قاهن مدهی 01شروط ابتدایی در فقى و بررسی ماده

: چکید

ةا پیغایف ىـائم صلك زغیغ، از كتیم ىانکیحال فکؼل )ىل( ك اكی ر دیگؼ، وؼكرت ىؼاز

ركد ك ىيک اؿث در ای كىی ىـائه ک جنر آف ىقد. از زيه ةیكحؼ ة كاغ ك واةي فل اصـاس ى

ىفیغ ةاقغ، ىـأن قؼكط اةحغای اؿث؛ ة ظنص ک در یک دك ؿغق اظیؼ، ةیكحؼ ىرد ىاكك ةـیارل از

فلیاف اىاى كؼار گؼفح اؿث ك در ایث، زي آف را لغ ىـحلم ك جغآكر ك ةؼظ صح كاةم جنر یؽ

.داغ آكر ى ىلاةم، گؼك آف را كؼاردادل ىـحلم ك انؽاـاغ ك در غاـح

أكفا »قد ةا ةؼرؿ قؼط اةحغای در فل ك لغ داـح آف، ةا جيـک ة االؽ در ای قحار ؿ ى

.كاف ىغ زيرل اؿالى ایؼاف )لد اىی( ةیاةغ 10ىتای ةؼال ىادق « ةانلد

: کلمات کلیدی

.ایؼاف كاف ىغ زيرل اؿالى 10ی، لغ، فل، ىادق قؼط، اةحغا

پیشگفتار

قؼط »از دیؼةاز ة كیژق در دك ؿغق اظیؼ ىرد ىاكك فلیاف ةدق اؿث. زي از ایكاف « قؼط اةحغای»ىـئه

.اغ ر غاـحداغ ك ةؼظ دیگؼ كزدظارز آف را ىکؼ قغق ك صح آف را كاةم جن را جغآكر ي« اةحغای

.آكر اؿث اغ ک قؼط اةحغای ىحنر ك ةهک ظد كؼاردادل ىـحلم ك انؽاـ در ىلاةم، گؼك ةؼ ای لیغق

ال ىعحهف صلك، ازحيا، فؼگ، اكحنادل ك ةا جز ة ایک ةا گػقث زىاف، جضالت زیادل در زىی

ز كتیم ةیي، ؿؼكفه، ىانکیحال ىل؛ ىاغ صق ؿیاؿ رخ دادق ك ىوات ك ىـائم صلك زغیغل؛ ا

ال ك دیگؼ ىـائم ىـحضغد فؼاركل ىا كؼار گؼفح اؿث، ةایـح ال رایا اةحکار، اظحؼاع، جأنیف ك جنیغ ةؼاى

اؿث ک در ای ىرد جضلیل زغل مرت ةگیؼد؛ زیؼا ای ىـائم ر گاى ة نضاظ فل ىحتؼ

.ةا قؼع جتیق داقح ةاقغ یا صغاكم غـ ىغایؼت آا ةا قؼع اصؼاز گؼدد ظاغ ةد ک

یک از راال ة دؿث آكردف صکو ىاىالت ك كؼاردادال زغیغل چف ىارد یادقغق، ركق قغف صکو ك

:رؿیغف ة دیغگا ىكعل در ىـائم زیؼ اؿث

انف( جكیف ةدف یا غیؼجكیف ةدف لغا

.ةدف یا تدف قؼط اةحغای ك كزد ظارز داقح یا غاقح آفب( كاةم جنر

.ـتث ة آف« أكفا ةانلد»ج( ادتات لغ ةدف یا تدف قؼط اةحغای ك قيؿ ك غـ قيؿ آی قؼیف

ةغ از ركق قغف دیغگاق ىا درةارق ىـائم ىؽةر، راق ةؼال االـ ؼ ك ك مؼیش درةارق ىكؼكیث ك غـ

يار « كاف ىغ زيرل اؿالى ایؼاف 10ىادق »یث ىـائم ر یادقغق ك ىلؼرات دیگؼل یؼ ىكؼك

.ظاغ قغ

درةارق ای ىـائم اساـ (در ای قحار ؿ ظاغ قغ ک در صغ جاف، پژكك فل )از ىؼ فل اىاىی

.ارائ قد 1ایؼافكاف ىغ زيرل اؿالى 10ىادق »گیؼد ك ؿپؾ جضهیه از

:ةاةؼای قایـح اؿث ای ىلان ةا ؿ ىتضخ زیؼ پ گؼفح قد

جؼیف قؼط؛ .1

ةؼرؿ ىـائم ك اصکاـ قؼكط اةحغای؛ .2

.كاف ىغ ك ةیاف راة آف ةا قؼط اةحغای 10ةؼرؿ ك جضهیم ىادق .3

ةی ك ىذم آف ك ة ىال غ ك پیياف ك قد، از كتیم: انؽاـ ك انحؽاـ در ]لغ[ جؼیف قؼیادل االؽ ى

. ...2ةاقغ، ةهک يی ىال اظیؼ )رةي ةی دك اىؼ( ىال امه قؼط اؿث ىهق رةي ك جهیق یؽ ى

تعریف اصطالحى شرط

ال جؼیف قؼط در امالح، دارال ىا ك ةهک کارةؼدال ىعحهف اؿث ك ام ؼ داف ك ف آف را ة گ

اقح ةاقغ، اىا چف ىوع ىلانغ ک در ی رایث قغف ىال نغل ةا ىرد کارةؼد یؽ جاؿب دا کؼدق

صاوؼ درةارق یک از ىـائم فل ك صلك اؿث در ایسا فلي ة جؼیف آف از زةاف قيارل از فلا ك صلكغااف

:قد اقارق ى

:قیط انارل در جؼیف قؼط گفح اؿث

1انیات ك .اغ در مرج ک ىعانف مؼیش كاف تاقغ افػ اؿث كؼاردادال ظنم ـتث ة کـا ک آف را ىلغ يدق .

(79)مفض 9قيارق « صلؽ

2 .103، ص5ىضيغصـی غؼكل امفا، صاقیة انيکاؿب، ج

ػ آچ از 2ػ ة ىال انؽاـ ك انحؽاـ، ظاق در وي لغ ةاقغ ظاق تاقغ...، 1ل دك ىاؿث: قؼط در ؼؼ دارا

3.غىف، غـ ىكؼكط الزـ آیغ؛ چ از كزد آف كزد ىكؼكط الزـ آیغ، چ یایغ

داغ، را ىكحؼؾ نف ةی دك ىال یادقغق ى« قؼط»اؼ ای کالـ آف اؿث ک ىؼصـ قیط انارل کهي

یک ىال زاى ک دارال ىنادیق « قؼط»اغ ةؼال كن ةیكحؼ کـا ک ةغ از ایكاف ة جؼیف قؼط پؼداظح

قد. ذیالن ة اغ؛ ؼچغ جفاكجال قکه در ةیاف آا جا صغكدل ىكاغق ى ظارز گاگف اؿث كائم قغق

:قد دیغگاق ةؼظ از آاف اقارق ى

:دل در جؼیف قؼط چی گفح اؿثؿیغىضيغکاو تاتای یؽ .1

اؿث... ك ةحؼ اؿث از ای ى ة زم ك جلؼیؼ جتیؼ قد... ك اؼ « ىهق انؽاـ ك انحؽاـ»ة ىال « قؼط»

اىؼ ای اؿث ک: ىهق زم، ىؼاد یـث، ةهک ىلند زه اؿث ک انحؽاـ را در پ دارد ك ىزب درجگا

4.قد كؼارگؼفح ىكؼكط هی ى

:ىضلق ایؼكا یؽ در ای ةارق گفح اؿث.2

ةاقغ ك آف تارت اؿث از كاةـحگ ك جلیغ چیؽل ة چیؽ ةؼال قؼط در ؼؼ ةیف از یک ى ىحنر ي

ك گاق احتارل ك ة ؿتب زم زام اؿث؛ ...دیگؼ، نیک گا جلیغ كاك اؿث... ىاغ جلیغ ىهؿ ة هث

5.دغ ]ةی[ ک اكغ آف را ة اىؼ ظام رةي ى ىاغ قؼط در وي لغ

3 .275قیط ىؼجى انارل، انيکاؿب، ص

4 .105ػ 104ؿیغىضيغکاو تاتای یؽدل، صاقیة انيکاؿب، ةعف ظیارات، ص

5 (81)مفض 9قيارق « انیات ك صلؽ .267، ص3ىیؼزاه ایؼكا، صاقیة کحاب انيکاؿب، ج

:گیغ ى« قؼط»ظی در ةیاف جؼیف انه يچی آیة .3

آىغق اؿث ك ىال امالص ك ؼف ظام غارد، « كاةـحگ ك ارجتاط»قؼط در جياـ ىارد کارةؼد، ة ىال

قد... اا ك كاةـحگ گا جکی اؿث؛ ىاغ ى ةهک در جياـ ىارد ة کار گؼفح قغق یک ى از آف ارادق

ك گا زه قؼ اؿث؛ ىاغ ارت ـتث ة ياز... ك گا زه ىضه اؿث؛ ىاغ جلیغ ىهؿ ة هث،

6.قؼكط در ىاىالت

ا در جياـ ظی دارد ك ىال آف ر انه ؿیغتغااله ؿتؽكارل درةارق ىال قؼط ؿع ىكاة کالـ آیة .4

از قؼط در اىر احتارل »داـح ك افؽكف ةؼ آف جنؼیش کؼدق اؿث ک: « رةي دادف دك چیؽ ة یکغیگؼ»ىارد

7«قد جتیؼ ة جغ ى

را ىكحؼؾ نف ةی دك ى « قؼط»ؿؼق در جؼیف قؼط دیغگاق ظام دارد ك کهي اىاـ ظيی كغس . 5

:داغ ى

اغ، افؽكف ةؼ ام نغث، لال یؽ ای ى را ةؼال قؼط پػیؼفح« انحؽاـ در وي لغ.ة ىال انؽاـ ك »یک ػ

.انتح ة ض ؼؼ ك ىؼكؼ ة ؼیق جلییغ یا جهیق

ى ک آچ جکیا یا جكؼیا چیؽ دیگؼل ةؼ اك ىهق قغق ةاقغ. ، ةغی«ء ء ةؼ ق ة ىال جهیق ق»دك ػ

8.اغ آیغ؛ كن لال آف را احتار کؼدق نغث ة دؿث ي انتح ای ى از کحب

قیط »از قؼط ةا جؼیف «ظيی اىاـ»در ایسا ذکؼ ای کح الزـ اؿث ک ة رغو ىكاةث اؼل جؼیف

را ة ىال ىهق « قؼط»، ةی ای دك جؼیف جفاكت اؿث؛ زیؼا از اؼ کالـ ىؼصـ قیط پیغاؿث ک «انارل

کغ ك نؽاـ ك انحؽاـ در وي لغ جؼیف ىرا ة ىال ا« قؼط»داغ، اىا ىؼصـ اىاـ ظيی انؽاـ ك انحؽاـ ى

6 .269ػ 268، ص7ظی(، ج انه ىضيغه جصیغل، ىنتاح انفلاة )جلؼیؼات درس ظارج فل آیة

7 .215، ص17ؿیغتغااله ؿتؽكارل، ىػب االصکاـ، ج

8 .86، ص1)اىاـ( ظيی، کحاب انتی، ج انه ركح

ةا ةؼ جؼیف قیط ة ض صلیل قؼط اةحغای را « قؼط»قد، چف ديؼق ای جفاكت در قؼط اةحغای آقکار ى

