Upload
erno
View
133
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Ónæmiskerfi og sýkingar í nýburum. Berglind Aðalsteinsdóttir Brynja Jónsdóttir 5.4.2005. Ónæmisfræði. Ósérhæfða ónæmiskerfið Átfrumur: Granulocytar, Monocytar/macrophagar Komplement kerfið Sérhæfða ónæmiskerfið B - frumur Vessaónæmi T - frumur Frumubundið ónæmi. - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Ónæmiskerfi og sýkingar í nýburum
Berglind Aðalsteinsdóttir
Brynja Jónsdóttir
5.4.2005
Ónæmisfræði
• Ósérhæfða ónæmiskerfið– Átfrumur: Granulocytar, Monocytar/macrophagar
– Komplement kerfið
• Sérhæfða ónæmiskerfið– B - frumur Vessaónæmi
– T - frumur Frumubundið ónæmi
Ósérhæfða ónæmiskerfið
• Sérstaklega mikilvægt við fyrstu snertingu við pathogen.
• Neutrofílarnir einna duglegstu átfrumurnar
• Fá aðstoð komplement kerfis (opsonins) og IgG mótefna
• Gram pós. og gram neg. bakteríur og sveppir
Neutrofílar
• Aukið magn í blóði fyrst eftir fæðingu en leiðréttist á fyrstu 24 klst.
• Chemotaxis er ófullkomið• Birgðir eru 20-30% af því sem hjá fullorðnum• Ef opsonisation góð þá jafnvel sami árangur og
hjá fullorðnum• Við stress (s.s. RDS) þá minnkar hæfni til að
gleypa gram neg. bakteríur.
Monocytar/Macrophagar
• Monocytar í blóðrás og macrophagar aðallegaí eitlum, milta, lifur og lungum.
• Aktiveraðir macrophagar borða bakteríur og hafa hlutverk sem APC í myndun sérhæfðs ónæmis.
• Chemotaxis ófullkomið• Macrophagar fáir við fæðingu, sérstaklega
hjá fyrirburum
Komplement kerfið
Komplement kerfið
• Þættir þess flytjast ekki yfir fylgju• Fóstur byrjar að frml. komplement á fyrsta
trimester• Fullburða börn hafa lítillega minnkaða
virkni classical p. og enn minni virkni alternative p.
• Enn minni virkni hjá fyrirburum og færri komplement þættir
Sérhæfða ónæmiskerfið
B-frumur í blóði fyrst e. fæð.
• Immunoglóbúlín– IgM: Í blóði, aðallega opsonin f. gram neg.– IgG: Í blóði, ECF, vefjum líkamans, aðallega
opsonin f. gram pós.– IgA: Slímhúðir– IgE: Á mastfrumum undir húð
• IgG yfir fylgju, endist í 6-8. Mán en á meðan byrjar barnið að frml sitt eigið, nær fullorðinsgildum á 7-8. ári.
• IgM frml hefst fljótlega e. fæð, fyrirburar seigir í þessu líka. Serum gildi hækkar snögglega e. ca 6d. og ná fullorðinsgildum e. 1 ár.
• IgA í brjóstamjólk. IgA og IgE mælast í blóði á ca. 13d. Hækka jafnt og á næstu árum, nær fullorðinsgildum á 6-7. ári.
• Strax við fæðingu getur barnið myndað mótefni gegn prótein antigenum. Hins vegar geta þau venjulega ekki myndað mótefni gegn fjölskykrum fyrr en eftir 2 ára aldur nema þær séu bundnar prótein-bera sbr. conjugate bóluefni (H.infl. og Str. pneum.)
• CD4 – T hjálparfrumur– Þekkja exogenous antigen á APC frumum
– Frml mikið af cytokinum
– Th1- frumubundið ónæmi- delayed hypersensitvity (virkja neutrofíla, macrofaga og CD8)
– Th2 – hvetja B-frumur, IgE og eosinophila.
• CD8 - Cytotoxískar T- frumur– Þekkja endogenous antigen, s.s. veiruantigen á HLA
mólikúli frumu.
T- frumuvirkni í nýburum
T- frumur í blóði fljótlega e fæð.
• CD4/CD8 hlutfallið hærra
• Framl. minna af cytokinum (IL-2, IFN-)
• TcR viðtakar færri Th1 svörun minni
• Cytotxic virkni minni.
