Geçiş metalleri. Krom, mangan, demir, kobalt, nikel. Kompleks bileşikleri. Geçiş metallerinin reaksiyonları.

ONUNCU HAFTAONUNCU HAFTA

Geçiş metalleri bakır, demir, altın, gümüş gibi çok

eskiden beri bilinen metalleri içine alır. Periyodik

tabloda ikinci baş grup elementleri ile üçüncü baş

grup elementleri arasında kalan elementlerdir.

Bunların en önemli özellikleri elektron

yapılarındadır. En dış tabakalarından başka iç

tabakalarında da elektron dolmamış tabakalar

bulunur. d-orbitalleri sırasıyla dolan metallere d-

geçiş metalleri, f-orbitalleri sırasıyla dolan metallere

de f-geçiş metalleri denir.

Geçiş Metalleri

Geçiş metallerinin genel özellikleri

Tipik metaldirler,

Değişik yükseltgenme basamaklarında bulunabilirler,

Paramagnetik ve ferromagnetik (Fe, Co, Ni, Mn) özellik gösterirler,

Kompleks bileşikler verirler.

Geçiş Elementlerinin Reaksiyonları

1. Kompleks bileşiklerin elementlerle reaksiyonlarında örneğin oksijenle reaksiyona girdiğinde oksitlenir ve reaksiyon durur. Manganın oksijenle reaksiyonu böyledir. Yüksek sıcaklıkta mangan; flor, klor, azot ve oksijenle reaksiyona girer. Toz halinde iken reaksiyon kabiliyetleri artar.

Geçiş Elementlerinin Reaksiyonları

2. Asit ve bazlarla reaksiyonlarda da hemen koruyucu bir tabaka ile kaplanır. Örneğin derişik nitrik asit demir, kobalt ve nikeli hemen pasifleştirir, ileri bir kimyasal reaksiyonu önler. Tüm platin grubu metaller (Ru, Os, Rh, Ir, Pd, Pt) asit ve sulu bazlara karşı direnç gösterirler.

Geçiş Elementlerinin Reaksiyonları

3. Sulu çözeltilerde çoğu geçiş metal katyonu kompleks iyonları halinde ve değişik renklerde bulunur.

Mavimsi renkli sert, kırılgan, çok parlak ve korozyona

çok dayanıklı bir metaldir.

Kromit (FeCr2O4) cevheri halinde bulunur. Çelik esas

olarak demir, krom ve nikel alaşımıdır. Kromit cevheri

doğrudan demire katılarak demir krom (ferrokrom)

çelikleri yapımında kullanılır. Krom, krom kaplama, çelik

alaşımlarında, CrO3 (krom-6-oksit) kaplama

banyolarında, boya, yükseltgeyici, Na2CrO4,

Na2Cr2O7, K2Cr2O7; boya, deri tabaklama, korozyon

önleyici, alüminyum anot ve boya üretiminde kullanılır.

Krom, Cr

Gümüşi, hafif pembe renkli kırılgan bir metal.

Kırılgan özellikli ve dövülebilir özellikli değişik

allotroplara sahiptir. Kromdan farklı olarak

nemli havada korozyona uğrar. Bitki ve

hayvanlarda esas eser element olarak

bulunur. Pirolüzit siyah MnO2.xH2O

yeryüzünde bulunan en belli başlı filizidir.

Yükseltgenme sayısı genellikle +2, +4, +7 dir

(kromun +2, +3, +6 dır).

Mangan, Mn

Çok eskiden beri bilinmekte olan ve yeryüzünde en bol

bulunan metaldir. Açık havada kolayca paslanır. Pası pul

pul dökülüp metalin kolayca aşınıp tükenmesine yol açar.

Paslanmayı önlemek için a) yağlı boya ile boyayıp

metalin hava ile temasının önüne geçilir, b) çinko ile

kaplanır, c) kendinden daha aktif bir metal bağlanır

(katodik koruma). Örneğin denize indirilen gemilerin saç

(demir levha) kısmına magnezyum blokları bağlanır.

Böylece bir galvanik pil oluşur. Daha aktif bir metal olan

magnezyum, anot olup aşınırken demir levha katot olup

herhangi bir aşınmaya uğramaz.

Demir

Yüksek fırında metalik demirin filizlerinden elde edilişi

Demirin en önemli alaşımı çeliktir. Demirin; C-

Cr-Mn-Ni gibi elementlerle yaptığı çok çeşitli

alaşımlarının tümüne birden çelik adı verilir.

Çelik, dayanıklılığı, parlaklığı, işlenme kolaylığı

bakımından çok kullanılan bir malzemedir.

Çelik

Kobalt ve nikel, yüksek mıknatıs özelliğine sahip

alniko (Fe-Al-Ni-Co alaşımı) ve ameliyat

aletlerinin yapıldığı stellit (Cr-Co-W alaşımı) ve

madeni para gibi kıymetli alaşımların yapıldığı

elementlerdir.

Kobalt ve Nikel