özbek_hanlığı_tarihi

Yl: 2012, Cilt:5, Say:2, Sayfa: 7-18

TBAV BLM DERGS

Trkistandaki zbek Hanlnn Ksaca Tarihi ve zbek Boylar

Timurlan Omorov

Ankara niversitesi Tarih Genel Trk Tarihi, TBTAK-Bursiyeri.

ZET

Boylar halinde yaamak, ya da boy organizasyonlar halinde eitli siyasi kurulular meydana getirmek, slam ncesi Trk Tarihinin en karakteristik zelliklerinden biridir. Bu boy yapsnn salaml sayesinde Trkler Kadrgan Dalarndan Orta Avrupaya kadar ok geni bir sahaya yaylma imkn bulmular ve benliklerini kaybetmemilerdir. slamiyetin kabulnden gnmze kadar geni bir corafyada hala boy hayatn yaayan deiik Trk gruplar varln srdrmektedir.

zbek denilen ismin nerden geldii nasl ortaya ktn ortaya koyduumuzda, grlr ki, szl gelenekten beslenen zbek ecerecileri, ata-babalarndan duyduklarn kendi zamannn bilgilerini de stne katarak kendi boyunu genelde ne karmak suretiyle anlatp, yaza gelmilerdir.

Anahtar Kelimeler: Trk, Trkistan, zbek, Boy.

A short history of Uzbeks and Uzbek tribes

ABSTRACT

Living as tribes or founding various political entities as tribal organizations is one of the characteristic features of

pre-Islamic Turkic history. Because of the strength of this tribal structure Turks were able to diffuse to a large area from

Kadirgan Mountains to Central Europe and didnt loose their identity. There are numerous Turkic groups living in large area who maintain tribal structure from conversion to Islam to modern days.

When we propound the origins of the word Uzbek and how it emerged, we can see that Uzbek genealogists who fed

from oral tradition, by adding knowledge of their own time- generally by putting forward their tribe- continued to narrate

what they heard from their elders.

Key Words: Trk, Trkistan, zbek, Genealogist

[email protected]

TBAV Bilim 5(2) 2012 7-18 T. Omorov

8

A.Giri zbek tabiri etnolojik bir terim olmayp, Cengiz Hann en byk olu Cuci Hann soyundan

gelmi olan zbek Hann (1312-1340) adna izafeten verilen politik bir terimdir.1 zbek ad, Ebu'l Gazi Bahadr Han'n da belirttii zere, Altn Orda beyi zbek'in adndan

gelmektedir. Altn Orda tahtna zbek Han (1313 -1340) 'n gemesinden sonra, onun emrindeki kitlelere daha sonradan zbekler denmeye balanmtr. Yani balangta ahs ad olan zbek, bir zaman sonra belli bir Trk topluluunun ad olarak kullanlmaa balanmtr. zbek Trkesi, Modern Uygur Trkesi ile birlikte Trk dilinin Gneydou Trkistan grubuna girer. Altn Orda Han zbek (1312- 1340)in ahfadndan gelen idareciler, Fergana vadisindeki Trkleri bir araya toplayarak yeni bir devlet kurmu ve bu devlete zbek Devleti adn vermilerdir. Tpk Osmanl ve Timurlu dendii gibi, bu devletin halkna da zbek denilmitir.2

zbek adn zbek Han ile kesin ekilde balayan grler yaygn ekilde bulunmaktadr. Bu konuda en cidd tenkidin sahibi olan Mirzo Ulubekin Drt Ulus Tarihi adl eserinde yle denilmektedir: Hazreti Sayid Ata, onlara (Allahn rahmeti ve rzal olsun) hem de Sultan Muhammed zbek Han ile beraber hkmdarlk klan insanlardan: Bu gelen kim? diye sordu. Onlarn yneticisi ve padiah zbek Han olduu iin onlar zbek diye isimlendiriyorlar. Bundan dolay, bu zamandan balayp gelen adamlar zbek diye isimlendirilmeye baladlar dediler.3

Zamann gemesiyle, Trkistanda yaayan Trk topluluklar yanlarnda yaayan zbek ulusuna katldlar. Bunlar, zbek Han ile beraber olan Seyid Atann mritleri idiler.4

Belirttiimiz bu arive, kar fikir savunan A.A.Semenova gre; zbek ad Ak-Orda evresinde domu ve kullanlmtr. zbek Han ise Gk-Orda handr. Ad geen Farsa kaynaklardaki zbek tabiriyle zbek adnn bir alakas yoktur.5

XIV. yzylda yaayan Arap mellifleri Nasrettin bn Frat (1361-1404), El-Asad (1377-1447), El- Ayn (1361-1452) zbek Han l Sultan ve Kpaklarn Padiah olarak isimlendirmilerdi.6 Bunun yan sra mehur Arap Seyyah bn-i Batuta zbek Han ve lkesi hakknda geni ekilde u bilgileri vermektedir: Geni bir lkesi, kuvvetli bir ordusu olan anl, hretli ve devletli bir sultan olup, Tanrnn dmanlarndan biri olan Konstantaniye/Bizans mparatoru ile savaa, cihat ve gaza etmeye vazifeli bulunmaktadr. lkesi gerekten pek geni ve byk ehirlerle donanmtr. Kefe, Krm, Macar, Azak, Sadak, Harezim ile taht kenti olan Saray bunlarn en mehurlar olarak saylabilir.7 Ebulgazinin nakline gre; il ve ulusunu slama sokmas sebebiyle zbek Han devrinden balayarak btn Cuci iline zbek ili denilmitir.8

Buradaki zbek ismi konusunda Barthold olduka deerli ve dikkat ekici bilgiyi ortaya koymaktadr. Bunun hakkndaki bilgileri ortaya koyacak olursak; zbeklerin kavimlerinin ismini baka kaynaklarda, bu arada Ebul -Gazide, zbek Hann isminden getirmektedirler. Mevcut rnee gre, byle bir tretme herhalde bir ok lim ve bunlardan biri olan Radloff tarafndan kabul edilmi olan zbek yani kendi bana hakim anlamnda olan tefsir eklinde ortaya koymak daha uygun olsa gerektir. XV. asr tarihileri Cuci torunlarnn lke veya uluslarna zbek uluslar ismini veriyorlar. Orta Asyada sonradan zbek kelimesine kavim ismi olarak aatay kelimesi karlk tutulmutur. Bu isme yerli hanlarn askeri kuvvetlerini tekil eden Trkistan gebeleri olarak adlandrlyordu.9

Ayn fikirde olan Yakubovsky ise; Altn-Orda asker kuvvetlerinin esas ksmn tekil eden askerlere balangta zbekiyan (zbekliler) denildiini, zamanla zbek ekline dnen bu adla Dou Det-i Kpaktaki Trk-Mool kabilelerinin kastedildiini, zbek Ulusu tbirinin de btn Altn-Orday ifade ettiini belirtir. Gerekten de kaynaklardaki bilgiler bu gr desteklemektedir. Hatta XVI. asrn balarnda

1 C.W.Hostler, Turkish And The Soviets, London, 1957, s. 64; McCagg O-Silver B.D., Sovyet Asan Ethnc

Eronters, Newyork, 1979, s.147 2 Timurlan Omorov, Krgz ecerelerine Gre Trk Boylar (Baslmam yksek lisans tezi), Ankara, 2009, s. 75.

