Upload
khalil
View
84
Download
3
Embed Size (px)
DESCRIPTION
ONKOLOJİDE ETİK KONULAR. Prof. Dr. Nermin Ersoy Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Başkanı. S A V A Ş. Onkolojide karşılaşılan etik ikilemler. Hastayla nasıl bir ilişki kurmalıyım? Hastaya tanısını söylemeli miyim? - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
ONKOLOJİDE ONKOLOJİDE ETİK KONULAR ETİK KONULAR
Prof. Dr. Nermin Ersoy
Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi
Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Başkanı
SSAAVVAAŞŞ
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
Onkolojide karşılaşılan Onkolojide karşılaşılan etik ikilemleretik ikilemler
Hastayla nasıl bir ilişki kurmalıyım?
Hastaya tanısını söylemeli miyim?Tedavinin başarısından söz etmeli
miyim?Nafile olduğuna inandığım
tedaviyi sürdürmeli miyim?Yapay beslenmeyi sürdürmeliyim?
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
Onkolojide karşılaşılan etik Onkolojide karşılaşılan etik ikilemlerikilemler
Yaşamı destekleyen tedavilere hiç başlanmamalı mı? ya da
Ne zaman sonlandır malı? Hastanın ölümünü hızlandıracak
olsa bile acısını dindirecek ağrı kesici verilmeli mi?
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
Onkolojide Hasta-Hekim ilişkisi: Onkolojide Hasta-Hekim ilişkisi:
GüvenGüvene dayalı ilişkie dayalı ilişkiKarşılıklı güven ve saygı ilişkisi;
dürüst, doğru, açık, samimi ve birbirlerinin haklarına saygılı bir iletişim kurmayı,
Maternalistik -anne gibi- tutum ve davranışlardan kaçınmayı,
Tedavi ilişkisi boyunca hastanın onuruna ve özerkliğine saygıyı korumayı gerektirmektedir.
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
Güven ilişkisinin korunmasıGüven ilişkisinin korunması
Karar verme sürecine hastanın/ vekilin katılımı sağlanmalı,
Hastanın / vekilinin dilekleri gözetilmeli –makul dilekler-
Olası etik sorunları önlemek için her bir kararın etik boyutu göz önünde tutmalı,
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
Onkolojide etik konularOnkolojide etik konular
Aydınlatılmış onam,Gerçeğin söylenmesi,Tedavinin kabul / ret edilmesi,Yaşamın kalitesi,Kıt kaynakların paylaştırılması,Yapay beslenmenin kesilmesi
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
Onkolojide etik konularOnkolojide etik konular
Yaşamı destek tedavilerinin kesilmesi / başlanmaması
Nafile tedavi -tıbbi yararsızlıkÇift etki “ağrı, acının
dindirilmesi”Yardımlı intihar “ölmeye yardım”Yaşayan dilek
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
Temel Tıp Etİği İlkeleriTemel Tıp Etİği İlkeleri
Etik yükümlülüğün nerede başladığı, nerede bittiği konusunda bilgi verir ve hasta merkezli
klinik–etik kararlara dayanak oluşturur.
1. Özerklik İlkesi2. Kötü davranmama İlkesi3. Yararlılık İlkesi4. Adalet İlkesi
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
ÖZERKLİĞE SAYGI İLKESİÖZERKLİĞE SAYGI İLKESİ BBireyin kendi inançlarına, ireyin kendi inançlarına, değerlerine ve yaşam planlarına değerlerine ve yaşam planlarına göre karar verme hakkı ve yeteneği göre karar verme hakkı ve yeteneği
olduğudurolduğudur..Hasta birey-özerk birey kabul
edilmeli,Kendi hakkında karar verme hakkını
kullanmalı, Aldatılmamalı, yalan söylenmemeli,, Bilgi yönlendirilmemeli,
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
ÖZERKLİĞE SAYGI İLKESİÖZERKLİĞE SAYGI İLKESİ
Karar vermeye teşvik edilmeli,Karar verici belirlenmeli,Hastanın adına karar
vermekten -paternalistik -maternalistik tutum ve davranışlardan- kaçınılmalıdır
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
Her hastanın kendi hakkında karar Her hastanın kendi hakkında karar verme hakkı vardırverme hakkı vardır
Tedaviyi kabul etme hakkı
aydınlatılmış, özerk seçim olmalıdır,
makul olmalıdır,katılımcı olmalıdır,her an kararını
değiştirebileceğini bilmelidir.
Tedaviyi reddetme hakkı
aydınlatılmış, özerk seçim olmalıdır,
sonuçlarından haberdar olmalıdır,
bir başka kişinin yaşamını tehdit etmemelidir.
