ORAL PRESENTATION - VRUgrad.vru.ac.th/nigrc2016/ProceedingsNIGRC/nGRC2016/2 OHS... · 2018. 3. 12. · จากสถิติผู้ป่วยเบาหวานจังหวัดระยอง

Graduate School

Valaya Alongkorn Rajabhat University under the Royal Patronage

ORAL PRESENTATION

Health Science

การประชมวชาการเสนอผลงานวจยระดบบณฑตศกษาแหงชาตครงท 41 และนานาชาต ครงท 5 The 41st National and 5th International Graduate Research Conference

โปรแกรมกำกบตนเองรวมกบกำรรบรควำมสำมำรถตนเองในกำรควบคมระดบน ำตำลในเลอดของผปวยเบำหวำนชนดท 2 โรงพยำบำลเฉลมพระเกยรตสมเดจพระเทพรตนรำชสดำฯ

สยำมบรมรำชกมำร จงหวดระยอง

SELF REGULATION AND SELF EFFICACY PROGRAM ON BLOOD SUGAR CONTROL OF TYPE II DIABETES PATIENTS AT PRINCESS SIRINDHORN MEMORIAL HOSPITAL,

RAYONG PROVINCE

พรสวรรค อมาม1 ยวด รอดจากภย2 และนภา มหารชพงศ2 Pornsawan Imamee1 Yuvadee Rodjarkpai2 and Nipa Maharachpong2

1นสตหลกสตรสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยบรพา 2อาจารย คณะสาธารณสขศาสตรมหาวทยาลยบรพา

บทคดยอ

เบาหวานเปนโรคทเปนปญหาส าคญทพบผปวยรายใหมเพมขนอยางตอเนองและเปนโรคทมความรนแรง การวจยกงทดลองน มวตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรมการก ากบตนเองรวมกบการรบรความสามารถตนเองทมตอการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2 กลมตวอยางเปนผปวยของคลนกเบาหวานโรงพยาบาลเฉลมพระเกยรตสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร จงหวดระยอง และคลนกขยายของโรงพยาบาล แหงละ 30 คน คดเลอกตวอยางดวยวธการจบคตามเกณฑคดเขาไดแก เพศ อาย และระดบน าตาลในเลอด ผปวยของคลนกขยายเปนกลมทดลองทเขารวมการทดลอง ตามโปรแกรม BLESS 4 ครง ดวยความสมครใจ สวนผปวยกลมเปรยบเทยบไดรบบรการตามปกต รวบรวมขอมลโดยแบบสมภาษณทผานการตรวจสอบความตรงและความเทยง

ผลการทดลองพบวา โปรแกรมการทดลองมประสทธผล ท าใหผปวยกลมทดลองมน าตาลในเลอดลดลงจากกลมทมระดบน าตาลสงมาอยในกลมทสามารถควบคมน าตาลในเลอดได อยางมนยส าคญทางสถต (p<0.05) เนองจากมการปรบพฤตกรรมการบรโภคอาหารและการกนยาทเหมาะสมขน มการรบรโอกาสเสยงและความรนแรงของการมระดบน าตาลในเลอดสง รวมทงมการรบรความสามารถในการบรโภคอาหารและการกนยาเพอควบคมน าตาลในเลอดทดขนอย างมนยส าคญทางสถต (p<0.05) สวนกลมเปรยบเทยบไมมการเปลยนแปลงในเรองดงกลาว คำสำคญ : ผปวยเบาหวาน การก ากบตนเอง การรบรความสามารถตนเอง


2

ABSTRACT Diabetes is one of the important problem that founded new cases has been increasing continuously. It is also a severe disease. The objective of this quasi-experimental research was to study the effect of self-regulation and self-efficacy program on blood sugar control of Type II diabetic patients. The studied samples were 30 diabetic patients of the Princess Sirindhorn Memorial hospital, Rayong province, and other 30 patients from an extended clinic. They were selected using match paired method according to inclusion criteria which were gender, age, and blood sugar level. Patients from the extended clinic were voluntary participated in the study BLESS program for 4 times while patients in the comparison group received normal services. Data was collected by a structured interview questionnaire that its content validity and reliability were assessed. Results of the study revealed that the study program was effective that made the Fasting Blood Sugar (FBS) of the diabetic patients in the experimental group significantly decreased from high FBS level to controllable FBS (p<0.05). The decreasing of FBS due to the increasing of proper diet consumption and medication behaviors. Their perceived susceptibility and severity from having high blood sugar level as well as perceived self-efficacy to perform food consumption and medication behaviors in relation to control blood sugar level were also significantly improved (p<0.05). While such changes were not found among patients in the comparison group. Keywords: Diabetic patients, Self-regulation, Perceive self-efficacy

บทนำ

เบาหวานเปนโรคทเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของหลายประเทศรวมทงประเทศไทย และเปนโรคทพบผปวยรายใหมเพมขนอยางตอเนอง (อมรา ทองหงษ, กมลชนก เทพสทธา, และ ภาคภม จงพรยะอนนต, 2555; นชร อาบสวรรณ และ นตยา พนธเวทย , 2554) โดยพบมากทสดในกลมประชากรทมอายระหวาง 45ถง 65 ป (Wild et al., 2004) ประเทศไทยมอตราการปวยเพมขนเชนเดยวกน โดยใน ป พ.ศ. 2553 ถง ป พ.ศ. 2555 มผปวยเบาหวานทงประเทศเทากบ 954.18, 968.22 และ 1,050.05 ตอแสนประชากรตามล าดบ และจากการส ารวจภาวะสขภาพอนามยของประชาชนไทย พบความชกของโรคเบาหวานมแนวโนมเพมขนจากรอยละ 2.3 เปน รอยละ 6.9 (ส านกงานส ารวจสขภาพประชาชนไทย, 2553) แสดงใหเหนวาโรคเบาหวานเปนปญหาทส าคญดานสาธารณสขของประเทศไทย

โรคเบาหวานนอกจากจะมอตราความชกเพมขน ยงเปนโรคทมความรนแรงทงดานรางกายของผปวยและมผลกระทบตอครอบครวและสงคมโดยรวม โดยโรคนเปนสาเหตการตายของประชากร


3

โลกมากถง 4 ลานคนตอป (นชร อาบสวรรณ และนตยา พนธเวทย , 2554) ส าหรบประเทศไทยพบผเสยชวตจากโรคเบาหวานเพมขนทกป โดยในชวง ป พ.ศ. 2553-2555 มอตราผเสยชวต 10.76, 11.88 และ 12.06 ตอแสนประชากร และพบผปวยทมภาวะแทรกซอน รอยละ 26.94 (ส านกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค, 2556) ทส าคญไดแก ภาวะแทรกซอนทางตา ทางไต ทางระบบประสาท โดยมความสมพนธกบระยะเวลาการปวย และระดบน าตาลในเลอด นอกจากนผปวยยงมโอกาสตาบอดสงเปน 20 เทา และสญเสยเทาสงถง 40 เทาของคนปกต (เทพ หมะทองค า, 2552)

สงส าคญในการควบคมภาวะแทรกซอนคอการควบคมระดบน าตาลในเลอดใหใกลเคยงปกต คอ 130 มลกรม/เดซลตร โดยผปวยตองปรบพฤตกรรมการบรโภคอาหาร ออกก าลงกายทเหมาะสม และกนยาตามก าหนด (ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต , 2557) การก ากบตนเอง (Self-regulation) เปนวธการหนงทใชในการปรบพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน เพอปองกนหรอชะลอการเกดภาวะแทรกซอน (Clark, et al, 1991) มงานวจยเกยวกบการบรโภคอาหารในผปวยเบาหวานและโรคเรอรงอนๆทใชการก ากบตนเอง และการรบรความสามารถของตนเอง (Self-efficacy) มาประยกตในการจดกจกรรมการเรยนรผานกระบวนการกลม เพอใหผปวยก าหนดพฤตกรรมเปาหมายและวางแผนแกไขดวยตนเอง รวมทงรบรในความสามารถของตนเอง (ปภสสร กตตพรชล, 2555; ยพน เมองศร, 2556; พชร อางบญตา, 2555; วรรณา งามประเสรฐ , 2553; สรพร แสงสวรรณ , 2554; Huisman, Gucht, Dusseldorp, & Maes, 2009; Shen, et al., 2012)

จากสถตผปวยเบาหวานจงหวดระยอง ป พ.ศ. 2558 พบความชกของโรคเบาหวานทสง โดยมผปวยทเขารบบรการจากโรงพยาบาลเฉลมพระเกยรตสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ระยอง1,193 คน หรอรอยละ 63.25 ของผปวยเบาหวานในเขตเครอขายบรการสขภาพ ในจ านวนนเปนผปวยในคลนกเบาหวาน 935 คน มผทมระดบน าตาลในเลอด 131 – 179 มลกรม/เดซลตร ซงสงกวาเกณฑทควบคมได 301 คน หรอ รอยละ 32.2 และมเพยง รอยละ 29.33 ทสามารถคมระดบน าตาลไดด จากขอมลจะเหนไดวา โรงพยาบาลเฉลมพระเกยรตฯ ระยอง เปนโรงพยาบาลทมผปวยเบาหวานเขารบบรการคอนขางมาก และผปวยสวนใหญไมสามารถคมระดบน าตาลใหอยในเกณฑปกตได

ผวจยจงสนใจทจะน าแนวคดการก ากบตนเอง มาประยกตในการจดการเรยนรส าหรบผปวยโรคเบาหวาน โดยเนนใหผปวยเกดแรงจงใจในการกระท าพฤตกรรมตามเปาหมายรวมกบการพฒนาการรบรความสามารถของตนเอง ซงทงสองแนวคดน เปนแนวคดจากทฤษฎปญญาสงคม (Bandura, 1986, 1997)

วตถประสงคกำรวจย

เพอศกษาผลของโปรแกรมการก ากบตนเองรวมกบการรบรความสามารถตนเองทมตอการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยโรคเบาหวานในเรอง 1) การรบรโอกาสเสยงทจะเกดความรนแรง การรบรความรนแรง และความวตกกงวล จากการมระดบน าตาลในเลอดสง 2) การรบร


4

ความสามารถตนเองในการควบคมพฤตกรรมการบรโภคอาหารและการกนยา 3) พฤตกรรมการบรโภคอาหารและการกนยาและ 4) ระดบน าตาลในเลอด

วธกำรวจย

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลองแบบสองกลม วดกอนการทดลอง หลงการทดลอง และระยะตดตามผลหลงทดลอง

ประชำกร เปนผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 ของโรงพยาบาลเฉลมพระเกยรตฯ จงหวดระยองและของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพมาบตาพดซงเปนคลนกขยายใน ป พ.ศ. 2558 ก าหนดขนาดตวอยางตามสตรของ Fleiss (1981) และใชขอมลอางองของ พชร อางบญตา (2555) ไดจ านวนตวอยางกลมละ 30 คน

กลมตวอยำง เลอกคลนกเบาหวานเครอขาย รพสต มาบตาพดเปนพนททดลอง และของโรงพยาบาลเฉลมพระเกยรตฯ เปนพนทเปรยบเทยบ คดกรองผปวยตามเกณฑคดเขา คอเปนผปวยหญงและชาย อาย 35-70 ป อานออก เขยนได ไมมอปสรรคในการสอสาร มระดบน าตาลในเลอดมากกวา130 แตไมเกน 300 มลลกรม/เดซลตร และสมครใจเขารวมการวจย เนองจากมผปวยหญงมากกวาชายประมาณ 3 เทา และใชกระบวนการกลม จงแบงการทดลองเปน 3 กลม กลมละไมเก น 12 คน ประกอบดวยผปวยชาย 1 – 3 คน และหญง 7 – 9 คน คดเลอกผปวยตามเกณฑการคดเขาในวนพธ 3 สปดาหตดตอกน ไดผปวยกลมทดลอง 36 คน จากนนคดเลอกกลมเปรยบเทยบตาม เพศ ชวงอาย และระดบน าตาลในเลอดทใกลเคยงกน เพอใหเกดความแปรปรวนทมผลตอการเรยนรและการปรบพฤตกรรมนอยทสด จ านวน 30 คน

กำรทดลอง เปนการจดการเรยนรผานกจกรรมกลมยอยในชอ “BLESS” ตามแนวคดการก ากบตนเอง รวมกบการพฒนาการรบรความสามารถของตนเอง 4 ครง หางกนครงละ 2 สปดาห ครงละ 1 ชวโมง 30 นาท เนนการวเคราะหและก าหนดพฤตกรรมเปาหมาย แนวทางการปรบพฤตกรรมตามเปาหมาย วเคราะหปญหาและอปสรรคทไมสามารถบรโภคอาหารและกนยาใหเปนไปตามเปาหมาย พรอมทงแนวทางแกไข

ครงท 1ทบทวน สาเหต อาการของโรคและความรนแรงของภาวะแทรกซอนจากระดบน าตาลในเลอดสง โดยใชเทคนคการถามตอบ (Dialogue) (30 นาท) ใหผปวยพจารณาระดบน าตาลของตนเองและรวมกนสรปสาเหตทระดบน าตาลในเลอดสง (20 นาท) ใหผปวยทบทวนการบรโภคอาหารทผานมาทอาจท าใหน าตาลในเลอดสง (B: back up a researching the current desired behaviors) ในประเดน อาหาร ขนม เครองดม และผลไม ทชอบรบประทานบอยๆ เลอกสงทคดวาจะสามารถปรบพฤตกรรมได พรอมตงเปาหมายในการปรบ (L: learning for goal setting) ในประเดน ชนด ปรมาณ ความถ ฯลฯ เขยนเปาหมายและแนวทางการปรบลงในตาราง (E: eating plan) น ากลบไปตดทบานในททเหนไดชดเจน และทดลองปฏบตพฤตกรรมตามเปาหมาย (40 นาท)


5

ผวจยนดการท ากจกรรมครงตอไปและเนนย าความส าคญของการปรบพฤตกรรมตามเปาหมายทมผลตอระดบน าตาลในเลอด ครงท 2 ทบทวนการเรยนร ฉายภาพภาวะแทรกซอนและความรนแรงจากการมระดบน าตาลในเลอดสง (20 นาท) แจงผลการตรวจน าตาลใหผปวยทราบ และใหแลกเปลยนประสบการณการปฏบตตามเปาหมายพฤตกรรมการบรโภคอาหาร (S: self-reaction) ใหผปวยทสามารถปรบพฤตกรรมเปาหมายได และหรอระดบน าตาลในเลอดลดลง เลาเทคนค วธการทน าไปสความส าเรจพรอมใหค าชมเชย (S: self-efficacy) (40 นาท) ใชเทคนคการถามตอบ ในประเดนปญหาอปสรรคทพบในการปฏบตตามเปาหมาย พรอมแนวทางแกไข ผปวยแตละคนเขยนพฤตกรรมการบรโภคเปาหมายเพมเตมและน ากลบไปตดทบานเพอปฏบต (30 นาท) กจกรรมในครงท 3 และ 4 จะคลายกบครงท 2 คอมการทบทวน ใชผปวยทประสบผลส าเรจเปนตวแบบ ใหก าลงใจ ค าชมเชย ในความกาวหนาเพอสรางความสามารถตนเองในการปรบพฤตกรรม และเพมเปาหมายในการกนยา และเนนย าความส าคญของการควบคมระดบน าตาลใหอยในเกณฑปกตเพอลดภาวะแทรกซอนโดยการปรบพฤตกรรมการกนอาหารและยา

เครองมอทใชในการรวบรวมขอมลไดแก แบบสมภาษณทผวจยสรางขนและไดรบการประเมนความตรงเชงเนอหาและความเทยง โดยมคา IOC0.75–1.00 และคา Alpha รายดานระหวาง 0.783 ถง 0.821

ผลกำรวจย

ด าเนนการวจยระหวางเดอนพฤษภาคม ถง สงหาคม 2559 ผลการวจยพบวากลมทดลองเปนหญง รอยละ 86.7 มอาย 60 ปขนไป รอยละ 53.3 ปวยเปนเบาหวานมาแลว 5-9 ป รอยละ 33.3 และมระดบน าตาลในเลอด (FBS: Fasting Blood Sugar) สง รอยละ 73.4 สวนกลมเปรยบเทยบมลกษณะใกลเคยงกน คอเปนหญง รอยละ70.0 มอาย 50-59 ป รอยละ 40.0 ปวยเปนเบาหวานนอยกวา 5 ป รอยละ 43.3 และม FBS สง รอยละ 70.0 เนองจากไมสามารถจบคตวอยางไดครบถวนสมบรณ จงไดทดสอบความแตกตางของกลมตวอยางตามตวแปรเกณฑคดเขาดวยสถต ไคสแควร ไมพบความแตกตางท p<0.05 (ตารางท 1)

กอนการทดลอง กลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ มคะแนนเฉลยการรบรโอกาสเสยงทจะเกดความรนแรง การรบรความรนแรง และความวตกกงวลจากการมระดบน าตาลในเลอดสง การรบรความสามารถตนเอง พฤตกรรมการบรโภคอาหารและการกนยา (ตารางท 2) และม FBS (ตารางท 1) ไมแตกตางกน หลงการทดลองและระยะตดตามผล กลมทดลองมคะแนนเฉลยของตวแปรการรบรและพฤตกรรมดงกลาว ดกวากลมเปรยบเทยบ (p<0.05) (ตารางท 2) จากการวเคราะหความแปรปรวนทางเดยวแบบวดซ า พบวากลมทดลองมคะแนนเฉลยการรบรและพฤตกรรม หลงการทดลองและระยะตดตามผล มากกวากอนการทดลอง และมคะแนนเฉลยดานความวตกกงวลนอยกวากอนการทดลอง (p<0.05) สวนคะแนนเฉลยในระยะตดตามผลไมตางจากหลงการทดลอง สวนกลม


6

เปรยบเทยบมคะแนนเฉลยกอนการทดลอง หลงการทดลอง และระยะตดตามผล ตามตวแปรดงกลาวไมแตกตางกน (ตารางท 3 และ 4)

เมอพจารณาการเปลยนแปลงของกลมตวอยางตามระดบน าตาลในเลอด พบวา จ านวนผปวยเบาหวานกลมทดลองทม FBS สงกอนการทดลอง ม FBS ลดลงอยในระดบทควบคมไดทงหลงการทดลองและระยะตดตามผลอยางมนยส าคญ (P<0.05) โดยกอนการทดลองมผทม FBS สง 22 ราย หลงการทดลองและระยะตดตามผลมผทม FBS ลดลงไปอยกลมทควบคม FBS ได 17 และ 16 ราย ตามล าดบ หลงการทดลอง มผทควบคม FBS ได 20 คน ลดลงเปน 16 คน ในระยะตดตามผล เมอทดสอบดวย McNemar ไมพบความแตกตางกน สวนกลมเปรยบเทยบมผทมระดบ FBS ไมตางกนจากกอนการทดลอง (ตารางท 5)

สรปและอภปรำยผลกำรวจย

ผลการวจยสรปไดวา โปรแกรมการก ากบตนเองรวมกบการรบรความสามารถตนเองเพอการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยโรคเบาหวาน เปนโปรแกรมทมประสทธผล เนองจากเปนโปรแกรมทท าใหผปวยทเขารวมกจกรรมมระดบน าตาลในเลอดลดลง ทส าคญคอลดลงจากกลมทมน าตาลในเลอดสงมาอยในกลมทมระดบน าตาลทคมได คอมน าตาลในเลอดต ากวา 130 มลลกรม% อยางมนยส าคญทางสถต (วตถประสงคท 4) อนเปนผลจากการทผปวยมการปรบพฤตกรรมการบรโภคอาหารและการกนยาเฉพาะบคคลทมผลตอน าตาลในเลอด (วตถประสงคท 3) ทงนเนองจากผลการทบทวนพฤตกรรมการบรโภคอาหารและการกนยาในชวตประจ าวน และก าหนดเปาหมายและแนวทางการปรบพฤตกรรมทชดเจนและสามารถปฏบตไดของผปวยแตละคน รวมทงการสรางการรบรโอกาสเสยงทจะเกดความรนแรง และการรบรความรนแรงจากการมระดบน าตาลในเลอดสง (วตถประสงคท 1) และการพฒนาการรบรความสามารถตนเองในการควบคมพฤตกรรมการบรโภคอาหารและการกนยา (วตถประสงคท 2) โดยใชตวแบบจากเพอนผปวยในกลม เลาประสบการณการปรบพฤตกรรมตามเปาหมายจนกาวหนาและประสบความส าเรจ รวมทงการไดรบค าชมเชย ใหก าลงใจ ชแนวทางการแกไขปญหาการปรบพฤตกรรมตามเปาหมายจากผวจย ซง Bandura (1997) ระบวา การพฒนาความสามารถในการก ากบตนเองจะตองสงเสรมใหบคคลเกดการรบรความสามารถของตนเองควบคกนไป ซงการรบรความสามารถของตนเองเปนตวท านายการเปลยนแปลงของการกระท าพฤตกรรมไดด และการใชตวแบบในการกระท าพฤตกรรมทคลายคลงกนจะท าใหมการรบรความสามารถของตนเองเพมขน (Bandura, 1986) ซงผลการวจยนสอดคลองกบผลการวจยของหลายๆ ทาน เชน ของ สรพร (2554) พชร (2555) ประภสสร (2555) ยพน (2556) และ Shen, et. al. (2012) และในภาพรวมเปนไปตามแนวคดการก ากบตนเองเพอการปรบพฤตกรรม ทประกอบดวย การตงเปาหมาย (Goal setting) การเตอนตนเอง (Self-monitoring) กระบวนการตดสนใจ (Judgments process) และการแสดงปฏกรยาตอตนเอง (Self-reaction)

ในการน าผลการวจยไปประยกตหรอท าวจยในครงตอไป มสงทควรพจารณาทส าคญคอ จ านวนผปวยแตละกลมไมควรเกน 10 คน เนนการปรบพฤตกรรมเฉพาะตามวถชวตและความสามารถของผปวยแตละคน และทส าคญคออยบนฐานของการตดสนใจของผปวยเอง การใชตวแบบในกลมผปวย


7

เองนอกจากจะไดแลกเปลยนประสบการณทคลายกนแลว ยงสามารถใชในการพดโนมนาวใหคลอยตาม (Verbal persuasion) และการกระตนใหอยากทจะกระท าพฤตกรรมอกดวย (Emotion arousal)

ตำรำงท 1 จ านวนและรอยละของผปวยเบาหวานกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ จ าแนกตาม เพ

อาย ระยะเวลาทปวยเปนเบาหวาน และระดบน าตาลในเลอด

ขอมลทวไป กลมทดลอง กลมเปรยบเทยบ

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

เพศ* ชาย 4 13.3 9 30.0 หญง 26 86.7 21 70.0 2=2.455, df=1, p=0.117 อำย* ต ากวา 50 ป 6 20.0 8 26.7 50 - 59 ป 8 26.7 12 40.0 60 ปขนไป 16 53.3 10 33.3 X = 58.23, SD= 7.86 X = 57.90ป, SD= 8.94 2=2.470, df=2, p=0.291 ระยะเวลำทปวยเปนเบำหวำน

ต ากวา 5 ป 6 20.0 13 43.3 5 - 9 ป 10 33.3 7 23.3

10 – 14 ป 9 30.0 5 16.7 15ปขนไป 5 16.7 5 16.7 X = 9.10 ป, SD= 5.74 X = 7.70ป, SD= 6.42

2=4.251, df=3, p=0.236 ระดบน ำตำลในเลอด* ควบคมได (70 – 130 mg%) 1 3.3 7 23.3 สง (131 – 179 mg%) 22 73.4 21 70.0 สงมาก (180 mg% ขนไป) 7 23.3 2 6.7

X =167.77 mg%, SD=26.70, X =167.50 mg%, SD=31.35 2=3.268, df=2, p=0.071

*ตวแปรการคดกลมตวอยางเขากลม


8

ตำรำงท 2 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยของตวแปรผลการทดลองของกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนการทดลอง หลงการทดลอง และระยะตดตาม (จ านวนตวอยางกลมละ 30 คน)

ตวแปรผลการทดลอง กลม

ผลเปรยบ เทยบ ทดลอง เปรยบเทยบ

X SD X SD t กอนกำรทดลอง

การรบรโอกาสเสยง 25.23 6.33 27.13 5.70 1.222 0.227

การรบรความรนแรง 26.17 6.14 28.23 5.15 1.413 0.163

ความรสกวตกกงวล 15.73 5.26 15.63 4.62 0.078 0.938

การรบรความสามารถตนเอง 73.10 17.60 79.83 10.97 1.778 0.081

พฤตกรรมการกนอาหารและยา 95.93 11.42 100.50 9.35 1.695 0.095

หลงกำรทดลอง

การรบรโอกาสเสยง 36.10 6.11 27.27 6.76 5.313 <0.001

การรบรความรนแรง 38.00 4.85 29.17 4.89 7.029 <0.001

ความรสกวตกกงวล 12.17 3.17 13.97 2.43 2.467 0.017

การรบรความสามารถตนเอง 107.00 8.47 83.17 11.07 9.408 <0.001

พฤตกรรมการกนอาหารและยา 113.90 7.88 101.90 6.19 6.562 <0.001

ระยะตดตำมผล

การรบรโอกาสเสยง 35.80 5.05 27.20 5.59 6.257 <0.001

การรบรความรนแรง 38.20 4.39 29.17 4.42 7.944 <0.001

ความรสกวตกกงวล 13.13 3.51 12.23 2.94 1.076 0.286

การรบรความสามารถตนเอง 106.50 7.72 86.53 11.78 7.766 <0.001

พฤตกรรมการกนอาหารและยา 114.13 6.91 99.10 5.27 9.471 <0.001


9

ตำรำงท 3 ผลการวเคราะหความแปรปรวนทางเดยวแบบวดซ า ของคะแนนเฉลยตามตวแปรผลการทดลอง จ าแนกตามการวดกอนทดลอง หลงทดลอง และระยะตดตามผล ของกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ แหลงควำมแปรปรวน SS Df MS F P

กลมทดลอง ระหวำงกำรวด การรบรโอกาสเสยง 2298.29 2 1149.14 33.517 <0.001 การรบรความรนแรง 2848.69 2 1424.34 53.116 <0.001 ความรสกวตกกงวล* 235.457 2 117.73 5.472** 0.007 การรบรความสามารถตนเอง* 22719.20 2 11359.60 49.137** <0.001 พฤตกรรมการกนอาหารและยา* 6540.96 2 3270.48 30.843** <0.001 ภำยในกลมกำรวด การรบรโอกาสเสยง 2982.87 87 34.29 การรบรความรนแรง 2332.97 87 26.82 ความรสกวตกกงวล 1344.93 87 15.459 การรบรความสามารถตนเอง 12786.90 87 146.98 พฤตกรรมการกนอาหารและยา 6968.03 87 80.09

กลมเปรยบเทยบ ระหวำงกำรวด การรบรโอกาสเสยง 0.267 2 0.133 0.004 0.996 การรบรความรนแรง 17.42 2 8.71 0.374 0.689 ความรสกวตกกงวล* 48.09 2 24.04 1.514** 0.229 การรบรความสามารถตนเอง 673.36 2 336.68 2.647 0.077 พฤตกรรมการกนอาหารและยา 117.60 2 58.80 1.149 0.322 ภำยในกลมกำรวด การรบรโอกาสเสยง 3170.13 87 36.44 การรบรความรนแรง 2027.70 87 23.31 ความรสกวตกกงวล* 915.30 87 10.52

การรบรความสามารถตนเอง 110665.8

0 87 127.19

พฤตกรรมการกนอาหารและยา 4450.90 87 51.16 *คาLevene>0.05 หมายถงความแปรปรวนของคะแนนระหวางการวดตางกน **คา Welch


10

ตำรำงท 4 การทดสอบความแตกตางรายคของคะแนนเฉลยตามตวแปรผลการทดลอง กอนทดลอหลงทดลอง และระยะตดตามผล ของกลมทดลอง

ตวแปรผลการทดลอง ผลตาง X S.E P 95%CI

กำรรบรโอกำสเสยง

หลง-กอน ทดลอง 10.87 1.51 <0.001 7.86 – 13.87 ตดตาม-กอน ทดลอง 10.57 1.51 <0.001 7.56 – 13.57 หลงทดลอง-ระยะตดตาม 0.30 1.51 0.843 -2.71 – 3.31

กำรรบรควำมรนแรง

หลง-กอน ทดลอง 11.83 1.34 <0.001 9.18 – 14.49 ตดตาม-กอน ทดลอง 12.03 1.34 <0.001 9.38 – 14.69 หลงทดลอง-ระยะตดตาม -0.200 1.34 0.881 -2.86 – 2.458

ควำมรสกวตกกงวล*

หลง-กอน ทดลอง -3.67 1.12 0.006 -6.44 - -0.90 ตดตาม-กอน ทดลอง -3.13 1.10 0.020 -5.86 - -0.41 หลงทดลอง-ระยะตดตาม -0.3 0.79 0.874 -2.47 – 1.41

กำรรบรควำมสำมำรถตนเอง*

หลง-กอน ทดลอง 34.00 3.57 <0.001 22.78 – 40.22 ตดตาม-กอน ทดลอง 33.40 3.51 <0.001 27.18 – 39.62 หลงทดลอง-ระยะตดตาม 0.60 2.09 0.988 -5.62 – 6.82

พฤตกรรมกำรกนอำหำรและยำ*

หลง-กอน ทดลอง 17.97 2.53 <0.001 11.72 – 24.21 ตดตาม-กอน ทดลอง 18.20 2.44 <0.001 12.18 – 24.22 หลงทดลอง-ระยะตดตาม -0.23 1.91 0.999 -4.93 – 4.47 *ทดสอบความแตกตางของคาเฉลยระหวางคดวยสถต Dunnettนอกนนใช LSD **เนองจากผลการวเคราะหความแปรปรวนในกลมเปรยบเทยบ ทกดานมคา p>0.05 จงไมมการ

ทดสอบความแตกตางของคาเฉลยระหวางค


11

ตำรำงท 5 จ านวนผปวย ตามระดบน าตาลในเลอด กอนทดลอง หลงทดลอง และระยะตดตามผล ขอกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กลมทดลอง ระดบน ำตำลหลงทดลอง

McNemar P ระดบน ำตำลกอนทดลอง รวม 70 – 130 mg% 1 0 0 1 22.00 <0.001 131 – 179 mg% 17 5 0 22

180 mg% หรอมากกวา 2 3 2 7 รวม 20 8 2 30

ระดบน ำตำลระยะตดตำม 70 – 130 mg% 0 1 0 1 16.57 0.001 131 – 179 mg% 16 5 1 22

180 mg% หรอมากกวา 3 2 2 7 รวม 19 8 3 30

ระดบน ำตำลหลงทดลอง 70 – 130 mg% 16 4 0 20 0.476 0.788 131 – 179 mg% 3 3 2 8

180 mg% หรอมากกวา 0 1 1 2 รวม 19 8 3 30

กลมเปรยบเทยบ ระดบน ำตำลหลงทดลอง McNemar P ระดบน ำตำลกอนทดลอง

70 – 130 mg% 3 4 0 7 2.467 0.291 131 – 179 mg% 1 16 4 21

180 mg% หรอมากกวา 0 2 0 2 รวม 4 22 4 30

ระดบน ำตำลระยะตดตำม 70 – 130 mg% 3 4 0 7 2.467 0.291 131 – 179 mg% 1 16 4 21

180 mg% หรอมากกวา 0 2 0 2 รวม 4 22 4 30

ระดบน ำตำลหลงทดลอง 70 – 130 mg% 4 0 0 4 0.000 1.000 131 – 179 mg% 0 21 1 22

180 mg% หรอมากกวา 0 1 3 4 รวม 4 22 4 30


12

บรรณำนกรม

เทพ หมะทองค า. (2552). ควำมรเรองเบำหวำน ฉบบสมบรณ. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: วทยพฒน. นชร อาบสวรรณ และนตยา พนธเวทย. (2554). ประเดนรณรงควนเบำหวำนโลก ป 2554.

นนทบร: ส านกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. ประภสสร กตตพรชล. (2555). ผลของโปรแกรมการก ากบตนเองตอพฤตกรรมการออกก าลงกาย แกวงแขนและระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานในชมชน. วำรสำรคณะ พยำบำลศำสตร มหำวทยำลยบรพำ. 20(4), 21-32. พชร อางบญตา. (2555). ผลของโปรแกรมการสนบสนนการจดการตนเองตอพฤตกรรมการจดการ ตนเองและระดบฮโมโกลบนเอวนซของผสงอายทเปนโรคเบาหวานชนดท 2. พยำบำลสำร. 39(3), 93-104. ยพน เมองศร. (2556). ผลของโปรแกรมสงเสรมความสามารถการจดการตนเองของผปวย โรคเบาหวานตอคาระดบน าตาลสะสม. วำรสำรพยำบำลศำสตร มหำวทยำลยบรพำ. 21(1), 37-51. วรรณา งามประเสรฐ. (2553). ผลของโปรแกรมการก ากบตนเองตอการออกก าลงกายของผสงอาย ชาวไทยมสลมทเปนโรคเบาหวานในชมชนกรงเทพมหานคร. วำรสำรพยำบำลศำสตร จฬำลงกรณมหำวทยำลย. 22(1-3), 94-107. สรพร แสงสวรรณ. (2554). โปรแกรมการก ากบตนเองดวยขอมลทางคลนกตอพฤตกรรมการ รบประทานอาหารและระดบน าตาลของผปวยเบาหวานทไมสามารถควบคมระดบน าตาลใน เลอด. วำรสำรคณะพยำบำลศำสตร มหำวทยำลยบรพำ. 19(3), 54-64. ส านกงานส ารวจสขภาพประชาชนไทย. (2553). กำรสำรวจภำวะสขภำพอนำมยของประชำชนไทย โดยกำรตรวจรำงกำย คร งท 1-4 (พ.ศ. 2534 – พ.ศ. 2552). สบคนจาก http://www.nheso.or.th ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. (2557). แนวทำงเวชปฏบตสำหรบโรคเบำหวำน. กรงเทพฯ: ศรเมองการพมพ. ส านกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค. (2556). จำนวนและอตรำตำยดวยโรคเบำหวำน ป พ.ศ. 2554-2555. สบคนจาก http://thaincd.com/information-statistic/non- communicable-disease-data.php. อมรา ทองหงษ, กมลชนก เทพสทธา และ ภาคภม จงพรยะอนนต. (2555). รำยงำนกำรเฝำระวง โรคไมตดตอเร อรง พ.ศ.2555. นนทบร: กรมควบคมโรค. Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs. NJ: Prentice-Hall. Banduara, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: W.H Freeman and company. Clark, N. M., Becker, M. H., Janz, N. K., Lorig, K., Rakowski, W., & Anderson, L. (1991). Self-management of chronic disease by older adults: A Review and question for research. Journal of Aging Health. 3(1), 3-27.

http://thaincd.com/information-statistic/non-%09communicable-disease-data.php

http://thaincd.com/information-statistic/non-%09communicable-disease-data.php


13

Fleiss, J. L.(1981). Statistical method for rate and proportion. 2nded. New York: John Willey & Sons. Huisman, S.D., Gucht, V. D., Dusseldorp, E., &Maes, S. (2009). The effect of weight reduction interventions for persons with type 2 diabetes: A meta-analysis from a self-regulation perspective. Journal of Diabetes Educator. 35(5), 818-833. Shen, H., Edwards, H., Courtney, M., McDowell, M., & Wu, M. (2012). Peer-led diabetes self-management program for community-dwelling older people in china: study protocol for a quasi-experimental design. Journal of Advanced Nursing. 68(12), 2766-2777. Wild, S., Roglic, G., Green, A., Sicree, R. and King, H. (2004). Global prevalence of diabetes: estimates for the year 2000 and projections for 2030. Diabetes Care. 27(5), 1047–1053.


ผลของโปรแกรมสรางเสรมสขภาพทมตอพฤตกรรมการดแลตนเองในผปวยโรคความดนโลหตสง

THE EFFECTS OF HEALTH PROMOTION PROGRAM ON SELF-CARE BEHAVIORAL IN HYPERTENSIVE PATIENTS

อภชย คณพงษ1 สทธดา ศรจนทร2 สภารตน อดฮาต3 ชฏญญา โสภารตน4 และ สพตรา พรเมตตาประสทธ5

Apichai Khuneepong1 Suttida Sirijun2 Suparat Adhad3 Chatinya Soparat4 and Supatra Pornmettaprasith5

1 สงกด หลกสตรสาธารณสขศาสตร โครงการจดตงคณะสาธารณสขศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปถมภ อเมล [email protected], [email protected] 2-5 สงกด หลกสตรสาธารณสขศาสตร โครงการจดตงคณะสาธารณสขศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปถมภ

บทคดยอ โรคความดนโลหตสงเปนโรคเรอรงทเปนปญหาคกคามสขภาพและคณภาพชวต ดงนน

จงจ าเปนตองสงเสรมใหผปวยมพฤตกรรมการดแลตนเองทเหมาะสมเพอชวยลดโอกาสในการเกดภาวะแทรกซอน การวจยเชงทดลองเบองตนแบบกลมเดยววดผลกอนและหลงทดลองนมวตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรมสรางเสรมสขภาพทมตอพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง กลมทดลองเปนผปวยโรคความดนโลหตสง หมท 6 ต าบลบอเงน อ าเภอลาดหลมแกว จงหวดปทมธาน เลอกแบบเจาะจง จ านวน 30 คน เกบรวบรวมขอมลดวยแบบสมภาษณทสรางขนและผานการตรวจสอบคณภาพแลว วเคราะหขอมลโดยใชคาเฉลย รอยละและสถต Paired t-test ผลการวจย พบวา หลงการทดลอง กลมทดลองมคะแนนเฉลยความร การรบรโอกาสเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอน การรบรความรนแรง การรบรประโยชนของการควบคมโรคความดนโลหตสง และพฤตกรรมการดแลตนเองเพมขนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 และเมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองภายหลงการทดลองทนทกบภายหลงการทดลอง 1 เดอน พบวา ไมแตกตางกน สะทอนใหเหนผลของโปรแกรมทมตอพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงไดอยางชดเจน ดงนน จงสามารถน าโปรแกรมนไปใชในการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงตอไป

ค าส าคญ: โปรแกรมสรางเสรมสขภาพ พฤตกรรมการดแลตนเอง ผปวยโรคความดนโลหตสง


15

ABSTRACT Hypertension is a chronic disease that can threat health and quality of life on

people. Therefore, promoting appropriate self-care is important for reduce risk of having complications. Pre-experimental design, one group pretest-posttest design was used in the study. The aim of this study was to examine the effects of health promotion program on self-care behavioral in hypertensive patients in Moo 6 Bo Ngoen sub district, Lat Lum Kaew district, Pathum Thani Province. Thirty hypertensive patients who met the inclusion criteria were selected for the program. Data were collected by using questionnaire constructed by the researcher and analyzed by using means, percentages and paired t - test. The results of this study revealed that after interventions, a mean score of knowledge on hypertension, perceived susceptibility, perceived severity, perceived benefits, and self-care were statistically significantly higher than the mean score before interventions (p < 0.01). Their average self-care scores right after interventions and one month thereafter did not change. In conclusions, the health promotion program in this research could help enhancing participants’ perceived susceptibility, severity, and benefits of their illness, and improve participants’ self-care. Therefore, this program should be applied to other hypertensive patients in other communities. Keywords: Health Promotion Program, Self-care Behavior, Hypertensive Patients

บทน า โรคความดนโลหตสงเปนปญหาสาธารณสขทส าคญระดบโลกเปนสาเหตส าคญของ

การเสยชวตกอนวยอนควร โดยในแตละปประชากรวยผใหญทวโลกเสยชวตจากโรคนถงเกอบ 8 ลานคน ประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตมผเสยชวตจากโรคความดนโลหตสงประมาณ 1.5 ลานคน และยงเปนสาเหตของการเสยชวตดวยโรคอมพฤกษ อมพาตและโรคหวใจ โดยคาดการณวาในป พ.ศ.2568 (ค.ศ. 2025) ประชากรวยผใหญทวทงโลกจะปวยเปนโรคความดนโลหตสง 1.56 พนลานคน (World Health Organization, 2012) ส าหรบในประเทศไทย โรคความดนโลหตสงนบวาเปนโรคเรอรงทเปนปญหาคกคามสขภาพทส าคญและเปนปญหาทางสาธารณสขทสงผลกระทบตอการด ารงชวตของผปวยในระยะเวลาทยาวนาน และมผลตอผลลพธทางเศรษฐกจโดยรวมตอการพฒนาประเทศ (ราม รงสนธ และคณะ, 2554) จากรายงานสถานการณการเสยชวตของประชากรไทยดวยโรคความดนโลหตสงตงแตป 2555-2558 พบวา มอตราตายเทากบ 5.73, 7.99, 10.95 และ 11.58 ตอประชากรแสนคน จากขอมลดงกลาว จะเหนไดวามแนวโนมทเพมสงขนอยางตอเนอง (ส านกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค, 2559) โดยมปจจยเชงสาเหตทท าใหเกดโรคความดนโลหตสงทส าคญ 2 ประการ ไดแก ปจจยทไมสามารถเปลยนแปลงได คอ อาย เพศ ระดบการศกษาและกรรมพนธ โดยมกจะพบในผทมอายมากกวา 40 ปขนไป และปจจยเสยงดานพฤตกรรมซงสามารถปรบเปลยน


16

เพอปองกนโรคนไดถงรอยละ 80 คอ รปแบบการด าเนนชวตทไมสมดลระหวางการรบประทานอาหารและการใชแรง รบประทานอาหารมากเกนพอด ไมถกสดสวน รบประทานอาหารทมรสหวาน มน เคม รบประทานผกผลไมนอย เคลอนไหวรางกายนอยเกนไป มภาวะเครยดเปนประจ า ดมเครองดมทมแอลกอฮอล และการสบบหร (ชมศกด พฤกษาพงศ, 2547) ปจจยดงกลาวสงผลกระทบตอคณภาพชวตของผปวยโรคความดนโลหตสง หากขาดการรกษาอยางตอเนองหรอไมไดรบการรกษาจะไมสามารถควบคมระดบความดนโลหตใหอยในระดบทปลอดภยได ท าใหหลอดเลอดแดงเลกและใหญทวรางกายตบแขง อวยวะทส าคญ เชน หลอดเลอดใหญ หวใจ สมอง ตา ไต เกดการเปลยนแปลงเสอมสภาพและเปนอนตรายตอชวตได และไมมอาการแสดงในระยะเรมแรกแตจะมอาการแสดงเมอโรคมความรนแรงมากขน (สนทรย ค าเพง และอรธรา บญประดษฐ, 2557) และเปนปจจยเสยง ทส าคญในการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด โรคหลอดเลอดสมองและโรคไตสงผลท าใหเกดความพการและเสยชวตกอนวยอนควร (Donald et al.: 1994; MacMahon & et al: 1990; Stamler 1993)

เปาหมายทส าคญของการดแลผปวยโรคความดนโลหตสงคอ การปองกนการเกดภาวะแทรกซอนและสงเสรมใหมคณภาพชวตทด นอกเหนอจากการรกษาดวยยา สงส าคญคอ การปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเองในเรองการออกก าลงกาย การควบคมอาหาร การจดการกบความเครยดอยางเหมาะสม การรบประทานยา และการตรวจตามนด ตลอดจนการควบคมปจจยเสยงเชน การสบบหร การดมสรา (สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย, 2555; สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย, 2554) รวมทงตองควบคมระดบความดนโลหตสงใหอยในระดบปกตหรอต ากวา140/90 มลลเมตรปรอท (สกญญา เหมะ, 2553) จากการศกษาพบวา มแนวคดทฤษฎทสามารถน ามาใชในการอธบายและท านายพฤตกรรมของบคคลในการทจะปฏบตเพอปองกนและรกษาโรค คอ ทฤษฎแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model) ทอธบายวา บคคลจะตองมการรบรโอกาสเสยง ความรนแรงของโรค ซงจะผลกดนใหบคคลนนหลกเลยงจากภาวะคกคามของโรคโดยเลอกปฏบตในวธทคดวาดทสดจากการเปรยบเทยบผลประโยชนทจะไดรบจากการปฏบตกบผลเสย คาใชจายหรออปสรรคทจะเกดขน (Becker, M. H.,& Maiman, 1974) ดงนนในการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลของผปวยโรคความดนโลหตสง จะตองมการจดกจกรรมใหค าแนะน าหรอดแล ทเหมาะสมเพอใหเกดการรบรทถกตองโดยทผปวยไมใชผทคอยรบความชวยเหลอเพยงฝายเดยว แตตองมสวนรวมในการคนหาศกยภาพของตนเอง รบรปญหา ก าหนดแนวทางและเปาหมายในการดแลตนเองทถกตองเหมาะสมรวมกบเจาหนาทสาธารณสข ซงการทผปวยไดมสวนรวมทจะท าใหเกดการรบรทถกตอง มการเปลยนแปลงความเชอดานสขภาพในทางทดขนและเปนแรงจงใจใหเกดพฤตกรรมทด รวมกบแนวคดทฤษฎแรงสนบสนนทางสงคม (Social Support) ทมงเนนการใหการสนบสนน ความชวยเหลอผปวยในดานการใหขอมลขาวสารหรอทางจตใจเชน การใหก าลงใจ การกระตนเตอนจากเจาหนาทสาธารณสข จะมผลใหเกดพฤตกรรมสขภาพทถกตองในการปองกนโรคความดนโลหตสงไดมากยงขน (รตนา เรอนอนทร, 2550)

จากการศกษาสถานการณการเจบปวยของประชาชนในหมบานคลองแขยด หมท 6 ต าบลบอเงน อ าเภอลาดหลมแกว จงหวดปทมธาน เมอเดอนมกราคม พ.ศ. 2559 พบวา มผปวยโรคความดนโลหตสง จ านวน 85 คน คดเปนอตรา 132.61 ตอประชากรพนคน และเมอศกษาถงสาเหต


17

ของการเจบปวยพบวา ผปวยโรคความดนโลหตสง มความรเกยวกบโรค ความเชอดานสขภาพ และพฤตกรรมการดแลตนเองทยงไมถกตอง โดยเฉพาะในดานพฤตกรรมการรบประทานอาหาร การออกก าลงกาย และการจดการความเครยด ซงปจจยเหลานสงผลตอการปฏบตตวในการควบคมและปองกนอนตรายจากโรคความดนโลหตสง ดงนน ผวจยจงไดประยกตใชทฤษฎแบบแผนความเชอดานสขภาพรวมกบแรงสนบสนนทางสงคมดวยการจดโปรแกรมสรางเสรมสขภาพเพอใหผปวยโรคความดนโลหตสงมความร ความเชอดานสขภาพ และมศกยภาพในการดแลตนเองเพอปองกนไมใหเกดภาวะแทรกซอนและสงเสรมใหมคณภาพชวตทดขนในอนาคตตอไป

วตถประสงคการวจย วตถประสงคทวไป

เพอศกษาผลของโปรแกรมสรางเสรมสขภาพทมตอความร ความเชอดานสขภาพและพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง วตถประสงคเฉพาะ

1. เพอเปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยของความรของผปวยโรคความดนโลหตสงกอนกบ หลงการทดลอง

2. เพอเปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยของความเชอดานสขภาพของผปวยโรคความดนโลหตสงกอนกบหลงการทดลอง

3. เพอเปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยของพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงกอนกบหลงการทดลอง สมมตฐานการวจย

1. หลงการทดลอง ผปวยโรคความดนโลหตสงจะมคาคะแนนเฉลยความรสงกวากอนการทดลอง

2. หลงการทดลอง ผปวยโรคความดนโลหตสงจะมคาคะแนนเฉลยความเชอดานสขภาพ สงกวากอนการทดลอง

3. หลงการทดลอง ผปวยโรคความดนโลหตสงจะมคาคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองสงกวากอนการทดลอง

วธการวจย การวจยครงน เปนการวจยเชงทดลองเบองตน (Pre-experimental design) แบบกลม

ทดลองกลม เดยววดผลกอนและหลงการทดลอง (One-group Pre-Posttest Design) ( พชต ฤทธจรญ, 2551) เพอศกษาผลของโปรแกรมสรางเสรมสขภาพทมตอความร ความเชอดานสขภาพและพฤตกรรมการดแลตนเองในผปวยโรคความดนโลหตสง

ด าเนนการจดโปรแกรมสรางเสรมสขภาพในผปวยโรคความดนโลหตสงและเกบรวบรวมขอมลระหวางเดอนมกราคมถงเมษายน พ.ศ. 2559 โดยใชแบบสมภาษณชดเดยวกนทงกอนและหลงการทดลอง


18

ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรทใชในการวจยครงน คอ ประชาชนทมภมล าเนาอยในหมท 6 ต าบลบอเงน อ าเภอ

ลาดหลมแกว จงหวดปทมธาน และอาศยอยในชมชนในชวงเวลาทท าการศกษา โดยก าหนดแบบเฉพาะเจาะจงตามเกณฑดงน

เกณฑน าเขา (Inclusion criteria) คอ 1. ผทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาปวยดวยโรคความดนโลหตสงไมเกน 3 ป และอาศย

อยในหมท 6 ต าบลบอเงน อ าเภอลาดหลมแกว จงหวดปทมธาน ตดตอมาแลวไมนอยกวา 6 เดอน 2. ไมมภาวะแทรกซอน เชน อมพาต พการ 3. ไมมปญหาการไดยน การพดการมองเหนและเขาใจภาษาไทยด 4. สมครใจเขารวมโครงการวจย เกณฑคดออก (Exclusion criteria) คอ 1. เปนผปวยโรคความดนโลหตสงทมภาวะแทรกซอนอยแลว 2. ไมสามารถเขารวมกจกรรมตามโครงการไดตลอดระยะเวลาการทดลอง กลมตวอยางทใชในการวจยครงน คอ ประชาชนทมภมล าเนาอยในหมท 6 ต าบลบอเงน ทม

คณสมบตตามเกณฑดงกลาวขางตน จ านวน 30 คน

เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย 1. แบบสมภาษณ เปนแบบสมภาษณทผวจยสรางเอง แบงเปน 4 ตอน ดงน ตอนท 1 ขอมลทวไป จ านวน 6 ขอ เปนชนดปลายปด ประกอบดวยขอมลเกยวกบเพศ อาย

สถานภาพการสมรส ระดบการศกษา อาชพ และรายได ตอนท 2 ความรเกยวกบโรคความดนโลหตสง จ านวน 15 ขอ เปนแบบเลอกตอบวา ใช ไมใช

และไมแนใจ โดยมเกณฑใหคะแนน คอ ตอบวา ใช ใหคะแนน 1 คะแนน เมอตอบวา ไมใช และ ไมแนใจ ให 0 คะแนน

ตอนท 3 ความเชอดานสขภาพ ประกอบดวย การรบรโอกาสเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอน จ านวน 9 ขอ การรบรความรนแรงของโรคความดนโลหตสง จ านวน 10 ขอ การรบรประโยชนในการปฏบตตวควบคมโรคความดนโลหตสง จ านวน 9 ขอ ลกษณะค าถามเปนแบบประมาณคา 3 ระดบ ไดแก เหนดวย ไมแนใจ และไมเหนดวย

ตอนท 4 พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง ประกอบดวย การรบประทานอาหาร การออกก าลงกาย และการผอนคลายความเครยด รวม 18 ขอ โดยใหผตอบพจารณา 3 ตวเลอก ไดแก ไมเคยปฏบต ปฏบตบางครง และปฏบตเปนประจ า

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอทใชในการวจย ผวจยน าแบบสมภาษณใหผทรงคณวฒ จ านวน 3 คน ตรวจสอบความตรงตามเนอหาและโครงสราง (validity) และน ามาปรบปรงตามค าแนะน า และน าแบบสมภาษณทปรบปรงแกไขแลวไปทดลองใชกบกลมผปวยทมคณลกษณะใกลเคยงกนในต าบลคบางหลวง อ าเภอลาดหลมแกว จงหวดปทมธาน จ านวน 30 คน แลวน าขอมล ทไดมาวเคราะหหาคาความเชอมน (Reliability) พบวา ดานความรเกยวกบโรคความดนโลหตสง


19

หาความเชอมนโดยวธ KR-20 ไดคาเทากบ .80 ดานความเชอดานสขภาพและพฤตกรรมการดแลตนเองหาความเชอมนโดยหาคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาคไดเทากบ .74 และ .72 ตามล าดบ

2. เครองมอทใชในการทดลอง ไดแก โปรแกรมสรางเสรมสขภาพโดยผวจยไดประยกตใชทฤษฎแบบแผนความเชอดานสขภาพรวมกบแรงสนบสนนทางสงคม ประกอบดวย แผนการใหความร ค าแนะน าแบบมสวนรวมในการปฏบตตวเมอเปนโรคความดนโลหตสง (ความรเกยวกบโรคความดนโลหตสง การดแลตนเองเมอปวยเปนโรคความดนโลหตสงในเรองการรบประทานอาหาร การออกก าลงกาย การผอนคลายความเครยดดวยสมาธบ าบดแบบ SKT และการสนบสนนทางสงคมโดยการเยยมบานผปวยเพอใหก าลงใจและเปนการกระตนเตอน) ตรวจสอบคณภาพโดยการน าเครองมอใหผทรงคณวฒตรวจสอบแกไขในดานความครอบคลมของเนอหา ภาษาทใชและความเหมาะสมของการจดกจกรรม สอการสอน ระยะเวลาการสอน และปรบปรงตามค าแนะน าของผทรงคณวฒ โดยใชระยะเวลาในการจดโปรแกรมฯ จ านวน 4 สปดาห

การเกบรวบรวมขอมล

ผวจยด าเนนการเกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง โดยมขนตอน ดงน ขนกอนการทดลอง 1. ตดตอประสานงานกบหวหนาสถานอนามยเฉลมพระเกยรต 60 พรรษา นวมนทราชน

ต าบลบอเงน อ าเภอลาดหลมแกว จงหวดปทมธาน เพอชแจงวตถประสงคขนตอนการด าเนนการวจย และขอความรวมมอในการท าวจย

2. คดเลอกกลมทดลองตามคณลกษณะทก าหนด 3. จดเตรยมอปกรณและสถานทส าหรบด าเนนกจกรรม ขนด าเนนการทดลอง 1. เกบรวบรวมขอมลกอนเขารวมโปรแกรมฯ ดวยแบบสมภาษณเกยวกบขอมลทวไป ความร

เกยวกบโรคความดนโลหตสง ความเชอดานสขภาพ และพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของ กลมทดลอง กอนการทดลอง 1 สปดาห นดหมายวนและสถานทเพอพบกลมโดยไปตามจดนดหมายในหมบานของกลมทดลอง

2. ด าเนนการทดลองตามโปรแกรมสรางเสรมสขภาพ โดยจดกจกรรมดงน ครงท 1 (สปดาหท 1) เปนการใหความรและฝกอบรมเชงปฏบตการปฏบตตวเกยวกบ

โรคความดนโลหตสง ใชรปแบบการเวยนฐานความร 4 ฐาน เพอใหความรและฝกทกษะเกยวกบ การเลอกรบประทานอาหาร การออกก าลงกาย การผอนคลายความเครยดดวยสมาธบ าบดแบบ SKT และสาธตการท าน าสมนไพรลดความดนโลหตสง แลกเปลยนเรยนรกบผปวยทมประสบการณในการดแลตนเอง และรวมกนตงเปาหมายในการปฏบตตวในเรองการรบประทานอาหาร การออกก าลงกาย การผอนคลายความเครยด และดมน าสมนไพรลดความดนโลหตสง และมอบโปสเตอรกระตนเตอน “ภยเงยบจากโรคความดนโลหตสง” ใหกบกลมทดลองทกคน

ครงทสอง (สปดาหท 2) ตดตามเยยมบานเพอทบทวนความรและกระตนเตอนในการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเอง


20

ครงทสาม (สปดาหท 3) ตดตามเยยมบานเพอทบทวนความรและกระตนเตอนในการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเอง

ครงท 4 (สปดาหท 4) ตดตามเยยมบานเพอทบทวนความรและกระตนเตอนในการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเอง พรอมทงเกบรวบรวมขอมลหลงเขารวมโปรแกรมฯ

ขนสนสดการทดลอง เมอสนสดโปรแกรมสรางเสรมสขภาพในสปดาหท 4 ผวจยตดตามเยยมบานเพอทบทวน

ความรและกระตนเตอนในการปรบเปลยนพฤตกรรม และเกบรวบรวมขอมล อกครงตามแบบสมภาษณชดเดยวกบกอนเขารวมโปรแกรม มผเขารวมโปรแกรมสรางเสรมสขภาพอยางสม าเสมอ จ านวน 30 คน

ขนตดตามและประเมนผล ผวจยท าการตดตามประเมนผลพฤตกรรมการดแลตนเองของกลมทดลอง ภายหลงสนสด

โปรแกรมสรางเสรมสขภาพไปแลวเปนระยะเวลา 1 เดอน โดยใชแบบสมภาษณชดเดยวกบกอนและหลงเขารวมโปรแกรมทนท ดงแสดงในภาพท 1 กรอบแนวคดการวจย ดงน

ตวแปรตน ตวแปรตาม

ภาพท 1 กรอบแนวคดการวจย

โปรแกรมสรางเสรมสขภาพของ ผปวยโรคความดนโลหตสง

1. แบบแผนความเชอดานสขภาพ 1.1 ใหความรเกยวกบโรคความดนโลหตสง 1.2 แนะน าวธการเลอกรบประทานอาหาร

ทถกตองและเหมาะสม 1.3 สาธตและฝกปฏบตการออกก าลงกาย 1.4 สาธตและฝกปฏบตการผอนคลาย

ความเครยดดวยสมาธบ าบดแบบ SKT 2. แรงสนบสนนทางสงคม

2.1 การรวมกนตงเปาหมายในการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเอง

2.2 มอบโปสเตอรกระตนเตอน “ภยเงยบจากโรคความดนโลหตสง”

2.3 การเยยมบานเพอกระตนเตอนในการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเอง

1. แบบแผนความเชอดานสขภาพ 1.1 การรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรค ความดนโลหตสง 1.2 การรบรความรนแรงของโรค

ความดนโลหตสง 1.3 การรบรประโยชนของการปฏบตตว

เพอควบคมโรคความดนโลหตสง 2. พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง ในเรอง

2.1 การรบประทานอาหาร 2.2 การออกก าลงกาย 2.3 การผอนคลายความเครยด


21

การวเคราะหขอมล ผวจยด าเนนการตรวจสอบความถกตอง ครบถวน และท าการวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรม

คอมพวเตอรส าเรจรป ดงน 1. ขอมลทวไป ไดแก เพศ อาย สถานภาพการสมรส ระดบการศกษา อาชพ และรายได

วเคราะหขอมลดวยความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาสงสด และคาต าสด 2. ความรเกยวกบโรคความดนโลหตสง ความเชอดานสขภาพ ไดแก การรบรโอกาสเสยงตอ

การเกดภาวะแทรกซอน การรบรความรนแรงของโรคความดนโลหตสง การรบรประโยชนของการปฏบตตวเพอควบคมโรคความดนโลหตสง และพฤตกรรมการดแลตนเองกอนและหลงเขารวมโปรแกรมฯ วเคราะหดวยคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบคาท (paired-t-test)

ผลการวจย ผวจยขอน าเสนอผลการวจยตามวตถประสงคดงน 1. ขอมลทวไป พบวา กลมทดลองสวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 76.70 มอายระหวาง 50-59 ป รอยละ 53.30 มสถานภาพสมรสค รอยละ 86.70 จบการศกษาระดบประถมศกษา รอยละ 80.00 ประกอบอาชพเกษตรกรรม รอยละ 46.70 และมรายไดอยระหวาง 5,001-10,000 บาท รอยละ 50.00 2. การเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนเฉลยความรเกยวกบโรคความดนโลหตสง พบวา กอนการทดลอง กลมทดลองมคะแนนเฉลยความรเทากบ 8.27 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 2.05 หลงการทดลอง มคะแนนเฉลยความรเทากบ 11.73 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.41 เมอเปรยบเทยบทางสถต พบวา กลมทดลองมคาเฉลยของคะแนนความรเรองโรคความดนโลหตสงหลงการทดลองเพมขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value < 0.01) 3. การเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนเฉลยความเชอดานสขภาพ ดงน 3.1 การรบร โอกาสเส ยงตอการเกดภาวะแทรกซอน พบวา กอนการทดลอง กลมทดลองมคะแนนเฉลยการรบร โอกาสเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอน เทากบ 13.37 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 3.69 หลงการทดลอง มคะแนนเฉลยการรบรโอกาสเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอน เทากบ 22.33 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.94 เมอเปรยบเทยบทางสถต พบวา กลมทดลองมคาเฉลยของคะแนนการรบรโอกาสเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนหลงการทดลองเพมขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value <0.01) 3.2 การรบรความรนแรงของโรคความดนโลหตสง พบวา กอนการทดลอง กลมทดลอง มคะแนนเฉลยการรบรความรนแรงของโรคความดนโลหตสงเทากบ 15.73 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 3.24 หลงการทดลอง มคะแนนเฉลยการรบรความรนแรงของโรคความดนโลหตสง เทากบ 22.50 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 2.26 เมอเปรยบเทยบทางสถต พบวา กลมทดลองมคาเฉลยของคะแนน การรบรความรนแรงของโรคความดนโลหตสงหลงการทดลองเพมขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value <0.01)


22

3.3 การรบรประโยชนของการปฏบตตวเพอควบคมโรคความดนโลหตสง พบวา กอนการทดลอง กลมทดลองมคะแนนเฉลยการรบรประโยชนของการปฏบตตวเพอควบคมโรค ความดนโลหตสง เทากบ 13.77 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 2.40 หลงการทดลอง มคะแนนเฉลยการรบรประโยชนตอการปฏบตตวในการควบคมโรคความดนโลหตสงเทากบ 21.77 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 2.03 เมอเปรยบเทยบทางสถต พบวา กลมทดลองมคะแนนเฉลยของการรบรประโยชนของการปฏบตตวเพอการควบคมโรคความดนโลหตสงหลงการทดลองเพมขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value <0.01) 4. การเปรยบเทยบความแตกตางของคาคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเอง พบวา กอนการทดลอง กลมทดลองมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเอง เทากบ 32.43 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 4.62 หลงการทดลอง มคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเอง เทากบ 40.93 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 3.44 เมอเปรยบเทยบทางสถต พบวา กลมทดลองมคะแนนเฉลยของพฤตกรรมการดแลตนเองสงหลงการทดลองเพมขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value <0.01) ดงแสดงในตารางท 1 ตารางท 1 เปรยบเทยบความรเกยวกบโรคความดนโลหตสง ความเชอดานสขภาพ และพฤตกรรม การดแลตนเองของกลมทดลอง กอนและหลงการทดลอง

ตวแปร n Mean S.D. t df p-value ความรเกยวกบโรคความดนโลหตสง

กอนการทดลอง 30 8.27 2.05 -8.420 29 .000** หลงการทดลอง 30 11.73 1.41

ความเชอดานสขภาพ การรบรโอกาสเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสง กอนการทดลอง 30 13.37 3.69 9.850 29 .000** หลงการทดลอง 30 22.33 1.94 การรบรความรนแรงของโรคความดนโลหตสง กอนการทดลอง 30 15.73 3.24 9.522 29 .000** หลงการทดลอง 30 22.50 2.26 การรบรประโยชนของการปฏบตตวเพอควบคมโรคความดนโลหตสง กอนการทดลอง 30 13.77 2.40 13.069 29 .000** หลงการทดลอง 30 21.77 2.03

พฤตกรรมการดแลตนเอง กอนการทดลอง 30 32.43 4.62 8.779 29 .000** หลงการทดลองทนท 30 40.93 3.44

**นยส าคญทางสถตทระดบ .01


23

5. ผลการตดตามและประเมนผลโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเองในกลมทดลองภายหลงสนสดโปรแกรมฯ เปนระยะเวลา 1 เดอน และท าการเปรยบเทยบคะแนนเฉลยของพฤตกรรมการดแลตนเองของกลมทดลองระหวางภายหลงการทดลองทนทกบภายหลงการทดลอง 1 เดอน พบวา หลงการทดลองทนท กลมทดลองมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเอง เทากบ 40.93 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 3.44 หลงการทดลอง 1 เดอน กลมทดลองมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเอง เทากบ 40.46 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 3.20 เมอเปรยบเทยบทางสถต พบวา ไมแตกตางกน ดงแสดงในตารางท 2 ตารางท 2 เปรยบเทยบความแตกตางของพฤตกรรมการดแลตนเองหลงการทดลองทนทกบหลงการทดลอง 1 เดอน

พฤตกรรมการดแลตนเอง n Mean S.D. t df p-value หลงการทดลองทนท 30 40.93 3.44 1.919 29 0.65 หลงการทดลอง 1 เดอน 30 40.46 3.20

สรปและอภปรายผลการวจย

โปรแกรมสรางเสรมสขภาพของผปวยโรคความดนโลหตสงทผวจยสรางขนสามารถใชในการสงเสรมและพฒนาความรเกยวกบโรคความดนโลหตสง การรบรโอกาสเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอน การรบรความรนแรง การรบรประโยชนของการปฏบตตวเพอควบคมโรคความดนโลหตสง และพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงไดอยางชดเจน ทงนอาจเปนเพราะวา การสรางโปรแกรมสรางเสรมสขภาพของผปวยโรคความดนโลหตสงไดยดขนตอนและแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Becker, M. H.,& Maiman, 1974) รวมกบแรงสนบสนนทางสงคม (อรณ ศรนวล, 2548) มาประยกตใชในรปแบบการเวยนฐานความรซงเปนรปแบบทสนกสนาน ไมนาเบอ มการใชสอรปภาพประกอบ จดกจกรรมแลกเปลยนเรยนรประสบการณตรงกบผปวยโรคความดนโลหตสง รวมทงกลมทดลองไดท ากจกรรมและเรยนรไดตามวตถประสงค รวมกบกจกรรมทหลากหลาย เชน กลมสมพนธ การแนะน าใหรจกกน การแสดงบทบาทสมมต ฯลฯ ท าใหสรางบรรยากาศการเรยนรทด โดยมวทยากรเปนผกระตนและจดประกายความคดและท าใหผเขารบการอบรมเกดความคนเคยจงใหความรวมมอกลาแสดงออกและลงมอกระท ากจกรรมดวยตนเองมากขน สอดคลองกบอภชย คณพงษ (2556) ทศกษาเรอง การพฒนาหลกสตรการเสรมสรางพลงอ านาจผน าการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพส าหรบอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน พบวา การฝกอบรมแบบมสวนรวม มสวนท าใหผเขารบการอบรมมความร เจตคต และสมรรถนะการเปนผน าการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพเพมขนอยางมนยส าคญทางสถต

ดานการตดตามเยยมบานเดอนละครงเพอกระตนเตอนในการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเองและการใชโปสเตอร “ภยเงยบจากโรคความดนโลหตสง” เปนสอความรเพอกระตนเตอน กลมทดลองในการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเอง เปนการใหความรอยางตอเนองและสอดคลองกบแบบแผนการด าเนนชวตของผปวยแตละรายท าใหกลมทดลองสามารถเปลยนแปลง ทงดานความรและพฤตกรรมไปในทางทดขนไดอยางชดเจน สอดคลองกบการศกษาของ Whelton PK, 1994; Slama M, 2002 สนทรย ค าเพง และอรธรา บญประดษฐ (2557, หนา 119) ทศกษาผลของการจดโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพรวมกบการสนบสนนทางสงคมในผปวยความดนโลหตสง หมท 9 ต าบลดงตะงาว อ าเภอดอนพด จงหวดสระบร พบวา ภายหลงการเขารวมโปรแกรม ผปวยมคาเฉลยของความร


24

เกยวกบโรคความดนโลหตสงเพมขนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value < 0.01) และสธรา ฮนตระกล และ วไลพรรณ สมบญตนนท (2555, หนา 45) ทพฒนาศกยภาพของผปวยโรคความดนโลหตสงในการดแลตนเองเพอปองกนภาวะแทรกซอน ผลการวจยพบวา สามารถท าใหผปวยมความรและพฤตกรรมการดแลตนเองเพมขน ขอเสนอแนะจากการวจย

1. โปรแกรมสรางเสรมสขภาพของผปวยโรคความดนโลหตสงทประยกตใชทฤษฎความเชอดานสขภาพรวมกบแรงสนบสนนทางสงคม และรปแบบการเวยนฐานความรท าใหสรางบรรยากาศการเรยนรทด โดยมวทยากรเปนผกระตนท าใหผเขารบการอบรมใหความรวมมอกลาแสดงออกและลงมอกระท ากจกรรมดวยตนเอง สามารถท าใหกลมทดลองมความร การรบร และพฤตกรรมการดแลตนเองเพมขน สามารถน าไปประยกตใชในการสรางเสรมสขภาพแกผปวยโรคความดนโลหตสงหรอผปวยอนๆ ได

2. การใหความรเพอปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพจะประสบผลส าเรจและคงอย คงตองหาวธการด าเนนงานทมสงกระตนทกอใหเกดความคดเชงบวก และมการใชสอตางๆ ทสามารถกระตนเตอนใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรมไปในทางทดขน ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป

1. ควรมการศกษาเปรยบเทยบผลของการใชโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมทประยกต ใชทฤษฎอนๆ ในการดแลตนเองเพอปองกนภาวะแทรกซอนกบโปรแกรมทผวจยสรางขน

2. ควรมการวจยและพฒนารปแบบการเสรมพลงอ านาจแกผปวยโรคเรอรงในดานการดแลตนเองเพอปองกนภาวะแทรกซอนและอนตรายทจะเกดขน

กตตกรรมประกาศ ขอขอบพระคณ ผศ.อารย สงวนชอ กรรมการและเลขานการโครงการจดตงคณะสาธารณสข

ศาสตร มหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปถมภ ทใหการสนบสนนในการท าวจยครงน ขอขอบพระคณ นางเตอนใจ จนทรศร หวหนาสถานอนามยเฉลมพระเกยรต 60 พรรษา นวมทราชนต าบลบอเงน ทใหความอนเคราะหพนทรบผดชอบส าหรบด าเนนการวจย และขอขอบคณผปวยโรคความดนโลหตสงทเปนกลมทดลองทกทานทใหความรวมมอในการท าวจยเปนอยางด

บรรณานกรม

ชมศกด พฤกษาพงศ. (2547). คมอโรคความดนโลหตสง. กรงเทพฯ: ใกลหมอ. พชต ฤทธจรญ. (2551). ระเบยบวธการวจยทางสงคมศาสตร. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: เฮาส ออฟ เคอรมสท. รตนา เรอนอนทร. (2550). ความเชอดานสขภาพและพฤตกรรมควบคมโรคของผทมภาวะความ

ดนโลหตสงในศนยสขภาพชมชนเครอขายโรงพยาบาลล จงหวดล าพน. ปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม.

ราม รงสนธ และคณะ. (2554). การประเมนผลการดแลผปวยเบาหวานชนดท 2 และความดนโลหตสงของโรงพยาบาลในสงกดกระทรวงสาธารณสขและโรงพยาบาลในสงกดกรงเทพมหานคร ประจ าป 2554. กรงเทพฯ: ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต.


25

สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย. (2555). แนวทางการรกษาโรคความดนโลหตสงใน เวชปฏบตทวไป. สบคนจาก http://www.thaihypertension.org

สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย. (2554). แนวทางเวชปฏบตส าหรบโรคเบาหวาน พ.ศ. 2554. สบคนจาก http://www.diabassocthai.org

ส านกงานโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (2559). รายงานประจ าป 2559. กรงเทพฯ: โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก ในพระบรมราชปถมภ.

สกญญา เหมะ. (2553). ปจจยท านายการควบคมความดนโลหตของผปวยโรคหลอดเลอดสมอง. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยบรพา.

สธรา ฮนตระกล และวไลพรรณ สมบญตนนท. (2555). การพฒนาศกยภาพของผปวยโรคความดนโลหตสงในการดแลตนเองเพอปองกนภาวะแทรกซอน. วารสารพยาบาลทหารบก. 13(3), 38-46.

สนทรย ค าเพง และอรธรา บญประดษฐ. (2557). ผลของการจดโปรแกรมการสรางเสรมสขภาพรวมกบการสนบสนนทางสงคมในผปวยความดนโลหตสง หมท 9 ต าบลดงตะงาว อ าเภอดอนพด จงหวดสระบร. วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข. 13(3), 112-123.

อภชย คณพงษ. (2556). การพฒนาหลกสตรการเสรมสรางพลงอ านาจผน าการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพส าหรบอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน. วารสารสาธารณสขมหาวทยาลยบรพา. 8(1), 1-12.

อรณย ศรนวล. (2548). การประยกตทฤษฎแบบแผนความเชอดานสขภาพรวมกบแรงสนบสนนทางสงคมในการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนโรคเบาหวานของประชาชนกลมเสยงในอ าเภอเขาวง จงหวดกาฬสนธ. วทยานพนธสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยขอนแกน.

Becker, M. H.,& Maiman. (1974). A new approach to explaining sick role behavior in low income population. American Journal of Public health. 3, 330-336.

Donald et al. (1994). Prevention complication in Hypertension In P.K.Whelton. Epidemiologyofhypertension. Lancet. 334,101-106.

MacMahon, et al., (1990). Blood pressure, stroke, and coronary heart disease, part I: Prolonged differences in blood pressure: Prospective observational studies corrected for the regression dilution bias. Lancet. 335, 765-774.

Stamler, J., Stamler, R., & Neaton, J. D. (1993). Blood pressure, systolic and diastolic, and cardiovascular risks. U.S population data, Arch Intern Med. 153, 598-615.

World Health Organization. (2012). World Heath Statistics 2012. All rights reserved. Publications of the World Health Organization are available on the WHO Retrieved form www.who.int.

http://www.thaihypertension.org/

http://www.diabassocthai.org/

http://www.who.int/


การพฒนากจกรรมการเรยนรเพอลดพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามน

A LEARNING ACTIVITY DEVELOPMENT FOR DECREASE RELAPSING BEHAVIOR OF METHAMPHETAMINE USERS

ส าเนา นลบรรพ1 บญเรอง ศรเหรญ2 และอษา คงทอง3

Sumnao Nilaban1 Boonrueng Sriherun2 and Usa Kongthong3

1หลกสตรปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาหลกสตรและการสอน มหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปถมภ จงหวดปทมธาน

2,3หลกสตรปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาหลกสตรและการสอน มหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปถมภ จงหวดปทมธาน

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอศกษาความสมพนธเชงสาเหตของปจจยทมผลตอพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามน โดยการตรวจสอบความสอดคลองของโมเดลเชงสาเหตทสงผลตอพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามนกบขอมลเชงประจกษ และพฒนากจกรรมการเรยนรเพอลดพฤตกรรมการเสพยาซ า แบงการศกษาออกเปน 2 ขนตอน คอ ขนตอนท 1 การศกษาความสมพนธเชงสาเหตของปจจยทมผลตอพฤตกรรมการเสพยาซ า กลมตวอยางเปนผเสพเมทแอมเฟตามนทเคยเลกยาเสพตดทงทเลกเสพดวยตนเองหรอจากการบ าบดรกษาทกลบมาเสพยาซ า และอยในระหวางการเขารบการรกษาในสถานบ าบดรกษายาเสพตด สงกดกรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข จ านวน 762 คน เครองมอทใชในการวจยเปนแบบสอบถามปจจยทสงผลตอพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามน มทงหมด 11 ตอน ตรวจสอบคณภาพโดยการตรวจสอบความตรงเชงพนจ โดยผทรงคณวฒ จ านวน 5 คน มคาดชนความสอดคลอง 0.6-1.00 และหาคาความเชอมน ดวยสมประสทธอลฟาของครอนบคมคาอ านาจจ าแนกอยระหวาง 0.203-0.760 และคาความเชอมนทงฉบบเทากบ 0.884 วเคราะหขอมลโดยการตรวจสอบความสอดคลองของโมเดลสมการโครงสรางทพฒนาขนกบขอมลเชงประจกษ และศกษาขนาดอทธพลทางตรง อทธพลทางออม และอทธพลรวมของปจจยทน ามาศกษากบพฤตกรรมการเสพตดซ า โดยใชโปรแกรมวเคราะหทางสถต และขนตอนท 2 การพฒนากจกรรมการเรยนรเพอลดพฤตกรรมการเสพยาซ า ผวจยน าผลการศกษาทไดจากการศกษาในขนตอนท 1 มาก าหนดเปนรายละเอยดในกจกรรมการเรยนร น ามาสรางโครงรางของกจกรรมการเรยนร ประเมนความเหมาะสมและความสอดคลองโดยผทรงคณวฒจ านวน 5 คน ผลการศกษา พบวา

ปจจยเชงสาเหตทมผลตอพฤตกรรมการเสพยาซ าประกอบดวย สภาพแวดลอมและอทธพลของชมชน อทธพลจากเพอน พฤตกรรมทเกยวของกบยาเสพตด มอทธพลโดยตรงตอพฤตกรรมการเสพยาซ าและมอทธพลโดยออมโดยผานพฤตกรรมภายในของผตดยาเสพตด สภาพแวดลอมของครอบครวมอทธพลทางตรงตอพฤตกรรมการเสพยาซ าและมอทธพลทางออมโดยผานอทธพลจากเพอนและพฤตกรรมภายในของผตดยาเสพตด และพฤตกรรมภายในของผตดยาเสพตดมอทธพลทางตรง


27

ตอพฤตกรรมการเสพยาซ า ซงตรวจสอบความสอดคลองของโมเดลเชงสาเหตกบขอมลเชงประจกษ พบคาไคสแควรเทากบ 179.84 คา P-value = 0.0000 คาดชนวดระดบความกลมกลน (GFI) = 0.972 คาดชนวดระดบความกลมกลนทปรบแก (AGFI) = 0.955 และคาความคลาดเคลอนการประมาณคาพารามเตอร (RMSEA) = 0.0387 ตามล าดบ โดยสรปโมเดลเชงสาเหตทสงผลตอพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามนมความสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ พฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามนไดรบอทธพลโดยรวมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 จากปจจยสภาพแวดลอมและอทธพลของชมชนมากทสด รองลงมา คอ สภาพแวดลอมของครอบครว พฤตกรรมทเกยวของกบยาเสพตด และอทธพลจากเพอน มอทธพลโดยรวมมคาเทากบ 9.479, 2.679, 2.026 และ 1.354 ตามล าดบ สวนพฤตกร รมภาย ในของผ ตดยาเสพตดมอทธพลตอพฤตกรรมการเสพยาซ านอยทสด มอทธพลโดยรวมในทศทางลบเทากบ - 1.001 กจกรรมการเรยนรเพอลดพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามน ม 2 สวน คอ สวนท 1 เปนกจกรรมการบ าบดความคดและพฤตกรรม ม 12 กจกรรม สวนท 2 เปนกจกรรมการเจรญสตปฏฐานส จ านวน 7 ครง ผลการประเมนความเหมาะสมและความสอดคลองของของกจกรรมการเรยนร ผทรงคณวฒเหนวา องคประกอบของโครงรางกจกรรมการเรยนร เพอลดพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามนมความสอดคลองกนโดยมคาดชนความสอดคลองเทากบ 0.96 การประเมนความเหมาะสมของกจกรรมการเรยนร พบวา องคประกอบของโครงรางกจกรรมการเรยนรมความเหมาะสมโดยรวมอยในระดบมาก (X = 4.42 S.D. = .35) คาสาคญ : ความสมพนธเชงสาเหต เมทแอมเฟตามน กจกรรรมการเรยนร พฤตกรรมการเสพยาซ า

ABSTRACT The objective of this research were to study the causal relationship of factors

affect relapsing behavior of methamphetamine users and to investigate the goodness of fit on structural equation model of relapsing behavior of methamphetamine users developed by the researcher with empirical data and development a learning activity for decrease relapsing behavior of methamphetamine users. This research were devided into 2 stages, the first stage was to study the causal relationship of factors affect relapsing behavior of methamphetamine users. The researchers formulated the conceptual framework to guide this research. The sample consisted of 762 methamphetamine users who repeated drug addict and in the treatment of drug addict treatment center, Department of Medical service, Ministry of Public Health. The instrument were questionnairs and validated by 5 experts and IOC 0.6-1.00. The reliability calculated by Cronbach’s Alpha Coefficient was 0.884 and discrimination 0.203-0.760. Data were statistically analyzed by check the consistency of model with empirical data by using LISREL for Windows version 9.1. The second stage was developed a learning activity for decreased relapsing behavior of methamphetamine


28

users. A draft of the detailed learning activity was formulated based on the result of the first stage. The 5 experts were arranged to examine and evaluate its appropriateness and concordances. The results were as follow

The causal factors influences relapsing behavior of methamphetamine users comprised the environment and effect of the community, peer group and behaviors associated with drug had direct influence on relapsing behavior and indirect influences on relapsing behavior by pass internal behavior of the drug addicts. The family factor had direct influence on relapsing behavior and indirect influence on relapsing behavior by pass peer group and internal behavior of the drug addicts . The internal behavior of the drug addicts had direct influence on relapsing behavior. The causal relationship model of empirical data provided good fit to the empirical data, with Chi square = 179.84 P-value = 0.0000 GFI = 0.972 AGFI = 0.955 and RMSEA = 0.0387. Relapsing behavior of methamphetamine users were total influence from the environment and effect of the community's most, followed by the family factor, behaviors associated with drug, peer group and internal behavior of the drug addicts. The overall value of 9.479, 2.679, 2.026 1.354 and -1.001 respectively. A learning activity for decrease relapsing behavior of methamphetamine users had 2 parts. The first part was cognitive behavior activity which had 12 session and the second part was Vipassana meditation which had 7 times. The evaluation results by experts found that the components of a learning activity for decreased relapsing behavior of methamphetamine users were in concordance, having the IOC of .96 and as a whole was at the high lavel (X = 4.42 S.D. = .35) of appropriateness. Keywords: Causal relationship, Methamphetamine User, Learning Activity, Relapsing

Behavior

บทนา ปญหายาเสพตดเปนปญหาทเกดสะสมมาเปนเวลานานจนกลายเปนปญหาทเรอรงของ

ประเทศชาต มผลกระทบทกอใหเกดความเสยหายทงตอผเสพยาเสพตดและครอบครว อกทงยงน าไปสปญหาอนๆอกมากมาย เชน ปญหาอาชญากรรม ปญหาสงคม เศรษฐกจ วฒนธรรม และความมนคงของประเทศชาต ทกรฐบาลใหความส าคญในการแกไขปญหา ในป 2546 รฐบาลไดด าเนนการปราบปรามอยางหนก ท าใหสถานการณการแพรระบาดของยาเสพตดเรมเบาบางลง แตในป 2550 ปญหายาเสพตดเรมมการแพรระบาดมากขน ชนดของยาเสพตดทยงคงมการแพรระบาดมากทสด คอ ยาเสพตดในกลมแอมเฟตามน ไดแก ยาบาและไอซ ซงในป 2556-2559 สามารถจบกมคดยาบาและไอซไดถงรอยละ 70-85 ของคดยาเสพตดทงหมด (นพพร ตนตรงส และรศมน กลยาศร, 2559) สอดคลองกบสถตผเขารบการบ าบดรกษาในสถาบนธญญารกษปงบประมาณ 2556-2559 พบวา ม


29

จ านวนผทเสพยาบาและไอซรอยละ 50-67 ของผเขารบการบ าบด (สถาบนธญญารกษ, 2559) ผเสพยาเสพตดสวนใหญมอายระหวาง 15-39 ป แบงตามชวงอายเรยงล าดบจากมากไปหานอยไดดงน ชวงอาย 20-24, 15-19, 25-29, 30-34, และ 35-39 ป คดเปนรอยละ 17.34, 16.57, 15.59, 15.39 และ 12.37 ตามล าดบ (สถาบนธญญารกษ, 2559) ชวงอายเหลานเปนชวงวยรนตอนปลายและวยผใหญตอนตน (ศรเรอน แกวกงวาน, 2551) ถาบคคลกลมนยงอยในระบบการศกษากจะก าลงศกษาในระดบอดมศกษา ซงคนนบเปนทรพยากรทส าคญ ถาองคกรหรอประเทศใดมทรพยากรบคคลทมคณภาพ องคกรหรอประเทศนนกจะมความเจรญกาวหนาถาหากชวยเหลอผเสพยาเสพตดกลมนใหสามารถเลกเสพยา กลบมาศกษาเลาเรยนและประกอบอาชพ ด ารงชวตอยในสงคมไดเชนบคคลทวไป จะไดบคลากรทเปนก าลงในการพฒนาประเทศเพมขน

เมทแอมเฟตามน (Methamphetamine) เปนสารเสพตดกลม Classic Amphetamine ของสารกลมแอมเฟตามน (Amphetamine–Type Stimulants ; ATS) (พงศธร เนตราคม, 2549) ซงเปนสารประกอบหลกในยาบาและไอซ พษของเมทแอมเฟตามนกอใหเกดผลเสยทงรางกาย จตใจอารมณ และสงคมของตวผเสพ เมทแอมเฟตามนจะกระตนใหสมองหลงสารโดปามน (Dopamine) ออกมา ผเสพจะรสกมความสข ความพอใจ จงพยายามหายามาเสพอยเรอยๆ เมอเสพไปนานๆ จะท าใหเกดการตดยา ผเสพจะเสยทงเงนและสขภาพ รางกายทรดโทรม เกดโรคแทรกซอนตางๆโดยเฉพาะเกดอาการแทรกซอนทางจต ไมสามารถท างานได ตองเปนภาระของครอบครว หรออาจตองลกขโมยเพอหาเงนไปซอยามาเสพ กอใหเกดปญหาอาชญากรรม และสงผลกระทบถงชมชนและประเทศชาต การทสารโดปามนหลงออกมาปรมาณมากๆและเปนเวลานาน อาจท าใหมการพฒนาไปเปนโรคสมองเสอมหรอโรคพารกนสนไดเมอมอายมากขน ซงผทเสพตดสารแอมเฟตามนมโอกาสทจะเปนโรคสมองเสอมสงกวาคนปกตทวไป (ปยะรตน โกวทตรพงศ, 2554)

ปญหาทพบในการบ าบดผเสพเมทแอมเฟตามนประการหนงคอ การกลบมาเสพยาซ า จากสถตการบ าบดรกษาของสถาบนธญญารกษ พบวา มผปวยทเขามารบการบ าบดรกษาซ าเปนครงท 2 ขนไปมแนวโนมเพมขนจากรอยละ 20.72 ในป พ.ศ. 2556 เพมขนเปนรอยละ 27.52 ในป 2559 (สถาบนธญญารกษ, 2559) จากการตดตามหลงการรกษาพบวา ผเสพเมทแอมเฟตามนมอตราการเลกไดนอยเพยงรอยละ 69.8 (ภทรนทร ชมภค า ส าเนา นลบรรพ และสมพร สวรรณมาโจ, 2555) การทผเสพยากลบมาตดซ าอยเรอยๆจะกลายเปนผตดยาเสพตดเรอรง อาการทงทางรางกายและทางจตมความรนแรงมากขน อาจกลายเปนผปวยจตเวช ครอบครวตองสญเสยก าลงคน ซงสวนใหญเปนวยท างาน และเปนภาระของครอบครวทตองดแลผปวย สญเสยคาใชจายเพมขน ประเทศชาตตองสญเสยทรพยากรมนษยทมคณคาทเปนก าลงส าคญของประเทศ ตองจดสรรงบประมาณในการพฒนาระบบบรการสาธารณสขในการบ าบดรกษาผตดยาเสพตดทมความรนแรง เรอรง และยงยากซบซอนเพมขน ทงการพฒนาบคลากร อาคารสถานท เครองมออปกรณทใชในการบ าบดรกษา เนองจากปญหายาเสพตดเปนปญหาทซบซอน สาเหตการตดยาเสพตดซ าไมไดเกดจากสาเหตใดสาเหตหนงเพยงอยาง เดยว แตเกดจากหลายสาเหตประกอบกนทงปญหาภายในตวของผเสพเอง ปญหาจากครอบครว เพอน และสงแวดลอมทมความสมพนธเชอมโยงกน จงควรมการศกษาถงปจจยสาเหตในการกลบมาเสพยาซ า เพอน ามาหาวธการหรอแนวทางทจะชวยใหผเสพยาเลกยาเสพตดไดเหมาะสมกบแตละบคคล


30

กจกรรมการเรยนร (Learning Activity) คอ การปฏบตตางๆทเกยวของกบการจดการเรยนรเพอใหการจดการเรยนรด าเนนไปอยางมประสทธภาพ และการเรยนรของผเรยนบรรลวตถประสงค (มหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณในพระบรมราชปถมภ , 2553) กจกรรมการเรยนร เปนองคประกอบทส าคญองคประกอบหนง และถอเปนหวใจส าคญของหลกสตร เพราะ เปนการน าหลกสตรไปใชและเปนวถทางทน าผเรยนไปสจดประสงคของการเรยน กจกรรมการเรยนร เปนวธการหนงทสามารถชวยใหผเสพยาเกดกระบวนการเรยนร ปรบเปลยนความคด พฒนาทกษะตางๆทชวยใหเลกเสพยาเสพตดได ซงผสอนจะตองใหความส าคญ จดเนอหาและกจกรรมใหสอดคลองเหมาะสมกบสภาพชวตจรงของผเสพยาไดพฒนาตนเองตามความสามารถ และสามารถน าไปปฏบตจรงไดมากทสด โดยเนนกระบวนการเรยนร กระบวนการกลม และกระบวนการคดอยางมเหตผล เพอใหผเสพยาไดมการแลกเปลยนประสบการณ สงผลสมฤทธในการเลกยาไดตามจดประสงคทก าหนดไว ผวจยจงมความสนใจทจะพฒนากจกรรมการเรยนรเพอลดพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามน เพอใหผเสพยามการพฒนา ฝกฝนทกษะตางๆในการด ารงชวตโดยไมพงยาเสพตด และกลบมาเปนก าลงในการพฒนาประเทศตอไป

วตถประสงคการวจย 1. เพอศกษาความสมพนธเชงสาเหตของปจจยทมผลตอพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพ

เมทแอมเฟตามน 2. เพอตรวจสอบความสอดคลองของโมเดลเชงสาเหตทสงผลตอพฤตกรรมการเสพยาซ า

ของผเสพเมทแอมเฟตามนกบขอมลเชงประจกษ 3. เพอพฒนากจรรมการเรยนรเพอลดพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามน

วธการวจย

เปนการวจยเชงพรรณนา โดยด าเนนการใน 2 ขนตอน ขนตอนท 1 การศกษาความสมพนธเชงสาเหตของปจจยทมผลตอพฤตกรรมการเสพยาซ า

ของผเสพเมทแอมเฟตามน กลมตวอยาง เปนผเสพเมทแอมเฟตามนทเคยเลกยาเสพตดทงทเลกเสพดวยตนเองหรอจากการบ าบดรกษาทกลบมาเสพยาซ า และอยในระหวางการเขารบการรกษาในสถานบ าบดรกษายาเสพตด สงกดกรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข ไดแก สถาบนธญญารกษ โรงพยาบาลธญญารกษเชยงใหม โรงพยาบาลธญญารกษขอนแกน โรงพยาบาลธญญารกษสงขลา โรงพยาบาลธญญารกษปตตาน และโรงพยาบาลธญญารกษอดรธาน ค านวณขนาดของกลมตวอยางจากเกณฑการก าหนดขนาดกลมตวอยางในโมเดลรสเรล คอ ใชขนาดกลมตวอยาง 20 เทาของพาราม เตอร (Schumacker & Lomex, 2010) ในงานวจยนมจ านวน 19 ตวแปร แตม เสนความสมพนธ จ านวน 38 เสน เพอใหผลการทดสอบมความคลาดเคลอนนอยทสด จงค านวณจากเสนความสมพนธไดขนาดกลมตวอยางจ านวน 760 คน น ามาค านวณตามสดสวนของจ านวนผทเขารบการบ าบดในสถานบ าบดแตละแหงมเกณฑการคดเลอกกลมตวอยาง ดงน 1) เปนผทเสพยาเสพตดในกลมเมทแอมเฟตามนเปนหลก ไดแก ยาบา ยาไอซ หรอยาอ อยางใดอยางหนง 2) มประวตเคยเลกยาเสพตดดวยตนเองหรอจากการเขารบการบ าบดรกษาในสถานบ าบดและอยระหวางการบ าบดรกษาทง


31

แบบผปวยในหรอผปวยนอก 3) อาย 18 ป ขนไป 4) ไมมอาการทางจตประสาท 5) อานและเขยนภาษาไทยได และสอสารไดเขาใจ และ 6) ยนดและเตมใจเขารวมการวจย

ขนตอนการด าเนนการวจย ผวจยศกษาเอกสาร ต ารา และงานวจยเกยวกบปจจยทสงผลตอพฤตกรรมการเสพยาเสพตดซ าทงการวจยเชงคณภาพ และการวจยเชงปรมาณ ทงในและตางประเทศ น ามาสงเคราะหโดยสรางเปนตารางการสงเคราะห คด เลอกตวแปรปจจยทมความสมพนธกบการเสพยาเสพตดซ าทมความถตงแต 2 ขนไป หรอตวแปรทมคาความสมพนธสง น าตวแปรท ไดมาจดกลมไดจ านวน 5 กลม ดงน 1) พฤต กรรมท เ ก ย วข อ งก บยา เสพต ด 2) สภาพแวดลอมและอทธพลของชมชน 3) สภาพแวดลอมของครอบครว 4) อทธพลจากเพอน และ 5) พฤตกรรมภายในของผตดยาเสพตด หลงจากนนจงสรางโมเดลปจจยเชงสาเหตทสงผลตอพฤตกรรมการเสพยาซ า และสรางเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล คอ แบบสอบถามปจจยทมผลตอพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามน ม 11 ตอน ไดแก ขอมลทวไป การเสพยาเสพตด และการบ าบดรกษา มลกษณะใหเลอกตอบหรอเตมขอความในชองวาง สวนภาวะอารมณ ทศนคตตอยาเสพตด ความเขมแขงทางใจ ความรสกมคณคาในตนเอง อาการอยากยา สภาพแวดลอมและอทธพลของชมชน อทธพลจากเพอน และสมพนธภาพในครอบครว มลกษณะเปนมาตราสวนประมาณคา ตรวจสอบคณภาพของเครองมอโดยการตรวจสอบความตรงเชงพนจ โดยใหผทรงคณวฒ จ านวน 5 คน น ามาหาคาดชนความสอดคลองระหวางขอค าถามกบประเดนหลกของเนอหา ( IOC) มคาดชนความสอดคลอง 0.6-1.00 หาคาอ านาจจ าแนกและคาความเชอมน โดยน าไปทดลองใชกบกลมทมลกษณะคลายกบกลมตวอยางทสถาบนธญญารกษ จ านวน 30 คนน ามาหาคาสมประสทธอลฟาของครอนบคมคาอ านาจจ าแนกอยระหวาง 0.203-0.760 และคาความเชอมน ดงน ภาวะอารมณ0.910 ทศนคตตอยาเสพตด 0.832 ความเขมแขงทางใจ 0.801 ความรสกมคณคาในตนเอง 0.779 อาการอยากยา 0.924 สภาพแวดลอมและอทธพลของชมชน 0.857 อทธพลจากเพอน 0.732 สมพนธภาพในครอบครว 0.944 และคาความเชอมนทงฉบบเทากบ 0.884

การเกบรวบรวมขอมล ผวจยพทกษสทธของกลมตวอยางโดยเสนอโครงรางเพอขอรบรองจรยธรรมการวจยจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจย สถาบนธญญารกษ และกอนทจะใหกลมตวอยางตอบแบบสอบถาม ผวจยจะขอความยนยอมในการเขารวมการวจย โดยการชแจงขอมลและรายละเอยดของโครงการวจย ความเสยง และการรกษาความลบ เปดโอกาสใหซกถามจนกลมตวอยางเขาใจ และแบบสอบถามทใหกลมตวอยางตอบจะใชเปนรหส โดยไมมชอหรอขอมลทจะสอถงกลมตวอยางได เมอกลมตวอยางยนดเขารวมการวจยจะใหเซนตใบยนยอมเขารวมการวจย (inform consent) และใหตอบแบบสอบถามในหองทจดไวเปนสดสวน ผวจยจะตรวจสอบความครบถวนของแบบสอบถามอกครงหนง และกลาวขอบคณกลมตวอยาง ใชเวลาเกบรวบรวมขอมลระหวางเดอนเมษายนถงเดอนกรกฎาคม 2557 รวมระยะเวลา 4 เดอน ไดแบบสอบถามกลบมาทงหมดจ านวน 765 ชด ตรวจสอบความสมบรณอกครง ไดแบบสอบถามทมขอมลครบถวนสมบรณจ านวน 762 ชด

การวเคราะหขอมล ขอมลคณลกษณะของกลมตวอยาง ปจจยในการเสพซ าใชสถตพรรณนาดวยการแจกแจง

คาความถ รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ตรวจสอบความสอดคลองของโมเดลเชงสาเหตทสรางขนกบขอมลเชงประจกษ และศกษาขนาดอทธพลทางตรง อทธพลทางออม และอทธพล


32

รวมของความสมพนธเชงสาเหตของปจจยกบพฤตกรรมการเสพยาซ า โดยใชโปรแกรมลสเรลversion 9.1 serial No. AF67-B122-F8C8-1CA5 ประมาณคาพารามเตอรดวยวธไลลฮดสงสด และคาไคสแควรสมพทธ คา p-value ดชน GFI ดชน AGFI และ RMSEA เปนคาสถตตรวจสอบความสอดคลองของตวแบบกบขอมลเชงประจกษ ทงกอนปรบและหลงปรบโมเดล โดยก าหนดเกณฑดงน คาไคสแควรสมพทธ 2.00-5.00 คา P-value> 0.05 ดชน GFI > 0.95 ดชน AGFI> 0.95 และ RMSEA< 0.05 ขนตอนท 2 การพฒนากจกรรมการเรยนรเพอลดการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามน ผวจยน าผลการศกษาทไดจากขนตอนท 1 โดยมงเนนทจะพฒนากจกรรมทสรางเสรมพฤตกรรมภายในของผตดยาเสพตดใหมความเขมแขง เพอใหสามารถตานทานอทธพลตางๆทงสภาพแวดลอมและอทธพลของชมชน สภาพแวดลอมของครอบครว และเพอน ซงลวนเปนปจจยภายนอกทมากระทบตอตวผเสพยา โดยใชแนวคดการบ าบดความคดและพฤตกรรมของ Judith S. Beck (2011) น ามายกรางเปนกจกรรมการเรยนร และจดท าโครงรางกจกรรมการเรยนรเพอลดพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามน ประกอบดวย หลกการและเหตผล แนวคดและทฤษฎในการจดกจกรรมการเรยนร จดมงหมายของกจกรรมการเรยนร โครงสรางกจกรรมการเรยนร ระยะเวลา กระบวนการจดการเรยนร สอการเรยนร และการประเมนผล ซงในแตละกจกรรมประกอบดวย ชอกจกรรม วตถประสงค สอและอปกรณ วธด าเนนการซงม 3 ขนตอน คอ ขนเรมตน ขนด าเนนการ และขนสรป และการประเมนผล โดยใชกระบวนการเรยนรแบบกระบวนการกลม เพอใหผเรยนไดมสวนรวมและเกดการเรยนร หลงจากนนน าโครงรางกจกรรมการเรยนรทสรางขนไปใหผทรงคณวฒ จ านวน 5 ทาน ท าการตรวจสอบคณภาพโดยการประเมนความเหมาะสมและความสอดคลอง ตามแบบประเมนความเหมาะสมและความสอดคลองของโครงรางกจกรรมการเรยนรเพอลดพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามน วเคราะหขอมล ดวยสถตคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ผลการวจย

1 ความสมพนธเชงสาเหตของปจจยทมผลตอพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามน พบวา

1.1 ปจจยเชงสาเหตทมผลตอพฤตกรรมการเสพยาซ าประกอบดวย สภาพแวดลอมและอทธพลของชมชน อทธพลจากเพอน พฤตกรรมทเกยวของกบยาเสพตด มอทธพลโดยตรงตอพฤตกรรมการเสพยาซ าและมอทธพลโดยออมโดยผานพฤตกรรมภายในของผตดยาเสพตด สภาพแวดลอมของครอบครวมอทธพลทางตรงตอพฤตกรรมการเสพยาซ าและมอทธพลทางออมโดยผานอทธพลจากเพอนและพฤตกรรมภายในของผตดยาเสพตด และพฤตกรรมภายในของผตดยาเสพตดมอทธพลทางตรงตอพฤตกรรมการเสพยาซ า

1.2 การตรวจสอบความสอดคลองของโมเดลเชงสาเหตตามสมมตฐานกบขอมลเชงประจกษ จากการปรบโมเดลโดยพจารณาจากคา MI (Modification Indices) ทมคาสงทสด เพอใหโมเดลสอดคลองกบความเปนจรงทางทฤษฎ พบคาไคสแควรสมพทธ มคา 2.141 คา p-value = 0.0000 คาความคลาดเคลอนการประมาณคาพารามเตอร (RMSEA) = 0.038 คาดชนวดระดบความกลมกลน (GFI) = 0.972 และคาดชนวดระดบความกลมกลนทปรบแก (AGFI) =0.955 ตามล าดบ ซง


33

เปนไปตามเกณฑทก าหนด ยกเวนคา p-value ทไมเปนไปตามเงอนไขเพยงคาเดยว แตทงนสามารถสรปไดวา โมเดลเชงสาเหตทสงผลตอพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามนมความสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ ดงแสดงในภาพท 1

ภาพท 1 โมเดลปจจยเชงสาเหตทมอทธพลตอพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามน

1.3 ขนาดอทธพลของปจจยเชงสาเหต พบวา พฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟ

ตามนไดรบอทธพลโดยรวมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 จากปจจยสภาพแวดลอมและอทธพลของชมชนมากทสด มคาเทากบ 9.479 รองลงมา คอ สภาพแวดลอมของครอบครวพฤตกรรมทเกยวของกบยาเสพตด และอทธพลจากเพอน มอทธพลโดยรวมเทากบ2.679,2.026 และ1.354 ตามล าดบ สวนพฤตกรรมภายในของผ ตดยาเสพตดมอทธพลโดยรวมนอยทสดและมอทธพลในทศทางลบมคาเทากบ-1.001ซงหมายความวา ถาพฤตกรรมภายในของผตดยาเสพตดมคามากการตดซ าจะนอยลง ดงแสดงในตารางท 1

Chi-square 179.87 df 84 p-value 0.0000 RMSEA 0.039


34

ตารางท 1 คาอทธพลทางตรง (DE) อทธพลทางออม (IE) และอทธพลโดยรวม (TE) โมเดลปจจยเชง สาเหตทสงผลตอพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามน

อทธพลจากเพอน พฤตกรรมภายในของผเสพยา พฤตกรรมการเสพยาซ า ทางตรง(DE)

ทางออม(IE)

โดยรวม (TE)

ทางตรง(DE)



ทางตรง(DE)



พฤตกรรมทเกยวของกบ ยาเสพตด

- - - 0.564 - 0.564 0.686 1.34 2.026

สภาพแวดลอมและอทธพลของชมชน

- - - 2.658 - 2.658 1.663 8.086 9.749

สภาพแวดลอมของครอบครว

- 0.476 - - 0.476 1.365 1.4146 2.7776 0.245 2.435 2.679

อทธพลจากเพอน - - - -1.086 - -1.086 -0.847 2.201 1.354 พฤตกรรมภายในของผเสพยา

- - - - - - -1.011 - -1.011

2. การพฒนากจกรรมการเรยนรเพอลดพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามน 2.1 กจกรรมการเรยนรเพอลดพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามน ประกอบดวย 13 กจกรรม แบงออกเปน 2 สวน คอ สวนท 1 เปนกจกรรมการบาบดความคดและพฤตกรรม ม 12 กจกรรม แบงออกเปน 5 ระยะ ดงน ระยะท 1 การสรางสมพนธภาพ เปนการสรางสมพนธภาพทดกบผเสพยา ใหเกดความคนเคย รสกไววางใจพรอมทจะเขาสการเรยนร ม 1 กจกรรม ระยะท 2 ความรโทษพษภยยาเสพตด เปนการสรางความตระหนกใหผเสพเมทแอมเฟตามนพจารณาขอด ขอเสยจากการใชสารเสพตด และการเลกใชสารเสพตด เพอใหไดพจารณาไตรตรองถงผลกระทบทเกดขนจากการใชสารเสพตด มความตระหนกในปญหา และปรบเปลยนทศนคตตอยาเสพตดและการเสพยา ม 1 กจกรรม ระยะท 3 การทาความเขาใจในเรองของความคด อารมณ และพฤตกรรมและการปรบเปลยนความคดในการเลกยา เปนระยะทท าใหผเสพยาเขาใจรปแบบของความคด การเกดของความคดอตโนมต ความสมพนธระหวางความคด อารมณ และพฤตกรรม ซงท าใหผเสพยาตระหนกเหนความส าคญของความคดทสงผลตอพฤตกรรมการใชยา และการเลกยาเสพตด เรยนรและฝกปฏบตการปรบเปลยนความคด ใหมความเหมาะสมตรงตามความเปนจรง และเปนประโยชนตอการเลกยาเสพตด ม 2 กจกรรม ระยะท 4 พฒนาทกษะในการปองกนการตดซ า โดยการสอนใหความรและเสรมทกษะในการปองกนการเสพยาซ า เพอใหเกดความมนใจในตนเอง และรบรความสามารถของตนเองในการไมกลบไปเสพยาซ า ไดแก การจดการกบตวกระตนและความรสกอยากเสพยา การจดการกบความโกรธ ความเครยด ทกษะการปฏเสธ การสอสาร และการเผชญและแกไขปญหา ม 7 กจกรรม และระยะท 5 การเตรยมความพรอมกอนกลบบาน และการวางแผนการปองกนการไปเสพซ า ม 1 กจกรรม โดยใชระยะเวลาในการท ากจกรรมครงละ 120 นาท สวนท 2 กจกรรมการเจรญสตปฏฐานส ใหผเสพยาไดสวดมนตร และฝกปฏบตธรรม โดยการเดน


35

จงกรมและนงสมาธ เพอฝกสต ใหมการรบร และตดตามถงความคด อารมณ /ความรสกของตนเอง ซงเปนกจกรรมทเสรมเพอใหผเสพยาสามารถรบรถงความคดและอารมณของตนเองไดเรวยงขน ใชระยะเวลาในการด าเนนกจกรรมจ านวน 7 ครงๆละ 40 นาท 2.2 การประเมนความเหมาะสมและความสอดคลองของโครงรางกจกรรมการเรยนรเพอลดพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามน พบวา องคประกอบของโครงรางกจกรรมการเรยนรมความเหมาะสมโดยรวมอยในระดบมาก ดงแสดงในตารางท 2 ตารางท 2 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของความเหมาะสมและความสอดคลองของโครงราง

กจกรรมการเรยนรเพอลดพฤตกรรมการเสพยาซ า

รายการ X S.D. ระดบ ความเหมาะสมของกจกรรมการเรยนร หลกการและเหตผลของกจกรรมการเรยนร 4.67 .41 มากทสด แนวคดและทฤษฎในการจดกจกรรมการเรยนร 4.50 .50 มากทสด จดมงหมายของกจกรรมการเรยนร 4.44 .43 มาก โครงสรางของกจกรรมการเรยนร 4.53 .56 มากทสด ระยะเวลาในการจดกจกรรมการเรยนร 4.00 .00 มาก กระบวนการจดกจกรรมการเรยนร 4.36 .41 มาก สอการเรยนร 4.53 .51 มากทสด การวดและประเมนผล 4.20 .45 มาก

รวม 4.42 .35 มาก ความสอดคลองของกจกรรมการเรยนร 0.96

สรปและอภปรายผลการวจย

1. ความสมพนธเชงสาเหตของปจจยทมผลตอพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามน สภาพแวดลอมและอทธพลของชมชน มอทธพลทางตรงและอทธพลทางออมตอพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามนสอดคลองกบการศกษาของไพฑรย แสงพม (2548) วราลกษณ ปรชาสชาต และคณะ (2549) อนทรา อมรวงศ (2550) Pritsana et al. (2010) ทพบวาสภาพแวดลอมของชมชนมผลตอพฤตกรรมการเสพยาซ า แตตรงขามกบการศกษาของธระพล คลายสงห (2546) พบวา ลกษณะทอยอาศยไมมความสมพนธกบการเสพยาบาซ าของเยาวชน จากการศกษาพบวาผเสพเมทแอมเฟตามนยงคงอาศยอยในชมชนทมการแพรระบาดของยาเสพตด การทผเสพยากลบไปอยในสภาพแวดลอมเหมอนเมอเคยใชยาในอดตจะท าใหเขาระลกถงยาเสพตด และจะแสดงออกถงพฤตกรรมการกลบไปใชยา (Columbo Plan Drug Advisery Program, 2002) อกทงการพกอาศยอยในสภาพแวดลอมหรอในชมชนทมการแพรระบาดของยาเสพตด มการซอขายยาเสพตด และคนในชมชนมการเสพยา ผเสพจะตองสญจรผานแหลงขายหรอสถานททเคยเสพยาไปมา พบกบกลมเพอนทเคยเสพยา สงเหลานนบเปนตวกระตนหรอสงเราทส าคญทท าใหเกดความอยากยา


36

ประกอบกบผทเสพยามกเปนผทมสภาพจตใจออนไหว ไมสามารถเผชญกบปญหาและอปสรรค หรอทนตอความเยายวนได จงกลบไปเสพยาซ าไดอก (สมภพ เชาวเพชรไพโรจน, 2550; บหงา ดลยสทธ, 2553)

สภาพแวดลอมของครอบครวมอทธพลทางตรงและทางออมตอพฤตกรรมการเสพยาซ า โดยผานอทธพลจากเพอน และพฤตกรรมภายในของผตดยาเสพตดสอดคลองกบการศกษาของบหงา ดลยสทธ (2553) ไพฑรย แสงพม (2548) และจรณรกษ ยภ (2550) พบวา ลกษณะของครอบครวของผตดสารเสพตดมความขดแยง ขาดการสอสารพดคย สมาชกในครอบครวดมสรา สบบหร เสพกญชา เลนการพนน เลยงดอยางตามใจ ขาดการมอบหมายหนาทความรบผดชอบและกฎระเบยบในครอบครว บรรยากาศในครอบครวมความหางเหนหรอมความขดแยง ขาดความรกและความเขาใจ สมาชกในครอบครวไมยอมรบ รงเกยจ แสดงทาทไมไววางใจวาผเสพยาจะเลกยาได มองวาเปนคนไรคา ไมมประโยชน แตผลการศกษาตรงขามกบ Pritsana et al. (2010) ธระพล คลายสงห (2546) กลนร หาญพฒนชยกร และคณะ (2550) และนรจน อทธา และคณะ (2548) พบวา สมพนธภาพในครอบครว และการใชสารเสพตดของคนในครอบครวไมมความสมพนธกบการเสพยาซ า ซงจากผลการศกษา พบวา สมพนธภาพในครอบครวยงมความขดแยงในดานการแกไขปญหาและการสอสารอย ม ส มาช ก ในครอบคร ว เ ก ย ว ข อ งก บย า เ สพต ด ส วน ใหญเ ป นบ คคลท มความสมพนธกบผเสพโดยเปนพอ แม พ นองและลก หลงจากทผเสพยาเขารบการบ าบดรกษาแลวยงตองกลบไปอยในครอบครวทมสภาพเชนเดม ซงไมสามารถแกไขปญหานได หรอเกดความรสกนอยใจ เสยใจ บางรายอาจจะประชดครอบครว หรอกลบไปอยรวมกบสมาชกในครอบครวทยงคงเสพยาอย สงเหลานเปนสงกระตนทท าใหผเสพยากลบไปเสพซ า หรอผเสพบางรายใชวธการไปหาเพอนซงมกจะเปนกลมทเสพยาและไดรบการชกชวนใหเสพยา จงหวนกลบไปเสพยาอก

อทธพลจากเพอนมอทธพลทางตรงและอทธพลทางออมโดยผานพฤตกรรมภายในของผตดยาเสพตดสอดคลองกบการศกษาของไพฑรย แสงพม (2548) จรณรกษ ยภ (2550) อนทรา อมรวงศ (2550) และบหงา ดลยสทธ (2553) พบวา ปจจยดานเพอนมผลตอการใชสารเสพตดซ า และการศกษาของนรจน อทธาและคณะ (2548) และวราลกษณ ปรชาสชาตและคณะ (2549) พบวาการใชสารเสพตดของเพอนมความสมพนธกบการเสพยาซ า ตรงขามกบการศกษาธระพล คลายสงห (2546) กลนร หาญพฒนชยกร และคณะ (2550) พบวา การมเพอนสนทเสพยาบาหรอการคบเพอนทเสพยาไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการเสพยาบาซ าอยางมนยส าคญทางสถต ท งน จากผลการศกษาพบวา ผเสพเมทแอมเฟตามนสวนใหญมกลมเพอนทคบเปนผทเกยวของกบยาเสพตดทงเปนผเสพและผจ าหนายยาเสพตดเมอผเสพยามปญหาความขดแยงในครอบครว หรอรสกเครยด ไมสบายใจ จงมกไปหาเพอนกลมน ซงมกจะไดรบค าชกชวนใหเสพยาอยเสมอๆ กระตนใหผเสพเกดอาการอยากยา ประกอบกบผเสพมภาวะจตใจทไมเขมแขง หรอมความเครยดอยแลว มความตองการใชยาเพอลดความรสกไมสบายใจ จงไมสามารถหกหามใจหรอควบคมได จงกลบไปเสพยาซ าอก

พฤตกรรมทเกยวของกบยาเสพตดเปนอกปจจยหนงทสงผลตอพฤตกรรมการเสพยาซ ามอทธพลทางตรงและอทธพลทางออมโดยผานพฤตกรรมภายในของผตดยาเสพตดสอดคลองกบการศกษาของกลนร หาญพฒนชยกร และคณะ (2550) พบวา ระยะเวลาทเสพยาและสารเสพตด มความสมพนธกบการเคยรกษาซ า โดยผท เสพยาต งแต 11 ป มโอกาสเขารบการบ าบดรกษาซ ามากกวากล มท เสพยานอยกวา11 ป ถง 6.5เทา จากการศกษา พบวา ผ เสพเมทแอมเฟตามนม


37

ระยะเวลาทเสพยาเสพตดเฉลย 7.75 ป เสพยาเสพตดตงแต 3 ชนดขนไป และเสพยา 5-7 วน ตอสปดาห ดงนน การทผเสพเสพยาเสพตดหลายชนดและมระยะเวลาในการเสพยานานจะมความรนแรงของการตดยามากกวาผทเสพยาเสพตดชนดเดยวและมระยะเวลาในการเสพยานอยซงการเสพยามาเปนเวลานานจะท าลายเซลลประสาทในสมอง เกดการเสยหนาทในเรองความจ า การเรยนร และการตดสนใจ (จรญ จตตวฒการ, 2548) สมองสวนคดถกท าลาย ท าใหความคดเปนเหตเปนผลและความยบยงชงใจจะนอย เมอหยดยาจะมอาการขาดยา (withdrawal symptoms) และเกดอาการอยากยามาก ผเสพไมสามารถทนตออาการอยากยา อกทงยงขาดความยบยงชงใจ จงหวนกลบไปเสพยาซ าเพอลดอาการทเกดขน ซงความรนแรงของการตดยามผลท าใหกลบไปเสพยาซ า (Yingjun Li, 2009) นอกจากนผเสพบางรายจะเปนผจ าหนายยาเสพตดดวย ซงมกจะมยาเสพตดอยกบตวหรอสามารถหายามาไดงาย ดงนนเมอเกดความรสกอยากยา ไมสามารถควบคม หกหามความรสกของตนเองไดจงท าใหกลบมาเสพซ า

พฤตกรรมภายในของผตดยาเสพตดมอทธพลทางตรงตอพฤตกรรมการเสพยาซ านอยทสดและมอทธพลในทศทางลบแมวาจะเปนปจจยทมอทธพลนอยทสด แตนบวาเปนปจจยทมความส าคญเนองจากเปนพฤตกรรมหรอเปนสงทอยภายในตวบคคล ซงปจจยอนๆ ไดแก สภาพแวดลอมและอทธพลของชมชน สภาพแวดลอมของครอบครว หรออทธพลจากเพอน เปนปจจยภายนอกทมากระทบตอตวบคคล ถาบคคลมพฤตกรรมภายในทเขมแขงแลวจะสามารถจดการกบปจจยภายนอกทมากระทบนนได สงผลใหพฤตกรรมการเสพยาซ านอยลง ในทางตรงกนขามถาบคคลนนมพฤตกรรมภายในทออนแอ ไมสามารถจดการกบปจจยภายนอกทมากระทบนนได พฤตกรรมการเสพยาซ ากจะสง จากการศกษาพบวา ผเสพยาเสพตดยงมทศนคตตอยาเสพตดในทางบวก แมจะรวายาเสพตดเปนสงทไมด มโทษพษภย แตยงมความเชอวายาเสพตดจะชวยท าใหเขามอารมณด เพลดเพลนสามารถผอนคลายความเครยด และชวยท าใหรางกายมความกระฉบกระเฉงตนตว สามารถท างานได จงกลบไปเสพยาซ าอก สอดคลองกบการศกษาของไพฑรย แสงพม (2548) พบวา ความเชอวายาเสพตดท าใหสามารถท างานไดมากขน สรางความสข คลายความกลมใจ เสยใจ ลดความเครยดจากปญหาตางๆได อกทงผเสพเมทแอมเฟตามนยงขาดทกษะในการจดการกบอารมณ โดยเฉพาะความเครยด ประกอบกบมความเชอวายาเสพตดจะชวยท าใหเขามอารมณด เพลดเพลน สามารถผอนคลายความเครยดในยามทเขามปญหาได ดงนนเมอรสกเครยดหรอไมสบายใจจงกลบไปเสพยาเพอลดความเครยดนน หรอแมวาภายหลงจากทเขารบการบ าบดรกษาแลว แตตองกลบไปอยอาศยในสภาพแวดลอมทยงคงมการแพรระบาดของยาเสพตด คบหาเพอนทเปนผ เสพยา เมอถกเพอนพดชกชวนหรอเหนผอนเสพยา ตลอดจนการเกดความขดแยงกบบคคลในครอบครว สงเหลานนบเปนปจจยทกระตนใหเกดอาการอยากยา ซงธรรมชาตของผเสพยาสวนใหญจะเปนผทมสภาพจตใจทไมเขมแขง มอารมณออนไหว (ไพฑรย แสงพม, 2548 บหงา ดลยสทธ, 2553) เมอประสบปญหาตางๆ ไมสามารถแกไขปญหาได หรอสงกระตนทท าใหเกดอาการอยากยาและไมสามารถควบคมอาการอยากยานนไดจงหวนกลบไปเสพยาซ า

2. การพฒนากจกรรมการเรยนรเพอลดพฤตกรรมการเสพยาซ าของผเสพเมทแอมเฟตามน ผวจยน าแนวคดการบ าบดความคดและพฤตกรรมมาใชในการพฒนากจกรรมการเรยนร ซงจะใหผเสพยาก าหนดจดหมายของการคดอยทปจจบน ใหสามารถแกไขปญหา และดดแปลงแกไขวธการคด


38

และพฤตกรรมทท าใหท าหนาทไมดใหอยในสภาพทเปนความจรงและดดแปลงวธการคดใหม เพอท าใหอารมณและพฤตกรรมดขน (Judith S. Beck, 2011) มการศกษาการบ าบดรกษาผตดยาและสารเสพตดดวยการบ าบดความคดและพฤตกรรม พบวา ใชไดผลด ผปวยไมดมสราตลอดระยะเวลาการศกษา และลดปรมาณการดมลง (ดวงใจ จงปตนา, 2552) มปรมาณการเสพกญชาลดลงกวากลมควบคม (Copeland, 2001) เพมระดบของแรงจงใจท จะเปล ยนแปลง มความเช อม นในความสามารถของตนเอง และคณภาพชวตสงกวากลมควบคม (ดรณ ภขาว, 2006) และมพฤตกรรมการไมตดซ ามากกวากลมทไมไดรบการบ าบดดวยความคดและพฤตกรรม (สกมา แสงเดอนฉาย, 2554) ซงจากการประเมนความเหมาะสมของโครงรางกจกรรมการเรยนรฯ พบวา มคาเฉลย 4.42 และมคาดชนความสอดคลอง .96 ถอวาองคประกอบของกจกรรมการเรยนรมความเหมาะสมและสอดคลองกน ซงผวจยด าเนนการพฒนาตามหลกวชาการ และน าผลทไดจากการศกษาในขนตอนท 1 รวมกบแนวคดการบ าบดความคดและพฤตกรรมดวยกระบวนการเรยนรทเนนการปรบเปลยนความคดเพอน าไปสการเปลยนแปลงพฤตกรรมมาเปนแนวทางการจดประสบการณการเรยนรในครงน

บรรณานกรม กลนร หาญพฒนชยกร และคณะ. (2550). การตดยาและสารเสพตดซ าในผปวยทเขารบการบาบดรกษา

ทสถาบนธญญารกษ และศนยบาบดยาเสพตดสวนภมภาค 4 ศนย.รายงานวจย ศนยบ าบดรกษายาเสพตดขอนแกน สถาบนธญญารกษ กระทรวงสาธารณสข.

จรณรกษ ยภ. (2550). การศกษากระบวนการเสพตดซ าของผปวยยาเสพตดทรบการรกษาในรปแบบฟนฟสมรรถภาพแบบเขมขนทางสายใหม สถาบนธญญารกษ. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสขศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

จรญ จตตวฒการ . (2548). กลไกทางสมองของการตดยาและสารเสพตด (Brain Reward Mechanism). ในวโรจน วรชย, ลาซา ลกขณาภชนชช, องกร ภทรากร, นภา กมสงเนนและฉววรรณ ปญจบศย (บก), ตาราเวชศาสตรการเสพตด. (หนา 126-131). กรงเทพฯ: องคการสงเคราะหทหารผานศก.

ดรณ ภขาว. (2006). Development and evaluation of a culturally appropiate treatment program for people with alcohol use disorder in Thailand. วทยานพนธดษฎบณฑต สาขาปรชญา มหาวทยาลยควนแลนด

ดวงใจ จงปตนา. (2552). การบาบดรายบคคลผตดสราโดยการสมภาษณเพอเสรมสรางแรงจงใจรวมกบการปรบเปลยนความคดและพฤตกรรมทางปญญาในโรงพยาบาลดานขนทด. ปรญญานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต. (การพยาบาลสขภาพจตและจตเวช).มหาวทยาลยขอนแกน.

ธระพล คลายสงห. (2546). ลกษณะสวนบคคล สภาพครอบครว สภาพแวดลอม ทเกยวของกบการเสพยาบาซ าของเยาวชน. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพฒนาสงคม มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.


39

นพพร ตนตรงส และรศมน กลยาศร. (2559). สถตการจบกมคดสารเสพตด ในรศมน กลยาศร (บรรณาธการ), ขอเทจจรงและตวเลขสารเสพตดผดกฎหมาย. (หนา55-56). สงขลา: แผนงานภาควชาการสารเสพตด (ภวส.)

นรจน อทธา และคณะ. (2548). การสารวจอตราการเสพซ าและการใชสารเสพตดทดแทนยาบาของผปวยทผานการบาบดรกษาในประเทศไทย. รายงานวจย ศนยบ าบดรกษา

ยาเสพตดขอนแกน สถาบนธญญารกษ กระทรวงสาธารณสข. บหงา ดลยสทธ. (2553). กระบวนการทางสงคม และวถการดาเนนชวต ภาพสะทอนจาก

ประสบการณชวตบคคลทหวนกลบไปตดสารเสพตดซ า. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาจตวทยาการปรกษา มหาวทยาลยบรพา.

ปยะรตน โกวทตรพงศ. (2554). กลไกของแอมเฟตามนในการทาลายเซลลประสาทกอใหเกดสมองเสอม.สบคนจากhttp://www.manager.co.th/Campus/ViewNews.aspx? NewsID=9550000045213

มหาวทยาลยราชภฎวไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปถมภ. (2553). คมอการจดระบบการเรยนการสอนทยดผเรยนเปนศนยกลางเรยนร. ม.ป.ท. โรงพมพเทยนวฒนาพรนตง.

พงศธร เนตราคม. (2549). เภสชวทยาของสารเสพตด.ในพชย แสงชาญชย, พงศธร เนตราคมและนวพร หรญววฒกล (บก.).ตาราจตเวชศาสตรการตดสารเสพตด. (หนา 61-74). กรงเทพฯ: บางกอกบลอก.

ไพฑรย แสงพม. (2548). การศกษาเสนทางชวตผตดยาเสพตดทเลกยาเสพตดไดสาเรจและทกลบไปเสพซ า. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาจตวทยาการใหค าปรกษา มหาวทยาลยรามค าแหง.

ภทรนทร ชมภค า ส าเนา นลบรรพ และสมพร สวรรณมาโจ. (2555). การบ าบดรกษาผปวยสารเสพตดของสถาบนธญญารกษในชวงเวลา 10 ป (พ.ศ.2543-2553). วารสารกรมการแพทย. ปท 37 ฉบบท 2 เมษายน-มถนายน 2555.

วราลกษณ ปรชาสชาต, รตตยา สนเสร, พนธภา ทองสลบ, ยพาพนธ ประเสรฐศลป และโชเฟย เซง. (2549). ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการเสพยาเสพตดซ าของผปวยทเขารบการบาบดรกษารปแบบกาย จต สงคมบาบด (Matrix Program) ในเขตพ นท 3จงหวดชายแดนภาคใต. รายงานวจย ศนยบ าบดรกษายาเสพตดปตตาน กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข.

สถาบนธญญารกษ. (16 ตลาคม 2559). สถตผเขารบการบาบดรกษา. สบคนจาก http://www.Thanyarak.go.th.

สมภพ เชาวเพชรไพโรจน. (2550). ปจจยทมผลตอการกลบไปเสพยาเสพตดของผตดยาเสพตดทไดรบการบาบดฟนฟแลว ศกษาเฉพาะกรณผปวยชายทเขารบการบาบดรกษาทสถาบนธญญารกษ. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหาร งานยตธรรม มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

http://www.manager.co.th/Campus/ViewNews.aspx

http://www.manager.co.th/Campus/ViewNews.aspx?NewsID

http://www.thanyarak.go.th/


40

สกมา แสงเดอนฉาย. (2554). ผลของโปรแกรมการบาบดความคดและพฤตกรรมรวมกบแรงสนบสนนทางสงคมทมตอความพรอมทจะปองกนการตดซ าและพฤตกรรมการไมตดซ าของผปวยสรา. ปรญญานพนธวทยานพนธดษฎบณฑต (วจยพฤตกรรมศาสตรประยกต). มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ศรเรอน แกวกงวาน. (2551). จตวทยาพฒนาการทกชวงวย. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

อนทรา อมรวงศ. (2550). ปจจยกระตนทมผลตอการกลบไปเสพยาเสพตดของผผานการบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด:กรณศกษาจงหวดอานาจเจรญ. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาบรหารบรการสขภาพ มหาวทยาลยอบลราชธาน.

Columbo Plan Drug Advisery Program.(2002). Enhancing life skills in drug treatment and rehabilitation : A manual for practitioners and trainers. Columbo Plan Drug Advisery Program

Copeland, J. et al. (2001). A Randomized controlled trial of cognitive – behavioral interventions for cannabis use disorder. Journal of Substance Abuse Treatment. Volume 21 page 55-64

Judith S. Beck. (2011). Cognitive Behavior Therapy Basics and Beyond. 2nd edition. New York: The Guilford Press.

Pritsana Rodseeda, Amornrat Ratanasiri, ManopKanato, Somdej Pinitsuntronand, Isara Chiawiriyabunya. (2010). An Exploratory Study on Association between Family Relationship and Relapse Among Methamphetamine Users in Compulsary Treatment System of KhonKaen and Yasothon Province. J Med Assoc Thai.93 (suppl. 3) s1-5.

Schumacker, Randall E. &Lomex Richard G. (2010). A beginner’s guide to structural equation modeling.(3nd.). New York :Taylor and Francis group, LLC.

Yingjun Li. (2009). Cocaine Relapse : An Association with Cocaine Craving, Stress Related Coping, Perceived Stress in Cocaine Dependent Adults. A Thesis for the Degree of Master of Public Health. Yale University.


ผลของโปรแกรมการเสรมสรางแรงจงใจในการปองกนทมตอพฤตกรรมการปองกนการเกดแผล ทเทาในผปวยโรคเบาหวาน อ าเภอหนองใหญ จงหวดชลบร

EFFECT OF PROTECTION MOTIVATION PROGRAM TO FOOT ULCERS PREVEN BEHAVIOR IN DIABETIC PATIENT NONGYAI DISTRICT, CHONBURI PROVINCE

สรรตน สถตยเสถยร1 ยวด รอดจากภย2 และนภา มหารชพงศ3

Sirirat Satitsathean1 Yuvadee Rodjarkpai2 and Nipa Maharachapong3

1นกศกษาหลกสตรสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยบรพา 2,3อาจารยผควบคมวทยานพนธ คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยบรพา

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง มวตถประสงคเพอเปรยบเทยบการรบรความรนแรง การรบรโอกาสเสยง การรบรความคาดหวงในประสทธผล และการรบรความสามารถของตนเอง และการปฏบตตนในการปองกนการเกดแผลทเทา ในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยน าแนวคดของโรเยอรส (Rogers’s Protection Motivation Theory) มาใชในการด าเนนการ กลมตวอยางเปนกลมผปวยโรคเบาหวาน จ านวน 64 คน แบงเปน กลมทดลอง 32 คน และกลมเปรยบเทยบจ านวน 32 คน โดยกลมทดลองเปนกลมทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางแรงจงใจในการปองกนทมตอพฤตกรรมการปองกนการเกดแผลทเทาในผปวยโรคเบาหวาน ทผวจยสรางขน เปนเวลา 6 สปดาห วดผลกอนและหลงทดลองโดยใชแบบสอบถาม การรบรความรนแรงของแผลทเทา การรบรโอกาสเสยงของการเกดแผลทเทา การรบรความคาดหวงในประสทธผลของการปองกนการเกดแผลท เทา การรบรความสามารถของตนเอง และการปฏบตตน ในการปองกนการเกดแผลทเทา ซงผวจยไดสรางขน ว เคราะหขอมลดวยคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และ Independent Sample t-test ผลการวจยโปรแกรมการเสรมสรางแรงจงใจในการปองกนทมตอพฤตกรรมการปองกนการเกดแผลทเทาในผปวยโรคเบาหวาน มผลท าใหกลมทดลองมการรบรความรนแรงของแผลทเทา การรบรโอกาสเสยงของการเกดแผลทเทา การรบรความคาดหวงในประสทธผลของการปองกนการเกดแผลทเทา การรบรความสามารถของตนเอง และการปฏบตตนในการปองกนการเกดแผลทเทาเพมขนกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ <0.05 ขอเสนอแนะจากการวจยโปรแกรมนสามารถน าไปใชในการปองกนการเกดแผลทเทาในกลมผปวยโรคเบาหวานได ค าส าคญ : โปรแกรมการเสรมสรางแรงจงใจ แผลทเทา พฤตกรรมการดแลเทา

ABSTRACT The purpose of the study was aimed to compareperceived perceived severity, perceived susceptibility, response efficacy. self-efficacy and practice for foot ulcers in people with diabetes. The researcher developed is protection


42

Motivation program based on Rogers’s concept. The study subjects included 64 people with diabetes, in which 32 subjects were in the experimental group and the rest was assigned as the control group. The experimental group participated in a six-weeks protection Motivation program . Pre and post tests were administered to the participants. Data collected included perceived severity, perceived susceptibility, response efficacy. self-efficacy and practice for foot ulcers prevention. Data were analyzed using mean, standard deviation and Independent Sample t-test. The results of the study showed that perceived severity, perceived susceptibility, response efficacy. self-efficacy and practice for foot ulcers prevention of the experimental group were better than the control group (p<0.05). This program can be used to prevent foot ulcers in people with diabetes. Keywords: Protection Motivation Program, Foot ulcer, Foot care Behaviors

บทน า ความเปนมาและความส าคญของปญหา ปญหาการเกดแผลทเทาในผปวยเบาหวานเปนภาวะแทรกซอนทพบไดถงรอยละ 60 ของผเปนเบาหวาน ในจ านวนนมอบตการณการเกดแผลทเทาถงรอยละ 5 -15 (สทน ศรอษฎาพร และวรรณ นธยานนท, 2548) และอตราการเกดแผลซ าใหมถงรอยละ 1-1.4 ตอป (เยาวพา พรเวยงและคณะ, 2555) ปจจยของการเกดแผลทเทาคอมความเสอมของสภาวะเทา ไดแก การสญเสยการรบความรสกสวนปลายเทา ผวหนงแหง มตาปลาทเทาหนา มความผดปกตของรปรางเทาท าใหมแรงกดทฝาเทามากกวาปกต นอกจากนยงพบการควบคมระดบน าตาลไมด มการสญเสยการรบความรสกสวนปลายเทาเปนปจจยหลกของการเกดแผลทเทามากทสดถงรอยละ 45-60 ซงเมอเกดรวมกบเทาผดรปกจะท าใหแผลไมหายขาดและทส าคญถามความผดปกตการรบความรสกสวนปลายเทารวมกบหลอดเลอดสวนปลายตบกจะเพมความเสยงของการตดเทาทสงขน แผลทเทาเปนสาเหตส าคญของการเขารบการรกษาในโรงพยาบาลของผปวยเบาหวานเปนผปวยในรอยละ 20 นอกจากนจ านวนวนนอนโรงพยาบาลในผปวยเบาหวานจะนานกวาภาวะแทรกซอนอนถงรอยละ 59 ใชระยะเวลาในการรกษาเฉลย 12-20 สปดาห ท าใหสญเสยคาใชจายในการรกษาพยาบาลเปนจ านวนมาก เฉลย 80,490 บาท (ศรอไร ปรมาธกล และคณะ, 2552) ตอหนงครงของการเขารบการรกษาในโรงพยาบาล โดยบางรายมคาใชจายสงสดถง 843,888 บาท การลดหรอชะลอการเกดแผลทเทาซงเปนภาวะแทรกซอนในผปวยโรคเบาหวานไดโดยการสงเสรมพฤตกรรมการดแลเทาทเหมาะสม ไดแก การรกษาความสะอาดบรเวณเทาเพอลดปรมาณแบคทเรยบรเวณผวหนง การใหความชมชนกบเทาเพอลดการแหงแตกของผวหนงเทาทเปนทางเขาของเชอโรค การตรวจเทาทกวนเพอดความผดปกต การบรหารเทาเพอเพมการไหลเวยนของเลอดมาสสวนปลายของเทาและการสวมรองเทาทเหมาะสมชวยลดแรงกดทผดปกตในฝาเทาและลดการเสยดสของรองเทาตอผวหนง หรอปองกนอบตเหตจากการถกของมคมกระแทก สามารถชวยลดความเสยงตอการเกดแผลทเทาไดรอยละ 50-83 (สทน ศรอษฎาพรและวรรณ นธยานนท, 2548 ดงนนผวจยจงสนใจทจะสรางโปรแกรมเสรมสรางแรงจงใจในการ


43

ปองกนทมตอพฤตกรรมการปองกนการเกดแผลทเทาในผปวยเบาหวาน อ าเภอหนองใหญ จงหวดชลบร โดยใชแนวคดแรงจงใจในการปองกนโรคของ โรเยอร (Protection Motivation Theory ) มาปรบใชในการปรบเปลยนพฤตกรรมของผปวยโรคเบาหวานเพอปองกนมใหเกดภาวะแทรกซอนแผลทเทาอยางมประสทธภาพตอไป วตถประสงคการวจย 1. เพอเปรยบเทยบการรบรความรนแรงของแผลทเทา ระยะกอนทดลอง หลงทดลอง ระหวางกลมทดลองกบกลมเปรยบเทยบ 2. เพอเปรยบเทยบการรบรโอกาสเสยงของการเกดแผลทเทา ระยะกอนทดลอง หลงทดลอง และระหวางกลมทดลองกบกลมเปรยบเทยบ 3. เพอเปรยบเทยบการรบรความคาดหวงในประสทธผลของการปองกนการเกดแผลทเทา ระยะกอนทดลอง หลงทดลอง ระหวางกลมทดลองกบกลมเปรยบเทยบ 4. เพอเปรยบเทยบการรบรความสามารถของตนเองในการปองกนการเกดแผลทเทา ระยะกอนทดลอง หลงทดลอง ระหวางกลมทดลองกบกลมเปรยบเทยบ 5. เพอเปรยบเทยบพฤตกรรมในการดแลเทา ระยะกอนทดลอง หลงทดลอง ระหวางกลมทดลองกบกลมเปรยบเทยบ วธการวจย

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง (Quasi-experimental Research) กลมตวอยางเปนผปวยโรคเบาหวานซงไดรบการวนจฉยจากแพทยวาปวยโรคเบาหวานชนดท 2 ปวยมาไมนอยกวา 5ป มระดบน าตาลในเลอด อยระหวาง 121-180 มลลกรมตอเดซลตร ไดรบการรกษาโดยการรบประทานยาเบาหวานเทานน และสามารถเขารวมโปรแกรมได เลอกกลมตวอยางจากประชากรทก าหนด 2 กลม คอ กลมทดลอง ไดแก กลมปวยโรคเบาหวานอ าเภอหนองใหญ จงหวด ชลบร ทเขารวมโปรแกรมการเสรมสรางแรงจงใจในการปองกนทมตอพฤตกรรมการปองกนการเกดแผลทเทาในผปวยโรคเบาหวานจ านวน 32 คน และกลมเปรยบเทยบ ไดแกกลมปวยโรคเบาหวาน อ าเภอหนองใหญ จงหวดชลบร ทไมไดเขารวมโปรแกรมการเสรมสรางแรงจงใจในการปองกนทมตอพฤตกรรมการปองกนการเกดแผลทเทาในผปวยโรคเบาหวานจ านวน 32 คน ซงมรปแบบการวจยแบบศกษาสองกลม วด 2 ครง คอ กอนการทดลองและหลงการทดลอง โดยศกษาระหวางเดอนเมษายน พ.ศ. 2559 ถงเดอน มถนายน พ.ศ. 2559 เครองมอทใชในการทดลองครงน ไดแก โปรแกรมสอนสขศกษาเรองการปองกนการเกดแผลทเทาในผปวยโรคเบาหวาน เปนโปรแกรมการเสรมสรางแรงจงใจในการปองกนภาวะแทรกซอนทเกดขน และเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ไดแก ขอมลทวไป แบบสอบถามการรบรความรนแรง แบบสอบถามการรบรโอกาสเสยง แบบสอบถามการรบรความคาดหวงในประสทธผล แบบสอบถามการรบรความสามารถของตนเอง และแบบสอบถามการปฏบตตนในการปองกนการเกดแผลทเทา ในกลมผปวยโรคเบาหวาน ผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรมและผานการตรวจสอบจากผทรงคณวฒจ านวน 3 คน แลวน าไปทดลองใช (Try out) กบกลมปวยโรคเบาหวานทม


44

ลกษณะคลายคลงกบกลมตวอยางทท า การศกษามากทสด จ านวน 30 คน แลวน าขอมลมาวเคราะหหาความเทยงดวยวธหาคาสมประสทธอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s Alpha Coefficient) ไดคาความเทยงของแบบสอบถาการรบรความรนแรง เทากบ 0.83 ไดคาความเทยงของแบบสอบถามการรบรโอกาสเสยง เทากบ 0.76 ไดคาความเทยงของแบบสอบถามการรบรความคาดหวงในประสทธผล เทากบ 0.78 ไดคาความเทยงของแบบสอบถามการรบรความสามารถของตนเองเทากบ 0.84 และไดคาความเทยงของแบบสอบถามการปฏบตตนในการปองกนการเกดแผลท เทาการปองกนโรคเบาหวาน เทากบ 0.81 การด าเนนการวจย ผวจยตดตอประสานงานกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลคลองพล อ าเภอหนองใหญ จงหวดชลบร และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานหนองประด อ าเภอหนองใหญ จงหวดชลบร เพอขออนญาตและอ านวยความสะดวกในการจดกจกรรม และเกบรวบรวมขอมลในกลมเปรยบเทยบผวจยชแจงวตถประสงคของการวจยขนตอนการด าเนนการวจยและนดหมายเวลาเพอพบครงท 2 หลงเสรจสนการทดลอง 8 สปดาห ส าหรบกลมทดลองผวจยชแจงวตถประสงคของการวจย ขนตอนการด าเนนการวจยตามโปรแกรมสอนสขศกษาเรองการปองกนการเกดแผลทเทาในผปวยโรคเบาหวานซงประกอบดวยกจกรรม 6 ครง กจกรรมครงท 1 “เบกฟา พาไป ใหเขาใจโรค” เปนกจกรรมการสรางสมพนธภาพทดระหวางผวจยกบกลมปวยโรคเบาหวาน และท าใหกลมปวยโรคเบาหวานมความรความเขาใจเกยวกบโรคทตนเองเปนอย ใชเวลา 2 ชวโมง กจกรรมครงท 2 “รกษาเทาด ไมเกดแผลทเทา ”เปนกจกรรมทท าใหกลมปวยโรคเบาหวานไดรบรถงความรนแรง และโอกาสเสยงทเกดจากการเปนแผลทเทา ใชเวลา 2 ชวโมง กจกรรมครงท 3 “เรารวมใจ ใหเหน เปนแนวทาง” เปนกจกรรมทสะทอนใหเหนถงผลดทเกดจากการดแลเทาของตนเอง ใชเวลา 2 ชวโมง กจกรรมครงท 4 “การดแลเทา เราร เราท าได” เปนกจกรรมทเนนใหกลมปวยดวยโรคเบาหวานมทกษะในการดแลเทาของตนเอง และสามารถปฏบตไดงายๆ ใชเวลา 2 ชวโมง กจกรรมครงท 5 “กระตนเตอน กอนจาก ฝากใจใหคดถง” เปนกจกรรมเนนใหกลมปวยโรคเบาหวานเกดความตระหนกในการปฏบตตนในการดเทาของตนเองทกวน ใชเวลา 2 ชวโมง และกจกรรมครงท 6 “พบกนใหม ในวนทรอคอย” เปนกจกรรมทแสดงใหกลมปวยโรคเบาหวานไดสะทอนคดถงผลการปฏบตตนเอง และเกดเหนคณคาของตนเอง ใชเวลา 2 ชวโมง หลงเสรจสนขนตอนโปรแกรมการเสรมสรางแรงจงใจในการปองกนทมตอพฤตกรรมการปองกนการเกดแผลทเทาในผปวยโรคเบาหวาน 8 สปดาห ผวจยไดน าแบบสอบถามชดเดมเกบขอมลอกครงทงในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ และผวจยไดวเคราะหขอมลโดยใชสถตแบบ Independent Sample t-test ผลการวจย

การวจยครงนเปนการศกษาผปวยโรคเบาหวานซงไดรบการวนจฉยจากแพทยวาปวยและสงกลบบานใหอยในการดแลของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ในอ าเภอหนองใหญ จงหวดชลบร จ านวน 64 คนแบงเปน 2 กลม คอ กลมทดลอง จ านวน 32 คน เปนกลมทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางแรงจงใจ และกลมเปรยบเทยบ จ านวน 32 คน เปนกลมทไดรบโปรแกรมการดแลสขภาพซงไดรบตามปกตอยแลว ผลการวจยน าเสนอตามล าดบดงน


45

ขอมลสวนบคคล พบวาผปวยโรคเบาหวานทงกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ เพศ มผปวยโรคเบาหวานเพศชาย และผปวยโรคเบาหวานเพศหญง จ านวนกลมละเทาๆ กน อาย กลมทดลองสวนใหญมอายระหวาง 55-59 ป ในกลมเปรยบเทยบสวนใหญมอายระหวาง 50-54 ป ระดบการศกษา กลมตวอยางทงสองกลม สวนมากจบชนประถมศกษา สถานภาพสมรส กลมตวอยางทงสองกลม สวนมาก มสถานภาพสมรสค การเคยมบาดแผลทเทา กลมตวอยางทงสอง สวนมากไมมบาดแผลทเทา ประวตการเปนโรคเบาหวาน กลมตวอยางทงสองกลม มระยะเวลาปวยไมเกน 5 ป และปวยมาเกน 5 ป กลมละเทาๆ กน ประวตการคมน าตาลในเลอด กลมตวอยางทงสองกลม คมไดด และคมไดไมด กลมละเทาๆ กน ผลการเปรยบเทยบคะแนนเฉลยการรบรความรนแรงของแผลทเทา การรบรโอกาสเสยงของการเกดแผลทเทา การรบรความคาดหวงในประสทธผลของการปองกนการเกดแผลทเทา การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนการเกดแผลทเทา และพฤตกรรมการดแลเทาของผปวยหลงไดรบโปรแกรมมากกวากอนการทดลอง และหลงจากการทดลองกลมทดลองมคาคะแนนเฉลยมากกวากลมเปรยบเทยบ (ตารางท 1 และ 2) ตารางท 1 การเปรยบเทยบคะแนนเฉลยการรบรความรนแรงของแผลทเทา การรบรโอกาสเสยงของ

การเกดแผลทเทา การรบรความคาดหวงในประสทธผลของการปองกนการเกดแผลทเทา การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนการเกดแผลทเทา และพฤตกรรมการดแลเทาของผปวย ของกลมตวอยางกอนการทดลอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ

ความเชอดานสขภาพ กลมทดลอง กลมเปรยบเทยบ

X SD X SD df t p การรบรความรนแรง 36.81 2.91 37.03 2.97 62 .297 .767 การรบรโอกาสเสยง 36.0 2.04 35.62 2.87 62 .602 .550 การรบรความคาดหวง 36.28 2.17 36.68 2.45 62 .70 .486 การรบรความสามารถ 35.90 1.67 36.37 1.96 62 1.028 .308 พฤตกรรมการดแลเทา 30.25 2.99 30.68 4.31 62 .471 .639


46

ตารางท 2 การเปรยบเทยบคะแนนเฉลยการรบรความรนแรงของแผลทเทา การรบรโอกาสเสยงของการเกดแผลทเทา การรบรความคาดหวงในประสทธผลของการปองกนการเกดแผลทเทา การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนการเกดแผลทเทา และพฤตกรรมการดแลเทาของผปวย ของกลมตวอยางหลงการทดลอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ

ความเชอดานสขภาพ กลมทดลอง กลมเปรยบเทยบ

X SD X SD df t p การรบรความรนแรง 46.37 1.60 37.09 2.99 62 15.44 0.00 การรบรโอกาสเสยง 45.46 2.19 37.06 3.43 62 11.78 0.00 การรบรความคาดหวง 45.93 1.56 36.81 2.55 62 17.21 0.00 การรบรความสามารถ 46.00 1.58 35.90 3.49 62 14.876 0.00 พฤตกรรมการดแลเทา 42.96 1.78 30.87 4.25 62 14.821 0.00

อภปรายผล

จากการศกษาและวเคราะหขอมลน ามาอภปรายผล ไดดงนการรบรความรนแรงของแผลทเทาภายหลงการทดลองพบวากลมทดลองทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางแรงจงใจในการปองกนทมตอพฤตกรรมการปองกนการเกดแผลทเทา มการเปลยนแปลงการรบรความรนแรงของแผลทเทาสงขนกวากอนการทดลองและดกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถต ซงสอดคลองกบผลการวจยของสมบรณ พนธบตร (2557) ไดศกษาประสทธผลของการประยกตใชแรงจงใจเพอการปองกนโรครวมกบแรงสนบสนนทางสงคมในการดแลสขภาพผปวยโรคเบาหวาน เปนการวจยแบบกงทดลอง กลมตวอยางคอผปวยเกาทมารบบรการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลไรขเปนกลมทดลอง จ านวน 50 คน และกลมเปรยบเทยบจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลดงมะยาง จ านวน 50 คน ผลการวจยพบวาภายหลงการทดลองกลมทดลองมการเปลยนแปลงแรงจงใจในการปองกนโรคดานการรบรความรนแรงของภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวาน ดขนกวากอนการทดลองและดกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถต (p<0.05) การรบรโอกาสเสยงของการเกดแผลทเทา ภายหลงการทดลองพบวากลมทดลองทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางแรงจงใจในการปองกนทมตอพฤตกรรมการปองกนการเกดแผลทเทา มการรบรโอกาสเสยงของการเกดแผลทเทาสงขนกวากอนการทดลองและดกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถต และไมแตกตางกนหลงตดตาม การรบรความคาดหวงในประสทธผลของการปองกนการเกดแผลทเทา จากผลการวจยพบวากลมทดลองมการเปลยนแปลงความคาดหวงในประสทธผลของการปองกนการเกดแผลทเทาสงกวากอนการทดลองและสงกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถตและไมแตกตางกนหลงตดตามผล ซงสอดคลองกบการวจยของ ศนสนย เหมอนประโคน และคณะ (2555) ไดศกษาผลของโปรแกรมการสอนเนนการสรางแรงจงใจรวมกบมผดแลในการสนบสนนทางสงคมตอการปรบเปลยนพฤตกรรมเพอลดภาวะแทรกซอนของผปวยเบาหวานชนดท 2 อ าเภอกระสง จงหวดบรรมย พบวากลมทดลองม


47

คะแนนเฉลยแรงจงใจความคาดหวงในประสทธผลของการตอบสนองในการลดภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานมคาเฉลยหลงการทดลองสงกวากอนการทดลองและมากกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทาสถตท p-value <0. การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนการเกดแผลทเทา จากผลการวจยพบวากลมทดลองมการเปลยนแปลงความสามารถของตนเองในการปองกนการเกดแผลทเทาสงกวากอนการทดลองและสงกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถตและไมแตกตางกนหลงตดตามผล พฤตกรรมการดแลเทา ภายหลงการทดลองพบวากลมทดลองมพฤตกรรมในการดแลเทาสงเพมขนกวากอนการทดลองและสงขนกวากลมเปรยบเทยบ อยางมนยส าคญทางสถต และไมแตกตางกนหลงจากตดตามซงสอดคลองกบผลการวจยของวรรณศร ประจนโน และคณะ (2558) ไดศกษาผลของโปรแกรมสงเสรมการดแลเทาตนเองของผทเปนเบาหวานในชมชนบานคลองเหลกบน อ าเภอทาใหม จงหวดจนทบร พบวาหลงการเขารวมโปรแกรมคาคะแนนการดแลเทาสงกวากอนเขารวมโปรแกรมอยางมนยส าคญทางสถต ขอเสนอแนะในการวจย มขอเสนอแนะเกยวกบผลการวจย ดงน 1. ควรใหบคคลกรดานสาธารณสขน าขอมลจากการวจย มาเปนขอมลพนฐานในการวางแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานเพอปองกนไมใหเกดแผลทเทาและสงเสรมใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลเทาทถกตองและเหมาะสมตอไป 2. มแนวทางในการน าโปรแกรมการเสรมสรางแรงจงใจในการปองกนทมตอพฤตกรรมการปองกนการเกดแผลทเทาใหกบผปวยโรคเบาหวาน ไปใชในสถานบรการสาธารณสข เรองการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลเทา การมความรเรองแผลทเทาเบาหวานและการปองกนการเกดแผลทเทาและอาจมการปรบกจกรรมและเนอหาใหเหมาะสม เพมการกระตนเตอนอยางสม าเสมอ และเพมระยะเวลาการศกษาใหยาวนานขนอก เพอความชดเจนในการประเมนผล ขอเสนอแนะในการท าวจยในครงตอไป 1.ควรเพมระยะเวลาของการตดตามผลหลงใหโปรแกรมการเสรมสรางแรงจงใจในการปองกนทมตอพฤตกรรมการปองกนการเกดแผลทเทาใหกบผปวยโรคเบาหวาน เพอตดตามการเปลยนแปลงของกลมทดลองไดอยางมประสทธผลเพมขน 2. ควรมการศกษาเชงคณภาพทเกยวของกบพฤตกรรมการดแลเทา 3. ควรศกษาโปรแกรมในลกษณะเดยวกนนไปใชกบผปวยกลมอน เพอทจะวเคราะหประสทธผลของโปรแกรม และสามารถน าไปอางองไดมากขน

บรรณานกรม เยาวภา พรเวยง, วภาพรรณ หมนมา, พสมย ศรสวรรณนพกล และวนทนา แกวยองผาง. (2555). ผลของการเสรมสรางพลงอ านาจแบบกลมตอพฤตกรรมการดแลเทาคณภาพชวตในผเปน เบาหวานชนดท 2 ทมแผลทเทา. วารสารพยาบาลกระทรวง สาธารณสข. ป2555, หนา 85- 96.


48

วรรณศร ประจนโน, ราตร อรามศลป และปนนเรศ กาศอดม. (2558). ผลของโปรแกรมสงเสรมการ ดแลเทาตนเองของผทเปนเบาหวานในชมชนบานคลองเหลกบน อ าเภอทาใหม จงหวด จนทบร. วารสารศนยการศกษาแพทยศาสตรคลนก โรงพยาบาลพระปกเกลา. ป2558, 126-134 ศนสนย เหมอนประโคน,จระภา ศรวฒนเมธานนท และสมศกด ศรภกด. (2555). ผลของโปรแกรม การสอนเนนการสรางแรงจงใจรวมกบมผดแลในการสนบสนนทางสงคมตอการปรบ เปลยนพฤตกรรมเพอลดภาวะแทรกซอนของผปวยเบาหวานชนดท 2 อ าเภอกระสง จงหวด บรรมย. วารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยมหาสารคาม. ป

2555, หนา 172-182. ศรอไร ปรมาธกล, สรเนตร กฤตยาวงศ, นโลบล กนกสนทรรตน และสมเกยรต มหาอดมพร. Advanced Foot and Wound Care Train the Trainers. เอกสารประกอบการ ประชม 12-13 ตลาคม 2552 โรงพยาบาลเทพธารนทร. สมบรณ พนธบตร. (2557). ประสทธผลของการประยกตใชแรงจงใจเพอการปองกนโรครวมกบ แรงสนบสนนทางสงคมในการดแลสขภาพผปวยโรคเบาหวานในเขตต าบลไรข อ าเภอ ลออ านาจ จงหวดอ านาจเจรญ. วารสารส านกงานปองกนควบคมโรคท 7. ป 2557, 40-50. สทน ศรอษฎาพร และวรรณ นธยานนท. (2548). โรคเบาหวาน. กรงเทพ: เรอนแกวการพมพ. Rogers R.W. (1983). Cognitive and physilogical processes in fear appeals and

attitude change: a revised theory of protection motivation. n: Cacioppo JT, Petty RE, editors. Social Psychophysiology: a Source Book, New York: Guilford Press,: 153-76.


ผลของโปรแกรมสขศกษาทมตอพฤตกรรมทนตสขภาพของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 อ าเภอองครกษ จงหวดนครนายก

EFFECT OF HEALTH EDUCATION PROGRAM ON DENTAL HEALTH BEHAVIOR OF

PRATHOM SUKSA 4 STUDENTS ONGKHARAK DISTRCT NOKHON NAYOK PROVINCE

ทรงพล ตอน

Songpol Tornee

สงกด ภาควชาสขศกษา คณะพลศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ อเมล [email protected]

บทคดยอ

ปญหาฟนผเปนปญหาสขภาพทส าคญในเดก โดยเฉพาะอยางยงเดกนกเรยนระดบประถมศกษา ซงปญหานสามารถลดลงไดถานกเรยนมพฤตกรรมทนตสขภาพทเหมาะสม การวจยนมวตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรมสขศกษาทมตอพฤตกรรมทนตสขภาพของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 อ าเภอองครกษ จงหวดนครนายก รปแบบการศกษาเปนการศกษากลมเดยวแบบทดสอบกอนและหลง (One group pre-test post-test design) กลมตวอยางเปนนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ของโรงเรยน 2 แหงในจงหวดนครนายก ทยนดเขารวมการศกษาน จ านวน 34 คน เลอกตวอยางโดยวธเฉพาะเจาะจง การวจยนไดมการประยกตทฤษฎการรบรความสามารถตนเองและแรงสนบสนนทางสงคมในแตละกจกรรมสขศกษาเพอสงเสรมพฤตกรรมทนตสขภาพของนกเรยน เครองมอทใชในการศกษาน ไดแก โปรแกรมสขศกษา และแบบสอบถามพฤตกรรมทนตสขภาพ วเคราะหขอมลโดยการหาคารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบคาท (Dependent samples t-test) ผลการศกษาพบวา ภายหลงเขารวมโปรแกรมสขศกษา นกเรยนมการรบรความสามารถแหงตน การคาดหวงในผลทไดรบ และพฤตกรรมทนตสขภาพ ดกวากอนเขารวมโปรแกรมสขศกษาอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 ดงนนควรจดกจกรรมสขศกษาโดยประยกตทฤษฎการรบรความสามารถตนเองและแรงสนบสนนทางสงคมเพอสงเสรมพฤตกรรมทนตสขภาพทเหมาะสมของนกเรยนอยางตอเนอง ค าส าคญ : พฤตกรรมทนตสขภาพ โปรแกรมสขศกษา ทฤษฎการรบรความสามารถตนเอง แรง

สนบสนนทางสงคม

ABSTRACT Dental caries is a major health problem in children especially in primary school students. This problem could be decreased if the students have an appropriate dental health behavior. The purpose of this research was to study the effect of health education program on the dental health behavior of prathom suksa 4 students in Ongkharak District, Nakhon Nayok Province. The study design was a one group pre-


50

test/post-test design. The study samples were 34 prathom suksa 4 students of two elementary schools in Nakhon Nayok Province, who were willing to enroll in this study. Purposive sampling was used for the sample selection. Self-efficacy theory and Social support were applied in each health education activities for enhancing the dental health behavior of students. The research instruments were the health education program and dental health behavior questionnaires. Percentage, mean, standard deviation and dependent samples t-test were applied for data analysis. The results indicated that after participating in the health education program, the students had significantly better perceived self-efficacy, outcome expectation and dental health behavior than before participating in the health education program at the 0.01 level. Therefore, health education activities applying Self efficacy theory and Social support should be performed among these students for continued enhancing their appropriate dental health behavior.

Keywords: Dental health behavior, Health education program, Self-efficacy theory, Social support

บทน า

ปญหาฟนผเปนปญหาสขภาพทส าคญในเดก โดยเฉพาะอยางยงเดกนกเรยนระดบประถมศกษา ถงแมวาในปจจบนจะมการด าเนนการกจกรรมทนตสขภาพในโรงเรยนแตวากยงคงตรวจพบนกเรยนทมปญหาฟนผ จากการส ารวจสภาวะสขภาพชองปากระดบประเทศครงท 7 โดยส านกทนตสาธารณสข กรมอนามย พบวา รอยละ 52.3 ของเดกอาย 12 ป มประสบการณการเกดเปนโรคฟนผ โดยคาเฉลยฟนผ ถอน อด 1.3 ซตอคน จากเดม รอยละ 56.9 คาเฉลยฟนผ ถอน อด 1.6 ซตอคน ในการส ารวจครงท 6 พ.ศ.2550 โดยโรคทเปนสาเหตหลกของอาการเจบปวดและการสญเสยฟน คอ โรคฟนผ ในกลมเดกทมประสบการณโรคฟนผนน สวนใหญจะเปนรอยโรคฟนผทไมไดรบการรกษา คอรอยละ 50.6 หรอเฉลย 2.6 ซ/คน (ส านกทนตสาธารณสข, 2556) โดยปญหาโรคฟนผนนจะสงผลกระทบตอปญหาสขภาพ การเจรญเตบโตของเดก รวมทงปญหาทางสงคมของเดก ท าใหเดกขาดความมนใจ นอกจากนนปญหาฟนผยงท าใหเดกตองหยดเรยน โดยพบวา ในเดกอาย 12 ป รอยละ 6.3 ระบวาเคยขาดเรยนในภาคเรยนทผานมา ดวยอาการปวดฟน โดยเฉลย 1.3 วน (ส านกทนตสาธารณสข, 2556) ปญหาสขภาพปากและฟนในเดกสามารถลดลงไดถาหากเดกมพฤตกรรมทนตสขภาพทเหมาะสม โดยเฉพาะอยางยงการแปรงฟนทถกวธ จากการศกษาของ Petersen et al. (2015) พบวาการจดกจกรรมทนตสขศกษาในโรงเรยนจะชวยลดการเกดโรคฟนผในนกเรยนไดรอยละ 34 ดงนนจงควรมการจดกจกรรมทนตสขศกษาในโรงเรยน ทงนควรใหครอบครวของเดกไดเขามามสวนรวมในการจดกจกรรมดวย แตจากการส ารวจโดยส านกทนตสาธารณสข กรมอนามย พบวา ปญหาปจจยเสยงตอโรคฟนผ โดยเฉพาะการปองกนและควบคมโรคฟนผในเดกอาย 12 ป คอพฤตกรรมการดม


51

น าอดลมและน าหวาน รวมทงพฤตกรรมการบรโภคขนมกรบกรอบ ซงมแนวโนมเพมขนคอนขางมากตามกระแสนยม เดกมการบรโภคขนมกรบกรอบทกวน รอยละ 38.8 นอกจากนน พฤตกรรมการแปรงฟนของเดกทงอาย 12 ป สวนใหญรอยละ 92.6 แปรงฟนหลงตนนอนตอนเชาทกวนหรอเกอบทกวน สวนการแปรงฟนหลงอาหารกลางวนทมการด าเนนการในโรงเรยนมานานแลว พบวา มเดกรอยละ 17.8 ทยงแปรงฟนหลงอาหารกลางวนทโรงเรยนทกวน รอยละ 36.1 มแปรงบาง และรอยละ 46.1 ตอบวาไมเคยแปรงเลย ส าหรบการแปรงฟนกอนนอนซงเปนชวงเวลาส าคญทจะชวยปองกนโรคฟนผ พบวา เดกแปรงฟนกอนนอนทกวนรอยละ 57.8 แมวาเดกจะมพฤตกรรมการแปรงฟนกอนนอนทกวน แตพบวาหลงการแปรงฟน รอยละ 18.9 ยงมการบรโภคอาหารหรอเครองดมอกและจะไมแปรงฟนซ าอกครงกอนเขานอนจรง (ส านกทนตสาธารณสข, 2556) จากปญหาฟนผในเดกนกเรยนทกลาวมาขางตน จงควรมการจดกจกรรมสขศกษาเพอสงเสรมใหนกเรยนมพฤตกรรมทนตสขภาพทเหมาะสม แตอยางไรกตาม การจดกจกรรมสขศกษานนควรมการประยกตใชทฤษฎในการก าหนดกจกรรม (Cooper et al., 2013) ดงนนในการวจยน ผวจยจงไดประยกตทฤษฎการรบรความสามารถตนเองและแรงสนบสนนทางสงคมเพอสงเสรมพฤตกรรมทนตสขภาพของนกเรยน โดยทฤษฎนมแนวคดวา บคคลจะมการปฏบตพฤตกรรมเมอบคคลมความมนใจวาสามารถทจะกระท าสงใดสงหนง ดวยความสามารถตนเอง และเมอเชอวาเมอกระท าแลวจะมผลดเกดขนตามมา (จฬาภรณ โสตะ, 2554) เพอเปนแนวทางในการจดกจกรรมเพอสงเสรมใหนกเรยนมพฤตกรรมทนตสขภาพทเหมาะสมตอไป

วตถประสงคการวจย เพอศกษาผลของโปรแกรมสขศกษาทมตอพฤตกรรมทนตสขภาพของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 อ าเภอองครกษ จงหวดนครนายก โดย 1. เปรยบเทยบการรบรความสามารถแหงตน และการคาดหวงในผลทไดรบของนกเรยนกอนและหลงเขารวมโปรแกรมสขศกษา 2. เปรยบเทยบพฤตกรรมทนตสขภาพของนกเรยนกอนและหลงเขารวมโปรแกรมสขศกษา

วธการวจย การศกษาครงนเปนการวจยแบบกงทดลอง (Quasi-experimental research) รปแบบการศกษาเปนการศกษากลมเดยวแบบทดสอบกอนและหลง (One group pre-test post-test design) โดยไดประยกตทฤษฎการรบรความสามารถตนเองและแรงสนบสนนทางสงคมเพอสงเสรมพฤตกรรมทนตสขภาพของนกเรยน และน าผลทไดจากการทดสอบทงกอนและหลงเขารวมโปรแกรมสขศกษาไปวเคราะหดวยวธการทางสถต

กลมตวอยางทใชในการวจย กลมตวอยางทใชในการวจยครงนเปนนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ของโรงเรยน 2 แหงใน

อ าเภอองครกษ จงหวดนครนายก ทยนดเขารวมการศกษาน จ านวน 34 คน โดยสามารถเขารวมโปรแกรมสขศกษาและรบการประเมนอยางครบถวน ซงกอนเขารวมกจกรรม นกเรยนทเปนกลม


52

ตวอยางทกคนจะไดรบการสอบถามถงความสมครใจในการเขารวมกจกรรมในครงน รวมทงไดรบการชแจงจากผวจยเกยวกบรายละเอยดของกจกรรมทจะไดรบ ซงกลมตวอยางสามารถถอนตวออกจากการวจยนไดตามความตองการ

เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยครงน ประกอบดวย 2 สวน คอ สวนท 1 เครองมอทใชในการทดลอง เปนโปรแกรมสขศกษาประยกตทฤษฎการรบรความสามารถตนเองและแรงสนบสนนทางสงคมเพอสงเสรมพฤตกรรมทนตสขภาพของนกเรยน จ านวน 7 ครง แตละครงจะหางกน 1 สปดาห โดยการจดกจกรรมในแตละครงจะใชเวลา 1 ชวโมง กจกรรมทจดไดแก กจกรรมใหความรเกยวกบสขภาพชองปากและโรคฟนผ ผลเสยจากโรคฟนผ กจกรรมวเคราะหผลกระทบทเกดขนจากโรคฟนผ มการน าเสนอสถตและรปภาพประกอบ การสงเสรมการรบรความสามารถแหงตนโดยฝกการตรวจฟนดวยตนเอง มการสอนวธการแปรงฟนทถกวธ จากนนใหนกเรยนไดมการฝกแปรงฟนจากโมเดลฟน รวมทงมการแปรงฟนหลงรบประทานอาหารกลางวน และมการประเมนประสทธภาพการแปรงฟนโดยใชสยอมฟน การใหความรเกยวกบการดแลสขภาพปากและฟนผานการแสดงละคร และการเลมเกม มการสงเสรมใหนกเรยนมการคาดหวงในผลทไดรบจากปฏบตพฤตกรรมทนตสขภาพโดยการดวดทศน และการอภปรายรวมกน ในแตละวน นกเรยนจะมการแปรงฟนรวมกนหลงรบประทานอาหารกลางวนทกวน โดยในการศกษาน ผวจยไดก าหนดใหครเปนผใหแรงสนบสนนทางสงคมโดยกระตนเตอนใหนกเรยนทกคนมการแปรงฟนรวมกนหลงรบประทานอาหารกลางวนทกวน นอกจากนนผวจยยงไดมการสงจดหมายขอความรวมมอไปยงผปกครองนกเรยนทกคน เปนผกระตนเตอนใหนกเรยนมการแปรงฟนหลงตนนอนในเวลาเชา และกอนเขานอน โดยเซนชอในสมดบนทกการแปรงฟนของนกเรยนในแตละวน สวนท 2 เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลเปนแบบสอบถามพฤตกรรมทนตสขภาพของนกเรยนทผวจยสรางขน โดยแบงออกเปน 4 ตอน ดงน

ตอนท 1 แบบสอบถามเกยวกบขอมลทวไปของกลมตวอยาง ซงมลกษณะเปนแบบเลอกตอบ (Check list)

ตอนท 2 แบบสอบถามการรบรความสามารถแหงตนในการปฏบตพฤตกรรมทนตสขภาพ จ านวน 15 ขอ มลกษณะเปน มาตราสวนประมาณคา (Rating scale) 3 ระดบ คอ เหนดวย ไมแนใจ และไมเหนดวย โดยมขอความทงทางบวกและทางลบ การใหคะแนนอยระหวาง 1 – 3 โดยขอความทางบวกถาตอบเหนดวย จะได 3 คะแนน และ ขอความทางลบถาตอบเหนดวย จะได 1 คะแนน มคาความเชอมนเทากบ 0.74

ตอนท 3 แบบสอบถามการคาดหวงในผลทไดรบจากการการปฏบตพฤตกรรมทนตสขภาพ จ านวน 15 ขอ มลกษณะเปน มาตราสวนประมาณคา (Rating scale) 3 ระดบ คอ เหนดวย ไมแนใจ และไมเหนดวย โดยมขอความทงทางบวกและทางลบ การใหคะแนนอยระหวาง 1 – 3 โดยขอความทางบวกถาตอบเหนดวย จะได 3 คะแนน และ ขอความทางลบถาตอบเหนดวย จะได 1 คะแนน มคาความเชอมนเทากบ 0.71


53

ตอนท 4 แบบสอบถามพฤตกรรมทนตสขภาพ จ านวน 15 ขอ มลกษณะเปนมาตราสวนประมาณคา (Rating scale) 3 ระดบ คอ ปฏบตเปนประจ า ปฏบตเปนบางครง และไมเคยปฏบต โดยมขอความทงทางบวกและทางลบ การใหคะแนนอยระหวาง 1 – 3 โดยขอความทางบวกถาตอบปฏบตเปนประจ า จะได 3 คะแนน และ ขอความทางลบถาตอบปฏบตเปนประจ า จะได 1 คะแนน มคาความเชอมนเทากบ 0.76

ขนตอนการด าเนนการวจย ผวจยด าเนนการวจยดงตอไปน 1. ตดตอประสานงานโรงเรยนเพอชแจงวตถประสงคและแนวทางการวจย 2. เขาท าการเกบขอมลเบองตน ประชาสมพนธ และคดเลอกกลมตวอยาง 3. ท าการประเมนนกเรยนทเปนกลมตวอยางกอนเขารวมโปรแกรมสขศกษา 4. จดกจกรรมสขศกษาแกนกเรยนทเปนกลมตวอยางตามโปรแกรมสขศกษา จ านวน 7

ครง แตละครงจะหางกน 1 สปดาห โดยการจดกจกรรมในแตละครงจะใชเวลา 1 ชวโมง 5. ผวจยตดตามประเมนผลนกเรยนทเปนกลมตวอยางหลงเขารวมโปรแกรมสขศกษา โดย

ท าการประเมนหลงจากเขารวมโปรแกรมสขศกษาครงสดทาย 1 สปดาห 6. วเคราะห สรป และเขยนรายงานการวจย

การวเคราะหขอมล

ในการศกษาครงน ผวจยก าหนดนยส าคญทางสถตในการทดสอบทระดบ 0.01 โดยสถตทใชในการวเคราะหขอมลแบงออกเปน 1. คาสถตพนฐาน ไดแก คารอยละ คาเฉลย และ สวนเบยงเบนมาตรฐาน 2. การเปรยบเทยบคะแนนเฉลยการรบรความสามารถแหงตน การคาดหวงในผลทไดรบ และพฤตกรรมทนตสขภาพของนกเรยน กอนและหลงเขารวมโปรแกรมสขศกษา โดยใชการทดสอบคาท (Dependent samples t-test)

ผลการวจย จากการศกษาผลของโปรแกรมสขศกษาทมตอพฤตกรรมทนตสขภาพของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 อ าเภอองครกษ จงหวดนครนายก ผลการศกษาพบวา มนกเรยนเขารวมกจกรรม จ านวน 34 คน โดยกลมตวอยางเปนเพศชาย 11 คน รอยละ 32.40 และ เปนเพศหญง 23 คน รอยละ 67.6 สวนใหญพกอาศยอยกบบดาและมารดา รอยละ 88.24 แตกพบวารอยละ 11.76 พกอาศยอยกบญาตพนอง จากการประเมนการรบรความสามารถแหงตน การคาดหวงในผลทไดรบ และพฤตกรรมทนตสขภาพของนกเรยน กอนและหลงเขารวมโปรแกรมสขศกษา พบวาหลงเขารวมโปรแกรมสขศกษานกเรยนมคะแนนเฉลยดานการรบรความสามารถแหงตน การคาดหวงในผลทไดรบ และพฤตกรรมทนตสขภาพ เพมสงขนกวากอนเขารวมโปรแกรมสขศกษา ดงรายละเอยดตามตารางท 1 – 3


54

ตารางท 1 การเปรยบเทยบคะแนนเฉลยการรบรความสามารถแหงตนของนกเรยนกอนและหลง เขารวมโปรแกรมสขศกษา

การประเมน จ านวน คาเฉลย SD t p กอนเขารวมโปรแกรมสขศกษา 34 1.87 0.38

3.20 * 0.003 หลงเขารวมกจกรรมสขศกษา 34 2.13 0.32

* มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 จากการเปรยบเทยบคะแนนเฉลยการรบรความสามารถแหงตนของนกเรยนกอนและหลงเขา

รวมโปรแกรมสขศกษา พบวา กอนเขารวมโปรแกรมสขศกษานกเรยนมคาเฉลยการรบรความสามารถแหงตน เทากบ 1.87 (SD = 0.38) แตภายหลงเขารวมโปรแกรมสขศกษานกเรยนมคาเฉลยการรบรความสามารถแหงตนเพมขนเปน 2.13 (SD = 0.32) ซงจากการทดสอบพบวาหลงเขารวมโปรแกรมสขศกษานกเรยนมคาเฉลยการรบรความสามารถแหงตนมากกวากอนเขารวมโปรแกรมสขศกษา อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 ตารางท 2 การเปรยบเทยบคะแนนเฉลยการคาดหวงในผลทไดรบของนกเรยนกอนและหลง เขารวมโปรแกรมสขศกษา


4.93 * < 0.01 หลงเขารวมกจกรรมสขศกษา 34 2.29 0.20

* มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 จากการเปรยบเทยบคะแนนเฉลยการคาดหวงในผลทไดรบของนกเรยนกอนและหลงเขารวม

โปรแกรมสขศกษา พบวา กอนเขารวมโปรแกรมสขศกษานกเรยนมคาเฉลยการคาดหวงในผลทไดรบ เทากบ 2.14 (SD = 0.27) แตภายหลงเขารวมโปรแกรมสขศกษานกเรยนมคาเฉลยการคาดหวงในผลทไดรบเพมขนเปน 2.29 (SD = 0.20) ซงจากการทดสอบพบวาหลงเขารวมโปรแกรมสขศกษานกเรยนมคาเฉลยการคาดหวงในผลทไดรบมากกวากอนเขารวมโปรแกรมสขศกษาอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 ตารางท 3 การเปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมทนตสขภาพของนกเรยนกอนและหลง เขารวมโปรแกรมสขศกษา


3.57 * 0.001 หลงเขารวมกจกรรมสขศกษา 34 2.15 0.31

* มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01


55

จากการเปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมทนตสขภาพของนกเรยนกอนและหลงเขารวมโปรแกรมสขศกษา พบวา กอนเขารวมโปรแกรมสขศกษานกเรยนมคาเฉลยพฤตกรรมทนตสขภาพ เทากบ 1.99 (S.D. = 0.33) แตภายหลงเขารวมโปรแกรมสขศกษานกเรยนมคาเฉลยพฤตกรรมทนตสขภาพเพมขนเปน 2.15 (S.D. = 0.31) ซงจากการทดสอบพบวาหลงเขารวมโปรแกรมสขศกษานกเรยนมคาเฉลยพฤตกรรมทนตสขภาพมากกวากอนเขารวมโปรแกรมสขศกษา อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01

สรปและอภปรายผลการวจย จากการศกษาผลของโปรแกรมสขศกษาทมตอพฤตกรรมทนตสขภาพของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 อ าเภอองครกษ จงหวดนครนายก ผลการศกษาสรปไดวา หลงเขารวมโปรแกรมสขศกษานกเรยนมคะแนนเฉลยดานการรบรความสามารถแหงตน การคาดหวงในผลทไดรบ และพฤตกรรมทนตสขภาพ เพมสงขนกวากอนเขารวมโปรแกรมสขศกษา อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 อภปรายไดวาเนองจากโปรแกรมสขศกษาในครงนผวจยไดมการประยกตทฤษฎการรบรความสามารถตนเองและแรงสนบสนนทางสงคมเพอสงเสรมพฤตกรรมทนตสขภาพของนกเรยน โดยการจดกจกรรมทหลากหลายโดยครอบคลมในเนอหาเกยวกบพฤตกรรมทนตสขภาพผานกจกรรมตางๆ ประกอบดวย กจกรรมใหความรเกยวกบสขภาพชองปากและโรคฟนผ ผลเสยจากโรคฟนผ กจกรรมวเคราะหผลกระทบทเกดขนจากโรคฟนผ มการน าเสนอสถตและรปภาพประกอบ การสงเสรมการรบรความสามารถแหงตนโดยฝกการตรวจฟนดวยตนเอง มการสอนวธการแปรงฟนทถกวธ จากนนใหนกเรยนไดมการฝกแปรงฟนจากโมเดลฟน รวมทงมการแปรงฟนหลงรบประทานอาหารกลางวน และมการประเมนประสทธภาพการแปรงฟนโดยใชสยอมฟน การใหความรเกยวกบการดแลสขภาพปากและฟนผานการแสดงละคร และการเลมเกม มการสงเสรมใหนกเรยนมการคาดหวงในผลทไดรบจากปฏบตพฤตกรรมทนตสขภาพโดยการดวดทศน และการอภปรายรวมกน ในแตละวน นกเรยนจะมการแปรงฟนรวมกนหลงรบประทานอาหารกลางวนทกวน จากกจกรรมทจดท าใหนกเรยนมคะแนนเฉลยดานการรบรความสามารถแหงตน และการคาดหวงในผลทไดรบเพมมากขน สงผลใหมพฤตกรรมทนตสขภาพเพมสงขนกวากอนเขารวมโปรแกรมสขศกษา สอดคลองกบแนวคดของสขศกษาทวา สขศกษาคอกระบวนการจดการศกษาและประสบการณ เพอใหบคคลมความร เจตคต และการปฏบตทดและถกตองเกยวกบสขภาพ (เอมอชฌา รตนรมจง วฒนบรานนท , 2556) นอกจากนนการจดกจกรรมสงเสรมการเรยนรทหลากหลายไดแก การบรรยาย การอภปรายโดยใหนกเรยนมโอกาสแสดงความคดเหน ไดแลกเปลยนความร ทดลองฝกปฏบต ท าใหเกดทกษะในการปฏบต สงผลใหนกเรยนการปฏบตทางสขภาพทดขน (สชาต โสมประยร และเอมอชฌา วฒนบรานนท. 2553) นอกจากนนยงสอดคลองกบแนวคดทฤษฎทฤษฎการรบรความสามารถตนเองทวา การรบรความสามารถแหงตนเปนการทบคคลตดสนความสามารถของของตนเองวา เขาสามารถกระท าพฤตกรรมอยางใดอยางหนงไดส าเรจหรอไม ในระดบใด และการคาดหวงในผลทไดรบเปนการทบคคลประเมนคาพฤตกรรมทจะปฏบตอนจะน าไปสการคาดหวงในสงทจะเกดขน หรอได รบ จากพฤตกรรมทไดปฏบต โดยบคคลจะมการปฏบตพฤตกรรมเมอบคคลมความมนใจวาสามารถทจะ


56

กระท าสงใดสงหนง ดวยความสามารถตนเอง และเมอเชอวาเมอกระท าแลวจะมผลดเกดขนตามมา (จฬาภรณ โสตะ, 2554) ผลการศกษานสอดคลองกบการศกษาของวรยทธ พลทาว และ พรรณ บญชรหตถกจ (2557) ทพบวา ภายหลงจากทนกเรยนเขารวมกจกรรมตามโปรแกรมทนตสขศกษารวมกบการใชสอประสมชวยสอนเพอปรบเปลยนพฤตกรรมการปองกนโรคฟนผและโรคเหงอกอกเสบ นกเรยนมความคาดหวงในความสามารถของตนเอง ความคาดหวงในประสทธผลของการตอบสนองตอพฤตกรรมการปองกนโรคฟนผและโรคเหงอกอกเสบ รวมทงการปฏบตตวในการปองกนการเกดโรคฟนผและโรคเหงอกอกเสบสงกวากอนการทดลอง สอดคลองกบการศกษาของไพบลย กลพมาย วรต ปานศลา และ บณฑต วรรณประพนธ (2558) ทพบวาภายหลงเขารวมโปรแกรมสงเสรมทนตสขภาพโดยประยกตทฤษฎความสามารถตนเองและทฤษฎแรงสนบสนนทางสงคม นกเรยนมการรบรความสามารถตนเองในการปองกนโรคฟนผ ความคาดหวงในผลดของการปองกนโรคฟนผ และการปฏบตตนในการปองกนโรคฟนผสงกวากอนการทดลอง สอดคลองกบการศกษาของชงชย บวทอง ยนด พรหมศรไพบลย และ อจรยา วชราววฒน (2558) ทพบวาภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมสขภาพชองปากตอพฤตกรรมการปองกนโรคฟนผ นกเรยนมการรบรความสามารถตนเองในการปองกนโรคฟนผ ความคาดหวงในการปองกนโรคฟนผ และพฤตกรรมการปองกนโรคฟนผสงกวากอนไดรบโปรแกรมสงเสรมสขภาพชองปาก สอดคลองกบการศกษาของวงษทพ อนปน (2558) ทพบวาภายหลงเขารวมโปรแกรมทนตสขศกษา นกเรยนมความคาดหวงในความสามารถของตนเองในการปองกนโรคฟนผ ความคาดหวงในประสทธผลของการตอบสนองในการปองกนโรคฟนผ และมการปฏบตตวในการปองกนการเกดโรคฟนผเพมขน สอดคลองกบการศกษาของจรสพร ปสสาค า และคนอนๆ (2559) ทพบวาภายหลงไดรบโปรแกรมทนตสขศกษา นกเรยนมการปฏบตทางทนตสขภาพดกวากอนการทดลอง สอดคลองกบงานวจยของ Singh et al. (2016) ทพบวาภายหลงจากไดรบโปรแกรมทนตสขศกษา นกเรยนมความรเกยวกบการแปรงฟน รวมทงมพฤตกรรมการแปรงฟนเพมมากขน สอดคลองกบการศกษาของ Angelopoulou et al. (2015) และการศกษาของ Haque et al. (2016) ทพบวาภายหลงจากไดรบโปรแกรมสขศกษาเกยวกบการดแลสขภาพชองปาก นกเรยนมความร เจตคต และการปฏบตในการดแลสขภาพชองปากเพมมากขน ในการศกษาน ผวจยไดก าหนดใหครเปนผใหแรงสนบสนนทางสงคมโดยกระตนเตอนใหนกเรยนทกคนมการแปรงฟนรวมกนหลงรบประทานอาหารกลางวนทกวน ซงผวจยไดจดเตรยมแปรงสฟน ยาสสน และถวยน าเพอแจกใหนกเรยนทเปนกลมตวอยางทกคน นอกจากนนผวจยยงไดมการสงจดหมายขอความรวมมอไปยงผปกครองนกเรยนทกคน เปนผกระตนเตอนใหนกเรยนมการแปรงฟนหลงตนนอนในเวลาเชา และกอนเขานอน โดยเซนชอในสมดบนทกการแปรงฟนของนกเรยนในแตละวน ครและพอ แม นบวาเปนกญแจส าคญในการสงเสรมพฤตกรรมทนตสขภาพแกเดก โดยครจะเปนผกระตนเตอนและสงเสรมใหเดกมพฤตกรรมทนตสขภาพทถกตองในโรงเรยน พฤตกรรมทนตสขภาพของนกเรยนควรมการปฏบตอยางตอเนองทงทโรงเรยนและทบาน ซงพอ แม จะเปนผกระตนเตอนและสงเสรมใหเดกมพฤตกรรมทนตสขภาพทถกตองในขณะทเดกอยทบาน เพอใหเกดความตอเนองและยงยนในการปฏบตพฤตกรรม สอดคลองกบการศกษาของ Petersen et al. (2015) พบวาการใหครเปนผกระตนเตอนและใหความรแกนกเรยนเกยวกบทนตสขภาพนนเปนกลยทธส าคญ


57

ในการสงเสรมใหนกเรยนมพฤตกรรมทนตสขภาพทถกตอง โดย John et al. (2013) ไดกลาววานกเรยนจะใชเวลาอยกบครในแตละวนอาจจะมากกวาอยกบพอแม ดงนนครจงเปนผทเหมาะสมในการใหความรและเปนแบบอยางทดเกยวกบสขภาพแกนกเรยน นอกจากนน Aurangjeb et al. (2013) พบวา พฤตกรรมการบรโภคอาหารและพฤตกรรมทนตสขภาพของเดกนนขนอยกบความรและเจตคตเกยวกบทนตสขภาพของพอและแม

ขอเสนอแนะจากการวจย ขอเสนอแนะ

1. โรงเรยนควรจดกจกรรมสขศกษาเพอสงเสรมการปฏบตเกยวกบพฤตกรรมทนตสขภาพแกนกเรยนอยางตอเนอง โดยควรมการประยกตทฤษฎการรบรความสามารถตนเองและแรงสนบสนนทางสงคมในการจดกจกรรมเพอสงเสรมพฤตกรรมทนตสขภาพของนกเรยน

2. ในการจดโปรแกรมสขศกษาในกลมนกเรยนนน ควรใหคร พอและแมของนกเรยนไดเขามามสวนรวมในการจดกจกรรม โดยครจะเปนผกระตนเตอนและสงเสรมใหเดกมพฤตกรรมทนตสขภาพทถกตองในโรงเรยน พอและแม จะเปนผกระตนเตอนและสงเสรมใหเดกมพฤตกรรมทนตสขภาพทถกตองในขณะทเดกอยทบาน

ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป

1. ควรเพมระยะเวลาในการตดตามประเมนผลพฤตกรรมทนตสขภาพของนกเรยนภายหลงจากเขารวมกจกรรมสขศกษา เพอประเมนถงความยงยนของการปฏบตพฤตกรรม 2. ควรใชรปแบบการศกษาแบบสองกลมทดสอบกอนและหลง (Two group pre-test post-test design) เพอศกษาผลของโปรแกรมสขศกษาทมตอพฤตกรรมทนตสขภาพของนกเรยน

กตตกรรมประกาศ ขอขอบพระคณครและผอ านวยการโรงเรยนทเปนกลมตวอยาง ในการใหความอนเคราะหและชวยเหลอ ท าใหการด าเนนงานวจยนส าเรจไดดวยด นอกจากนนขอขอบคณนสตหลกสตรวทยาศาสตรบณฑต สาขาวชาสาธารณสขศาสตร แขนงวชาเอกสขศกษาและพฤตกรรมสขภาพ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ทเปนผชวยวจยในครงน

บรรณานกรม จฬาภรณ โสตะ. (2554). แนวคด ทฤษฎ และการประยกตใชเพอการพฒนาพฤตกรรมสขภาพ.

ขอนแกน: โรงพมพมหาวทยาลยขอนแกน. จรสพร ปสสาค า และคนอนๆ. (2559). ประสทธผลของโปรแกรมทนตสขศกษาทมผลตอพฤตกรรม

ทนตสขภาพของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 โรงเรยนบานส าโรง อ าเภอจอมพระ จงหวดสรนทร. วารสารวชาการ สถาบนการพลศกษา. 8(2), 17-31.


58

ชงชย บวทอง ยนด พรหมศรไพบลย และ อจรยา วชราววฒน. (2558). ผลของโปรแกรมสงเสรมสขภาพชองปากตอพฤตกรรมการปองกนโรคฟนผของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 โรงเรยนบานบางเหยน อ าเภอปลายพระยา จงหวดกระบ. วารสารการพฒนาสขภาพชมชน มหาวทยาลยขอนแกน. 3(2), 293-306.

ไพบลย กลพมาย วรต ปานศลา และ บณฑต วรรณประพนธ. (2558). โปรแกรมสงเสรมทนตสขภาพโดยบคคลตนแบบตอการปรบเปลยนพฤตกรรมการปองกนโรคฟนผของนกเรยนชนประถมศกษาตอนปลาย อ าเภอพระทองค า จงหวดนครราชสมา. วารสารการพยาบาลและสขภาพ. 9(3), 133-144.

วงษทพ อนปน. (2558). ผลของโปรแกรมทนตสขศกษาตอพฤตกรรมการปองกนการเกดโรคฟนผของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 โรงเรยนอนบาลปราจนบร. วารสารวจยราชภฏพระนคร. 10(1), 131-142.

วรยทธ พลทาว และ พรรณ บญชรหตถกจ. (2557). ผลของโปรแกรมทนตสขศกษารวมกบการใชสอประสมชวยสอน เพอปรบเปลยนพฤตกรรมการปองกนโรคฟนผและโรคเหงอกอกเสบในนกเรยนระดบประถมศกษา อ าเภอโนนสง จงหวดหนองบวล าภ. วารสารทนตาภบาล. 25(2), 75-88.

สชาต โสมประยร และเอมอชฌา วฒนบรานนท. (2553). เทคนคการสอนสขศกษาแบบมออาชพ. กรงเทพฯ: ดอกหญาวชาการ จ ากด.

ส านกทนตสาธารณสข กรมอนามย. (2556). รายงานผลการส ารวจสภาวะสขภาพชองปากระดบประเทศครงท 7 ประเทศไทย พ.ศ. 2555. กรงเทพฯ: ส านกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก.

เอมอชฌา รตนรมจง วฒนบรานนท. (2556). หลกการทางสขศกษา. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. Ajithrishnan, C.G., Thanveer, K, Sudheer, H. and Abhis hek, S. (2010). Impact of oral

health education on oral health of 12 and 15 year old schoolchildren of Vadodara city, Gujarat State. Journal of International Oral Health.

2(3), 15-20. Angelopoulou, M.V., Kavvadia, K., Taoufik, K. and Oulis C.J. (2015). Comparative

clinical study testing the effectiveness of school based oral health education using experiential learning or traditional lecturing in 10 year-old children. BMC Oral Health. 15(51), 1-7.

Cooper, A.M., O’Malley, L.A., Elison, S.N. et al. (2013). Primary school-based behavioral interventions for preventing caries. Cochrance Data-base Syst Rev 5, CD009378.


59

Haque, S.M., Rahman, M., Itsuko, K., Mutahara, M., Kayako, S., Tsutsumi, A., Islam, Md.J. and Mostofa, Ma.G. (2016). Effect of a school-based oral health education in preventing untreated dental caries and increasing knowledge, attitude and practices among adolescents in Bangladesh. BMC Oral Health. 16(44), 1-10.

John, B.J., Asokan, S. and Shankar S. (2013). Evaluation of different health education interventions among preschoolers: A randomized control pilot trial. Journal of Indian Society Pedodontics and Preventive Dentistry.

31(2), 96-99. Petersen, P.E., Hunsrisakhun, J., Thearmontree, A., Pithpornchaiyakul, S., Hintao, J.,

Jurgensen, N. and Ellwood, R.P. (2015). School-based intervention for improving the oral health of children in southern Thailand. Community Dental Health. 32(1), 44-50.

Singh, N., Ramakrishnan, T.S., Khera, A. and Singh, G. (2016). Impact evaluation of two methods of dental health education among children of a primary school in rural India. Medical Journal of Dr.D.Y. Patil University. 9(1), 66-71.

Documents

ORAL PRESENTATION - VRUgrad.vru.ac.th/nigrc2016/ProceedingsNIGRC/nGRC2016/2 OHS... · 2018. 3. 12. · จากสถิติผู้ป่วยเบาหวานจังหวัดระยอง