ORTA REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİ NİHAİ ÇED RAPORU

BALSU ELEKTRİK ÜRETİMİ VE TİC. A.Ş. ORTA REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİ

NİHAİ ÇED RAPORU

I

PROJE SAHİBİNİN ADI BALSU ELEKTRİK ÜRETİMİ VE TİC. A.Ş.

ADRESİ Uğur Mumcu Cad. No:88 GOP / ANKARA

TELEFON VE FAKS NUMARALARI Tel : 0312 436 30 00 Fax: 0312 436 37 69

PROJENİN ADI ORTA REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİ NİHAİ ÇED RAPORU

PROJE BEDELİ 26.700.872 TL.

PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ,)

İl : Artvin İlçe : Arhavi

PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE

Koor. Sırası : Sağa, Yukarı Datum : ED-50 Türü : UTM, D.O.M. : 39 Ölçek Fak. : 6 derecelik

NOKTA NO (REGÜLATÖR) SAĞA (Y) YUKARI (X)

1 701840.000 4562111.000 2 701847.500 4562118.500 3 701847.500 4562103.500 4 701832.500 4562103.500 5 701832.500 4562118.500

NOKTA NO (HES ) SAĞA (Y) YUKARI (X) 1 698673.000 4564790.000 2 698680.500 4564797.500 3 698680.500 4564782.500 4 698665.500 4564782.500 5 698665.500 4564797.500

NOKTA NO(YÜK.HAVUZU) SAĞA (Y) YUKARI (X) 1 699850.000 4564970.000 2 699857.500 4564977.500 3 699857.500 4564962.500 4 699842.500 4564962.500 5 699842.500 4564977.500

NOKTA NO (CEBRİ BORU) SAĞA (Y) YUKARI (X) 1 698821.952 4564812.779 2 699078.964 4564852.085 3 699335.976 4564891.390 4 699592.988 4564930.695

NOKTA NO (İLETİM TÜNELİ) SAĞA (Y) YUKARI (X)

1 700000.000 4564960.000 2 700900.000 4564000.000 3 701000.000 4563875.000 4 701550.000 4563000.000

NOKTA NO(KAZI FAZLASI MALZEME SAHASI-1) SAĞA (Y) YUKARI (X)

1 698600.569 4564514.894 2 698474.226 4564447.512 3 698423.689 4564493.837 4 698481.245 4564641.237 5 698526.167 4564562.624


NİHAİ ÇED RAPORU

II


1 701421.983 4562576.715 2 701472.496 4562505.300 3 701552.040 4562486.140 4 701395.855 4562363.630 5 701374.373 4562384.532

Koor. Sırası : Enlem, Boylam Datum : WGS 84 Türü : Coğrafi

NOKTA NO (REGÜLATÖR) ENLEM BOYLAM 1 41.18358023 41.40635657 2 41.18364586 41.40644838 3 41.18351087 41.40644344 4 41.18351460 41.40626475 5 41.18364960 41.40626969

NOKTA NO (HES ) ENLEM BOYLAM 1 41.20847424 41.36949736 2 41.20853990 41.36958918 3 41.20840490 41.36958430 4 41.20840858 41.36940554 5 41.20854358 41.36941041

NOKTA NO(YÜK.HAVUZU) ENLEM BOYLAM 1 41.20980462 41.38358331 2 41.20987027 41.38367514 3 41.20973527 41.38367024 4 41.20973897 41.38349147 5 41.20987397 41.38349638

NOKTA NO (CEBRİ BORU) ENLEM BOYLAM 1 41.20864269 41.37127994 2 41.20893331 41.37435575 3 41.20922383 41.37743158 4 41.20951427 41.38050743

NOKTA NO(İLETİM TÜNELİ) ENLEM BOYLAM 1 41.20967759 41.38536772 2 41.20081480 41.39577841 3 41.19966500 41.39692895 4 41.19165337 41.40319450


1 41.20601601 41.36854480 2 41.20544053 41.36701726 3 41.20586985 41.36643003 4 41.20718237 41.36716378 5 41.20646383 41.36767362

NOKTA NO(KAZI FAZLASI MALZEME SAHASI- 2) SAĞA (Y) YUKARI (X)

1 41.18787565 41.40152996 2 41.18722036 41.40210826 3 41.18702814 41.40304961 4 41.18596439 41.40114858 5 41.18615784 41.40089953


NİHAİ ÇED RAPORU

III

PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ)

17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (30.06.2011 Tarih ve 27980 Sayılı Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) “Ek II “Seçme Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler” Listesi Madde 32 “Kurulu gücü 0-25 MWm arasında olan nehir tipi santraller” kapsamında yer almaktadır.

ÇED RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI

EN-ÇEV ENERJİ ÇEVRE YATIRIMLARI ve DANIŞMANLIĞI HARİTACILIK İMAR İNŞAAT LTD. ŞTİ.

ÇED RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI

Mahatma Gandi Cad. No:92/2 06680 G.O.P. /ANKARA Tel : (312) 4472622 Faks: (312) 4463810

ÇED RAPORUNUN SUNUM TARİHİ (GÜN, AY, YIL) 04.07.2012


NİHAİ ÇED RAPORU

IV

İÇİNDEKİLER TABLOLAR DİZİNİ ........................................................................................................... IX ŞEKİLLER DİZİNİ ............................................................................................................. XI KISALTMALAR ............................................................................................................... XII Projenin Teknik Olmayan Özeti ......................................................................................... 1 (Teknik bilgi içermeyecek ve iki sayfayı geçmeyecek şekilde düzenlenecektir.) ................ 1 Bölüm I: Projenin Tanımı ve Amacı ................................................................................... 3 (Proje konusu faaliyetin tanımı, ömrü, hizmet amaçları, pazar veya hizmat alanları ve bu alan içerisinde ekonomik ve sosyal yönden ülke, bölge ve/veya il ölçeinde önem ve gereklilikleri) 3 Bölüm II: Proje İçin Seçilen Yerin Konumu ........................................................................ 8 II.1. Projenin yeri (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan projenin yerinin, lejant ve plan notlarının da yer aldığı onanlı Çevre Düzeni Planı ve İmar Planları üzerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi), ................. 8 II.2. Proje kapsamındaki ünitelerin konumu (Regülatör, regülatör, gövde ve savak tesisleri (dolu savak-dipsavak), çakıl geçidi/kum tutucular, iletim tünel ve kanalları, yükleme/dengeleme havuzu, hidroelektrik santral ünitesi ile ilgili bina ve tesisler, teknik altyapı üniteleri, idari ve sosyal üniteler, varsa diğer üniteler, bunlar için belirlenen kapalı ve açık alan büyüklükleri, bu ünitelerin proje alanı içindeki konumlarının vaziyet planı veya kroki üzerinde gösterimi, diğer tekniklerle temsili resim veya maket benzeri gösterimler, proje kapsamında yer alan geçici ve nihai depolama alanlarının, inşa edilecek Regülatör sahası içinde gerçekleştirilecek olan inşaat alanının ve Maden Kanunu’ na göre açılacak olan taş, kum, çakıl vb. ocak alanlarının 1/25000, 1/5000 ve/veya 1/1000’ lik haritalar üzerinde gösterimi), ................................................. 10 Bölüm III : Projenin Ekonomik ve Sosyal Boyutları .......................................................... 11 III.1. Proje gerçekleşmesi ile ilgili yatırım programı ve finans kaynakları, ......................... 11 III.2. Projenin gerçekleşmesi ile ilgili iş akım şeması veya zamanlama tablosu, ............... 12 III.3. Projenin fayda-maliyet analizi .................................................................................. 14 III.4. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesine bağlı olarak, proje sahibi veya diğer yatırımcılar tarafından gerçekleştirilmesi tasarlanan diğer ekonomik, sosyal ve altyapı projeleri ................................................................................................................ 16 III.5. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşebilmesi için zaruri olan ve proje sahibi veya diğer yatırımcılar tarafından gerçekleştirilmesi planlanan diğer ekonomik, sosyal ve altyapı projeleri, ............................................................................................................... 16 III.6. Kamulaştırma ve yeniden yerleşim, ......................................................................... 16 III.7. Diğer husular, ......................................................................................................... 17 Bölüm IV: Proje Kapsamında Yer Alan Regülatör, HES ve Malzeme Ocakları Projelerinden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi ve Bu Alan İçindeki Mevcut Çevresel Özelliklerin Açıklanması (*) .................................................................................................................................... 18 (*) Bu bölümde proje için seçilen yerin çevresel özellikleri verilirken etki alanı dikkate alınmalıdır. Bu bölümde sıralanan hususlar itibari ile açıklanırken, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından, araştırma kurumlarından, üniversitelerden veya benzeri diğer kurumlardan temin edilen bilgilerin hangi kurumdan ve kaynaktan alındığı raporun notlar bölümünde belirtilir veya ilgili harita, doküman vb. belgeye işlenir. Proje sahibince kendi araştırmalarına dayalı bilgiler verilmek istenirse, bunlardan kamu kurum ve kuruluşların yetkileri altında olanlar için ilgili kurum ve kuruluşlardan bu bilgilerin doğruluğunu belirten birer belge alınarak rapora eklenir. ............................................................................................................................ 18 IV.1. Projeden etkilenecek alanın belirlenmesi, (etki alanının nasıl ve neye göre belirlendiği açıklanacak ve etki alanı harita üzerinde gösterilecek) .................................................... 18 IV.2. Etki alanı içerisindeki fiziksel ve biyolojik çevrenin özellikleri ve doğal kaynakların kullanımı, ......................................................................................................................... 20 IV.2.1. Meteorolojik ve iklimsel özellikler .......................................................................... 20 IV.2.2. Jeolojik özellikler (bölgesel jeoloji ve proje alan(lar)ı jeolojisi, varsa malzeme ocaklarının jeolojik yapısının fiziko-kimyasal özellikleri, tektonik hareketler, kırık ve çatlaklar, depremsellik, strigrafik kolon kesitler, sondajlara ait loglar, mineral kaynaklar, heyelan,


NİHAİ ÇED RAPORU

V

benzersiz oluşumlar, çığ, sel, kaya düşmesi başlıkları altında incelenmesi, 1/100000, 1/25000 ve/veya 1/5000’ lik jeolojik harita ve lejandı, varsa jeoteknik etütler ve bunlara ait bilgi, şekil ve haritalar), ......................................................................................................................... 37 IV.2.3. Yer altı ve termal su kaynaklarının hidrojeolojik özellikleri (su seviyeleri, miktarları, emniyetli çekim değerleri, kaynakların debileri, mevcut ve planlanan kullanımı,), ............ 44 IV.2.4. Yüzeysel su kaynaklarının hidrolojik özellikleri, mevcut ve planlanan kullanımı, mevcut, inşaatı devam eden ve planlanan projelerin harita üzerinde gösterimi (içme, kullanma, sulama suyu, su ürünleri istihsali, ulaşım, turizm, elektrik üretimi, diğer kullanımlar, kaynakların proje alanına mesafeleri), ......................................................................................................... 46 IV.2.5. Tarım alanları (tarımsal gelişim proje alanları, özel mahsul plantasyon alanları) sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü, mülkiyet durumları, ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları, ........................................................................................................................ 50 IV.2.6. Toprak özellikleri ve kullanım durumu (topraın fiziksel-kimyasal ve biyolojik özellikleri, arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması, erezyon, toprağın mevcut kullanımı),....................... 52 IV.2.7. Orman Alanları (proje sahasının bulunduğu orman alanının m2 olarak miktarı, ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan büyüklükleri ve kapalılığı bunların mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanım amaçları, 1/25.000’ lik meşçere haritasının rapora eklenmesi), 55 IV.2.8. Koruma alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri; Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı, Mera Kanunu ve Su Ürünleri Kanunun kapsamındaki alanlar), ................................................. 58 IV.2.9. İç sulardaki (göl, akarsu) canlı türleri (bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler; bunların üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları; bu ortamlar için belirlenen koruma kararları), ................................................... 65 IV.2.10. Flora ve Fauna (türler, endemik özellikle lokal endemik bitki türleri, alanda doğal olarak yaşayan hayvan türleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler, nadir ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve bunların alandaki bulunuş yerleri, av hayvanlarının adları, poulasyonları ve bunlar için alınan Merkez Av Komisyonu Kararları) proje alanındaki vejetasyon tiplerinin bir harita üzerinde gösterilmesi. Projeden ve çalışmalardan etkilenecek canlılar için alınması gereken koruma önlemleri (inşaat ve işletme aşamasında). Arazide yapılacak flora çalışmalarının vejetasyon döneminde gerçekleştirilmesi ve bu dönemin belirtilmesi, ...................................................................................................................... 70 IV.2.11. Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (rezerv miktarları, mevcut ve planlanan işletilme durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel kullanımlar için önemi ve ekonomik değerleri), ........................................................................................................................ 72 IV.2.12. Hayvancılık (türleri, beslenme alanları, yıllık üretim miktarları, bu ürünlerin ülke ekonomisindeki yeri ve değeri), ....................................................................................... 75 IV.2.13. Devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan araziler (Askeri Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, vb.), ........ 76 IV.2.14. Proje yeri ve etki alanının hava, su, toprak ve gürültü açısından mevcut kirlilik yükünün belirlenmesi, ...................................................................................................... 76 IV.2.15. Diğer özellikler. ................................................................................................... 79 IV.3.1. Ekonomik özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler, yöresel işgücünün bu sektörlere dağılımı, sektörlerdeki mal ve hizmet üretiminin yöre ve ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemi, diğer bilgiler), .............................................................. 80 IV.3. Sosyo - Ekonomik Çevrenin Özellikleri .................................................................... 80 IV.3.2. Nüfus (yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri; göçler, nüfus artış oranları, ortalama hane halkı nüfusu, diğer bilgiler), ...................................................................... 83 IV.3.3. Gelir (yöredeki gelirin işkollarına dağılımı, işkolları itibariyle kişi başına düşen maksimum, minimum ve ortalama gelir), ......................................................................... 84 IV.3.4. İşsizlik (yöredeki işsiz nüfus ve faal nüfusa oranı), ............................................... 85 IV.3.5. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, Sağlık, Kültür Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumu), .............................................................................. 87


NİHAİ ÇED RAPORU

VI

IV.3.6. Kentsel ve kırsal arazi kullanımları (yerleşme alanlarının dağılımı, mevcut ve planlanan kullanım alanları, bu kapsamda sanayi bölgeleri, konutlar, turizm alanları vb.), ............... 88 IV.3.7. Diğer Özellikler. .................................................................................................... 89 Bölüm V. Projenin Bölüm IV’de Tanımlanan Alan Üzerindeki Etkileri Ve Alınacak Önlemler: ........................................................................................................................................ 90 (Bu bölümde; projenin fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri, bu etkileri önlemek, en aza indirmek ve iyileştirmek için alınacak yasal, idari ve teknik önlemler V.1 ve V.2 başlıkları için ayrı ayrı ve ayrıntılı bir şekilde açıklanır).......................................................................... 90 V.1. Arazinin hazırlanması, inşaat ve tesis aşamasındaki projeler, fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri ve alınacak önlemler (Regülatör ve HES dahil), ....................................... 90 V.1.1. Arazinin hazırlanması için yapılacak işler kapsamında nerelerde ve ne kadar alanda hafriyat yapılacağı, bitkisel toprak ve hafriyat miktarı, hafriyat artığı toprak, taş, kum vb. maddelerin nerelere taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları, hafriyat sırasında kullanılacak malzemeler, ................................................................................................. 90 V.1.2. Arazinin hazırlanması sırasında ve ayrıca ünitelerin inşaasında kullanılacak maddelerden parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli, toksik ve kimyasal olanların taşınımları, depolanmaları ve kullanımları, bu işler için kullanılacak aletler ve makineler, .................. 95 V.1.3. Taşkın önleme ve drenaj işlemleri, ........................................................................ 95 V.1.4. Proje alanı içindeki su ortamlarında herhangi bir amaçla gerçekleştirilecek kazı, dip taraması vb. işlemler nedeni ile çıkarılacak taş, kum, çakıl ve benzeri maddelerin miktarları, nerelere taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları, ....................................... 96 V.1.5. Regülatör yapımı dolayısıyla açılacak olan malzeme ocaklarının sayısı (taş, kum, kil ocakları gibi), ruhsat hukuku, ocakların alan büyüklükleri, işletme alan büyüklükleri ve koordinatları, yıllara bağlı planlanan üretim miktarları, uygulanacak üretim yöntemleri, basamak yüksekliği, genişliği, şev açısı, basamak sayısı, ocakların başlangıç ve nihai durumlarının imalat haritaları ve vaziyet planı üzerinde gösterimi, ................................... 96 V.1.6. Malzeme ocaklarında ve ünitelerin inşası sırasında patlatma işleminin ne şekilde yapılacağının açıklaması, patlatma paterni, bir atımda kullanılacak patlayıcı madde miktarı, taşınımları, depolanmaları ve kullanımları, hava şoku ve kaya fırlamaları hesaplarının yapılarak etkilerinin değerlendirilmesi, ............................................................................. 97 V.1.7. Malzeme ocaklarında üretim miktarlarının çalışma süreleri (gün-ay-yıl), nakliye güzergahları, ulaşım altyapısı planı, altyapının inşası ile ilgili işlemler, kullanılacak makine ekipmanları, ..................................................................................................................... 97 V.1.8. İnşaat esnasında kırma, öğütme, taşıma ve depolama gibi toz yayıcı işlemler, kümülatif değerler, .......................................................................................................................... 97 V.1.9. Zemin eminiyeti, Regülatör gölünden su kaçağı olmaması için yapılacak işlemler,101 V.1.10. Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla kesilecek ağaçların tür ve sayıları, kesilecek ağaçların bölgedeki orman ekosistemi üzerine etkileri, ortadan kaldırılacak tabii bitki türleri ve ne kadar alanda bu işlerin yapılacağı, fauna üzerine olabilecek etkiler, ........................................................................................................... 102 V.1.11. Arazinin hazırlanması, inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla varsa elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, bunların arazi kullanım kabiliyetleri ve tarım ürün türleri, ............................................................................................................................ 103 V.1.12. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına kadar yapılacak işlerde kullanılacak yakıtların türleri, özellikleri, oluşacak emisyonlar, araçların bakım, onarım ve yakıt ikmalleri ve yağ değişimlerinin yapılacağı yerler ve alınacak tedbirler, ........................... 103 V.1.13. Proje kapsamında kullanılacak suyun temin edileceği kaynaklardan alınacak su miktarları, su temini sistemi ve bu suların kullanım amaçlarına göre miktarları, oluşacak atık suların cins ve miktarları, deşarj edileceği ortamlar, ...................................................... 105 V.1.14. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek meydana gelecek katı atık miktarı, ne şekilde bertaraf edileceği, ...................................................................... 106 V.1.15. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yapılacak işler nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, gürültünün kaynakları ve seviyesi, kümülatif değerler, . 108


NİHAİ ÇED RAPORU

VII

V.1.16. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yerine getirilecek işlerde çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer teknik/sosyal altyapı ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin edileceği, ........................................................... 117 V.1.17. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek sürdürülecek işlerden, insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli olanlar, ....................................................... 117 V.1.18. Proje alanında, peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha düzenlemelerinin (ağaçlandırmalar ve/veya yeşil alan düzenlemeleri vb.) ne kadar alanda, nasıl yapılacağı, bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri, ............................................ 118 V.1.19. Diğer özellikler................................................................................................... 118 V.2. Projenin işletme aşamasındaki projeler, fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri ve alınacak önlemler, ......................................................................................................... 119 V.2.1. Proje kapsamındaki tüm ünitelerin özellikleri, hangi faaliyetlerin hangi ünitelerde gerçekleştirileceği, kapasiteleri, ünitelerde üretilecek mal ve/veya hizmetler, nihai ve yan ürünlerin üretim miktarları, ............................................................................................. 119 V.2.2. Su tutulması sonucu su kalitesine ve su ortamındaki canlılara olabilecek etkiler, kadim su hakları ve doğal hayat için dere yatağına bırakılacak su miktarı, nasıl hesaplandığı, dere yatağına olabilecek etkiler, ............................................................................................ 123 V.2.3. Su tutulması ile oluşabilecek iklim değişikliği ve bu değişiklik sonucu bitki örtüsü, fauna, habitat ve biyotoplar üzerine olabilecek etkiler, .............................................................. 128 V.2.4. Ulusal ve uluslararası mevzuatla korunması gereken alanlar üzerine etkiler, ...... 128 V.2.5. Suyun temin edileceği kaynağın kullanılması sonucu mansapta olabilecek değişimler (erozyon, nehir hidrolojisi, sucul hayat, sediment gelişi vb.), .......................................... 128 V.2.6. Kaynağa ait varsa diğer kullanım şekilleri ve etkileri, ........................................... 131 V.2.7. Yeraltı ve yüzeysel su kaynaklarına olabilecek etkiler, ........................................ 131 V.2.8. Regülatör-regülatör ömrünün uzatılması için alınması gereken önlemler ( peyzaj çalışmaları ve bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri, erozyon, sediment taşınması vb.),132 V.2.9. Projenin işletilmesi sırasında çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer sosyal/teknik altyapı ihtiyaçlarının nerelerde, nasıl temin edileceği, ................. 132 V.2.10. İdari ve sosyal ünitelerde içme ve kullanma amaçlı suların kullanımı sonrasında oluşacak atık suların arıtılması için uygulanacak arıtma tesisi karakteristiği prosesinin detaylandırılması ve arıtılan atık suların hangi alıcı ortamlara, ne miktarlarda, nasıl verileceği, ...................................................................................................................................... 132 V.2.11. Konut, sosyal ve idari tesislerden oluşacak katı atık miktar ve özellikleri, depolama/yığma, bertarafı işlemleri, bu atıkların nerelere ve nasıl taşınacakları veya hangi amaçlar için ve ne şekilde değerlendirileceği, ................................................................ 133 V.2.12. Proje ünitelerinin işletilmesi sırasında oluşacak gürültünün kaynakları ve kontrolü için alınacak önlemler, ......................................................................................................... 134 V.2.13. Diğer özellikler................................................................................................... 134 V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri ................................................... 135 V.3.1. Proje İle gerçekleşmesi beklenen gelir artışları; yaratılacak istihdam imkanları, nüfus hareketleri, göçler, eğitim, sağlık, kültür, diğer sosyal ve teknik altyapı hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumlarında değişiklikler vb., .............................................. 135 V.3.2. Çevresel fayda-maliyet analizi. ........................................................................... 135 Bölüm VI: İşletme Proje Kapandıktan Sonra Olabilecek Ve Süren Etkiler Ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Önlemler ......................................................................................................... 136 VI.1. Arazi ıslahı, ........................................................................................................... 136 VI.2. Proje alanında yapılacak arazi ıslahı ve reklamasyon çalışmaları, ........................ 136 VI.3. Mevcut su kaynaklarına etkiler, ............................................................................. 136 Bölüm VII: Projenin Alternatifleri .................................................................................... 137 (Bu bölümde yer seçimi, teknoloji, alınacak önlemler, alternatiflerin karşılaştırılması ve tercih sıralaması belirtilecektir.) ............................................................................................... 137 Bölüm VIII: İzleme Programı .......................................................................................... 138 VIII.1. Faaliyetin inşaatı için önerilen izleme programı, faaliyetin işletmesi ve işletme sonrası için önerilen izleme programı ve acil müdahale planı, .................................................... 138


NİHAİ ÇED RAPORU

VIII

VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlik Tebliği’nde “Yeterlik Belgesi alan kurum/kuruluşların yükümlülükleri” başlığının ikinci paragrafında yer alan hususların gerçekleştirilmesi ile ilgili program. ................................................................................ 146 Bölüm IX: HALKIN KATILIMI ......................................................................................... 147 (Projeden etkilenmesi muhtemel yöre halkının nasıl ve hangi yöntemlerle bilgilendirildiği, proje ile ilgili halkın görüşlerinin ve konu ile ilgili açıklamaların ÇED raporuna yansıtılması) ... 147 Bölüm X: SONUÇLAR (Yapılan tüm açıklamaların özeti, projenin önemli çevresel etkilerinin sıralandığı ve projenin gerçekleşmesi halinde olumsuz çevresel etkilerin önlenmesinde ne ölçüde başarı sağlanabileceğinin belirtildiği genel bir değerlendirme, proje kapsamında alternatifler arası seçimler ve bu seçimlerin nedenleri) .................................................. 148 KAYNAKLAR ................................................................................................................. 155 EKLER: ......................................................................................................................... 156


NİHAİ ÇED RAPORU

IX

TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1 Orta Regülatörü Aylık Akım Değerleri (m3/s) ................................................................................................................................................. 5 Tablo 2 Orta Regülatörü ve HES Yatırım Bedeli ve Yıllara Göre Dağılımı (Faiz Oranı %9,5) TL ............................................................................................................................................... 11 Tablo 3 Orta Regülatörü ve HES Zamanlama Tablosu ........................................................... 13 Tablo 4 Yıllık Faydanın Yıllık Gidere Oranı (1$ = 1,3777 TL.) ................................................. 14 Tablo 5 Toplam Faydaların Net Bugünkü Değerlerinin, Toplam Giderlerin Net Bugünkü Değerlerine Oranı ................................................................................................................... 14 Tablo 6 Orta Regülatörü ve HES Projesi Yıllık Giderleri ......................................................... 15 Tablo 7 Aylara Göre Sıcaklık Değişimleri................................................................................ 20 Tablo 8 Mevsimlik Ortalama Sıcaklık Değerleri ...................................................................... 21 Tablo 9 Yıllık Sıcaklık Değerleri (oC) ................................................................................... 22 Tablo 10 Aylık Ortalama Toplam Yağış Miktarları ve Günlük En Çok Yağış Miktarları ................... 22 Tablo 11 Mevsimlik Ortalama Toplam Yağış Miktarları ve Günlük En Çok Yağış Miktarları ................ 23 Tablo 12 Yıllık Ortalama Toplam Yağış Miktarları ve Günlük En Çok Yağış Miktarları ..................... 24 Tablo 13 Standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri ......................................... 24 Tablo 14 Aylık Ortalama Bağıl Nem ve En Düşük Bağıl Nem Miktarları .................................. 25 Tablo 15 Yıllık Ortalama Bağıl Nem ve En Düşük Bağıl Nem Miktarı ...................................... 26 Tablo 16 Aylık Sayılı Günler Değerleri .................................................................................... 27 Tablo 17 Yıllık Sayılı Günler Dağılımı ..................................................................................... 28 Tablo 18 Esme Sayılarına Göre Aylık ve Yıllık Rüzgar Verileri ............................................... 29 Tablo 20 Esme Sayılarına Göre Mevsimlik Rüzgar Verileri ..................................................... 30 Tablo 20 Esme Hızlarına Göre Aylık ve Yıllık Rüzgar Verileri (m/sn) ...................................... 32 Tablo 21 Esme Hızlarına Göre Mevsimlik Rüzgar Verileri (m/sn) ........................................... 33 Tablo 22 En Hızlı Esen Rüzgarın Yön ve Hızı ........................................................................ 35 Tablo 23 Ortalama Fırtınalı Gün Sayısı ve Ortalama Kuvvetli Rüzgarlı Gün Sayısı ................ 35 Tablo 24 Aylara Göre Basınç Değişimleri ............................................................................... 35 Tablo 25 Ortalama Yıllık Basınç Değerleri .................................................................................. 36 Tablo 26 Artvin İli Hopa İlçesi Olağanüstü Meteorolojik Olaylar .............................................. 37 Tablo 27 Artvin ili jeotermal kaynakları ................................................................................... 45 Tablo 28 Artvin İlinde Bulunan Göl ve Göletler ....................................................................... 47 Tablo 29 Artvin İli Akarsuların Feyezan Debileri .................................................................... 48 Tablo 30 Artvin İli Yıllara Göre Tarım Alanı Kullanımı (Hektar) ............................................... 51 Tablo 31 2009 Yılında Artvin İlinde Bitkisel Üretimden Elde Edilen Ürünler ............................ 51 Tablo 32 Artvin İli Büyük Toprak Grupları ............................................................................... 52 Tablo 33 Artvin İli Arazi Kabiliyet Sınıfları ............................................................................... 52 Tablo 34 Proje Sahası Toprak Özellikleri ve Arazi Kullanım Durumu ...................................... 54 Tablo 35 Artvin ili 2009 yılı itibariyle büyükbaş hayvan sayısı ................................................. 75 Tablo 36 Artvin ili 2009 yılı itibariyle küçükbaş hayvan sayısı ................................................. 75 Tablo 37 Artvin ili 2009 yılı işletme büyüklüklerine göre hayvan dağılımı ................................ 75 Tablo 38 Artvin İli 2009 Yılı Hayvansal Üretim Miktarları ........................................................ 76 Tablo 39 Artvin İli’ne Ait Sosyo-Ekonomik Veriler ................................................................... 80 Tablo 40 Artvin İli Tarımsal İşletme Büyüklükleri..................................................................... 81 Tablo 41 Artvin İli İşyerleri ve İstihdam Bilgileri ....................................................................... 81 Tablo 42 Artvin İlindeki Gıda Sanayinde Faaliyette Bulunan İşletmeler .................................. 82 Tablo 43 Artvin İli 2010 yılı Nüfus Sayım Sonuçları ................................................................ 83 Tablo 44 Artvin ili iş kayıtlarına göre girişim sayıları ............................................................... 84 Tablo 45 Artvin İli İş Alanları İstihdam Oranları ....................................................................... 85 Tablo 46 Mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri (Kasım) .................... 85 Tablo 47 Artvin ili dönemlere göre okul öncesi ve ilköğretim seviyelerine göre okul, öğretmen ve öğrenci sayıları .................................................................................................................. 87 Tablo 48 Artvin ili ortaöğretim seviyelerine göre okul, öğretmen ve öğrenci sayıları .............. 87


NİHAİ ÇED RAPORU

X

Tablo 49 Kamu ve özel hastane ve hastane yatak sayısı ....................................................... 88 Tablo 50 Artvin İli ve İlçeleri Devlet Hastaneleri Kapasiteleri .................................................. 88 Tablo 51 Depolama Sahası 1 Koordinatları ............................................................................ 90 Tablo 52 Depolama sahası 2 Koordinatları ............................................................................. 91 Tablo 53 Regülatör ve Çökeltim Havuzu İnşasında Oluşacak Hafriyat Miktarı ....................... 91 Tablo 54 İletim Tüneli İnşasında Oluşacak Hafriyat Miktarı .................................................... 92 Tablo 55 Yükleme Havuzu İnşasında Oluşacak Hafriyat Miktarı ............................................. 92 Tablo 56 Cebri Boru İnşasında Oluşacak Hafriyat Miktarı ....................................................... 92 Tablo 57 Santral Binası İnşasında Oluşacak Hafriyat Miktarı ................................................. 92 Tablo 58 Hafriyat Sırasında Ünitelerden Çıkacak Toplam Malzeme Miktarları ........................ 92 Tablo 59 Ulaşım Yolu İnşasında Oluşacak Hafriyat Miktarı .................................................... 93 Tablo 60 İnşaat Aşamasında Tesisteki Ünitelerde Oluşacak Hafriyat Artığı Malzemenin Çalışma Süresine Göre Miktarları ........................................................................................... 93 Tablo 61 Hafriyatın Alımı Sırasında Kullanılacak Başlıca Ekipmanlar ..................................... 94 Tablo 62 Orta Regülatörü Çeşitli Yöntemlere Göre Taşkın Debisi Mukayese Tablosu ............ 96 Tablo 63 Orta Regülatörü Çeşitli Yöntemlere Göre Taşkın Debisi Mukayese Tablosu ............ 96 Tablo 64 Regülatör Alanı Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri ................................... 98 Tablo 65 İletim yapısı Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri ........................................ 98 Tablo 66 Yükleme Havuzu Alanı Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri ....................... 99 Tablo 67 Cebri Boru Alanı Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri ................................. 99 Tablo 68 Santral Binası Alanı Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri ............................ 99 Tablo 69 Ulaşım Yolları Alanı Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri .......................... 100 Tablo 70 Proje Alanında Oluşacak Toz Emisyon Değerleri ................................................... 100 Tablo 71 Tüpraş-404 Dizel Yakıtının Genel Özellikleri .......................................................... 103 Tablo 72 Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri(kg/t) ................................ 104 Tablo 73 Kirletici Tahmin Değerleri ....................................................................................... 104 Tablo 74 Tipik Evsel Nitelikli Atık Su Kirleticileri ve Ortalama Konsantrasyonları .................. 106 Tablo 75 Evsel Nitelikli Atık Su İçerisindeki Kirletici Yükleri .................................................. 106 Tablo 76 Kullanılacak Ekipmanlar ve Ses Gücü Düzeyleri .................................................... 109 Tablo 77 İnşaat Aşamasında Kullanılacak Gürültü Kaynaklarının Ses Basınç Düzeyleri ...... 110 Tablo 78 Mesafeye Bağlı Olarak Hesaplanan Atmosferik Yutuş Değerleri ............................ 111 Tablo 79 Faaliyet Alanında Kullanılacak Her Bir Gürültü Kaynağının Mesafeye Bağlı Net Ses Düzeyleri .............................................................................................................................. 112 Tablo 80 Frekanslara Göre Düzeltme Faktörleri ................................................................... 113 Tablo 81 Faaliyet Alanında Kullanılacak Her Bir Gürültü Kaynağının Mesafeye Bağlı Net Ses Düzeyleri .............................................................................................................................. 114 Tablo 82 Faaliyet Alanında Kullanılacak Tüm Gürültü Kaynaklarının Mesafeye Bağlı Net Ses Düzeyleri .............................................................................................................................. 115 Tablo 83 Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri ................................................ 116 Tablo 84 Orta Regülatörü ve Su Alma Yapının Genel Özellikleri ........................................ 120 Tablo 85 İletim Sistemi Genel Özellikleri .............................................................................. 120 Tablo 86 Yükleme Havuzu Genel Özellikleri ......................................................................... 121 Tablo 87 Cebri Boru Genel Özellikleri ................................................................................... 121 Tablo 88 Santral Binası Genel Özellikleri.............................................................................. 122 Tablo 89 Türbin Genel Özellikleri ......................................................................................... 122 Tablo 90 Generatör Genel Özellikleri .................................................................................... 122 Tablo 91 Ünite Trafosu ve Yardımcı Servis Trafosu Genel Özellikleri ................................... 123 Tablo 92 Evsel Nitelikli Atık Su İçerisindeki Kirletici Yükleri .................................................. 133


NİHAİ ÇED RAPORU

XI

ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1 Proje Alanının Uydu Görüntü Fotoğrafı ......................................................................... 8 Şekil 2 Proje Alanının Yol Haritası ............................................................................................ 9 Şekil 3 İş Akım Şeması ve Açıklaması .................................................................................... 13 Şekil 4 Aylık Ortalama Sıcaklık Değerleri Grafiği .................................................................... 21 Şekil 5 Mevsimlik Ortalama Sıcaklık Değerleri Grafiği ............................................................ 21 Şekil 6 Yıllık Ortalama Sıcaklık Değerleri Grafiği .................................................................... 22 Şekil 7 Aylık Ortalama Toplam Yağış Miktarları ve Günlük En Çok Yağış Miktarları Grafiği ................... 23 Şekil 8 Mevsimlik Ortalama Toplam Yağış Miktarları ve Günlük En Çok Yağış Miktarları Grafiği ............................................................................................................................................... 23 Şekil 9 Yıllık Ortalama Toplam Yağış Miktarı ve Günlük En Çok Yağış Miktarı Grafiği ................ 24 Şekil 10 Aylık Ortalama Bağıl Nem ve En Düşük Bağıl Nem Miktarları Grafiği ....................... 26 Şekil 11 Yıllık Ortalama Bağıl Nem ve En Düşük Bağıl Nem Miktarı Grafiği ........................... 26 Şekil 12 Aylık Sayılı Günler Dağılımı Grafiği ........................................................................... 27 Şekil 13 Yıllık Sayılı Gün Değerleri Grafiği.............................................................................. 28 Şekil 14 Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı ......................................................... 29 Şekil 15 Esme Sayılarına Göre Mevsimlik Rüzgar Diyagramları ............................................. 31 Şekil 16 Esme Hızlarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı .......................................................... 32 Şekil 17 Esme Hızlarına Göre Mevsimlik Rüzgar Diyagramları ............................................... 34 Şekil 18 Aylık Basınç Değerleri Grafiği ................................................................................... 36 Şekil 19 Ortalama Yıllık Basınç Değerleri Grafiği ......................................................................... 36 Şekil 20 Proje alanı stratigrafik kesiti ...................................................................................... 38 Şekil 21 Proje alanı diri fay haritası ........................................................................................ 43 Şekil 22 Proje alanı deprem haritası ....................................................................................... 44 Şekil 23 Artvin ili arazi dağılımı ............................................................................................... 50 Şekil 24 Artvin İli orman varlığı ............................................................................................... 55 Şekil 25 Proje sahası ve orman alanları uydu görüntüsü ........................................................ 60 Şekil 26 Doğu Karadeniz Dağları Önemli Doğa Alanı ............................................................. 64 Şekil 27 Türkiye Fitocoğrafya Bölgeleri (Davis P.H, Harper P.C. and Hege, I.C. (eds.), 1971. Plant Life of South-West Asia. The Botanical Society of Edinburgh) ....................................... 70 Şekil 28 Karadeniz Fitocoğrafya Bölgesinin Vejetasyon Formasyonları .................................. 71 Şekil 29 Artvin ili maden haritası ............................................................................................ 74 Şekil 30 Artvin İli’ne ait 01.02.2010 – 02.02.2011 tarihleri arasında SO2 ve PM10 değerleri grafiği ..................................................................................................................................... 77 Şekil 31 Gürültünün Mesafeye Göre Dağılım Grafiği ............................................................ 116 Şekil 32 Acil Eylem Planı ...................................................................................................... 146


NİHAİ ÇED RAPORU

XII

KISALTMALAR

‰ Binde SAN. Sanayi TİC. Ticaret LTD. Limited ŞTİ. Şirketi AGİ Akım Gözlem İstasyonu Bkz. Bakınız ÇGDYY Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği dBA A-ağırlıklı desibel SKHKKY Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği g Gram HE Hidroelektrik Enerji HES Hidroelektrik Enerji Santrali ha Hektar Hz Hertz kg Kilogram km Kilometre Leq Eşdeğer Gürültü Seviyesi Lp Ses Şiddeti Seviyesi m Metre m2 Metrekare m³ Metreküp mm Milimetre no. Numara ort. Ortalama PM Partikül Madde s Saniye T.C. Türkiye Cumhuriyeti vb. ve benzeri


NİHAİ ÇED RAPORU

1

Projenin Teknik Olmayan Özeti (Teknik bilgi içermeyecek ve iki sayfayı geçmeyecek şekilde düzenlenecektir.)

BALSU ELEKTRİK ÜRETİMİ ve TİC. A.Ş. tarafından Doğu Karadeniz Bölgesi, Artvin ili, Arhavi ilçesi Kapistre Deresi’nin kolu olan Ballı Dere (Arhavi Deresi) üzerinde, 15,84 MWm (15,36 MWe) kurulu güce sahip “Orta Regülatörü ve HES” projesi kurulup işletilmesi planlanmaktadır.

Orta Regülatörü ve HES Proje alanı, Doğu Karadeniz Bölgesi’nde, Artvin ili, Arhavi ilçesi sınırları içerisinde, Kapistre Deresi’nin kolu olan Ballı Dere (Arhavi Deresi) üzerinde yer almaktadır.

Orta Regülatörüve HES tesislerine ulaşmak için Orta Regülatörü ve HES tesislerine ulaşmak için öncelikle Rize-Arhavi-Kemalpaşa sahil karayolu (D010) kullanılacaktır. Tesis yerine ulaşmak amacı ile ulaşım yolu yapılacaktır. Regülatör yerine ulaşım mevcut Arhavi-Yusufeli yayla yolundan yaklaşık 10 km uzunluğunda ve 5 m genişliğinde yapılacak bir yol ile sağlanacaktır. Santral yerine ulaşım ise mevcut Arhavi-Yusufeli yayla yolundan yaklaşık 5,5 km uzunluğunda ve 6 m genişliğinde yapılacak bir yol ile sağlanacaktır.

Orta hidroelektrik santralinin tek amacı enerji üretimidir. Orta regülatörü ile çevrilen Ballı Dere suları, iletim tüneli vasıtası ile santral binasına ulaştırılacak ve burada türbinlenerek enerji üretimi yapılacaktır.

Orta Regülatörü ve HES projesinin inşaat süresi 2 yıl, ekonomik ömrü 50 yıl

öngörülmüştür. Projenin inşaat aşamasında 48 personelin, işletme aşamasında 10 personelin çalıştırılması planlanmaktadır.

Proje alanının tamamı orman arazileri içerisindedir. Proje kapsamında orman arazisi

niteliğini taşıyan sahalar için 6831 sayılı Orman Kanunu’ nun 17/3. maddesi gereğince gerekli izinler alınacaktır.

Orta HES projesinin enerji tesisleri daha ziyade kamuya ait arazi içerisinde yer

almaktadır. Mülk arazileri için mahallinde yapılan çalışmalarda bulunan değerler, hesaplamalarda kullanılmıştır. Sözü geçen arazi bedelleri ödenerek kamulaştırma yapılacaktır.

Proje sahası olarak kullanılacak alanların kamulaştırma işlemleri; 2942 Sayılı

Kamulaştırma Kanunu ile bu Kanunda çeşitli değişiklikler yapan ve 5 Mayıs 2001 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4650 sayılı Kamulaştırma Kanununa göre gerçekleştirilecektir.

Proje enerji amaçlı bir projedir. Ballı Dere suları herhangi bir kimyasal ya da fiziksel değişime uğramadan aynı miktar ve kalitesinde tekrar Ballı Dere’ ye verilecektir.

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından 10 Mart 1995 tarih ve 22223 sayılı

Resmi gazete yayımlanan Su Ürünleri Yönetmeliğinin 8. maddesine göre, doğal göl, baraj gölü, gölet ve akarsu gibi su ürünleri istihsal yerlerinden sulama ve diğer amaçlarla yararlanmak için kullanılan her türlü kanal ve arkların başlangıç kısımlarına uygun bir ızgara veya kafes konulması, uygun balık geçitleri, asansörleri veya balık perdeleri yapılmasının zorunlu olduğu belirtilmektedir. Ayrıca dere yatağındaki balıkların yaşam alanlarının korunması amacıyla dere yatağına sürekli olarak belirtilen miktarlarda can suyu bırakılacaktır. inşaat


NİHAİ ÇED RAPORU

2

aşamasında ve daha sonrasında oluşacak katı atıklar, evsel nitelikli katı ve sıvı atıklar kesinlikle dere yatağına verilmeyecektir.

İnşaat aşamasında oluşacak olan atıksular; inşa edilecek sızdırmasız fosseptik

çukurunda toplanacak ve yapılacak protokol ile ücreti mukabil vidanjörle çektirilerek Arhavi Belediyesi tarafından bertaraf edilecektir.

Proje kapsamında; inşaat aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıklarla ilgili 14.03.1991 Tarih ve 20814 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”ne uyulacaktır. “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”nin 8.Maddesine uygun olarak bu atıklar, çevreye zarar vermeden bertarafını ve değerlendirilmesini kolaylaştırmak, çevre kirliliğini önlemek ve ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak biriktirilecek ve gerekli tedbirler alınacaktır. “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”nin katı atıkların toplanması ve taşınması ile ilgili dördüncü bölümü 18. Maddesi’nde belirtilen esaslara uyularak katı atıklar çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmeyecek, ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek toplanacaktır. “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”nin 20. Maddesine uygun olarak, görünüş, koku, toz, sızdırma ve benzeri faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı araçlarla Arhavi Belediyesi tarafından bertaraf edilecektir.

Proje kapsamında işletme aşamasında türbinler, jeneratörlerin çalışmasından kaynaklı

gürültü oluşacaktır. Ancak söz konusu ekipmanlar HES binası içerisinde kapalı ortamda ve bina ses yalıtımlı olduğundan çevresel gürültü oluşmayacaktır.


NİHAİ ÇED RAPORU

3

Bölüm I: Projenin Tanımı ve Amacı (Proje konusu faaliyetin tanımı, ömrü, hizmet amaçları, pazar veya hizmat alanları ve bu alan içerisinde ekonomik ve sosyal yönden ülke, bölge ve/veya il ölçeinde önem ve gereklilikleri)

BALSU ELEKTRİK ÜRETİMİ ve TİC. A.Ş. tarafından Doğu Karadeniz Bölgesi, Artvin ili, Arhavi ilçesi Kapistre Deresi’nin kolu olan Ballı Dere (Arhavi Deresi) üzerinde, 15,84 MWm (15,36 MWe) kurulu güce sahip “Orta Regülatörü ve HES” projesi kurulup işletilmesi planlanmaktadır. Projeye ilişkin yer bulduru haritası Ek-1’de ve proje ünitelerinin yer aldığı 1/25.000 ölçekli topografik harita Ek-3’ de verilmektedir.

Söz konusu proje; 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı (değişiklik; 30.06.2011 tarih ve 27980 sayı) Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirilmesi Yönetmeliği’nin, EK-II-Seçme Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesine tabidir. Ancak 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı (değişiklik; 30.06.2011 tarih ve 27980 sayı) Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirilmesi Yönetmeliği’nin ‘’MADDE 24 – b) Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğine tabi olmayan veya Seçme Eleme Kriterlerine tabi projelere kredi almak ve benzeri finansal nedenlerle proje sahibinin talebi üzerine Bakanlığın uygun gördüğü projeler’’ kapsamında ÇED Yönetmeliğinin 10. Maddesine istinaden ÇED Raporu Özel Formatı doğrultusunda hazırlanmıştır. ÇED Raporu Özel Formatı ekte verilmektedir (Bkz.Ek-2).

Proje alanı Artvin-F46 c1 ve Artvin-F46 c2 no.lu paftalarda yer alır. Orta Regülatörü ve HES tesislerine ulaşmak için öncelikle Rize-Arhavi-Kemalpaşa sahil karayolu (D010) kullanılacaktır. Tesis yerine ulaşmak amacı ile ulaşım yolu yapılacaktır. Regülatör yerine ulaşım mevcut Arhavi-Yusufeli yayla yolundan yaklaşık 10 km uzunluğunda ve 5 m genişliğinde yapılacak bir yol ile sağlanacaktır. Santral yerine ulaşım ise mevcut Arhavi-Yusufeli yayla yolundan yaklaşık 5,5 km uzunluğunda ve 6 m genişliğinde yapılacak bir yol ile sağlanacaktır.

Proje kapsamında; Orta Regülatör tipi, dolu gövde tipi su alma yapısına sahip, serbest

akışlıdır. Regülatör kret kotu 1650 m, regülatör aksında talveg kotu 1647 m’ dir. Regülatör çevre düzenleme kotu ise 100 yıllık taşkın debisini, regülatör dolusavağında güvenli ve hava payı kalmadan geçirecek şekilde 1651.50 m olarak belirlenmiştir. Talveg kotuna yerleştirilen çakıl geçidi 1x(1x1m) genişliğinde kapakla ile donatılmıştır. 19 m boyundaki çökeltim havuzu 0.01 eğimle su alma yapısına bağlanacak ve çökelen malzemeler 80 cm çapında tahliye borusu ile deşarj edilecektir. Çökeltim havuzu 6 m genişliğindedir. Orta Regülatörü vasıtasıyla çevrilerek su alma yapısı ile alınan nehir suları, Orta HES tesislerinde enerji üretimini sağlayabilmek amacı ile teşkil edilecek olan iletim tüneline alınacaktır. İletim Hattı; serbest akışlı modifiye atnalı, D= 3 m çapında, toplamda 4699 m uzunluğunda tünel olacaktır. Orta yükleme havuzu su kotu 1647,06 m olarak hesap edilmiş, taban kotu ise 1643,79 m olarak belirlenmiştir. Yükleme havuzu yanında bulunan bir yan savakla alınacak sular bir kanal ile güvenli bir şekilde deşarj edilecektir. Yükleme havuzu ölçüleri 15mx25m olarak belirlenmiştir. Vana odasından sonra, 1355 m uzunluğunda ve 0,80 m iç çapında cebri boru bulunmaktadır. 15,84 MWm (15,36 MWe) kurulu güce sahip yılda toplam 55,24 GWh enerji üretmesi planlanan bir tesis önerilmektedir.


NİHAİ ÇED RAPORU

4

Proje sahası Artvin İli, Arhavi ilçesi güneybatısında Çamlık Yaylası ile Taşlık Yaylası arasında kalan yöreyi içermektedir. Orta Regülatörü ise Çamlık Yaylası’ nın yaklaşık 1 km kuzeybatısında Ballı Dere üzerinde inşa edilecektir. Çökeltim Havuzu ve su alma yapısı regülatör sağ sahilinde yer alacaktır. Rize-Arhavi-Kemalpaşa sahil karayolu (D010) kullanılacaktır. Tesis yerine ulaşmak amacı ile ulaşım yolu yapılacaktır. Regülatör yerine ulaşım mevcut Arhavi-Yusufeli yayla yolundan yaklaşık 10 km uzunluğunda ve 5 m genişliğinde yapılacak bir yol ile sağlanacaktır. Santral yerine ulaşım ise mevcut Arhavi-Yusufeli yayla yolundan yaklaşık 5,5 km uzunluğunda ve 6 m genişliğinde yapılacak bir yol ile sağlanacaktır. Proje sahası ve yakın yerleşim birimlerini gösterir 1/25.000 Ölçekli topografik harita Ek-3’ de verilmektedir.

Orta Regülatörü ve HES Projesinin bulunduğu Kapistre Deresi’nin kolu olan Ballı Dere (Arhavi Deresi) üzerinde DSİ 22-89 Ballı Deresi-Küçükköy AGİ bulunmaktadır.

Yapımı planlanan faaliyetle Ballı Dere üzerinde inşa edilecek 1650 m kret kotuna sahip ve talvegden yüksekliği 3 m olan Orta Regülatörü yardımıyla alınan sular, toplam 4699 m uzunluğundaki iletim tüneli vasıtasıyla akımın dengelenmesi için yükleme havuzuna iletilecek; buradan da 1355 m uzunluğunda ve 0,80 m çapında cebri boru yardımıyla, 1000 m kuyruksuyu kotunda yer alan HES’ e iletilecektir. Suyun potansiyel enerjisini mekanik enerjiye çeviren türbinler generatörleri çevirecek ve generatörlerde bu mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çevirecek olup, 15,84 MWm (15,36 MWe) Kurulu gücündeki santralde türbinlenen sular, Ballı Dere’ ye tekrardan bırakılacaktır.

Orta Regülatörü ve HES Projesi kapsamında; projenin nehir tipi santral olması ve enerji üretiminde kullanılacak suların Regülatörle çevrilecek olması nedeniyle, bir depolama söz konusu değildir ve dolayısıyla bir rezervuar işletme politikası ile optimizasyon çalışması uygulanmamıştır.

Orta Regülatörü, Ballı Deresi üzerinde olup, yağış alanı 23.12 km2' dir. Tesis yerine en

yakın konumdaki ve en iyi karakterize edebilecek akım gözlem istasyonu, Ballıı Deresi üzerindeki DSİ 22-89 Ballı Deresi-Küçükköy AGİ’dir. Yağış alanı 66.37 km2 olan DSİ 22-89 nolu Ballı Deresi-Küçükköy AGİ ile akım ölçümü 1984-1988, 1992-1996 ve 1998-2003 yılları arasında yapılmıştır. Ayrıca 1984 hidrolojik yılı ölçümleri de Mayıs ayından itibaren başlamaktadır. Orta Regülatörü 10 yıllık aylık ortalama akım değerleri aşağıdaki tabloda sunulmuştur.


NİHAİ ÇED RAPORU

5

Tablo 1 Orta Regülatörü Aylık Akım Değerleri (m3/s)

Su Yılı Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Hazir. Tem. Ağus. Eylül Ort.

2000 1,54 2,06 0,83 0,52 0,71 0,96 3,57 2,97 3,03 1,21 1,01 1,16 1,63

2001 1,29 0,39 0,33 0,25 0,28 0,64 1,27 1,70 1,96 0,70 0,85 0,86 0,88

2002 1,50 2,51 0,86 0,35 0,59 1,01 1,85 2,80 4,84 2,06 0,73 1,26 1,70

2003 2,17 1,18 0,51 0,70 0,48 0,50 2,61 2,55 1,27 0,66 0,75 1,64 1,25

2004 1,62 1,82 0,80 0,43 0,76 1,36 2,11 2,80 3,04 1,18 0,49 1,02 1,45

2005 1,13 0,83 0,79 0,54 0,67 1,25 3,16 3,22 2,39 1,24 1,73 1,03 1,50

2006 2,86 1,62 0,75 0,64 0,75 1,07 2,20 2,50 1,71 1,64 0,64 0,75 1,43

2007 0,90 1,33 0,46 0,47 0,49 0,52 0,68 4,64 2,41 1,05 0,80 1,17 1,24

2008 0,74 1,77 1,10 0,32 0,29 0,83 1,33 1,61 2,00 1,36 0,69 1,25 1,11

2009 1,78 0,61 0,37 0,68 0,69 0,90 1,28 2,17 1,60 1,46 1,47 1,90 1,24

Ort. 1,55 1,41 0,68 0,49 0,57 0,90 2,01 2,70 2,43 1,26 0,92 1,20 1,34

Orta Regülatörü Ballı Dere üzerinde 1647 m talveg kotunda inşa edilecektir. Yıllık

ortalama doğal debi 1,44 m3/s dir. Su çevirme konduvi eğimi 0.0008 olarak hesaplanmıştır. Orta Regülatör tipi, dolu gövde tipidir. Regülatör eşik kotu 1650 m, kret uzunluğu 10 m, regülatör aksında talveg kotu 1647 m’ dir. Regülatör çevre düzenleme kotu ise 100 yıllık taşkın debisini, regülatörden güvenli ve 0.35 m hava payı kalarak geçirecek şekilde 1651.50 m olarak belirlenmiştir. Dolusavak ve su alma yapısı arasına çakıl geçidi yerleştirilmiştir. Çakıl geçidi kapağı 1.0x1.0 m olarak belirlenmiş ve tabanı talveg kotunda olacak şekilde yerleştirilmiştir. 19 m boyundaki çökeltim havuzu 0,01 eğimle su alma yapısına bağlanacak ve çökelen malzemeler 80 cm çapında boru ile deşarj edilecektir. Çökeltim havuzu 6 m genişliğindedir. Çökeltim havuzunu takiben, 4699 m boyundaki “İletim tüneli” girişine ulaşılmaktadır. Orta Regülatörü vasıtasıyla çevrilerek su alma yapısı ile alınan nehir suları, Orta HES tesislerinde enerji üretimini sağlayabilmek amacı ile teşkil edilecek olan iletim tesislerine alınacaktır. İletim tüneli eğimi 0.0008’ dir ve yapılacak tünel içinde su hızı 1,24 m/sn çapı 3 m olarak seçilmiştir. Orta yükleme havuzunda su kotu 1647,06 m olarak hesap edilmiş, taban kotu ise 1643,79 m olarak belirlenmiştir. Yükleme havuzu genişliği 15.0 m ve uzunluğu ise 25.00 m’dir. Yükleme havuzu yanında bulunan bir yan savakla alınacak sular bir kanal ile güvenli bir şekilde deşarj edilecektir. Yükleme havuzundan sonra, 1355 m uzunluğunda ve 0,80 m iç çapında cebri boru bulunmaktadır.

Orta hidroelektrik santralinin tek amacı enerji üretimidir. Orta regülatörü ile çevrilen Ballı Dere suları, iletim tüneli vasıtası ile santral binasına ulaştırılacak ve burada türbinlenerek enerji üretimi yapılacaktır. HES tesisi 1000 m kuyruksuyu kotunda teşkil edilecektir.

Tesisin işletmeye geçmesi ile 15,84 MWm (15,36 MWe) Kurulu gücü kapasitesi ile 7,42 GWh firm ve 47,81 GWh sekonder olmak üzere toplam 55,24 GWh enerji üretilecektir. Proje debisi 3,10 m3/s, net düşü 632,60 m olarak inşa edilecek santral binası, 2 adet Pelton türbin ile donatılacaktır. Ayrıca 2 adet senkron generatörlerden 10,5 kV gerilim seviyesinde üretilen enerji ünite transformatörleri yardımıyla 34,5 kV gerilim seviyesi yükselmektedir. Şalt donanımlarına aktarılan enerji ulusal şebekeye aktarılacaktır.

Orta HES’ te senkron generatörlerinden 2 generatörden 10.5 kv gerilim seviyelerinde

üretilen enerji, ünite transformatörleri yardımı ile 34.5 kv seviyesine yükseltildikten sonra 34.5 kv açık tip şalt sahsına aktarılmakta, buradan da 16 km 34.5 kv eneri nakil hattı ile TEİAŞ tarafından gösterilecek ve Arhavi trafo merkezi olarak tahmin edilen noktaya bağlanarak ulusal şebekeye aktarılmaktadır.


NİHAİ ÇED RAPORU

6

Proje kapsamında inşaat aşaması yaklaşık 2 yıl kadar sürecek olup, projenin ekonomik ömrü 50 yıl olarak ön görülmüştür.

Orta Regülatörü ve HES projesi kapsamında inşaat aşamasında 48 personel, işletme aşamasında 10 personel çalışacaktır. Personelin sosyal ihtiyaçlarının karşılanması amacı şantiye kurulacaktır.

Projenin inşaat ve işletme aşamasında çalışacak personelin içme suyu ihtiyacı, piyasada satılan izinli ve ruhsatlı damacanalar ile sağlanacaktır. Proje kapsamında 31.12.2004 tarih ve 25687 (13.02.2008 tarih ve 26786 sayı ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayı ve 25.03.2012-28244 ile değişik) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine riayet edilecektir.

Ülkemizin petrol kaynakları yönünden yetersiz olması, buna karşılık yüzeysel su

kaynakları yönünden zengin olması, enerji politikasının hidroelektrik santrallere (HES) doğru kaymasını zorunlu hale getirmiştir. HES’ ler işletim maliyetlerinin düşük olması ve çevreye çok önemli zarar verici etkileri bulunmaması nedeniyle tüm dünyada tercih edilen başlıca enerji kaynaklarındandır.

Hidroelektrik santrallerin üretimi, yağış koşullarına bağlı olduğundan her yıl toplam üretim içindeki payı değişim göstermekle birlikte, Türkiye’de elektrik enerjisinin yaklaşık %20 - 30’u sudan üretilmektedir.

Ülkelerin enerji ihtiyacı; nüfus, sosyal ve ekonomik gelişme düzeyi, sanayileşme,

kentleşme, teknolojik gelişme gibi birçok sosyo-ekonomik faktöre bağlı olarak, şekillenmektedir. Sosyo-ekonomik kalkınmanın en önemli girdilerinden biri olan elektrik enerjisinin zamanında, kalıcı ve yeterli miktarda, ekonomik şartlar ve çevreye olan etkileri de dikkate alınarak temini büyük önem taşımaktadır. 2009 yılı verilerine göre; Türkiye’nin toplam kurulu gücü 44.758 MW olup, bunun 29.416,3 MW’ını termik santraller, 15.341,7 MW’ını hidroelektrik+rüzgar santralleri oluşturmaktadır.1

Türkiye 433 milyar kWh brüt teorik hidroelektrik potansiyeli ile dünya hidroelektrik

potansiyeli içinde %1 paya sahiptir. 129,9 milyar kWh ekonomik olarak yapılabilir potansiyeli ile Avrupa ekonomik potansiyeli içinde yaklaşık %15 hidroelektrik potansiyeline sahip bulunmaktadır.