10.كن ةا ة ؼ اىاـ ظيی ة مرت صلیل قؼط اةحغای را درةؼعاغ گؼفث9قد، قاىم ى

:یـغ در جؼیف قؼط ىؿرل )صلكغاف ةؼزـح ىامؼ(

ةا گػرل در جؼیف قؼط اةحغای 11.قؼط اىؼل اؿث ىؼةط ة آیغق ک صغكث یا زكاؿ جغ ىط ةؼ آف اؿث

قد گفث: جغل اؿث ک یک از ؼفی گیؼل از کهيات فلا، در جؼیف قؼط اةحغای ى ىحف فل ك ةؼق

.ؼد، ةغكف ایک در وي لغل از لد ةاقغگی یک كؼارداد در ىلاةم ؼؼ دیگؼ ة غق ى

شريط ابتدایى از مىظر فق امامی

، غ ك انحؽاـ اؿث ك از ؿل دیگؼ، یک از امؿ که صلك، امم «قؼط»جؼ گػقث ک یک از ىا پیف

یو و ةؼ ةاقغ. ای امم در اىال صلك ىعحهف ة كیژق اؿالـ پػیؼفح قغق ك كؼآف کؼ كفال ة غ ى

12.كفال ة غ ك پیياف ك انحؽاـ ة آا جأکیغ کؼدق اؿث

ةاةؼای، ؼ کؾ ىف اؿث اىؼل را ک ىحغ قغق اؿث، اساـ دغ. زاى اىؼكزل كفال ة غ را ةؼجؼ از

ای كاف ىغ ة 221داغ؛ چاف ک در ىادق یک امم اظالك ك ىحعهف از آف را ىهؽـ ة زتؼاف ظـارت ى

.ىـئه اقارق قغق اؿث

9 .275قیط ىؼجى انارل، انيکاؿب، ص

10 90ك 89انتی، صاىاـ ظيی، کحاب

11 .7، ص3تغانؼزاؽ اصيغ ؿرل، انؿیي ف قؼح كاف انيغ انسغیغ، ج

12 (83)مفض 9قيارق « انیات ك صلؽ .قد : ... ك ة غ ظد كفا کیغ، ک از غ ؿؤاؿ ى34اؿؼاء/

اجفاؽ ؼ غارغ؛ گؼك ىعانف ك ةؼظ ىافق آف ـحغ. در ایسا ة ىر « قؼط اةحغای»فلا در ىرد

.پؼدازیو دؿحیاة ة ؼل زاى، ة ةؼرؿ ادن ىافلاف ك ىعانفاف قؼط اةحغای ى

ادل قائالن ب بطالن شريط ابتدایى

گؼدیغق اؿث؛ از آف زيه گفح قد ک دالیه ةؼ ةالف قؼكط اةحغای اكاى ىكاغق ىدر ةؼرؿ کهيات فلا

:قغق اؿث

اغ ك ؼؼ )لال( اكالن، نغیی در ىلاـ ةیاف ىال نف قؼط، آف را ىلیغ ة انحؽاـ در وي ةی ك ىاغ آف يدق

جاف از ك انحؽاـ را؛ ةاةؼای قؼط اةحغای را يفيغ، ىهق انؽاـ یؽ از نف قؼط، جغ وي ىاىه را ى

13.ىنادیق قؼط داـث

ةاقغ، قؼط اةحغای 14«انيؤىف غ قؼكو»ك ىكيؿ صغیخ « ىهق انحؽاـ»دایا، ة فؼض ک ىال قؼط

را ای « مضث قؼط»انفا داـث، چاف ک ىؼصـ قیط انارل قؼط كحو از قؼال جاف الزـ را ي

داغ ک قؼط در وي لغ ةاقغ؛ ةاةؼای، اگؼ ؼفی كتم از لغ، جافل کغ، ةا ةؼ كؿ ىكر هيا ى

انحؽاى ةؼال ىكؼكط هی ة كزد عاغ آىغ، ةهک ظالف در ای ىـئه )غـ مضث( یـث؛ زیؼا ایساد

.انفا یـث الزـ «أك»ظاغ ةد ک « انؽاـ اةحغای»انحؽاـ، اگؼ كتم از لغ ةاقغ

ى اؿث ک كفال ة کهی انفا ةاقغ، ةغی ال تدق، الزـ ؼچغ ک در وي ىاىه« ىهق انحؽاـ»دانذا، اگؼ

اهلل ک ىیؼزال كي رصي داغ، چاف الزـ ةاقغ ك صاؿ آک ىكر هيا كفال ة كغق را كازب ي« ا كغق»

:گیغ ى

13

.86، ص1اىاـ ظيی، کحاب انتی، ج

14 .4، ح30، ص20، اةاب انير، ب15جىضيغ ة صـ صؼ اىه، كؿائم انكیة،

ةکغ، كفال ة آف كازب اؿث، ك انحؽاـ ىکهف یا ة ػر ك غ ك یيی اؿث، یا آک قؼط را ؼ انحؽاى ک ىکهف

قد ك ىكر هيا ى« ىهق كغق»كؼار دغ... ك ؼگاق غیؼ ای مرجا ةاقغ، داظم در « لغ الزى»در وي

15.داو داغ ك كز دیگؼل ةؼال نؽكـ آف ي كفال ة كغق را كازب ي

رؿغ هث يغق غـ پػیؼش مضث قؼكط اةحغای از ؿل ةؼظ از فلا، ای ةاقغ ک در ؼای ة ؼ ىةاة

داغ، يچاف ک در لم دیغگاق اىاـ ظيی درةارق ؼؼ ك نغث، نف قؼط را ةا ىهق انحؽاـ ىتق ي

ةاقغ ک« كغق»ىنادیق افؽكف ةؼ آف ىضحيم اؿث چی قؼ از .جؼیف قؼط ة ای کح اقارق گؼدیغ

.ادتات كزب كفال ة آف ظد ىضم جأىم اؿث

كتم از پاؿط ة ایؼاد كائالف ة ةالف قؼط اةحغای، ذکؼ ای کح الزـ اؿث ک یک از ىـحغات كائالف ة

ةاقغ ک در ىلاـ اكال صکو جکهیف ك ى »16انيؤىف غ قؼكو»مضث قؼط اةحغای، صغیخ قؼیف

ةـا ک مضث کهی قؼكط ك جغات را ةحاف از آف ة دؿث يم ة قؼط ك صؼىث جؼؾ آف اؿث ك چ كزب

ىاكك ك ةؼرؿ ادن كائالف ة ةالف قؼكط »قد مضیش داـث ک در ىلاـ انتح ای ؿع را ككح ى .آكرد

:دك ىهب داةث گؼدد« اةحغای

انفا ـحغ؛ قؼكط اةحغای مضیش ك الزـ .1

.كاةم اتاؽ ةؼ لغ ك كؼارداد اؿث« قؼط»نف .2

انف( ادتات مضث قؼكط اةحغای

15

.283ىیؼزااةانلاؿو گیال كي، زاى انكحات، ص

16أصق ك قؼ إف كىاء انه»كؿهو لم قغق اؿث: آن ك هی اهلل ةاایك از كؿ پیاىتؼ مه« ةؼیؼة»در كىی

«.أكدق

ىهـ یـث ک ي نغیی، قؼط را ة انؽاـ ك انحؽاـ در وي ةی ك ىاغ آف ى کؼدق ةاقغ، يچاف .1

اغ، حیس کؼدقى « جغ»ک ىؼصـ ؿیغىضيغکاو یؽدل ة اؿحاد كؿ ةى از ام نغث ک قؼط را

قد ك از ای رك کارةؼد قؼط در قؼكط اةحغای گیؼد ک قؼط، زم ك كؼار ظام اؿث ک ىزب انحؽاـ ى ى

انـالـ در نـاف ىنىاف هیو« قؼط»الكق ةؼ آف، از ةؼظ کارةؼدال نف 17.داغ ى «اؿحياؿ صلیل»را

گ اؿث؛ ةؼال ي ة دك ىرد از ای« ىهق انحؽاـ» قد ک ىلند از قؼط ىػکر در صغیخ، فيیغق ى

:قد اصادیخ اقارق ى

.ة لغل ةاقغ قغق، ةغكف ایک ىؼجتي« قؼط»ظغاكغ ةا اـاف، االؽ « غ»در ای ركایث، ة

غل أف نک یا رب قؼ أف الأد ف ىکؼكک ك »انـالـ آىغق اؿث: در دال جة از كؿ ىنـ هی .2

ک در دال « ةغ أف قؼث هیو انؽغ ف درزات ػق انغیا...»، یا در دال غة: «أسؼ ةسيی ىامیک

جة، قؼط ك غ ة یک ى آىغق ك در ؼ دك ىرد، قؼط ك جغ، ىؼجتي ة جغ دیگؼل یـث،... ةاةؼای،

جاف قؼكط اةحغای را اغ، ي ى کؼدق« حؽاـ وي لغان»جا ة ای اؿحاد ک زي از نغیی قؼط را ة

اغ، ضق کارةؼد نف ى کؼدق «ىهق انحؽاـ»را « قؼط»ةام داـث؛ زیؼا گػقح از ایک ةى از آاف

دغ ک صغیخ در ىلاـ ةیاف صکو كزب كفال ة کهی جغات اؿث، قؼط در ةـیارل از ركایات كاف ى

در « انيؤىف غ قؼكو»انـالـ ة صغیخ تل ىؼجتي ة یک از كؼاردادا. اؿحغالؿ اىاـ هی انحؽاىال

ىهق انحؽاـ ك »رؿاغ ک قؼط ىػکر در صغیخ، ة ىال ىردل ک قؼط ة غ یا ػر االؽ قغق، یؽ ى

18.اؿث؛ چاف ک قیط انارل ة ای ىهب جنؼیش کؼدق اؿث« جغ

.4، ح30، ص20، اةاب انير، ب15صؼ اىه، كؿائم انكیة، ج 17

18 .275قیط ىؼجى انارل، انيکاؿب، ص

زیؼا قیط ؿ در 19 ک در ىرد ةالف قؼكط اةحغای ادا قغق اؿث، ىرد كتؿ ي یـث؛ازيا .2

داغ. فاوم )ىالاصيغ( ؼاك یؽ كائم انفا ى انایة، قؼط ةغ از کاح را ة نضاظ يم ة ةى از ركایات، الزـ

را «قؼط اةحغای»ال دیگؼل یؽ قد ک فل ة مضث قؼط اةحغای اؿث ك از لم كنال ایكاف ىهـ ى

ة غـ نؽكـ كفال ة قؼط اةحغای از پكحا ىضکي ةؼظردار « ك»ةاةؼای، ادال 20.اغ انفا داـح الزـ

.یـث

ظا ظد را ة ج »جا كؿ ك كؼار اظالك ةاقغ؛ ىاغ ایک قعن ة دیگؼل ةگیغ: « كغق»اگؼ ىر از .3

ك ؿپؾ ظهف كغق يایغ، اگؼچ ىيک اؿث ای يم از ؼ اظالك ىػىـ ك صح ة ىزب «ظاو فؼكظث

یؽدل ة ای ةى از ادن كفال ة كغق، يم ك كفال ة آف كازب ةاقغ، چاف ک ىؼصـ ؿیغىضيغکاو

ؼ، جغ ك انحؽاى ال دارال آدار صلك یـث؛ زیؼا اكالن، از ؼ ؼ كن چی كغق 21،ىهب جنؼیش کؼدق اؿث