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
AYDINLATILMIŞ ONAMAYDINLATILMIŞ ONAMHastanın aydınlatılmış onamını alma Hastanın aydınlatılmış onamını alma ödeviödevi
Hastalığın yapısı, Prognozu,Tedavi seçenekleri, etkinliği, riskleri,Alternatif tedaviler, etkinliği, riskleri,Tedavinin yaşam şekline etkisi,Tedavi olmamanın olası sonuçları,
hakkında anlaşılır bilgi vermeyi
gerektirmektedir.
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
GERÇEĞİN SÖYLENMESİGERÇEĞİN SÖYLENMESİ Hekimin gerçeği söyleme ödevi-Hekimin gerçeği söyleme ödevi-sadakat borcusadakat borcu
Hastanın tercihi sorgulanmalı,Acı gerçek açıklanmalı, Gerçeği söylemek ertelenmemeli,Gerçek gizlenmemeli,Gerçek saptırılmamalı,Aldatılmamalı / yalan
söylenmemelidir.
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
KÖTÜ DAVRANMAMA İLKESİKÖTÜ DAVRANMAMA İLKESİHHastaya zarar vermekten kaçınmayı, astaya zarar vermekten kaçınmayı, kırılgan, hassas olan kanser hastasının kırılgan, hassas olan kanser hastasının tedaviden zarar görmesinin tedaviden zarar görmesinin engellenmesini gerektirirengellenmesini gerektirir
Özensiz bir şekilde gerçeğin söylenmesi,
Dindirilebilecek ağrı, acıyı hastanın ilaç bağımlığı olacağı endişesiyle esirgenmesi,
Yaşamsal desteği engelleyecek sorunların giderilmemesi,
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
KÖTÜ DAVRANMAMA İLKESİKÖTÜ DAVRANMAMA İLKESİ
Aşırı ya da gereğinden az tedavi yapılması,
Külfetli tedaviyi sürdürerek daha fazla acı, sıkıntı çekmesine izin verilmesi,
Aydınlatılmış onam elde etmeden tedaviye başlanması kötü davranmama ödevinin ihlalidir.
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
YARARLILIK İLKESİYARARLILIK İLKESİZarar verilmemeli, zarar Zarar verilmemeli, zarar engellenmeli, engellenmeli, olası zararlar önlenmeli, iyi / yararlı olası zararlar önlenmeli, iyi / yararlı olan yapılmalı, iyilik olan yapılmalı, iyilik
yükseltilmelidiryükseltilmelidir..Hasta ve ailesiyle duyarlı iletişim
kurmayı,Ağrı, acıyı dindirmeyi,Olası zararları öngörme, önlem
almayı gerektirmektedir.
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
YARARLILIK İLKESİYARARLILIK İLKESİ
Hasta için anlam ifade eden ve yaşam kalitesini yükselten tedavi uygulanmalı,
Tedavinin sağladığı yarar ile zarar dengelenmeli,
Hastanın göze almak durumunda olacağı zarara /riske kendi karar vermelidir.
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
ADALET İLKESİADALET İLKESİKanser hastaları eşit hizmet Kanser hastaları eşit hizmet alabilmeli, kanserli oldukları için alabilmeli, kanserli oldukları için diğer hastaların sahip olduğu diğer hastaların sahip olduğu olanaklardan yoksun bırakılmamalı, olanaklardan yoksun bırakılmamalı, ayrımcılığa uğramamalıdır.ayrımcılığa uğramamalıdır.
Tıbbi kaynaklar ortamdaki ihtiyacı olan hasta bireylere eşit dağıtılmalı,
Kaynakların gereksiz kullanımının topluma vereceği zarar göz ardı edilmemeli
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
TIBBIN AMAÇLARITIBBIN AMAÇLARISağlığı yükseltmek, hastalığı önlemek,Semptomları, ağrı ve acıyı ortadan
kaldırmak,Hastalığı tedavi etmek,Zamansız ölümü engellemek,Kaybedilen fonksiyonları geri
kazandırmak/ mümkün olan en iyi noktada korumak,
Hastaları durumları ve prognozu konusunda eğitmek, danışmanlık etmek,
Tedavi / bakım sırasında hastaya zarar vermekten sakınmak.
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
TIBBİ KAYNAKLARIN DAĞITIMITIBBİ KAYNAKLARIN DAĞITIMIHekimin adil paylaştırma ödeviHekimin adil paylaştırma ödevi
Tıbbi endikasyon gerçekçi olmalı,Tıbbın amaçları belirlenmeli,Marjinal yarar maliyeti aşmalı,Hastanın /vekilin ya da hekimin
talepleri haklı çıkartılabilmeli,Diğerlerinin sağlık
hizmetlerinden yararlanma hakkı çiğnenmemiş olmamalıdır.
