаг агаарын мөчлөг хуучныхаасаа өөр болсон”­ыг гертлер анхааруулав.

тропикийн гаднах циклон нь дэлхийн бөмбөрцгийн хойд, өмнөд хагас дахь температурын зөрүүнээс үүсдэг. Дэлхийн дунджаас хоёр дахин хурдтай үргэлжилж буй Арктикийн дулаарлын улмаас энэ зөрүү багассаар хойд хагасын цаг агаарын бүтцийг аажимхан өөрчилнө.

тропикийн гаднах циклоны хүч суларсны улмаас хэт халуу шатах хугацаа улам уртасна хэмээн Pro­ceedings of the national Academy of Sciences сэтгүүлд энэ долоо хоногт гарсан ижил төрлийн өөр нэг судалгаанд сэрэмжлүүлжээ. уг судалгаа нь хиймэл дагуулын мониторингийн хяналт эхэлсэн 1979 оноос хойших температурын бүх өгөгдөлд тулгуурлаж байгаа юм.

Хялбар олддог мөнгө шийдвэрлэхэд хүнд бэрхшээл болж байна

АНУ­ын Хьюстоныг 2017 оны 8

дугаар сард дайрсан Харви

хар салхины дараа үерийн ус гаталж буй

хүмүүс.

үзэж буй хүмүүсийн ажиглалтыг уур амьсгалын ерөнхий өөрчлөлттэй холбоод үз” хэмээн

Массачусетсийн технологийн их Сургуулийн Дэлхий, атмосфер, гараг эрхсийн ухааны танхимын

төгсөх ангийн оюутан, судалгааг тэргүүлэгч Чарльз гертлер сануулсан юм. “Энгийнээр

тайлбарлавал уур амьсгалын өөрчлөлт цаг агаарын үзэгдэл болон илэрч буй хэрэг”.

2019.02.25, ДАВАА ~ №034 (1086)

Эдийн засаг

11

ЗГМ ТОвЧХОН» АРилЖААМонголын хөрөнгийн бирж баасан гарагийн үнэт цаасны арилжаагаар 27 компанийн 322,866 ширхэг хувьцаа арилжааллаа. Энэ өдөр есөн компанийн хувьцааны ханш өсөж, 14 компанийнх буурсан байна. Үүнээс “Хүрд” болон “Багануур” компанийн хувьцааны ханш хамгийн өндөр өсөлттэй байв.

» инДЕКС

0.27 Хувь. Топ 20 индекс 0.27 хувиар буурч, 21336.19 нэгжид хүрсэн бол зах зээлийн үнэлгээ 2.5 их наяд төгрөг боллоо.

» ноГДол АШиГ

723.3 Сая төгрөг. “Техник импорт” компани 2018 оны цэвэр ашгаасаа нэгж хувьцаанд 500 төгрөг буюу нийт 723.3 сая төгрөгийн ногдол ашиг хуваарилахаар шийдвэрлэжээ. Санхүүгийн зохицуулах хороонд ирүүлсэн мэдээллээр, хуулийн хугацаанд 11 компани нийт 54.5 тэрбум төгрөгийн ногдол ашиг олгохоор байна.

» БАнК, САнХҮҮХадгаламж, зээлийн хороод ээлжит бүх гишүүдийн хурлын тов, хэлэлцэх асуудлын жагсаалтаа зарлахад долоо хоног үлдлээ.

» УУл УУРХАйМонголд үйл ажиллагаа явуулдаг, гадаадын хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй уул уурхайн компаниудын зах зээлийн үнэлгээ 2018 онд дөрвөн тэрбум ам.доллараар хумигдсан талаар Asia Mining сэтгүүл мэдээллээ.

» БоДлоГо, ЗоХицУУлАлТСанхүүгийн тогтвортой байдлын зөвлөлийн энэ оны нэгдүгээр улирлын ээлжит хурал боллоо. Тус хурлаар санхүүгийн мэдээллийн албаны 2018 оны үйл ажиллагааны тайланг хэлэлцжээ.

» ХӨДӨлМӨРийн ЗАХ ЗЭЭл

99 Хувь. Ажилгүйдлийн даатгалын сангийн зарлагын 98­99 хувийг ажилгүйдлийн тэтгэмжийн зардал эзэлж байна.