ا كزد غارد ك ةیكحؼ ة اظتار قتاث دارد، دایا، كیژگیا ك قؼایي جغ ىكعل یـث، در گ كغق در ای

ظا ظد را در ىاق آیغق در »ةغغ: « كغق كؼارداد»گ صان ک اگؼ يی قعل ة ؼؼ ىلاةم ظد، ةغی

ال ك ؼؼ ىلاةم و آف را كتؿ يایغ، ةایغ گفث چی كغق« کو ىلاةم یک ىیهیف جىاف ة ج ىحلم ى

دغق از زیؼا در ىایث آف، جغ كزد دارد ك در مرت اؿحکاؼ كغق 22،انفاؿث ظد، یک كؼارداد ك الزـ

جغ جاف اك را ة اساـ جغ ىستر يد؛ ةاةؼای، چاچ جافق ؼفی قؼط اةحغای، ىحىي ایفال جغ، ى

انفاؿث ك چاچ ةاقغ، ؼچغ ظارج از لغ الزـ مرت پػیؼد، ة ىزب ادن كزب كفال ة قؼط ك لغ، الزـ

انفا یـث؛ زیؼا در ای فؼض در كاك جغل كزد ىحىي جغ تاقغ، اگؼچ در وي لغ الزـ ةاقغ، الزـ

ىحىي جغ ةاقغ گفح قغ ک نؽكـ كفا « ط اةحغایقؼ»غارد جا كفال ة آف كازب ةاقغ، اىا در فؼو ک

19

.117ؿیغىضيغکاو تاتای یؽدل، صاقیة انيکاؿب، ةعف ظیارات، ص

20 (86)مفض 9قيارق « انیات ك صلؽ .142ىالاصيغ ؼاك، ائغ االیاـ، ص

21 .117ؿیغىضيغکاو تاتای یؽدل، صاقیة انيکاؿب، ةعف ظیارات، ص

22 .142االیاـ، صىالاصيغ ؼاك، ائغ

ةاقغػ ةؼظ از فلا كفال ة دارد؛ زیؼا افؽكف ةؼ ای ک ػ ىكيؿ االؽ ادن كزب كفال ة لغ ك قؼط ى

:اغ را كازب داـح ك گفح« ىهق كغق»

قد، یا آف را كغق ى ىلحىال يىات، كزب كفاؿث ة ؼ آچ اـاف ةؼال دیگؼل ىحغ ة اساـ آف

23.دغ ى

(كؼارداد)ب( اتاؽ نف قؼط ةؼ لغ

یؽ در ىایث ظد، چیؽل زؽ جغ ك انحؽاـ یک ؼؼ در ىلاةم ؼؼ دیگؼ « كؼارداد»ةا جز ة ای اىؼ ک

آا ة ایساد ك روایث « ارجتاط احتارل ةی ؼفی كؼارداد»یـث ك ياف ىالک ک در لد كزد دارد؛ ی

یؽ كزد ظاغ داقث، ةاةؼای ةا جز ة« جغات اةحغای»انحؽاـ ك صل از صلؽ ةؼال ىحغن، در ىرد

انفا ـحغ ىگؼ ایک دنیه ةؼ فـاد آا اكاى قد، انفا ةدف قؼكط اةحغای، كؼاردادا امالن مضیش ك الزـ الزـ

ك « مضث لد»ةؼال 25ك ةؼظ دیگؼ« نؽكـ لد»صغیخ ةؼال ادتات ة يی24يچاف ک ةؼظ از فلا

كاوش اؿث ک ادتات نؽكـ 26.اغ جيـک زـح« أكفا ةانلد»ةى یؽ ةؼال ادتات مضث قؼكط، ة آی قؼیف

ك مضث لد ة كؿیه دنیم قؼط، ك یؽ ادتات مضث قؼط ة دنیم آی ىػکر، فؼع ةؼ مغؽ ؼف ىا آا

.ؼ یکغیگؼ اؿثة

قاهن مده و مباه فق آن. 01تحلیل از ماده

كؼاردادام ظنمي ـتث ة کـاي ک اف را ىلغ يدق اغ در مرجي ک » كاف ىغي ىیگیغ 10ىادق

« . ىعانف مؼیش كاف تاقغ افػ اؿث

23

.143ياف، ص .117ؿیغىضيغکاو تاتای یؽدل، صاقیة انيکاؿب، ةعف ظیارات، ص 24 ياف 25 .142ىالاصيغ ؼاك، ائغ االیاـ، ص 26

ا در ؼ گؼفح قؼط غـ ىعانفث كاف ىغي چؼا كؼاردادام ظنمي را ة 10ىیعایو ةغایو ک ىادق

مؼیش كاف، افػ یي ىحتؼ قاظح ك ىرد صيایث كؼار دادق اؿث . در صاني ک اف كـيث دكـ كاف

کهي « در لد ك جغات ة ر کهي » ك يچی اف ةاب اكؿ آف« در لد ك ىاىالت ك انؽاىات » ىغي

ؼ چ جفاكجي ةی لد ك كؼاردادا كزد دارد ک كاف ىغي ىا کهي لد را در كؼاردادا ة کار ؼفح اؿث . ىگ

ىاردم ك کهي كؼاردادا را در ىارد دیگؼ ة کار ةؼدق اؿث .

فرفق بین كلمى عقد یا عقد و كلمى قرارداد یا قرارداديا :

کار رفح اؿث ك و کهي كؼارداد ك ة رم ک ىالص ىیكد در كاف ىغي ىا و کهي لغ ك لد ة

از ؼ ة کار ةؼدف ای دك « لد » ك کهي « كؼاردادا » كؼاردادا . ةتارت دیگؼ كاف ىغي ىا ةی کهي

کهي جفاكت كایم قغق اؿث . در صاني ک ىیغایو از ؼ ىي ك ىفـ ، ای دك کهي ىحؼادؼ یکغیگؼغ . ىذال

ئیو لغ كکانث یا كؼارداد كکانث ك يچی فؼفق يیکغ اگؼ ةگئیو لغ ازارق یا كؼارداد فؼفق يیکغ اگؼ ةگ

ازارق ك ایؼ ایا ، پؾ چؼا جغكی کغگاف كاف ىغي کهي لغ ك لد را ةؼام ىاردم ة کار ةؼدق اغ ك

كؼارداد ك كؼاردادا را ةؼام ىارد دیگؼ .

عقد چىیه تعریف شد است :قاون مدوي ما ۳۸۱در ماد

لغ تارجـث از ایک یک یا چغ فؼ در ىلاةم یک یا چغ فؼ دیگؼ جغ ةؼ اىؼم يایغ ك ىرد كتؿ اا

ةاقغ .

يی جؼیف ىیحاغ ةؼام كؼارداد ة کار ركد ك مضیش و ةاقغ چاچ ةگئیو :

كؼارداد تارجـث از ایک یک یا چغ فؼ در ةؼاةؼ یک یا چغ فؼ جغ ةؼ اىؼم يایغ ك ىرد كتؿ اا ةاقغ .

ىيکـث کـاي ةؼ ای لیغق ةاقغ ک كؼارداد صحيا ةایغ کحتي ةاقغ در صانیک لغ ك لد ىیحاغ و

از كؼاردادا ةا ای جفاكت ىحيایؽ کیو اقحتاق ةنرت کحتي ةاقغ ك و ةنرت قفاي . اگؼ ةعایو لد را

ظاغ ةد زیؼا كؼاردادا یؽ ىیحاغ و ةنرت کحتي ةاقغ ك و ة مرت قفاي . چاچ در صلؽ

قاظح قغق اؿث ك ةؼام ای دؿح از كؼاردادا صحي oral contractsکكرام دیگؼ ، كؼاردادام قفاي

ی ؼفی اا ، جؼجیتات ظامي ةؼام رؿیغگي دادگاي درؼ گؼفح قغق اؿث . انتح در مرت ةؼكز اظحالؼ ة

ادتات صق ك جغ در ىرد كؼاردادام قفاي ، ة آؿاي كؼاردادام قح قغق یـث ػ

ػ احكارات 107چاپ دو ػ مفض M . P . Furmstonقح Law of Contractىؼاز قد ة کحاب

. چاپ نغف . Butterworth &Co ( publishers ) Ltdؿـ ى 1981ؿاؿ

از احكارات 1993چاپ دكـ 98مفض Dictionary of Legal Termsك يچی ىؼاز قد ة

Baron ‘ s Educational Series , Inc . . چاپ اىؼیکا

ادا از ؼؼ دیگؼ جفاكت كایم پؾ چ اىهي ىزب قغق اؿث ک كاف ىغي ىا ةی لد از یک ؼؼ ك كؼارد

ةكد .

آچ ک ة ذ ىلي ىیؼؿغ ای اؿث ک جغكی کغگاف كاف ىغي ، يچاک از اف ةاب ؿـ آف

ىـحفاد ىیكد ، لد ىی در كاف ىغي را ةا ای کهي ) یي لد ( ىكعل کؼدق اغ ىاغ ةی ، ةی

، كدی ، اری ، كؼض ، كکانث ، وياف قؼط ، ىاكو ، ازارق ، ىؽار ك ىـاكات ، ىىارة ، زان ، قؼکث

لغم ، صان ، کفانث ، مهش ، ر ، ت ، ك كؼاردادا را ةؼام ةلی ىارد در ؼ گؼفح اغ ک اف ظامي

ةؼام آا در كاف در ؼ گؼفح كغق اؿث . ای جتیؼ ىلؿ ك كاةم كتؿ ةؼ ىي آیغ زیؼا جياـ ااع

ىا مرت ىي گیؼد در یچ زىاي ىضغكد ة ياف لد ىی در كاف ىغي تدق اؿث ىاىالت ک در زاى

ةهک ااع دیگؼ ىاىالت را ک در كاف ىغي اىي از آا ذکؼ كغق اؿث در ةؼىیگیؼد .

ىاىالت ةعةي دریافح ةدغ ک ( 1307نػا جغكی کغگاف كاف ىغي در ياف ؿاؿ جغكی ك جنیب آف )

دیگؼم ک جضث یچ یک از اكی لد ىی كؼار يیگیؼغ ىيکـث مرت ةگیؼد ةؼام ای ىر ، ىادق

كاف ىغي را یؽ اواف کؼدغ ة ای تارت ک : كؼاردادام ظنمي ـتث ة کـاي ک آف را ىلغ 10

كاف ائی 13ةؼام جائیغ ای جتیؼ ة ىادق يدق اغ در مرجي ک ىعانف مؼیش كاف تاقغ افػ اؿث .

دادرؿي ىغي ظدىاف اؿحاد ىیکیو ک ىیگیغ :

در داكم ةازرگاي ك داكم راز ة اىاؿ ىلؿ ک از لد ك كؼاردادا اقي قغق ةاقغ ، ظااف ىیحاغ ة

دادگاي رزع کغ ک لغ یا كؼارداد در صزة آف كاك قغق اؿث یا جغ ىي ةایـث در آسا اساـ قد .