Ekb; Saray, M., zbek Trkleri Tarihi, stanbul, 1993, s. 13-14 3 Mirzo Ulubek, Turt Ulus Tarihi,(Farsadan zbekeye tercme edenler; Buriboy Ahmedov, Naim Norkulov

ve Mahmud Hasaniy), Takent,1994., s. 226 4 Mirzo Ulubek, Turt Ulus Tarihi,(Farsadan zbekeye tercme edenler; Buriboy Ahmedov, Naim Norkulov

ve Mahmud Hasaniy), Takent,1994, s. 226 5 A.A. Semenov , K voprosu o prosishojdenii i sostave Uzbekov eybani-Hana, Raboaya Hronika nstituta

Vostokovedeniye, II, Takent, 1944, s. 14-15 6B.Ahmedov, zbek Ulus Tarh, Takent, 1992, s. 52 7 bn-i Batuta Seyahatnamesinden Semeler, (hazrlayan; smet Parmakszolu) Ankara, 1998, s. 82

8 Ebulgazi Bahadir Han, ecere-i Trk, Kazan, 2007, s. 129

9V.V.Barthold, Orta Asya Trk Tarihi Dersler (Yayna hazrlayan;Hseyin Da), Ankara, 2004, s. 155


9

Kazak ve Mangt (Nogay) uluslarnn teekklnden sonra da zbek ad, umum bir ad olarak btn Det-i Kpak ahalisini ifade edecek ekilde varln korumutur.10

Maverannehire gelen Moollar zamanla yerli halkla kartlar, kendi dillerini ve dinlerini unuttular. Bundan sonra Trk diline geerek slam dinini kabul ettiler. Cengiz Hann evlatlar devrinde Deti Kpakda yaayan ounluu gebe kabileler kendilerini zbek diye isimlendirmeye balamlard. Bunlar Orta Asyada binlerce yldr yaamakta olan Trk toplumuna kararak, zbek milletini temsil etmilerdir.11

B.zbek Hanlnn Ksa Tarihi zbek Hanlnn tarihinin, zbek Hanla balam olduu tarihi bir gerektir. Biz burada zbekin

hanlk tahtna oturmas konusundaki bilgileri deerli ariv kaynaklarna dayanarak yle ifade edebiliriz: Dnyann evlatlarnn ve bilim sahiplerinin gnllerinde yer alsn ki, Tuktagu (eserde;Tuktoy olarak gemektedir) vefat edince zbek (eserde zbekin genel ismi byle belirtilmektedir; zbek Han bn Tugral bn Kalik bn Tugan bn Batuhan bn Cuihan bn Cengizhan) hanlk tahtna oturdu. zbek ulusu onla nispettir. Hak, Allah Telala onu hanlk hilafyla nasip edip, hkmdarlk rtbesine ulatrmt. Trklerin orta yllarna (orta asr?) denk gelen hicri 712 (miladi:1312/1313) ylnda (zbek) saltanat tahtndan yer ald. Bilgilere gre, hanlk tahtna oturduktan sonra, sekiz yla yakn Det-i Kpaklarn memleketine yakn yerde, kendisinin eli ulusuyla beraber burada gn geirdi. Hicri 720 (miladi:1320/1321) ylnda slam dinin kabul edip Mslman oldu. Bu hakknda bilgiler Makomoti hazreti Sayid Ata alayhir rahma va-r-riza (Hazreti Sayid Ota makomati unga Allohnir rahmati va rzal olsun) kitabnda yazlm ve zikredilmiti.12

Berkenin lmnden sonra Altn Ordada yeniden Mslman olmayan hanlar hkmran oldular. slamiyetin kesin yerlemesi ancak zbek Han zamannda (1312 - 1350) gereklemitir. bn Batutaya gre zbek Hann hocas Seyyid bn Abdlhamid idi. zbek Hana slmiyeti kabul ettiren ve ona Sultan Muhammed zbek Han ismini verenin de Takent yaknnda gml Zengi Ata halifelerinden Trkistanl eyh Seyyid Ata (asl ad Ahmed idi) olduu hakknda da bir rivayet vardr. Bu olayn hicrinin yedi yz yirmisinde (miladi:1320/1321) Tavuk ylnda olduu syleniyor.13

zbek Han 13 yanda ata-babasndan kalan topraklar kendisinin ynetimine ald. Hkmdarlk mertebesine layk olup, toplumuna byk imknlar salad. Ynetimindeki tm toplumu hem de blgesini slam dinine geirtti. Bundan sonra Cuci iline zbek ili dediler, kyamete kadar byle isimlendirilecektir. (zbek Han) Atalg ve affedici bir ynetim tarz belirledi. ki defa ran yurduna- Ebsegyd Han (Ebuseyid?) stne gidip ganimetleriyle geri dnd.14

Sultan Muhammed zbek Hann hanlk tahtndaki ynetimi, Mslmanlktan nce sekiz yl, Mslman olduktan sonra 30 yl srmt. Vefat Trklerin gl ylna denk gelen hicri 750 (miladi: 1349/1350) ylnda oldu (Ona Allah rahmet ve cennete nasip eylesin).15

zbek Han ldkten sonra, Canibek (Canbek) Han han yaptlar. Canibek oradaki Mslman han idi. limlere ayr bir zaman ayrp, sufilere hrmet gsterip ve ele geirilen esirlere efkatlik gsterirdi. Sarayk ehrinde tahta oturup drst ve eriata layk ynetimi i yzne getirdi. Melik Eref ile Timer Ta Azerbaycanda idiler. Bunlar her tarafta kargaa karan ve zalim kimseler idi. Onun blgesindeki sa kalanlar her tarafa daldlar. Kazy Mheddin isimli birisi kaarak Saraya snd. Bu her gn t ve nasihatleri sylerdi. Bir gn Canibek Han, Kasyn zntlerin eitmek iin hanlk meclisine vard. Kasy konumalarn bitirinceye kadar, Melik Erefin zulmlerin ve katliamlarn byle hikye eddi ki, Han ve Begler hem de tm halklar durmadan gzyalarn dktler. Bundan sonra Kasy, Hana byle dedi; Eger gidip, Melik Erefden cmz alrsanz, kyamet gnnde senin eteindeki kleleriniz oluruz,-dedi. Han (Canibek Han) bu szlere etkilenip, asker toplayp, Melik Erefe doru hareket etti. Gidip, Melik Eref ile savap kazand hem de Melik Erefi ldrd. Melik Erefin drt yz kymetli talar ve cevherleri var idi, yarsn herkese datt ve olu Birdebeki orada han yapp, fetihle kendi yurduna dnd. Zaman getikten sonra, Han olu Birdebeki dnsn diye Azerbaycana temsilci gnderdi. Birdebek geri dnnceye kadar, Canibek hanln brokratlarn hem de tm halkn toplayp olu Birdebeki vris yapt. Sonra olduka geni tertipleri ve nasihatleri syledi. Tarih 758 (miladi:1356/1357) Han rahmetine gidi. 7 yl (belgede 17 olarak

10

A.Y.Yakubovskiy, Altn Ordu ve k, (ev; Hasan Eren) Ankara, 1976, s.194 11

F.Cumaboev, Uzbekiston Halklari Tarihi, Takent, 1992, s 30 12

Mirzo Ulubek, Turt Ulus Tarihi,(Farsadan zbekeye tercme edenler; Buriboy Ahmedov, Naim Norkulov ve Mahmud Hasaniy), Takent,1994, s. 226 13

V.V.Barthold, Orta Asya Trk Tarihi Dersler, Ankara, 2004, s 154 14

Ebulgazi Bahadir Han, ecere-i Trk, Kazan, 2007, s 129 15

Mirzo Ulubek, Turt Ulus Tarihi,(Farsadan zbekeye tercme edenler; Buriboy Ahmedov, Naim Norkulov ve Mahmud Hasaniy), Takent,1994, s. 226


10

gemektedir, ama biz bu tarih bilgisine denk gelmedii iin 7 yl olarak belirttik) padiahlk yapp, Saraylk erefinde defnedildi.16

Canibek Han ldkten sonra, Birdebek Han Tebrizden Saraya geldi. gn yas tuttular. Bundan sonra ehzadeler ve mirler Birdebeki Han yaptlar. Birdebek Han zlm, ii tar ve kt niyetli adam idi. Memleket sadece benim olsun diye akrabalarndan ve kardeleri rkndan hepsini diri koymad, ldrd. Bu dnya fani, ata-babalarm lmt ben de lrm diye dnmedi. Sonunda padiahl uzun srmedi, tarih 762 (miladi:1360/1361) vefat etti. Genel, zbek iinde bir misal var ki; nara topu Birdebeke kesildi, diye. Bundan sonra Cuci Hann baka oullarnn rk hanlk yaptlar.17

Bu tarihten sonra Cuci Hann beinci olu iban Han ile on nc olu Togay Timur neslinden gelenler g kazanmlardr. iban Han, Cuci Hann lm zerine yaplan sz konusu dzenlemede Sayn Hann maiyetine verilmiti. Cengiz Han, Sayn Hana Altn Busagal Ak-Orday, Orda-en Hana Gm Busagal Gk-Orday kurdururken iban Han iin de Pulat Busagal Boz-Orday kurdurmak suretiyle bu durumu sembolik olarak ifade etmek istemiti. Det-i Kpak fethinin tamamlanmasndan sonra Batu (Sayn) Han, gsterdii yararllk karlnda yeni alnan Krel yurdu ile 15 bin evlik il beraberinde eski ilinden drt uruu-Kuu, Nayman, Karluk ve Beyrek-iban Hana vermi ve senin oturduun yurdun aabeyim en ile benim aramda olsun, yalnz Irgz, Savuk, Ur ve lek rmaklarndan Ural dalarna kadar, Yayk Irmann dousunda yayla ve kn Ara-Kum, Kara-Kum sahas ile Sr-Derya boyu, u rma ve Sar-Su ayanda kla diyerek bu lkeleri de ona brakmtr. Bylece, iban Ulusunun teekklnden sonra iban Han ve halefleri, uzun yllar kendilerine braklan Dou Det-i Kpakn batsndaki yurtlarnda hkimiyet srmler ve bu sre zarfnda Altn-Orda tahtna bal kalp gerektiinde sadkatle hizmet etmilerdir.18

iban Hann lmnden sonra yerine ikinci olu Bahadr gemitir. Bahadr Handan sonra byk olu Cuci-Buka, onun ardndan Cuci-Bukann byk olu Badakul han olmutur. Onun lm ile zbek Han ile muasr olduu tahmin edilen Min (Meng, Mnge)-Timur, iban Ulusunun bana gemitir ki, cengverlii ve akll sebebiyle kendisine Klk lakab verilmitir. Klk Ming-Timurun lbak (lik), Hanta (Canta), Fulad (Pulat veya Pusat), Sevin-Timur, Tnge ve Big-Kond adlarnda alt olu bulunuyordu. Bunlardan Fulat, babasnn lmyle onun yerine gemitir. Onun, 1360 yllarnda ve Bedri-Beg Hann lmnden sonra Altn-Orda tahtna oturan Hzr Han zamannda iban Ulusunun banda olduunu biliyoruz. Arab-ah (Arab-Olan) ve brahim (Ayba) Olan adnda iki olu bulunan Fulat Hann lmnden sonra iban Ulusunun bana bir mddet Ming-Timur byk olu lbak (lik)n olu Kan-Bay gemitir. Togay-Timur neslinden nl Toktam Han, 1381 ylnda btn Cuci Ulusu zerine hkimiyet kurmasndan sonra, yardmn grd Arab-ah Kan-Bayn yerine geirmitir. Arab-ah, kardei brahim Olanla iyi geinerek iban Ulusuna beraber hkmetmitir. ki karde, babalarnn yurdunu aralarnda blerek Yayk rmann banda yaylayp, Sr-Deryann ayanda (dkld yer) klamaktaydlar. Arab-ahdan sonra Hac-Tuli (Cuci Tolu), ondan sonra da yerine tek olu Timur-eyh han olmutur. Timur-eyhin beklenmedik lm zerine bnlerin bana Kan-Bayn olu Mahmudek Hoca gemiti. Kan-Bay, mezkur Ming-Timurun byk olu lbak (lik)in oludur. Hanl zamannda, Tura blgesinde oturan Kongrat ve Secut urularn malup ederek bu blgede tam bir hkimiyet kuran Mahmudek Hoca, iban Ulusunda hkimiyeti ele geirmek iin mcadele eden Ebul-Hayr Han tarafndan malup edilerek ldrlr. Ebul-Hayr Han, hkimiyetini btn Det-i Kpaka yaymay baarmtr. Onun devri (1428-1468), zbekler olarak adlandrlan Det-i Kpak ahalisi gebelerinin, byk bir ulus haline geldikleri bir devirdir.19

