Opracowała Klaudia Czekalska II a

Nasze zmysły

Co to jest zmysł…?Co to jest zmysł…?ZMYSŁZMYSŁ - - to system postrzegania, za to system postrzegania, za

pomocą którego organizm odbiera z pomocą którego organizm odbiera z otoczenia informacje w postaci rozmaitych otoczenia informacje w postaci rozmaitych bodźców: mechanicznych, świetlnych, bodźców: mechanicznych, świetlnych, akustycznych albo chemicznych. akustycznych albo chemicznych.

Narządy zmysłów są wyposażone Narządy zmysłów są wyposażone w wyspecjalizowane fizjologiczne jednostki, w wyspecjalizowane fizjologiczne jednostki,

zwane receptorami albo sensorami.zwane receptorami albo sensorami.Oprócz dotyku, przez skórę odczuwamy Oprócz dotyku, przez skórę odczuwamy

także: ucisk, zmiany temperatury także: ucisk, zmiany temperatury (zimno i ciepło), ból oraz wibrację. (zimno i ciepło), ból oraz wibrację.

• ReceptorReceptorPod pojęciem receptora określa się białka Pod pojęciem receptora określa się białka

receptorowe,receptorowe,komórki receptorowe, grupy komórek oraz narządykomórki receptorowe, grupy komórek oraz narządy

receptorowe. W biologii komórki mianem receptorówreceptorowe. W biologii komórki mianem receptorówokreśla się również białka rozpoznające hormony określa się również białka rozpoznające hormony

i czynniki wzrostowe.i czynniki wzrostowe.

• SensorySensoryZwane inaczej czujnikami, które dostarczają różnego Zwane inaczej czujnikami, które dostarczają różnego

rodzaju bodźce do mózgurodzaju bodźce do mózgu

Jakie zmysły Jakie zmysły posiadamy?posiadamy?

Potocznie uważa się, że mamy pięć Potocznie uważa się, że mamy pięć zmysłów:zmysłów:

• OczyOczy - zmysł wzroku - zmysł wzroku• UszyUszy - zmysł słuchu - zmysł słuchu• NosNos – zmysł węchu – zmysł węchu • JęzykJęzyk – zmysł smaku – zmysł smaku• SkóraSkóra – zmysł dotyku – zmysł dotyku

Zmysł wzroku- budowaZmysł wzroku- budowa

Najbardziej złożonym ze wszystkich organów zmysłów jest narząd wzroku. Jest on przystosowany do odbierania wrażeń wzrokowych w rozmaitych warunkach.

Wzrok, zmysł wzroku to zdolność do odbierania bodźców świetlnych ze środowiska oraz ogół czynności

związanych analizą tych bodźców, czyli widzeniem. Narządem wyspecjalizowanym do rejestrowania obrazu

jest oko czyli gałka oczna otoczona aparatem ochronnym

(brwi, powieki, rzęsy i narząd łzowy). Przystosowanie oka do pełnienia tych funkcji

umożliwia:rozpoznawanie kształtów, ocenianie odległości położenia obiektów od oka, rozróżnianie barw.

Wady wzroku: krótkowzroczność nadwzroczność

astygmatyzm daltonizm

zez

Ciekawostki … !!Ciekawostki … !!• JedzenieJedzenie marchewkimarchewki poprawia widzenie poprawia widzenie w (niemal) ciemności. w (niemal) ciemności.

• Nowonarodzone dzieci wcale nie mrugają – Nowonarodzone dzieci wcale nie mrugają – zaczynają około 6 miesiąca życia. zaczynają około 6 miesiąca życia.

• Obraz naObraz na siatkówkęsiatkówkę oka pada do góry nogami oka pada do góry nogami i dopiero w mózgu następuje jego odwróceniei dopiero w mózgu następuje jego odwrócenie. .

• Wielu mężczyzn dotyka w mniejszym lub większym Wielu mężczyzn dotyka w mniejszym lub większym stopniu zaburzenie rozpoznawania barw. U kobiet stopniu zaburzenie rozpoznawania barw. U kobiet problem ten w praktyce nie występuje.problem ten w praktyce nie występuje.

Narząd słuchu (inaczej narząd ślimakowy) jest anatomicznie ściśle związany z narządem

równowagi (narządem przedsionkowym). Tworzą one razem narząd przedsionkowo-ślimakowy,

powszechnie zwany uchem.

Ucho - inna nazwa dla narządu słuchu i równowagi.