Hidroelektrik enerji hızla akan suyun enerjisiyle döndürülen elektrik jeneratörlerinden

elde edilen elektriktir. Hidroelektrik enerji santralleri içme, kullanma ya da sanayi suyu sağlamak amacıyla ırmakların önü kesilerek oluşturulan baraj göllerinde kurulmaktadır. Hidroelektrik santralin ana bölümleri cebri borular, hidrolik türbinler, jeneratörler, transformatörler ile su akışını ve elektrik enerjisi dağıtımını denetleyen yardımcı donanımlardır. Cebri borular suyu aşağıya doğru türbinlere ileten büyük borular ya da tünellerdir. Türbinler, akan suyun hidrolik enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren makinelerdir. Transformatörler üreteçlerden elde edilen alternatif gerilimi uzak mesafelere iletmek üzere çok yüksek gerilim değerlerine yükseltmekte kullanılır. 2

1 Elektrik Üretim A.Ş. 2010 Yılı Yıllık Raporu 2 Karadeniz Bölgesinin Hidroenerji Potansiyelinin Değerlendirilmesi-Yıldız Teknik üniversitesi-İstanbul


NİHAİ ÇED RAPORU

7

Günümüzde artan nüfus ve gelişen teknoloji ile birlikte, günlük hayatın devamlılığını sağlamak için gerek duyulan enerji ihtiyacı hızla artmaktadır. Ancak; tükenen yakıtlar dünyamızı enerji dar boğazına sürüklerken, enerji kaynaklarının çevre üzerinde oluşturduğu olumsuz etkiler, bu tür kaynaklardan mümkün mertebede uzak durulmasına neden olmaktadır. Hidrolik enerji dünya üzerinde yenilenebilir enerji türlerinin en yaygını olmakla beraber, çevre üzerinde oluşturduğu olumlu etkilerde göz ardı edilmemelidir. Ülkemizde gerek iklim, gerekse coğrafi konum bakımından Karadeniz bölgesi büyük bir hidrolik potansiyele sahiptir.

Nehir tipi santraller, kuruluş ve işletme giderleri düşük, çevresel etkileri sınırlı, az bir

zaman zarfında inşa edilebilen, büyük ölçüde yerli ve ekonomik geri dönüşümü kısa süren tesislerdir. Özellikle depolamalı santrallerde baraj gölünün inşasında karşılaşılan güçlüklerin pek çoğuna bunlarda rastlanmaz. Diğer yandan ülke yüzeyine dağılmış çok sayı da küçük santralin, kırsal kalkınma ve istihdam bağlamında birkaç büyük santralden çok daha işlevsel olacağı açıktır. Nehir tipi santraller aynı zamanda kâr marjı yüksek tesislerdir. 3

Projenin inşaat aşamasında 48 kişinin çalışması planlanmaktadır. İnşaat aşamasında çalışacak personelin yakın yerleşim yerlerindeki yöre halkından karşılanması düşünülmektedir. Sonuç olarak proje kapsamında gerek inşaat aşamasında çalışacak mühendis, teknisyen ve makine operatörleri gibi teknik personel ve vasıfsız işçiler bölgeden temin edilmeye özen gösterileceğinden; bölge için önemli bir istihdam imkanı sağlanmış olacaktır.

Gerçekleştirilmesi planlanan proje ile elde edilecek enerji ulusal şebekeye verilecek olup bölgenin enerji talebinin karşılanmasına katkı sağlayacak kamu yararı taşıyan bir projedir. Söz konusu faaliyet ekonomik bakımından geri kalmış yöreler için düşünülen yeni teşvik tedbirleri ile bölgede sanayileşmenin artırılması ister istemez bölgedeki Hidroelektrik enerji potansiyellerinin de değerlendirilmesini gerekli kılacaktır.

3 Nehir Tipi Santrallerin Türkiye’nin Hidroelektrik Üretimindeki Yeri, Atatürk Üniversitesi Erzincan Eğitim Fakültesi


NİHAİ ÇED RAPORU

8

Bölüm II: Proje İçin Seçilen Yerin Konumu

II.1. Projenin yeri (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan projenin yerinin, lejant ve plan notlarının da yer aldığı onanlı Çevre Düzeni Planı ve İmar Planları üzerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi),

Proje konusu faaliyet; BALSU ELEKTRİK ÜRETİMİ ve TİC. A.Ş. tarafından Artvin İli,

Arhavi İlçesi yakınlarında, Ballı Dere üzerinde enerji üretimi amaçlı tesis edilecek ve işletilecek olan Orta Regülatörü ve HES Projesi işini kapsamaktadır. Proje sahası Artvin-F46 c1 ve Artvin-F46 c2 paftalarında yer almaktadır. Faaliyet alanının ülke ve bölge içindeki konumunu gösterir yer bulduru haritası Ek-1’de verilmektedir.

Yapımı planlanan faaliyetle; talvegden yüksekliği 3 m olan dolu gövdeli bir Regülatör, 6

m genişliğinde ve 19 m uzunluğunda çökeltim havuzu, 4699 m uzunluğunda ve 3,10 m3/s kapasiteli iletim tüneli, 25 m uzunluğunda yükleme havuzu, 0,80 m çapında ve 1355 m uzunluğunda bir cebri boru, 632,60 m net düşülü 15,84 MWm (15,36 MWe) kurulu güce sahip yılda toplam 55,24 GWh enerji üretmesi planlanan bir tesis önerilmektedir.

Proje sahası Arhavi ilçesi güneybatısında Çamlık Yaylası ile Taşlık Yaylası arasında

kalan yöreyi içermektedir. Orta Regülatörü ise Çamlık Yaylası’ nın yaklaşık 1 km kuzeybatısında Ballı Dere üzerinde inşa edilecektir. Çökeltim Havuzu ve su alma yapısı regülatör sağ sahilinde yer alacaktır.

Proje alanının işaretlendiği uydu görüntü fotoğrafı ve yol haritası aşağıdaki şekillerde

verilmiştir.

Şekil 1 Proje Alanının Uydu Görüntü Fotoğrafı


NİHAİ ÇED RAPORU

9

Şekil 2 Proje Alanının Yol Haritası

Proje alanına ait 1/100.000 ölçekli Arazi Varlığı Haritası Ek-7’ de, 1/25.000 Ölçekli Meşçere Haritası Ek-9’ da verilmektedir.

Proje alanının bulunduğu bölgeye ilişkin Onaylı Ordu-Trabzon-Rize-Giresun-Gümüşhane-Artvin Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı, Lejandı ve Plan Hükmü Ek-20’ de verilmiştir. Ek-20’ de verilen Onaylı Çevre Düzeni Planı’na göre Orta Regülatörü, iletim hattı, cebri boru, yükleme havuzu ve HES orman alanı içerisinde kalmaktadır.

Faaliyet alanı içerisinde işyeri, ofis, sosyal ve idari bina gibi temelli yapıların yapılması düşünülmesi halinde bu alanlar için, 19.08.2008 Tarih ve 10337 Sayılı Afet İşleri Genel Müdürlüğünün genelgesinde belirtilen kıstaslara göre plana esas jeolojik-jeotektonik ve mikro bölgeleme raporu hazırlatılarak ilgili makama onaylatılacaktır.

Ayrıca HES projesi kapsamında inşaata başlamak için 3194 sayılı İmar Kanununa göre

Belediye sınırları ve mücavir alanlar dışındaki yerlerde İmar Planları İl Özel İdaresi’ ne sunularak onaylatılacaktır.

Proje Alanı


NİHAİ ÇED RAPORU

10

II.2. Proje kapsamındaki ünitelerin konumu (Regülatör, regülatör, gövde ve savak tesisleri (dolu savak-dipsavak), çakıl geçidi/kum tutucular, iletim tünel ve kanalları, yükleme/dengeleme havuzu, hidroelektrik santral ünitesi ile ilgili bina ve tesisler, teknik altyapı üniteleri, idari ve sosyal üniteler, varsa diğer üniteler, bunlar için belirlenen kapalı ve açık alan büyüklükleri, bu ünitelerin proje alanı içindeki konumlarının vaziyet planı veya kroki üzerinde gösterimi, diğer tekniklerle temsili resim veya maket benzeri gösterimler, proje kapsamında yer alan geçici ve nihai depolama alanlarının, inşa edilecek Regülatör sahası içinde gerçekleştirilecek olan inşaat alanının ve Maden Kanunu’ na göre açılacak olan taş, kum, çakıl vb. ocak alanlarının 1/25000, 1/5000 ve/veya 1/1000’ lik haritalar üzerinde gösterimi),

Söz konusu proje; talvegden yüksekliği 3 m olan dolu gövdeli, bir regülatör, 6 m

genişliğinde ve 19 m uzunluğunda çökeltim havuzu, 4699 m uzunluğunda ve 3,10 m3/s kapasiteli iletim tüneli, 25 m uzunluğunda yükleme havuzu, 0,80 m çapında ve 1355 m uzunluğunda bir cebri boru, 632,60 m net düşülü 15,84 MWm (15,36 MWe) kurulu güce sahip, HES ünitelerinin tesis edilmesi ve işletilmesi planlanmaktadır. Proje kapsamındaki ünitelerin yerlerini ve yakın yerleşim birimlerini gösterir 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita Ek-3’ de verilmektedir.

Regülatör yerleşim planı, Orta Regülatörü ve HES projesi elektriki tek hat şeması,

santral kesitleri, santral planı, yükleme havuzu kesitleri ve planı, su alma yapısı, cebri boru plan ve boykesiti, iletim güzergah planı ve boykesiti, regülatör kesitleri ve planı Ek-10’ da verilmektedir.

Proje kapsamında tesis edilecek Orta Regülatörü; Arhavi ilçesinde, Kapistre Deresi’ nin

kolu olan Ballı Dere (Arhavi Deresi) üzerinde konuşlandırılacak olup, regülatör, Arhavi İlçesi’ ne yaklaşık 7,5 km, HES ise Arhavi İlçesi’ ne yaklaşık 4,5 km mesafededir. Proje alanı çevresinde yerleşim yeri bulunmamakla birlikte Orta Regülatörüne en yakın Çamlık Yaylası bulunmaktadır. Çamlık Yaylası, regülatör yerinin yaklaşık 1 km güney doğusundadır. Regülatör kret kotu; 1650 m olup, regülatör rezervuarından su almak amacı ile enerji iletim hattı girişinde bir su alma yapısı inşa edilecektir. Su alma yapısı ve çökeltim havuzu regülatör sağ sahilinde yer alacaktır. Su alma yapısından sonra HES tesisine suyun iletilmesini temin edecek olan 4699 m boyundaki enerji iletim tüneli tesis edilecektir.

Cebri boru girişinden önce, enerji iletim hattı (iletim tüneli) çıkışında bir yükleme havuzu teşkil edilecektir. Yükleme havuzu enerji iletim hattının sonunda, Ballı Dere’ nin sağ sahilinde tesis edilecektir. Yükleme havuzundan sonra cebri boru yardımı ile alınan sular santraldeki türbinlere iletilecektir.

Yükleme havuzundan sonra, enerji üretiminin yapılacağı HES tesislerine suyu aktaracak olan 0,80 m iç çapında cebri boru yer almaktadır. Orta HES tesisleri cebri boru uzunluğu 1355 m’ dir. HES santral binası ise Ballı Dere’ nin sağ sahilinde, 1000 m kuyruksuyu kotunda inşa edilecek olup, HES yerine yakın yerleşim yeri bulunmamaktadır. İdari bina ve sosyal tesislerin yapımında hazır beton malzeme kullanılacaktır. Regülatör gövdesi için yapılacak dolgu çalışmalarında kullanılacak dolgu malzemesi için herhangi bir malzeme ocağı ve beton santrali kurulması söz konusu olmayacaktır. Kullanılacak malzemenin tamamı bölgede yer alan ruhsatlı ocaklardan karşılanacaktır. Santral binası ve diğer tesislerin inşaatında ise hazır beton kullanılacaktır.


NİHAİ ÇED RAPORU

11

Bölüm III : Projenin Ekonomik ve Sosyal Boyutları III.1. Proje gerçekleşmesi ile ilgili yatırım programı ve finans kaynakları,

Projenin gerçekleşmesi ile ilgili gerekli olan finans kaynakları faaliyet sahibinin öz

kaynakları ile yurt içinden kredi sağlanmak koşulu ile karşılanacaktır.

Proje kapsamında inşa edilecek olan yapıların inşaat maliyetleri aşağıda verilmektedir.

Tesisin toplam yatırım bedeli 26.700.872 YTL’dır.

Tablo 2 Orta Regülatörü ve HES Yatırım Bedeli ve Yıllara Göre Dağılımı (Faiz Oranı %9,5) TL

Kaynak: Orta Regülatörü ve HES Fizibilite Raporu (2008)


NİHAİ ÇED RAPORU

12

ORTA REGÜLATÖRÜ VE HES TESİSLERİ TOPLAM KEŞİF BEDELİ (1$ = 1,3777 TL.) (TL) (US $) 1 ORTA REGÜLATÖRÜ 180.844 131.264 2 ORTA İLETİM HATTI 7.499.599 5.443.564 3 YÜKLEME HAVUZU 172.705 125.357 4 CEBRİ BORU 3.918.440 2.844.189 5 SANTRAL BİNASI 1.707.463 1.239.357

6 SANTRAL, ŞALT SAHASI İNŞAATI VE HIDROMEKANIK E/M DONANIM

5.455.692 3.960.000

7 ENERJİ NAKİL HATTI 771.512 560.000 8 DAİMİ SİTE 109.114 79.200 9 ULAŞIM YOLLARI 551.080 400.000

İNŞAAT İŞLERİ GENEL TOPLAMI 20.636.673 14.979.076

Orta Regülatörü ve HES Projesinin inşaat döneminin yaklaşık 2 yıl sürmesi

planlanmaktadır.

Proje kapsamında; dolu gövde tipi su alma yapısına sahip bir Regülatör, Çökeltim Havuzu, 3 m çapında İletim Tüneli, Yükleme Havuzu, Cebri boru, 632,60 m net düşülü 15,84 MWm (15,36 MWe) kurulu güce sahip yılda toplam 55,24 GWh enerji üretmesi planlanan bir tesis önerilmektedir.

Orta Regülatörü ve HES projesinin gerçekleştirilmesine ilişkin iş akım şeması Şekil 1’de verilmektedir. Projenin gerçekleşmesi ile ilgili zamanlama tablosu tablo 4’ de verilmiştir.

III.2. Projenin gerçekleşmesi ile ilgili iş akım şeması veya zamanlama tablosu,


NİHAİ ÇED RAPORU

13

Şekil 3 İş Akım Şeması ve Açıklaması

Tablo 3 Orta Regülatörü ve HES Zamanlama Tablosu

ZAMANLAMA TABLOSU 1. YIL 2. YIL 1. ALTI AY 2. ALTI AY 3. ALTI AY 4. ALTI AY

Regülatör Orta İletim Tüneli Yükleme Havuzu Cebri Boru Santral Binası ve KuyrukSuyu Kanalı

Ulaşım Yolları Daimi Site Hidromekanik Teçhizat Enerji Nakil Hattı

Regülatör ile Suyun Alınması

Suyun İletim Tüneline Aktarılması Gerekli Can Suyunun Ballı

Dere’ ye Bırakılması

İletim Tünelindeki Suyun Yükleme Havuzuna Aktarılması

Yükleme Havuzundaki Suyun Düşü ile Santrale Verilmesi

Santralde Türbinler ile Elektrik Üretimi

Elektriğin Ulusal Şebekeye Bağlanması


NİHAİ ÇED RAPORU

14

III.3. Projenin fayda-maliyet analizi

Fayda/maliyet oranı (F/M) oranı, bir projenin ekonomik olarak uygulanabilir olup olmadığının bir göstergesidir. Bu oranın birden büyük olması projenin yararlı olduğunu göstermektedir. F/M oranının hesaplanması projenin bugünkü, gelecekteki veya yıllık değeri esas alınarak yapılmaktadır.

Tablo 4 Yıllık Faydanın Yıllık Gidere Oranı (1$ = 1,3777 TL.)

KURULU GÜÇ(MWm) 15,84 Yıllık Firm Enerji Faydası 0.06 x 7 420 000 = 445.320 $ / 613.517 TL. Yıllık Sec. Enerji faydası 0.033 x 47 810 000 = 1.577.829 $ / 2.173.775 TL. Yıllık Faydalar Toplamı 2.023.149 $ / 2.787.292 TL. Yıllık Giderler Toplamı 3.505.772 TL. / 2.544.656 $ Toplam Gelir / Toplam Gider 0,80 Kaynak: Orta Regülatörü ve HES Fizibilite Raporu (2008)

Tablo 5 Toplam Faydaların Net Bugünkü Değerlerinin, Toplam Giderlerin Net Bugünkü Değerlerine Oranı

KURULU GÜÇ(MWm) 15,84 Toplam Tesis Bedeli 23.732.174 TL. Toplam Proje Bedeli 26.700.872 TL. Toplam Yatırım Bedeli 32.410.335 TL. Fayda/Gider 1.09 İç Karlılık Oranı 17,62 % Kaynak: Orta Regülatörü ve HES Fizibilite Raporu (2008)

Yıllık Faydalar

Proje kapsamındaki HES toplam kurulu gücü 15,84 MWm (15,36 MWe) olacaktır. Proje kapsamında yıllık üretilecek toplam enerji 55,24 GWh’ dir.

Yıllık Giderler

Proje kapsamında hesaplanacak olan yıllık giderler, tesisin ülke ekonomisi açısından fayda-gider analizlerinin yapılmasında kullanılacaktır. Bu nedenle yıllık giderler enerji yatırımları için kabul edilen genel esaslara göre hesaplanacaktır.

Yıllık giderler “Faiz + Amortisman + Yenileme Giderleri” ile “İşletme + Bakım Giderleri”nin

toplamından oluşmaktadır. Orta Regülatörü ve HES proje bedeli ve yıllık giderleri aşağıdaki tablo 6’ da

verilmektedir.


NİHAİ ÇED RAPORU

15

Tablo 6 Orta Regülatörü ve HES Projesi Yıllık Giderleri

Kaynak: Orta Regülatörü ve HES Fizibilite Raporu (2008)


NİHAİ ÇED RAPORU

16

Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesine bağlı olarak yatırımcı firma

veya diğer firmalar tarafından gerçekleştirilmesi tasarlanan diğer ekonomik, sosyal ve alt yapı faaliyetleri bulunmamaktadır.

Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesi için ihtiyaç duyulan ve

yatırımcı firma veya diğer firmalar tarafından gerçekleştirilmesi beklenen diğer ekonomik, sosyal ve alt yapı projeleri bulunmamaktadır.

Proje konusu faaliyet kapsamında; Ballı Dere üzerinde 1650 m kret kotunda Orta

Regülatörü inşa edilecek olup, Ballı Dere sağ sahilinde, 1647 m taban kotunda inşa edilecek çökeltme havuzunda sular durultulduktan sonra iletim hattı vasıtasıyla dengelenmek üzere yükleme havuzuna oradan da enerji üretimi için HES Santral Binasına gelecektir.

Proje kapsamında göl alanı oluşmayacağından su altında kalacak herhangi bir yerleşim yeri ve/veya yapı bulunmamaktadır. Proje alanının tamamı orman arazileri içerisindedir. İnşa edilecek hidroelektrik santrali için ÇED sürecinin tamamlanmasına müteakip orman izinlerinin alınması amacıyla gerekli başvurular yapılacaktır.

Proje kapsamında orman arazisi niteliğini taşıyan sahalar için 6831 sayılı Orman Kanunu’ nun 17/3.maddesi gereğince gerekli izinler alınacaktır.

Proje sahası olarak kullanılacak alanların kamulaştırma işlemleri; 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu ile bu Kanunda çeşitli değişiklikler yapan ve 5 Mayıs 2001 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4650 sayılı Kamulaştırma Kanununa göre gerçekleştirilecektir.

4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 15/c (Değişik: 5496 SK. 5. md) maddesi gereğinde; kamulaştırma işlemleri EPDK tarafından yürütülecek, bu konuda verilecek olan kamulaştırma kararı kamu yararı kararı yerine geçecek ve kamulaştırılan taşınmaz mallar tapu kütüğünde hazine adına tescil edilecektir.

30 Eylül 2004 tarih ve 25599 sayılı Resmi Gazetede “Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından yapılacak kamulaştırmalarda 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunun 27. nci maddesinin uygulanması hakkında Bakanlar Kurulu Kararı“ çıkartılmıştır.

III.4. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesine bağlı olarak, proje sahibi veya diğer yatırımcılar tarafından gerçekleştirilmesi tasarlanan diğer ekonomik, sosyal ve altyapı projeleri

III.5. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşebilmesi için zaruri olan ve proje sahibi veya diğer yatırımcılar tarafından gerçekleştirilmesi planlanan diğer ekonomik, sosyal ve altyapı projeleri,

III.6. Kamulaştırma ve yeniden yerleşim,


NİHAİ ÇED RAPORU

17

Kamulaştırma Kanunu madde 27; “Acele kamulaştırma” Madde 27 – 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt

savunması ihtiyacına veya aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın 10 uncu madde esasları dairesinde ve 15 inci madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına 10 uncu maddeye göre yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilir. Bu Kanunun 3 üncü maddesinin 2 nci fıkrasında belirtilen hallerde yapılacak kamulaştırmalarda yatırılacak miktar, ödenecek ilk taksit bedelidir.” ifadesi geçmektedir. Bu nedenle ilk önce yerinde bilirkişiler tarafından değer tespiti yapılacak ve belirlenen kıymet, faaliyet sahibi tarafından ilgili bankaya yatırılacak Valilik kanalı ile hak sahiplerine ödenecektir. Bu ödeme işlemi tamamlandıktan sonra inşaata başlanacaktır.

Proje kapsamında 26.07.2008 tarih ve 26948 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Elektrik Piyasası Kanunu Ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” hükümlerine riayet edilecektir.

Projenin ekonomik ve sosyal boyutları ile ilgili bu bölümde bahsedilmesi gereken başka bir husus bulunmamaktadır.

III.7. Diğer husular,


NİHAİ ÇED RAPORU

18

Proje konusu faaliyetten etkilenecek alanın belirlenmesinde; projenin konusu, projenin

inşaat ve işletme aşamalarında çevreye olabilecek muhtemel etkileri, yörede muhtemel ekonomik ve sosyal etkiler önemli rol oynamaktadır. Proje alanında oluşacak etkiler uzun süreli ve kısa süreli etkiler olarak tanımlanmaktadır. Projeden etkilenecek alan belirlenirken; emisyon, gürültü, flora, fauna, en yakın yerleşim alanları, orman alanları, tarım alanları v.b etkiler göz önünde bulundurulmuştur.

Proje konusu faaliyetin etkileri; inşaat ve işletme olmak üzere 2 aşamada incelenmiştir.

Proje kapsamında; arazi hazırlanması ve inşaat aşamasında yapılacak çalışmalardan kaynaklanacak; gürültü, emisyon v.b. çevresel etkiler kısa süreli olup, bu etkiler inşa çalışmalarının tamamlanması ile biteceğinden süreklilik arz etmeyecektir.

Yapımı planlanan faaliyet ile Ballı Dere üzerinde 1650 m kret kotunda Regülatör inşa

edilecek olup, proje alanı çevresinde yerleşim yeri bulunmamakla birlikte Orta Regülatörüne en yakın Çamlık Yaylası bulunmaktadır. Çamlık Yaylası, regülatör yerinin yaklaşık 1 km güney doğusundadır. HES santral binası ise Ballı Dere’ nin sağ sahilinde, 1000 m kuyruksuyu kotunda inşa edilecek olup, HES yerine yakın yerleşim yeri bulunmamaktadır.

Ballı Dere sağ sahilinde 1647 m taban kotunda inşa edilecek çökeltme havuzunda sular durultulduktan sonra iletim tüneli vasıtasıyla dengelenmek üzere yükleme havuzuna aktarılacaktır. İletim Hattı güzergahı; Gosgider Mevkii, Yanıkoğlu Mevkii yakınlarından geçecek olup, tünel ile yapılacak hattın içinde su hızı 1,24 m/s, çapı 3 m olarak seçilmiştir.

İnşaat aşamasında yapılacak işlemlerden dolayı emisyon ve gürültü oluşumu söz

konusu olacaktır. Yapılan hesaplamalar neticesinde faaliyetten kaynaklı emisyon miktarı 03.07.2009 Tarih ve 27277 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren yürürlükteki SKHKKY’de belirtilen 1 kg/saat sınır değerinin altında kalmaktadır. Proje kapsamında, inşaat aşamasında 1 kg/saat sınır değerini aşan herhangi bir çalışma alanı söz konusu olmadığı için toz modellemesi yapılmamıştır.

Bölüm IV: Proje Kapsamında Yer Alan Regülatör, HES ve Malzeme Ocakları Projelerinden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi ve Bu Alan İçindeki Mevcut Çevresel Özelliklerin Açıklanması (*) (*) Bu bölümde proje için seçilen yerin çevresel özellikleri verilirken etki alanı dikkate alınmalıdır. Bu bölümde sıralanan hususlar itibari ile açıklanırken, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından, araştırma kurumlarından, üniversitelerden veya benzeri diğer kurumlardan temin edilen bilgilerin hangi kurumdan ve kaynaktan alındığı raporun notlar bölümünde belirtilir veya ilgili harita, doküman vb. belgeye işlenir. Proje sahibince kendi araştırmalarına dayalı bilgiler verilmek istenirse, bunlardan kamu kurum ve kuruluşların yetkileri altında olanlar için ilgili kurum ve kuruluşlardan bu bilgilerin doğruluğunu belirten birer belge alınarak rapora eklenir.

IV.1. Projeden etkilenecek alanın belirlenmesi, (etki alanının nasıl ve neye göre belirlendiği açıklanacak ve etki alanı harita üzerinde gösterilecek)


NİHAİ ÇED RAPORU

19

Ballı Dere suları enerji üretimi amaçlı alındığı Regülatör yeri ile enerji üretimi için kullanılan suyun yeniden dereye verildiği nokta arasında dere güzergah mesafesi yaklaşık 4500 m olup, su iletim hattı ve cebri boru ile suyun dere güzergahının dışında taşındığı hat mesafesi ise yaklaşık 4750 m civarındadır.

Elektrik üretimi için regülatörde kabartılan sular; herhangi bir kimyasal değişikliğe uğramadan, aynı miktar ve kalitede olmak üzere Ballı Dere üzerinden Regülatörden yaklaşık 4750 m sonra yeniden Ballı Dere’ ye verilecektir. Ballı Dere üzerinde gerçekleştirilecek faaliyete bağlı olarak Ballı Dere güzergahı boyunca yaşayan canlıların olumsuz etkilenmemesi için gerekli önlem tedbirleri alınacaktır. Orta Regülatör yeri aylık ortalama akımları tablosu Ek-6’ da verilmektedir. Proje kapsamında Hes Projeleri Ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu hazırlanmış, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’ ne sunulmuştur. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından onaylanan Hes Projeleri Ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu’na göre (Bkz.Ek-12); Nisan, Mayıs, Haziran dönemi için en az 0,280 m3/s ve Temmuz-Mart dönemi için (9 ay) en az 0,170 m3/s çevresel ekosistem suyu mansaba bırakılacaktır. Ayrıca proje için hazırlanan Su Kullanım Hakları Raporu onaylanmış ve Ek-13’ de sunulmuştur. Ek-13’ de verilen Su Kullanım Hakları Raporunda proje kapsamında mansaba bırakılması gereken su bulunmamaktadır.

Proje kapsamında memba ve mansabta olmak üzere dere yatağına sürekli verilecek ekolojik suyun kontrol edilebilmesi için 2 adet AGİ kurulacaktır. Kurulması gereken ölçüm (debi metre) istasyonu yerleri D.S.İ. 26. Bölge Müdürlüğü ile birlikte arazide tespit edilecektir ve DSİ 26. Bölge Müdürlüğü’ nden onay alınacaktır. Tesisin işletme süresince dere yatağına bırakılacak can suyu miktarı debimetre ile sürekli ölçülecektir. Debimetre ölçüm kayıtları 5 yıl süre ile Artvin İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü tarafından yapılacak kontrollerde ibraz edilecek şekilde muhafaza edilecektir. Ölçüm raporları aylık (“altı ayda bir kez”) İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’ne verilecektir.

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından 10 Mart 1995 tarih ve 22223 sayılı Resmi gazete yayımlanan Su Ürünleri Yönetmeliğinin 8. maddesine göre, doğal göl, baraj gölü, gölet ve akarsu gibi su ürünleri istihsal yerlerinden sulama ve diğer amaçlarla yararlanmak için kullanılan her türlü kanal ve arkların başlangıç kısımlarına uygun bir ızgara veya kafes konulması, uygun balık geçitleri, asansörleri veya balık perdeleri yapılmasının zorunlu olduğu belirtilmektedir.

Proje kapsamında sucul ekosistemin bir parçası olan balıkların, akarsu içerisindeki

hareketliliğinin devamlılığını sağlamak için 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu’nun 22. Maddesi gereğince balık geçidi yapılacaktır. Balık geçidi projesi ile ilgili olarak ÇED aşamasından sonra Artvin Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü Müdürlüğü’nün uygun gördüğü proje hazırlanıp onayı alındıktan sonra balık geçidi yapısı yapılacaktır. Balık geçidi yapılmadan faaliyete başlanmayacaktır. Kesin proje aşamasında bölgede yapılacak daha ayrıntılı gözlemler ışığında balık geçidi tasarımı daha da geliştirilecektir. İnşa edilecek balık geçidinin işlerliğinin sağlanması için bakım, onarım ve işletilmelerinde titizlik gösterilecektir. Proje kapsamında bu hususa riayet edilerek balık geçidi yapılacaktır. (Bkz Ek- 11).

Proje kapsamındaki üniteleri ve yakın yerleşim birimlerini gösterir 1/25.000 Ölçekli

topografik harita Ek-3 ‘ de verilmektedir.