NK frumur
• Undirflokkur lymphocyta
• Drepa frumur – sem eru sýktar með vírusum (HSV)– sem eru hjúpaðar mótefnum
• Fjöldi í nýbura svipaður og hjá fullorðnum en minni virkni.– Ráða síður við Herpes sýkingar
Innkomuleiðir sýkinga- varnir líkamans
• Naflastrengur• Húð
– Breytileg eftir meðgöngulengd, mýkri og þynnri í fyrirburum
• Öndunarvegur– BALT (Bronchial Associated Lymphoid tissue) – IgA
• Meltingarvegur– GALT (Gut Associated Lymphoid tissue); Peyer´s patches– IgA
Tegundir nýburasýkinga• Snemmkomin (early-onset):
– Á fyrstu viku, oftast fulminant fjölkerfa sýking, smit frá móður, dánartíðni 5-20%
• Síðkomin (late-onset):– Kemur eftir fyrstu viku, oftast hægt progressív og
staðbundin sýking (meningitis), smit frá móður eða postnatalt, dánartíðni 5%
• Síð-síðkomin (late late-onset):– Eftir 3 mánuði, fyrirburar sem hafa verið á gjörgæslu
(vökudeild), oftast vegna leggja eða annarra inngripa, smit postnatalt, dánartíðni lág
Helstu bakteríur í gegnum tíðina
• Mismunandi eftir landsvæðum• Áður en sýklalyf komu til sögunnar í USA og V-
Evrópu: – Gram jákv. kokkar, m.a. Strep. grA
• Eftir þessa umbreytingu:– Færðist yfir í gram neikv. enteric bacilli
• Milli 1950-60:– S. aureus og E. coli
• Rétt fyrir 1970:– GBS og E. coli
Helstu bakteríur í dag
• GBS = β-hemolýtískir streptokokkar af grúppu B• Coagulasa neikvæðir staphylokokkar (CONS)• S. aureus • E. coli • Annað:
– Listeria monocytogenesis– Treponema pallidum– Candida albicans– Enterococci– (TORCH)
GBS = β-hemolýtískir streptokokkar af grúppu B
• Aðalorsök sepsis í nýburum á Vesturlöndum frá 1960, tíðni þó lækkað eftir að fyrirbyggjandi meðferð á mæðrum í fæðingu hófst um 1990
• Facultative anaerobs, gram jákvæðir kokkar, mynda keðjur eða tvenndir (diplococci)
• β hemolýsa á blóðagar, grúppa B af Lancefield flokkun
• Innan GBS eru mörg afbrigði sem hafa mismunandi fjölsykruhjúp mismunadi virulent (Ia, Ib, II, III, IV, V, VI, VII og VIII)
• Aðrir þættir með áhrif á virulence: yfirborðsprótein, C5a peptíðasi, beta hemolysin, hyaluronidasi
GBS – innkomuleiðir í nýbura
• Coloniserar vaginu í 30% af þunguðum konum• 50% af börnum þeirra kvenna verða sjálf coloniseruð
á leið sinni um fæðingarveg eða ascenderandi, 1-2% þeirra fá invasíva sýkingu
• Börn kvenna með mikið af fjölsykrumótefnum sýkjast síður en annarra
• In vitro rannsóknir benda til að innkomuleið til barnsins gæti verið gegnum alveoli, en afbrigði með þéttan hjúp komast síður inn í frumur líkamans en afbrigði án hjúps, passar ekki við virulence
GBS – tegundir sýkinga og meðferð
• Snemmkomin, oft tengt PROM, chorioamnionitis o.fl.:– Verða oftast veik á fyrstu 24 klst., fá sepsis (50%),
lungnabólgu (30%) og heilahimnubólgu (15%)– Hiti, pirringur, bradycardia, apnea, cyanosis, tachypnea,
inndrættir
• Síðkomin, fæðingarþættir ekki áhættuþættir:– Bacteremia (45-60%), heilahimnubólga (25-35%)– 20% með staðbundna sýkingu – Oft minna veik en börn með snemmkomna sýkingu
• Meðferð: Penicillin G, ef sepsis þá Ampicillin og aminoglýkósíð
Coagulasa neikvæðir staphylokokkar
• S. epidermidis o.fl., colonisera húð manna• Sýkingar í inniliggjandi aðskotahlutum• Algeng ástæða sýkinga hjá nýburum sem eru
inniliggjandi á sjúkrahúsum– Bacteremia: apnea, bradycardia, óstöðugt hitastig,
þaninn kviður, blóð í hægðum– Meningitis, abscessar, jákvæðar blóðræktanir lengi
• Meðferð: flestir stofnar í USA ónæmir fyrir methicillin, þá nota vancomycin, stundum þarf að bæta öðrum sýklalyfjum við
Staphylococcus aureus
• Hluti af eðlilegri flóru húðar, 20-30% með einhvern stofn í nösum hverju sinni
• Algengasta ástæða graftarkenndrar sýk. í húð• Flestir nýburar coloniserast á fyrstu viku• Staphylococcal scalded skin syndrome:
– Nýburar og ung börn, lág dánartíðni
– Bullous exfoliative dermatitis
• Getur líka valdið sepsis o.fl.