zbek Hanl, Ebul-Hayr zamanndaki ortamda olduka geni faaliyetlerde rol oynamaya balamlard. Ebul- Hayr neslini ecere-i Trke dayanarak yle belirtebiliriz: Cengiz Han olu Cui Han, onun olu iban Han, onun olu Bahadr, onun olu Cui Buka, onun olu Baydakul, onun olu Ming-Timur, onun olu Fulad Timer, onun olu brahim Olan, onun olu Devleteyh Olan (Devlet eyh Olu), onun olu Ebul-Hayr Han.20

Ebul-Hayr Han, brahim Olann torunu ve Devlet eyhin (Tulu eyh) oludur. 1412 ylnda doan Ebul-Hayr Hann ocukluk devresi, iban ulusunda pek ok han namzedinin mcadele ettii bir dneme rastlar. Ebul-Hayr Han, ilk olarak iban Ulusunda hkimiyeti ele geirmi olan Ming-Timur neslinden Mahmudek Hocay malup ederek ldrmtr. Bu baarsyla byk bir prestij kazand anlalan Ebul-Hayr Han, 1428 ylnda Tura (Sibirya) lkesinde zbek ulusunun btn uru beylerinin itirakiyle han ilan edilmitir. zbekler, Ebul-Hayr Hann idaresinde, 1428-29da Gney Sibiryadaki Tura ehrini fethettiler ve 1446ya kadar buray kendilerine bakent yaptlar. Ebul-Hayr Han, 1446da, hkmet merkezini

16

Ebulgazi Bahadir Han, ecere-i Trk, Kazan, 2007, s .129-130 17

Ebulgazi Bahadir Han, a.g.e., s. 130 18

Abdullah Gndodu, Hive Hanl Tarihi (Yadiar ibaniler Devri:1512-1740), Ankara, 2007, s. 20 19

Abdullah Gndodu, a.g.e.,s. 22 20

Ebulgazi Bahadir Han, ecere-i Trk, Kazan, 2007, s. 134


11

Srderya zerindeki Snak ehrine nakletti. Bu ehir, 1468-69 ylna kadar, zbeklerin bakenti olarak kald.21 1447 ylnda Srderyann hemen hemen tamamn ele geirmi, Suzak ve Uzkent ile birlikte Sunak da hkm altna almtr. Ebul-Hayr Timurlular arasnda Maverannehirde meydana gelen i savalara da karm idi. Onun yardm ile Miranahn haleflerinden Ebu Said, ahruhun haleflerinden Ulu Beyin yeeni Abdullah malup etmiti.22

O zamanlar Ebul-Hayr Han Det-i Kpakda tm iktidar elinde tutuyordu. Cui soyundan gelen sultanlarla savam, Canibek Han ve Kiray Han onun (Ebulhayrn) nnden Moolistana kamlard.23

Ebul-Hayr Han, 1451 ylnda Ebu Sadin tarafn tutmak suretiyle Timurlular arasndaki saltanat kavgasn destekledi. Bu destek sayesinde Ebu Sad, Abdullah tahttan indirmeye muvaffak oldu ve Timur mparatorluunun arta kalan ksmna hkim oldu. Ebul-Hayr Han bu faaliyetinden sonra maddi adan byk gelir elde etti.

24

Cengiz Hann olu Cui Hann yurdunda, yani Det-i Kpakta, hicri 855 (miladi:1451/1452) senesinde Cui soyundan olan Ebul-Hayr padiaht ve zamann en byk hkmdaryd. lmnden sonra (1469-70 ylnda lmt) halkn morali ok bozuldu ve pek ou Kazaklara, Kiray Hana ve Can Beg Hana katld. Bu iki Kazak ve Ebul-Hayrn oullar arasnda srekli mcadele vard. Ebul-Hayrn ocuklar bu sebeple Mool hanlaryla da dmanlk iindeydi. nk onlar hep Kiray Han ve Can Beg Hann destekileri olmulard. Ebul-Hayrn lmyle, tebaas en byk olu Buruc Olann etrafnda topland. Kiray Han ve Can Beg Hann ok glendiini gren Buruc Han, onlardan uzakta olmann daha iyi olacan dnd ve Trkistana ekildi.25 Yine de bu, zbeklerin Trkistanda savamaktan vazgetikleri anlamna gelmiyordu. zbeklerin siyasi hayatnda, Ebul-Hayr Hann torunu Muhammed eybani, yeni bir devir amt.

zbekleri tekilatlandrarak bir kuvvet haline getiren eybani Hann liderliinde 1500 ylnda binlerce gebe zbek, Trkistana yerlemeye balamtr. Fournau, eybani Han ile birlikte balayan bu dnemi Trkistann etnik ve sosyal ynden zbekletirilmesi olarak deerlendirmitir.26 eybani Han 1500 ylnda Buharay, 1501 de Semerkant27 1503 ylnda da Belhi ele geirerek Maverannehirdeki durumunu salamlatrmtr.28 20 Mays 1507de Herat fethetmek suretiyle hedefine ulam oldu. eyban, Heratta Zamann mm ve Rahman olan Allahn halifesi ilan edilmitir.29 eybani Han baarl ekilde yrtt fetihlerle zbekleri Trkistann birinci gc haline getirmise de, ayn yllarda ah smailin iilik baarsyla siyasi bir aksiyon olarak kullanp kurduu devleti, eybani Han ile ah smaili kar karya getirmitir.

ki kuvvet arasndaki savata 1510 ylnda eybani Han, ah smaile yenilerek hayatn kaybetmitir.30 Buradaki savata baarya ulaan ah smail, ran topraklarn geniletip Horasann tm blgelerini kontrolne geirmiti. eybeni Hann vefatndan sonra onun vrisleri arasnda taht iin uzun zaman kapsayan feodal ekimeler balad, olaylar da bu hanln gcn kaybetmesine ve zayflamasna sebep oldu.

eybani Hann yerine, 1510-1530 yllarnda devlet reisi olarak iktidarda bulunan Kknc Han gemitir. Onu, olu Ebu Sad (1530-1533), onu da eybani Hann torunu Ubeydullah Han takip etmitir. Bundan sonra da ynetime, alt aylk ksa bir hkimiyet sren I.Abdullah (1539 sonu 1540 yln ba) zamannda hanln iinde ayrlk glenmiti. Yani Buharada Ubeydullahn olu Abdlaziz Han (1540-1549), Semerkantta ise Kknc Hann olu Abdllatif iktidara gemilerdi. Net olarak belirtirsek hanln iindeki iktidar ekimesi bu ekilde devam edip ayrlklar derinlemiti.

II. Abdullah Hann (1557-1598), Buhara sultan ve bir askeri kumandan olarak sivrilmesi ve 1583 ylnda hanln Han olarak seilmesi ile hanln iindeki paralanma belirtileri nispeten nlenebilmitir. II.Abdullah Han, saltanat esnasnda ran Safevilerinden Horasan ve Timuriler devletinin ikinci payitaht olan Hirotu geri alabilmek iin sava balatt.31 Bylece II.Abdullah, Badahan, Belh, Horasann bir ksm, Harezim, Takent ile Srderyann imalinde kalan btn blgeleri ve Ferganay hakimiyeti altna almtr. ekimeleri ve taht kavgalar zamannda bamszlklarn ilan etmi olan ehri Sebz, Kar, Hisar beylikleri hanla balamt.

21

Baymrza Hayt, Trkistan Rusya ile in Arasnda, Ankara, 1975, s. 7 22

V.V.Barthold, Orta Asya Trk Tarihi Dersler, Ankara, 2004, s. 196 23

Mirza Haydar Dulat, Tarih-i Reid (Trke eviren; Osman Karatay), stanbul, 2006, s. 246 24

Maruzalar Tuplam, Uzbekiston Tarihi va Madaniyat, Takent, 1992, s. 91. Ekb; V.V.Barthold, Orta Asya Trk Tarihi Dersler, Ankara 2004, s. 196 25

Mirza Haydar Dulat, Tarih-i Reid (Trke eviren; Osman Karatay), stanbul 2006, s. 257 26

Vncent Fourneau, zbek Fethi, X. TTK., Cilt.III, Ankara, 1991, s. 37 27

Rza Nur, Trk Tarihi, C.X. stanbul, 1925., s. 305 28

smail Aka, Timur ve Devleti, stanbul, 1993., s.104 29

Baymrza Hayt, Trkistan Rusya ile in Arasnda, Ankara, 1975, s. 9 30

Faruk Smer, Safevi Devletinin Kuruluu ve Gelimesinde Anadolu Trklerinin Rol, Ankara, 1992,s.31 31Maruzalar Tuplam, Uzbekistan Tarihi va Madaniyat, Takent, 1992,s. 95


12

II.Abdullah Hann lmnden sonra, 1579 ylnda, olu Abdul Mmin tahta geti. O, vey kardei tarafndan ldrld. zbek mparatorluunda kargaa ba gsterdi. Beyler, 1554te Buharaya snm olan II.Abdullah Hann kz kardei ile evli olan Astrahanl Sultan Canbekin tahta kmas iin kendisine teklifte bulundular. Ne var ki Canbek, bu teklifi reddetti. Bunun zerine kardei Bakmuhammed, 1597de Han olarak seildi. Bununla, 10 Han vermi olan iyban Hanedannn devri kapanarak Astrahanllar Hanedan devri balam oldu.

Astrahanl Hanedan (1597-1753), 9 Han verdi ve eybani Hanedannn mirasn muhafaza etmee alt. Fakat, Beylerin bencilii yznden baarszla urad. nk; Beyler, kk blgelerde kendi hkimiyetlerini srdrmeye alyorlard. Amu Derya ile Sr-Derya arasndaki devletin birliini bir defa daha tesis etmee, sadece Abdl-Aziz Han (1645-1685) muvaffak oldu. ran ah Nadir ah (1736-47), 1740ta Buharay igal ettikten sonra, Ebl-Faiz Han kendine tbi klmak suretiyle, Astrahanl Hanedannn kne damgasn vurmu oldu. Nadir ahn lmnden sonra, Astrahanllarn Han Ebl-Faiz, 1748de ldrld.32

Kar ehri etrafndaki zbek-Manit boyu nderi Muhammed Rahim Atalk, 1740tan beri devlet idaresi meselelerinde nemli bir rol oynamt. Ebl-Faiz Hann ldrlmesinden sonra, Hann 9 yandaki olunu (1747-48), ondan sonra da Ubeydullah (1748-52) tahta kard. Bu hadise ile 1920ya kadar varln srdrecek olan Manit Hanedan devri balam ve 1753de Astrahanllar Hanedan devri sonra ermi oldu. Muhammed Rahim Atalk, Han unvanndan sarfnazar ederek Emir unvann ald. Bununla beraber Manit Hanedan, artk Trkistan ve evresinde nzm bir g deildi. nk eybaniler mparatorluunda sadece kk Buhara Emirlii mevcuttu; dier blgelere gelince, hepsi bamsz olmutu.

C. zbek Boylar zbeklerin millete gei sreci XX. yzyln balang tarihine kadar srmtr. Bu srete taife

mevcut idi. Birinci taife: 1- Kabilelere ayrlmadan tarmla ve ticretle uraarak yerlemilerdi; 2- Ko zn blgesine gelen Trk kabileleri ve Cengiz Han devrindeki Trk ve Mool kabilelerinin (Karlu, Barlas ve bakalar) rklar. Bunlar konarger yaayarak, kabilelik geleneklerini muhafaza etmiler, ou da kendilerini Trk diye isimlendirmilerdi; 3- nc taife de XV-XVI. asrdaki Det-i Kpak zbek kabilelerinin soyudur. Belirttiimiz bu zbek kabilelerinin ou o tarihlerdeki isimlerini (Kpak, Nayman, Kangl, Ktay, Konurat, Mangt v.b.) koruyup, XX. asrn banda zbek ulusunu oluturmutu. Burada belirtilen toplumlarn her birinde ayr zellikler olsa bile, onlarn dilinde ve medeni geleneklerinde benzerlik mevcut idi. Burada belirttiimiz kabilelerden veya toplumdan, zbek halk olumutu. zbeklerin ekillenmesine Ouzlar da katk salamt.33