آف ةی دك یا چغ فؼ ركاةي صلكي ةؼكؼار ىر از لد ياف لد ىی در كاف ىغي اؿث ک ةيزب

ىیكد ك ىر از كؼاردادا ةلی ىاردم اؿث ک جضث اكی دیگؼم غیؼ از اكی لد ىی ىنؼح در

.كاف ىغي ةی دك یا چغ فؼ ركاةي صلكي ةؼكؼار ىیكد

نافا دكث ؼ ك جـهي جی کغگاف ك كاف آئی دادرؿي ىغي ا 13ذکؼ کهيات لد ك كؼاردادا در ىادق

جنیب کغگاف ای ىادق را ىي رؿاغ ک و ةؼ لد ىنؼص در كاف ىغي كاكف ةدق اغ ك و ةؼ كؼاردادا ك

كاف ىغي اؿث آگاق ةدق اغ . 10ااع اا ک ىرد ؼ ىادق

قاهن مدهی : 01جوبى ياي مختلف ماده

در كاك دارام دك زت ىحيایؽ از یکغیگؼ اؿث ک در زیؼ جویش دادق ىیكد : كاف ىغي 10ىادق

یک زت آف ةؼام جز دادف كاوي دادگاق اؿث ةؼایک كؼاردادام ظنمي ـتث ة کـاي ک آف را ىلغ

را ىحتؼ يدق اغ در مرجي ک ةؼظالؼ كاف تاقغ افػ ك ىحتؼ اؿث یي كاف كؼاردادام ظنمي

ىیكاؿغ ك آا را ىرد صيایث كؼار ىیغغ .

ةاةؼای اگؼ یکي از ؼفی ای گ كؼاردادا ة دنیم ایک كؼارداد ، ظنمي یي ادم اؿث از زیؼةار

كاف ىغي ة كاوي ىیگیغ ة جلاوام ذیف آف 10جغاجي ک ةؼغق گؼفح اؿث قا ظاني کغ ىادق

ؼؼ ىـحکف از اساـ جغات را ىضکـ ك ىستر ك ىکهف ة اساـ جغاجف ک ك در مرجیک جغات ،

جاظیؼ در اساـ جغاجف ىزب كركد ظـارت ك زیاي ة ذیف قغق ةاقغ ة جلاوام ذیف اك را ة پؼداظث

ظنمي ک اگؼ ظـارت یؽ ىضکـ ک . ای اىؼ در ی صاؿ كغارم اؿث ة ؼفام ي كؼاردادام

ةعاغ از اساـ جغات كؼاردادم ظد ؿؼةاز زغ ةایغ ةغاغ ک چاچ ىرد جلیب ذیف جغات كاك

10قغ ، دادگاق آا را ىضکـ ة اساـ جغات ك ظـارات كاردق ةؼ ذیف ظاغ يد . ای یک زت ىادق

كاف ىغي اؿث .

ف ىغي اؿث ک ةـیار ىو ك گـحؼدق جؼ ك در ای قحار ىرد ؼ اؿث ک جياـ كا 10اىا زت دیگؼ ىادق

ااع كؼاردادام ظنمي را ةا رایث قؼط ىغرج در آف ىادق در ةؼىي گیؼد ةغكف آک از ای گ كؼار دادا ك

قؼایي ك اكی آا ة ر ظاص در كاف ىغي ذکؼم ةيیاف آىغق ةاقغ .

:قاون مدوي آوا را در بر میگیرد ۳۱اردادایي ک ماد اواع قر

اگؼ در ىك جغكی ك جنیب ای ىادق كاي كاوی آف آگاق تدغ ک چ اكی ك ىضحام كؼاردادام

ظنمي را ای ىادق در ةؼ ىیگیؼد ك آا را زیؼ پقف ك صيایث كاي كؼار ىیغغ اىؼكزق ىا ک جا قاغ

ةاام فارؿي ك اگهیـي ةـیار ىو ةدق ایو ك كؼیب ة یکنغ ع كؼاردادام ظنمي داظهي ك ةی انيههي ة ز

ـحیو ةهک صلكغااف ایؼاي ىا يال در جی ؼصام كؼاردادم ك یا ىػاکؼق ك ائي کؼدف آا ركم در ركم

صلكغااف کكرام دیگؼ ة کؼات پكث ىیؽام ىػاکؼق چ در ایؼاف ك چ در کكرام ؼؼ كؼاردادا كؼار

زؽء زؽء تارات ك ىفایو ای گ كؼاردادا ةا ارای فرىؿ ام كاةم يم ك ؼصام گؼفح اغ ك ركم

ىعحهف ك زایگؽیي ، ای گ كؼاردادا را از مرت یک ؼف ک در ةغك ارای ؼح يغجا ىحىي ىاف

ك در ای گ ىارد ؼفام ظارزي ةدق اؿث ة مرجي درآكردق اغ ک ىحىي ىاف ؼفی كؼاردادا ةاقغ

لكام ىدؼ ك ؿازغق ظد را از ؼ صلكي ، ة ىازات زت ام دیگؼ كؼاردادم ىاغ زت ام ىاني از

زيه ةاکي ، في ، ةازرگاي ك غیؼق ک ةؼغق کارقاؿاف رقح ام ىؼة ةدق اؿث ایفا کؼداغ .

كؼاردادام ةؽةاف اگهیـي راىيال ؼفام ظارزي ة جویش ىهب ای اؿث ک پیف یف یا ؼصام

ؼفام ایؼاف ارای ىیغغ جا ىرد ىػاکؼق كؼار گیؼغ ك ائي ك ةاالظؼق اىىاء ك ىتادن قغ .

درمغ ة ف 90جا 80ؼصا یا پیكیؾ كؼاردادا ک ؼفام ظارزي ة ؼفام ایؼاي ارای ىیغغ ةی

درمغ ىحىي ؼفام ایؼاي اؿث ةا ای یث ک در ىػاکؼاجي ک ةا 20جا 10ی قغق ك ؼفام ظارزي ج

ة ؿد ؼفی 50ػ 50يایغگاف ؼفام ایؼاي ، ركم ةغ ةغ كؼارداد ة يم ىي آیغ آف را ة مرت

یغق قغق اؿث ک درآكرغ جا ة يی ـتث ىحىي ىاف ؼ دك ؼؼ ةاقغ . ىحاؿفا در ةـیارم از ىارد د

ؼفام ایؼاي ای گ كؼاردادا ةا جـهي چغاف کافي ة زةاف ظارزي كؼارداد ك ةغكف اؿحفادق از جسؼة ك

جعنل صلكغااف ایؼاي ىتادرت ة اىىاء ك ىتادن كؼارداد کؼداغ ، در حیس ةـیارم از ای كؼاردادا ةنرجي

غات ؼفام ایؼاي ةا ؼفام ظارزي ظد ةاقغ اىىاء ك ىتادن قغق اغ ك ک فاكغ جادؿ ك ةؼاةؼم صلؽ ك ج

ىغجا ةغ ؼفام ایؼاي ىحز اةؼاةؼیام كؼاردادم قغق اغ ک ىحضيم زیاام گفث گؼدیغق اغ . ك از اةحغا

ادؿ ؿاظح كؼارداد یا ىحز ايیث كؼارداد ك ىضحیات آا كغق اغ یا ة لف كکیم ك ىكاكر صلكي در ىح

كاكف تداغ یا ةاالظؼق ة دنیم اىـاؾ در پؼداظح ىتهغي ة اف صق انؽصي ة كکیم ك ىكاكر صلكي

عاؿح اؿث كؼارداد را ةنرجي درآكرد ک ىحىي صلؽ ك جغات ادال ك ىنفا ؼفی ةاقغ جا ة اف

حاغ کارام ىوع كؼارداد را ةض ىهب ك ىرد ؼ ؼفی یک ىغرؾ كاي ظب در ؿ ىغت كؼارداد ة

ة پیف ةتؼد ك صق ك صلؽ ؼفی را صف کغ .

اىا از ؼؼ دیگؼ ای اىیغكارم ـث ک ةا جي ک در اكـاـ كؼاردادا ، ةعنص كؼاردادام ةی انيههي ة

از ظغىات صلكي كکالء ك ىكاكری صلكي ىحعنل كزد آىغق رفح رفح ةؼ جغاد ىغیؼاف ك ؼفام ایؼاي ک

اؿحفادق ةيایغ ةیكحؼ ك ةیكحؼ قد ، ك در حیس كؼاردادائي ک ىلغ ك اىىاء ك ىتادن ىي قغ از ؼ

ىـائم صلكي ك جغات ؼفی در ىكیث ىضکو ك ايیاف ةعكي كؼار گیؼغ ک ظؼ ىاز قغف ؼؼ

از ةی ةؼكد ك در چاف مرجي اگؼ ىردم در كؼاردادم ک ظب ركم آا از زت ام ایؼاي ةا ظـارات ك زیاف

ىعحهف از زيه صلكي کار قغق پیغا قد ک ؼؼ ظارزي در اساـ جغاجف کجاي یا ظددارم کؼدق ةاقغ

ت ؼ كؼارداد در ةعف ؼؼ ایؼاي آف ةعةي ىیحاغ ةغكا از ؼیق ىػاکؼات دكؿحا ک ةایغ زؽك ىفاد ك ىغرزا

رؿیغگي ة اظحالفات ةاقغ ة صم ك فنم آف ىرد ةپؼدازد ك در مرت ة حیس ؼؿیغف ىػاکؼات ، ة ىؼاز

مانض ک ای ىرد یؽ ةایغ در كؼارداد جنؼیش قغق ةاقغ ىؼاز ك دادظاي کغ ك صق ظد را ةا ظـارات

گاق ك ازؼام آف ةگیؼد . كاردق ىانت ك ادتات کغ ك از ؼیق رام داد

ك 27کغ گ كؼاردادال ةغكف ؿاةل ك ذکؼ اـ در كاف ة لد اىی جتیؼ ى اىؼكز صلكغااف ؼف از ای

:گیغ كاف ىغ ایؼاف و ک ى 10ىادق

تاقغ، افػ اغ در مرج ک ىعانف مؼیش كاف كؼاردادال ظنم ـتث ة کـا ک آف راىلغ يدق

.اؿث

در مغد ةیاف يی اىؼ ك امم آزادل ارادق در احعاب ع كؼاردادا ك جز ة ىوع جؼاو ك صاکيیث ارادق

ؿتب ةدق كاف ىغ ةغی 10ةاقغ. در امم، جأؿیؾ ىادق ؼفی لغ ك جأکیغ ةؼ امم نؽكـ كفال ة لغ ى

ك پیچیغگ ركاةي صلك ك وؼكرجال ازحيا، در ضق ایساد اؿث ک افؼاد ةا جز ة پیكؼفحال اكحنادل

انؽاـ ك انحؽاىال ىفیغ آزاد ةاقغ ك كاف و آف دؿح از كؼاردادای را ک امؿ که ك قؼایي اؿاؿ لد ك

.اظالؽ صـ در آا رایث قغق اؿث افػ ةغاغ

27

؛ ىضيغزفؼ زفؼل نگؼكدل، 156ػ 154، ص1تغانؼزاؽ اصيغ ؿرل، انؿیي ف قؼح انلاف انيغ انسغیغ، ج

.462ك 460جؼىینژل صلؽ، ص

قاون مدوى ۳۱پیشیى ماد

ؽ. آغاز گؼدیغ ك در پ آف ةا انضاؽ ك 1324جنیب كاف اؿاؿ ىكؼكیث در ؿاؿ جاریط صلؽ زغیغ ایؼاف ةا

ؽ. ة كیژق امم دكـ ای ىحيو، 1325قتاف 29در جاریط « ىحيو كاف اؿاؿ»جنیب امؿ دیگؼل ة اـ

كـ یافث؛ ؼ چغ جغا (1)ک ةؼ اؿاس آف، كق ىل ىف گؼدیغق ةد كای ىتق ةا قؼع ة جنیب ةؼؿاغ،