» ТӨСӨВ

29 Хувь. Нийгмийн даатгалын сангийн цэвэр алдагдлын хэмжээ 2019 онд ДНБ­ий 1.3 хувьтай, сангийн орлогын 29 хувьтай тэнцэж байна. 2015 оноос хойш тус сангийн алдагдлын ДНБ­д эзлэх хувь дунджаар 1.6 хувь байсаар байна.

» ГАДААД ӨР

1.6 Их наяд төгрөг. Засгийн газар 2018 онд өндөр хүүтэй дотоод бонд гаргаагүй бөгөөд нийт 2.1 их наяд төгрөгийн дотоод бондын үндсэн болон хүүгийн төлбөр төлж, дотоод бондын үлдэгдлийг 1.6 их наяд төгрөг болгон буулгажээ.

ЗАСгийН гАЗрыН МЭДЭЭ СоНиН

АНУ­ын доллар 2,633.25

Евро 2,989.56

Японы иен 23.76

ОХУ­ын рубль 40.04

БНХАУ­ын юань 391.93

БНСУ­ын вон 2.35

вАЛЮТыН ХАНШ

Мөнгөний бодлогын үр дүнд бизнесийн зээл өсөж, ажилгүйдэл буураад байна

Б.МөнхЗГМ

Монголбанкны Олон нийтийн боловсрол мэдээллийн төвийн захирал Б.Одонтунгалагтай ярилцлаа.

-Төв банк сүүлийн жилүүдэд ил тод, нээлттэй байдлаа бэх-жүүлэхэд багагүй анхаарах бол сон. Үүний ач холбогдол чухам юу болох талаар юуны түрүүнд сонирхож байна?

­Ер нь аливаа эрсдэл дараа нь дахиж алдах эрхгүй сургамжийг өгдөг шүү дээ. Дэлхий нийтийг хамарсан санхүүгийн хямралууд төв банкуудад ил тод, нээлттэй байхад сургасан. одоо аль ч улсын төв банк нээлттэй бодлого баримтлах олон нийт­тэй харилцах стратегитай ажилладаг. Монголбанк таны хэлснээр гурван жилийн өмнөөс дэлхийн төв банкуудын жишигт хүрч хөгжихийн тулд яг л энэ зарчмыг баримталж, өөрийн хууль болон төрөөс баримтлах мөнгөний бодлогын үндсэн чиглэлдээ зорилт болгон тусгаад хэрэгжүүлж байна. ингэснээр ямар ач холбогдолтой вэ гэхээр төв банкинд итгэх олон нийтийн итгэл сэргэж, энэ нь мөнгөний бодлогын үр нөлөөг нэмэгдүүлдэг.

үндсэндээ төв банкны хараат бус, бие даасан байдал хангаг­дахад чухал нөлөөтэй. олон

нийт төв банкны тухай зөв ойлголттой болсноор аливаа бодлогын алдаанаас сэргийлнэ гэж үздэг. тиймээс Монгол­банк өмнөх алдаагаа давталгүй, харин ч эсрэгээрээ 2012­2016 онд хуримтлагдаад байсан гурван их наяд төгрөгийн алдагдлыг бууруулахын төлөө ажиллаж, үр дүнд нь алдагдлаа 1.8 их наяд төгрөгт хүргээд байна. Алдагдлаа бууруулах нь мөн­гөний бодлогын орон зайг нэмэгдүүлэх маш том ач холбогдолтой юм.

-Яагаад ийм хэмжээний алдаг далд хүрсэн талаар тайл-барлана уу?

­тухайлбал, 2016 оны гурав дугаар улиралд эдийн засаг 1.4 хувь агшиж, бараа бүтээгдэхүүний үнэ эсрэгээрээ 0.8 хувиар суларч, дефляцтай болсон. Дефляц руу орсноор худалдан авалт буурч, бизнесийнхний орлогод сөргөөр нөлөөлж, олон компани хаал гаа барьсан. улмаар ажилгүйдлийн түвшин 2016 оны эцэст 10 хувиар нэмэгдсэн нь 2009 оноос хойших хамгийн дээд хэмжээнд хүрсэн өсөлт байсан. Нөгөө талаар бизнесийн зээл 3.5 их наяд төгрөгөөр буурч байлаа. тэгэхээр дефляц гэдэг нь таатай үзэгдэл биш гэдэг нь эндээс ойлгогдож байна. үүний гол үндэс нь Монгол улсын эдийн засгийн тулгуур салбар болох түүхий эд, зэс, нүүрсний үнэ хүчтэй унаж, нөгөө талаас бодлогын алдаанаас улбаатайгаар гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт татран, зээлжих зэрэглэл буурсанаас үүдэлтэй. Цаашлаад, Монгол улсад орж ирэх валютын урсгал тасарснаар төлбөрийн тэнцлийн алдагдал 232.1 сая ам.долларт хүрч, үнэ тогтворжуулах гэх мэт хөтөлбөрүүд хэрэгжиж байсан

нь төгрөгийн нийлүүлэлтийг долоон их наяд төгрөгөөр нэмэгдүүлэн, валютын ханшийг тогтворгүй болгосон. үнийг барьж тогтоохын тулд төв банк 2012­2016 оны хооронд нийт 7.3 тэрбум ам.долларыг зах зээлд нийлүүлсэн удаатай.

-Хэрэв байдал удаан үргэл-жилсэн бол өдийд ямар байдал-тай байх байсан бол?

­Манай улс өмнө нь авсан зээл, санхүүжилтүүдээ эргэн төлөхөд хүндрэл учирч, дахин санхүүжүүлж чадахгүй дефолтод орох аюулд орсон байсан. хэрэв дефолтод орсон бол манай улсын эдийн засаг бүхлээрээ хязгаарлалтад орж, хүчтэй агшин 10 жилээр ухрах эрсдэлтэй байсан гэж үздэг.

Цаашлаад Монголбанк зайлшгүй нөхцөлд л ашиглах зорилготой хятадын Ардын банктай хийсэн 15 тэрбум юанийн своп хэлцлийн дуусах хугацаа тулж ирээд байсан боловч, интервенц хийхэд ашигласан энэ мөнгө сох дутсанаар төлбөрийн өөр нэг дарамтад орсон. харин олон талт хэлэлцээрүүдийн үр дүнд оуВС­гийн хөтөлбөр хэрэгжихээр болж, эдийн засагт итгэх итгэл сэргэснээр олон хүндрэлийг даван туулж, өнөөдөр эерэг өөрчлөлтүүдийг авчраад байна. одоо бол эдийн засгийн өсөлт 2018 оны урьдчилсан гүйцэтгэлээр 6.9 хувьд хүрлээ. хоёрхон жилийн дотор эдийн засгаа сэргээж чадсан нь маш том амжилт юм. Энэ амжилтыг бий болгоход Монголбанкны оруулсан нөлөө их.

-Санхүүгийн тогтвортой байдлыг хангахын тулд Монголбанкнаас урт хуга-цааны шийдэлд хүрэх бод-логын арга хэмжээнүүдийг авч бай гаа нь тодорхой харагдаж байнаа. Хууль эрх зүйн орч-ны шинэчлэлтийг хийж бай-на. Мөнгөний бод логын үр өгөөжийг нэмэгдүүлэх эрс шийд вэрийг ч гаргалаа шүү дээ?

­тиймээ. Ялангуяа, эдийн засгийн өөрчлөлтийг дунд, урт хугацаанд тооцоолж, бодлогын хүүг бууруулах болон заавал байлгах нөөц зэрэг бусад бодлогын арга хэрэгслүүдийг ашиглах замаар санхүүжилтийн өртгийг бууруулснаар аж ахуйн нэгжүүдэд олгох зээл олголт 16.9

БАйР СУУРЬ

Эдийн засаг өсөх нөхцөлийг мөнгөний бодлого бүрдүүлсэн

хувь хүрлээ. Энэ бол иргэдийн бодит орлогыг нэмэгдүүлэхэд зорьж буй бодлогын үр дүн юм. Нөгөө талаас олон улсын зах зээлд түүхий эдийн үнэ өссөн, “өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр” хэрэгжсэн, мөн “оюутолгой”­н гүний уурхайн хөрөнгө оруулалт үргэлжилсэн зэрэг нь валютын урсгалыг нэмэгдүүлсэн. ингэснээр бусад салбарт дэмжлэг болж, ажил эрхлэлт нэмэгдэж, ажилгүйд­лийн түвшин 6.6 хувьд хүрч буураад байна.