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
NAFİLE TEDAVİ NAFİLE TEDAVİ TTıbbın amaçlarından her hangi birinin ıbbın amaçlarından her hangi birinin başarılmasına imkan vermeyen, başarılmasına imkan vermeyen, tıbbi yararın bulunmadığı gereksiz tıbbi yararın bulunmadığı gereksiz
tedavitedavi..
Tedavi; tıbbın amacına hizmet etmeli,
Tedavinin etkisi konusunda objektif olunmalı,
Tıbbi yarar dürüstçe belirlenmeli,
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
NAFİLE TEDAVİ –NAFİLE TEDAVİ –TIBBİ YARARSIZLIKTIBBİ YARARSIZLIK
Hastanın elde edileceği yarar ile zarar tartılmalı –oranlanmalı-,
Hastanın / vekilin tercihi sorgulanmalıdır.
Hastanın / vekilin talebi nafile tedavi ise hekim, teklifi geri çevirebilir,
Hatta nedenini açılayarak teklifi reddetmelidir.
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
YAŞAMI DESTEK TEDAVİ KARARLARIYAŞAMI DESTEK TEDAVİ KARARLARIÖlüm anının önüne geçmek için Ölüm anının önüne geçmek için sağlanan sağlanan her türlü tıbbi müdahale kararıher türlü tıbbi müdahale kararıAmaç; zamansız ölümü engellemek mi? ,
yaşamı uzatmak mı?YDT sürdürme/ kesme kararını kim
almalı?YDT’den elde edilecek yarar ile zararın
dengelenmesi; “hasta ve diğer hastalar, kurum ve ülke açısından”
YDT başlayıp kesmek, başlamamış olmaktan ahlaksal olarak daha doğru değildir!
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
YAPAY BESLENMEYAPAY BESLENME Oral beslenmeyi içermeyen Oral beslenmeyi içermeyen beslenmebeslenmeYapay beslenmenin amacı;1) Organik yaşamı sürdürmek mi?2) Ciddi ağrı, acı ve sıkıntıyı
ortadan kaldırmak mı?3) Hastanın / vekilin isteği, ısrarı
mı?4) Uygulama ilave sıkıntı
yüklemekte mi?5) Nafile-etkisiz mi?
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
YAŞAMIN KALİTESİYAŞAMIN KALİTESİBireyin günlük fiziksel, sosyal ve Bireyin günlük fiziksel, sosyal ve mental fonksiyonlarını bağımsız mental fonksiyonlarını bağımsız sürdürmesi sürdürmesi Hastanın kendi yaşam kalitesi anlayışını
açıklamaya fırsat verilmeli,Hastasının olası yaşam kalitesi tartılmalı, Yaşamın kalitesi; en az, en azdan daha
az olduğunda tedavi kararı gözden geçirilmeli,
Yaşam kalitesini belirlemede ön yargı ve ayrımcılıktan (yaşlı, sakat, kanserli, vb.) kaçınmalıdır.
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
ÇİFT ETKİ ÇİFT ETKİ Eylemin amaçlanan sonucu -Eylemin amaçlanan sonucu - ağrıyı ortadan ağrıyı ortadan kaldırmakkaldırmak- ile önceden tahmin edilebilen -- ile önceden tahmin edilebilen -ölümü hızlandırmakölümü hızlandırmak- sonucun ortaya çıkması - sonucun ortaya çıkması durumudurdurumudur
Kötü bir sonuç (ölüm) olabileceği bilinmesine karşın ağrı, acıyı dindirmek gibi iyi etki elde etmek niyetiyle yapılan eyleme etik açıdan izin verilmekte ve ötenazi olarak
değerlendirilmemektedir.Kullanılan doz klinik kullanım açısından
makul doz olması arzu edilen bir durumdur.
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
YARDIMLI İNTİHARYARDIMLI İNTİHAR
Tıbbi müdahalelerin hastaya verdiği zarar, yarardan çok fazla olduğunda;
Kontrol edilemeyen ve dayanılmaz ağrı ve acılar içinde olan hastanın ısrarı üzerine kolay ve acısız ölümünü sağlayacak araçlar ya da bilginin (intihar yöntemleri, ilaç isimleri) hekim tarafından verilmesidir.
Yİ hastanın ölümüne neden olacak eylemi yapmak değildir ve bir çok ülkede hekim yardımlı intihar yasallaşmıştır.