Dzieli się go na kilka części:•ucho zewnętrzne •ucho środkowe

•ucho wewnętrzne

Zmysł słuchu

Zmysł słuchu- budowaZmysł słuchu- budowa

Ucho środkowe:Ucho środkowe:Błona bębenkowaBłona bębenkowa (c)(c) Jama bębenkowaJama bębenkowa (e)(e) Kosteczki słuchowe: Kosteczki słuchowe: młoteczekmłoteczek (j)(j) kowadełkokowadełko (i)(i)strzemiączkostrzemiączko (h)(h) Trąbka słuchowa EustachiuszaTrąbka słuchowa Eustachiusza (d)(d)

Ucho zewnętrzne:Małżowina uszna Przewód słuchowy zewnętrzny (b) z włosami (a)

Ucho wewnętrzneUcho wewnętrzneŚlimak Ślimak (f)(f) - Kanały półkoliste - Kanały półkoliste (g)(g) - Błędnik błoniasty - Błędnik kostny - Błędnik błoniasty - Błędnik kostny

Zmysł węchu-budowaZmysł węchu-budowaRusztowanie nosa zewnętrznego tworzy szkielet kostno-chrzęstny utworzony z parzystych kości nosowych, wyrostków nosowych kości czołowej, wyrostków czołowych kości szczękowych,chrząstek bocznych oraz chrząstek skrzydłowych większych i mniejszych. Jama nosowa podzielona jest na dwie symetryczne połowy przez przegrodę nosa o budowie chrzęstno-kostnej. W jamie nosa wyróżnia się: przedsionek nosa - wyścielony skórą właściwą jamę nosa - wyścieloną błoną śluzową w większości typu oddechowego.

Na bocznych ścianach jamy nosa znajdują się trzy małżowiny nosowe, pod którymi umieszczone są ujścia zatok przynosowych i kanału nosowo-łzowego. Ponad małżowiną nosową środkową i na przeciwległej powierzchni przegrody nosa, znajduje się błona śluzowa typu węchowego.

ZatokiZatoki przynosowe tzw. oboczne nosa to jamy

powietrzne znajdujące się w obrębie kości twarzoczaszki:

zatoki szczękowe - w obrębie kości szczęki, zatoki czołowe - w kości czołowej,

zatoki (komórki) sitowe - w kości sitowej zatoki klinowe - w obrębie trzonu kości klinowej.

Czynności nosaNos spełnia cztery zasadnicze czynności:

oddechową, obronną, węchową i jest rezonatorem głosu łącznie z zatokami

przynosowymi. Powietrze przechodzące przez nos ulega

oczyszczeniu, ogrzaniu i nawilżeniu.

Zmysł smaku-budowaZmysł smaku-budowaBrodawki liściaste (zdjęcie mikroskopijne)

Język (lingua) jamy ustnej jest pokryty śluzówką. Od dołu wchodzą do języka mięśnie zewnętrzne, naczynia krwionośne i nerwy. Śluzówka języka jest wilgotna, pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim.

U człowieka występują cztery rodzaje brodawek:nitkowate (najmniejsze i najliczniejsze), grzybowate (większe, posiadają kubki smakowe), okolone (największe), liściaste (występują z boku języka).

Zrąb języka utworzony jest przez mięśnie poprzecznie prążkowane. Dzielimy je na dwie grupy:

1. mięśnie łączące z otoczeniem (mięsień brodawkowo-językowy, mięsień rylcowo-językowy, mięsień gnykowo-językowy)2. mięśnie własne języka (dwa mięśnie podłużne: górny i dolny, mięsień pionowy)

Zmysł smaku to zdolność rozróżniania substancji za pomocą Zmysł smaku to zdolność rozróżniania substancji za pomocą zakończeń nerwowych znajdujących się w kubkach smakowych zakończeń nerwowych znajdujących się w kubkach smakowych brodawek języka. brodawek języka. Smak jest mieszanką różnych odczuć, w tym zapachu. Smak jest mieszanką różnych odczuć, w tym zapachu.

Człowiek rozróżnia 5 zasadniczych rodzajów smaków:• słodki - węglowodany, szczególnie proste

• słony - sole sodu i potasu, a dokładnie kationy tych metali

• kwaśny - kwasy organiczne i nieorganiczne • gorzki - alkaloidy i wiele soli nieorganicznych

• umami - białka, także pomidory.

Receptory słodyczy są najliczniejsze na czubku języka, słonego smaku zaraz za nimi, po obu stronach języka, a gorzkiego i kwaśnego jeszcze dalej za nimi, z tyłu.

Smak współdziała ze zmysłem węchu. Nasze zmysły można czasem zmylić.

Spróbuj jeść jabłko zatykając palcami nos. Nie poczujesz żadnego smaku.

Podczas jedzenia nos jest tak samo ważny jak wargi. Smak jedzenia zależy od jego zapachu.

Zmysł dotyku- budowa Zmysł dotyku- budowa skóryskóry

Warstwy skóry:Warstwy skóry:• naskóreknaskórek - zawiera warstwę rozrodczą, która posiada - zawiera warstwę rozrodczą, która posiada

melaninęmelaninę, nadającą włosom i skórze barwę; , nadającą włosom i skórze barwę; • skóraskóra właściwawłaściwa - ma od 1 do 3 mm grubości - ma od 1 do 3 mm grubości • tkankatkanka podskórnapodskórna • W skórze właściwej i w warstwie podskórnej występują W skórze właściwej i w warstwie podskórnej występują

gruczołygruczoły potowepotowe i i łojowełojowe, naczynia krwionośne, i ciałka , naczynia krwionośne, i ciałka zmysłów.zmysłów.

Wytwory naskórkaWytwory naskórka• włosywłosy (m.in. rzęsy i brwi) (m.in. rzęsy i brwi) • paznokciepaznokcie • Receptory w skórze są narządami zmysłów: dotyku, bólu, Receptory w skórze są narządami zmysłów: dotyku, bólu,

nacisku nacisku i temperatury.i temperatury.

Zmysł dotykuZmysł dotykuNarządy dotyku są rozłożone na powierzchni całego ciała.Narządy dotyku są rozłożone na powierzchni całego ciała.Dotyk jest czuły na temperaturę i ból. Dotyk jest czuły na temperaturę i ból. Właściwie najlepiej uważać dotyk za grupę zmysłów, Właściwie najlepiej uważać dotyk za grupę zmysłów, z których część jest wyposażona w wyspecjalizowanez których część jest wyposażona w wyspecjalizowanezakończenia nerwowe, czyli receptory, umieszczone zakończenia nerwowe, czyli receptory, umieszczone w skórze, mięśniach i innych punktach ciała, reagujące naw skórze, mięśniach i innych punktach ciała, reagujące naróżne bodźce i przekazujące do mózgu wrażeniaróżne bodźce i przekazujące do mózgu wrażeniatrzymywane z zewnątrz. trzymywane z zewnątrz.

Dzięki zmysłowi dotyku czujemy, jak ktoś nas dotyka,Dzięki zmysłowi dotyku czujemy, jak ktoś nas dotyka,możemy ocenić rozmiar, kształt i ciężar przedmiotów, możemy ocenić rozmiar, kształt i ciężar przedmiotów,

a także stwierdzić czy coś jest twarde czy miękkie, zimnea także stwierdzić czy coś jest twarde czy miękkie, zimneczy ciepłe i czy może być źródłem bólu. czy ciepłe i czy może być źródłem bólu.

Dotyk zapewnia też orientację przestrzenną Dotyk zapewnia też orientację przestrzenną (nie musimy patrzeć by wiedzieć, gdzie znajduje się(nie musimy patrzeć by wiedzieć, gdzie znajduje się

dowolna część naszego ciała). dowolna część naszego ciała).

Ciekawostki... !!Dusza ludzka, jak wierzono w średniowieczu, ma dziesięć Dusza ludzka, jak wierzono w średniowieczu, ma dziesięć

zmysłów: zmysłów: 5 zewnętrznych i 5 wewnętrznych. 5 zewnętrznych i 5 wewnętrznych. Te zewnętrzne, służące do komunikacji ze światem, to wzrok, Te zewnętrzne, służące do komunikacji ze światem, to wzrok,

słuch, węch, smak i dotyk. słuch, węch, smak i dotyk.

Cztery z pięciu zmysłów wewnętrznych określają naszą Cztery z pięciu zmysłów wewnętrznych określają naszą osobowość: osąd, wyobraźnia, fantazja i pamięć. Piąty osobowość: osąd, wyobraźnia, fantazja i pamięć. Piąty nazwano zmysłem wspólnym. Zarządza on i reguluje nazwano zmysłem wspólnym. Zarządza on i reguluje funkcje pozostałych.funkcje pozostałych.

Te średniowieczne poglądy na zmysły duszy przetrwały do Te średniowieczne poglądy na zmysły duszy przetrwały do dziś dziś

w powiedzeniu, że komuś brakuje piątej klepki. w powiedzeniu, że komuś brakuje piątej klepki. Brak piątej klepki to niedostatek któregoś ze zmysłówBrak piątej klepki to niedostatek któregoś ze zmysłówwewnętrznych, a pociąga to za sobą upośledzenie osobowości. wewnętrznych, a pociąga to za sobą upośledzenie osobowości.