NİHAİ ÇED RAPORU

20

Bölgenin Genel İklimi:

Artvin, Doğu Karadeniz Bölgesinin iklim yönünden en çok değişkenlik gösteren ilidir. Kıyı kesimi ile Cankurtaran dağları silsilesinin içine aldığı alanda tipik her mevsim yağışlı Karadeniz İklimi görülmektedir. Cankurtaran dağları silsilesinden Borçka ve Artvin Merkez’e kadar olan alanda iklim daha soğuk kışlar ve daha az yaz yağışları olan Karadeniz iklimi şeklindedir. Bu alana Şavşat ve civarını da eklemek mümkündür. Ardanuç ve Yusufelin de ise kısmen Karasal iklim ile Akdeniz ikliminin bir karışımı olan yazları sıcak ve kurak, kışları ise normal karasal iklime oranla kısmen ılık ve daha az yağışlı bir iklim söz konusudur. Hatta bu alanın bazı kesimlerinde iklim Akdeniz iklimine çok yaklaşmaktadır (özellikle vadi tabanlarında).4

Meteorolojik ve iklimsel özellikler; Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü’nden alınan,

Hopa Meteoroloji İstasyonu 1975-2009 yılları arasına ait Onaylı Meteorolojik Veriler Bülteninden yararlanılarak oluşturulmuş ve aşağıda verilmiştir (Bkz Ek-16).

Sıcaklık

Artvin ili, Hopa İlçesi yıllık ortalama sıcaklık değeri 14,3 oC, ortalama yüksek sıcaklık değeri 18,79 oC, ortalama düşük sıcaklık değeri 10,5 oC’dir.

En yüksek sıcaklık 17/05/1988 tarihinde 39,8 oC, en düşük sıcaklık 22/01/2006 tarihinde -7,5 oC olarak ölçülmüştür.

Tablo 7 Aylara Göre Sıcaklık Değişimleri

AYLAR Aylık Sıcaklık Değerleri (oC)

Ortalama Sıcaklık

En Düşük Sıcaklık

En Yüksek Sıcaklık

Ortalama Düşük Sıcaklık

Ortalama Yüksek Sıcaklık

Ocak 6,9 -7,5 24,0 3,4 10,9 Şubat 6,9 -6,0 27,3 3,2 11,2 Mart 8,5 -5,0 37,0 4,6 13,3 Nisan 12,1 -6,0 38,6 8,0 17,2 Mayıs 15,8 4,4 39,8 11,7 20,2

Haziran 20,0 8,0 39,1 15,8 24,4 Temmuz 22,5 12,6 39,0 19,0 26,6 Ağustos 22,8 12,8 36,2 19,5 27,1

Eylül 19,4 7,1 37,0 15,9 24,4 Ekim 15,6 2,8 35,5 12,0 20,8

Kasım 11,7 -2,8 29,9 7,8 16,5 Aralık 8,9 -6,0 27,9 5,3 12,9

İstasyon Adı: Hopa , Denizden Yüksekliği: 33 m, Enlem: 41o24’, Boylam:41026'

4 http://www.artvin.gov.tr

IV.2. Etki alanı içerisindeki fiziksel ve biyolojik çevrenin özellikleri ve doğal kaynakların kullanımı,

IV.2.1. Meteorolojik ve iklimsel özellikler

http://www.artvin.gov.tr/


NİHAİ ÇED RAPORU

21

-10

0

10

20

30

40

50

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

SICA

KLIK

oC

AYLAR

Ortalama Sıcaklık

En Düşük Sıcaklık

En Yüksek Sıcaklık



Şekil 4 Aylık Ortalama Sıcaklık Değerleri Grafiği

Tablo 8 Mevsimlik Ortalama Sıcaklık Değerleri

MEVSİMLER Mevsimlik Sıcaklık Değerleri (oC)

Ortalama Sıcaklık Ortalama Düşük Sıcaklık Ortalama Yüksek Sıcaklık

İlkbahar 12,0 8,0 17,0

Yaz 22,0 18,0 26,0

Sonbahar 16,0 12,0 21,0

Kış 8,0 4,0 12,0 İstasyon Adı: Hopa , Denizden Yüksekliği: 33 m, Enlem: 41o24’, Boylam:41026'

Şekil 5 Mevsimlik Ortalama Sıcaklık Değerleri Grafiği

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

30,00

İlkbahar Yaz Sonbahar Kış

SIC

AKLI

K

0 C

MEVSİMLER

Ortalama Sıcaklık




NİHAİ ÇED RAPORU

22

Tablo 9 Yıllık Sıcaklık Değerleri (oC) Yıllık Sıcaklık Değerleri (oC)

Ortalama Ortalama Düşük Sıcaklık Ortalama Yüksek Sıcaklık

14,3 10,5 18,8 İstasyon Adı: Hopa , Denizden Yüksekliği: 33 m, Enlem: 41o24’, Boylam:41026'

Şekil 6 Yıllık Ortalama Sıcaklık Değerleri Grafiği

Bölgenin Yağış Dağılımı:

Artvin ili, Hopa ilçesi yıllık ortalama toplam yağış değeri 2246,6 mm, günlük en çok yağış miktarı 209,8 mm ile Ağustos ayında gerçekleşmiştir. Tablo 10 Aylık Ortalama Toplam Yağış Miktarları ve Günlük En Çok Yağış Miktarları

AYLAR Aylık Yağış Miktarları (mm)

Ortalama Toplam Yağış Miktarı En Çok Yağış Miktarı

Ocak 199,1 76,7

Şubat 164,4 67,3

Mart 136,6 57,7

Nisan 88,6 52,7

Mayıs 92,5 64,2

Haziran 158,5 156,3

Temmuz 149,2 170,4

Ağustos 180,7 209,8

Eylül 270,4 153,5

Ekim 308,2 149,9

Kasım 264,0 142,3

Aralık 234,4 88,9 İstasyon Adı: Hopa , Denizden Yüksekliği: 33 m, Enlem: 41o24’, Boylam:41026'

0,00

2,00

4,00

6,00

8,00

10,00

12,00

14,00

16,00

18,00

20,00

Ortalama Sıcaklık Ortalama Yüksek Sıcaklık


SICA

KLIK

0C


NİHAİ ÇED RAPORU

23

Şekil 7 Aylık Ortalama Toplam Yağış Miktarları ve Günlük En Çok Yağış Miktarları Grafiği Tablo 11 Mevsimlik Ortalama Toplam Yağış Miktarları ve Günlük En Çok Yağış Miktarları

MEVSİMLER Mevsimlik Yağış Miktarları (mm)

Ortalama Toplam Yağış Miktarı En Çok Yağış Miktarı

İlkbahar 317,7 174,6

Yaz 488,4 536,5

Sonbahar 842,6 445,7

Kış 597,9 232,9 İstasyon Adı: Hopa , Denizden Yüksekliği: 33 m, Enlem: 41o24’, Boylam:41026'

Şekil 8 Mevsimlik Ortalama Toplam Yağış Miktarları ve Günlük En Çok Yağış Miktarları Grafiği

0

50

100

150

200

250

300

350

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

SICA

KLIK

0C

AYLAR

Ortalama Toplam Yağış Miktarı

Günlük En Çok Yağış Miktarı

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

İlkbahar Yaz Sonbahar Kış

YAĞ

IŞ M

İKTA

RI (m

m)

MEVSİMLER

Ortalama Toplam Yağış Miktarı

Günlük En Çok Yağış Miktarı


NİHAİ ÇED RAPORU

24

Tablo 12 Yıllık Ortalama Toplam Yağış Miktarları ve Günlük En Çok Yağış Miktarları

Ortalama Yıllık Yağış Miktarları (mm)

Ortalama Toplam Yağış En Çok Yağış

2246,6 209,8

İstasyon Adı: Hopa, Denizden Yüksekliği: 33 m, Enlem: 41o24’, Boylam:41026'

Şekil 9 Yıllık Ortalama Toplam Yağış Miktarı ve Günlük En Çok Yağış Miktarı Grafiği

Standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri

Tablo 13 Standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri

DAKİKA S A A T Gözlem

Yılı 5 10 15 30 1 2 3 4 5 6 8 12 18 24 24 +

2005 6,6 10,6 14,1 23,2 31,8 38,4 42,8 52,3 68,4 78,1 89,1 95,7 101,5 108,7 2004 6,0 9,4 13,2 18,7 29,8 51,3 57,7 61,6 74,5 82,4 90,2 97,3 104,7 116,5 2003 7,7 11,2 14,9 23,9 36,6 39,5 51,0 63,1 68,9 74,0 80,0 87,9 92,8 93,0 2002 8,4 14,9 18,3 25,6 42,5 59,3 64,7 73,3 77,5 82,9 97,2 124,2 138,3 167,5 2001 12,7 16,7 20,3 29,6 52,7 70,5 70,7 70,7 85,3 94,8 109,3 126,2 144,1 159,6 2000 4,7 6,6 7,7 13,2 21,2 33,9 44,5 54,6 61,4 67,8 77,6 93,5 126,0 138,8 1999 10,6 16,3 22,4 33,3 53,2 63,5 70,4 77,3 77,5 78,8 80,5 82,6 90,8 109,4 1998 8,0 13,9 17,0 20,1 23,7 32,0 43,0 49,3 57,7 66,0 72,1 82,6 84,5 85,7 1997 8,9 16,0 17,8 24,6 40,8 49,3 57,6 65,2 81,7 90,6 107,3 123,4 138,0 141,7 1996 9,5 18,9 21,5 27,6 46,8 75,3 80,7 91,3 96,4 96,6 98,3 100,5 100,6 101,6 1995 8,7 14,2 18,2 24,4 30,3 46,0 63,3 87,9 98,8 108,3 137,7 142,6 152,3 152,4 1994 13,4 16,7 19,6 32,9 51,1 56,8 68,9 72,2 74,0 74,7 75,2 97,0 112,8 118,7 1993 7,8 11,5 14,3 23,4 34,4 65,5 79,1 85,0 90,8 96,0 99,4 101,1 101,1 101,1 1992 5,0 9,1 13,0 13,2 16,1 20,2 21,7 22,1 22,3 23,1 25,1 25,8 40,9 139,3 * 1991 11,2 14,6 19,5 23,5 30,9 59,9 62,6 64,2 66,4 68,8 69,0 84,5 105,0 108,3 1990 10,3 12,0 18,0 27,8 54,0 70,4 71,0 71,1 72,6 72,6 72,6 72,6 74,3 80,5 1989 9,8 10,9 14,9 19,1 27,5 37,1 45,8 56,4 65,5 79,2 84,7 89,8 102,7 109,1 1988 50,5 60,6 70,7 90,9 125,0 135,0 161,4 169,9 170,2 170,2 170,2 170,4 209,6 263,8 1987 10,2 16,2 18,4 26,4 31,4 36,6 48,6 64,8 70,2 72,0 76,5 84,4 84,4 93,6 1986 13,6 13,6 18,4 28,7 43,8 69,0 88,7 91,6 98,0 108,4 143,0 164,3 175,9 180,6 1985 5,4 9,6 12,1 17,3 34,5 55,2 62,5 63,3 65,1 66,1 66,3 73,6 95,6 99,8 1984 10,0 14,4 17,9 21,4 37,6 47,8 51,3 53,5 64,4 71,6 73,7 78,1 87,7 99,9 1983 6,2 10,3 14,7 19,0 24,5 41,0 53,3 60,6 61,9 65,2 77,6 102,5 102,9 102,9

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

Ortalama Toplam Yağış Günlük En Çok Yağış

Yıllık Yağış Miktarları (mm)

YAĞ

IŞ M

İKTA

RI (m

m)


NİHAİ ÇED RAPORU

25

1982 11,4 17,8 23,0 38,9 69,9 77,0 80,4 83,4 97,8 99,2 100,5 100,6 113,0 140,6 1981 11,9 20,9 26,9 47,2 49,6 52,1 60,4 67,1 86,2 99,8 109,0 129,6 144,1 167,7 1980 10,1 18,0 24,7 35,2 50,6 53,6 65,4 71,4 75,0 78,3 79,8 104,9 114,2 114,4 1979 9,8 16,2 20,2 27,2 38,2 45,2 50,5 57,7 78,4 93,1 99,6 107,6 143,2 146,1 1978 9,6 17,8 22,0 27,5 34,7 52,6 56,3 56,4 56,4 56,4 56,8 64,8 87,2 114,0 1977 17,2 22,6 31,1 46,3 58,6 60,2 61,2 61,6 61,6 61,9 62,0 87,0 93,0 93,7 1976 5,3 7,4 8,6 15,2 23,7 40,0 46,5 52,8 57,3 61,8 67,8 69,8 72,7 72,7 1975 6,0 8,2 10,9 15,8 25,2 32,6 43,1 45,3 50,5 51,0 51,4 51,4 78,3 96,5 1974 9,3 10,3 12,3 20,6 33,4 56,0 66,0 72,1 77,4 87,0 90,8 110,3 147,7 165,4 1973 10,3 14,3 20,6 35,6 42,5 78,0 90,1 95,2 98,8 102,5 104,9 107,0 107,0 132,4 1972 10,0 19,1 25,2 41,1 56,0 76,5 103,1 118,8 144,7 148,3 158,9 161,5 161,5 173,8 1971 11,1 12,4 19,0 20,8 26,8 42,9 51,9 54,4 64,0 67,7 82,0 99,0 120,3 149,9 1970 10,0 12,9 14,1 27,4 41,4 45,3 65,0 78,4 86,6 92,9 102,4 108,4 115,1 120,6 1969 9,2 15,1 17,0 25,6 38,1 52,7 55,9 58,6 60,1 64,3 72,8 84,0 112,5 117,0 1968 9,6 13,3 18,0 25,9 38,4 41,6 50,6 65,9 75,5 77,9 79,7 79,8 96,0 115,8 1967 5,7 10,0 13,1 20,0 33,2 37,5 41,2 44,3 48,4 51,9 53,1 74,9 87,7 99,7 1966 12,0 15,0 17,0 20,8 30,4 37,3 49,8 58,2 61,0 67,0 70,2 75,0 86,2 86,2 1965 6,2 8,7 10,0 10,3 17,0 22,0 36,0 45,6 47,5 47,5 54,1 62,9 66,8 75,4

N 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40 41 Y-ORT 10,37 14,9 18,94 27,40 40,30 53,41 62,83 69,66 76,86 81,84 88,58 98,83 111,8 122,88 123,28 Y-EB 50,5 60,6 70,7 90,9 125 135 161,4 169,9 170,2 170,2 170,2 170,4 209,6 263,8 263,8 Std.S 7,01 8,28 9,72 13,17 17,96 19,36 21,76 22,45 23,59 23,98 26,94 27,25 30,43 36,76 36,39 Car.K 5,02 4,43 4,00 3,07 2,83 1,94 2,61 2,60 2,18 1,74 1,33 0,99 1,14 1,59 1,56 U.D.F LN2 LP3 LN2 LP3 LP3 LP3 LP3 LN3 LN3 LP3 LP3 G2P G2P G2P LP3

2 8,60 12,7 16,85 24,24 36,03 49,80 57,16 63,81 71,15 76,75 83,13 94,44 106,2 113,82 115,86 5 14,40 18,0 25,31 34,22 50,07 66,29 74,42 82,15 91,08 97,28 106,6 119,3 134,1 147,49 147,43

10 18,86 22,7 31,32 42,07 60,95 77,66 88,13 96,48 105,9 112,0 123,2 135,2 152,3 171,22 169,70 25 25,15 30,2 39,30 53,55 76,65 92,59 108,2 116,9 126,5 131,9 145,3 154,3 174,8 201,82 199,53 50 30,28 37,1 45,49 63,31 89,85 104,14 125,3 133,8 143,1 147,8 162,6 168,0 191,0 224,69 222,97 100 35,79 45,5 51,9 74, 104,4 116,03 144,4 152,1 160,6 164,5 180,7 181,3 206,8 247,52 247,5 PLF 0,11 0,14 0,18 0,26 0,37 0,46 0,53 0,58 0,63 0,66 0,72 0,78 0,88 1,00 1,00 PLV 0,08 0,12 0,16 0,22 0,33 0,44 0,52 0,58 0,64 0,68 0,73 0,82 0,92 1,00 1,00

Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü’nden alınan Artvin Meteoroloji istasyonuna ait Onaylı Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri Tablo 14’ de verilmiştir. (Bkz Ek-16) Standart zamanlarda 100 yılda bir görülen 24 saatlik en büyük yağış değeri 247,5mm’dir.

Bölgenin Nem Dağılımı: Artvin ili, Hopa ilçesi ortalama bağıl nem yıllık %71,6 ’dır. İlde yıllık en düşük bağıl nem

%4 ile Aralık ayında gerçekleşmiştir. Tablo 14 Aylık Ortalama Bağıl Nem ve En Düşük Bağıl Nem Miktarları

AYLAR Bağıl Nem (%)

En Düşük Bağıl Nem

Ortalama Bağıl Nem

Ocak 8 61,6 Şubat 5 65,2 Mart 9 69,9 Nisan 5 73,4 Mayıs 8 76,8 Haziran 15 76,4 Temmuz 15 78,4 Ağustos 29 78,7 Eylül 13 76,9 Ekim 8 74,6 Kasım 5 66,6 Aralık 4 60,1



NİHAİ ÇED RAPORU

26

Şekil 10 Aylık Ortalama Bağıl Nem ve En Düşük Bağıl Nem Miktarları Grafiği

Tablo 15 Yıllık Ortalama Bağıl Nem ve En Düşük Bağıl Nem Miktarı

YILLIK Bağıl Nem (%)

En Düşük Bağıl Nem Ortalama Bağıl Nem 4 71,6


Şekil 11 Yıllık Ortalama Bağıl Nem ve En Düşük Bağıl Nem Miktarı Grafiği

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

BAĞ

IL N

EM (%

)

AYLAR

En Düşük Bağıl Nem

Ortalama Bağıl Nem

0

10

20

30

40

50

60

70

80

En Düşük Bağıl Nem Ortalama Bağıl Nem

BAĞ

IL N

EM (%

)


NİHAİ ÇED RAPORU

27

Bölgenin Sayılı Günler Dağılımı:

Artvin ili Hopa ilçesi yıllık ortalama sisli gün sayısı 3,4 gün, yıllık ortalama kar yağışlı gün sayısı 9,6 gün, yıllık ortalama kar örtülü gün sayısı 9,7 gün, yıllık ortalama dolulu gün sayısı 0,8 gün, yıllık ortalama kırağılı gün sayısı 1,5 gün, yıllık ortalama orajlı gün sayısı 14,2 ve yıllık en yüksek kar örtüsü kalınlığı toplam 317 cm’dir.

Tablo 16 Aylık Sayılı Günler Değerleri

AYLAR

SAYILI GÜNLER En yüksek

Kar Örtüsü

Kalınlığı (cm)

Ortalama Sisli Gün

Sayısı

Ortalama Kar Yağışlı Gün Sayısı

Ortalama Kar Örtülü Gün Sayısı

Ortalama Dolulu

Gün Sayısı

Ortalama Kırağılı

Gün Sayısı

Ortalama Orajlı Gün

Sayısı

Ocak 0,2 2,9 2,7 0,2 0,3 0,5 38

Şubat 0,3 3,3 3,8 0,1 0,4 0,2 112

Mart 1 1,6 1,6 0,1 0,5 0,2 90

Nisan 1,1 0,1 0,1 - 0 0,2 4

Mayıs 0,7 - - - - 0,9 -

Haziran 0 - - 0,1 - 2,5 -

Temmuz - - - - - 1,8 -

Ağustos - - - - - 2,7 -

Eylül - - - - - 2,5 -

Ekim 0 - - - - 1,5 -

Kasım - 0,2 0,1 0,1 - 0,8 5

Aralık 0,1 1,5 1,4 0,2 0,3 0,4 68

YILLIK 3,4 9,6 9,7 0,8 1,5 14,2 112 İstasyon Adı: Hopa , Denizden Yüksekliği: 33 m, Enlem: 41o24’, Boylam:41026'

Şekil 12 Aylık Sayılı Günler Dağılımı Grafiği

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

GÜ

N S

AYI

SI

AYLAR

Ortalama Sisli Gün Sayısı

Ortalama Kar Yağışlı Gün Sayısı

Ortalama Kar Örtülü Gün Sayısı

Ortalama Dolulu Gün Sayısı

Ortalama Kırağılı Gün Sayısı

Ortalama Orajlı Gün Sayısı


NİHAİ ÇED RAPORU

28

Tablo 17 Yıllık Sayılı Günler Dağılımı

YILLIK SAYILI GÜNLER DAĞILIMI

Ortalama Kar Örtülü Gün

Sayısı

Ortalama Sisli Gün Sayısı

Ortalama Kar Yağışlı

Gün Sayısı

Ortalama Dolulu

Gün Sayısı

Ortalama Kırağı Gün

Sayısı

Ortalama Orajlı Gün

Sayısı

En yüksek Kar Örtüsü

Kalınlığı (cm)

3,4 9,6 9,7 0,8 1,5 14,2 317


Şekil 13 Yıllık Sayılı Gün Değerleri Grafiği

0

10

20

30

40

50

60

GÜ

N S

AYI

SI


NİHAİ ÇED RAPORU

29

Bölgenin Rüzgar Dağılımı: Esme Sayılarına Göre

Artvin ili, Hopa ilçesi yıllık esme sayılarına göre, hakim rüzgar yönü; yıllık 88735 esme sayısı ile E’ dir.

Tablo 18 Esme Sayılarına Göre Aylık ve Yıllık Rüzgar Verileri

YÖNLER AYLAR

YILLIK 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

N 246 276 435 414 266 184 113 160 166 225 187 203 2875 NNE 132 138 209 218 190 130 185 238 162 124 137 106 1969 NE 86 117 203 237 319 138 329 455 208 157 133 105 2487 ENE 729 910 1361 1349 1939 1760 1506 1642 1203 1516 1459 962 16336 E 7183 6558 6280 4977 6190 7260 8741 8999 8578 8658 7775 7536 88735 ESE 9684 6752 4712 3948 2859 3165 3090 3468 5145 6423 7983 9601 66830 SE 1823 1682 1432 894 682 790 1325 1547 1573 1329 1484 2353 16914 SSE 273 232 222 163 111 115 226 142 163 221 299 353 2520 S 303 246 255 246 146 115 108 89 97 152 224 262 2243 SSW 283 238 186 100 116 100 179 144 150 156 239 260 2151 SW 174 224 227 190 159 102 214 271 151 128 154 175 2169 WSW 918 1186 1421 1336 922 739 653 650 501 607 643 780 10356 W 1161 1417 2288 2680 2353 1916 1990 1586 1265 1213 1009 914 19792 WNW 1424 2041 3524 4694 5859 5624 4948 4429 3633 2965 1909 1287 42337 NW 740 793 1594 1942 2081 1750 1499 1335 1328 1037 758 478 15335 NNW 601 756 1254 1328 1406 1124 668 607 708 893 705 531 10581


Şekil 14 Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı

0

20000

40000

60000

80000

100000N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSES

SSW

SW

WSW

W

WNW

NW

NNW

Esme SayIlarIna YIllIk Rüzgar DİyagramI


NİHAİ ÇED RAPORU

30

Tablo 19 Esme Sayılarına Göre Mevsimlik Rüzgar Verileri

YÖNLER MEVSİMLER

KIŞ İLKBAHAR YAZ SONBAHAR

N 242 372 146 193 NNE 125 206 195 125 NE 253 231 331 103 ENE 867 1550 1450 867 E 7092 5816 8773 7495 ESE 8679 3840 3241 6517 SE 1953 1003 1221 1462 SSE 286 165 161 228 S 270 134 104 158 SSW 260 134 141 182 SW 191 192 196 144 WSW 961 1226 681 584 W 1164 2440 1831 1162 WNW 1584 4692 5000 2836 NW 670 299 1528 1041 NNW 629 1329 800 769


0

2000

4000

6000

8000

10000N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSES

SSW

SW

WSW

W

WNW

NW

NNW

Esme Sayılarına Göre KIş Mevsimi Rüzgar Diyagramı

0100020003000400050006000

NNNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSES

SSW

SW

WSW

W

WNW

NW

NNW

Esme Sayılarına Göre İlkbahar Mevsimİ Rüzgar

Diyagramı


NİHAİ ÇED RAPORU

31

Şekil 15 Esme Sayılarına Göre Mevsimlik Rüzgar Diyagramları

0

2000

4000

6000

8000

10000N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSES

SSW

SW

WSW

W

WN…

NW

NNW

Esme Sayılarına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı

0

2000

4000

6000

8000N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSES

SSW

SW

WSW

W

WN…

NW

NNW

Esme Sayılarına Göre Sonbahar Mevsimi Rüzgar

Diyagramı


NİHAİ ÇED RAPORU

32

Esme Hızlarına Göre

Tablo 20 Esme Hızlarına Göre Aylık ve Yıllık Rüzgar Verileri (m/sn)

YÖNLER AYLAR YILLIK 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 N 1,1 1,2 1,1 0,9 0,9 0,9 1,0 0,9 1,0 1,0 1,2 1,1 1,0

NNE 0,9 0,9 0,9 0,8 0,7 0,7 1,0 1,1 1,0 0,9 0,9 1,0 0,9

NE 1,1 0,8 1,0 0,8 0,8 0,8 1,1 1,2 1,0 0,9 1,0 0,9 1,0

ENE 1,4 1,3 1,2 1,1 1,1 1,3 1,3 1,4 1,6 1,5 1,5 1,3 1,3

E 2,8 2,5 2,2 1,7 1,6 1,8 1,8 1,9 2,0 2,1 2,6 2,9 2,2

ESE 4,2 3,7 3,1 2,8 2,0 2,1 1,9 2,0 2,4 2,6 3,5 4,2 2,9 SE 3,0 2,4 2,2 2,2 1,7 1,8 1,6 1,7 1,9 2,1 2,4 3,4 2,2

SSE 2,2 1,6 1,8 1,3 1,3 1,3 1,3 1,2 1,4 1,6 1,8 2,2 1,6

S 1,9 1,4 1,4 1,3 1,0 1,3 1,0 1,1 1,2 1,6 1,8 1,9 1,4

SSW 1,8 1,4 1,3 1,0 1,0 1,1 1,1 1,0 1,4 1,3 1,7 1,6 1,3

SW 1,5 1,6 1,1 1,0 0,8 1,0 0,9 1,0 1,1 1,2 1,5 1,5 1,2

WSW 2,2 2,1 1,9 1,7 1,5 1,7 1,5 1,4 1,7 1,7 1,8 2,2 1,8

W 2,3 2,3 2,0 1,8 1,6 1,8 1,7 1,6 1,7 1,8 1,9 2,3 1,9

WNW 1,9 1,8 1,6 1,5 1,5 1,7 1,6 1,6 1,7 1,6 1,7 1,9 1,7

NW 1,4 1,4 1,3 1,2 1,2 1,3 1,2 1,2 1,2 1,3 1,3 1,5 1,3

NNW 1,4 1,4 1,3 1,2 1,1 1,1 1,1 1,1 1,2 1,2 1,3 1,4 1,2 İstasyon Adı: Hopa , Denizden Yüksekliği: 33 m, Enlem: 41o24’, Boylam:41026'

Şekil 16 Esme Hızlarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı

00,5

11,5

22,5

3N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSES

SSW

SW

WSW

W

WNW

NW

NNW

Esme HIzlarIna Göre YIllIk Rüzgar DİyagramI


NİHAİ ÇED RAPORU

33

Tablo 21 Esme Hızlarına Göre Mevsimlik Rüzgar Verileri (m/sn)

YÖNLER MEVSİMLER

KIŞ İLKBAHAR YAZ SONBAHAR

N 1,1 1,0 1,0 1,1 NNE 0,9 0,8 1,0 0,9 NE 0,9 0,8 1,1 0,9 ENE 1,3 1,1 1,4 1,3 E 2,7 1,8 1,9 2,0 ESE 4,0 2,6 2,0 2,8 SE 2,9 2,0 1,7 2,1 SSE 2,0 1,5 1,3 1,6 S 1,7 1,2 1,1 1,5 SSW 1,6 1,1 1,1 1,5 SW 1,5 1,0 1,0 1,3 WSW 2,2 1,7 1,5 1,7 W 2,3 1,8 1,7 1,8 WNW 1,9 1,5 1,6 1,7 NW 1,4 1,2 1,2 1,3 NNW 1,4 1,2 1,1 1,2



NİHAİ ÇED RAPORU

34

Şekil 17 Esme Hızlarına Göre Mevsimlik Rüzgar Diyagramları

0

1

2

3

4N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSES

SSW

SW

WSW

W

WNW

NW

NNW

ESME HIZLARINA GÖRE KIŞ MEVSİMİ RÜZGAR DİYAGRAMI

00,5

11,5

22,5

3N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSES

SSW

SW

WSW

W

WNW

NW

NNW

ESME HIZLARINA GÖRE İLKBAHAR MEVSİMİ RÜZGAR DİYAGRAMI

0

0,5

1

1,5

2N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSES

SSW

SW

WSW

W

WNW

NW

NNW

ESME HIZLARINA GÖRE YAZ MEVSİMİ RÜZGAR DİYAGRAMI

00,5

11,5

22,5

3N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSES

SSW

SW

WSW

W

WNW

NW

NNW

ESME HIZLARINA GÖRE SONBAHAR MEVSİMİ RÜZGAR DİYAGRAMI


NİHAİ ÇED RAPORU

35

En Hızlı Esen Rüzgarın Yön ve Hızı

Tablo 22 En Hızlı Esen Rüzgarın Yön ve Hızı En Hızlı Esen

Rüzgarın AYLAR

YILLIK 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Yönü ESE E ESE ESE WNW ESE W SSE WSW NW W ESE ESE

Hızı 26.0 27.1 30.0 35.0 30.0 26.0 26.6 17.8 29.8 29.0 29.0 29.6 35,0 İstasyon Adı: Hopa , Denizden Yüksekliği: 33 m, Enlem: 41o24’, Boylam:41026'

Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı

Tablo 23 Ortalama Fırtınalı Gün Sayısı ve Ortalama Kuvvetli Rüzgarlı Gün Sayısı

AYLAR

YILLIK 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Ort, Fırtınalı Gün Say, 6,1 4,7 2,9 2,2 1,0 0,6 0,1 0,1 0,8 1,1 3,2 5,8 28,6

Ort, Kuv, Rüz, Gün Say, 11,9 9,2 10,0 7,3 4,5 3,0 1,2 1,6 3,7 6,5 10,4 12,9 82,2


Bölgenin Basınç Dağılımı

Artvin ili, Hopa İlçesi yıllık ortalama basınç değeri 1013,4 hPa, yıllık ortalama maksimum basınç değeri 1030,1hPa, yıllık ortalama minimum basınç değeri 996,4 hPa ’dır.

Tablo 24 Aylara Göre Basınç Değişimleri

Aylar Ortalama Basınç (hPa) Maksimum Basınç (hPa) Minimum Basınç (hPa)

Ocak 1016,9 1035,6 993,6

Şubat 1016,1 1035,4 992,8

Mart 1014,6 1038,7 993,9

Nisan 1012,3 1033,4 995,5

Mayıs 1012,1 1029,1 996,8

Haziran 1010,1 1023,3 997,2

Temmuz 1008,6 1021,1 997,8

Ağustos 1009,2 1023 997,9

Eylül 1012,3 1026,2 997,4

Ekim 1015,4 1031,4 1000,8

Kasım 1016,5 1031,4 996,9

Aralık 1016,7 1032,8 996,7

YILLIK ORTALAMA 1013,4 1030,1 996,4



NİHAİ ÇED RAPORU

36

Şekil 18 Aylık Basınç Değerleri Grafiği

Tablo 25 Ortalama Yıllık Basınç Değerleri

ORTALAMA YILLIK BASINÇ DEĞERLERİ

Ortalama Basınç (hPa) Maksimum Basınç (hPa) Minimum Basınç (hPa)

1013,4 1030,1 996,4


Şekil 19 Ortalama Yıllık Basınç Değerleri Grafiği

960

970

980

990

1000

1010

1020

1030

1040

1050BA

SIN

Ç (

hPa)

AYLAR

Ortalama Basınç (hPa)

Maksimum Basınç (hPa)

Minimum Basınç (hPa)

970

980

990

1000

1010

1020

1030

1040

Ortalama Basınç (hPa) Maksimum Basınç (hPa) Minimum Basınç (hPa)

BASI

NÇ

(hP

a)


NİHAİ ÇED RAPORU

37

Olağanüstü Meteorolojik olaylar ( FEVK)

Devlet Meteoroloji Müdürlüğü’nden alınan Artvin Meteoroloji istasyonuna ait Artvin ili Hopa ilçesinde gerçekleşen uzun yıllar Olağanüstü Meteorolojik Olaylar (FEVK) Tablo 27’ de verilmiştir. (Bkz. Ek-16)

Gerek yapılanma gerekse işletme aşamasında standart zamanlarda gözlenen en yüksek yağış değerleri bilgileri ile olağanüstü meteorolojik olaylar (FEVK) göz önüne alınacaktır.

Tablo 26 Artvin İli Hopa İlçesi Olağanüstü Meteorolojik Olaylar

TARİH YER OLAY ZARAR

14.01.1972 Hopa/Artvin Kar Yerleşim yerleri zarar gördü 04.02.1985 Hopa/Artvin Kar Karayolu ulaşımı aksadı 03.02.1986 Hopa/Artvin Kar Haberleşme ve enerji nakil hatları zarar gördü 28.02.1987 Hopa/Artvin Kar Yerleşim yerleri zarar gördü 03.12.1994 Hopa/Artvin Kar Haberleşme ve enerji nakil hatları zarar gördü 28.03.2001 Hopa/Artvin Fırtına Haberleşme ve enerji nakil hatları zarar gördü 24.10.2001 Hopa/Artvin Yağış ve sel Yerleşim yerleri zarar gördü 04.04.2005 Hopa/Artvin Don Ağaçlarda çiçekler yandı 16.09.2007 Hopa/Artvin Yağış ve sel Sel nedeniyle topraklar sürüklendi

Genel Jeoloji

İnceleme alanı ve çevresi Doğu Pontid Tektonik Ünitesinin (KETİN-1966) KD’ sunda yer

alır. Bu tektonik ünite batıda Kızılırmak vadisinden, doğuda Gürcistan sınırına kadar yaklaşık 500 km uzunluğunda ve kuzeyde Karedeniz kıyısından, güneyde Kuzey Anadolu Fay Zonu’na kadar yaklaşık 50-75 km genişliğinde metalojenik bir kuşak oluşturur. Geniş anlamda ise; Alpin dağ oluşumuna bağlı olarak Jura-Pliyosen zaman aralığında gelişmiş adayayı dizisinin bir parçasıdır.

İnceleme alanı ve çevresinde Paleozoyik, Mezozoik, Senozoyik dönemine ait toleyitik ve kalkoalkalen kayaçlar izlenir. Paleozoyik yaşlı kayaçlar; metamorfitler, metagabro-metadiyabez ve granitten oluşmuştur. Mesozoyik dönemi Liyas yaşlı volkanitlerle başlar ve Üst Jura - Alt Kretase yaşlı resifal kireçtaşları ile devam eder. Üst Kretase dönemi kuzeyde yoğun bir volkanik aktivitenin görüldüğü dönemdir. Bu aktivite asit ve bazik nitelikli periyotlarla gelişimini sürdürmüştür. Üst Kretase sonlarına doğru son bulan volkanik aktivite Paleosen sonlarına kadar yerini türbiditik çökellere bırakır. Liyas’ta başlayarak Üst Kretase sonlarına kadar periyotlar halinde gelişimini sürdüren volkanik faaliyet denizaltı volkanizması şeklinde olup, çökel ara katkılarla birlikte istiflenme gösterir. Lavlarda genellikle yastık lav yapıları gözlenir.

IV.2.2. Jeolojik özellikler (bölgesel jeoloji ve proje alan(lar)ı jeolojisi, varsa malzeme ocaklarının jeolojik yapısının fiziko-kimyasal özellikleri, tektonik hareketler, kırık ve çatlaklar, depremsellik, strigrafik kolon kesitler, sondajlara ait loglar, mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluşumlar, çığ, sel, kaya düşmesi başlıkları altında incelenmesi, 1/100000, 1/25000 ve/veya 1/5000’ lik jeolojik harita ve lejandı, varsa jeoteknik etütler ve bunlara ait bilgi, şekil ve haritalar),


NİHAİ ÇED RAPORU

38

Paleosen sonlarında orojenik faaliyetle birlikte büyük ölçüde granitoyid yerleşimi gelişmiştir (Kaçkar granitoyidi). Tersiyer yaşlı volkanitler genelde Üst Kretase yaşlı kayaçlar üzerine zaman veya açısal uyumsuzlukla oturur. Bazen Üst Kretase – Paleosen dönemleri geçişli olarak izlenir.

Proje alanında yüzeyleyen birimlerin stratigrafik özellikleri aşağıda verilmektedir ayrıca proje alanını gösteren stratigrafik kesit şekil 20’ de gösterilmektedir.

Şekil 20 Proje alanı stratigrafik kesiti


NİHAİ ÇED RAPORU

39

STRATİGRAFİK JEOLOJİ

Üst Kretase Alt Asidik Seri (Krü1)

Birim, iki evrede çökelen asidik volkano-tortul seriden oluşmaktadır. MTA tarafından Kızılkaya formasyonu (Kk) olarak adlandırılan birim bazik volkano-tortul seri ile uyumlu olarak geçişli dokanak sunar. Proje alanı ve yakın çevresinde iki evrede çökelen bazik özellikteki seriler arasında bir bant şeklinde gözlenir.

Asidik volkano-tortul seri dasit, riyodasit özellikli lav ve piroklastları ile kırmızı bordo renkli çamurtaşından oluşur. Seri sarımsı ayrışmalı gri, beyaz, morumsu renkleri ve volkanik lavlardaki prizmatik kolon yapıları ile dikkati çeker. Formasyonu bazik özellikteki Üst Bazik Seri üstler. Asidik seriye ardalandıkları bazik formasyonlardaki fosil içeriklerine göre yaş verilmiştir. Üst Bazik Seri (Krü2)

Bazik volkano-tortul serinin ikinci aşamasını oluşturan Üst Bazik Serideki bazalt, andezit lav ve piroklastları volkanik seviyeleri; kumtaşı, marn ve kırmızı-bordo renkli biyomikrit ara katkı ve ara tabakaları tortul seviyeleri temsil eder. Birimde andezitik ve bazaltik lavlarda yer yer prizmatik soğuma çatlakları ile bazaltik lavlarda yastık yapıları gözlenir. Birimi oluşturan volkanitler ile tortul kökenli kaya türleri yanal ve düşey olarak geçişlidir. Birim grimsi yeşili, grimsi mor renktedir. Ayrışmış volkanik seviyeler sarımsı kahve renklidir.

Hidrotermal alterasyon izlerinin görüldüğü volkanik lav, tüf ve breşlerde kloritleşme ve kaolenleşme görülür. Breş ve aglomeralar yer yer zayıf ve gevşek çimentolu özelliktedir. Tortul ara seviyelerindeki fosil içeriğine göre, asidik seri ile ardalanmalı olarak bulunan seriye Santoniyen-Kampaniyen yaş aralığı verilmiştir. Üst Asidik Seri (Krü3)

Asidik seri de iki evrede çökelmiştir. Serinin ikinci aşaması bölgesel çalışmalarda Çayırbağ formasyonu (Kçb) olarak adlandırılmıştır. Bazik volkano-tortul seri ile uyumlu olarak geçişli dokanak sunan asidik volkano-tortul seri dasit, riyodasit, riyolit özellikli lav ve piroklastlar ile yer yer kumtaşı, kiltaşı, killi kireçtaşı ve silttaşından oluşur. Serinin ayrışmış kısınları beyazımsı, sarımsı; taze tüzeyleri gri, beyaz, morumsu renklidir. Prizmatik sütun yapıları belirgindir. Üst Kretase-Paleosen Granodiyorit Sokulumu (γT)

MTA raporlarına göre sokulum kayaçları, Doğu Karadeniz Bölgesi’nin doğu kesiminde yer alan Kaçkar Dağları sokulumun oldukça geniş bir biçimde yüzeylediği yer olduğu için Kaçkar granitoyidleri (Güven, 1993) adı altında tanımlanmıştır. Bu kayaçlar Rize graniti ve Gümüşhane granitinin karşılığıdır. MTA tarafından yapılan bölgesel ölçekli haritalara göre KD-


NİHAİ ÇED RAPORU

40

GB uzanımlı bir kuşak içinde ve 500 km’lik bir mesafe boyunca irili ufaklı sokulumlar halinde mostra veren granitoyidler geniş ölçüde Üst Kretase yaşlı birimlerin ve daha sonraki ikinci evre sokulumu ile de Eosen yaşlı birimlerin içine sokulmuşlardır. Genel çalışmalarda tek birim olarak haritalanan sokulum kayaçları volkanik, yarı volkanik ve magmatik kaya türlerinden oluşmaktadır.

Mineral içeriklerine göre granit, alkali granit, granit porfir, mikrogranit, granodiyorit, diyorit, kuvarslı diyorit, kuvars porfir ve benzeri kaya türleri ile temsil edilen granitoyit sokulumu; pembemsi gri, koyu gri, yeşilimsi gri renkte, orta derecede eklemli, sıkı, sert ve sağlamdır. Gevrek olan karmaşığın ortak özellikleri fenokristalli, yer yer taneli yer yer de porfiritik dokulu, açık renkli ve masif görünümlü, kuvars ve feldspatlı asidik kompozisyonda olmalarıdır. Genel olarak sert, sağlam olan birim yüzeysel olarak yer yer arenalaşmış, yer yer de gelişmiş eklemlidir.

MTA çalışmalarında kestiği ve üzerine gelen birimlerin yaşına göre granitlerin sokulum yaşı Eosen öncesi-Kretase olarak belirlenmiştir. Kuvaterner Yamaç Molozu (Qym)

Yamaç eğimine bağlı olarak kalınlığı değişen killi, çakıllı ve bloklu malzemelerden oluşur. Genellikle volkano tortul seriler üzerinde gelişmiştir. Yamaç molozu kalınlığı 0.50 m ile 3 m yer yer de 5 m arasında değişmektedir. Alüvyon (Qal)

Vadilerin genişlediği, akarsuların hızlarının azaldığı düzlük alanlarda çakıl, kum, silt, kil boyutunda malzemelerden oluşan alüvyal çökeller yatağın eğimli olduğu yerlerde bloklardan oluşmakta ve ince malzeme oranı azalmaktadır. Genel olarak volkanik ve tortul kökenli olan malzemeler kötü boylanmıştır. Bu aşamada yapılan yüzeysel gözlemlere göre regülatör yerindeki kalınlığının 5-6 m civarında olduğu tahmin edilmektedir. Yapı Yerleri Mühendislik Jeolojisi Orta Regülatörü ve Çökeltim Havuzu Yeri

Regülatör yerinde temel kayası Üst Asidik Seri’ye ait dasit, riyodasit lav ve piroklastları ile ince marn mercekleridir. Bu aşamadaki yüzeysel gözlemlere göre regülatör yerinde dere yatağındaki alüvyon kalınlığının 6 m civarında olduğu tahmin edilmektedir. Alüvyal çökeller yüzeyde esas olarak iri çakıl ve blok boyutunda malzemeden oluşmaktadır. Yamaçlarda kalınlığı yer yer 3 m’ye kadar ulaşan yamaç molozu örtüsü bulunmaktadır.

Temel kayası özelliğindeki volkanik kayalar taşıma gücü açısından güvenilirdir. Regülatör yerinde duraylılıkla ilgili problem bulunmamaktadır. Geçirimlilik açısından az geçirimli olan birimlerde yalnızca birbiriyle irtibatı zayıf olan lokal açık eklemler boyunca su


NİHAİ ÇED RAPORU

41

taşınması söz konusudur. Bu nedenle regülatör yerinde geçirimle ilgili bir problem beklenmemektedir. İletim Hattı

İletim tüneli güzergahında Üst Bazik Seri ile Üst Asidik Seri yer almaktadır. Bu aşamadaki yüzeysel gözlemlere göre Üst Bazik Seri’nin üzerinde yer alan Üst Asidik Seri tünel kotuna kadar inmemektedir. Dolayısıyla iletim tüneli Üst Bazik Seri içinde açılacaktır. Tünel çevre kayacı bazalt ve andezit lav ve piroklastikleridir. Bazalt ve andezit lavları piroklastiklere göre daha duraylı ve sorunsuzdur. Piroklastiklerin ayrışmış breşik, tüflü ve gevşek aglomeratik seviyeleri tünel açımı açısından yer yer tam kesit kaplama gerektirecektir. Tünelde kamalanmayı önlemek ve desteklenmeye yardımcı olmak amacıyla üst yarıda noktasal ve/veya sistematik kaya bulonu yapılacaktır. Yükleme Havuzu, Cebri Boru ve Santral Yeri

Yükleme havuzu, cebri boru ve santral yerinde Üst Asidik Seri’ye ait kaya türleri yer almaktadır. Bu aşamada yapılan gözlemlere göre dere yatağında alüvyon kalınlığının 5 m civarında olduğu tahmin edilmektedir. Yapı yerlerinde yapılacak sıyırma kazılarında yamaç molozu, alüvyon ve kayacın ayrışma zonu kaldırılacaktır. Bu aşamada yapılan gözlemlere göre yükleme havuzu, cebri boru ve santral yerinde taşıma gücü ve duraylılıkla ilgili problem bulunmamaktadır. Proje kapsamında faaliyet sahasında yapılacak olan yapı yerlerinin zeminlerinin; sağlamlığına yönelik, süreksizliklerle ilgili ve jeolojik açıdan riskli (heyelan olabilecek) alanlara yönelik sondajlı jeoteknik etütleri yapılacaktır. Gerek kuyu başında, gerekse laboratuar ortamında yapılacak olan analizler sonucunda bulunan değerlere göre jeolojik açıdan riskli yerlerde (heyelan, kaya düşmesi vb. olabilecek bölgeler) gerekli önlemlerin ÇED raporunun nihai edilmesinden sonra ve faaliyete geçilmesinden önce alınacağını taahhüt ederiz. Proje alanı ve yakın çevresini gösterir 1/25000 ölçekli jeoloji haritası Ek-4’ de verilmiştir. Yapısal Jeoloji ve Tektonik

Anadolu’nun ana tektonik birliklerinden biri olan Pontidler batıda Istrancalar’dan başlayıp, Karadeniz’in güney kıyılarını izleyerek Büyük Kafkaslar’ın güneyinden geçen ve Hazar Denizi’nin doğusundan Turan Platformu’na kadar devam eder. Pontid tektonik birliğinin kuzey zonunu oluşturan Pontid otoktonu tektonik kuşağın bir bölümüdür.

Pontid otoktonunun, magmatik-metamorfik kayalardan oluşan Üst Paleozoyik yaşlı temeli Kaledoniyen sırasında deformasyona uğrayarak kıvrımlanmıştır. İntrüzyonların sokulumu ve metamorfizma da bu evrede gerçekleşmiştir. Bölgede Triyas’ın varlığını belgeleyen herhangi bir veri olmadığından Kimmesiriyen deformasyonlarından söz edilemez. Eski temel üzerine diskordan ve transgresif olarak gelen Liyas çökelleri ile başlayan Mesozoyik yaşlı volkano-tortul istif Alt Tersiyer’e kadar süreklidir. Bazı araştırıcılar bölgede Alt Jura sonu ile Orta Jura başında şiddetli biçim değişiminin olduğunu savunurlarsa da pek şiddetli olmayan Erken Alpin deformasyonları, ancak istif içerisinde gözlenen yaygın


NİHAİ ÇED RAPORU

42

volkanizma, stratigrafi istiflerindeki düzensizlikler ve yersel uyumsuzluklar olarak gelişmiştir. Geç Laramiyen haraketleri ile kıvrımlanan Mesozoyik yaşlı volkano-tortul istif, Lütesiyen çökel volkanitleri tarafından açısal diskordansla örtülüdür.

Genel olarak, çekirdeğine intrüzif kayaçların Üst Kretase-Eosen aralığında yerleşmiş olduğu KD-GB eksenli antklinal görünümlü Pontid otoktonunun kıvrım eksenleri K 30 - 50 D gidişlidir. Düşük eğimli tabakaların oluşturduğu antiklinal yapılarının çekirdeğinde masif volkanit kütleleri yer alır. Kıvrım eksenlerini verev olarak kesen kırıklar ve çatlaklar daha küçük boyutlu volkanit dayklarının sokulumuna yardımcı olmuşlardır. Bölgede kırık tektoniği egemen olup, yaklaşık doğrultuları KD-GB olan büyük ölçekli faylar gelişmiştir. Ayrıca, sismik kesitlerin değerlendirilmesi sonucunda, kıta sahanlığı ve kıta yamacında da fayların oluştuğu belirlenmiştir. DEPREM DURUMU

Orta HES yeri Artvin ili Arhavi ilçesinde, Ballı Dere üzerinde bulunmaktadır. Yöre Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Afet İşleri Genel Müdürlüğü Deprem Araştırma Daire Başkanlığı tarafından hazırlanan “Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasına” göre 4. derece deprem bölgesi içerisinde bulunmaktadır. Kati proje aşamasında “Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik ‘de belirtilen esaslar göz önünde bulundurulacaktır. Proje alanında içinde yer aldığı Türkiye diri fay haritası şekil 21’ de verilmektedir. Proje alanının içinde bulunduğu bölgeye ait Deprem Haritası şekil 22’ de verilmektedir.


NİHAİ ÇED RAPORU

43

Şekil 21 Proje alanı diri fay haritası

Proje Alanı


NİHAİ ÇED RAPORU

44

Şekil 22 Proje alanı deprem haritası

Artvin ilinin toplam yer altı suyu rezervi 25,00 hm3/yıl ‘dır (D.S.İ Çoruh Projeleri 26. Bölge

Müdürlüğü). Artvin ilindeki jeotermal kaynaklar ise tablo 27’ de verilmiştir;

IV.2.3. Yer altı ve termal su kaynaklarının hidrojeolojik özellikleri (su seviyeleri, miktarları, emniyetli çekim değerleri, kaynakların debileri, mevcut ve planlanan kullanımı,),

Proje Alanı


NİHAİ ÇED RAPORU

45

Tablo 27 Artvin ili jeotermal kaynakları


NİHAİ ÇED RAPORU

46

IV.2.4. Yüzeysel su kaynaklarının hidrolojik özellikleri, mevcut ve planlanan kullanımı, mevcut, inşaatı devam eden ve planlanan projelerin harita üzerinde gösterimi (içme, kullanma, sulama suyu, su ürünleri istihsali, ulaşım, turizm, elektrik üretimi, diğer kullanımlar, kaynakların proje alanına mesafeleri),

Artvin ili 743.644,00 hektarlık yüzölçümüne sahiptir. İlin yıllık ortalama yağış

miktarı 700,00 mm’dir. Artvin ilinde bulunan yüzeysel su kaynakları; Çoruh Nehri, Oltu ve Tortum Çayı, Barhal Çayı ve Şavşat Suyu’dur. İlin toplam su potansiyeli 6.824,40 hm3/yıl, yerüstü su potansiyeli ise 6.799,40 hm3/yıl’ dır.

Çoruh Nehri: Artvin ilinin en büyük akarsuyu olan Çoruh Nehri, Mescit

Dağları’ndan kaynağını alarak, Bayburt’u geçtikten sonra Yusufeli ilçesinin Yokuşlu Köyü’nün mevkiinde il sınırına girer. Su kavuşumu denilen yerde Oltu Suyu ile birleşir. Yusufeli yakınlarında Barhal deresiyle birleşen Çoruh Nehri kuzeybatı yönüne girer. Artvin yakınlarında Orta köy suyunu, Borçka’da Murgul suyunu - İç kale suyunu ve Kaynarca suyunu alarak Muratlı Bucağını geçerek, Batum’un güneybatısında Karadeniz’e dökülür. Çoruh Nehri’nin uzunluğu 376 km olup, 354 km’si sınırlarımız içerisindedir.

Oltu ve Tortum Çayı: Karga pazarı Dağları’ndan kaynaklarını alırlar. Tortum Çayı

adını aldığı Tortum Gölü'ne girip çıktıktan sonra Oltu Çayı ile Yusufeli yakınlarında birleşerek Gür alp kayası denilen yerde Çoruh Irmağına kavuşur.

Barhal Çayı: Kaçkar Dağları’ndan kaynağını alır. Erzincan, Yüncüler, Çevreli ve

Dört Kilise derelerini alarak Çoruh Nehri’ne karışır. Şavşat Suyu: Şavşat, irili ufaklı 13 deresi bulunması ile su zenginliğine sahip bir

ilçedir. Şavşat deresi Orta köy deresinin kaynağı olup Ardanuç deresiyle birleşerek Çoruh Nehri’ne kavuşur. Kaynağını Sahara dağlarından alarak Şavşat Suyuna birleşir.

İl sınırlarında kurulan 5 adet baraj kurulmuştur. Söz konusu barajlarla ilgili ayrıntılı

bilgi aşağıda verilmektedir. Murat Barajı; Çoruh Nehri üzerine taşkın önleme ve enerji amaçlı 2005 yılında

kurulmuştur. Baraj yeri, Muratlı Köyü’nün 2 km. güneydoğusunda, Borçka ilçesinin 17 km. kuzeyinde bulunmakta olup, Artvin ilinin takriben 44 km. kuzeybatısındadır. Murat Barajı, proje alanının kuzeydoğusunda yaklaşık 42 km mesafededir.

Borçka Barajı; Çoruh Nehri üzerine, taşkın önleme ve enerji amaçlı 2006 yılında

kurulmuştur. Borçka ilçesinin güneyinde yaklaşık 2,5 km mesafede yer almaktadır. Borçka Barajı, proje alanının kuzeydoğusunda yaklaşık 30 km mesafededir.

Deriner Barajı; Çoruh Nehri üzerine enerji amaçlı 2002 yılında kurulmuştur. Baraj,

Artvin ilinin yaklaşık 5 km batısında yer almaktadır. Söz konusu Deriner Barajı, proje alanının doğusunda yaklaşık 40 km mesafede bulunmaktadır

Tortum Barajı; Tortum Çayı üzerine enerji amaçlı 1972 yılında kurulmuştur. Artvin

ilinin güneybatısında yaklaşık 60 km mesafede yer almaktadır.


NİHAİ ÇED RAPORU

47

Murgul Barajı; Kabaca Deresi üzerine 1951 yılında enerji ve pompa istasyonu amaçlı kurulmuştur. Nehir tipi santraldir.

Artvin ili sınırları içerisinde 21 adet göl bulunmaktadır. Tablo 28’ de göllerin

bulunduğu ilçe ve sahip oldukları yüzölçümü verilmektedir.

Tablo 28 Artvin İlinde Bulunan Göl ve Göletler

SIRA NO GÖL ADI BULUNDUĞU İLÇE YÜZÖLÇÜMÜ (km2) İL İÇİNDE KALAN

KISMININ YÜZÖLÇÜMÜ (km2)

1 Ak Göl Şavşat 0,06 0,06

2 Başkaya Gölü Şavşat 0,01 0,10

3 Büyük Agora Gölü Şavşat 0,01 0,01

4 Büyük Göl Yusufeli 0,03 0,03

5 Büyük Hevenk Gölü Yusufeli 0,02 0,02

6 Deniz Gölü Yusufeli 0,10 0,10

7 Kara Göl Yusufeli 0,01 0,01



10 Kara Göl Ardanuç 1,12 0,12

11 Kara Göl Şavşat 0,04 0,04

12 Kara Göl Murgul 0,03 0,03

13 Kara Göl (Ardanuç) Ardanuç 0,05 0,05

14 Kara Göller Borçka 0,17 0,17

15 Kazan Gölleri Ardanuç 0,01 0,01

16 Kız Gölü Şavşat 0,01 0,01

17 Kötü Göl Şavşat 0,01 0,01

18 Libler Gölü Yusufeli 0,02 0,02

19 Öküz Gölü Yusufeli 0,02 0,02

20 Yeşil Göller Yusufeli 0,01 0,01

21 Yıldız Gölü Borçka 0,05 0,05

TOPLAM 0,83 0,92

Kaynak: Artvin İl Çevre ve Durum Raporu,2006

Tablo 26 ’da belirtilen göller dışında proje alanı çevresinde, Nogadit Gölü, Küçük

Agora Gölü bulunmaktadır. Proje alanı çevresinde bulunan göllerden; Küçük Agora Gölü proje alanına yaklaşık 2,25 km , Büyük Agora Gölü yaklaşık 2,5 km, Nogadit Gölü yaklaşık 4,75 km, Murgul ilçesi dahilindeki ise yaklaşık 2,75 km mesafede bulunmaktadır.

Artvin ili su kaynakları bakımından oldukça zengindir. İlde debileri çok yüksek

olmamakla birlikte, çok sayıda kaynak ve yaz-kış kurumayan akarsular vardır. Artvin inde bulunan akarsuların feyezan debileri tablo 29’ da verilmiştir.


NİHAİ ÇED RAPORU

48

Tablo 29 Artvin İli Akarsuların Feyezan Debileri

SIRA NO AKARSUYUN ADI AKARSUYUN YERİ AKARSU DEBİLERİ (m3/sn)

Q10 Q100 Q500

1 Çoruh Nehri Yusufeli 640 847,5 -

2 Oltu Çayı Yusufeli 450 635 907

3 Tortum Çayı Yusufeli 161 316 437

4 Barhal Çayı Yusufeli 199,5 285,6 397

5 Çorgens Çayı Yusufeli 23,4 46,1 61,7

6 Alanbaşı Deresi Yusufeli 34,5 51 62,3

7 Dokumacılar Deresi Yusufeli 15,7 46,3 67,5

8 Tekkale Deresi Yusufeli Veriler bulunmamaktadır.

9 Arcıvan Deresi Yusufeli 62,7 89,2 107,4

10 Taşkıran Deresi Yusufeli 18 35 47

11 Darıca Deresi Yusufeli 38 93 131

12 Vanat (Esenkaya) D. Yusufeli 6,6 13,5 25,4

13 Ernköy Deresi Yusufeli 32 50 71

14 Haviskar (Narlık) D. Yusufeli 16 42 60

15 Maden (Hod) Deresi Artvin 23 36 45

16 Melo (Sarıbudak) D. Artvin Veriler bulunmamaktadır.

17 Berta (Ortaköy) D. Artvin 3,1 53 68

18 Şehiriçi (Artvin) D. Artvin 4,1 7,9 10,5

19 Hatila (Taşlıca) D. Artvin Veriler bulunmamaktadır.

20 Bulanık Deresi Ardanuç 57 150 214

21 Şavşat Deresi Şavşat 62,5 109 191,4

22 Meydancık Çayı Şavşat 47,3 113,2 158,4

23 Veliköy Deresi Şavşat 31,2 66,9 91,4

24 Mansurat Deresi Şavşat 45,5 86,1 114

25 Karçal Suyu Şavşat Veriler bulunmamaktadır.

26 Murgul Deresi Murgul Veriler bulunmamaktadır.

27 Deviskel Deresi Borçka 108,9 230 312,6

28 Chala (İçkale) Dere Borçka 75,2 126,9 185,1

29 Karşıköy Deresi Borçka 56,5 103,2 135,4

30 Güreşen Deresi Borçka 68,2 130,9 174

31 Sugören Deresi Hopa 21 48 66,6

32 Boluca(Muratlı) D. Borçka 30,1 66,1 90,8

33 Sundura Deresi Hopa 107 200 255,6

34 Balıklı Deresi Hopa 63 115 151

35 Karaosmaniye Dere Hopa 57 120 164

36 Çam Deresi Hopa 76 159 217

37 Kapistre Deresi Arhavi 480 757 947 38 Sidere (Konaklı) D. Arhavi 185,5 304,4 385,9

Kaynak: Artvin İl Çevre ve Durum Raporu,2006

Proje konu olan faaliyetin yer üstü su kaynağı Ballı Dere olup söz konusu Ballı

Dere Kapistre Deresi’ nin bir koludur. Proje alanı Kapistre Deresi’ ne yaklaşık 7,5 km mesafede bulunmaktadır. Orta Regülatörü ve HES proje sahası içme ve kullanma suyu temin edilen kıta içi yüzeysel su havzasında kalmamaktadır. Projenin su kaynağı olan Ballı Dereden içme ve kullanma suyu temin edilmemekte olup, söz konusu Ballı Dere


NİHAİ ÇED RAPORU

49

herhangi bir içme suyu kaynağını beslememektedir. Konu ile ilgili olarak DSİ 26. Bölge Müdürlüğü’ nden alınan görüş yazısı Ek-21’ de sunulmuştur.

Artvin ilinde su enerjisinden Hidroelektrik enerji olarak faydalanılmaktadır. Çoruh

Nehri, DSİ 26. Bölge Müdürlüğü sınırları içinde yer alan akarsu havzasını oluşturur. Havzanın yüzölçümü ile DSİ 26. Bölge Müdürlüğü sınırından ayrıldığı yerdeki yıllık ortalama akımı ise şöyledir:

HAVZA ADI YÜZÖLÇÜMÜ (km2) YILLIK ORTALAMA AKIM(milyon m3) ÇORUH 10.140 6.300 6.300

(Yaklaşık 5.000 km2 si Artvin ilinde) Artvin İliyle özdeşleşmiş olan Çoruh Nehri, yıllık ortalama 6,3 Milyar m

3 lük akış

hacmine sahip olup, Nehrin toplam uzunluğu 431 km. dir. Çoruh Nehri’ nin 410 km. lik kısmı Ülkemiz sınırları içerisinde, 21 km. lik kısmı ise Gürcistan sınırları içerisindedir. Bayburt İlindeki Mescit dağlarından doğup Gürcistan’ ın Batum İlinden Karadeniz’e dökülen Çoruh Nehri, yılda 5,8 milyon m3

rusubat(çöküntü-tortu) taşımaktadır. Türkiye’ de

en fazla erozyona maruz kalan havzalardan biridir. Enerji üretilebilecek toplam düşü 1.420 m. olup, Ülkemizin en hızlı akan Nehridir.

Türkiye’nin geleceği için çok önemli projeler demetini oluşturan “ÇORUH VADİSİ” ana kolu üzerinde, E.İ.E. tarafından 1962 yılında başlayan etüt çalışmaları sonucu, 10 adet Baraj ve yan kollar üzerinde 17 adet Baraj ve Nehir tipi H.E.S. Tesisleri İnşaatı planlanmış olup, toplam 27 adet tesisten yılda 10,3 Milyar KWh yıllık enerji üretimi gerçekleştirilecektir. Bu da Türkiye’ de üretilen toplam enerjinin (151 Milyar KWh) % 7’ si, Hidroelektrik enerjinin ise (2004 yılı üretimi 47 Milyar KWh) % 22’ sidir.

Artvin ili sınırları içerisinde, Çoruh Nehri ana kolu üzerinde 5 adet baraj projesi

olup, mansaptan membaa doğru Muratlı, Borçka, Deriner, Artvin ve Yusufeli Baraj ve H.E.S. Tesisleridir. Berta çayı kolu üzerinde ise Bayram ve Bağlık Barajları yer almaktadır. Yatırım ve uygulama programında yer alan 6 adet barajın bitirilmesi sonucunda üretilecek olan enerji 5,81 Milyar KWh tir. Bu da Çoruh havzasında üretilecek enerjinin % 56’ sı, Türkiye’de üretilen Hidroelektrik enerjinin % 12’ si, toplam enerjinin ise % 4’ üdür.

Artvin ilinde su ürünleri üretimi bakımından önemli bir potansiyel bulunmaktadır.

Mevcut kaynak suları, Çoruh Nehrini besleyen Barhal Çayı, Şavşat Suyu ve bu dereleri besleyen irili ufaklı kaliteli ve yeterli akarsular tatlı su balıkçılığının geliştirilmesinde olumlu etki yapmaktadır. Ayrıca Çoruh Nehri üzerinde şu anda yapımı devam eden ve yapılacak olan barajların tamamlanması da kafes balıkçılığı için iyi bir potansiyel doğuracaktır.5

5 Artvin İl Çevre ve Durum Raporu,2006


NİHAİ ÇED RAPORU

50

Artvin İlinin yüzölçümü 712.267.5 hektardır. Mevcut arazinin 399.271.2 hektarı orman, 148.263.3 hektarı kültür dışı, 100.533 hektarı çayır-mera ve 64.200 hektarı da tarım arazisidir. İlin arazi dağılımının verildiği Şekil 23’ de görüldüğü gibi ilin yarıdan fazlası ormanlarla kaplıdır. İl yüzölçümünün % 9’ü tarım arazileri, %15’i de çayır-mera arazilerinden oluşmaktadır.

Şekil 23 Artvin ili arazi dağılımı

Kaynak: Artvin Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü

Arazilerin engebeli olması nedeniyle yaygın tarım imkanı bulunmadığı, tarımsal

faaliyet arıcılık, seracılık, besicilik ve balık üretiminden ibarettir. Tarım ticari amaçtan ziyade genel olarak aile ihtiyacına yönelik yapılmaktadır. Son yıllarda seracılık alanında önemli bir aşama kaydedilmiş olup, 1993 yılında İlçe Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı aracılığı ile 800m2’ lik alanda başlatılan seracılık çalışmaları, 2003 yılında 136 adet serada ve 40.247 metrekarelik alana ulaşmıştır.

Artvin ilinde uygulanmakta olan Çoruh Projeleri kapsamında yapılacak barajlarla

birlikte vadi tabanında bulunan tarım arazilerinin tamamı su altında kalmaktadır.

Özellikle Çoruh vadisi boyunca kurulan ve Yusufeli ilçesinde yoğunlaşan örtü altı sebze yetiştiriciliğinde domates, hıyar, patlıcan, kavun, ıspanak, marul, maydanoz gibi ürünler üretilmekte olup bu ürünler çoğunlukla Erzurum sebze hali başta olmak üzere diğer komşu illerin pazarlarına sunulmaktadır.

Artvin ilinde tür ve çeşit bazında oldukça geniş bitkisel üretim deseni mevcuttur.

Çoruh vadisi boyunca 102 dekar alanda örtü altı sebze yetiştiriciliği yapılmaktadır. İlimizde seracılık ağırlıklı olarak Yusufeli ilçesinde yapılmaktadır. Örtü altında ısıtma yapılmadan yılda 3 ürün alınmaktadır.

9%

57%

15%

19%

Tarım

Orman

Çayır Mera

Kültür Dışı

IV.2.5. Tarım alanları (tarımsal gelişim proje alanları, özel mahsul plantasyon alanları) sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü, mülkiyet durumları, ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları,


NİHAİ ÇED RAPORU

51

Tablo 30 Artvin İli Yıllara Göre Tarım Alanı Kullanımı (Hektar)

Yıllar

Toplam İşlenen

Tarım Alanı ve

Uzun ömürlü bitkiler

İşlenen Tarım Alanı Uzun Ömürlü Bitkiler

Yem bitkileri

Topl

am

Eki

len

Nad

as

Seb

ze

Topl

am

Mey

vele

r, İç

ecek

ler v

e B

ahar

at

Bitk

iler

Ala

nı

Bağ

ala

nı

Zeyt

in

ağaç

ların

ın

kapl

adığ

ı ala

n

2001 30 035 15 234 13 810 76 1 348 14 801 13 718 699 384 7 507

2002 30 731 16 320 14 261 72 1 987 14 411 13 403 651 357 6 493

2003 33 090 18 650 14 108 3 021 1 521 14 440 13 424 648 368 6 568

2004 32 660 16 270 11 773 3 062 1 435 16 390 15 282 740 368 4 114

2005 39 781 19 056 14 467 3 130 1 459 20 725 20 008 349 368 6 188

2006 40 238 16 533 14 960 2 1 571 23 705 22 891 631 183 6 620

2007 38 855 15 155 13 564 202 1 389 23 700 22 955 581 164 6 089

2008 41 575 17 213 14 905 412 1 896 24 362 23 643 577 42 7 200

Kaynak: www.tuik.gov.tr

Artvin ilinin tarımsal üretim içerisinde ekonomik öneme sahip bazı tarımsal ürünlerin üretim alanları ve üretim miktarları tablo 31’ de verilmiştir.

Tablo 31 2009 Yılında Artvin İlinde Bitkisel Üretimden Elde Edilen Ürünler

Ürün cinsi Ekiliş (Dekar) Ekiliş % Üretim ( Ton )

Fındık 90.815 14.1 6.298 Yem bitkileri 194.267 30.1 147.878 Çay 85.963 13.3 95.510 Mısır 20040 5.8 9309,8 Buğday 18.740 2.9 182,1 Buğday(kışlık Ekiliş) 200 0.1 40 Patates 11.185 1.7 25.359,74 Arpa-çavdar 13.758 2.1 3.303,8 Fasulye (Yeşil) 7.305 1.1 10.786 Fasulye (Kuru) 5230 0.8 1251,2 Soğan(Taze) 245 0.1 442,5 Havuç 6 0.1 6,5 Bağ 6.512 0.9 9.921 Çilek 7 0.1 19,25 Dut 640 0.1 2.844,25 Elma 4.899 0.8 6.947 Zeytin 1.415 0.3 2.432 Ceviz 2.724 0.4 4.012,15 Kiraz 1.107 0.1 2.854,1 Armut 1.590 0.3 2.917 Domates 1.714 0.3 7.354 Patlıcan 189 0.1 760,5 Biber 484 0.1 1205,2 Kavun 63 0.1 242,1 Lahana 1.409 0.8 1.036 Hıyar 1.535 0.2 6.525 Çeltik 950 0.2 712,5 Erik 450 0.1 1.888

http://www.tuik.gov.tr/


NİHAİ ÇED RAPORU

52

Kivi 550 0.1 505 Narenciye 1.686 0.2 1.522 Diğer Tarımsal Üretim 101.472 15.8 - Toplam 620.708 100.0 - Kaynak: www.tarim.gov.tr IV.2.6. Toprak özellikleri ve kullanım durumu (topraın fiziksel-kimyasal ve biyolojik özellikleri, arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması, erezyon, toprağın mevcut kullanımı),

Artvin İli Artvin İli’nde yayılan topraklar altı grupta toplanmaktadır. Bunlar, kahverengi ve

kireçsiz kahverengi orman toprağı, kırmızı topraklar, sarı podzolik topraklar, yüksek dağ çayır toprakları, alüviyal ve koluviyal topraklardır. İlin yaygın toprak grupları ve bunların il yüzölçümüne oranları aşağıdaki tabloda verilmiştir: Tablo 32 Artvin İli Büyük Toprak Grupları

Toprak Grupları %

Kahverengi Orman Toprakları 17,7

Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları 42,6

Kırmızı Sarı Podzolik Topraklar 17,5

Yüksek Dağ Çayır Toprakları 12,3

Alüvyal Topraklar 0,3

Kolüvyal Topraklar 0,0

Çeşitli Araziler ve Su Yüzeyleri 9,6

Kaynak: Artvin İl Çevre Durum Raporu, 2005

İl’in arazi kabiliyet sınıfları dağılımı ise şu şekildedir:

Tablo 33 Artvin İli Arazi Kabiliyet Sınıfları

Kabiliyet Sınıfları %

I 0,1

II 0,211

III 0,254

IV 3,3

V -

VI 19,34

http://www.tarim.gov.tr/


NİHAİ ÇED RAPORU

53

VII 63,48

VIII 13,41

Kaynak: Artvin İl Çevre Durum Raporu, 2005

Proje Alanı Söz konusu “Orta Regülatörü ve Hidroelektrik Enerji Santrali” projesinin, BALSU

ELEKTRİK ÜRETİMİ ve TİC. A.Ş. tarafından; Doğu Karadeniz Havzasında; Artvin İli, Arhavi İlçesi sınırları içerisinde, Kapistre Deresi’nin kolu olan Ballı Dere (Arhavi Deresi) üzerinde yapılması planlanmaktadır.

Proje sahasının üzerinde yer aldığı alanın toprak özellikleri ve kullanım durumları

incelenmiş; proje kapsamında yapılacak olan yapılar 1/25000 Ölçekli Arazi Kullanım Haritası üzerinde işaretlenmiştir (Bkz. Ek-7).

Söz konusu faaliyetin içerisinde yer aldığı saha VII. sınıf toprak özelliği

göstermektedir ve büyük toprak gruplarından “kırmızı sarı podzolik topraklar” grubuna girmektedir.

VII. Sınıf Topraklar Bu sınıfa giren toprakların fiziksel koşulları gerektiğinde tohumlama, kireçleme,

gübreleme ve kontur karıkları, drenaj hendekleri, saptırma yapıları ve su dağıtıcıları ile su kontrolü gibi çayır ve mera iyileştirmelerinin uygulanmasını pratik olmasını önler. Toprak kısıtlamaları, düzeltilemeyen bir veya daha fazla sürekli sınırlandırmalardan dolayı VI. sınıftakinden daha şiddetlidir. Sınırlandırmalar şu şekildedir:

• Çok dik eğim • Erozyon • Toprak sığlığı • Taşlılık • Yaşlık • Tuzluluk veya sodiklik • Kültür bitkilerinin yetiştirilmesini engelleyen diğer sınırlandırmalar.

Araziler uygun bir idare ile otlatma veya orman için güvenle kullanılabilirler. Kırmızı Sarı Podzolik Topraklar İyi gelişmiş ve iyi drene olan asit topraklardır. Doğal bitki örtüsü yaprağını döken veya

iğne yapraklı, ya da ikisinin karışımı ormandır. Ana madde az çok silisli ve kalsiyumca fakirdir. O horizonu ince olup altında organik mineral A1 horizonu bulunmaktadır. Açık renkli A2 horizonu kırmızı, sarımsı kırmızı veya sarı renkli ve daha killi B horizonu üzerinde yer almaktadır. B horizonu ped yüzeylerinde kil zarlarına ve blok yapıya sahiptir. Ana maddenin kalın olduğu kırmızı-sarı podzolik topraklarda alt horizonlarda karakteristik olarak kırmızı, sarı, kahverengi ve açık gri kalın ağ şeklinde çizgi ve benekler bulunur. Sarı rengin hakim olduğu topraklarda nispeten daha etkili rutubet koşulları hakim olduğundan, demir oksitler kırmızı renkli topraklardakine göre daha fazla hidrate olmuştur. Dolayısıyla renkler daha az parlaktır. A2 horizonu da biraz daha kalındır.


NİHAİ ÇED RAPORU

54

Aşağıdaki tabloda faaliyet kapsamında yerüstünde yapılacak olan yapılar ve bunların üzerinde yer aldığı arazinin toprak özellikleri / kullanım durumuna ilişkin bilgi verilmektedir: Tablo 34 Proje Sahası Toprak Özellikleri ve Arazi Kullanım Durumu

PROJE YAPILARI ARAZİ DURUMU

HES, Regülatör, Cebri boru, Yükleme Havuzu, iletim tüneli P 3 O VII es

Kaynak: 1/25.000 Ölçekli Arazi Kullanım Haritası P 3 O VII es P : Kırmızı sarı podzolik topraklar 3: Derinlik: Sığ (50-20 cm), Eğim: %0-2 O :Orman VII : VII. sınıf toprak

es : eğim ve erozyon zararı ve toprak yetersizliği

Görüldüğü üzere arazinin başlıca problemleri eğim ve erozyon zararı ve toprak yetersizliğidir. Proje sahasının tamamı orman alanları içerisinde yer almaktadır.

Proje kapsamında 19/07/2005 tarih ve 25880 Sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak

yürürlüğe giren 5403 Sayılı “Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu”, 28/02/1998 Tarih 23272 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4342 Sayılı “Mera Kanunu” ve 1380 sayılı “Su Ürünleri Kanunu” hükümlerine riayet edilecektir. Proje kapsamında inşa çalışmaları öncesinde yapılacak olan kamulaştırma, 4650 sayılı “Kamulaştırma Kanunu”na uygun olarak BALSU ELEKTRİK ÜRETİMİ ve TİC. A.Ş. tarafından gerçekleştirilecektir.


NİHAİ ÇED RAPORU

55

IV.2.7. Orman Alanları (proje sahasının bulunduğu orman alanının m2 olarak miktarı, ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan büyüklükleri ve kapalılığı bunların mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanım amaçları, 1/25.000’ lik meşçere haritasının rapora eklenmesi),

Artvin İli Aşağıdaki şekilde Artvin İli’nin orman varlığı verilmiştir.

Şekil 24 Artvin İli orman varlığı

Kaynak: http://www2.ogm.gov.tr/orm_varligi/artvin.html

İlin orman alanlarında bulunan başlıca türler; ladin, köknar, sarıçam, kayın, meşe, gürgen, kızılağaç, ıhlamur, kestane, akağaç, dişbudak, kayacık, fıstıkçamı, karaağaç, huş, ardıç, şimşir, sandal, taksus (porsuk), orman gülüdür.

Arhavi İlçesi Projenin gerçekleştirileceği Arhavi İlçesi’nde şefliklere göre orman alanları dağılımı

ise şu şekildedir: Şeflik Adı Ormanlık Alan (ha) Açıklık Alan (ha) Toplam Alan (ha)

Arhavi 9.328,0 3.657,8 12.985,8

Hopa 8.305,8 4.812,4 13.118,2

Kayadibi 8.219,5 9.658,9 17.878,4

Kemalpaşa 3.034,3 1.936,8 4.971,1

Genel Toplam 28.887,6 20.065,9 48.953,5 Kaynak: http://artvinobm.ogm.gov.tr

http://www2.ogm.gov.tr/orm_varligi/artvin.html

http://artvinobm.ogm.gov.tr/


NİHAİ ÇED RAPORU

56

Söz konusu proje kapsamında Artvin Orman Bölge Müdürlüğü’nden edinilen “ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu” ve proje sahasına ait 1/25000 Ölçekli Meşcere Haritası ekte verilmiştir (Bkz. Ek-9). Buna göre talep edilen sahanın tamamı (47800 m2) orman sayılan alanlardandır. Alanın işletme şekli koru olup ağaç cinsleri Kn (kayın) ve L (Ladin) dir. Meşcere tipleri ise OT-T (Orman Toprağı-Tarım), Ld1 (Ladin, d çağ sınıfı hakim, 1 kapalı) ve BKn (Bozuk Kayın meşceresi) şeklindedir.

Proje alanı milli parklar, muhafaza ormanı, turizm alanı, özel çevre koruma bölgesi,

askeri yasak bölge ve sit alanı içerisinde kalmamaktadır. Projenin ormancılık çalışmaları bakımından sakıncası yoktur. Kesilecek ağaçlar İşletme Müdürlüğü’nce değerlendirilecektir. Bununla birlikte Arhavi Orman İşletme Müdürlüğü’nden edinilen bilgiye göre proje kapsamında tahmini olarak 5920 adet ağaç kesilmesi öngörülmektedir. Bu miktarın hacimsel karşılığı ise yaklaşık 2800 m3’tür.

Proje kapsamında söz konusu orman alanları için kamulaştırma söz konusu

olmayıp, orman sayılan alanların kullanımı için 6831 Sayılı Orman Kanunu’ nun 17/3 maddesi gereği gerekli izinler alınacaktır. Projede kullanılacak orman alanı miktarı, kesilecek ağaç miktarı ve ağaç türleri v.s. izin aşamasında hazırlanacak 1/1000 ölçekli ağaç röleve planları ile belirlenecektir.

Söz konusu proje kapsamında;

• Cansuyu miktarının altına inilmeyecek, regülatör ve santral kısımlarında elektronik olarak mütemadiyen ölçümler yapılacak, bu ölçümlerin silinmesi, değiştirilmesi mümkün olmayacak hale getirilecektir. Bu mekanizasyonun şifre, anahtar ya da buna benzer güvenlik önlemi sorumlu Kamu görevlisinde olması sağlanacaktır.

• Mevcut orman yollarından faydalanıldığı takdirde onarım işlemi BALSU ELEKTRİK ÜRETİMİ ve TİC. A.Ş. tarafından sağlanacaktır.

• Yol planlaması Arhavi Orman İşletme Müdürlüğü ile koordineli bir şekilde yapılacaktır.

• Yollar ve diğer toprak kazma işlemleri erozyona sebebiyet vermeyecek şekilde exkavatör tipi makinelerle, B-Tipi orman standardında yapılacaktır.

• İnşaatta kullanılacak patlayıcı maddeler sahaya günübirlik olarak taşınacak, orman içerisinde depo edilmeyecektir.

• İnşaattan çıkacak olan pasalar yamaçtan aşağı atılmayacaktır. • İnşaat esnasında derelere pasa dökülmeyecek, balık geçişleri

engellenmeyecektir. • İletim tünel ve cebri boru güzergahında, 250 m’ de bir hayvan geçişini

sağlamak amacıyla ekolojik köprüler yapılacaktır. • Proje kapsamında akarsu sisteminin ekolojik sürdürülebilirliğinin

sağlanması amacıyla balık geçidi yapılacaktır. • Cebri boru inşaatı, mümkün olduğunca yaklaşım yolları yapılmadan inşa

edilecektir. • Demirden hazırlanmış sınır kazıklarına numara verilecek ve kazıkların

koordinatı alınarak betonla zemine monte edilecektir. Bunların çakılması ve bilgilendirme tabelalarının hazırlanması, montajı BALSU ELEKTRİK ÜRETİMİ ve TİC. A.Ş. tarafından yapılacaktır.


NİHAİ ÇED RAPORU

57

• Orta Regülatörü ve HES Projesi kapsamında proje sahasının ağaçlandırılması, peyzajının yapılması ve ağaçlandırmaya müsait hale getirilmesi amacıyla “Rehabilitasyon Projesi” yapılacaktır.

• Şantiye sahalarına pasa dökülmeyecek ve arıtma tesisi planlanacaktır. • Proje alanına inorganik ve organik atıklar atılmayacak, en yakın

Belediyenin ve İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’ nün kontrolünde imha edilecek veya depolanacaktır.

• Biyolojik çeşitliliğin korunmasına gereken önem gösterilecektir. • Projenin ana su kaynağının mümkün olduğunca az kirletilmesine önem

gösterilecek, oluşabilecek kirlilik hakkında çevredeki insanlara ve ilgili kuruluşlara bilgi verilecektir.

• Söz konusu projenin tamamı orman sayılan alan içerisinde yer almaktadır. Bu nedenle bu alanlarda toprakça fakir, taşlık-kayalık alanların seçilmesine özen gösterilecektir, mümkün mertebe ağaç kesiminden kaçınılacaktır, kazı fazlası malzemelerin depolanması için izne konu edilecek tesisler dışından kesinlikle pasa, atık veya herhangi bir malzeme döktürülmeyecektir.

• Proje kapsamında depolama alanında biriktirilecek olan bitkisel toprak erozyona, kurumaya ve yabani ot oluşmasına karşı korunacak olup, toprağın canlılığını sürdürebilmesi amacı ile çim, çayır-mera bitkisi v.b bitki örtüsü ile kaplanacaktır. Bitkisel toprağın depolanması esnasında nebati toprak depolama alanının yüksekliği 5 metreden eğimi ise %5’den fazla olmayacaktır. İnşaat aşaması sonrası bitkisel toprak santral ve yakın çevresinin çevre düzenlenmesinde kullanılacaktır.

• Proje kapsamında ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu’nda belirtilen hususlara riayet edilecektir.

Proje Nedeniyle Orman Alanları Üzerine Olabilecek Olası Etkiler Ve Alınması Gerekli Önlemler

Proje nedeniyle orman alanları üzerine olabilecek bir diğer etki orman yangınları ve

toz oluşumudur: Orman yangınları: Faaliyet sahasında, çıkabilecek herhangi bir yangına karşı

yeterli sayıda yangın söndürme ekipmanı (kazma, kürek, balta, su kovası vs.) bulundurulacak olup 11.04.1974 tarih ve 14765 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünün 5. Kısım, 1. Bölüm ‘’İş yerlerinde Yangına Karşı Alınacak Güvenlik Tedbirleri’’ ile ilgili madde hükümlerine uyulacaktır. Yangın çıkması durumunda olabilecek etkiler ve yapılacak görevler için tesis personeli eğitilecektir. Yangın olasılığı durumunda diğer yakın kuruluşlara haber verilecektir. Yangının fark edilmesi ve alarm verilmesini takiben, belirli lokasyonlarda hazır bulundurulan yangın ile mücadele kaynaklarından yararlanarak sorunun derhal ortadan kaldırılmasına çalışılacak ve aşağıdaki hususlar yerine getirilecektir.

-Yangın fark edildiğinde, öncelikle çevredekilere, çalışan personele, ve daha sonra da ilgililere haber verilecektir.

-En yakın güvenlik ve itfaiye birimlerine haber verilecektir. -Acil müdahale ekibi ile ilgili tarafından çevre güvenliği sağlanacaktır. -Söndürme ekipleri derhal yangına müdahale edecektir. -Elektriksel nedenli yangınlarda, yangın yakınındaki yanıcı madde kaynakları

derhal izole edilecektir.


NİHAİ ÇED RAPORU

58

-Yangında ‘can kurtarmak’ yapılacak ilk iş olacaktır. Bu gibi durumlarda, kişilerin kendisinin ve başkasının hayatını lüzumsuz hareketlerle tehlikeye atması önlenecektir.

-Yangın, en yakındaki uygun söndürücü cihazlar yardımı ile söndürülmeye çalışacaktır.

-Dumanın yakıcı ve boğucu etkisine karşı ağız ve burunlar ıslak bez ile kapatılacaktır.

-Yangın söndürülürken lüzumsuz tahribatlara, kırma ve yıkmalara neden olunmayacaktır.

-Yeterli sayıda eleman ve köpüklü yangın söndürücüleri her ana kullanılacak şekilde hazır olacaktır.

-Yangın söndürmede görevli acil müdahale ekipleri, yerel itfaiye ile irtibatlı olacaktır.

-Her yangın yerine ambulans gidecektir. -Santral sahasında, olası bir yangın tehlikesine karşı aşağıda belirtilen yangınla

mücadele sistemleri hazır bulundurulacak ve kullanılacaktır -Gaz Tüpleri (Püskürtme yapılarak kullanılacak söndürme gazları) -Duman Dedektörü (duman çıkışında, kontrol paneline otomatik olarak iletim

yapacak şekilde) -Alev Dedektörü (alev halinde, kontrol paneline otomatik olarak iletim yapacak

şekilde) Toz oluşumu: Faaliyet nedeniyle orman alanları üzerine olabilecek diğer bir etki de

toz oluşumudur. Toz oluşumu bitkilerin stomalarının kapanması ve bunu takiben solunum ve fotosentez gibi hayati fonsiyonları yerine getirememesine neden olur. Sonuç olarak bu durum, bitkilerin yapraklarının solmasına ve ilerleyen zamanlarda bitkinin ölümüne yol açabilir. Ancak projenin inşaat aşamasında yapılacak olan kazı işlemleri sırasında tozumanın önlenmesi için arazi spreyleme yöntemiyle sulanacaktır. Ayrıca proje kapsamında ilgili yönetmelik hükümlerine riayet edilecek olup sınır değerler aşılmayacaktır. IV.2.8. Koruma alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri; Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı, Mera Kanunu ve Su Ürünleri Kanunun kapsamındaki alanlar),

ÇED Yönetmeliği’nin EK-V’deki Duyarlı Yöreler listesi dikkate alındığında, proje alanı ve çevresinde,

1. Ülkemiz mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlar a) 9/8/1983 tarihli ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu’nun 2. maddesinde

tanımlanan ve bu kanunun 3. maddesi uyarınca belirlenen “Milli Parklar”, “Tabiat Parkları”, “Tabiat Anıtları” ve “Tabiat Koruma Alanları”,

Söz konusu proje sahası içerisinde, Artvin Valiliği’nden (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü) edinilecek bilgiye göre doğal sit ve tabiat anıtı bulunması halinde yürürlükteki mevzuata göre değerlendirilmek üzere Trabzon Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonuna intikali sağlanacak ve değerlendirilecektir. En yakın korunan alan, proje sahasının yaklaşık olarak (kuş uçuşu mesafe ile) 12.5 km güneydoğusunda yer alan “Hatila Vadisi Milli Parkı”dır. Aşağıdaki şekilde proje sahası ve korunan alanların uydu fotoğrafı üzerinde gösterimi verilmiştir:


NİHAİ ÇED RAPORU

59

b) 1/7/2003 tarihli ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca Orman

Bakanlığı’nca belirlenen “Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları”

Söz konusu proje sahası içerisinde 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca

Orman Bakanlığı’nca belirlenen “Yaban Hayatı Koruma Sahaları” bulunmamaktadır. c) 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma

Kanunu’nun 3. maddesinin birinci fıkrasının “Tanımlar” başlıklı (a)bendinin 1.,2.,3. ve 5. alt bentlerinde “Kültür Varlıkları”, “Tabiat Varlıkları”, “Sit” ve “Koruma Alanı” olarak tanımlanan ve aynı kanun ile 17/6/1987 tarihli ve 3386 sayılı kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar,

Söz konusu proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde yukarıda belirtilen alanlar

bulunmamaktadır.

ç) 22/3/1971 tarihli ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları,

Söz konusu proje sahası içerisinde ve yakın çevresinde 1380 sayılı Su Ürünleri

Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları bulunmamaktadır.

d) 31/12/2004 tarihli ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’nin 17., 18.,19. ve 20. maddelerinde tanımlanan alanlar,

Proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde 25687 sayılı Resmi Gazete’de

yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’nin 17., 18.,19. ve 20. maddelerinde tanımlanan alanlar bulunmamaktadır.

HES

Regülatör

Hatila Vadisi M.P.


NİHAİ ÇED RAPORU

60

e) 2/11/1986 tarihli ve 19269 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği’nin 49. maddesinde tanımlanan “Hassas Kirlenme Bölgeleri”,

6 Haziran 2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete yayımlanan “Hava Kalitesi

Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği” uyarınca proje alanı ve çevresinde “hassas kirlenme bölgesi” bulunmamaktadır.

f)9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 9. maddesi uyarınca

Bakanlar Kurulu tarafından “Özel Çevre Koruma Bölgeleri” olarak tespit ve ilan edilen alanlar,

Proje alanı ve çevresinde “Özel Çevre Koruma Bölgesi” bulunmamaktadır. g)18/11/1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu’na göre koruma altına

alınan alanlar, Proje alanı ve çevresinde Boğaziçi Kanunu’na göre koruma altına alınmış alan

bulunmamaktadır. ğ)31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince orman alanı sayılan

yerler Söz konusu proje kapsamında Artvin Orman Bölge Müdürlüğü’nden edinilen “ÇED

İnceleme ve Değerlendirme Formu” ve proje sahasına ait 1/25000 Ölçekli Meşcere Haritası ekte verilmiştir (Bkz. Ek-9). Buna göre talep edilen sahanın tamamı (47800 m2) orman sayılan alanlardandır. Alanın işletme şekli koru olup ağaç cinsleri Kn (kayın) ve L (Ladin) dir. Meşcere tipleri ise OT-T (Orman Toprağı-Tarım), Ld1 (Ladin, d çağ sınıfı hakim, 1 kapalı) ve BKn (Bozuk Kayın meşceresi) şeklindedir. Aşağıdaki şekilde, söz konusu proje alanının www.ogm.gov.tr kaynağından edinilen uydu görüntüsü verilmiştir:

Şekil 25 Proje sahası ve orman alanları uydu görüntüsü

HES

Regülatör

http://www.ogm.gov.tr/


NİHAİ ÇED RAPORU

61

h)4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar,

Proje alanı ve çevresinde yapı yasağı getirilmiş alan bulunmamaktadır. ı)26/1/1939tarihli ve 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin

Aşılattırılması Hakkında Kanunda belirtilen alanlar,

Proje alanı ve çevresinde kanunda belirtilen alanlar bulunmamaktadır.

i)25/2/1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanununda belirtilen alanlar, Proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde 4342 sayılı Mera Kanunu’da belirtilen

alanlar bulunmamaktadır.

j)17/5/2005 tarihli ve 25818 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği”nde belirtilen alanlar,

Orta HES proje alanındaki en önemli yerüstü su kaynağı, Ballı Dere’ dir. Ballı Dere

güneyde 3000 m kotlarından Çukur Tepe eteklerinden Alacagöl adı ile doğmakta ve Karadenize dökülmektedir. Kuzeybatı istikametinde akışını sürdüren Alacagöl Dere’ye yaklaşık 2.5 km sonra Nogadit Dere katılmakta ve buradan itibaren Nogadit Dere adını almaktadır. Buranın yaklaşık 2-2.5 km mansabında Uzunçayır Dere ile Karagöl Dere’yi alan Nogadit Dere, bu noktadan itibaren Ballı Dere adı ile anılmaktadır. Uzunçayır Dere ve Karagöl Dere sularını alan Ballı Dere, Regülatör yerine ulaşmaktadır.

2. Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli alanlar

a) 20/2/1984 tarih ve 18318 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe

giren “Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi” (BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan “Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları”nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, “Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları”,

Proje sahası ve çevresinde bu sözleşme gereği koruma altına alınmış alan

bulunmamaktadır. b) 12/6/1981 tarih ve 17368 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe

giren “Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi” (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca korumaya alınan alanlar


bulunmamaktadır.


NİHAİ ÇED RAPORU

62

ı) 23/10/1988 tarihli ve 19968 sayılı Resmi Gazete!de yayımlanan “Akdeniz’de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol” gereği ülkemizde “Özel Koruma Alanı” olarak belirlenmiş alanlar,


bulunmamaktadır. ıı) 13/9/1985 tarihli Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre

Programı tarafından yayımlanmış olan “Akdeniz’de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit” listesinde yer alan alanlar,


bulunmamaktadır.

ııı) Cenova Deklerasyonu’nun 17. maddesinde yer alan “Akdeniz’e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin” yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar,

Proje sahası ve çevresinde Cenova Deklerasyonu kapsamına giren kıyısal alan

bulunmamaktadır. c) 14/2/1983 tarih ve 17959 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe

giren “Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi”nin 1. ve 2. maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı tarafından koruma altına alınan “Kültürel Miras” ve “Doğal Miras” statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar,

Proje alanı ve çevresinde bu sözleşme gereği koruma altına alınmış alan

bulunmamaktadır. ç) 17/05/1994 tarih ve 21937 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe

giren “Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi” (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar,

Proje sahası ve etki alanı sınırları içerisinde “Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı

Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi” (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar bulunmamaktadır.

d) 27/7/2003 tarihli ve 25181 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe

giren Avrupa Peyzaj Sözleşmesi Söz konusu proje kapsamında hazırlanan “Ekolojik Peyzaj Değerlendirme Raporu”

Ek -22’de verilmiştir.


NİHAİ ÇED RAPORU

63

3. Korunması gereken alanlar a) Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak

tesbit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar v.b.),

Proje alanı, Onaylı Ordu-Trabzon-Rize-Giresun-Gümüşhane-Artvin Planlama

Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı’na göre Orta Regülatörü, iletim hattı, cebri boru, yükleme havuzu ve HES orman alanı içerisinde kalmaktadır.

Söz konusu proje sahası içerisinde ve yakın çevresinde Onaylı Çevre Düzeni

Planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tesbit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar v.b.) bulunmamaktadır.

b) Tarım Alanları: Tarımsal kalkınma alanları, sulanan, sulanması mümkün ve

arazi kullanma kabiliyet sınıfları I, II, III ve IV olan alanlar, yağışa bağlı tarımda kullanılan I. ve II. sınıf ile, özel mahsul plantasyon alanlarının tamamı,

Söz konusu proje sahasında tarımsal kalkınma alanları, sulanan, sulanması mümkün ve arazi kullanma kabiliyet sınıfları I, II, III ve IV olan alanlar, yağışa bağlı tarımda kullanılan I. ve II. sınıf ile, özel mahsul plantasyon alanlarının tamamı bulunmamaktadır (Bkz. Ek-7 1/25.000 ölçekli arazi kullanım haritası).

c) Sulak Alanlar: Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suların durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketinin çekilme devresinde 6 metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler,

Orta HES proje alanındaki en önemli yerüstü su kaynağı, Ballı Dere’ dir. ç) Göller, akarsular, yeraltısuyu işletme sahaları,

Göller: Artvin İl sınırları içerisinde yer alan göller: Ak Göl (Şavşat), Başkaya Gölü (Şavşat),

Büyük Agora Gölü (Şavşat), Büyük Göl (Yusufeli), Büyük Hevenk Gölü (Yusufeli), Deniz Gölü (Yusufeli), Kara Göl (Yusufeli), Kara Göl (Ardanuç), Kara Göl (Şavşat), Kara Göl (Murgul), Kara Göl (Borçka), Kazan Gölleri (Ardanuç), Kız Gölü (Şavşat), Kötü Göl (Şavşat), Libler Gölü (Yusufeli), Öküz Gölü (Yusufeli), Yeşil Göller (Yusufeli), Yıldız Gölü (Borçka)’dür.

Akarsular : Çoruh Nehri, Oltu ve Tortum Çayı, Barhal Çayı, Şavşat Suyu ilin en önemli

akarsularıdır.


NİHAİ ÇED RAPORU

64

d) Bilimsel araştırmalar için önem arzeden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar,

Faaliyet sahası, Doğa Derneği öncülüğünde hazırlanan ve birçok bilim insanının

katkısıyla oluşturulan “Türkiye’nin Önemli Doğa Alanları” adlı eserde; Doğu Karadeniz Dağları Önemli Doğa Alanı (kod: DKD005) içerisinde yer almaktadır. Alanın birçok bitki, kuş, memeli ve kelebek türünü barındırmasının yanı sıra kesintisiz doğal yaşam alanları içermesi buranın önemini arttırmaktadır. Aşağıda Doğu Karadeniz Dağları Önemli Doğa Alanı sınırlarını gösteren şekil verilmiştir:

Şekil 26 Doğu Karadeniz Dağları Önemli Doğa Alanı

Kaynak: Kurdoğlu, O., Lise, Y. 2006 Doğu Karadeniz Dağları, 211-225 (Cilt II). Türkiye’nin Önemli Doğa Alanları. Doğa Derneği, Ankara

Proje Alanı


NİHAİ ÇED RAPORU

65

IV.2.9. İç sulardaki (göl, akarsu) canlı türleri (bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler; bunların üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları; bu ortamlar için belirlenen koruma kararları),

Orta Regülatörü ve HES Projesi’nin en önemli yerüstü su kaynağı, Ballı Dere’ dir. Ballı

Dere güneyde 3000 m kotlarından Çukur Tepe eteklerinden Alacagöl adı ile doğmakta ve Karadenize dökülmektedir. Kuzeybatı istikametinde akışını sürdüren Alacagöl Dere’ye yaklaşık 2.5 km sonra Nogadit Dere katılmakta ve buradan itibaren Nogadit Dere adını almaktadır. Buranın yaklaşık 2-2.5 km mansabında Uzunçayır Dere ile Karagöl Dere’yi alan Nogadit Dere, bu noktadan itibaren Ballı Dere adı ile anılmaktadır. Uzunçayır Dere ve Karagöl Dere sularını alan Ballı Dere, Regülatör yerine ulaşmaktadır.

Söz konusu proje ile ilgili olarak hazırlanan “Artvin, Arhavi Orta Regülatörü ve

Hidroelektrik Santrali Projesi Ekolojik Değerlendirme Raporu” nda alanda tespit edilen sucul fauna türleri verilmiştir (Bkz. Ek-12). Bern Sözleşmesi ve IUCN Red List kategorilerine göre değerlendirmeleri yapılan türler için projeden kaynaklanacak olası etkiler ve alınması gerekli koruma önlemleri detaylı olarak belirtilmiştir.

IUCN Red List (Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi) Kategorileri:

EX (Extınct) Nesli tükenmiş olan takson (Tükenmiş) EW (Extinct in the Wild) Doğada yok olmuş takson(Doğada Tükenmiş) CR (Critically Endangered) Kritik olarak tehlikede olan takson(Kritik) EN (Endangered) Tehlike altında olan takson(Tehlikede) VU(Vulnerable) Neslinin doğada tükenme riskinin yksek olduğu takson(Duyarlı) NT(Near Threatened) Tehdit altına girebilir (Tehdite Yakın) LC(Least Concern) Geniş yayılışlı ve nüfusu yüksek olan takson (Düşük Riskli) DD (Data Deficient) Yeterli bilgi bulunmadığı için yayılışına ve/veya nüfus durumuna

bakarak tükenme riskine ilişkin bir değerlendirme yapmanın mümkün olmadığı takson (Yetersiz Verili)

NE (Not Evaluated) Değerlendirilmemiş takson (Değerlendirilmemiş)

Bern Sözleşmesine göre koruma altına alınan fauna türleri iki kategoriye

ayrılmıştır. II Kesin olarak koruma altına alınan türler III Korunan türler

Bern Sözleşmesi Madde 6 hükümleri

Her Âkit Taraf, II no.lu ek listede belirtilen yabani fauna türlerinin özel olarak

korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Bu türler için özellikle aşağıdaki hususlar yasaklanacaktır:

a) Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri; b) Üreme veya dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip

etmek; c) Yabani faunayı, bu Sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde, özellikle üreme,

geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek; d) Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa

bu yumurtaları alıkoymak;


NİHAİ ÇED RAPORU

66

e) Bu madde hükümlerinin etkinliğine katkı sağlayacak hallerde, tahnit edilmiş hayvanlar ve hayvandan elde edilmiş kolayca tanınabilir herhangi bir kısım veya bunun kullanıldığı malzeme dahil, bu hayvanların canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti

Bern Sözleşmesi Madde 7 hükümleri

1 - Her Âkit Taraf, III no.lu ek listede belirtilen yabani faunanın korunmasını güvence

altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. 2 - III no.lu ek listede belirtilen yabani faunanın her türlü işletme şekli, 2. maddenin

şartları gözönünde tutularak, populasyonlarının varlığını tehlikeye düşürmeyecek şekilde düzenlenmiş olacaktır.

3 - Alınacak önlemler; a)Kapalı av mevsimlerini ve/veya işletmeyi düzenleyen diğer esasları, b)Yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla, uygun

durumlarda, işletmenin geçici veya bölgesel olarak yasaklanmasını, c)Yabani hayvanların canlı ve cansız olarak satışının, satmak amacıyla elde

bulundurulmasının ve nakledilmesinin veya satışa çıkarılmasının uygun şekilde düzenlenmesi hususlarını, kapsayacaktır.

Ekolojik Değerlendirme Raporu’nda: “Sucul ekosistemdeki değişikliklerin izlenmesi çalışmalarında balıklar indikatör

olarak kullanılmaktadır. Proje bölgesini oluşturan Ballı Deresi balıklar ile ilgili olarak yapılan ekolojik değerlendirmelerde, türlerin belli bir stok oluşturması ve üreyebilmesi için gerekli koşullar dikkate alındığında, uzun yıllar aylık ortalamaların %11.8’i bölgedeki sucul yaşamın sürdürülebilmesi için yeterli olacaktır. Minimum değerler göz önüne alındığında, balıkların bu ortamda mevcudiyetlerini sürdürebilmesi için ortalama derinliğin 15-20 cm, akıntı hızının da 0.25-30 m/sn2lik bir akım sistemi oluşturması önemlidir ve bu koşulların önerilen minimum akım değerleri ile sağlanabileceği hesaplanmıştır en düşük akımın ortalamasının gerçekleştiği Ocak ayındaki aylık ortalamanın %11.8’ine karşılık gelen 0.0714 m3/sn su miktarında dahi su derinliği 15 cm olmaktadır.

Proje bölgesinde bulunan Salmo labrax (dere ırkı) türü bölgede doğal olarak

bulunmaktadır. Tabak ve ark (2001) tarafından Doğu Karadeniz Bölgesi’ndeki Salmo labrax populasyonları ile ilgili biyoekoloji çalışmasında, bu türün dere ırkı populasyonlarının ortalama boylarının 15.04 cm olduğu ve ventral mesafenin de ortalama 7.28 cm olduğu bildirilmiştir. Ayrıca dere ekotipi alabalık populasyonlarının %50’si 11-14 cm arasındaki bireylerden oluşmaktadır. Buradan proje bölgesindeki dere ekotipi alabalık populasyonlarının diğer deniz ekotipi (ortalama boy: 32.22 cm, ortalama ventral mesafe 13.01 cm) populasyonlarına göre daha küçük boyutlarda olduğu anlaşılmaktadır. Bu durumda dere ekotipi balık türlerinin gelişimlerini sürdürebilmeleri için gerekli minimum derinliğin 15 cm olması gerekmektedir. Nitekim proje alanında bırakılması gereken %11.8’lik can suyu ile oluşacak derinlik birçok ayda 20 cm ve üzerinde olmaktadır. Bu açıdan, boyutları diğer ekotiplere göre daha küçük olan dere ekotipi alabalıkların yaşamlarını sürdürebilmeleri için gerekli minimum koşullar ve sucul ekosistemin sürdürülebilirliği sağlanmış olacaktır.

Bölgedeki balık türlerinin yaşayabileceği minimum akım ve derinlikler şu şekildedir:


NİHAİ ÇED RAPORU

67

Balık Türü Yaşayabildiği minimum derinlik (m)

Yaşayabildiği minimum akıntı (m/sn)

Barbus tauricus 0.15 0.20 Squalius cephalus 0.15 0.20 Alburnus chalcoides 0.15 0.20 Onchorynchus mykiss 0.15-0.20 0.25-30 Salmo labrax 0.15-0.20 0.25-30

Bırakılacak can suyuna ilaveten regülatör ile santral arasında kalan kesimde birçok

yan kol Ballı Deresi’ne karışmakta olup can suyuna önemli katkı sağlayacaktır. Üstelik dere yatağı proje bölgesinde çok dar olup, eğim fazla ve akıntı hızı da yüksektir. Regülatör ve santral arasında kalacak kesimde, bırakılacak çevresel akış miktarı belli bir derinlik oluşturarak akacaktır. Buna göre, önerilen can suyu miktarının bırakılması durumunda belli bir yükselti oluşturarak dere akmaya devam edecek ve özellikle balık türlerinin bölgedeki mevcudiyetlerini sürdürebileceği bir akım sağlanacaktır. Bu derinlik, balıkların stok oluşturarak üreme ve beslenmeleri için kabul edilebilir sınırlar içerisinde kalmaktadır.

Proje bölgesindeki alabalıklar ile ilgili değerlendirmeler ve Tabak ve ark (2002)’nın

çalışmasına ilişkin veriler de bu rapor kapsamında sunulmuştur. Çalışma alanında yalnızca dere tipi alabalıklar mevcut olup deniz ekotipi bulunmamaktadır. Orta Regülatörü üzerinde yapılacak olan balık geçitleri ile ilgili proje incelendiğinde bölgedeki alabalıkların bu geçitleri rahatlıkla kullanabilecekleri nitelik ve özelliklere sahip olduğu bu raporun ilgili başlığı altında değerlendirilmiştir.

Yukarıda verilen ekolojik, hidrojeolojik ve hidrobiyolojik verilerin ışığı altında Orta

Regülatörü’nden bırakılması gereken minimum su miktarı konusunda birbirine yakın değerler önerilmiştir. Bu faaliyetten etkilenecek en önemli canlı grubu balıklar olacaktır. Bölgenin diğer sucul türlerinin değişiminden etkilenecek olan ilk canlılar balıklar olacağından indikatör tür olarak izlenmeleri gerekmektedir. Bu açıdan bölge balıkları içinde en hassas tür olan Salmo labrax (dere ırkı)’ın minimum yaşam koşulları (15 cm derinlik 0.25 m/sn akım hızı) değerlendirilerek önerilerde bulunulmuştur. Hidrojeolojik çalışmalarda çok farklı metodlar uygulanmış ve bunlar içerisinde Islak Çevre Metodu sucul yaşam canlılarının gelişimi açısından yeterli koşulları sağlayacağı düşünüldüğünden can suyu miktarının hesaplanmasında bu yöntemin kullanılması uygun bulunmuştur. Diğer metodlardan bazılarında ise yüksek miktarda can suyu önermiş olmasına karşın projenin uygulanabilirliği ve sürdürülebilir gelişme ilkeleri ile örtüşmemektedir. Islak Çevre Metodu’nda elde edilen ve önerilen can suyu miktarı (uzun yıllar aylık ortalamaların %11.8’ine karşılık gelen değerler) ile minimum su derinliği ve akım hızı indikatör tür olan Salmo labrax türünün üreyebilmesi ve belli bir populasyon oluşturabilmesi için gerekli koşulları sağlayabilecek olmasından dolayı önerilmektedir.

Rapor kapsamında fauna (yıllık ortalamanın %11’i) ve flora (yıllık ortalamanın

%10’u) çalışmaları sonucunda su miktarının, karasal canlılar, su içi bitkileri ve higrofil vejetasyon açısından yeterli olduğu önerilmektedir. Hidrojeolojik değerlendirmeler, hidrobiyolog tarafından verilen ve balıkların yaşamlarını sürdürebilmesi için gerekli minimum derinlik ve akım hızı temel alınarak hesaplanıştır.

Yukarıda yapılan tüm değerlendirmelerin ışığı altında ekosistem değerlendirme ekibi

olarak karasal ve sucul ekosistem için gerekli minimum koşulları sağlayacak hidrojeolojik


NİHAİ ÇED RAPORU

68

hesaplamalar temel alınmış ve uzun yıllar aylık ortalamaların %11.8’lik dilimine karşılık gelen ve aşağıdaki tabloda verilen değerlerin Orta Regülatörü’nden sonra dere yatağına bırakılması önerilmektedir.”

Proje kapsamında yapılacak olan balık geçidi; çalışır duruma geldiğinde,

bölmelerinin üzerinden su taşıracak şekilde sürekli akışı sağlanacaktır. Çünkü balık geçitlerinin uygun çalışmaması veya geçebileceği belirtilen balık türlerinin geçişinin sağlanamaması hallerinde, göç eden veya yıl içerisinde belli zamanlarda yer değiştiren türlerin yaşamlarını devam ettirebilmeleri bakımından, bir populasyon azalması ortamına zemin hazırlayabilmektedir. Dolayısıyla; balık geçitlerinden hangi türlerin geçebileceği belirlenerek, bu türlerin geçip, geçemedikleri sürekli kontrol edilecek ve izlenecektir. Bu izleme sürecinde; cansuyu miktarlarının modem bağlantılı on-line debi ölçer sistemleri kurularak, sürekli ölçülmesi ve izlenmesi işlemlerine benzer sistem kurulumu gibi yöntemlerden yararlanmak ve su altı kamerası destekli görüntüleme veya benzer veya farklı şekikde tespit edici izleme yöntemleri oluşturmak suretiyle; balık geçidine uygun su miktarı bırakılıp, bırakılmadığı, uygun çalışıp, çalışmadığı ve belirtilen türlerden hangilerinin geçip, geçmediği hususlarının kontrollü izlenmesi sağlanacak ve izleme sonuçları ilgili kurumlara bildirilecektir. Aksi durumlarda ise, gerekli düzenlemeler yapılmak suretiyle yine ilgili kurumlara bilgi verilecektir.


NİHAİ ÇED RAPORU

69

Ay Aylık Ortalama Aylık Ortalamaların Değeri (%)

Bırakılması Önerilen Can Suyu Miktarları (m3/sn)

Ekim 1.443 11.8 0.170

Kasım 1.196 11.8 0.141

Aralık 0.777 11.8 0.091

Ocak 0.605 11.8 0.071

Şubat 0.667 11.8 0.078

Mart 1.055 11.8 0.124

Nisan 2.156 11.8 0.254

Mayıs 2.923 11.8 0.345

Haziran 2.370 11.8 0.279

Temmuz 1.445 11.8 0.170

Ağustos 1.025 11.8 0.121

Eylül 1.332 11.8 0.157

İfadesi yer almaktadır (Bkz. Ek-12 Ekolojik Değerlendirme Raporu, sayfa 101-103).

Bununla birlikte T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü; 13.09.2011 tarih ve 10299 sayılı yazısında Orta Regülatörü’nden doğal hayatın devamlılığının sağlanabilmesi için mansaba bırakılması gereken çevresel akış miktarını Nisan, Mayıs ve Haziran döneminde en az 0.280 m3/sn ve Temmuz-Mart döneminde (9 ay) en az 0.170 m3/sn olarak uygun mütalaa etmiştir.

Söz konusu proje kapsamında önerilen miktarlarda can suyu bırakılacak olup 1380

sayılı Su Ürünleri Kanunu gereğince uygun tipte (havuzlu) balık geçidi yapılacaktır. İnşa edilecek balık geçidinin işlerliğinin sağlanması için bakım, onarım ve işletilmelerinde titizlik gösterilecektir. Geçidin giriş ve çıkışının avlak sahası olarak kullanılmaması için gerekli tedbirler alınacak, bu konuda personel uyarılacak, giriş ve çıkışlara uyarı levhaları konulacaktır. Regülatörden bırakılacak su miktarının takibi için on-line ölçüm sistemleri yerleştirilecektir. Patlatmalar, canlıların üreme dönemi olan Mart-Haziran arasında yapılmayacaktır.

Ayrıca inşaat aşamasında ve daha sonrasında oluşacak katı atıklar, evsel nitelikli

katı ve sıvı atıklar, hafriyat atıkları kesinlikle dere yatağına verilmeyecek, kazı malzemeleri dere yatağına boşaltılmayacaktır. İnşaat aşamasında Bu konuda Su Ürünleri Yönetmeliği, Ek 5 ve Ek 6 listelerindeki değerlere uygunluk sağlanacaktır. Ballı Dere’ den kesinlikle kum ve çakıl alınmayacaktır. Su Ürünleri Kanunu’nun 9. Maddesi gereği su, santralden dereye bırakılırken üreme ve istihsal yerlerine zarar vermeyecek şekilde bırakılacaktır. Bununla birlikte proje kapsamında 26.08.2010 tarihli SAKY kapsamında Ek-2 Faaliyet İzni başvurusunda bulunulacaktır.

Proje kapsamında 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı (Değişiklik R.G.-25.03.2012-28244) Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” ve 1380 sayılı “Su Ürünleri Kanunu” hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av Komisyonu kararları doğrultusunda hazırlanan 2011-2012 Av Dönemine ait koruma listelerinde bulunan türler için bu komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine uygun hareket edilecektir. Bunun yanı sıra BERN Sözleşmesi ve CITES Sözleşmesi hükümlerine de riayet edilecektir.


NİHAİ ÇED RAPORU

70

FLORA-FAUNA BALSU ELEKTRİK ÜRETİMİ ve TİC. A.Ş. tarafından Doğu Karadeniz Bölgesi,

Artvin İli, Arhavi İlçesi, Kapistre Deresi’nin kolu olan Ballı Dere (Arhavi Deresi) üzerinde “Orta Regülatörü ve HES” projesi kurulup işletilmesi planlanmaktadır.

Proje alanı, Davıs’in grid sistemi (flora of Turkey and the East Aegen Islands) açısından bakıldığı zaman A-8 karesinde, Avrupa-Sibirya Bölgesi, Öksin alt bölgesi, kolşik sektörüne girmektedir. Aşağıda şekil 27’ de grid sistem üzerinde Türkiye’nin fitocoğrafik bölgeleri, şekil 28’ de ise Karadeniz Fitocoğrafya Bölgesi’nin Vejetasyon Formasyonları görülmektedir:

Şekil 27 Türkiye Fitocoğrafya Bölgeleri (Davis P.H, Harper P.C. and Hege, I.C. (eds.), 1971. Plant Life of South-West Asia. The Botanical Society of Edinburgh)

IV.2.10. Flora ve Fauna (türler, endemik özellikle lokal endemik bitki türleri, alanda doğal olarak yaşayan hayvan türleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler, nadir ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve bunların alandaki bulunuş yerleri, av hayvanlarının adları, poulasyonları ve bunlar için alınan Merkez Av Komisyonu Kararları) proje alanındaki vejetasyon tiplerinin bir harita üzerinde gösterilmesi. Projeden ve çalışmalardan etkilenecek canlılar için alınması gereken koruma önlemleri (inşaat ve işletme aşamasında). Arazide yapılacak flora çalışmalarının vejetasyon döneminde gerçekleştirilmesi ve bu dönemin belirtilmesi,

Proje alanı


NİHAİ ÇED RAPORU

71

Kısaltmalar: EUR.-SIB (EUX) : Avrupa-Sibirya Bölgesi (Öksin alt bölgesi); Col: Öksin alt bölgesinin Kolşik sektörü. MED. : Akdeniz Bölgesi (Doğu Akdeniz alt bölgesi); W.A. : Batı Anadolu bölgesi; T. : Toros bölgesi; A. : Amanus bölgesi IR.-TUR. : İran-Turanien Bölgesi; C.A. : İç Anadolu; E.A. : Doğu Anadolu (Mes: Mezopotamya) X. : Muhtemelen Avrupa-Sibirya bölgesinin Orta Avrupa/Balkan alt bölgesi - - - -> Avrupa-Sibirya penetrasyonları. --- -- --> Akdeniz penetrasyonları

Şekil 28 Karadeniz Fitocoğrafya Bölgesinin Vejetasyon Formasyonları

Açıklamalar:

1- Nemli ılıman yaprağını döken kayın, meşe, kızılağaç, ıhlamur, kestane ormanları 2- Doğu Karadeniz bölümündeki ladin ormanları 3- Çoğunlukla iğne yapraklı karaçam, göknar ve sarıçam ormanları 4- İğne ve geniş yapraklı kuru orman 5- Kızılçam ve meşelerden oluşan kuru orman 6- Akdeniz kökenli çalı (maki) ve kızılçamlardan oluşan kuru orman 7- Antropojen step 8- Alpin Çayır


Hidroelektrik Santrali Projesi Ekolojik Değerlendirme Raporu”nda alanda tespit edilen karasal flora ve fauna türleri verilmiştir (Bkz. Ek-12). Bern Sözleşmesi ve IUCN Red List kategorilerine göre değerlendirmeleri yapılan türler için projeden kaynaklanacak olası etkiler ve alınması gerekli koruma önlemleri detaylı olarak belirtilmiştir.

Proje alanı


NİHAİ ÇED RAPORU

72

Bununla birlikte kesilecek ağaçlar ile ilgili Orman Genel Müdürlüğü’nden izin-irtifa hakkı alınacaktır. Ayrıca inşaat aşamasında çıkacak hafriyat fazlası malzemeler uygun yerlerde depo edilecek, daha sonra bunlar arazi tesviyesi ve çevre düzenlemesi işlerinde kullanılacaktır.

Proje kapsamında gerekli tedbirler alınacaktır. İnşaat aşamasında yapılacak patlatmalar, canlıların üreme dönemi olan Mart-Haziran dışında gerçekleştirilecektir.

31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı (Değişiklik R.G.-25.03.2012-28244) Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” ve 1380 sayılı “Su Ürünleri Kanunu” hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av Komisyonu kararları doğrultusunda hazırlanan 2011-2012 Av Dönemine ait koruma listelerinde bulunan türler için bu komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine uygun hareket edilecektir. Bunun yanı sıra BERN Sözleşmesi ve CITES Sözleşmesi hükümlerine de riayet edilecektir. IV.2.11. Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (rezerv miktarları, mevcut ve planlanan işletilme durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel kullanımlar için önemi ve ekonomik değerleri),

Artvin İli Maden Ve Enerji Kaynakları Sanayi Madenleri :

Artvin İli endüstriyel hammadde açısından önemli bir potansiyele sahip değildir.

