Oferta Kulturistike e Prizrenit.pdf

Monumentet e Prizren-it

Shtëpi të Vjetra QytetareTrashegimia FetareTrashegimia KulturoreTrashegimia Natyrore

Legend

OFERTAKULTURISTIKEEPRIZRENITPesëmundësipërtëshijuar

kulturën,trashëgiminëdhenatyrëneqytetit

Prizren,2013

Publikues:RrjetiiOrganizatavetëKulturësnëPrizrenTekstshkrues:Prof.SokolCenadheECMaNdrysheKonsulent:InstitutipërMbrojtjeneMonumenteveHistorikenëPzrizrenFotografite:ECMaNdryshedheSamirKarahodaDizajn:RefreshPërkthiminëgjuhënangleze:RefreshFinancuarnga:MinistiraeKulturës,RinisëdheSportitTitazhi:1000kopje

MINISTRIAEKULTURËS,RINISËDHESPORTITMINISTARSTVOKULTURE,OMLADINEISPORTAMINISTRYOFCULTUREYOUTHANDSPORTS

PERMBAJTJA

HyrjePërRrOK-un

TrashëgimiakulturoreTrashëgimiafetare

Shtëpitëevjetraqytetare(Trashëgimiavernakulare)

TrashëgimiashpirtëroreTrashëgimianatyrore

Falënderime

HYRJE

PrizreniështëdestinacionirëndësishëmturistiknëKosovëdherajon.Përpjekjetpërtëpasuruardhestrukturuarofertënturistiketëqytetittëbazuarnëkulturë,trashëgimikulturoredhenatyrëjanëpjesëpërbërëseeangazhimittëkomunitetitkulturortëqytetit.NëkëtëprodukttëRrjetittëOrganizatavetëKulturësnëPrizrendot'igjeniofertatkulturistiketëPrizrenittëndaranëpesëkategori,secilaprejtyremeinformatadhefotografispecifikepërpasuritëkulturoredhenatyroretëqytetit.

QytetiiPrizrenitështëinjohurqëngaantikiteti,sinjëvendmevleradhediversitettëtrashëgimisëkulturoresimëiveqantinëKosovedheneBallkan.Dukejufalenderuaredhepozitësgjeografike,qytetiiPrizrenitështeinjohurdheipasuredhemevendetëpasuradhetëbukuranatyroredhemeplotëtëdrejtëradhitetsinjërindërqytetetmë tëbukura tëKosovës.Tëgjithakëtovleradhepasuri ekanështyrë RrOK-un për të munduar rreth formave atraktive tëprezantimittëtyreparavizitorëvevendorëdhetëhuaj.Kyproduktiumundëson vizitorëve të kenë informata të rëndësishme rrethpotencialitkulturortëqytetitsidhetëkenënjëqasjemëtëlehtëderiteobjektetdhevendetetrashëgimisëkulturoredhenatyroretëqytetittëPrizrenit.

Pjesë e këtij produkti nuk janë vetëm informatat mbi vendetatraktiveqëmeritojnëvëmendjenevizitoritqëkadëshirëtënjihetmehistorinëdhekulturënePrizrenit.PjesëesencialeekësajofertetëRrOK-utështëedheorganizimiiecjeveinformativenëshoqërimtë ciceronit profesional. Të gjitha pjesët e këtij produkti janëstrukturuarnëatëmënyrëqëtëmundësojnënjëecjetëorganizuarnëshoqërimtëciceronitpërtëgjithëvizitorëteinteresuar.Përtëshijuar ecjen përmes historisë dhe kulturës së Prizrenit, tëinteresuaritduhettëkontaktojnëRrjetineOrganizatavetëKulturësdhetëzgjedhinnjërënngapesëecjeteofruaranëkëtëprodukt:trashëgimiakulturore,trashëgimiafetare,trashëgimiashpirtërore,shtëpitëevjetradhetrashëgimianatyrore

PERRROK-UN

Rrjeti i Organizatave Kulturore i Prizrenit është rrjet joformal iorganizatave të kulturës në komunën e Prizrenit.Misioni i këtijRrjetiështëarritjaenjëekonomie tëzhvilluar lokalenëPrizrenpërmespasurimitdhestrukturimittëofertësturistikebazuarnërritjenecilësisëdhevëllimittëaktivitetevekulturore.Objektivatthemelorë tëpunëssëRrjetitnëPrizrenpërfshijnë:pasuriminejetës kulturore, ngritjen e cilësisë së aktiviteteve ekzistuesekulturore, strukturimin e ofertës kulturistike, përmirësimin epolitikave kulturore në nivel komunal, menaxhimin edecentralizuar të kulturës, diversifikimin e financimit tëaktiviteteve kulturore dhe nxitjen e qytetarisë aktive dhe tëpërgjegjshme.

Mënyra e organizimit të Rrjetit do të jetë joformale (rrjet iparegjistruar)dhedo tëketëvetëmnjëSekretariatqëdo të jetëpërgjegjës për organizimin e Rrjetit dhe implementimin eprojektevedheaktivitetevetëtij.Nëperiudhënfillestaredy-vjeçare2012– 2014, Sekretariati i RrOK-ut do të udhëhiqet ngaECMaNdryshe.VeprimetkonkretetëRrjetitdotëpërfshijnë,pornukdotëkufizohen me aktivitetet vijuese: përpilimi dhe promovimi ikalendaritkulturordheturistiktëPrizrenit,ngritjaefondevepëraktivitetet e Rrjetit dhe të anëtarëve të tij, avokim për rritjen ebuxhetitkomunalpërkulturën,avokimpërmiratimin/ndryshimin/parandaliminelegjislacionitkulturornënivellokaldheqendror.AktiviteteteparatëRrjetit,tëcilatjanërealizuargjatëviteve2012dhe2013janë:KalendarikulturorturistikiPrizrenit,Hulumtimimbikapacitetetdhenevojat e sektorit tëkulturës sëpavarurnëPrizren, debatet mbi politikat kulturore në Prizren dhe Pakotturistike.

RrjetiiOrganizatavetëKulturës–RrOKPrizrenSaraqëtNr.5–20000/Prizren

[email protected]

SHTËPITËEVJETRAQYTETARE(TRASHËGIMIAVERNAKULARE)

Shtëpitëevjetra(qytetare)tëPrizrenitikanëbërëballësfidavetëshumtanëkohëratëndryshme,përtëqëndruarsotmekrenarisiornamentimëkuptimplotëicivilizimittëshoqërisëdhevetqytetit.ShtëpitëqytetaretëPrizrenitjanëdëshmiemjeshtërisëarkitektonikedhendërtuesetëshumëgjeneratave,ndërsasotvazhdojnëtëpërçojnëporosinëeqëndrueshmërisëdhebukurisëndërtimoretëqytetit.

ShtëpiaeShehZadësendërtuarngapinjollëtgjakovaro-prizrenasnëfundtëshek.XVIII-të.Ështështëpifolklorikeestilittështëpiveprizrenasedhepërfaqësonrealizminkulminanttërenesansëssëarkitekturësfolklorike,qënëvehtepërmbanelementeorigjinalevendoreprizrenase.

ShtëpiaeShuaipPashësgjendetbrirrugëvetëShuaipSpahisëdhemeatëtëPushkatarëve,pranëUrëssëNaletit.Undërtuanëfillimtëshek.XIXngaShuaipPashëSpahiu.Dominonnëqendërtëqytetitmevleratesajatëarkitekturësfolklorikesinëenterierashtuedhenëeksterier.Nëmarstëvitit1999shtëpiadigjetnëtërësipërturindërtuarpërsëringathemelinëvitin2012.

ShtëpiaeShemsidinKirajtanititakonfillimittëshek.XIX-të.GjendetnërrugëneShuaipSpahisëdheështëpranështëpisësëShuaipSpahisë.Ështështëpitradicionaleprizrenaseqëmebukurinëesajështëtërheqësepërvizitorëpërshkaktëruajtjessëorigjinalitetittësaj.

ShtëpiaeAqifCelinësgjendetnërrugënBujarGodeni,ështëndërtuarnëshek.XVII-tëdheshërbeusishtëpifamiljare.Shtëpiaehupideridikuorigjinalitetinmendarjenfizikenëvitin1960meçrastnjëpjesëesajadaptohetdukshëm.

ShtëpiaeShehHasanitgjendetnëqendërtëqytetitprapahotelit“Theranda”.Ështëndërtuarnëshek.XVIII-të.Nënjësipërfaqeprej2127m²,sishtëpifamiljaremeelementetëshprehuratëarkitekturësvendorefolklorike.

ShtëpiaefamiljesGrazhdaështënjëraprejdyshtëpivetëSarajitqëgjendetnëtëdjathtënëfundtërrugës“BujarGodeni”nënjësipërfaqeprej1109m².Ështështëpiorientaleendërtuarnëshek.XVIII-të,ndërtimiisëcilëszgjati7vite.Përkundërdisaintervenimevetëvoglaekaruajturorigjinalitetindhebukurinë.

ShtëpiaeBajramPomakutgjendetnërrugëneSaraçëve,ështështëpitraditcionaleprizrenaseeshek.XVIII-të.Megjithëdisandërhyrjevetëvoglashtëpiaikaruajturshumëelementetëorigjinalitetittësaj.


1

2

3

4

5

6

7

ShtëpiaeAbdurahimMytfiutgjendetnëafërsitëxhamisësëEminPashës,nërrugënRifatKrasniqi.Itakonshek.XIX-të.Ështështëpifamiljaredheekaruajturorigjinalitetinevetderinëditëttona.

ShtëpiaeAhmeteShyqriSuharekës-RekathatitgjendetnëafërsitëxhamisësëDragomanitdheSh.f.“MotratQiriazi”.Ështëndërtuarnëvitin1886sishtëpifamiljare.Përkundërndarjesfizikedheintervenimeveshtëpiakaruajturorigjinalitetin.

ShtëpiaeYmerPrizrenitështëndërtuarnëvitin1873/5nërrugëneMehmetPashësngaYmerPrizreni,kryetariLidhjesShqiptaretëPrizrenit.Shtëpiaipërketarkitekturësorientaledhegjendetnërrugën“ArdianZurnagjiu”

ShtëpiaeHaxhiIzetMashkullitgjendetngjitasmekompleksinmonumentaltëLidhjesShqiptaretëPrizrenit.Supozohetseështëndërtuarrrethvitit1800.

ShtëpiaeYmerQyseitakonshek.XIX-të.GjindetnëpjesënlindoretëqendrëssëPrizrenit,rrugëspërMarash.

ShtëpiaeGaniDukagjinitndodhetpërballëUrëssëLugjeverespektivishturëssëLidhjesnëkuadërtësëcilitKompleksishte.ItakonshekXIXdheipërketarkitekturësfolklorikevendorepërçkaështëvlerësuarsipërmendorekulturore.Shtëpiapërbëhejprejdypjesëve:asajtëharemitdhetëmysafirëve

ShtëpiaeIsmetSokolitundërtuangamesiishek.XIXdhemeelementetezbatuaratëbarokutështënjëobjektprezentativdheatraktiv,qëruhetnësajetëpërkujdesjestëtrashëgimtarëvetëIsmetSokolit.Shtëpiaështëdykatëshemeçardaktëmbuluar,meshkallëprejgurëtëgdhendurdheanësorëprejhekuri.


8

9

10

11

12

13

14

TRASHËGIMIAFETARE

ArkitekturaemonumentevetëkultitështëdëshmiamëemirëerezistencësndajsfidavetëkohësdhetriumfittëvleravebotëroretëtrashëgimisëdhekulturëssëPrizrenit.Njëdimensioniveçantëikësajpasurieështëedhebashkëjetesadheharmoniamesbesimevetëndryshmefetare,elementqëijepngjyrëtëveçantëkarakteritshumëkulturortëqytetarëvetëPrizrenit.

Namazxhahu–Kërekxhamiaitakonvitit1455dhethuhetqëështëndërtuarnganjëudhëheqësushtaraknëkohënkurPrizreniupushtuangaPerëndoriaOsmane.

XhamiaeSyziÇelebisë–Zerrimit(Prizrenasit)ndërbëmirësiteparënëqytetinetijtëlindjesPrizreninështëSuziÇelebia,emriivërtetitëcilitështëMuhamedMahmutAbdullahu,njeriiciliqënëfillimtëshek.XVIndërtojnjëkompleksshumëtëmadhëqëpërbëhejnga:xhamia,biblioteka(1506),teqeja,mejtepit,urëssëmadhe,urëssëvogëldheJazitshtatëkilometërshpërujitjenearavenëçiflikunetij.VarriitijdheivllauttëtijNehariut,respektivishtRamadanitgjendennëoborrineXhamisë.

XhamiaeSaraçhanës(Kuklibej)emriikësajxhamietëndërtuarmë1534rrjedhngasaraçëtoseshalëbërësitdhetreguttëtyreqëgjendetnëkëtëhapësirë.XhamiaikaruajturshumicëneelementëveorigjinaledheështëendërlidhurmeTeqenëeafërtHalveti.

XhamiaeGaziMehmedPashësnjihetedhesixhamiaeflamurit.GjendetnëkompleksineLidhjesShqiptaretëPrizrenit,nërrugëneMehmedPashës.XhamiaështëndërtuarngaGaziMehmetpashamë1573,kurështëndërtuaredhetyrbjakuduhettëjetëvarrosurndërtuesiisaj,kuasajibashkangjitetMedresejadheobjektettjera.Ështënjëprejxhamivemëtëbukuratëqytetitmenjëoborrtëgjërëtërrethuarmemurbrendasëcilësjanëtetëkroje.Egjithëkjobënëqënëkompleks,nëmënyrëharmoniketëgërshetohenobjektetearkitekturësmonumentaledhetëasajfolklorike.

XhamiaeSinanPashësipërketarkitekturësislame,endërtuarnëvitin1615ngaSofiSinanpashameprejardhjengafshatiVilaeLumëssëShqipërisë.GjendetnëqendërtëqytetitnëSheshinShatërvanpranëLumbardhit.Saipërketarkitekturëssëbrendshmedhedekorimittësaj,ështënjërandërmëtëbukuratnëBallkan.Karakteristikëekësajxhamiejanëvizatimetvirtuozetëpasuruaramengjyradhekalorittëgjallë.

XhamiaeEminPashësështëndërtuarnëafërsitëhamamittëMehmetPashësdheXhamisëArastangaEminPashanëvitin1831.NëoborrinesajkrahasmedresesëgjendetedhevarriiEminPashës.

TRASHEGIMIAFETARE

15

16

17

18

19

20

XhamiaeIljazKukësështënjëraprejdyxhamiveqëKuklibeguindërtoinëvitin1534.XhamiaundërtuapranëkronittëBimbashitdhenëafërsitëurëssërinisëdhequhetxhamiaeIljazKukëssipasgjyshittëKuklibegut,iciliishtepjesëmarësmerastinepushtimitosmantëPrizrenitmë1455.

XhamiaeMaksutPashësMarashitështëndërtuarnëshek.XVII-tënëkompleksineMarashitngavaliuMustafëpasha.

ArastaXhamiaapoXhamiaeEvronosbeutndërtohetnëafërsitëArastaÇarshisënëvitin1526ngaEvronosbeu.Nëvitin1960/61rrënohentëgjithadyqanet,tregudheArastaXhamiasëcilësiulavetëmminarja.

KompleksiiManastirittëKryeengjujvederinëvitin1343ishtekultiliro-arbror-shqiptar.Nëvitin1352nëthemeletesajështëndërtuarmanastiriidedikuarkryeengjujveMihëllitdheGavrillittëcilëtnjiheshinsimrrekullibërës.UrdhërinpërndërtiminekëtijmanastiriekadhënëCarDushaniicilikishtecaktuarvendinpërngritjenepërshpirtmërisësëvarrittëtij.KyvarrgjendetnëkëtëmanastirdhepërballëtijgjendetedhevarriisundimtarittëprincipatëssëShkodrës,StrazimirBalshës.

KishaeShënPremtesgjendetnëperëndimtëpjesëssëvjetërtëqytetit.KytempullpaganushërbeusifaltoredardanëvepërkushtuarhyjneshësilirePrem-Premtës,hyjneshëssëplleshmërisë.Nëvitet1306/07mbretisllavMillutinmbifaltorenemëparshmeerindërtonkishënkurseperandoriaosmanenëvitin1455eshndërrojnënëxhami,përturrikthyerpërsërinëkishëmë1923kuredhehiqetminarja.

KatedraljaeZonjësNdihmëtaredisahapamëlartengakishaeShënGjorgjit,atypranëxhamisësëMyderrizAliEfendisësinjëpërmendoreebukurqëndronkatedralaeZonjësNdihmëtare.Ështëendërtuarnëvitin1870ngaarqipeshkviDarioBucareli.Kishaështëehapurpërbesimtarëtefesëkatolike.NëmbrendinëesajmefanatizëmruandypikturatëdypersonalitetevengaekaluaraeBallkanit,PikturëneGjergjKastriotit-Skëndërbeut,prijësittëPrincipatëtShqipataredhetëJohanesdeHunajad-GuvernatordhekryekomandantiHungarisë.

TRASHEGIMIAFETARE

21

22

23

24

25

26

KishaeShënShpëtimtarit(Shërbyesit)ngashatërvani,prapaxhamisësëSinanPashësnëdrejtimkahportakryesoreeKalasënëanënedjathtëgjendetkishaeShënShpëtimtarit.Itakonarkitekturësmesjetare.Nëgjysmënedytëtëshek.XVIII-tëbëhendisarindërtimenëtë.Këtopunimeikryejnëgogët(cincarët)tëcilëtmëvonëpranësajndërtojnëedhenjëkishëtjetër,tëcilëniabashkangjesintëmëparshmes.KishënerindërtuarequaninKishaeShenjëtarëve.Paskësajedheceremonitëfetareibëninnëgjuhëngreke.Më1923serbëtiurevanshuanatyredheprejasajkohefillonserbizimiigogëve.

KishaetëDielëssëShenjtëMarkutështëndërtuarnëvitin1371ngambretiMarkoVukashinKraleviqi.GjendetnëkompleksineNënkalasë,pranëkishëssëShënShpëtimtaritmetëcilënkangjajshmëri.Nëaltarinesajështënjëstellëeperiudhësromake.

TeqjaeparëetarikatitSinaniundërtuanëanënedjathtëtëLumbardhit,nëlagjeneTabakëvemë1575ngaUmmiSinaningaPrizreniqënjëheritështëedhethemeluesikëtijtarikatinëKosovë.

TeqjaetarikatitKaderiZingjirigjendetnëveriperëndimtëPrizrenit.Ështëthemeluarmë1646ngaShehHasanHorosani.Tyrbjaështëthemeluarpakmëvonë.Përshkaktëvleravetëveçantaështëpërmendorekulturore.

TeqjaedytëetarikatitRezakiështëthemeluarnëvitin1880ngaShehAliBaba,iardhurngaVllahoviiIndisë.Pasnjëkohendërtohetedhetyrbja.

TeqjaetarikatitHalvetiështëthemeluarmë1691ngaShehOsmanBabanëlagjeneSaraçhanes.PrizrenasitenjohinedhesiteqjaeShehHasanit.DegëtevetaikaedhenëRahovec,MitrovicëdheShqipëri.

TeqjaetarikatitBektashiështëthemeluarnëvitin1850ngaAdemBabaiPrizrenit,nëafërsitëmullirittëHasanBegut,nëjugperëndimtëqytetit.AtëezëvendësonAdemBabaKovaçingaGjakova.

TRASHEGIMIAFETARE

27

28

29

30

31

32

33

TeqjaetarikatitRufaithemelohetmë1892ngaShehShasanHysniungaSanxhaku,nëkompleksinedikurshëmtëHaxhiKasëmit.Nëvitin1915teqenerënojnëbullgarët,më1938rindërtohetngaShehHyesinhilmiuShehu.Nëvitin1972nëtënjejtinvendndërtohetnjëteqebashkëkohorengaShehXhemajliu.Karakteristikëekëtijtarikatiështëziqri,mbahetditëneparëtëpranverëssifestëeSulltanNevruzitdhepërçdotëpremtepasdite.

TeqjaetarikatitSaadisidegëeAxhizitështëthemeluarnëvitin1500ngaShehSylejmanAxhizinëkompleksineMarashit.Ndërkohëndërtohetedhetyrbja.Teqjakonfiskohetngashtetimë1945sëbashkumemullirin,kafenenëdheobjektettjerapërshkakseMusaShehzadeishtendërthemeluesiteLidhjessëDytëtëPrizrenit.

TyrbjaeDallgënBabaiështëkushtuarnjëritprejkomandantëveicilikaudhehëqurpjesënemajtëtëushtrisësëPerandorisëOsmanegjatëpushtimittëPrizrenitnëvitin1945.

TyrbjaeKarabashBabaiështëkushtuarnjëritprejkomandantëveicilikaudhehëqurpjesënedjathtëtëushtrisësëPerandorisëOsmanegjatëpushtimittëPrizrenitnëvitin1945.GjendetnëpjesënqëndrorenëkuadërtëkompleksittëKarabashi

TyrbjaeTesBabagjendetafërxhamisësëthyer(këkëkxhami).IështëkushtuarnjëritprejkomandantëveicilikaudhehëqurpjesënqëndroretëushtrisësëPerandorisëOsmanegjatëpushtimittëPrizrenitnëvitin1945.TyrbejaeYmerBabësnëLezëgjendetnëfshatinLezë10kmnëjugtëPrizrenit,nëshpatinemalitCylen.KjotyrbeështëenjohurdheerespektuardhemësëshumtivizitohetngapopullataeGjakovës,RahovecitdheePrizrenit.

TRASHEGIMIAFETARE

34

35

36

37

38

39

TRASHËGIMIAKULTURORE

QendraHistorikeePrizrenitështënjërandërvleratmëkarakteristiketëqytetit.Ekonsideruarsipasuribotërore,ajopërfshinnjëvariatettëgjerëmonumentesh,sidëshmiebashkimittëcivilizimevetëshumta.TrashëgimiakulturoreështëelementqëndroriidentitetittëqytetarëvetëPrizrenit,ndërsanëtënjëjtënkohëajoparaqetedhearsyenkryesoretëvizitaveqërealizohennëqytet,singabrendaashtuedhejashtëKosovës.

KalajaePrizrenitshtrihetnëhapësirënmëdominantetërelievittëPrizrenitnënjësipërfaqeprej15.776m².ËshtëkalajamëemadhedhemëebukuranëKosovëemëgjerë.Arkeologëtkonstatojnëseajoipërketperiudhavetëndryshmehistorike,asajiliro-dardane,romake,bizantine,mesjetaredheosmane.RindërtimiikalasëështëbërëngaPerandoriBizantinJustiniani.Nëperiudhënosmane,Kalajashërbeusifortifikatëushtarakederinëvitin1912.Nëpërbërjetësajishin:kazamatet,burgu,magazinatushtarake,kullagjysmëharkore,xhamia,tuneli42shkallë,shkallëtesëcilësqonindrejtëbreguttëLumbardhit,portakryesore,rezervuariiujitetj.

KështjellaeEpërme(KalajaeVashave)gjendetnëkompleksineLumbardhit,evendosurnënjëlartësiprej12mmenjësipërfaqeprej75m²nëformëkatrori.BesohettëjetëndërtuarpërafërsishtnëtënjëjtënkohëmeManastirineKryeengjujve,dhendërkohëështëmarrëngaushtriaosmanepasarritjessëtyrenëkëtëzonë.NëliteraturëmundtagjejmëedhemeemrinKizKalesi.

KompleksiiLidhjesShqiptaretëPrizrenitshtrihetnëpikënmësubtiletëhapësirësurbanetëqytetit,irrethuarmeLumbardhin,kompleksineMarashitdheshpatineKalasë.Nëkompleksnëmënyrëharmonikegërshetohenobjektetearkitekturësmonumentaledheasajfolklorike.NëkëtëkompleksumbajtKuvendithemeluesme10qershor1878,mepjesëmarjenepërfaqësuesvengatëgjithatrojetshqiptaremeç'rastthemelohetLidhjaShqiptareePrizrenit.Nëtëështëihapurmuzeuhistorikmeobjekte(eksponate)artizanale,veshjetëtrevaveshqiptare,galeridhebiblotekë.

MulliriiMarashit“Shotman”itakonkompleksittëMarashitdheishtemullirimëivjetër.GjendetnëpjesënlindoretëPrizrenitpranëUrëssëMarashitdheXhamisësëMaksutPashës.Mulliripërherëtëparëndërtohetgjatëshek.XVII-tëicilimë15mars1994rrënohetdhenëvendtëtijndërtohetnjërestorant.

TRASHEGIMIAKULTURORE

40

41

42

43

HamamiiGaziMehmetPashësgjendetnëqendërtëqytetit.Ështëndërtuarnëvitin1573/74ngaMehmetPasha.HamamikonsiderohetndërmëtëmëdhenjtënëBallkan.Hamamipërbëhejngadypjesë,atijtëmeshkujvedhetëfemrave.KyhamamështënjërindërhamametqëitakonarkitekturësmëtësuksesshmetëperiudhësosmanenëBallkan.Objektisihamamkafunksionuarderimë1946,pastajshërbeupërdisafunksione.

SahatKulla&MuzeuarkeologjikështëivendosurnëhapësirëneHamamittëAhmetShemsidinbeut(shek.XVII-të).Muzeuështëipasurmeobjekteqëngakohaeantikitetit,mesjetaekëtej.EksponateteshumtatëzbuluaranëPrizrendherrethinëshpalosinhistorinëepasurtëqytetitdherrethinës.Sahatkullasëbashkumepapafingonfillimishtishteendërtuarprejdruri,ndërsanëshekullinXIX-tëEshrefpashëPerolliendërtonprejguridukeevendosursahatindhenjëkambanëtëvogël.Muzeuuhapmë17nëntor1975dhenëtëuekspozuanobjektetëepokëssëeneolitit,neolitit,bronzit,hekurit,periudhësromakeemesjetare.

BeledijaështëndërtesaeparëeKuvenditKomunaltëPrizrenitnëkohënosmanedheështëndërtuarnëfundtëshek.XIX-të.

MulliriiShasivarBeutgjendetnëkompleksineTabakhanës.Ështëivetmimullifunksionalngashek.XIXkrahasuarmemullinjtëtjerëtërrënuar,pandonjëvlerëtëposaçmearkitektonike.PaspushkatimittëShasivarÇaçosmë24dhjetor1944njëpjesëekëtijmullirikonfiskohet.

Muzeuihidroelektranës“Prizrenasja”ështëndërtuarmë1929buzëLumbardhitsipasprojektittënjëfirmevieneze.ËshtëcentraliiparëelektrikdhemuzeuivetëmielektroekonomisësëKosovës.Qytetineshndriti44vjetdukeendërprepunënmë1.11.1973.Më8.11.1979shndërohetnëmuzetëelektroekonomisësëKosovës.


44

45

46

47

48

KroiiShatërvanitështëqendradhesimboliiqytetittëPrizrenit,nëmëstësëcilitgjendetkronimekatërcepa,ngatëcilatujiipijshëmderdhetnëpellgunerrethuarmegurë.ËshtëquajturedheMerxhançarshi.ShatërvaninëverikufizohetmeUrëneGurit,nëlindjemexhaminëeSinanpashës,nëjugmekompleksinePantelis,nëjugperëndimmeQafëpazarindhenëperëndimmeKujumxhillëkun.

TopokliapoGjashtëKrojetgjindennëhyrjetëlagjesMarashpërballështëpisësëYmerQysesë.GjendennëkompleksineMarashitdhekagjashtëçepatëpunuarnëbronzdhevaskëprejguri.Kohaendërtimitnukdihet,porngaformaskulpturaleprezentederinëvitin1994,supozohetsejanëndërtuarparaardhjessëosmanëve.

KroiiBimbashitgjendetnëudhëkryqinpranëxhamisësëIliazKukësdheUrëssëkaltërttëRinisë-Bimbashit.Ndonësekohaendërtimitnukdihet,thuhetqëatëekandërtuarnjëoficerilartëvendoricilishërbeunëushtrinëePerandorisëOsmane.

KroiixhamisësëSinanpashësështëpjesëexhamisëdhegjendetnëhyrjetëxhamisëdheështëndërtuarnëkohënkurështëndërtuaredhexhamia.

KroiiQorragësitakonshek.tëXVIII-tëdheështepjesëexhamisësehaxhiRamadanQorragësiciligjenetnëhyrjetëxhamisë.

KroiiteqesHelvetigjendetnëoborrineteqesdheështëndërtuarnëshekXVI-të.Ёshtëipunarprejkatërçepaveprejbronzidhevaskëprejmermeri.

UraeGuritundërtuangaAliKukaj-Beunëshek.XVI-të.Kastilorientaltëndërtimit.Urakishtetrajtëharku,endërtuarprejkuadrashguritëlidhuramesuvegëlqerore.Uraibëriballëshumëujëravedhesfidavetëkohës,porjoedhevërshimittëvitit1979.Më1982rikonstruktohetnëtërësidheikthehetpamjaatraktive,ndonësemenjëndryshimpërmbajtësor.


49

50

51

52

53

54

55

UraArastës(UraeRe,eTherandës)undërtuanëshek.XVIII-të,kaqenëpjesëeBezistanit,Qarshisësëmbuluar.Nëtëdyanëtmbilumëkapaturlokale.QarshiaembuluarkafilluarpranëxhamisësëSinanPashësegjerteHamamiiMehmedPashës.

UraeGaniTadësnëfillimkaqenëLuguqëpërcillteujinpërkompleksineMehmedPashës.AtypranëjetonteGaniDukagjini,telalliifunditiqytetitdhepopulliequanedheUraeGaniTadës.

UraeNaletitnënurëneGuritishtënjëlugdruripërmestëcilitkalonteujinëanëntjetërtëqytetit.Pranëtijuvuedhenjëtrarëdruripërtëkaluarnjerëzit.Pasigjithnjëlagejngauji,dimritngrihejdheshpeshherëkalimtarëtbininnëujë.NgavendorëtuquajtUraeNaletit.

UraeSyziÇelebisëTabakhanësgjendetpranëXhamisësëSuziÇelebisëdhenjihetedhesiUraeTabakhanës,pasishërbentepërlidhjenmelagjeneTabakhanës.Urënnëvitin1513endërtonSuziÇelebiu.

UraevjetëreguritnëKërkbunargjendetnëkilometrine6-tëtërrugësPrizren-ReçandhelidhbrigjeteLumbardhitkungjushticaështëmëeshprehur.Uramenjëgjatësi20mdhenjëgjerësiprej3.5mmbështetetnënjëshkëmbgëlqerorëdhekavetëmnjëqemermelartësi6mmbinivelineujit.


56

57

58

59

60

TRASHЁGIMIANATYRORE

Prizreniparaqetnjëgërshtetimtëpërkryertënatyrësdhekrijimtarisëkulturoretëdorëssënjeriut.Mbitëgjitha,natyrakonsiderohetsiarsyejakryesoreqëidhamundësindërtimittënjëkontekstitëpasurkulturordhetëtrashëgimisënëqytet.NatyraePrizrenitofronmundësiunikepërtëkaluarkohëcilësoredhepërjetuarmomenteqëdot'ishtojnëvlerëkulturores.

RrapinëMarashinpitoresk(Pletanoz-Orientalisshek,XIV-XV)njërangabukuritëeveçantatëmarashitështëhapësirarrethLumbardhitdheshëtitorjabashkëmeoazategjelbëruara.RrjedhaharkoreeLumbardhit,Rrapidhepjesaenënkalasëpërbëjnënjëtërësiorganike.RrapiiMarashitkalartësinë20,90m,rrethiitijështë3mndërsagjerësia3,50m.mediametër12m.TrupiiRrapitështë2m.Fletëtikatëgjata13-14cm.Lartësiambidetareekëtijvendikugjindetrrapiështë417m.

MarashimetëhyrënëpjesëneMarashithetohetnjëndjenjëeveçantë,freskiaeLumbardhitdheGrykaesajqëbutësishtndikojnënëtrupinenjeriutdukekapluarnjëfreskitëpapërshkruar,klimaebutëegërshetuarmeklimënmaloredhebregdetareprodhojnëmëshumësekënaqësishpirtërore.ObjektesiXhamiae'MaksutPashës',mulliriivjetërtanirestorantqumështor,këndimeshëtitore,tyrbjae'AxhizeBabës',Rrapiplakjanëdëshmisekjopjesëeqytetitgjallëronbashkëmeobjektetevjetranëkujtimtëkohëssëshkuar.

TRASHEGIMIANATYRORE

61

62

GrykaeLumbardhitnëpakvendenëKosovë,natyrakadhuruarbukuritëtillënatyrore,siçjakadhuruarPrizrenit.MaliSharr,KoretnikudhePashtrikupërbëjnëpjesënmëatraktivenëkëtëtrevë.NëmaleteSharritgjenden16liqenetëakulltatëcilatishtojnëvlerënestetiketëhapësirësmaloredheparaqesinatraksionturistik.GrykaeLumbardhitsirrjedhëgjarpëruesedhekarakteristike,përshkonhapësirënpërgjatëlumittëpasurmeelementetëflorëssëgjelbruardhepyjëzuar.HapësirapërgjatëbreguttëLumbardhitgjatëvapëssëverësështëzonamëevizituareqytetit.

Prevallaështëhapsirëebukurnatyroredhenjihetsifshatturistikiciliështërreth30kmlargngaPrizreni.BënëpjesënëmaleteSharrit.Lartësiambidetareështërreth1800mdhekjobënëqëtëshfrytëzohetnëtëkatërstinëtevititporsidomsnëstinëneverëspërpushimdhefreskimdhetëdimritpërskijim.

ParkuiQytetitgjindetnëpjesënperëndimoretëPrizrenitdhepërfshinnjëhapësirëshumëtëmadheetëgjelbëruar.Kahapsirasportivesidheluminicilikalonafërkëtijparku.

TRASHEGIMIANATYRORE

63

64

65

TRASHËGIMIASHPIRTËRORE

Artizanatet,veshjet,zakonet,lojrat,vallet,festivaletdheshumëtiparetëtjeratëshpirtëroresdhetradicionalesjanëatraksionkulturoriqytetitpërtejarkitekturësndërtimoredheurbane.Kjopjesëetrashëgimisëijepshpirtgjithëstrukturësfiziketëqytetit,dukeenxjerrënëpahpasurinëshpirtëroretëqytetarëve.ShijimiishpirtëroresnëPrizrenështëmbresamëefortëmetëcilënnjëvizitorijashtëmkthehetnështëpinëetij.

Veshjatradicionaleprizrenase,veshjapopulloregjatëhistorisëkandryshuarsipaskushteveshoqëroreeekonomike,porajokambeturgjithmonënjërandërsegmenteterëndësishmetëveshjes.VeshjettraditcionaletëPrizrenitdherrethinëskanëqenëpothuajsetënjejta.Veshjetkanëdalluarmedisaelemetetegratëemartuara,gratëefejuaradhevajzaterejaashtuedhetekburrat.Sot,veshjettëcilatjanëruajturdheqënërastetëveqantaendepërdorenjanënërrethinëtëPrizrenitdhenjihensiveshjethasjane,veshjetopojare,veshjetgorane,veshjetLumjane,veshjaeZhupës,veshjaeAnadrinisëdheeRranzës.