ىادق اؿث ة ىزب ىادق كاصغق 955در يم آف امم ىحؼكؾ ىاغ ك ةعف اكؿ كاف ىغ ک ىكحيم ةؼ

« 18/2/1307كاف ازازق ازؼال الیض كاف ىغ جا ىك االـ رأل ك کيیـیف پارنيا غنی ىنب »

( ة جنیب رؿیغق، ادؼل از اياؿ امم دكـ ىحيو جا ةا یک كیاـ ك كد )ةغكف ؼگ ةضذ در ای زىی

كاف اؿاؿ

______________________________

ىسهؾ ىلغس قرال ىه ک ةا جز ة جأییغات صىؼت اىاـ »امم دكـ ىحيو كاف اؿاؿ ىكؼكیث: .1

اىذانو ك اى ىهث ایؼاف جأؿیؾ قغق اؿث ةایغ در یچ نؼل از نؼ )ر( ك... ك ىؼاكتث صسر اؿالـ کذؼ انه

كؿهو آن ك هی اهلل صىؼت ظیؼاالاـ مهانار، ىاد كای آف ىعانفح ةا كاغ ىلغؿ اؿالـ ك كای ىو

غاقح ةاقغ ك ىی اؿث ک جكعیل ىعانفث كای ىو ةا كاغ اؿالىی ةؼ غق هيال االـ اداـ انه

ةؼکات كزدو ةدق ك ـث. نػا رؿيا ىلؼر اؿث در ؼ نؼل از انار یأج ک کيحؼ از پر فؼ تاقغ از

ال ىحغیی ک ىه از ىلحىیات زىاف و ةاقغ ة ای ؼیق ک هيال االـ ك صسر اؿالـ ىسحغی ك فل

ىؼاز جلهیغ قی، اؿاى ةیـث فؼ از هيا ک دارال مفات ىػکرق ةاقغ ىؼف ة ىسهؾ قرال ىه

ؽ یا ة صکو كؼ جیی ةيایغ. پر فؼ از آا را یا ةیكحؼ ة ىلحىال نؼ، اىال ىسهؾ قرال ىه ةاالجفا

يدق ك ة ؿيث ىیث ةكاؿغ جا ىادل... ک ىعانفث ةا كاغ ىـهو اؿالـ داقح ةاقغ ؼح ك رد يایغ ک

28.قد ىؼجى راكغل، ؿیؼ كاف ك دادگـحؼل در ایؼاف...، دیغق ي «...اف كایث پیغا کغ

اف ة اؼ زاى كا ة ج کؼدق اؿث ك ة جت آف، آزادل ارادق كاف ىغ ایؼ 10از آف جاریط اؿث ک ىادق

كاف ىغ در صلؽ 10و ة ر وي از وياث ازؼا ةؼظردار گؼدیغ. انتح تایغ جنر قد ک ىفاد ىادق

پای ةدق ایؼاف اؿالى ؿاةل غاقح ك ای جأؿیؾ صلك، اةغاع یـغگاف كاف ىغ یا جلهیغ از صلؽ ارك

ة كیژق در ىرد قؼكط ىؼةط ة صلؽ ك اىاؿ از « ىتضخ قؼط»اؿث؛ زیؼا گػقح از ایک فلال اىاىی در

یؽ ةؼال جأىی آزادل افؼاد ةدق اؿث. زي زیادل از فلا « لغ مهش»اغ ك ىایث يی امم پیؼكل کؼدق

غ، ةهک ةا اؿحاد ة ةؼظ از آیات ك ركایاج ک در آیغق ا را ىضنؼ ة لد ىی غاـح« نؽكـ كفال ة لغ»

ؽدیک ىرد اقارق كؼار ظاغ گؼفث، کهی ىاىالت لالی را ک ةا ىازی قؼ ىافاج غاقح ةاقغ مضیش

غ كاف ى 10ة فؼض ک ىادق » 29.اغ يی زث، ةؼظ از صلكغااف ىـهياف گفح اغ. ة انفا داـح ك الزـ

ایؼاف از صلؽ فؼاـ اكحتاس قغق ةاقغ، وؼكرج ةؼال ای کار تدق؛ زیؼا در فل اؿالـ ة ای ىـئه جز

30.قغق اؿث

كاف ىغ، جضالت پغیغآىغق در صلؽ ىو ایؼاف ةغ از پیؼكزل الالب اؿالى، 10ايیث ىفاد ىادق

ىو ةا ىازی اؿالى ة ظنص ىفاد امم چارـ جغكی كاف اؿاؿ زغیغ، ك وؼكرت اتاؽ كای

هتغ ک در ای زىی پژكك اساـ گیؼد. نػا در ای ةعف، وي كاف اؿاؿ زيرل اؿالى ایؼاف، ى

كاف ىغ در صغ جاف ة ىتا فل ك كهيؼك کي ك کیف آف ظایو 10ةضخ جضهیه از ىفاد ىادق

.پؼداظث

28

.4قح ىـد صائؼل، ص« كاف ىغ 10جضهیه از ىتا فل ىادق »اكحتاس از: رؿان

29 .2كاف ىغ، ص 10ىـد صائؼل، ىتا فل امم آزادل كؼاردادا ك جضهیه از ىادق

30 .190ىضيغزفؼ زفؼل نگؼكدل، صلؽ ىغ )ر ػ مهش(، ص

تعریف اراد

گ ای «ارادق»ةا ةؼ آچ در کهيات ك گفحار امنیاف ك فیهـفاف ىکؾ گؼدیغق

کغ... ك ؿؼاساـ، ارادق تارت اؿث از قؽ ك کكف یافح ة اىؼل ک آدى آف را درؾ ى»جؼیف قغق اؿث:

ة « ارادق»یؽ از «كگؼدد ىگیؼد ك یا آک جؼؾ آف اىؼل ک درؾ ك قاؿای قغق اؿث یا ىرد يم كؼار ى

چی جؼیف «ارادق»اىا در صلؽ اةحاج )قادىا( ك روایث ك ة تارت دیگؼ ة قؽ اکیغ جتیؼ قغق اؿث،

:گؼدیغق اؿث

ارادق، صؼکث فؾ ةؼال ایساد یک پغیغق صلك اؿث پؾ از جنغیق ىفث آف؛ ة اف ىذاؿ، قعن یک

قد ك پؾ از ارزیاة ك جؼزیش ىاف ظؼیغ آف، غ، در دركف ىیم ة جيهک آف پیغا ىةی ال ى کاال را در ىغازق

اـ دارد. فؼكقغق و پؾ از االع « روا»آیغ. ای ىؼصه در امالح صلك الك ة ىانکیث آف ة كزد ى

ة ؿد ظد دیغ، كنغ کغ ك اگؼ فؼكش آف را از ارادق ك جلاوال ظؼیغار، آف را در مفض ذ ظد ىکؾ ى

.کغ، نک ةؼال جضلق ظارز لغ... یاز ة اةؼاز ارادق اكای دارد اكال ىاىه را ى

ثمر عملى اصل حاکمیت اراد در قراردادا

ؽد كاو ىؼح قد، « لد غیؼىی»كاف ىغ ای اؿث ک اگؼ ؽا در ىرد 10ديؼق يه ازؼال ىادق

صؼاز ككع ؼف كؼارداد ك اياؿ قؼایي اؿاؿ مضث آف )یؼ روال ؼفی ك ىكؼكیث دادرس پؾ از ا

زث ىاىه ك ىهـ ةدف آف( ةایغ ةؼ اؿاس ىفاد كؼارداد ك ارادق ؼفی، صکو كىی را ركق کغ ك صق غارد

آچ ةغاف ىهحؽـ گؼدیغق، ىاؼ ة ةا ازؼال غانث ك كاغق اناؼ، قؼایي لغ را جغیم يایغ یا ىحغ را از

ةاقغ، دادرس ةایغ ةؼ اؿاس كاغ ىعنص آف لد، « لد ىی»کغ. در صان ک اگؼ اظحالؼ، ىؼةط ة

.رؿیغگ کغ

كیغ ك قؼط( ارادق یـث؛ زیؼا ةاةؼای، پػیؼش امم آزادل كؼاردادا ىـحهؽـ احلاد ة صاکيیث ىهق )ةغكف

ال يه اصحؼاـ اغ ک صکىث كاك ةا كاف اؿث، كن ةؼق لالل زاى ةكؼل ة كیژق ىـهيااف پػیؼفح

ة پیياا )جا ككح ک ىزب اظالؿ در و ازحيا ك ىغایؼت ةا ىلؼرات قؼ ك كا گؼدد( ةاخ قغق

ال ازحيا ك اف امم، پػیؼفح قد ك ىتال كاك آف، ىالصآزادل كؼاردادا ة »اؿث ک

جؼجیب، امم آزادل كؼاردادا ىتال جسؼة ك اكحنادل دارد ك اصحؼاـ ة آف، اغیك اكحنادل اؿث. ةغی ىنهضث

.ـت اؿث

ؽع از ازحياع، جاغ ة ر ىح قد ک اـاف در ىغار ىـائم ازحيا ي رىؽ ای ىضغكدیث از آسا کكف ى

ىوع ةضخ كؼار گیؼد پؾ در كاك آزادل ارادق فؼد در صاؿ زغگ ازحيا ىغ ؼ اؿث ك در ای صانث،

كغر كؿی عاغ ةد ک ىنانش ازحيا را در ىؼض ىعاؼق كؼار دغ ك یا و يى كهيؼك آزادل افؼاد، آف

31«.را ىعحم کغ

وام مشريعیت عقد بىخاستگا اصل آزادى اراد ي زمیى

پیكؼفث مث، فؼاو آىغف زىی گـحؼش ركزافؽكف كؼاردادا، ك جؿ ىضغكدق ىاىالت، ىزب قغ ک

از كؼا كتم در کكرال اركپای ىؼح قد، اىا در کكرال « آزادل ك صاکيیث ارادق در كؼاردادا»ىـئه

ة ركق در کهيات فلا « دق ك آزادل ارادق در اىؼ كؼارداداامم صاکيیث ارا»اؿالى اگؼچ امالصاج یؼ

ةـا ای اكی ک ةغا در آدار صلكغاال ىـهياف یؽ دیغق قغ، از صلؽ کكرای قد ك چ دیغق ي

.41ػ40، قح ىـد صائؼل، ص«كاف ىغ 10از ىتا فل ىادق جضهیه »اكحتاس از: رؿان 31

(92)مفض 9قيارق « انیات ك صلؽ

یؼ فؼاـ، كارد کكرال اؿالى گؼدیغق ةاقغ، كن از ؼ ىال ركح ای ةضخ در فل اؿالـ كزد دارد ك

، قؼایي مضث قؼط، نؽكـ یا غـ نؽكـ میغ )كانب ةیا( ظاص در لغا، «ىاات»فلا در وي ىتاصخ

اغ. ة را فؼاو آكردق« آزادل ارادق»امم اةاص ك...، ای ىوع را ىرد ةؼرؿ كؼار دادق ك زىی پػیؼش ـت

ا، در اغیك صلك فل گ ىلن ت ایرؿغ كؼا كتم از ؿاىاف یافح صلؽ اركپای ك پؼداظح ؼ ى

آزادل « لغ مهش»اؿالـ، ای امم )آزادل ارادق در كهيؼك ىاىالت( كزد داقح اؿث. الكق ةؼ آف، اؿالـ از راق