zbeklerin Kabile tekilatna gelince, Zeki Velidi Toann Trkili-Trkistan ve Yakn Tarihi adl eserindeki bilgilere bakacak olursak: zbek leri her yerde doksan iki boy zbek (Toqsan iki bavl zbek) diye anyorlar. Bav, boy (kabile) demektir. Bakurtlar iin de On iki bavl Bagurtdenilir. zbeklerde bu 92 kabileyi sayan bir Nesebnme vardr. Nesebnmenin XVI-XVII. nci asrlarda yazlan nshalaryla yeni nshalar pek az bir farkla aa yukar ayndr (mesel- Akhund Kurbanali ve Khanikov ve eyh Sleyman neirleri). phe yoktur ki bu nesebnme, zbeklerin Altn Orda zamanndaki, yani Mangt- Nogay ve Kazaklarn ayrlmalarndan nceki heyette bulunan kabileleri saymaktadr. Bu kabileler aadakilerdir.34

32Baymrza Hayt, a.g.e., s. 11 33

Krgz SSR limder Akademyas, Krgz Sovet Ansiklopediyas, Cilt-IV zbekter, Frunze (Bikek) 1979, s. 536 34

Zeki. V.T. Trkili-Trkistan ve Yakn Tarihi, Cilt I. stanbul, 1981, s .42-43


13

1 Min 21 Mytem 41 Krlevt 61 Uygur 81 Ar-(Aran)

2 Argn 22 aq 42 Qocalq 62 rt 82 Moul

3 Qatagan

(Kataan) 23 Qrq-

Krk 43 Saray 63 Kongrat 83 Nayman

4 Topu ? 24 Qalmaq-Kalmak

44 Qarlq-Karluk

64 Burlag 84 emerin

5 Kireyit 25 Kineges 45 Qyat 65 Ktay (Htay)

85 zce Bulucu

?

6 Qarlap 26 Culun 46 Cuyut 66 Bayavut 86 Arlat

7 Tama 27 Mangt 47 Oymavut 67 Merkit 87 Quralas

8 Coyrat 28 Glegen? 48 Olan 68 Trkmen 88 Tabn

9 Tilev 29 Kirderi 49 Mumun 69 Tuqsaba 89 Uyrucu

10 Buzan 30 Oysun 50 Bata 70 Sulduz 90 Tatar

11 Calayr 31 rn 51 ilkes 71 Yabu-(Yabaqu)

91 Buzaq

12 Yz 32 Macar 52 oran 72 Barn-(Behrin)

92 Nks

13 Qpaq-Kpak

33 Ungeid 53 On 73 Aln

14 Kilei 34 Uyrat 54 Turgavut 74 Buslag

15 Upula 35 Byrek 55 Bozay 75 Qanl

16 Unqut 36 Ct 56 Salcavut

76 Otar

17 Ilac 37 Qangt 57 Qaat 77 Borqut

18 Meet 38 Qlq 58 Kdey 78 Drmen

19 Bozac 39 Ramadan 59 Aday 79 Krgz

20 Qayan 40 Corgo 60 Qoysun-

Koysun 80 Tumay

Bu saylan kabile isimlerinden 33 kadar Mool kabilelerinin, dierleri ise Coi Ulusundaki btn mehur Trk kabilelerinin, birou da bugn bilinmeyen kabilelerin addr. zbekler gelmeden nce Mvernnehirde yaayp sonra onlara iltihak eden Barlas, Kavn gibi kabileler burada yoktur. Zikrolunan Mool kabileleri ise elbette Coi ulusuna gnderilen Mool ktalarn tekil eden Moollardr.35 Moolca ad tayan kabilelerin byk ksm Mverannehir ve Harezmde bulunuyorlard.

Krgz-Trk Manas niversitesi Trk medeniyeti aratrma merkezinin 2002de baskya kardklar Krgzlarn ve Krgzistann Tarihiy Bulaklar, kitabnda Krgzlarn ve Krgzistann tarihi hakknda bilgileri ieren X-XIV. asrlardaki Arap, Fars ve Trk dillerindeki tarihi ve corafi eserlerden alnan bilgilerin Krgzcaya tercme edilenleri belirtilmiti. Biz de burada, bu kitabn 299cu sayfasnda deerli kaynaklarla belirtilen zbek boylarn aadaki tabloda u ekilde gsterebiliriz:

I Madcmu at-tavarih

yazsndaki (el c.s 17a-18a; T. bas,22-23-s)

II Tuhfat at-tavarih-i

hani yazsndaki (LO VAN el yazs, 468, B.2666)

III zbekistan gtanuu Enstitsnn (Dou Aratrma) 4330.3 el yazs B.1326

1 Ming: 1 Ming: 1 Ming:

2 Yz: 2 Krgz: ( 2 Yz:

3 Krk: 3 Yz: 3 Krk:

4 Calair: 4 Krk: 4 Ong:

5 Saray: 5 Ong: 5 Ongait:

6 Kongrat: 6 Ongait: 6 Calair:

7 Alin: -() 7 Calair: 7 Saray:

8 Argun: 8 Kongrat: 8 Htay:

35

Zeki. V.T. Trkili-Trkistan ve Yakn Tarihi, Cilt I. stanbul, 1981, s. 43


14

9 Nayman: 9 Alin: 9 Kpak:

10 Kpak: () 10 Argn: 10 Nayman:

11 Kalmak: ( ) 11 Saray: 11 akmak:

12 akmak: ( ) 12 Nayman: 12 Urmak:

13 Krgz: () 13 Kpak: 13 Tuvadak (?):

14 Krlk: 14 akmak: 14 Bustan, Boston:

15 Trk: 15 Burlat: 15 Smrk (?):

16 Trkmen: 16 Smrk: 16 Kalmak:

17 Bayaut: 17 Bulat.h.b: 17 Karluk:

18 Burlan: 18 Katagan: 18 Karagan:

19 mrk: ( ) 19 Kilei: 19 Arlat:

20 Kabaa (?): () 20 Kineges: 20 Argun:

21 Nucin (?): ( ) 21 Buyuruk: 21 Barlas:

22 Kilei:() 22 Uyrasut: 22 Buytay:

23 Kileke: 23 Kyat: 23 Kineges:

24 Burat, Buryat (Borot):

24 Htay: 24 Kilaci, Kilei:

25 Ubrat, Ubryat: 25 Kangl: 25 Buyurak:

26 Kyat: 26 Ur (veya) Avar: 26 Oyrat, Oyrot:

27 Htay: 27 Cubaladci (?): 27 Kyat:

28 Kangl: 28 Tuyci, Tuyi: 28 Kungrat :

29 Uryuz: 29 Buyut: 29 Kangl:

30 Cunalahi: 30 Cyt: 30 Uz:

31 Kuci, Kui: 31 Cilcut: 31 Culaci:

32 Utari: ( ) 32 Buyat: 32 Cusulaci:

33 Futdi: 33 Uymaut: 33 Kuci, Kui (?):

34 Cyt: 34 Arlay: 34 Utari:

35 Cuyut: 35 Kerait: 35 Fuladi:

36 Culcut: () 36 Ongut: 36 Cuyut:

37 Turmaut: 37 Tangut: 37 Cyt:

38 Uymaut: 38 Mangt: 38 Caldcut:

39 Arlat: 39 Calcaut: 39 Buyazut (?):

40 Kereit: 40 Masit: 40 Uymaut:

41 Ongut: 41 Merkit (?): 41 Kerait:

42 Tangut: 42 Burkut: 42 Bagan:

43 Mangut: 43 Kiyat: 43 Ongut:

44 Calaut: 44 Kuralas: 44 Tangut:

45 Mamasit (?): 45 Oglen: 45 Mangt:

46 Merkit: 46 Kar: 46 Merkit:

47 Burkut: 47 Arab: 47 Burkut:

48 Kiyat: 48 laci, lai: 48 Masid:

49 Kurala: () 49 Cuburgan: 49 Kiyat:

50 Oglen (?): 50 Klk: 50 Oglen (?):

51 Kar: 51 Giray, Girey: 51 Alin:

52 Arab: 52 Trkmen: 52 Kar:

53 laci, lai: 53 Durman: 53 Garib:

54 Cuburgan: 54 Tabn: 54 uburgan:

55 Klk: 55 Tama: 55 Klk:

56 Giray, Girey: 56 Ramadan: 56 Turkmen:

57 Durmen: () 57 Mitan (?): 57 Durmen:

58 Tabn: 58 Uyun: 58 Tabn:

59 Tama: () 59 Buriya: 59 Tam:

60 Ramadan: 60 Hafiz: 60 Ramadan:

61 Uyun: 61 Uyurci, Avirdci: 61 Mitan:

62 Baday: () 62 Cuyrasut: 62 Uyun:

63 Hafiz: 63 Buday: 63 Buse:

64 Uyurci, Avirci: () 64 Bana: 64 Hafiz:


15

65 Curat: 65 Tatar: 65 Krgz:

66 Tatar: 66 B.dc.k.r: 66 Tatar:

67 Yurga: 67 Sulduz: 67 Yac.k.r:

68 Bata: () 68 Azak: 68 Sulduz:

69 Kauin: 69 Kalmak: 69 Kalbay (?):

70 Tubay: 70 Karakalfak: 70 Ducir (?):

71 Tylay, Tleu: 71 Sanvadan (?): 71 Dcurat:

72 Kardari: 72 Tubay: 72 Buday:

73 Sanhiyan: 73 Tilay: 73 Oglan:

74 Krgn: 74 Kiradi: 74 Kurlaut:

75 irin: 75 Saktiyan: 75 inbay, imbay:

76 Oglan: 76 Krkn: 76 Mahdi:

77 imbay. 77 irin: 77 ilkas:

78 ehel kas, arkas: ()

78 Oglan: 78 Uygur:

79 Uygur: 79 Kurlat: 79 Arap (?):

80 Anmar (?): 80 Baglan: 80 Kur:

81 Yabu: 81 imbay: 81 Nikuz:

82 Targl: 82 ilkas: 82 Kara:

83 Turgak, Turgan: () 83 Uygur: 83 Tulub:

84 Geit (?), Tin: 84 Arnamar (?): 84 Yabu:

85 Kohat: 85 Yabu (?): 85 Targl:

86 Fahr: 86 Targl: 86 Kohat:

87 Kucalk: 87 Turgan: 87 uran:

88 uran: 88 Kohat: 88 irin:

89 Deradcat: 89 Macar: 89 Tama:

90 Kimat: 90 Kucalk: 90 Bahrin:

91 ucaat: 91 Suran: 91 Girey, Kirey:

92 Augan, Avgan: 92 Bahrin: 92 Sahtiyan (?):

zbek kabilelerinin isimleri hakknda, Buhara Hanlnn kadim zamanlarn ilmi dzeyde ok iyi aratran ve o topraklarda bulunup yerli halklarla iletiim halinde olan Hankovun verdii bilgiler de dikkate deerdir. Nassyad Name-zbekia adl eserdeki bilgilerden alarak belirttii bilgilere gre zbek kabilelerinin isimleri aadakilerdir.36

Ak Mangt 1: Mangt Tuk Mangt Kara Mang

2: Ming: Bu boy yneticisi brahim Saru, Timur Kaan zamannda iinde bulunmu idi. 3: Yz 6: Ungait 4: Krk 7: Celayr

5: Ung 8: Saray 9: Kongrat- Bu kabile bee ayrlr. Onlar belirteceksek aadakiler

I- Kandcagalu, II-Oinl, III-Kutamgal, IV-Uaktamgal, V-Kr

Urus, Kara-Kursak, ullik, Kuyan, Kuldaull, Miltyak, Kurtugu, Gali

Tup-Kara

I-Kandcagalu Nogay

Kara , Kara-Bura

Dustnik Bilkyalk

36

N, Hankov, Opisaniye Buharskogo Hanstva, V Tipografi mperatorskoy Akademi Nauk, Sankpeterburg, 1843, s. 58