Escherichia coli• Hluti af eðlilegri flóru garna• Valda oft sýkingum í þvag- og
meltingafærum• Nýburar:
– Sepsis, heilahimnubólga (flestir með K1 capsule antigen, orsök óþekkt)
– EPEC flokkur algengastur– NEC = necrotising enterocolitis
Listeria monocytogenesis
• Er til staðar í náttúrunni, t.d. í fæðu• Sýkir nýbura, ónæmisbælda og gamla• Oftast sýking í nýburum ef móðir er sýkt
– Snemmkomin – oftast sepsis– Síðkomin – oftast heilahimnubólga– Fjölkerfa sj.d.: pyogenic heilahimnubólga, granulomatous
bólga í lifur, lungum, nýrnahettum, nýrum, MTK og fylgju– Litlar laxalitaðar papulur á húð– 50-90% dánartíðni hjá fyrirburum
• Meðferð: Ampicillin +/- aminóglýkósíð
Tafla yfir helstu sýkingar og sýklaSýking Helstu sýklar
Heilahimnubólga
GBS (týpa III), E.coli, CONS, Listeria o.fl.
Lungnabólga GBS, E.coli, H.infl, Listeria, S.aureus, Viral, Pseudomonas o.fl.
Bacteremia GBS, CONS
Conjuctivitis Gonococcar, Chlamidya, efni o.fl.
Gastroenteritis E.coli o.fl. (í NEC E.coli, Klebsiella, Clostridium, CONS, oft ræktast ekkert)
Húð S.aureus o.fl.
Spítalasýkingar CONS, Pseudomonas, E.coli, Candida, S.aur.
Sepsis GBS, S.aureus, E.coli, Listeria o.fl.
RSV í nýburum• Veldur oftast vægri efri loftvegasýkingu, en getur valdið
alvarlegri lungnabólgu og bronchiolitis• Fáir nýburar sýkjast í fyrstu 3 vikunum, þá er magn
mótefna frá móður hæst í blóði, fylgni við magn mótefna• Fyrirburar í aukinni hættu á að þurfa innlagnir, einkum ef
bronchopulmonary dysplasia• Einkenni: (stundum engin í mjög ungum börnum)
– Væg: hor, hósti o.fl.– Meðalslæm: apnea, bradycardia, hiti– Slæm: dyspnea, cyanosis, íferðir á mynd, öndunarbilun– Ódæmigerð: léttast, pirruð, apnea, gengur illa að borða
Nýburasýking í lifur• T.d. vegna CMV, HSV, rubella, EBV, varicella zoster
og coxsackie veira• HAV berst yfirleitt ekki frá móður á meðgöngu, og er
oftast einkennalaus í nýburum• HBV getur smitast frá móður á meðgöngu, einkum ef
hún er HBsAg jákvæð, eykur hættu á fyrirburafæðingum, alvarlegra en HAV
• HCV getur smitast frá móður á meðgöngu, óvíst hvaða áhrif það hefur til langs tíma
Heimildir
• Fanaroff. Neonatal-Perinatal Medicine: Diseases of the Fetus and Infant, 7th ed. Mosby Inc., 2002.
• Behrman. Nelson Textbook of Pediatrics, 17th ed. Elsevier, 2004.
• Murray PR, Rosenthal KS, Kobayashi GS, Pfaller MA. Medical Microbiology, 4th ed. Mosby, 2002.
• Janeway CA, Travers P, Walport M, Shlomchik MJ. Immunobiology, the Immune System in Health and Disease. Churchill Livingstone, 2001.
• Fleisher TA. Immune Function. Pediatrics in review, 1997.• Goldman AS. Host Response to Infection. Pediatrics in
review, 2000.