ةؼال زاى ىحيغف آف «آزادل ارادق»ال از جاریط ک ارادق افؼاد را جا صغكدل جأىی کؼدق اؿث، آف و در دكرق

از « آزادل ارادق»قاظح یا صغاكم ة ظة قاؿای كغق ةد. ةا ای ىلغى ة دالیم ك ظاؿحگاال ركز ا

:قد ىؼ فل اؿالـ اقارق ى

(الف( اصل اباح )جاز

ة صنؼ له، اصکاـ جکهیف قؼع را ة پر دؿح كزب، صؼىث، اؿحضتاب، « امؿ فل»فلا در کحاةال

گاق ک ة چیؽل جهق گیؼد، یا ة ض هب زؽى ك اغ؛ زیؼا ظاب ظغاكغ آف و کؼدقکؼاث ك اةاص جلـی

قد، یا هب جؼؾ فه ةا ى از لیه انؽاى فم ةا ى از جؼؾ اؿث، ک از چی صکي جتیؼ ة كازب ى

فؼض اگؼ زاب فم ة ض انؽاى اؿث، ک آف را صؼاـ ظاغ ك یا هب ة ض غیؼ انؽاى اؿث. در ای

رزضاف داقث، ىـحضب اؿث ك اگؼ زاب جؼؾ، رزضاف داقح ةاقغ ك فهف ىؼزح ك ةغكف لاب ةاقغ ىکؼكق

.قد ك اگؼ فم ك جؼکف ىـاكل ك ةغكف رزضاف ك ىؼزصیث ةد ىتاح ظاغ ةد اىیغق ى

جاف كائم قغ؛ زیؼا ىالؾ ادق لك يانتح در كهيؼك اصکاـ انؽاى قؼع، ظارج از دایؼق اؿالـ، ةؼال آزادل ار

ةـا در آچ ة كاگػارل در اؿالـ كزد ىنهضث یا ىفـغق فؼدل یا ازحيا اؿث جز ة ف ك وؼر. چ

اؼ، وؼرل اؿث )ىذم ىلؼرات وياف، دی ك كناص( ىنهضث ةاقغ ك یا آچ دارال ىفـغق اؿث؛ ىذم رةا، در

ك ظؼد آدى ىيک اؿث ىىار ك ىاف اؼل ك ؿض را درؾ کغ، كن كزد ك آف ىاف فؼدل دیغق قد،

ىیار در كاگػارل ایث ة ىنانش ك ىفاؿغ اؿث ك غـ آا ىالؾ در جكؼی ك كاگػارل تدق اؿث، ةهک

صـ آظغ در كاك، راة اصکاـ ك ىلؼرات قؼ ةا ىنانش ك ىفاؿغ، راة هث ك ىهؿ اؿث. ة گفح ىؼ

انه ك آیة (1)،«اگؼ دنیه ةؼ كزب یا صؼىث تد، امم اةاص ك جؼظیل صاکو اؿث»ظؼاؿا در کفایة االمؿ:

ال ک ةؼ کحاب کفایة االمؿ دارغ، در جأییغ فؼىایف اؿحادقاف هی و در جهیل ك صاقی ةؼكزؼدل رصية انه

دنیم كائالف ة اصحیاط ك صؼ ك ى كتم از كركد اذف ك رظنث از اصی )ىؼصـ آظغ ظؼاؿا( ك در ىلاـ رد

:گیغ قارع ى

آاف آفؼیغ ك یم اـاف ة [ظغاكغ ي اقیاء را ةؼال جیف ك زیـح ةغگاف ك ةؼؼؼ کؼدف یازال ]فؼل

ة الكق ایک ظغاكغ، قد ىگؼ ةغ از ةؼآكردق قغف یازایف کياؿ فـا ]ىرد ؼ ظغاكغ[ ىيک ي

فیاض ك کؼیو اؿث، از ؿاصث كغس رةة اك ة دكر اؿث ک ةغگاف را از جنؼؼ ]در اىرل ک ظد ـتث ة

32.آف ؿاکث اؿث[ ةاز ةغارد

ةاقغ. ةؼكزؼدل ىذم ةـیارل از فلال دیگؼ كائم ة امم اةاص ك غـ صؼ ى انه ةاةؼای ىؼصـ آظغ ك آیة

جاف گفث در ىاردل ک ى مؼیض از اصی قارع ؼؿیغق ةاقغ، یا اىرل ک زب ای امم ىپؾ ة ى

آزادل »االةاص، ة جاف ة اؿحاد امانة ظیؽغ، ى ةانيآؿ ة ىغایؼت ةا امؿ ك واةي ك ىارو ةا آا ةؼي

.كائم قغ «ارادق

ال ک صکو مؼیض درةارق آف كزد اف فلا در ىرد ىـئهآچ ةیاف قغ، ؼ اکذؼ فلیاف اىاىی اؿث، كن ىی

دغ، ك ةى غارد، اظحالؼ ؼ اؿث؛ ةؼظ در مرت قت در صهیث ك صؼىث، اصحیاط ك جكف را جؼزیش ى

ةاقغ ك ةؼ فؼض ال ى االةاص انضؼ، ك ىحلغ ة جضؼیو اقیال ىػکرغ؛ اىا اکذؼ امنیاف، امانة ؼفغار امانة

اـ لك كائم قغ، انتح قد ةؼال آزادل ارادق اـاف در الاد كؼاردادال ة مضث ای ؼی، ة اجکال آف ى

زا، زیؼا ایک از امم ىػکر ةحاف در كهيؼك ىاىالت اؿحفادق کؼد، ظد ىضم ةضخ اؿث، چف كغر در ي

یال ىزد در تیث اؿث ك صکو قارع مؼفا ة ای االةاص، زاز جنؼؼ در اق امانة ىحیل از ىارد انؼاؼ

32

.348ىضيغکاو ؼكل )ىؼكؼ ة آظغ( ظؼاؿا، کفایة االمؿ، ىؤؿـ آؿ انتیث، ص

اننض كز غارد؛ زیؼا اةاص گیؼد ك جـؼل دادف آف ة ةاب ىاىالت ىكکؾ دؿح از افاؿ اـاف جهق ى

« فـاد»صکو جکهیف قارع اؿث ك صاؿ آک مضث از اصکاـ كو اؿث، الكق ةؼ آف، امم اكنی در ىاىالت،

اغ ك ىلحىال اؿحنضاب صانث ؿاةق، غـ ؼ لغ، اىر صادد اؿث ک ي ىـتؽ ة غـاؿث؛زیؼا آدار

كزب ي آاؿث ك مضث ک از اىر قؼ ك ىضحاج زم قارع اؿث، ةایغ اصؼاز گؼدد، كگؼ لغ ىؽةر

ك جؼؾ ىکهفاف در جأدیؼل در لم ك احلاؿ غارد )امم غـ لم اؿث(. ةاةؼای، اةاص ک ىوع جـاكل فم

جؼ »... گیغ: ؿع آكاىضيغةاكؼ ةتا یؽ ک ى .ةاقغ احفاع از اقیاؿث، كادر ة ادتات مضث ىاىالت ي

ىؤیغ ای « ...ىيا جها أف األمم ف انياىهة انفـاد ك غـ اننضة، إال أف یذتث اننضة ةغنیم ى إزياع أك ل

.ىهب اؿث

وبدن عقد ي قرارداداب( تقیفى ي حصرى

ةاقغ ادتات جكیف « امم آزادل ارادق در اساـ ك الاد كؼاردادا»ال ةؼال جاغ پكحا از زيه اىرل ک ى

تدف لد ك اةاؿ صنؼل ةدف آاؿث؛ زیؼا فلا درةارق ای ىـئه ؼ یکـا غارغ؛ ةؼظ از آا لغال

داغ ك ةؼال ىكؼكیث ى قغق در فل؛ یؼ ازارق، ةی، ىؽار ك مهش اظحمضیش را ىضنؼ ة لد ق

اـ ياغ لد ىی، در پ ل ظاص ك اىىال قارع كؼاردادال ىـحضغث )ةغكف ذکؼ اـ در فل( ك لد ة

...گ ک درةارق ةی، مهش، وياف ك ةاقغ؛ ی ياف ى

مهش در ردیف لد ىی اف ظام یـث؛ زیؼا مهش ىهق جـانو »اغ: گفحةى از صلكغااف ىامؼ

ةگؼیغ ة: ىضيغزفؼ زفؼل نگؼكدل، « اؿث ك جـانو ة جنؼیش صػاؽ ام نغث، چیؽل زؽ جؼاو یـث...

غیخ تل ك ص «اننهش ظیؼ»ك «انتی أصم انه»ة ادن ظاص ای لغا ىاغ ىسي ىضك كاف ىغ

ك« ةیيلغ »اـ ك غیؼىنص ك پیغا ىاغ قد، ـتث ة كؼاردادال ة اؿحاد ى «انؽیو غارـ»

قيارغ. در غیؼ ای مرت ای كؼاردادال پیغا از ؼ آاف افػ یؽ كزد دنیم ظاص را الزـ ى« ؿؼكفه»

أكفا »از ؼ ماصتاف ای دیغگاق، يـ آیاج یؼ .داغ یـث ك در حیس كهيؼك آزادل ارادق را ىضغكد ى

ک قیغ دا در ىـانک االفاـ درةارق یؽ ىنؼؼ ة كؼاردادال ىحغاكؿ در زىاف قارع اؿث، چاف« ةانلد

:گیغ ى «ىغارؿ»لغ

غق ک لغ ىغارؿ، ىاىه ظام اؿث ک ةؼال اىؼ درظحکارل در زىی ةی ماصب زىی ك قعل غؼس

قد، ة ای مرت ک ةغ از رقغ درظحاف، ؼ دك فؼ در درظحا قؼیک ةاقغ ك ای از ؼ ىا درظث كاك ى

ةاقغ ك آف ]اذف] در ایسا )اىاىی( ك اکذؼ اى ةام اؿث؛ زیؼا لغال ىاكو ىحكف ة اذف قارع ىلغس ى

33.یـث

ك ةؼداقث از آف ةغ از لم دك ازياع « أكفا ةانلد» ىؼصـ ؿیغزاد اىه و درةارق ىال آی قؼیف

:گیغ ى

را لغال رایر در زىاف ؽكؿ آی قؼیف؛ « انلد»گ اؿث ک ىؼاد از کهي ةاةؼای زي ةی دك ازياع ای

34.اکف در کحب فلا ىىتط اؿث ةغایو از كتیم ةی ك ازارق... ک و

ة « نؽكـ كفال ة لغ»دیگؼل از فلا ك زياح از ىفـؼاف ةؼ ای ؼغ ک صکو در ىلاةم ای دیغگاق، گؼكق

لد ىی اظحناص غارد، ةهک کهی كؼاردادا ك ىاىالت لالی را ک درةارق آف از ؿل قارع ىلغس ى

.قد ؼؿیغق ةاقغ قاىم ى

افق ك جؼاو ک در ؼؼ االؽ لغ یا كؼارداد ةؼ آف داغ(، ؼ ع ج ةاةؼای ؼی )ک لد را جكیف ي

اصکاـ ىاىالت « ىوات»انفاؿث؛ زیؼا ىيک ةاقغ ك ىعانفح ةا اصکاـ قؼع غاقح ةاقغ، مضیش ك الزـ

قغق، در ؼ ؼؼ كؼارداد جهل قد، پؾ کاف اؿث ک جؼاو كاك .جكیف )ىحكف ةؼ ةیاف قارع( یـحغ

33

.71، ص5انغی ة ه اناىه، ىـانک االفاـ، ج زی

34فانسي ةی اإلزيای أف ضيم انلد ه أزاؿا انيحغاكنة انيدة ف ذنک انؽىاف : »284، ص8ىفحاح انکؼاى، ج

انیات ك صلؽ .«...انيىتة ف کحب انفلاء ف ػا انؽىاف؛ کانتی ك اإلزارة ك ض ذنک ىيا هيث ىایح... ك قک ف مضح

(96)مفض 9قيارق «

أك »ك صغیخ تل انيؤىف « جسارة جؼاض»، «أكفا ةانلد»االؽ ادن )یؼ آی قؼیف گاق يـ یا آف

« كناى»ك ة ةیا دیگؼ « كغق كؼارداد»غ قؼكو( ةیغ اؿث قاىم آف كد. ة يی دنیم « انيـهيف

انفاؿث؛ زیؼا ـث( الزـ)ک ىيک اؿث جنر قد جا زت اظالك دارد ك دارال وياث ازؼال صلك ی

کغ ك ای انحؽاـ ة ىزب يـ فؼض ةؼ ای اؿث ک یک از ؼفی در ىلاةم دیگؼل جغ ة اساـ يه ى

جسارة »ك االؽ «أكفا ةانلد»ك يـ « انيـهيف غ قؼكو»یا «انيؤىف غ قؼكو»تل ىكر

ة دنیم کذؼت ىارد کارةؼد آف در ىاىالت ةاقغ( افػ ةدق در ا ةؼ ایک ذکؼ نف جسارت جاة« جؼاض

کهی احتار آف تایغ جؼدیغ کؼد. ك قایغ ةا ةؼ يی ةؼداقث، ىؼصـ ىالاصيغ ؼاك در کحاب ائغ االیاـ

.انفا داـح اؿث ك انحؽاىات را كازب« ا كغق»

قد، اگؼ در وي لغ کاح یا لغ الزـ دیگؼل ذکؼ ؼح ىای ک كتم از ازدكاج ى اىا درةارق قؼایي ك كغق

كد، احتارل ةؼال آا یـث؛ ىگؼ ایک از قؼكط ةائی ةاقغ زیؼا در ظنص لغ کاح، ازياع ةؼ ای اؿث

ک قؼایي ىرد ؼ ؼفی لغ ةایغ در وي یا ةغ از آف ىؼح قد ك اگؼ كتم از لغ ىؼح قغق ةاقغ،

:کغ ةاقغ، چاف ک ىؼصـ ؼاك و ة ای کح اقارق ى فا يان الزـ

ىلحىال يىات پیكی، كزب كفال ة ىهق قؼط اؿث، ظاق كتم از لغ ذکؼ قغق ةاقغ ك ظاق ةغ از ...

آف، ةهک اگؼ لغل و در ىیاف تاقغ )ك قؼط ة مرت كغق اساـ کارل ىؼح گؼدد( كفال ة آف قؼط الزـ

اؿث ىگؼ در قؼط ظیار؛ زیؼا ک كزدش ىحكف ة جضلق لغل اؿث، ظاق آف لغ ىلارف ةا قؼط ةاقغ یا

ىلغـ یا ىحأظؼ از آف، اىا قؼال ىؼح قغق در كتم از لغ ازدكاج ة ازياع هيا از دایؼق نؽكـ كفال ة قؼط

ریو، ةهک در ركایات زیادل ة فذ قؼط ةغ از ظارج اؿث؛ اىا در غیؼ ةاب کاح دنیه ةؼ ظؼكج از نؽكـ كفا غا

.کاح جنؼیش قغق اؿث

:کغ ادؼ ى کغ کاح، قؼال كتم از ازدكاج را ة ركایاج و كزد دارد ک دالنث ى

کغ ك ادؼ ى آف را ة انـالـ فؼىد: ؼ قؼ ک كتم از کاح ة كزد آىغق ةاقغ، لغ ازدكاج، اىاـ مادؽ هی

.ةاقغ چ از قؼكط ک ةغ از الاد پیياف زاقی )صغاكم در وي لغ ظارج الزـ( ىلؼر گؼدد، ركا ىآ

انفا راک ى درةارق آا ؼؿیغق ةاقغ، الزـ« ىاىالت لالی»جاف گفث: گؼك از فلال اىاىی ةاةؼای ى

:دك ىهب ذیم ظالم کؼد قد در اغ ك ظاؿحگاق ای دك دیغگاق ىحلاةم را ى داـح

اظحالؼ فلا در اؿحتاط از ادن اصکاـ، چاف ک ةؼظ ىاغ ماصب زاؼ ة کار ةؼدف انفاظ در لػد را از .1

اغ ک ة اف ىذاؿ، در لغ مهش، ة کػار ك ةى ةا اؿحفادق از ةؼظ ركایات، اصحياؿ دادق.اغ وؼكریات قيؼدق

؛ امػانة اننػضة 27اف ) «اناكی»یؽ فلی ىاغ ؿیغىیؼتغانفحاح ىؼاغ در ك 35.ةؼدف نف، قؼط تاقغ

را اؼ ة لد ىحغاكؿ در زىاف قػارع « أكفا ةانلد»ف انلد( کـا را ک ةا جيـک ة دالیه، آی قؼیف

:داغ، چی ىرد ظاب كؼار دادق اؿث ى

يا ة دكر اؿث چ رؿغ ة یک ای اصحياالت ؿـث، صح از یک فلی کار گػاقح دالنث آقکار آی کؼیي ةا

آیغ ك ژرفگؼل در ىهب، ةهک اضؼاؼ از ىـیؼ فلی؛ از ای رك اصحياالت ىػکر دكث در فو ة قيار ى

گؼل ذكؽ ك اق از جعیالت اؿث ک قایـح ىحعنناف یـث؛ ة كیژق آک فلال ةؽرگار ىا یک پؾ از دی

(4).گياف رأل آاف افػ ك دكث آاف ةیكحؼ ةدق اؿث اغ ك ة ةغكف جز ة ای ىاككات ة آی جيـک زـح

35

.90صقیط ىؼجى انارل، انيکاؿب،

ال ی ك رقغ ؿایؼ وؼكرجال ازحيا، جضالت اكحنادل، جؿ ةیكا: ىاؿتات ازحيا ك ةؼكز پغیغق .2

اؿاؿ در ةؼداقحا ك گؼقال افؼاد از زيه فلیاف ك ، جأدیؼ «ىلحىیات زىاف»ال هـ ك در یک ؿع رقح

ىسحغاف دارد ك ادیغق گؼفح ای اىؼ ىؼادؼ ةا اکار كاكیحاؿث. ةغی اؿث ىؼاد از جؿ ةیكا، جغییؼ افق

ى ک امؿ ك ةیاال فکؼل اقعاص جؼ ة اصکاـ داةث قؼ اؿث، ةغاف دیغ ك گؼش ی ك يیق

دگؼگ گؼدد، ة اف ىذاؿ، از کالـ ةـیارل از فلال پیكی پیغاؿث ک احتار ؼ لغل را دؿحعش

ر ک ةاقغ. در ىلاةم آا اکذؼ فلیاف ىحأظؼ ياف ىحكف ةؼ اذف قارع داـح، كائم ة جكیف ةدف لد ى

ؿؼق ؛ زیؼا ككح درةارق ث اىاـ ظيی كغسداغ؛ از آف زيه اؿ جؼ اقارق قغ، كؼاردادا را غیؼ جكیف ى پیف

دار یـث، در زىاف پیاىتؼ ك ائي كزد غاقح؛ پؾ اگؼ حایو آف ةیي یک ىاىه ؿاةل»قد: ةیي اقکاؿ ى

را جضث ىاىالت رایر آف نؼ چف ةی، ازارق، ت، مهش، وياف ك غیؼق كؼار دیو ىاىه مضیش عاغ ةد؛

:گیغ ایكاف در ىلاـ پاؿط ى« اىالت ىضنر ةدق ك ةیي از آا یـث.زیؼا اكی ى

.اغ ال ]از فلا[ آف را از كتیم وياث ك وياف ة ض )ک یک از ىاىالت ىضنرق اؿث( كؼار دادق اكالن غق

ح ةاقغ؟ انتح در دار تاقغ، ة چ دنیم ةایغ ىاىه )مضیش قؼ( ؿاةل داق دایا ةؼ فؼض ک ىاىه ؿاةل

مغر اؿالـ ةیكحؼ ىاىالج ک اىؼكز ىحغاكؿ اؿث زؼیاف داقح، كن ای ة آف ى یـث ک زؼیاف جتغل

ةاقغ ك ةایغ صحيا قارع اقارق کغ ک فالف ىاىه مضیش اؿث یا فاؿغ؛ ةهک قارع ؼ كؼاردادل ک ةی دك فؼ

دار ةاقغ ك چ تاقغ، ىگؼ ایک دنیه ةؼ ظالفف داقح ةلگیؼد آف را جفیػ کؼدق اؿث، چ ؿا مرت ى

36.ةاقیو

ؿؼق اقکاؿ كارد قغق ةؼ اىاـ ظيی كغس« ىـائم ىـحضغد»کغگاف در زهـ درس یک دیگؼ از قؼکث

:کغ گ لم ى ةیي ك زاب اىاـ ظيی از آف ایؼاد را ای

36

.38ةگؼیغ ة: قیط صـی صه، ةضث فلی، ص

ك«أكفا ةانلد»ةیي گؼدد ای اؿث ک] يىاج از كتیم یک از اىرل ک ىيک اؿث ؿتب اقکاؿ ةؼ مضث

گیؼغ ک در زىاف ك ؿایؼ يىات ىؼجتي ة جغات ك وياحا، قؼك را درةؼى .«انيؤىف غ قؼكو»

در آف زىاف ركاج غاقح، ك دنیم دیگؼل و غیؼ « ةیي»اغ. گ يىات، در ةی ىؼدـ ىحغاكؿ ةدق مغكر ای

الجأکها »ةام ك ىرد آی قؼیف: « ةیي»ای يىات ةؼال مضث قؼ ةیي غاریو. ةاةؼای لغ از

.اؿث« أىانکو ةیکو ةانتام

:مرحم امام خمیىى در جاب گفت است

ت گػ يىػات، در ىػاىال دكرل چی ةؼداقح از اؼ آیات ك ركایات، ركق اؿث؛ زیؼا ادال اضنار ایػ

ىحغاكؿ در زىاف كص ك جكؼی، جضيیه ادرؿث اؿث. چی گؼش ىحضسؼا ك ةؼداقث زيدگؼایا ـتث ة

کو ة ذ اصغل کػ ای انفاظ اـ ك قاىم، از ؿاصث ىلغس قؼیث ؿيض ك ؿه ة دكر اؿث. گياف ي

کػ در ىلػاـ « أكفػا ةػانلد»آیػ ا، چی ىهت ظر کغ کػ آقال ة زةاف ؼؼ ةاقغ ك فارغ از كؿؿ

ال ىحػغاكؿ آف زىػاف ىضػغكد ةاقػغ. پیاىػغ كاگػارل پایغار، جا كیاىث ازؿ قغق، در جگال لغا ك ىاىه

.گ، دكر قغف از ركاؿ فل، ةهک از فو امم ای اؿث ك ةایغ از آف، ة ظغا پاق ةتؼیو زيدل از ای

اـ ك غیؼ ىنػص در ىػاة فلػ اؿػالـ، ةػؼال گاق ك ىهـ قغف صکو لد ةةغ از ركق قغف ای دك دیغ

:قد جکيیم ةضخ، در پایاف ة صکو كؼاردادای ک ؿاةل آا در قؼع، ىرد جؼدیغ اؿث یؽ اقارق ى

ا ةی فلػا ال ک درةارق جكیف ةدف ك یا صنؼل تدف كؼارداد قد گفث: ةا جز ة دك ؼی در ای ةارق ى

امػم 37ىؼح اؿث، در مرت جؼدیغ ـتث ة كزد كؼاردادل در نؼ جكؼی، ةا ة ؼی صنؼل ةدف لد،

اكن در ىاىالت، فـاد اؿث، ة ای ى ک ؼ كؼاردادل فاؿغ اؿث، ىگؼ ایک قؼا دنیه ةؼ مضث

.30، ص15صؼ اىه، كؿائم انكیة، ج .2

ةاقغ ك اگؼ چی دنیه یافث كد، امم، غـ جؼجب آدار لغ ك ةلال ىاؿ ةؼ ىهکیث ىانک اؿث آف كزد داقح

)امم غـ لم(. ةاةؼای، جا لدل را ةایغ مضیش داـث ک ع ك اصکاـ ك آدار آف قػؼا داةػث قػغق ةاقػغ.