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
YAŞAYAN DİLEKYAŞAYAN DİLEK
Hastanın tedavinin her hangi bir safhasında yeterliliğini kaybettikten sonra kendisine nelerin yapılmasını istediğini / istemediğini bildirdiği yazılı, tanıklı belgedir.
Örneğin; Tedaviyi sonlandırma kararı,Canlandırmama emri, Yaşamı destek tedavileri, yapay beslenmeyi
sürdürmeme kararı,Bakımı sürdürme kararı.
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
MMÜÜCCAADDEELLEE
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
Onkolojide Hastanın HaklarıOnkolojide Hastanın Hakları
1.Tarafsızca tüm tedavi seçenekler hakkında bilgi alma hakkına,2. Cerrahi, radyoterapi,
kemoterapi, solunum tedavisi gibi yaşamsal tedaviyi reddetme hakkına,
3. Karar vermeden önce başka birisiyle (aile üyeleri, arkadaşları, hemşireler, sosyal araştırmacılar, diğer hastalar ve hekimler ile) seçenekleri tartışma hakkına,Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
Onkolojide Hastanın HaklarıOnkolojide Hastanın Hakları4. Herhangi bir zamanda tedaviden
çekilme hakkına,5. Hastalığınız ve tedavisiyle ilgili tüm
gerçekleri bilme hakkına, 6. Kendisiyle ilgili tüm kararlara
katılma hakkına,7. Kendisinin yerine karar vericiyi
seçme hakkına,8. Mahremiyetinin korunmasını dileme
hakkına sahiptir.
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
Onkoloji hemşiresinin Onkoloji hemşiresinin etik ödevleri:etik ödevleri:1. Bakım verme ödevi,2. Aydınlatma ödevi,3. Gerçeği söyleme ödevi,4. Ağrı-acıyı dindirme ödevi,5. Adalet ödevi,6. Uygun palyatif bakım sağlama ödevi7. Mahremiyet ve hastanın onurunu koruma
ödevi8. Araştırmalara katılma ödevi 9. Güvene dayalı ilişki kurma ve koruma
ödeviProf. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
Onkoloji hemşiresinin etik Onkoloji hemşiresinin etik değerlerideğerleriEstetik – hoşluk sağlamaFedakarlık – başkalarının iyiliğiyle ilgilenme,Eşitlik – aynı haklara, ayrıcalıklara sahip
olma,Özgürlük – seçim yapma kapasitesi, İnsan onuru- bireyin tekliğine ve değerine
inanma,Adalet – ahlak ve yasal kurallara itibar etme,Gerçeklik – gerçeğe sadakat
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
Onkolojide hemşirenin Onkolojide hemşirenin etik İkilemlerietik İkilemleri
Her bir uygulama için hastayı bilgilendirmeli miyim?
Yanlış bildiklerini düzeltmeli miyim?Ailesinin gerçeğin gizlenmesi
isteğine uymalı mıyım?Haklarını nasıl ve zaman
korumalıyım?Ölüme neden olsa bile ağrı kesici
yapmalı mıyım?Ölmeye yardım isteğini yerine
getirmeli miyim?Meslektaşlarımın hatalarını söylemeli
miyim?Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
Onkoloji çalışanlarına destekOnkoloji çalışanlarına destek
Sağlık kurumu onkoloji çalışanları için hizmetin alımını ve sunumunu kolaylaştıran bir sistem kurmalı,
Ortamda hastaları ve çalışanları rahatlatacak müzik sistemi olmalı,
SÇ’ın farklı renk ve desenli giysiler giyilmesine olanak tanınmalı,
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
Onkoloji çalışanlarına destekOnkoloji çalışanlarına destek
Hastalarla ilgilenecek gönüllü programları yapılmalı,
Klinik yada polikliniklere kanserle mücadelede bize yardımcı olun şeklinde posterler asılmalı, broşürler basılmalı,
Hastalara tedavi-bakımlarına katılımı sağlayacak el kitapları dağıtılmalı,
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
Onkoloji çalışanlarına destekOnkoloji çalışanlarına destekSÇ’na düzenli aralıklarla ortam
dışında çay - kahve molaları düzenlenmeli,
Kanserde ekip çalışması anlayışını pekiştirmek için belirli aralıklarla parti, piknik, yemek gibi eğlenceler yapılmalı,
Kanser çalışanlarının psikolojik destek almalarına fırsat verilmelidir.
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
Teşekkür EderimTeşekkür Ederim
Hayat kısa, kuşlar uçuyor.Cemal Süreyya
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD