Opste Ucenje o Pravu, Seminarski Rad

FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJE

Banja Luka

SEMINARSKI RAD

IZ PREDMETA POSLOVNO PRAVO

NAZIV SEMINARSKOG RADA: OBLICI DRŽAVNE VLASTI

Student: Jugo Aco

Broj indeksa: II/22200

Mentor: prof dr Marko Rajčević

Ocjena: 5 6 7 8 9 10

Banja Luka decembar 2012.


Banja Luka

UVOD

U ovom seminarskom radu je obrađena tema "Oblici državne vlasti“. Tačnije obuhvata uvodni dio ili istorijat, zakonodavstvo upravu i sudstvo. Pa govorimo o podijeli vlasti, jedinstvu vlasti pa do četiri oblika državne vlasti. Koja su pojedinačno obrađena a to su : predsjednički sistem, parlamentarni sistem, skupštinski sistem i mješoviti sistem, pa sve do samog zaključka.

OBLICI DRŽAVNE VLASTI

(POJAM I OBLIK DRŽAVNE VLASTI)

Oblik državne vlasti je način na koji je organizovano vršenje legislativne, egzekutivne i sudstva i ustanovljen odnos među njima. Naime nosioci te tri različite državne funkcije (vlast, dejlatnost) mogu biti međusobno u različitim odnosima.

To znači da ne postoje prirodni, večni i nepromjenljivi principi organizacije državne vlast, što je vidljivo već iz Monteskejeve teorije o podjeli vlasti, koja je nastala u određenom vremenu i pokušala naći odgovore za probleme francuskog društva i države tog razdoblja.

Naime kada je Monteskje pisao svoje delo O duhu zakona (objavljeno u Ženevi 1748. godine), apsolutni monarh je bio nosilac cjelokupne državne vlasti u Francuskoj (zakonodavne, izvršne i sudske).

Takav oblik državne vlasti predstavljao je gotovo čist oblik jedinstva vlasti, a samim tim, i oblik neograničene vlasti. Tražen je drugačiji način organizacije državne vlasti, kako bi se obezbjedila sloboda čovjeka, odnosno otklonile proizvoljnost i zloupotreba u vršenju državne vlasti.

Ne treba nas čuditi što je teorija o podjeli vlasti povezana prvenstveno sa imenom Šarla de Monteskjea (1689-1755).

1


Banja Luka

Naravno danas je neophodna drugačija interpretacija doktrine podele vlasti, s obzirom na značaj osnovnih ljudskih prava i sloboda i ulogu modernih političkih partija i interesnih grupa u političkom poretku.

Razlikujemo tri državne vlasti:

zakonodovna vlast (zakonodavstvo),

upravna vlast (uprava), i

sudska vlast (sudstvo).

Da bismo mogli potpuno odrediti oblik državne vlasti, treba najpre da odredimo pojmove ove tri vlasti.

ZAKONODAVSTVO, UPRAVA I SUDSTVO

Zakonodavstvo je nastalo iz potrebe da se opštim, unaprijed propisanim pravilima, pravnim normama, reguliše cijelokupna djelatnost državnih organa i građana.

Nekada je to regulisanje vršeno uglavnom preko običaja, a delimično preko pojedinačnih pravila, koja su s vremena na vreme izdavana, ili prosto za djelatnosti državnih organa nisu bila propisana nikakva pravila kojih bi se oni mogli držati, nego su delali prema konkretnim prilikama kako su nalazili shodno.

Sa razvojem društva, sa sve većom složenošću društvenih odnosa i sve bržim njihovim mjenjanjem, dolazi sve više do izražaja potreba njihovog regulisanja stabilnim pravilima, koja imaju opšti karakter.

Običaji u tu svrhu postaju sasvim nedovoljni, između ostalog i zato što se stvaraju lagano, drugim protokom vremena, a društveni odnosi se mjenjaju sve brže.

Potreba nastupa u epohi apsolutne mornarhije, i tada se pojavljuje široka zakonodavna djelatnosr države tj. Propisivanje tih opštih pravila.

Tako propisana opšta pravila treba da se primene u životu, u društvenim odnosima, što znači da ljudi treba stvarno da se ponašaju po njima, bilo da je reč o običnim građanima ili o državnim organima.

U pogledu državnih organa postoje dve osnovne vrste pravila:

2


Banja Luka

Jedna neposredno regulišu njihove materijalne akte – na primjer, određuju da državni organi treba da zidaju škole,

da liječe ljude, da naplaćuju porez itd.

Druga pravila predviđaju donošenje njihovih pravnih akata pomoću koji se zahteva da građani vrše određene materijalne radnje.

Opšte pravilo ne može nikad tačno da odredi pojedinačne konkretne materijalne radnje koje treba da preuzmu bilo sami državni organi bilo da zahtjevaju da ih preuzmu građani.

Stoga je po pravilu potrebno da se novim propisima odredi svakom pojedinačnm licu, koju konkretnu pojedinačnu materijalnu radnju i kada ima da izvrši.

Izvršenjem izvesnih materijalnih radnji neposredno od strane državnog organa izaziva stvaranje onog što se zove uprava, odnosno upravna vlast.

Dok zakonodavstvo propisuje opšta i apstraktna pravila, uprava na osnovu njih propisuje pojedinačna i konkretna pravila i vrši materijalne radnje koje su ovim predviđene.

Bez uprave nijedna država ne može da postoji, jer se svala država svodi, u krajnjoj analizi na organizaciju sile koja vrši kao osnovne radnje, materijalne radnje primene prinude.

Uprava se često poistovjećuje sa administracijom.

U najširem smislu, izvršna vlast prestavlja vlast koja izvršava zakone tj. koja donosi pravne akte potrebne za njihovo izvršenje, i koja organizuje vršenje materijalnih akata ili ih sama vrši.

U užem smislu, izvršna vlast predstavlja takvu vlast koja svojim opštim ili pojedinačnim pravnim aktima konkretizuje dispozicije opštih zakonskih normi, organizuje vršenje materijalnih akata radi primene zakona, a posebno akata fizičke i druge prinude.

Takve akte i sama vrši kao upravna vlast, zbog čega se još naziva i izvršno-upravna vlast.

U najužem smislu, izvršna vlast kao vlast različita od upravne vlasti-označava posebnu vlast koja se stara o izvršenju odluka zakonodavne vlasti, a pre svega zakona.

U njenu nadležnost spada i donošenje tzv. Političkih akata.

Jedino sto su ovi akti prema svojoj pravnoj snazi formalno podređeni aktima zakonodavca.

Sudstvo kada postoje opšta pravna pravila, potrebno je ocijeniti da li su pojedinačna pravna pravila, kao i konkretne materijalne radnje ljudi, u skladu sa njima ili ne.

Ako se utvrdi da su protivpravni, onda treba poduzeti mjere da se ta protivpravnost ispravi

3


Banja Luka

Protivpravni akti se nište , tj. prestaju biti obavezni, a posledice materijalnih radnji se po mogućnosti uklanjaju, povraćajem u pređašnje stanje.

Rešavanje sporova je bitan preduslov da se u datoj konkretnoj situaciji nađe tačno rešenje koja je od dve sporne strane u pravu, tj. koji postupak predstavlja prekršaj prava, protivpravan akt.

Vlast koja rešava te sporove i koja određuje sankcije protiv onih koji su izvršili pravni prekršaj jeste sudstvo.

Sudstvo je organ koji treba pažljivo i uzimajući u obzir sve okolnosti da dođe do tačnog rešenja, do tzv. materijalne istine i do zakonite odluke.

Sudska djelatnost je u izvjesnoj mjeri mislilačka, čisto „pravna“, zahteva miran rad i naročito brižljiv postupak, jer je u pitanju spor, tj. situacija u kojoj nije jasno šta znače opšti propisi tj. kakva treba da bude konkretna drzavna djelatnost.

Sud po pravilu ne radi po sopstvenoj inicijativi, kao uprava, nego samo kada se spor pred njim pojav, tj. kada ga iznesu stranke svojom tužbom.

Ove tri vlasti, zakonodavstvo, uprava i sudstvo, mora zršiti svaka razvijena država. Ali način na koje se one vrše, organi koji ih vrše, postupak po kome ih vrše, odnos između organa, itd. mogu biti veoma raličiti.

Uglavnom postoje dva takva oblika.

Naime vršenje ovih vlasti može se organizovati tako da se one, formalno, ne razlikuju iako se naravno sadržinski razlikuju.

To znači da sve ove tri vrste vlasti vrše jedni i isti državni organi i to po istom postupku, donoseći odgovarajuće pravne akte i vršeći materijalne akte, i posebno akte fiziče prinude.

Takav oblik naziva se jedinstvom vlasti.

4


Banja Luka

PODJELA VLASTI

Čista podela vlasti postojala bi kad bi vršenje tri vlasti bilo tako organizovano da svaku pojedinu vrši isključivo jedan organ potpuno nezavisno od druga dva organa.

Ova nezavisnost se sastoji iz dva elementa.

Organ jedne vlasti ne smije se miješati u postavljanje ni smjenjivanje organa drugih vlasti.

Organ jedne vlasti ne smije se miješati u djelatnost organa druge vlasti, što znači da ne mogu poništavati akte koje bi oni donijeli niti im mogu izdavati naredbe.

Osnovni razlog za uvođenje podjele vlasti već smo naveli: potreba da se pojedini oragani specijalizuju za vršenje pojedinih funkcija, kako bi ih što uspiješnije vršili.

Posebno se u savremenoj državi ističe kao razlog obezbjeđenje slobodne građana.

Podela vlasti je istorijski nastala u procesu borbe protiv feudalne vlast. Ta borba je istovremeno bila i borba za slobodu i demokratiju protiv apsolutizma feudalne monarhije.

U feudalnoj monarhiji sve tri vlasiti bile su spojene u jednu organu: monarhu. On je donosio i zakone i upravne akte i sudio.

Takvo jedinstvo vlasti značulo je potpuno neograničenost u vladanju, a sloboda po tom shvatanju, ne može da se složi s bilo čijom neograničenom vlašću.

Potrebno je ograničiti vlast svakog organa tako da ni jedan organ ne vrši punu državnu vlast tj. potrebno je svaku od tri vlasti poveriti trima različitim organima. Tako da „jedna vlast zaustavlja drugu“.

U političkoj borbi za podjelu vlasti, borba se vodila oko toga da upravna i sudska vlast, koje su bile uglavnom feudalne, budu ograničene zakonodavnom vlašću, u koju je nova građanska vlast uspjela da prodre preko pretvaranja staleške skupštine u parlamentu.

Podjela vlasti ima po sebi veliki značaj za osiguranje slobode, proširuje se na taj način što se za svaku od tri vlasti, a pre svega za zakonodavnu i upravnu, takođe traži da je ne vrši isključivo jedan organ, nego dva ili više njih.

U tom smislu se uvodi dvodomi sistem za zakonodavnu vlast, kao što se uprava deli između šefa uprave i nekog drugog organa

5


Banja Luka

U korist podele vlasti ističe se i jedan čisto pravni razlog, koji se sastoji u tome što je podjela vlasti nemoguća bez pravne države.

Podjeli vlasti su mnogo bliža shvatanja onih pravnih pisaca koji govore o interferenciji državnih funkcija.

Takvo shvatanje ne isključuje vršenje više različitih vrsta glavnih državnih poslova od strane istog državnog organa, kao ni rad više državnih organa različite stvarne nadležnosti na istom državnom poslu.

Interferencija postoji kada zakonodavna vlast u materijalnom smislu vrši upravnu funkciju ili sudsku funkciju, kada izvršna vlast u materijalnom smislu vrši zakonodavnu funkciju ili kada sudska vlast u materijalnom smislu vrši upravnu funkciju.

Načelo podele vlasti je i oštro kritikovano. Ono je pre svega kritikovano zbog toga što je smatrano da podjela, a posebno interferencija u pogledu vršenja glavnih državnih funkcija, ne dovodi samo da slaganja i saradnje među organima, već i do preplitanja i mješanja glavnih oblika državne vlasti.

JEDINSTVO VLASTI

Jedinstvo vlasti je organizaciono-tehničko načelo pomoću koga se uređuju odnosi između nosilaca glavnih oblika državne vlasti suprotno nečelu podjele vlasti, i to na takav način što ili jedan organ vrši sve tri vlasti, ili što organ dominira nad organima drugih dveju vlast.

U prvom slučaju reč je o apsolutnom, a u drugom o relativnom jedinstvu vlasti.

Jedinstvo vlasti u užem smislu postoji samo ako je jedan organ, odnosno jedan niz hijerarhiski uređenih istovrsnih organa, vrši sve tri vlasti.

U istoriji je dugo postojalo upravo takvo apsolutno jedinstvo vlasti, u kome je samo jedan čovek ili mala grupa povlašćenih raspologala svima državnim vlastima.

Čim je država postala iole razvijenija, samim tim je nužno došlo do usložnjavanja i podele državnih poslova, tj. došlo je do izvesne specijalizacije državnih organa, do podele njihove vlasti i do uspostavljanja sistema relativnog jedinstva vlast.

I unutar jedinstva vlasti u širem smislu mogu da se razlikuju još dva glavna oblika, već prema vrsti državne vlasti tj. organa koji dominira nad drugim dvema.

Ako dominira izvršna vlast tj. uprava nad drugim dvema vlastima, tada je reč o takozvanom birokratskom sistemu jedinstva vlasti.

6


Banja Luka

A ako dominira zakonodavna vlast nad drugim, a posebno nad izvršnom vlašću tada je reč o demokratskom sistemu jedinstva vlasti, koji se često izjednačava sa modernim i savremenim oblicima jedinstva vlasti.

Potrebno je još i to da takav zakonodavni organ ima moć i mogućnost da utiče na rad drugih organavlasti ili sam neposredno, preko svojih posebnih organa, vrši poslove druge dve vlasti.

Jedinstvo vlasti postoji samo kada se zakonodavni organ mješa u rad, u specifičnu nadležnost uprave i sudstva, a ne samo zbog toga što izdaje zakone kojih ovi organi moraju da se pridržavaju.

Uticaj organa jedne, vrhovne vlasti u sistemu jedinstva vlasti vrši se korištenjem organizacionih i funkcionalnih sredstva.

Organi vrhove vlasti mogu da postavljaju i smjenjuju organe druge dve vlast i tako da ih neposredno prisiljavaju da svoju vlast vrše u onom pravcu u kome to oni hoće.

To znači da se organizaciona sredstva svode na korištenje ovlaštenja za izbor nosilaca drugih funkcija državne vlast.

Organi vrhovne vlasti imaju pravo da poništavaju akte organa druge dve vlasti, odnosno da naređuju kakve akte će da donose.

To znači da se funkcionalna sredstva svode na nadzor nad radom organa druge dve vlasti, kao i mogućnost njihove zamjene, ili čak preuzimanja poslova od strane organa vrhovne vlasti.

Do jedinstvene vlasti dolazi pored tehnički razloga, nerazvijenosti državne organizacije, odnoso malog obima državne djelatnosti naročito kada hoće da se jednom državnom organu obezbjedi premoć na ostalim, te da se tako da prevlast odgovarajućim društvenim, odnosno političkim snagama koje se preko njega izražavaju.

Tako je u apsolutnoj monarhiji jedinstvo vlasti bilo uspostavljeno u korist izvršne vlasti i uprave.

Jedinstvom vlasti u savremenim državama pokušava da se ostvari demokratija.

Idealno ostvarenje načela jedinstva vlasti nije dostignutno ni u jednoj savremenoj državi.

Od jedinstva vlasti ostaje samo to da su upravni i sudski organi u izvesnoj meri potčinjeni predstavničkim organima, a da ovi poslednji ne vrše ili vrlo malo vrše upravnu i sudsku vlast. Treba spomenuti da je načelo jedinstva vlasti oštro kritikovano.

Podela vlasti u sistemu jedinstva vlasti može da se dovede do faktičke nadmoći one vrste vlasti koja kao takva pravno nije određena.

7


Banja Luka

ČETIRI KONKRETNA OBLIKA DRŽAVNE VLASTI

U uporednom ustavnom pravu razvijene su različite teorije o odnosima državne vlasti. Lok, Monteskje i Sjejes smatraju se predstavnicima tradicionalne teorije o podeli vlasti a Ruso i Marks utemeljivačima demokratske teorije o jedinstvu vlasi.

Na osnovu tih teorija nastale su tradicionalne klasifikacije oblika državne vlasti. Posebne dileme izazvao je oblik državne vlasti uspostavljen švajcarskim ustavom iz 1874. godine, kao i sistem vlasti utvrđen francuskim ustavom iz 1953. godine.

Ipak nakon evropskog realsocijalizma, kao i samoupravnog socijalizma sa svojom varijantom skupštinskog sistema jedinstva vlasti, može se konstatovati da su osnovni oblici državne vlasti: predsjednički sistem, parlamentarni sistem, mješoviti sistem i skupštinski (konveksni) sistem (švajcarski model).

PREDSJEDNIČKI SISTEM

Prvi i najtipičniji predsjednički sistem podjele vlasti stvoren je Ustavom Sjedinjenih Američkih Država iz 1878. godine.

Ovaj sistem se zasniva na ideji najpunije podele vlasti: svaka vlast treba da vrši isključivo one poslove koji joj po prirodi stvari pripadaju, i da bude što nezavisnija od druge dve vlasti.

Stoga su naročito sudska i upravna vlasti učinjene jakim, za razliku od drugih sistema podele vlasti, gdje su one mnogo slabije u odnosu na zakonodavnu vlast. Osobito je jako položaj upravne vlasti, koju vrši predsjednik države zbog čega je i tom sistemu dato njegovo ime.

U ovom sistemu zakonodavnu vlast vrši parlament. Upravnu vlast vrši predsjednik, koga takođe bira narod, opštim pravom glasa kao i parlament.

Sudsku vlast vrše sudovi, koji takođe sem izvesnih izuzetaka bira narod. Prema tome u načelu organa sve tri vlasti bira narod.

Predsjednik postavlja sve ostale niže, upravne organe, koji su isključivo njemu odgovorni. On ne odgovara nikome za svoj rad i jedino moze odgovarati ako učini krivično djelo.

Parlament ne može tražiti od predsjednika da vodi ovakvu ili onakvu politiku u izvršenju zakona; on može naređivati jedino preko zakona. Predsjednik ne može uticati na donošenje zakona od strane parlamenta; parlament donosi zakone kako želi.

8


Banja Luka

Predsjednik ima pravo suspenzivnog veta na zakone koje izglasa parlament. Ako parlament isti zakon izglasa ponovo, dvotrećinskom većinom, zakon postaje punovažan bez obzira na volju predsjednika. Tim je data značajna mogućnost predsjeniku da utiče na zakonadovni rad parlamenta.

Predsjedniku je zabranjeno da učestvoje u radu parlamenta, shodno načelu podele vlast.

Ali ipak, on može parlamentu da upućuje poslanice, koje sadrže njegove prijedloge. Na taj način zakonodavnu inicijativu najvećim dijelom vrši predsjednik.

Parlament u izvesnoj mjeri utiče upravnu vlast predsjednika, uglavnom putem odobravanja naimenovanja izvesnih visokih upravnih organa, kao i posrednim putem pregovorima koji se vode sa predsjednikom, odnosno ministrima povodom pojedinih konkretnih političkih pitanja.

Dajući upravnoj vlasti pravo mješanja u poslove zakonodavstva a naročito prava veta, predsjednički sistem u stvari obezbjeđuje nezavisnost upravne vlasti od suvišnog mješanja zakonodavne vlasti u njene poslove.

Odnos između zakonodavne i sudske vlasti takođe je uređen na načelu nezavisnosti dve vlasti. Sudsku vlast vrše sudovi, koji rade po principu nezavisnosti, tj. oni primjenjuju zakone onako kako to smatraju pravilnim.

Parlament može sudovima naređivati samo preko zakona: on ne može mjenjati sudske presude, koje imaju snagu zakona.

Parlament običnim zakoniam ne može mjenjati ustav. Sudu je dato pravo da vrši kontrolu nad parlamentom, odnosno zakonodavstvom, u pogledu poštovanja ustava.

Vrhovni sud ima pravo da spriječi primjenu svih zakona za koje smatra da su suprotni ustavu, tj. neustavni. Vrhovnom sudu je na taj način data velika vlast, koja znatno ograničava zakonodavnu vlast i istovremeno obezbjeđuje nezavisnost i sudstva i upravne vlasti od zahvatanja zakonodavne vlasti.

Sve u svemu sistem stroge podjele vlasti, kakv je predsjednički pokozao se nesprovodljivim bez izvjesnih ublažavanja u praksi.

Ipak ta ublažavanja ne diraju u bitne osobine ovog sistema koji u SAD funkcioniše već skoro dvjesta godina, uglavnom dobro.

No, u drugim državama, on ne funkcioniše tako dobro. To, razumje se, ne znači da je on dobar ili rđav: možda bi u Americi i drugi sistemi dobro funkcionisali, a u drugim zemljama rđavo.

Sa gledišta organizacije, države taj sistem nesumnjivo suviše kruto djeli vlast. Drugi sistemi se upravo u tome i razlikuju od njega.

9


Banja Luka

PARLAMENTARNI SISTEM

Parlamentarni sitem se razvio u Engleskoj u specifičnoj borbi između buržuazije i plemstva, s jedne strane i monarha.

Bitna crta parlamentarnog sistema nije postojanje parlamenta. Njegova bitna crta je naprotiv, znatan uticaj parlamenta tj. zakonodavne vlasti, na obe druge vlasti, pre svega na upravnu vlast i uticaj koji nije samo materijalni nego je i formalan.

Stoga je druga bitna osobina parlamentarnog sistema ustanova tzv. vlade, ili savet ministara, kao posebnog upravnog organa, koji je različit od sefa uprave.

U parlamentnom sistemu, monarh je šef uprave, ali on ne vrši efektivnu upravu zato se kaže „kralj vlada ali ne upravlja“.

Efektivnu upravu nad pojedinim granama uprave, kao šefovi tih upravnih grana, vrše ministri, koji daju naredbe svim nižim upravnim organima, i sami donose najvažnije upravne akte iz svoje grane.

Šef države može odbiti prijedlog ministra, ali i ministar može odbiti svoj premapotpis na njegovom aktu, tako da se njihova vlast uravnotežava.

Pošto su ministri odgovorni parlamentu, koji ih može smjeniti ako ne vrše njegovo volju (izglasati im nepovjerenje) to preko ministara parlament ustvari utiče na upravnu vlast, ograničavajući znatno uticaj šefa države na nju.

Efektivna vlast prelazi na ministre, a opšta linija politike na parlament, koji smjenjuje ministra. Međutim, svi ministri sačinjavaju poseban upravni organ, vladu, koja određuje opštu političku liniju radih svih ministara.

Vlada je kao kolektivni organ odgovorna takođe parlamentu, kao i svaki njen član pojedinačno.

Taj se uticaj ogleda u dva pravca. Njaprije, vlada, odnosno šef države na predlog vlade može da raspusti parlament i da naredi nove izbore.

Prijetnja raspuštanjem parlamenta od strane vlade djeluje na parlament isto kao što prijetnja nepovjerenjem vladi od strane parlamenta djeluje na vladu-nagoni ga da se pokori politici vlade.

Tako se parlament i vlada uravnotežavaju. Vlada ima pravo da i neposredno utiče na parlament, pošto su ministri članovi parlamentarne većine, te ova normalno izglasava njene prijdloge.

10


Banja Luka

Tako se dolzi do situacije u kojoj postoji stvarna prevlast vlade nad parlamentom i u zakonodavnoj vlasti, umjesto polaznog stanja, u kome je postojala prevlast parlamenta nad vladom u pogledu upravne vlasti.

SKUPŠTINSKI SISTEM

Konventski sistem je prvi put primjenjen u toku Francuske revolucije, za vremen jakobinske vlade. Sada je glavni predsjednik ovog sistema Švajcarska, on je stoga naročito povoljan za revolucionarne ili krajnje demokratske režime.

Njegova bitna odlika je još bolje spajanje zakonodavne i upravne vlasti u jednu ruku nego što je to slučaj parlamentarnim režimom, i to stavljanjem u ruke parlamenta.

U ovom sistemu postiji izrazita premoć parlamenta nad upravnom vlašću, tako da se može reći da parlament i formalno vrši upravnu vlast.

Ustvari, tu postoji jedinstvo zakonodavne i upravne vlasti u rukama parlamenta. U konventskom sistemu Francuskom Konveta od 1793. godine, parlament je birao odbore (Odbor javnog spasa je bio najvažni) koji su vršili vlast kratko vreme u apsolutnoj potčinjenosti parlamentu.

Njihova vlast se sastojala u političkom vođenju uprave. U konvetskom sistemu nema ni šefa države, ni šefa upravne vlasti, niti vlade.

Funkcije sva tri organa vrši sam parlament, tj. zakonodavna vlast. U Švajcarskoj je upravna vlast u načeku i rukama parlamenta.

Svoju upravnu vlast parlament vrši preko posebnog odbora, saveznog vijeća koje bira na četiri godine od 1931. godine. Taj odbor je podložan njegovim naredbama i nema nikakvu samostalnu vlast.

Parlament može njihove prijedloge da primi ili odbaci, odnosno da poništi. Oni ne podnose ostavku, ako parlament odbaci njihove prijedloge.

Svaki član odbora ministar, upravlja jednom granom uprave.

Svaki član redom presjedava vjeću tokom godine dana i vrši istovremeno i dužnost šefa države. Parlament je organ koji vrši i funkcije koje u parlamentarnom sistemu vrši vlada, tj. političko vođenje uprave.

Tako j koventski sistem najbliži jedinstvu vlasti.

11


Banja Luka

MJEŠOVITI SISTEM

Mješoviti sistemi podjele vlasti nastali su kombinacijom elemenata predsjedničkog i parlamentarnog sistema podjele vlasti.

Iz predsjedničkog sistema podjele vlasti preuzeta je institucija jakog predsjenika sa širokim ovlašćenjima.

Istovremeno, sačuvana je institucija vlade odgovorna parlamentu. Razlika u položaju šefa države u mješovitim sisemima prema položaju šefa države u parlamentarnim monarhijama ili republikama je izuzetna.

Predsjenik republike u mješovitim sistemima može ne samo proglasiti vandredno stanje nego i snažno uticati na konstituisanje i rad vlade.

Pri, tome predsjednik republike ostaje organizaciono i funkcionalno nezavisan i od parlamenta i vlade. Iz tih razloga, predsjenika republike bira neposredno narod na opštim izborima.

Iako u mješovitim sistemima postoji bicefalna izvršna vlast (šef države i vlada) s obzirom na činjenicu da se vlada nalazi u sjenci šefa države, ta se bicefalnost približava monocefalnosti ( to je posebno slučaj ako kandidat za predsjednika republike i političke stranke kojoj pripada taj kandidat odnesu pobjedu na predsjedničkim odnosno parlamentarnim izborima).

Mješoviti sistemi podjele vlasti nisu homogeni.

Na uviđenje mješovitnog sistema podjele vlasti u Francuskoj 1958. godine, presudan uticaj je imala činjenica što institucije francuske Četvrte republike nisu bile u stanju da riješe ogromne probleme pred kojima se našlo francusko društvo (gubitak francuske Indokine i rat u Alžiru).

Bez obzira ns sve primjedbe koje se mogu staviti ovom modelu polupredsjedničkog sistema u Francuskoj (Diverže je ukazao na to da je redosled najviših organa u tom ustavu istovremeno i red njihovog prvenstva prvi po redoslijedu je bio predsjenik Republike).

Taj sistem je doprinjeo prevazilaženju teškoća pred kojima se tada našla Francuska.

Stoga nas ne čudi što mnogi francuski pravni pisci ističu da je 1958. godina u francusko pravnoj istoriji isto toliko bitna kao i 1789 i 1875. godina.

12


Banja Luka

ZAKLJUČAK

Sve u svemu sistem stroge podjele vlasti, kakv je predsjednički pokozao se nesprovodljivim bez izvjesnih ublažavanja u praksi.

Ipak ta ublažavanja ne diraju u bitne osobine ovog sistema koji u SAD funkcioniše već skoro dvjesta godina, uglavnom dobro. No, u drugim državama, on ne funkcioniše tako dobro.

To, razumje se, ne znači da je on dobar ili rđav: možda bi u Americi i drugi sistemi dobro funkcionisali, a u drugim zemljama rđavo.

Sa gledišta organizacije, države taj sistem nesumnjivo suviše kruto djeli vlast. Drugi sistemi se upravo u tome i razlikuju od njega.

De Golov ustav iz 1958. godine, pojedini elementi predsjeničkog sistema kombinuju se sa elementima parlamentarnog sistema i u brojnim evropskim državama, nastaje mješoviti sistem podjele vlasti.

Iako nije nastao u Švajcarskoj nego u Francuskoj, iako je bio uzor mnogim bivšim socijalističkim državama, čini se da je samo u jednoj zemlji taj konventski (skupštinski) sistem dao dobre rezulatate u Švajcarskoj. Možda je to razlog što je ovaj skupštinski sitem ne postoji više ni u jednoj drugoj zemlji.

13


Banja Luka

LITERATURA

1. Akademik Radomir D. Lukić, Prof. dr Budimir P. Košutić, „UVOD U PRAVO“ (Beograd 2003. godine)

2. Prof. dr Dragan M. Mitrović. Prof. dr Budimir P. Košutić, „Uvod u pravo“(Beograd 2000.godine)

3. Prof. dr Snežana Savić „Osnove prava“ (Banja Luka 2005. godine)

14


Banja Luka

SADRŽAJ

1. UVOD…………………………………………………………………………………………1

2. OBLICI DRŽAVNE VLASTI, (POJAM I OBLIK DRŽAVNE VLASTI)……………….…..1

3. ZAKONODAVSTVO, UPRAVA I SUDSTVO………………………………………………2

4. PODJELA VLASTI…………………………………………………………………………...5

5. JEDINSTVO VLASTI………………………………………………………………………...6

6. ČETIRI KONKRETNA OBLIKA DRŽAVNE VLASTI……………………………………..7

7. PREDSJEDNIČKI SISTEM…………………………………………………………………..8

8. PARLAMENTARNI SISTEM………………………………………………………………..10

9. SKUPŠTINSKI SITEM……………………………………………………………….………11

10. MJEŠOVITI SISTEM……………………………………………………………….…….......12

11. ZAKLJUČAK…………………………………………………………………………………13

12. LITERATURA……………………………………………………………………………..…14

15

Documents

Opste Ucenje o Pravu, Seminarski Rad