Монголбанкны зүгээс эдийн засгийн өсөлтийг дэмжихдээ инфляцыг зорилтот түвшинд тогтворжуулахаар ажилласан. үр дүнд нь инфляц энэ оны нэгдүгээр сард улсын хэмжээнд 7.3 хувьд хүрч өмнөх сарын үзүүлэлтээс 0.8 нэгж хувиар буурсан бол улаанбаатар хотын инфляц 8.1 хувьтай байна. Энэ бол суурь инфляцтайгаа нийцтэй бөгөөд зорилтот түвшиндөө хадгалагдаж байгаа. Ер нь мөнгөний бодлогын шийд вэрүүд нь инфляцыг дунд хугацаанд тогтворжуулахад чиглэж, 2020 оноос инфляцын зорилтыг зургаан хувь болгон бууруулах чиглэлд ажиллаж байна. Нэмж хэлэхэд, 2018 оны эцэст нийт хадгаламжийн үлдэгдэл 13.2 их наяд төгрөгт хүрч, өмнөх оноос 18.1 хувь, 2016 оноос 32.2 хувиар өсөөд байна. ир гэдийн хуримтлал өссөнөөр эдийн засгийн эрсдэл даах чад вар нэмэгддэг. Энэ нь эргээд хөрөн гө оруулалт, санхүүжилт нэмэг дэх боломжийг бүрдүүлдэг.

Vale компанийн Бразил дахь Коррего Де Фэйхао төмрийн хүдрийн уурхайн далан нурсан осол уул уурхайн салбарт том

сургамж болоод байна. Rio тinto компани олон улсын стандартаа эргэн харж, хүдрийн хаягдлын менежментээ сайжруулахад анхаарч буйгаа мэдэгдлээ. тус компани 32 уурхайдаа хүд рийн хаягдал агуулах 100 байгууламжтай аж. Мөн

хаасан болон нөхөн сэргээж буй 36 байгууламжтай гэдгээ хэвлэлийн мэдээндээ дурдсан байна. Ашиглаж байгаа 100 байгууламжийн 21 нь голын урсгал боож байгуулсан далан. ийм төрлийн даланг уул уурхайд ашиглахыг Бразил улс хориглоод

байгаа юм. “Бразилд болсон осол уул уурхайн салбарт илүү хариуцлагатай байдлыг шаардаж байна. Rio тinto үүнд гол үүрэгтэй оролцож, хөндлөнгийн хяналтаа сайжруулах зэрэг арга хэмжээ авах болно” гэж тус компанийн гүйцэтгэх захирал онцоллоо.

Rio тinto компани аюулгүй үйл ажиллагааныхаа хүрээнд хүдрийн хаягдлын байгууламжууддаа хяналт тавьдаг стандарттай бөгөөд энэ стандартын дагуу хэрэгжүүлдэг гурван үе шаттай хяналтын тог тол цоогоо хэвлэлийн мэдээндээ онцлон тайлбарлажээ.

БНхАу Австралийн нүүрс­ний импортод тавьсан хоригоо сунгахаар болсон гэсэн мэдээг Австралийн Засгийн газар няцаалаа. Австралийн Сангийн сайд Жош Фрайденберг хэт яаран дүгнэлт хийх хэрэггүйг анхааруулсан байна. тэрбээр “Дальян тэргүүтэй БНхАу­ын боомтуудад Австралиас ирсэн нүүрсийг нэвтрүүлэхгүй байгаа” гэсэн мэдээллийг бата лгааж у улааг ү й аж. Мөн “БНхАу, Австралийн хоорондын худалдаанд ноцтой асуудал үүсээгүй” гэсэн байна. БНхАу­ын албаныхан хоёрдугаар сарын 1­ний өдрөөс Дальяны боомтоор Австралиас ирсэн нүүрсийг нэвтрүүлэхээ зогсоосон, мөн хориг хэрэгжих хугацааг 40 хоногоор сунгасан гэсэн мэдээлэл цацагдсан юм. Баталгаатай эсэх нь тодорхойгүй энэ мэдээллийг зарим шинжээч БНхАу­ын харилцаа холбооны салбарын тэргүүлэх компани Huawei­ийг тойрсон дуулиантай

