КОМПАНИЙН

ЗАСАГЛАЛЫН

ОЙЛГОЛТ,

ЗАРЧМУУД

Т.ЦОГТБАЯР /IMBA/

ХЯНАЛТЫН ЗӨВЛӨЛИЙН

ГИШҮҮН

МОНГОЛЫН ҮНЭТ ЦААСНЫ

АРИЛЖАА ЭРХЛЭГЧДИЙН

ХОЛБОО

1

Компанийн засаглалын ойлголт

Ашгийн төлөө хуулийн этгээдүүдийн үйл ажиллагааны тогтвортой байдал нь зах зээлийн эдийн засгийн тогтолцооны тогтвортой байдал, хөгжлийн түвшинд ихээхэн нөлөөлдөг. Ашгийн төлөө, бизнесийн үйл ажиллагаа явуулах бүтэц, зохион байгуулалтын олон төрөл, хэлбэр байдаг ч тэдгээрийн дотроос хамгийн өргөн хэрэглэгддэг нь компанийн бүтэц зохион байгуулалт юм.

Компанийн бүтэц зохион байгуулалт нь дан ганц эрх зүйнзохицуулалтаас гадна өөрийн гэсэн нийтлэг зарчим, жишиг стандарттай болжээ. Тэдгээр зарчим, стандартууд нь нийтлэг эрх зүйнзохицуулалтаас гадна практикт үр дүнгээ нотолсон зан заншлын, ёс зүйн хэм хэмжээг агуулсан байдаг бөгөөд түүнийг “Компанийн засаглалын кодекс” буюу компанийн удирдлага, зохион байгуулалтын зарчмууд гэнэ.

Компанийн засаглалын кодекс нь хөрөнгө оруулагчид,санхүүжүүлэгчид, бизнесийн түншүүд, ажиллагсад зэрэг оролцогч талууд болон компанийн удирдлагын ашиг сонирхлын нэгдлийн зохистой харьцааг тогтоож, компанийн үйл ажиллагааг эрхлэн явуулах гадаад, дотоод таатай орчныг бий болгон, компанийн удирдлага болох төлөөлөн удирдах зөвлөл, гүйцэтгэх удирдлагын үйл ажиллагааны зохистой горимыг тогтоож өгдөг.

2

Компанийн засаглалын ач холбогдол

Компанийн үйл ажиллагааны цар хүрээг өргөтгөх,

Ажлын байрыг шинээр бий болгох

Компанийн санхүүгийн тогтвортой байдлыг хангах

Компанийн өөрийн хөрөнгийн хэмжээг нэмэгдүүлэх

Компанийн ашигт ажиллагааны түвшинг өсгөн

нэмэгдүүлэх

Хөрөнгө босгох боломжийг дээшлүүлэх

Компанийн ашигт ажиллагааны түвшин болон хөрөнгө

оруулалт татах чадварын гол үндэс нь түүний үйл

ажиллагааг эрхлэн явуулахад оролцож буй бүх

оролцогчдын хоорондын итгэлцэл байдаг.

3

Компанийн засаглалын зарчмууд

Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллага (OECD)-аас компанийн засаглалын үндсэн 5 зарчмуудыг тодорхойлсон.

Хувьцаа эзэмшигчдийн эрхийг хамгаалах, тэднийг эрхээ хэрэгжүүлэх бодит боломжийг бүрдүүлэх: Үнэт цаасаар гэрчлэгдсэн өмчлөх эрхийг шилжүүлэх, ногдол ашиг авах, мэдээллийг нээлттэй, ил тод харилцан солилцох, ХЭХ-д оролцох.

Хувьцаа эзэмшигчдэд адил тэгш хандах: Саналаа хэлэх, санал өгөх, мэджжллийг ашиглах, удирдлага сонгох, хэлцэл хийх, г.м хувьцаа эзэмшигчдийн эрх зөрчигдөхөд адил тэгш хандах хэрэгтэй.

Оролцогчдын эрх ашгийг хүлээн зөвшөөрөх:

Хувьцаа эзэмшигч бус оролцогчид буюу ажилчид, хөрөнгө оруулагчид, санхүүжүүлэгчид, бэлтгэн нийлүүлэгчид, тухайн орон нутгийн олон нийт, хэрэглэгчид, бодлого гаргагчдын өмнө хууль эрх зүйн, гэрээний, нийгмийн, зах зээлийн хариуцлага хүлээнэ.

4

Компанийн засаглалын зарчмууд

ТУЗ-ийн үүрэг хариуцлага зохистой нийцсэн байх:

ТУЗ нь гүйцэтгэх удирдлагын үйл ажиллагааны үр дүн, үзүүлэлтийг нягтлан шинжлэх, асуудлыг шийдвэрлэх хангалттай чадвартай байх ёстой. Иймд ТУЗ-ийн бүрэлдэхүүн, хараат бус байдал болон чиг үүргийн хуваарилалтын хувьд зохистой нийцсэн түвшинд байх хэрэгтэй. ТУЗ болон гүйцэтгэх удирдлагын гишүүдийг сонгох үндсэн шаардлага нь шударга байх ёстой. ТУЗ болон гүйцэтгэх удирдлагын гишүүдийн ёс зүйтэй, хариуцлагатай шийдвэр гаргахыг хөхүүлэн дэмжсэн тэдний үйл ажиллагааны журмыг гаргах хэрэгтэй.

