ОЙ ТОГТООЛТОО САЙЖРУУЛАХ

• Б.ЭНЭРЭЛ• Г.ХАЛИУН• Г.БАТТУЛГА• Ї.ЭРДЭНЭСУВД• Б.ОЮУМАА• Т.МЯГМАРДОРЖ

ОЙ

Өнгөрсөн туршлага, бодол, үйл явдал,

мэдлэг чадвараа оюун ухаандаа бататгах,

үлдээн хадгалах, сэргээн санах, таних,

санаандаа буулгах, төсөөлөх, дүрслэн

бодох сэтгэлийн нарийн процессыг ой гэнэ.

Ой нь хүний сэтгэцийн хөгжлийн тулгуур суурь бөгөөд ойгүйгээр хүн ямарваа нэг үйл ажиллагаа хийх

боломжгүй юм. Хүн амьдралынхаа турш ой тогтоолтынхоо өчүүхэн бага

хэсэг буюу дөнгөж 10-15%-ийг ашигладаг болохыг эрдэмтэд

тогтоосон.

Ой нь тухайн хүний мэргэжлийн онцлог, дасгал сургууль, өмнөө

тавьсан зорилго зэргээс ихээхэн хамаардаг байна.

Ойг: 1. Мэдрэх ой

2. Түргэн хугацааны ой 3. Удаан хугацааны ой гэж ангилж авч

үздэг.

Мэдрэх ой нь хүн юмыг сонсож, харж, мэдрэх үед гадны мэдээлэл нь

мэдрэхүйн эрхтнээр дамжин мэдрэх ойд очно. Хүний сэрж мэдэрч буй бүх мэдээлэл нь мэдрэх ойд цуглардаг. Гэвч мэдрэх ой дахь мэдээлэл нь түргэн замхардаг. Энэ мэдээлэл секундээс илүү хадгалагдахгүй.

Түргэн хугацааны ой нь хүн ямар нэгэн зүйл дээр анхаарлаа төвлөрүүлж байгаа

хугацаанд явагдаж байдаг. Мэдээлэл удаан хадгалагддаггүй зөвхөн эхний

хэдэн секундэд хадгалагдана. 12 секунд өнгөрмөгц мэдээлэл сарниж эхлэх ба 20 секундийн хугацаанд сэргээгдэхгүй бол

замхардаг.

Удаан хугацааны ой нь мэдээллийг илүү удаан хадгалдаг бөгөөд 5 минутаас илүү хүний ойд хадгалагдаж байгаа мэдээлэл нь цаашдаа удаан хугацааны ойд үлдэх

магадлал ихтэй байдаг гэж эрдэмтэд үздэг. Мэдээлэл цаг, өдөр, сар, хэдэн

жилээр, насан туршид нь удаан хугацаанд ойд хадгалагддаг байна. Иймээс удаан

хугацааны ой нь багтаамж ихтэй байдаг.

ОЙ ТОГТООЛТЫН ҮНДСЭН ПРОЦЕСС

Ойн үндсэн процесст: тогтоох, сэргээн санах,

хадгалах, таних, мартах ажиллагаанууд

ордог.

Уураг тархины зарим хэсэг тогтоосноо хадгалж, зарим нь хэзээ ч

хэрэглэхэд бэлэн байдаг бол зарим хэсэг нь тогтоосноо эмхлэн цэгцлэх

ба хасах нэмэх зэргээр өөрчилж байдаг.

Сэргээн санах нь хэрэгцээ гарахад санаж байх процесс юм.

Таних гэдэг нь бас нэгэн төрлийн сэргээн саналт юм. Ихэнхдээ

дахин уулзах нутаг усандаа эргэн очих, өмнө сонсож байсан дуу хоолойг сонсох зэрэгт таних

процесс үүснэ.

Мартах нь уураг тархины дээд газарт бий болох саатлын

процесстой салшгүй холбоотой юм. Энэ нь зарим үед уураг

тархийг илүү мэдээллээс чөлөөлөхөд тус болдог юм.

ОЙ ТОГТООЛТЫН ТӨРӨЛ АНГИ

Ой тогтоолтыг зорилгоор нь санамсаргүй ба ухамсартай (зориудын) гэж ангилж болно.

Тогтоосон зүйлээ бататгах ба хадгалах байдлаар нь богино хугацааны, удаан хадгалах ой гэж хуваадаг.

Юу тогтоох гэж байгаагаар нь буюу юмс үзэгдэл, бодол санаа, хөдөлгөөн, сэтгэлийн хөдөлгөөний аль

нь илүү оролцохоор тогтоох ойг дүрслэх ой, үгийн ба утгын ой, хөдөлгөөний тогтоох ой, сэтгэлийн

мэдрэмж өөрчлөлтийг тогтоох ой гэж ангилна.

Ойн үр дүнт байдлыг тодорхойлох үзүүлэлтүүд:Ойн багтаамжОй тогтоолтын хурдОновчтой сэргээн санах чадварХэрэгтэй зүйлийг хадгалах хугацааХэрэгтэй үед шаардлагатай зүйлийг сэргээн санах бэлэн байдал

Ой тогтоолтын зүй тогтлын хялбар схем

мэдээлэл

Мэдрэх ой

Үйлдлийн ой Удаан хугацааны ой

Харах Сонсох Мэдрэх

Мэдээллийг ойдоо барьж хэрэглэх

Ой тогтоолтоо хэрхэн

сайжруулах вэ ?

Өдөр бүр ой тогтоолт сайжруулах дасгал тогтмол хийх шаардлагатай. Хэрвээ

тогтоолтыг сайжруулах дасгал хийгээд хэвшчихвэл аливаа зүйлийг хурдан тогтоодог

болдог. Өдөр бүр 4 мөрт шүлэг дуу гадаад үг цээжлэхТаньдаг хүмүүсийнхээ овог нэрийг бичиж

цээжлэхКино үзээд гол дүрийн жүжигчдийг цээжлэхНайз нөхдийнхөө утсыг цээжлэхНэртэй хүмүүсийн алдар, хэргэм овог нэрийг

цээжлэх г.м

Мэдээллийг ойд байрлуулахдаа сайтар зохион байгуулан хадгалах, тогтооход

чиглэгдсэн тусгай аргууд байдаг. Үүнийг мнемотехник гэдэг. Хоорондоо утгын

холбоогүй боловч зайлшгүй шаардлагатай зүйлүүдийг цэгцлэн утгатай хэлбэрт оруулан тогтоодог.

Ж нь: Эгшигт долоон гийгүүлэгчийг тогтооход “Монгол баавар” гэсэн

байдаг.

Тухайлбал: Цээжлэх зүйлсээ танил юмстай

холбон тогтоохТулгуур дохио хэрэглэхТулгуур үг ашиглан тогтоохМэдээллийг загварчлах зэрэг олон

арга техник байдаг.

Даш ахД омогА дгуусны тухайШ идэтА байдлын тухайХ ошин

192171011261921 – ардын хувьсгал ялсан он7.10 - улсын баяр наадмын өдөр11.26 – улс тунхагласан өдөр

Чөлөөт холбоослолЭнэ нь хоорондоо холбоотой зүйлүүдийг сэргээн санах боломж олгодог үр дүнтэй

арга юм.

Хүн юмыг мартчихвал яах вэ ? Тухайн үед чухам юу хийж байснаа сэргээн санахыг оролдох нь илүү үр

дүнтэй.

Жишээ : Та дэвтрээ тавьсан газраа санахгүй байгаа

бол тэр үед чухам юу хийж байснаа эргүүлэн санаарай.

Ширээнийхээ араас босч номын тавиур руу очиж ном аваад цүнхэндээ хийсэн,

дараа нь хувцсаа өмсөхөөр шкафаа уудалсан гэх мэтээр хийсэн бүхнээ бодоод

үзээрэй. Тухайн үеийн нөхцөл байдлыг ийнхүү давтах нь тэр үед хүний ой

тогтоолтонд үлдсэн ул мөрийг сэргээхэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.

Зүй тогтлын эрэл хайгуул

Үнэнийг танин мэднэ гэдэг нь тэдгээрийн шалтгааныг нь

тодруулахад оршино. / Френсис

Бекон /

Тоглоом

Тоон цувааг өгүүлбэр болгоно уу

14-33-5-33-8 2-1-11-4-1-1

2-23-25-15-33-33 5-1-15-5-1-1

2-23-23 35-19-32, 35-19-32-8

2-1-11-4-11 2-23-25-15-33-33

25-1-19-10-15 5-1-15-5-1-1

14-33-5-33-8 2-1-11

Болд Ганаа хоёр нэг насныхан. Очироо Батаагаас хэдэн насаар ах шиг Болд Очироогоос тийм ах юм. Баяраа Батаагаас ах, гэхдээ Болд Очироо хоёроос залуухан.

Ганаа Төгсөөгөөс залуу.

Эдгээр 6-н хүнийг насны эрэмбээр жагсаан бичнэ үү.