холбон тайлбарлаж байгаа юм.Австрали улс 5g сүлжээний

аюулгүй байдлаа хангахын тулд өнгөрсөн онд Huawei­ийн эсрэг хориг тавьсан бөгөөд ийм алхам хийж байгаа улсуудад хандан БНхАу­ын тал анхааруулга өгч байсан аж. БНхАу­ын гадаад харилцааны яамны хэвлэлийн төлөөлөгч байгаль орчныг хам­гаалах зорилгоор нүүрсний импортод хяналт тавьж бай­

гаа гэж онцолсон байна. харин Австралийг зориудаар сонгож хориг тавьж байгаа гэх мэдээ­лэлд албан ёсны тайлбар өгөөгүй юм. Австралийн Засгийн газар нүүрсний импортын хориг нь Huawei­тэй хамааралгүй гэсэн байр суурь илэрхийлж байна. түүнчлэн БНхАу­ын нүүрсний импортын хориг зөвхөн Австралийг чиглэж байгаа юм биш гэсэн тайлбар өгч байна.

Монголбанк 2019 он гарснаас хойш 359.9 сая ам.доллар валютын захад нийлүүлээд байна. Энэ нь өнгөрсөн оны мөн үеэс ес дахин өссөн үзүүлэлт боллоо. 2018 оны мөн үед төв банк 101 сая ам.доллар худалдаж авсан бол 2019 он гарснаас хойш валют худалдаж аваагүй байна. Ам.доллар төгрөгийн хослолыг харвал энэ хугацаанд төгрөг 0.5 хувиар чангараад байгаа юм. төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханшийн огцом хэлбэлзлээс сэргийлэх зорилгоор Монголбанк 2018 онд нийт 1.2 тэрбум ам.доллар нийлүүлсэн гэж мэдэгдлээ. он гараад эхний сар гаруйн хугацаанд өнгөрсөн жилийн нийлүүлэлтийн гуравны нэг гаруйтай тэнцэх хэмжээний нийлүүлэлт хийгээд байна.

төлбөрийн тэнцэл, урсгал

тэнцлийн алдагдал өндөр байгаа нь гадаад валютын ханшийн өөрчлөлтийг голлон тодорхойлж байгааг төв банк мэдээлсэн юм. төлбөрийн тэнцэл 2018 онд 141 сая ам.долларын алдагдалтай гарсан бол урсгал тэнцлийн алдагдал 1.4 тэрбум ам.доллар давсан байна. Сүүлийн хоёр жилд гадаад валютын албан нөөцийн хэмжээ 3.5 дахин өсөж, 3.6 тэрбум ам.доллар хүрчээ. үүнээс гадна өнгөрсөн онд алт худалдан авалтаар 740 сая ам.доллар валютын нөөцөд нэмэгдсэн байна. хэдий тийм боловч алтны татварын хөнгөлөлттэй холбоотой хууль батлагдаагүйгээс шалтгаалан дэлхийн зах зээлд алтны үнэ өссөн энэ үед төв банкинд тушаах алтны хэмжээ 47 хувиар буураад байгаа юм.

Бизнес эрхлэгчид 2019 оны гол эрсдэлээ ханшийн эрсдэл гэж харж байгаагаа Bloomberg finance forum­ийн үеэр илэр­хийлж байв.

ГАДААД ХУДАЛДАА САНХүү

Австралийн нүүрсний импортод тавьсан хоригоо сунгахаар болсныг Засгийн газар нь няцаалаа

валютын захад нийлүүлсэн ам.долларын хэмжээ өсжээ

УУЛ УУРХАй

Rio Тinto хүдрийн хаягдлын менежментээ сайжруулнаМ.ЗолбооШинжээч

• Дэлхий нийтийг хамарсан санхүүгийн хямралууд төв банкуудад ил тод нээлттэй байх шаардлагад сургасан.

• 2012­2016 онд хуримтлагдаад байсан гурван их наяд төгрөгийн алдагдлыг бууруулахын төлөө ажиллаж, үр дүнд нь алдагдлаа 1.8 их наяд төгрөгт хүргээд байна.

• иргэдийн хуримтлал өссөнөөр эдийн засгийн эрсдэл даах чадвар нэмэгддэг. Энэ нь эргээд хөрөнгө оруулалт, санхүүжилт нэмэгдэх боломжийг бүрдүүлдэг.