انلػد »در ىال كاغق فلػ يچاف ک ةى از فلال ىامؼ (1)قد، كگؼ، آدارل ةؼ آف لغ ىحؼجب ي

:اغ گفح« جاةة نهلند

ای یـث ک ؼچ را ؼفی لغ كنغ کغ ىكؼكیث داقح ةاقغ؛ زیؼا اگؼ كنغ ؼفی ةػ « كاغق»ىؼاد از

ال غیؼلالی جهق گیؼد، یا ىاىه لالی ةاقػغ، كنػ قػارع آف را اىىػا يػدق ةاقػغ، كػا چػی ىاىه

.احتار قؼ غاردكؼاردادل

.پؾ اگؼ قعن ىان را ة ىزب چی كؼاردادل جيهک کؼدق ةاقغ، در صکو ىلتض ة لغ فاؿغ اؿث

37

.137ػ136، ص3ؿیغىیؼزا صـ ىؿل ةسردل، انلاغ انفلی، ج

اىا ةا ةؼ ؼی غیؼصنؼل ةدف لد ك كؼاردادا، در مرت قک در لغل ک آیا ىـػحضغث ك پیغاؿػث، یػا

قد؛ زیؼا آچ از ادن نفػ ك ركح قػؼیث يـک ىایک در زىاف قارع كزد داقح، ة امم اةاص ك زاز ج

قد، ای اؿث ک قارع ىلغس کهیػ كؼاردادػال لالیػ ك ىػرد یػاز ىػؼدـ را، ؼچػغ ػاف اؿحتاط ى

قغق قؼ غاقح، كن وؼكرجا ىزب اظحؼاع ك پیغایف آا قغق ةاقغ، اىىا يدق اؿث ك لػال ػو قاظح

.داغ ا را ةؼال و ازحيا ك اىیث اكحنادل، الزـ ىپایتغل ة كؼارداد

قاون مدوى ۳۱عقد صلح ي ماد

جاف در قيار دالیم ك ال گـحؼدق دارد. يچی آف را ى لغ مهش، یک از لدل اؿث ک ىفـ ك داى

ىتای ةؼال زاز ك «مهش»ظاؿحگاال امم آزادل ارادق كؼار داد ك ای اصحياؿ یؽ كزد دارد ک اؿاؿا

(اـ ة قيار آیغ، ة ظنص ک اکذؼ فلا آف را لغل ىـحلم ك كائو ة فؾ )ظد ىكؼكیث لد ة

ك یؽ ةا جز ة ای کح ک فلیاف اىاىی ةؼ ظالؼ ةؼظ از . غیؼىـحلم ك ىحفؼع ةؼ دیگؼ لد؛اغ داـح

داغ؛ ؼچغ در ظارج ك در ىلاـ يم، از مهش الؼ را قؼط يةؼال جضلق مهش، ؿاةل ؽاع ك كزد اظح اى

قد، ة ظنص ک در ةى از نص ة ىكؼكع ةیكحؼ ةؼال رف ؽاع ك فینه دادف ة داكل اؿحفادق ى

ةـا يی ىزب قغق ةاقغ ک ةى چ .ةدف آف ةغكف ایک كیغل ةؼال رف جازع دیغق قد صکو قغق اؿث

را اؿاؿا از جضث لد ىی ظارج « لغ مهش»اغ ک اف ىامؼ ة كغرل كهيؼك مهش را كؿی گؼفحاز صلكغا

کارای ةاال ك ةـحؼؿازل ىاؿب لغ مهش ةؼال صاکيیث ارادق در كؼاردادا ىيک اؿث ای ذیث را .اغ داـح

یازل عاغ ةد؛ زیؼا جياـ « اف ىغك 10ىادق »، دیگؼ ة كو كا ة اـ «مهش»ایساد کغ ک ةا كزد

:گیؼد. در پاؿط چی جنرل گفح قغق اؿث جافلات ىلغقغق در ظارج را درةؼى

كاف ىغ در كاك جؼجیب ادؼ دادف ة جؼاو ىكؼكع ىحاكغی اؿث، كن ای 10اگؼچ ىایث مهش ك ىادق

جکؼار یک كاغق ة صـاب آیغ؛ زیؼا لغ مهش ا اؿث كؼاةث ىال تایغ ؿتب قد ک ای دك اد صلك

ک ةایغ ة ر مؼیش یا وي از ؿل ؼفی كؼارداد احعاب قد. ة ةیاف دیگؼ، مهش یؽ ظد كانت اؿث ک

صکایث از نؽكـ 10از ؿل كاگػار ةؼال جسه صاکيیث ارادق جأؿیؾ قغق اؿث، در صان ک ىفاد ىادق

نم ك ؼ از ؼگ نتاس ككؼارداد ظ

.جؼ دارد ال گـحؼدق كانب كیژق اؿث ك داى

كاف ىغ، یک از ارکاف 190ك ةغ یک ىادق 183ك 10انتح جافق ك جؼاو دك ارادق ک ة اؿحاد ىاد

. ةاةؼای، آیغ، در مرج ىحتؼ اؿث ک ىعانفح ةا كاف ك صکو قؼع غاقح ةاقغ اؿاؿ لغ ة قيار ى

38.ال و ة صغكد ك داى آف داقح ةاقیو ىاؿب اؿث در کار ةضخ از امم صاکيیث ك آزادل ارادق، اقارق

قلمري حاکمیت اراد

ؼچغ ک امم آزادل كؼاردادا از ركل وؼكرجال ازحيا ك اكحنادل ك ة اف یک كؿیه ىفیغ در صلؽ

اىا جا زای ای امم که كاةم اؿحاد ك اصحؼاـ اؿث ک ةا اـ ازحيا ك ىو ایؼاف پػیؼفح قغق اؿث،

كاف ىغ فذ كؼاردادال ظنم را ىط ة غـ ىعانفث مؼیش ةا كاف 10صلك ىارض تاقغ. ىادق

:دارد كاف ىغ یؽ ةیاف ى 975داـح اؿث. ىىافا ةؼ ایک ىادق

.، ةا اغک جنؼؼ174، قيارق305ػ 304ة لم از: امؼ کاجزیاف، صلؽ ىغ، ىكارکحا ػ مهش، ص 38

(104)مفض 9قيارق « انیات ك صلؽ

ارز ك یا كؼاردادال ظنم را ک ةؼ ظالؼ اظالؽ صـ ةدق ك یا ة كاؿ جاغ كای ظ ىضکي ي

قد، ة ىك ازؼا گػارد؛ دار کؼدف اصـاؿات زاى یا ة هث دیگؼ، ىعانف ةا و يى ىضـب ى زؼیض

.اگؼچ ازؼال كای ىؽةر امالن ىساز ةاقغ

ر ىهق پػیؼفح، ةهک احتار آف را ىكؼكط ة غـ ىعانفث كاف ةاةؼای، صلؽ ایؼاف آزادل كؼاردادا را ة

، ة 4كاف ىغ در وي ةیاف قؼایي اؿاؿ مضث ىاىه در ةغ 190داـح اؿث، يچاف ک ىادق

پؾ جؼاو اقعاص ةؼ ظالؼ ىلؼرات كا ك قؼ، فذ .کغ ىكؼكیث داقح زث ىاىه جنؼیش ى

ک ةام اؿث؛ ىذم جافلای ک ةؼ ركل اىر ىي؛ ىذم كيار ك فؼكش ىـکؼات ك ىاد صلك غارد، ةه

.گیؼد ك ة هث قارع ك كاگػار، ةام اؿث افی ىىؼ ك اةدکغق ـم ك ىاؿ ك ظاياف افؼاد مرت ى

گیرى وتیج

ؼیق يه کؼد، قؼكط اةحغای اؿث ك چف قد صاکيیث ارادق را از آف یک از ىسزال ةـیار کارآىغ ک ى

ال ىیاف قؼكط کكغ، ةایغ دیغ ک چ راة كاف ىغ فالن ةار كا آزادل ـت ارادق را ة دكش ى 10ىادق

كاف ىغ كزد دارد؟ 10اةحغای ك ىادق

، صنؼل یـحغ، كزد راة ةا جز ة ىتاصذ ک جا ایسا ارائ قغ، ة ظنص ةغ از ایک داةث قغ لد

جاف گفث آیغ، ةهک ى )صغاكم از ؼ اقحؼاؾ در ىتا( ة ظة ة دؿث ى 10ةی قؼكط اةحغای ك ىادق

ك أكفا ةانغ إف »كاف ىغ ة کيک ادن نؽكـ كفال ة غ ك يم ة قؼط، يچف آی قؼیف: 10ىادق

الجأکها أىانکو ةیکو »ك دالنث آی کؼیي «انيؤىف غ قؼكو»ر ك صغیخ تل ىك »انغ کاف ىـؤكالن

، از ؼ 10ة كزد آىغق اؿث ك آزادل ك صاکيیث ارادق ىـحفاد از ىادق «ةانتام إالأف جکف جسارةن جؼاض

ال ىـحلم( اـ ك كؼارداد ىسز ك ىكؼكیث، كاةـح ة ىتا قؼكط اةحغای )ؿؼچكي لغال اىی ك ة

کغ ك وياث ازؼای آا را در زاى ةكؼل ک ة اؼ، ةاقغ ك از ؼف و ة قؼكط اةحغای کيک ى ى

ؿازد ك در صغ یک ىـئه فل ك صکو قؼ ك ارزش اظالك جضث صاکيیث صلؽ ؼف ـحغ، فؼاو ى

قد ك از ةاب ىذاؿ، ازؼای كل یؽ ةؼظردار ىكاف ىغ از پكحا 10ىاغ، ةهک ة كؿیه ىادق ةاك ي

اگؼ ؼفی كؼاردادل درةارق ىیؽاف ىـئنیث ىغی، ةا و جافق کؼدغ؛ ی ىتهغ را ک در مرت جعهف از

جاغ ىحغ )ىحعهف از جغ( را ة ةیكحؼ یا کيحؼ از ازؼال جغ ةایغ دادق قد، ىی ؿاظحغ، دیگؼ صاکو ي

.(كاف ىغ 230چ ىهحؽـ قغق اؿث، ىضکـ کغ )ىادق آ