Artizanatet,zejtarëtdhekrijuesitqëpasuruanthesarinevleraveorigjinaletëPrizrenitsidomosngagjysmaedytëeshek.XIXishin:argjendarët,saraçët,nallbanët,këpuctarët,terzitë(robaçepësit)plistarët,briskaxhinjët,shajakpunuesit,ashqinjët,zdruktarët,mafesçinjët,samarxhinjët,kallajxhinjët,jastëkxhinjët,ortarëtdheshumëtëtjerashumicaetëcilavejanëzhdukurmekaliminekohësdhetëzhvillimittëteknologjisë.

Zakonetdhelojërattraditcionaletëkohëravetëkaluaraqëjanëluajturnëpërahengjedhendejakumundtipërmendim:gjuajtjanëshenjë,hedhjaegurit,vrapimi(gara)mekuaj,lojëramekapuçaapofilxhanakubëhetpërqeshja(këndohenkëngëironike)ngapalafitueseetj.

Veglatmuzikoretraditcionaletëkohëstëcilatjanë:takarakja,gurët,briri,pipëza,tepsia,lugët,zilet,defi,fyelli,kavalli,lahuta,myshnica,çiftelia,sharkia,okarinaetj.

VarrezatePrizrenit,gjatëshumëshekujvetëjetesëssëtij,Prizrenitrashëgoi9kompleksevarrezashsivijojnë:VarrezaeBazhdarhanes,varrezaekompleksitLakuriq,varrezaekompleksit“Shukle”,varrezateSheshittëShkodrës(Gjimnazi“GjonBuzuku”),varrezaeNamazxhasë,varrezaeMuhaxhermahallës,varrezaeGrykëssëLumbardhit,varrezaeortodoksvedhegogëvetekisha“ShënShpëtimtari”,varrezaekompleksit“Karabash”.(ështëruajturvetëmpjesaqendrore).Vetëm3ngakëtovarrezajanëruajturdheiqëndrojnëkohës.

ZambakuiPrizrenitështëfestivalikëngëssëvjetërqytetareiciliorganizohetgjatëjavëssëparëtëKorrikut.Kyfestivalmbahetçdovitqyshprejviti1986.

TRASHEGIMIASHPIRTERORE

ShoqëriaKulturoreArtistike“Agimi”ështëformuarnënëntortëvitit1944.Kymomentshënonfillimineveprimtarisësëorganizuarkulturore-artistike,nënivelamator,përshqiptarëtePrizrenitdhetëKosovës.

DokuFestështëfestivalmekarakterndërkombëtarifilmitdokumentardhetëshkurtëriciliorganizohetçdoviticiliarrinëtëmbledhënjënumërtëmadhëturistëshnëqytetinePrizrenit.

GaraePehlivanëveështënjëfestivalfilletetëcilitdatojnëshekujmëparë.Ёshtëfestivalargëtuesdhegaruesciliorganizohetçdovitdhepjesëmarrësvijnëedhengavendeterajonitdheballkanit.

40BunarFestmisionkryesorkambrojtjeneambientitnëpërmjetaktiviteteveargëtuesekulturo-sportive.

HasiJehoneshtenjefestivaliikengevedhevallevefolklorikemenjetraditeprej24vitesh.

ShoqataeStripArtsitëveKosovar"XhennetComics"ështëevetmjashoqatëestripitnëKosovë.Shoqatamerretmeorganiziminefestivaleve,botiminestriprevistavedheaktivitetetëndryshmenëkëtëfushë.

OldtimerFesteshtefestialnderkombetariciliorganizohetcdovitdhebëhetmeqëllimtëofrimittëdëshmivesenëqytetinevjetërtëPrizrenitekzistonkulturateknikeemakinavetëvjetra,pavarësishtvitittëtyretëprodhimit.

FestivaliiSkulpturës–SculpFestështëfestivaliiparendërkombëtariskulpturësjovetëmnëKosovë,pornëtërërajonineBallkanit.

TRASHEGIMIASHPIRTERORE

FALЁNDERIME

KybotimiofertëskulturistiketëPrizrenitnukdotëishteimundurpa mirëkuptimin dhe mbështetjen financiare të Minsitrisë sëKulturës,RinisëdheSporteve,prandajnjë felënderimiveçantë itakon kësaj ministrie. Gjithashtu, e falënderojmë Institutin përMbrojtjen eMonumenteve Kulturore në Prizren dhe drejtorin ekëtijinstitutipërkontributinepandërprerënëmënyrëvullnetarepër të gjitha konsultimet gjatë përgaditjes së këtij produkti. Njëfalënderimiposaëmitakontëgjithëpersonaveqënakanëdërguarfotografi me të cilat është pasuruar ky botim. Mbi të gjitha,kontribut themelor në realizimin e këtij produkti kanë dhënëprofesorëtSokolCenadheEnverBatiu.

RrjetiiOrganizatavetëKulturësnëPrizrenështëmirënjohëspërrolinesecilitanëtartërrjetit,sidheshprehmirënjohjenevetpërtëgjithë që kanë qenë të përfshirë në strukturimin e kësaj oferteturistiketëPrizrenit.Njëherit,RrOKparalajmëronvazhdimësinëeproduktevetëtillanëtëardhmen,mesyniminqëtëpasurohetedhemëtejofertaeqytetitpërvizitorët.

RrjetiiOrganizatavetëKulturës–RrOKPrizrenSaraqëtNr.5–20000/Prizren

[email protected]

Documents

Oferta Kulturistike e Prizrenit.pdf