Б.БямбасүрэнШинжээч

ЗГМ©

12 ЗАСгийН гАЗрыН МЭДЭЭ СоНиН 2019.02.25, ДАВАА ~ №034 (1086)

Эдийн засаг

shAnghAI CoMPosITE

hAng sEng kosPIs&P 500 ToPIXDow JonEs FTsE 100 nIkkEI 225

0.18%

Манай улс Африкийн орнуудад 303 мянган ам.долларын экспорт хийжээ

0.70%

Монгол улс дипломат харилцаатай гурван улс тутмын нэгд нь бараа бүтээгдэхүүн борлуулан, орлого олж байна. гэхдээ найрсаг хамтын ажиллагаатай гурван орон тутмын хоёроос нь бараа, таваар авч, гадагш валют урсгажээ. хэдийгээр Монгол улс гадаад худалдаанаас сүүлийн жилүүдэд ашиг хүртэх болсон ч экспорт эмзэг хэвээр байна. хилийн чанадад нийлүүлж буй барааны чанар, төрөл, борлуулж буй улсын тоо импортынхоос хамаагүй доогуур. тухайлбал, Монгол улс дэлхийн 159 улсаас бараа, бүтээгдэхүүн худалдан авдаг атлаа үүнээс хоёр дахин цөөн буюу 77 улсад л борлуулалт хийж, орлого олдог байна. Дайран дээр давс гэгчээр, цөөхөн улсыг жагсаасан экспортын цөмийг мөн л гарын таван хуруунд хүрэхгүй худалдан авагч бүрдүүлдэг. гаалийн ерөнхий газрын мэдээлснэээр 2018 онд манай нийт экспортын 92.8 орчим хувийг зөвхөн өмнөд хөрш бүрдүүлсэн бол тус улсын араас жагсаж буй их Британи, оху­ын дүнг нэгтгэвэл нийт хувь нь 96.5­д хүрнэ. Нийт экспортын үлэмж хэсгийг ердөө гуравхан улс бүрдүүлсэн бол үлдэж буй 3.5 хувийн экспортыг дэлхийн 74 улс руу хийжээ. тэгвэл өмнөд болон хойд хөрш, хаа холын их Британийн илүүрхэлд дарагдсан ямар сонирхол татам үзүүлэлт манай экспортод нуугдаж буйг сонирхъё.

АфРИК ДАХь МОНГОЛЫН

ХАМГИйН ТОМТҮНШ Нь ЕГИпЕТ

Эхлээд бидний тэр бүр мэддэггүй Африкийг чиглэсэн Монголын экспортыг сөхье. Манай улс 2018 оны эцсийн байдлаар тус бүс нутагт 303 мянган ам.долларын экспорт хийжээ. үүний дийлэнхийг буюу 235 мянган ам.долларын арилжааг Египет улсад хийсэн байна. хойд Африкт орших энэ улс биднээс хивс, ноолууран эдлэл болон малын өлөн гэдэс худалдан авсан байна. 2017 онтой харьцуулахад тус улсыг чиглэсэн Монголын экспорт бараг хоёр дахин буурчээ.

тэгвэл Египетийн араас Африкийн томоохон улсын нэг болох Судан бичигдэж байна. Цэнхэр дуулгатай монгол эрсийн энхийг сахиулж буй энэ улсад манай улс 2018 онд 64.8 мянган ам.долларын борлуулалт хийсэн нь сүүлийн жилүүдэд ажиглагдаагүй өндөр үзүүлэлтэд тооцогдож байна. тус улс Монголоос ашигласан дугуй, олгой хаймар, толь, тээврийн хэрэгслийн сэлбэг, эд анги

зэргийг худалдан авчээ. үүнээс гадна Зимбабве улс тэжээлийн анхдагч элемент, өмнөд Африкийн Бүгд Найрамдах улс лабораторийн реактив, сүлжмэл эдлэлийн эд анги худалдан авсан байх юм.