TBAV Bilim 5(2) 2012 28-46 M. etin, B. Ta

16

Ak-Tana, Kara, uran, Turkmen, Kuk, Bibala, Kara-Kalpak

Hiyadc-Byaa II-Oinl Kaay

Kul-Abi, Barmak, Kudcyahur, Kul, aakl

uburgan III- Kutamgal Syafirbiz

Karakalpak-Kutamgal, Dilbyari

kal, Kzn-Cili, Uygl, Bukadl Yugl IV- Uaktamgal Kaygal

Tartugl, Aga-Mayl

Cuzili, Ksol, Tirz

Balkl V-Kr Kuba

10 Yaln 40 Aralat 70 Byata (Bita)

11 Argun 41 Kireit 71 Yagrn

12 Nayman

(Omorov,2008:45) 42 Ungut 72 uldur

13 Kpak 43 Kangt 73 Tumay

14 iak 44 Halyuat 74 Tleu

15 Uyrat 45 Murkut 75 Kr-Dar

16 Kalmak 46 Berkt 76 Kirkn

17 Kar-Tu 47 Masad 77 Uglan

18 Burlak 48 Kuralas 78 Gurlyat

19 Buslak 49 Uglyan 79 glan

20 Samarin 50 Kar 80 Dcimebay (Cimebay)

21 Kataan 51 Aryab (Arab) 81 ilkias

22 Galya 52 lyai 82 Uygur

23 Kipyagaz 53 Dculyagan 83 Agr

24 Butryak 54 Kilk 84 Yabu

25 Uzoy 55 Gedoy 85 Nargl

26 Kabat 56 Turkmen 86 Yuzak

27 Htay 57 Durmen 87 Kahet

28 Kangl 58 Tabn 88 Naar

29 Uz 59 Tama 89 Kudcalk

30 uplyai 60 Rindan 90 Buzan

31 Tup (Topu) 61 Mumin 91 irin

32 Utar 62 Yuyun 92 Bahrin

33 Upulya 63 Beroy 93 Tiyumya

34 Dculun (Culun) 64 Hafiz 94 Nikyz

35 Dcid (Cid) 65 Krgz 95 Mugul

36 Dcuyut (Cuyut) 66 Yuyru (Uyru?) 96 Kayan

37 il-Dcuyut 67 Dcuyryat (Juyrat) 97 Tatar

38 Buy-Maut 68 Buzai 98

39 Uy-Maut 69 Sihtiyan 99


17

Z.V.Toann belirtmelerine gre; zbeklerin eski adetlerini ve ivelerini olduka iyi koruyanlar bilhassa Czak tmeninde bulunmulard (Qrq, Qanl, Salq, Trk, Trkmen, Nayman, Mangt, Qtay-Yz, Solaql, Tuyaql, Alaa, Burqut, Sirkeli, Baymaql, Calayr, Qrgz (Krgz), Yz, Quyan-Tuyaql, Para-Yz, Qarapa, Qu, Oraql, Toqcar, Qotamgal, Saray, Qancagal). Fakat bu kabileler nfusa pek aznlkt. zbek kabileleri iinde aristokrat yani Bekzad lakabn alanlar olmutu ki bunlar vaktiyle hanlarn tahta kmalar merasimini icra etmi ve memleketin idaresinde ve orduda faal rol oynamlard. Bunlardan Hivede Kyat-Kongrat, Uygur-Nayman, Kangl- Kpak, Mangt-Nks kabileleri, Buharada ise iban Oullar zamannda; Kuu, Nayman, Karluq ve Byrek kabileleri, Mangtlar zamannda; Min, Arlat, Barn, Bata (Radloffa gre) uruklar maruf olmulard. Qataghan da Bekzad saylyordu.


18

Kaynaklar

[1] Ahmedov, B.zbek Ulus Tarh, Takent, (1992) [2] Aka smail, Timur ve Devleti, stanbul, (1993) [3] Barthold, V.V (hazrlayan;Hseyin Da). Orta Asya Trk Tarihi Dersler,alar, Ankara,(2004) [4] Cumaboev, F. Uzbekiston Halklari Tarihi. Takent (1992) [5] Ebulgazi Bahadir Han. ecere-i Trk (ev;Gabdelgallem Faezhanov),Tataristan Kitap Neriyat, Kazan, (2007)

[6] Gndodu, A. Hive Hanl Tarihi (Yadigr ibaniler Devri: -1512-1740),Tutibay, Ankara, (2007)

[7] Hayt,B., Trkistan Rusya ile in Arasnda (Almancadan eviren: Abdlkadir Sadak),Ankara, (1975)

[8] Hankov, N. Opisaniye Buharskogo Hanstva, V Tipografi mperatorskoy Akademi Nauk, Sankpeterburg, (1843)

[9] Hostler, C.W, Turkish And The Soviets, London, (1957)

[10] bn-i Batuta Seyahatnamesinden Semeler (hazrlayan; smet Parmakszolu) , Ankara, (1998) [11] Krgz-Trk Manas Universitetinin garmalar. Krgzdardn cana Krgzstandn Tarhy Bulaktar, KTMU Mega media, Bikek, (2002) [12] Krgz SSR limder Akademyas, Krgz Sovet Ansiklopediyas, , zbekter , T-IV, Frunze (Bikek), ( 1979) [13] Mirza Haydar Dulat, Tarih-i reidi (ev;Osmon Karatay),Selenge, stanbul, (2006) [14] Muhammad Yusuf Bayoniy, acarayi Horazimohiy, Gafur Gulom, Takent, (1994) [15] Mirzo Ulubek, Turt Ulus Tarihi,(Farsadan zbekeye tercme edenler; Buriboy Ahmedov, Naim Norkulov ve Mahmud Hasaniy),ulpon Neriyat, Takent,(1994) [16] Maruzalar Tuplam, Uzbekiston Tarihi va Madaniyat,Ukituvu, Takent, (1992) [17] Nur Rza , Trk Tarihi, C.X. stanbul, (1925) [18] Omorov Timurlan, Krgz ecerelerine Gre Trk Boylar (Baslmam Yksek Lisans Tezi), Ankara, (2008)

[19] Omorov Timurlan, Buhara Hanlndaki Etnik Gruplar, ICEA 2011 Uluslar Aras Avrasya Arkeoloji Kongresi , Demirci, 2011 [20] Semenov,A.A, K voprosu o prosishojdenii i sostave Uzbekov eybani-Hana, Raboaya Hronika nstituta Vostokovedeniye, Takent, (1944) [21] Silver B.D, Sovyet Asan Ethnc Eronters, Newyork, (1979) [22] Sultanayev, T., Koeve plemeni Priarale XV-XVII v, Moskova, (1982) [23] Smer Faruk, Safevi Devletinin Kuruluu ve Gelimesinde Anadolu Trklerinin Rol, Ankara, (1992)

[24] Yakubovskiy. A.Y, Altn Ordu ve k, (ev; Hasan Eren), Ankara, (1976) [25] Toan, Z.V, Trkili-Trkistan ve Yakn Tarihi, Cilt I, Aksiseda Matbaas, stanbul, (1981)

Documents

özbek_hanlığı_tarihi