Ил тод, нээлттэй байх:

Оролцогчдын өмнө хариуцлагатай байгаа харуулахын тулд ТУЗ болон гүйцэтгэх удирдлагын чиг үүрэг, хариуцлагыг олон нийтэд ил тод нээлттэй байлгах, санхүүгийн тайланг хөндлөнгийн аудитораар хянуулж хэвлэн нийтлэх, бүх хөрөнгө оруулагчдад үнэн зөв, бодит мэдээллийг цаг хугацаанд нь тэнцвэртэй хүргэх ёстой.

5

I. Хувьцаа эзэмшигчдийн эрхийг хамгаалах, хэрэгжүүлэх нөхцөл боломжоор хангах

Хувьцаа эзэмшигчдийн эрх:

Өмчлөлөө бүртгүүлэх, хамгаалуулах;

Хувьцааг шилжүүлэх;

Мэдээлэл авах;

ХЭХ-д оролцох, санал өгөх;

ХЭХ-ын зар, асуудал, шийдвэртэй танилцах

ТУЗ-өөс асуулга тавих

ТУЗ болон Гүйцэтгэх удирдлага, ажилчдын цалин

урамшуулалд зөвшөөрөл өгөх

ТУЗ-д сонгогдох, чөлөөлөх;

Ногдол ашиг хүртэх.

6

II. Хувьцаа эзэмшигчдэд тэгш хандах

Адил төрлийн хувьцааг эзэмшигчид нь адил тэгш эрхээр хангагдах

Хувьцаа бүр адил эрхтэй байх. Компани нь хувьцаа эзэмшигчийн хүлээх үүргийг хариуцахгүй. Хувьцаа эзэмшигч нь компанийн хүлээх үүргийг хариуцахгүй бөгөөд гагцхүү өөрийн эзэмшлийн хувьцааныхаа хэмжээгээр хариуцлага хүлээнэ.

Цөөн хувьцаа эзэмшигчдийг хяналтын багц эзэмшигчдын зохисгүй үйл ажиллагаанаас хамгаалах

Жинхэнэ эзэмшигчийн нэрийн өмнөөс төлөөлөгч нь санал өгөх эрхийг олгох

ХЭХ-д оролцох, санал өгөх журам, үйл явц тэнцвэртэй шударга байх

Дотоод мэдээлэл эзэмшигчдийн арилжааг хязгаарлаж өгөх

ТУЗ нь ТУЗ, гүйцэтгэх удирдлагын гишүүдийн хийсэн хэлцэл, компанийн үйл ажиллагаанд нөлөөлөх үйлдлүүдийг ил тод мэдээлэх

IV. Оролцогчдын эрх ашгийг хүлээн

зөвшөөрөх, итгэлийг бэхжүүлэх

Бизнесийн орчин

Оролцогчид

Компанийн удирдлага

ТУЗ

АХ ЦУХ НДХ

ГУ

АжилчидХувьцаа

эзэмшигчид

Хэрэглэгчид

Бэлтгэн нийлүүлэгчид

Олон нийт

Зээлдүүлэгчид

Бизнес түншүүд

Бодлого

гаргагчид

Засгийн газар

Худалдааны

нэгдэл

Зохицуулах

байгууллага

Хэвлэл

мэдээлэл

Санхүүгийн

зах зээл

Бизнесийн

стандарт

Худалдааны

холбоо

8

IV. Компанийн удирдлагын үүрэг

хариуцлагын тогтолцоо

Хувьцаа

эзэмшигчид

Төлөөлөн

удирдах

зөвлөл

Гүйцэтгэх

удирдлага

Томилох, хяналт тавих

Тайлагнах

9

V. Ил тод байдал ба тайлагнал

Тайлагнал нь тухайн компанийн удирдлагын нээлттэй,

үнэнч шударга, ёс зүйтэй байдлыг илэрхийлнэ.

Тайлагнал нь хамгийн үр ашигтай зах зээлийг бий

болгохоос илүүтэй зохион байгуулалттай санхүүгийн

зах зээл дэх оролцогчдын оролцоог хамгийн их

идэвхжүүлнэ.

Компани нь ил тод байхын тулд ямар мэдээллийг

тайлагнах ёстой вэ? Ил тод байж тайлагнал сайтай

байсаар ТУЗ нь хувьцаа эзэмшигчдтйин эрх ашгийг

хамгаалах үүргээ биелүүлэх бололцоотой болно. ТУЗ нь

материаллаг бүх мэдээллийг цаг хугацаанд нь үнэн зөв

мэдээлэх үүрэгтэй.

10

Компанийн засаглалын үзүүлэлт

Компанийн сайн засаглал: Засаглалын дүрэм, журам, заавар;

ТУЗ-ийн дэргэд засаглалын хороо, ажилтан

Компанийн бүтэц, зохион байгуулалт: Чиг үүрэг болон хариуцлага

Хорооны бүтэц, бүрэлдэхүүн

Хараат бус байдал болон ур чадвар

Цалин урамшуулал, үнэлгээ

Хяналтын тогтолцоо Дотоод аудит, хяналтын үйл ажиллагаа

Хөндлөнгийн аудит

Эрсдэлийн удирдлага

Мэдээллийн ил тод байдал Санхүүгийн тайлагнал

Мэдээллийн үйл ажиллагааны журам

Хувьцаа эзэмшигчдэд тэгш хандах хандлага ХЭХ-д оролцох, санал өгөх, төлөөлөх /ХЭХ-ын журам/

ТУЗ-ийн гишүүнд тавих шаардлага, шударга байдал

Мэдээлэл авах эрх

11

АСУУЛТ ХАРИУЛТ

12