Ер нь тус тивийн орнууд биднээс эд анги, тоног төхөөрөмж түлхүү худалдан авчээ. гэхдээ Африкаас Монголыг чиглэх валютын урсгал 2016 онтой харьцуулахад гурав дахин буурч, биднээс бараа бүтээгдэхүүн худалдан авдаг Африкийн орнуудын тоо ч цөөрсөн байна. тухайбал, 2016 болон 2017 онд дээр дурдсан улсаас гадна Ангол, Кени, уганда, Этиоп зэрэг улс Монголоос экспорт хийдэг байжээ. Ялангуяа, сүүлийн хоёр жилд Африк дахь бидний хамгийн том экспортлогч болох Ангол (280 мянган ам.доллар), Кени (604 мянган ам.доллар) Монголоос худалдаа хийхээ больжээ.

БАХРЕйН УЛС АМьТНЫ ЭКСпОРТОД ГАР

ТАТДАГГҮй Ази болон ойрх Дорнодтой

нийлүүлсэн алтны экспорт энэ бүс нутгууд дахь худалдаанд жин дарж байгаа юм. үүнээс гадна Монголоос худалдан авдаг оху­ын адууны мах болон жоншны экспорт ч чамгүй хувийг эзэлж байна. Эдгээр улсын араас нь итали, герман, Франц зэрэг Европын хүчирхэг гүрнүүд бичигдэж буй бөгөөд тэд арьс шир, ноос ноолууран бүтээгдэхүүн голлон худалдан авч байна.

харин люксембург, украин улс эвэр, туурай, соёо, яст мэлхийн хуяг, шувууны хошуу, савар, зэрэг бүтээгдэхүүн худалдан авсан бол Эстони улс Монголоос чанга яригч болон түүний суурь, тоглоом тэргүүтэн импортолж, 6.8 мянган ам.долларын орлого оруулжээ.

газар нутгийн хувьд биднээс харьцангуй алс Перу улс хэд хэдэн төрлийн багаж импортолсон байхад Нидерланд, Бразил улс гянтболдын хүдэр, шинэ дугуй зэргийг худалдан авчээ. тэгвэл шри­ланк улс хяналт, хэмжилтийн багаж төхөөрөмж Монголоос авсан бол Португал улс сүлжмэл пальто цув, свитер худалдан авахдаа 12 мянган ам.доллар зарцуулжээ. Мөн румын, исланд зэрэг улс манайхаас гэрийн угсармал хийц худалдан авсан байна.

Таван тивийн 74 улс Монголын экспортын 3.5 хувийг бүрдүүлдэг

• 2017 онтой харьцуулахад Египетийг чиглэсэн Монголын экспорт бараг хоёр дахин буурчээ.

• Зимбабве улс тэжээлийн анхдагч элемент, Өмнөд Африкийн Бүгд найрамдах Улс лабораторийн реактив, сүлжмэл эдлэлийн эд анги худалдан авсан байна.

• Бутан улс Монголоос 250 килограмм бяслаг импортолж, 0.6 мянган ам.доллар төлжээ.

Экспорт(сая.ам.доллар)

Экспортын бүтэц, орноор(дүнд эзлэх хувь)

Экспорт(мян.ам.доллар)

4,103

Африк

Нийт дүн

Америк

Ази

Европын холбоо

3,758

5,1614,055 3,965

5,386

7,0116,200

4,669

5,774

4,384

20152013 201620142012 2017 2018

Г.Байгал@baigalZGM

Б.Хасуй / ЗГМ©

ҮСХ©

ҮСХ© ГЕГ©

хийж буй экспортын өнгийг БНхАу тодорхойлж, БНСу, Япон, Сингапур зэрэг улс түлхэц үзүүлж байна. Эдгээрээс гадна хэмжээ, орлогын хувьд их биш ч сонирхол татам бараа бүтээгдэхүүнийг хэд хэдэн улс биднээс худалдан авчээ. тухайлбал, дэлхийн хамгийн хаалттай улсын нэг болох хойд Солонгос Монголоос үхрийн хөлдүү мах, навчин болон янжууран тамхи нэг сая ширхгийг худалдан авсан байна.

Персийн буланд орших

0.25%

8

6

4

2

0

4,2694,916

92.8%

1.2%0.2%

2.5%

БНХАУ

ОХУХБНГУ

Их Британи

ГАДААД ХУДАЛДАА

Erdene Resource Development Торонто

Өдөр 2.33% Сар Жил

0.270.250.24

Aspire Mining Австрали

Өдөр 5.26% Сар Жил

0.02

0.020.02

Rio Tinto Австрали

Өдөр 1.33% Сар Жил

80.7778.0575.33

XII/03XII/03XII/03XII/03 I/15I/15I/15I/15 II/22II/22II/22II/22

Өдөр 9.41% Сар Жил

Turquoise hill Resources Ltd Торонто

2.482.332.19

ЗАХ ЗЭЭЛИйН ГОЛ үЗүүЛЭЛТ:

Өдөр 0.75% Сар ЖилӨдөр 1.58% Сар Жил

АпУ Хк

600620640

580I/07 I/07 I/07I/07I/18 I/18 I/18I/18II/22 II/22 II/22II/22

ГОвЬ Хк

Өдөр 0.89% Сар Жил

МОНГОЛ ШУУДАН Хк

340

350

330

650

600

550

Сүү Хк

205210

200195

Өдөр 2.13% Сар Жил

Бахрейн улс Монголоос зөвхөн нэг төрлийн бүтээгдэхүүнийг 125 мянган ам.доллараар худалдан авсан нь амьд мал, амьтны экспорт байв. тэгвэл бид Балба улсад тэмээний ноос зэрэг хэд хэдэн бүтээгдэхүүн худалдаад 260 мянган ам.доллар олсон бол Бутан улс Монголоос 250 килограмм бяслаг импортолж, 0.6 мянган ам.доллар төлжээ. үүнээс гадна бидэнтэй харьцангуй ойр орших йордан, ливан, оман зэрэг улс Монголын экспортын зах зээлийн жагсаалтыг

зузаатгаж байна. Эдгээр улс мах, арьс шир зэрэг малын гаралтай бүтээгдэхүүн худалдан авчээ.

Бүс нутагтаа тансаг хэрэглээтэйд тооцогддог Арабын Нэгдсэн Эмират улс амьд амьтан болон үслэг эдлэл Монголоос авсан бол ойрх Дорнодын Кувейт, Катар улс ижил төрлийн бүтээгдэхүүний импорт хийжээ. Катар улс гэхэд амьд амьтны экспортод 418 мянган ам.доллар зарцуулсан байгаа юм.

үүнээс гадна төв Азийн узбекистан, тажикистан, Казахстан улсад хөдөө аж ахуйн гаралтай бараа, бүтээгдэхүүн голлон нийлүүлсэн. Казахстан улс сүүлийн жилүүдэд ноос, ноолууран бүтээгдэхүүний худалдан авалтаа нэмэгдүүлжээ. Африкаас ялгаатай нь Азийн орнууд дахь Монголын худалдаа сүүлийн жилүүдэд тэлсэн байна.

ЭСТОНИ УЛСАД ЧАНГА ЯРИГЧ ЭКСпОРТОЛжЭЭ хөгжингүй орнууд голлосон

Европ болон Америк тивд хийсэн худалдааны дийлэнхийг их гүрнүүд бүрдүүлж байна. Ялангуяа, их Британид

6,654

хятад хэмээх том худалдан авагчийн сүрд дарагдсан, Монголын бусад худалдан авагчийн ерөнхий эрэлт болон экспортын үзүүлэлтүүд ийм байна. Монгол улс зах зээлийн эдийн засагт шилжиж, дэлхийн чөлөөт худалдаанд нэгдээд хэзээ мөдгүй хагас жарныг үдэх гэж байна. гэвч Монголын экспорт бараа бүтээгдэхүүний хувьд, борлуулах улс орон, зах зээлийн хувьд ч тэр өнөө хэр төрөлжөөгүй, нунж, дорой хэвээр байна. Монгол улс дэлхийн таван тивийн улстай импорт болон экспортын жим хэдийнэ татжээ. гэвч үүнээс орлого болох худалдаа, борлуулалтаа нэмэгдүүлэх чиглэлд төдий л ахиц гараагүй хэвээр. тиймээс экспортын бүтээгдэхүүн хийгээд зах зээлээ солонго адил төрөлжүүлэх шаардлага тулгарсаар байна.

20152013 201620142012 2017 2018

800,000

700,000

600,000

500,000

400,000

300,000

200,000

100,000

0

727,163

403,551

121,980 141,139

1,0482,7371,99926 1,053 567 30366,930

286,891

503,507

645,568

252.958

1.91% 0.65% 0.08%0.16%0.64%