Sadece çimento ve kireç hammaddesi olarak kireçtaşı ile granit-mermer yatak ve zuhurları önemli rezervler oluştururlar. MTA’nın bugüne kadar yaptığı arama çalışmaları sonucunda, 2 adet Seramik sanayiinde, 6 adet İnşaat sanayiinde ve 1 adet Kimya sanayiinde kullanılabilecek toplam 9 adet yatak ve zuhur saptanmıştır.

Seramik sanayii hammaddelerinden feldispat ve kil yatağı Artvin çevresinde yer almaktadır. İnşaat sanayii hammaddelerinden kireçtaşı yatakları; Hopa-Cankurtaran ve Ardanuç çevresinde, mermer ve granit-mermer yatakları ise; Şavşat-Karçaldere ve Yusufeli-Sarıgöl yöresindedir.

Kimya sanayii hammaddelerinden grafit ise; Artvin-Narlık yöresinde yer almaktadır. Artvin İl’inde yer alan seramik sanayii hammaddelerinden feldispat yatağında milyonlarca ton rezerv mevcuttur. Kil yatağının rezervi ise 875.000 ton’dur. Bu hammaddelerden feldispatlar karo-fayans yapımında, kil ise renkli karo-fayans yapımında kullanılabilir niteliktedir.

Artvin İl’inde yer alan inşaat sanayii hammaddelerinden mermerlerin toplam rezervi 625.000 m3

(Muhtemel) dolayındadır. Ayrıca milyonlarca ton kireçtaşı ve milyonlarca m3

granit-mermer rezervi mevcuttur. Bu hammaddelerden mermerler mozaik yapımı için, kireçtaşları ise kireç ve çimento hammaddesi olarak kullanılabilir niteliktedir.

Artvin-Narlık grafit yatağında ise 1200 ton (Muhtemel) rezerv tespit edilmiştir. Bu

grafitler, ancak zenginleştirildikten sonra dökümcülükte kullanılabilir niteliktedir.


NİHAİ ÇED RAPORU

73

Metalik Madenler:

Artvin İl’ inin doğal kaynakları; metalik madenler, endüstriyel hammaddeler ve enerji hammaddeleri başlıkları altında incelenmiştir. Artvin İl’i özellikle metalik madenler yönünden zengindir. Bu bölümdeki bilgiler MTA Genel Müdürlüğünün çalışmalarından derlenmiştir. Doğu Karadeniz Metalojenik provensinin doğusunda yer alan Artvin ili metalik madenler açısından 1. derecede öneme sahiptir.

MTA ve Özel kuruluşların bugüne kadar Artvin İl’i sınırları içinde yapmış oldukları çeşitli jeoloji ve madencilik çalışmaları sonucunda kayda değer 44 adet bakır-kurşun-çinko, 1 adet demir, 17 adet manganez, 5 adet bakır-molibden ve 5 adet altın yatak ve zuhuru olmak üzere toplam 72 adet metalik maden yatak ve zuhuru belirlenmiştir. Bunların dışında bir çok önemsiz zuhur vardır. Bunlar yapılan detay çalışmalarda belirtilmiştir. Metalik madenler, oluştukları yatak tipine göre alt gruplara ayrılabilir. Bunlardan masif tip bakır-kurşun-çinko yatak ve zuhurları; Hopa-Arhavi-Borçka-Artvin yörelerinde, damar tip yatak ve zuhurları; Şavşat ilçesi KB’sında, Yusufeli yöresinde yer almaktadır. Yusufeli Pohrenk mezrası demir zuhuru bu tipe tek örnektir. Manganez yatak ve zuhurları; Murgul-Borçka, Ardanuç-Şavşat yörelerinde yoğunlaşmıştır. Porfiri tip bakır-molibden zuhurları Yusufeli ilçesinin kuzeyinde yer almaktadır. Altın yatak ve zuhurları ise; Yusufeli yöresi ve Artvin ili Cerattepe’de yer almaktadır.

Artvin İl’inde yer alan 16 adet masif sülfid yatağından 13 âdetinde rezerv hesaplamaları yapılmış ve işletilebilir tenörde, 68.689.712 ton (görünür+muhtemel) rezerv saptanmıştır. Bu yatakların büyük çoğunluğunda faydalı element bakırdır. Bu yataklardan Murgul-Ana yatak ve Çakmak kaya yatakları Karadeniz Bakır İşletmeleri (KBİ) tarafından işletilmektedir. Artvin-Kafkasör-Cerattepe bakır-altın yatağı ise Cominco A.Ş. tarafından işletmeye hazırlanmaktadır. Yusufeli-Taş başı kurşun yatağı özel bir şirket tarafından zaman zaman işletilmektedir. Artvin İl’inde yer alan 28 adet damar tip bakır-kurşun-çinko yatak ve zuhurlarından 10 âdetinde rezerv hesaplamaları yapılmış ve işletilebilir tenörde toplam 282.422 ton (görünür+muhtemel) rezerv saptanmıştır. Bunlar dışında Şavşat-Meydancık-Dere içi yörelerinde birçok zuhur vardır. Bu yöredeki damar tip yataklardan bir kısmı 1970 ‘li yıllarda BAMAŞ şirketi tarafından işletilmiştir. Artvin İl’inde yer alan 17 adet manganez yatak ve zuhurundan 12 âdetinde rezerv hesaplaması yapılmış ve toplam 270.000 ton (görünür+muhtemel) rezerv tespit edilmiştir. Bu yatakların birçoğunda eski yıllarda işletildiklerine dair izler belirlenmiştir. Yörede belirlenenlerin dışında yer alan önemsiz manganez zuhurlarından detay etütlerde bahsedilmiştir. Porfiri tip bakır-molibden zuhurlarında bakır ve molibden tenörlerinin düşük olması nedeniyle rezerv hesaplamaları yapılmamıştır.

Altın yataklarından iki âdetinde (Cerattepe, Gümüşhane köy) rezerv hesaplamaları yapılmış ve 81 milyon ton (görünür+muhtemel) rezerv saptanmıştır. Özel sektör tarafından araştırılan Yusufeli-Çevreli-Çamkerten-Tekkale zuhurlarına ait rezerv ve tenörler bilinmemektedir.

Artvin eskiden olduğu gibi günümüzde de önemli bir madencilik potansiyeline sahiptir. Yörede özellikle MTA ve gerekse yerli ve yabancı özel madencilik şirketleri arama çalışmalarına devam etmektedir. Yöre, masif tip bakır-kurşun-çinko ve altın aramaları yönünden öncelik arz etmektedir.


NİHAİ ÇED RAPORU

74

Artvin İl’inde bulunan Karadeniz Bakır İşletmeleri Murgul İşletme Müdürlüğünün Üretim Prosesi; İşletmede üretim aşağıdaki aşamalardan oluşmaktadır. 1- Delme patlatma-ara taşıma-kırma 2- Öğütme ve boyut sınıflandırma 3- Flotasyon (Yüzdürme) 3.1- Bulk Flotasyon (Toplu yüzdürme) 3.2- Bakır Flotasyonu (Selektif flotasyon) 3.3- Konsantrelerin Hopa tesislerine nakli

Şekil 29 Artvin ili maden haritası

Kaynak: www.mta.gov.tr

http://www.mta.gov.tr/


NİHAİ ÇED RAPORU

75

IV.2.12. Hayvancılık (türleri, beslenme alanları, yıllık üretim miktarları, bu ürünlerin ülke ekonomisindeki yeri ve değeri),

Artvin ilinde hayvancılık işletmelerinin büyük çoğunluğu küçük aile işletmelerinden oluşmaktadır. İlin 2009 yılı verilerine göre büyükbaş hayvan varlığı tablo 35 ’ de verilmiştir.

Tablo 35 Artvin ili 2009 yılı itibariyle büyükbaş hayvan sayısı

İlçeler Hayvan Sayısı (Baş) Merkez 4.000

Ardanuç 8.300

Arhavi 750

Borçka 4.800

Hopa 1.850

Murgul 1.300

Şavşat 15.000

Yusufeli 10.900

Toplam 46.900 Kaynak: www.artvintarim.gov.tr

Artvin ilinin 2009 yılı verilerine göre küçükbaş hayvan varlığı aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 36 Artvin ili 2009 yılı itibariyle küçükbaş hayvan sayısı

İlçe Adı Koyun (baş) Keçi (baş) Toplam (baş) Merkez 5.500 847 6.347

Ardanuç 51.000 350 51.350

Arhavi 300 2.700 3.000

Borçka 3.500 900 4.400

Hopa 3.150 74 3.224

Murgul 82 500 582

Şavşat 17.000 300 17.300

Yusufeli 2.450 1.540 3.990

Toplam 82.982 7.211 90.193 Kaynak: www.artvintarim.gov.tr

Artvin ilinin işletme büyüklüklerine göre hayvan dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 37 Artvin ili 2009 yılı işletme büyüklüklerine göre hayvan dağılımı

Hayvan Cinsi

İşletme Sayısı (adet)

İşletme Büyüklüğü (adet)

Hayvan Sayısı (adet)

%’si

Büyük Baş

16.612 1.605 322 181

< 5 6 – 10

11 – 15 15 >

23.450 12.194 5.159 6.097

50 26 11 13

Toplam 18.720

46.900 100

Küçük Baş

186 60 30 22

< 100 100 – 200 200 – 300

300 >

27.058 16.235 16.235 30.665

30 18 18 34

Toplam 298

90.193 100

http://www.artvintarim.gov.tr/


NİHAİ ÇED RAPORU

76

Artvin ilinin 2009 yılı sonu itibariyle hayvansal üretim miktarları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 38 Artvin İli 2009 Yılı Hayvansal Üretim Miktarları

Cinsi Üretim Miktarı

Süt ve Mamülleri 26.951 ton

Et 366,7 ton

Bal 880 ton

Yumurta (adet) 3.007.255 adet

Yapağı 42.500 ton

Balık 2.500 ton

Deri (adet) 5.270 adet Kaynak: www.artvintarim.gov.tr

IV.2.13. Devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan araziler (Askeri Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, vb.),

Proje sahasında Devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan

araziler; Askeri yasak bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar bulunmamaktadır.

Bununla birlikte söz konusu proje sahasının tamamı orman sayılan yerler içerisinde

kalmaktadır. Konu ile ilgili Artvin Orman Bölge Müdürlüğü’nden edinilen “ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu” ve proje sahasına ait 1/25.000 Ölçekli Meşcere Haritası Ek-9’ da verilmiştir. Projenin içerisinde yer aldığı alanın işletme şekli koru olup ağaç cinsleri Kn (kayın) ve L (Ladin) dir. Meşcere tipleri ise OT-T (Orman Toprağı-Tarım), Ld1 (Ladin, d çağ sınıfı hakim, 1 kapalı) ve BKn (Bozuk Kayın meşceresi) şeklindedir. IV.2.14. Proje yeri ve etki alanının hava, su, toprak ve gürültü açısından mevcut kirlilik yükünün belirlenmesi,

Mevcut Hava Kirliliği

Hava kirliliği deyimiyle, sanayi devriminden bu yana karşılaşmaktayız. Doğa veya insan kaynaklı salınımlar sonucu, atmosferde bulunan kirleticilerin belirli seviyeleri aşması ve uygun meteorolojik koşullar altında canlı ve cansız varlıklar üzerinde olumsuz etkiler yapması olayına hava kirliliği ismi verilmektedir. Hava kirleticileri çok çeşitli olmakla beraber, kentsel hava kirliliği genellikle atmosferde bulunan kükürtdioksit (SO2) ve partikül madde (P.M.) konsantrasyonlarının ölçülmesiyle saptanmaktadır. Yer seviyesi ozonu, son dönemlerde özellikle gelişmiş ülkelerde kentsel hava kirliliği açısından takip edilen önemli parametrelerden biri olmuştur.

Kentlerde hava kirliliğine neden olan faktörler; kirleticilerin varlığı (yakıt kalitesi, endüstriyel gelişmişlik, nüfus, nüfus yoğunluğu vb.), topoğrafya ve coğrafik koşullar ile meteorolojik şartlardır (enverziyon, karışma yüksekliği, sıcaklık, rüzgar, nem, vb.). Meteorolojik koşulların en önemlisi ise Enverziyon (Sıcaklık Terselmesi) durumunun oluşmasıdır.(Kaynak: MİGM, Kentsel Hava Kirliliği Riski İçin Enverziyon Tahmini)

http://www.artvintarim.gov.tr/


NİHAİ ÇED RAPORU

77

Proje yapılarının bulunduğu bölge ve yakın çevresinde inşa çalışmaları (48 ay) gerçekleştirilecek olup, inşaatın yoğun olacağı regülatör yakınındaki yerleşimlerde inşaat süresince geçici toz emisyonu gerçekleşecektir. Ancak bu etkiler inşa çalışmalarının tamamlanması ile biteceğinden süreklilik arz etmeyecektir. Proje alanının topografik koşulları ve iklim koşullarının uygunluğu, proje alanı ile yakın çevresinde nüfus yoğunluğunun ve yakın yerleşim yerlerinin az olması, sanayi bölgelerinin de olmaması sebebiyle bölgede hava kirliliğine yol açacak olumsuz bir durum söz konusu değildir.

Proje enerji amaçlı olduğundan hidroelektrik santralde enerji üretiminde hava kalitesinin proje nedeni ile olumsuz yönde etkilenmesi söz konusu değildir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nca her türlü faaliyet sonucu atmosfere yayılan is, duman, toz, gaz, buhar ve aerosol halindeki emisyonları kontrol altına almak; insanı ve çevresini alıcı ortamdaki kirlenmelerden korumak; hava kirlenmeleri sebebiyle çevrede ortaya çıkan olumsuz etkileri gidermek ve bu etkilerin ortaya çıkmamasını sağlamak için hava kirlilik seviyesinin sağlıklı olarak tespit edilebilmesi amacıyla Hava Kalitesi İzleme İstasyonu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından kurulmaktadır.

Şekil 30’ da Artvin İli’ne ait 01.02.2010 – 02.02.2011 tarihleri arasında SO2 ve PM10 değerleri grafik halinde verilmiştir.

Şekil 30 Artvin İli’ne ait 01.02.2010 – 02.02.2011 tarihleri arasında SO2 ve PM10 değerleri grafiği

Kaynak: www.havaizleme.gov.tr

http://www.havaizleme.gov.tr/


NİHAİ ÇED RAPORU

78

Mevcut Su Kirliliği

Yer altı Suları ve Kirlilik

Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğine göre yeraltı suları numune alma noktalarının sınıflandırılmasında, yalnızca üç sınıf göz önüne alınır.

—Sınıf Yas I : Yüksek kaliteli yeraltı suları —Sınıf Yas II : Orta kaliteli yeraltı suları —Sınıf Yas III : Düşük kaliteli yeraltı suları Sınıf Yas I suları, içme suyunda ve gıda sanayinde kullanılabilen yeraltı sularıdır.

Yas II suları ise bir arıtma işleminden sonra içme suyu olarak kullanılabilecek sulardır. Bu sınıfa giren sular tarımsal su ve hayvan sulama suyu veya sanayide soğutma suyu olarak arıtma işlemi görmeden kullanılabilir. Artvin ilinde yeraltı suyundan elde edilen sular klorlama hariç hiçbir arıtım yapılmadan kullanılmaktadır.

Akarsularda Kirlilik Artvin ili su kaynakları bakımından oldukça zengindir. İlde debileri çok yüksek

olmamakla birlikte, çok sayıda kaynak ve yaz-kış kurumayan akarsular vardır. Bunlardan Murgul yöresinde en fazla kirlenme Damar derede olup, bu kirlenme Çoruh nehrine kadar izlenebilmektedir. Kirlilik konsantre tesislerinin ve Kumlu tepede yer alan tumbadan kaynaklanan malzemelerin Damar dereye bırakılmasından ileri gelmektedir. Kirlilik, çözünmüş ağır elementler ve süspansiyon halinde taşınan malzemeye bağlıdır. Damar dere içerisinden alınan su örneklerinde yaklaşık %30 oranında çoğunluğu piritten oluşan askıda tortu bulunmaktadır. Bu tortu suyun PH alkalen koşullarda olmaktadır. Oysa kirliliğin olmadığı dere suları, kaynak suları ve şebeke sularından alınan su örneklerinde PH:7–8 arasında ölçülmüştür.

Murgul çevresinden toplanan su örneklerinde yapılan kimyasal analizler

sonucunda; bakırın 0.001–0.15 mg/lt, kurşunun 0.02–4.37 mg/lt, çinkonun 0.03–4.76 mg/lt, kadmiyumun 2–89 mg/lt, demirin 0.01–0.90 mg/lt oranlarında değiştiği belirlenmiştir. Bu ölçümler temiz su örnekleri ile karşılaştırıldığında, kirlenme sonucu; bakır 300 kat, kurşun 200 kat, çinko 400 kat ve kadmiyum 45 kat artmıştır. Ancak içme amaçlı kullanılan suları temiz olduğu belirlenmiştir.

Denizlerde Kirlilik Karadeniz de kirlenme daha ziyade hızlı kentleşme ve sanayileşmenin görüldüğü

bölgeler etrafında yoğunlaşmaktadır. Bölgede bulunan sanayi tesisleri ve belediyeler atıklarını arıtma yapmaksızın denize vermektedirler. Hatta katı atıklarını dahi denize dökmektedirler. Ayrıca tarımsal ilaçlar yağmur suları ile derelere ve oradan denize taşınmaktadır.

Mevcut Toprak Kirliliği Toprak kirliliği, başlıca; sanayi, tarımsal ilaçlama ve gübre kullanımı sonucunda

ortaya çıkmaktadır. Ancak bazen yağış ile akarsu taşıması ve aşındırma sonucu kayaçların ayrışması ile de doğal kirlenme söz konusu olmaktadır.

Artvin ilinde Murgul Bakır İşletmesi dışında kirlilik yapabilecek büyük bir kuruluş

yoktur. Bu nedenle toprak kirliliği konusunda herhangi bir çalışma yapılmamıştır.


NİHAİ ÇED RAPORU

79

Murgul yöresindeki toprak kirliliği, yörenin bitki örtüsünün yok oluşu ile belirgindir. Oluşan asit yağmurları Murgul ilçesinin de yer aldığı vadide bitki örtüsünün tamamen tahrip olmasına neden olmuştur.

Artvin İl merkezinin batısında Kafkasör Orman içi dinlenme alanı içinde kalan

Cerattepe altınlı bakır yatağının işletmeye açılması durumunda, işletmenin oluşturabileceği kirliliğin saptanabilmesi için ilksel konumun bilinmesi çok önemlidir. Bu nedenle toprak ve su örnekleri alınarak detay bir çalışmayla ilksel durum belirlenmelidir.

Kimyasal Kirlenme Artvin İlinde toprakların kimyasal olarak kirlenmesine neden olan en önemli

kaynaklar, evsel ve endüstriyel atık suların arıtılmadan alıcı ortama verilmesi ve/veya tarımsal sulamada kullanılması, pestisitler, aşırı gübre kullanımı mevzuata uygun olmadan bertaraf edilen atıklar (tehlikeli atık, tıbbi atık, v.s.) ve karayollarında seyreden taşıtların meydana getirdiği ağır metal kirliliğidir.

İl sınırları içerisinde topraktaki pestisit birikimini tespit etmek amacıyla analiz yapılamamıştır. Ticari gübrelerin yanlış kullanımı sonucu toprak kalitesinde bozulma olup olmadığı konusunda bir çalışma yapılmamıştır.

Mevcut Gürültü Kirliliği

Gürültü kirliliğinin nedeni istenmeyen ve hoşa gitmeyen seslerdir. Fiziksel bir olay olarak ses ise; esnek bir ortam içinde periyodik titreşimler yapan bir kaynağın ortamın denge basıncında değişimler oluşturması ve bu basınç dalgalarının sabit bir hız ve belirli bir faz farkı ile ortamın uzak noktalarına kadar iletilmesidir. Fiziksel yönden ise sesin; sözü edilen basınç farkı tarafından uyarılan işitsel bir duyudur.

Bu bölümde değerlendirilmesi gereken başka bir husus bulunmamaktadır.

IV.2.15. Diğer özellikler.


NİHAİ ÇED RAPORU

80

Devlet Planlama Teşkilatı’nın 2004 yılında yaptığı İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması sonucuna göre; Proje kurulacağı Arhavi İlçesi 872 ilçe arasında en gelişmiş 114. ilçe durumundadır. Gelişmişlik Grubu’nda 2. derecededir (Bu grup, sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyini yansıtan değişkenlerin tamamında ülke genel ortalamalarının üzerinde değerlere sahiptir) ve ilçenin Gelişmişlik İndeksi 1,03525 ’dir. Artvin iline ait sosyo ekonomik veriler tablo 39’ da verilmiştir.

Tablo 39 Artvin İli’ne Ait Sosyo-Ekonomik Veriler

Merkez Ardanuç Arhavi Borçka Hopa Murgul Şavşat Yusufeli Nüfus 34.572 14.477 19.347 27.654 32.584 8.543 25.624 29.133

Şehirleşme Oranı (%) 66,98 36,46 72,77 32,57 47,40 44,49 28,59 20,96

Nüfus Artış Hızı (‰) 1,03 -20,56 5,28 -9,23 5,43 -33,56 -23,08 -24,06

Nüfus Yoğunluğu 32 15 65 35 154 25 19 13

Nüfus Bağımlılık Oranı (%) 47,00 61,28 58,04 53,76 51,79 52,86 56,04 66,98

Ortalama Hanehalkı Büyüklüğü

4,16 4,01 4,19 5,29 50,3 4,70 4,41 4,60

Tarım Sektöründe Çalışanlar Oranı (%)

35,42 78,44 44,38 61,57 50,33 41,55 78,94 80,21

Sanayi Sektöründe Çalışanlar Oranı (%)

3,05 2,38 12,41 5,37 8,71 29,98 1,53 1,57

Hizmetler Sektöründe Çalışanlar Oranı

61,53 19,18 43,22 33,06 40,96 28,47 19,53 18,23

İşsizlik Oranı (%) 7,31 5,18 10,78 6,42 9,79 10,97 5,03 4,91

Okur Yazar Oranı (%) 90,30 85,73 90,21 86,78 88,01 91,41 83,19 81,52

Bebek Ölüm Oranı (‰) 35,37 55,56 25,35 26,47 34,48 76,92 45,30 57,34

Fert Başına Genel Bütçe Geliri (Bin TL)

450.531 50.966 93.487 68.225 149.299 188.817 37.634 26.079

Vergi Gelirlerinin Ülke İçindeki Payı (%)

0,03771 0,00377 0,01254 0,01282 0,02058 0,01341 0,00723 0,00470

Kaynak: http://ekutup.dpt.gov.tr/bolgesel/gosterge/2004/ilce.pdf

Tarım ve Hayvancılık

Artvin ilinde tarımsal faaliyetler küçük, çok parçalı, meyil derecesi diğer illere göre

yüksek olan arazilerde yapılmaktadır. İI hudutları içerisinde bulunan Çoruh Nehri ve bunu besleyen kollarının oluşturduğu vadilerde turfanda sebze ve meyve yetiştiriciliği faaliyetleri yaygın şekilde yürütülmektedir. Tarımsal işletmeler çoğunlukla küçük aile işletmeciliği şeklindedir ve işletme başına düşen arazi miktarları oldukça düşüktür. Tarımsal gelir yeterli düzeyde olmadığından sermaye birikimi sağlanamamaktadır. Bu nedenle tarıma dayalı sanayi sektörü il'de gelişme alanı bulamamıştır.

IV.3.1. Ekonomik özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler, yöresel işgücünün bu sektörlere dağılımı, sektörlerdeki mal ve hizmet üretiminin yöre ve ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemi, diğer bilgiler),

IV.3. Sosyo - Ekonomik Çevrenin Özellikleri


NİHAİ ÇED RAPORU

81

Genel olarak il topraklarında endüstriyel bitkiler ve hububat üretimi yapılmakla birlikte, baklagiller ve çeşitli sebze üretiminde yaygındır.

2009 yılı Çiftçi Kayıt Sistemi verilerine göre tarımsal İşletme büyüklükleri Tablo 40’

da verildiği gibidir.

Tablo 40 Artvin İli Tarımsal İşletme Büyüklükleri

İşletme Büyüklüğü (da) İşletme Sayısı %’si < 20 5.726 37

21- 50 8.511 55

50 > 1.238 8 Toplam 15.475 100

Kaynak: www.artvintarim.gov.tr Karadeniz'e kıyısı olan Arhavi ve Hopa'da deniz balıkçılığının önemli yeri

bulunmaktadır. 2001 yılında denizlerden elde edilen su ürünleri miktarı 33.955 ton, iç sularda ve tesislerde üretilen su ürünleri miktarı ise 605 tondur.

2002 Yılı sonu itibariyle kültür balıkçılığında, aile işletmeleri dahil mevcut işletme

sayısı 35 adet olup, bu işletmelerin toplam üretim kapasitesi 508 ton / yıl, kullanılan kapasite ise 475 ton / yıldır. 35 adet işletmeden 3'ü kaynak kullanımını destekleme fonundan, 1 adet işletme İl Özel İdaresince, diğer işletmeler ise tamamen özel teşebbüs imkanları ile kurulmuştur. Bu işletmelerden 18 adedinin kapasitesi 10 ton / yıl ve üzeridir. Küçük aile işletmesi niteliğinde olan 17 adet işletmenin kapasitesi 3 ton / yıl civarındadır. İl’de 2002 Yılı itibariyle 50.200 fenni ve 4.100 eski usul kovan mevcuttur. 1996 Yılında 29.000 oIan arı koloni sayısı 2002 Yılımda 54.300'e ulaşmıştır. İI’de özel sektöre ait saf kafkas ırkı ana arı üretim işletmesinin uygulanan projesi kapsamında, 1999 yılında 2.000, 2000 yılında 3.200 ve 2001 yılında da yaklaşık 6000 ana arı üretimi gerçekleştirilmiştir.

İktisadi faal nüfus, tarım ve hayvancılık sektöründe yoğunlaşmıştır ve iktisaden faal nüfusun yaklaşık % 72 gibi çok büyük bir çoğunluğu tarım ve hayvancılık sektöründe faaliyet göstermektedir. İktisaden faal nüfusun yoğunlaştığı ikinci iş kolu, kamu işyerlerinin meydana getirdiği toplum hizmetleri ve sosyal hizmetler sektörüdür.

Tablo 41 Artvin İli İşyerleri ve İstihdam Bilgileri

İŞYERİ İSTİHDAM Kamu Özel Toplam Kadın Erkek Toplam 20.318 16.394 36,712 7,830 28,882 36,712

Tablo 42 de Artvin İlindeki çay üreticileri hakkında bilgiler verilmektedir.


NİHAİ ÇED RAPORU

82

Tablo 42 Artvin İlindeki Gıda Sanayinde Faaliyette Bulunan İşletmeler

Proje alanın yer aldığı Arhavi İlçesinde ekonomisi genellikle çay tarımına ve

kısmen de fındık üretimine dayalıdır. Engebeli arazi yapısına sahip ilçede işlenebilir tarım arazisi yaklaşık 55.000 dekardır. Bu tarım alanının 33.000 dekarı çay üretimi, 12.000 dekarı fındık üretimi, 7500 dekarı da tarla ve mısır tarımı, 2500 dekarlık alan ise çeşitli meyve alanı olarak kullanılmaktadır. Bu tarımsal faaliyetlerden yaş çay üretimi yıllık 44.642 ton, kuru çay üretimi 7.580 ton, tahmini fındık üretimi de 1200 tondur. İlçede alternatif ürün olarak kivi üretimi, kara üzüm-kokulu üzüm üretimi sağlanan teşvik ve destekler ile yaygınlaşmaktadır.6

İlçede ticari anlamda hayvancılık gelişmemiştir. Aile ihtiyacının karşılanması ve kısmen de pazara sunma amaçlı küçük ve büyükbaş hayvancılık mevcuttur. İlçe genelindeki büyükbaş hayvan sayısı 855, küçükbaş hayvan sayısı ise 2500’dir.

Arıcılık ilçede oldukça gelişmiştir. Büyük çoğunluğu gezgin olan 200 civarında belgeli arıcı mevcuttur. İlçedeki arı koloni sayısı 5250 dir. İlçede 2 adet ana arı yetiştiricisi bulunmaktadır. Arıcılar birliğine üye arıcı sayısı ise 85 tır. İlçenin florası sezon içinde kısa bir süre arıcılara hitap etmektedir. Genelde arılar orman gülü ve kestane çiçeklerinden yararlanmaktadır.

İlçe, Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca kafkas ırkı arı yetiştiriciliği açısından 'izole bölge” kapsamına alınmıştır. İlçe yüzölçümünün yarısından fazlası ormanlıktır. Orman İşletme Müdürlüğü kayıtlarına göre 30.882 hektar genel sahanın 17.450 hektarı ormanlık alandır. Köylerin 20 adedi orman içi veya orman kenarı köyü özelliğini taşımaktadır. Yaygın ağaç türleri ise kayın, kızılağaç ve kestanedir.

İlçede deniz balıkçılık yaygın bir ekonomik faaliyet koludur. Deniz ürünleri istihsali,

yıllık ortama 250 ton civarında olmaktadır. İlçede çoğunlukla hamsi istihsali yapılmaktadır. İlçede iç sularda kültür balıkçılığı (alabalık) yapan faal işletme sayısı 8’dir. Bu tesislerin toplam kapasitesi 200 ton/ yıl olup üretim 180 tondur. Bu tesislerden yapılan üretimlere destekleme pirimi ödemesi yapılmaktadır.

Arhavi’ de 1’i kamuya 2’si de özel sektöre ait olmak üzere 3 çay fabrikası

mevcuttur. Fabrikaların yıllık toplam ortalama üretim kapasiteleri 46.430 ton cıvarındadır. Bu fabrikalar yıllara göre değişmekle birlikte ortalama 561 civarında daimi veya geçici personel çalıştırmak sureti ile istihdama önemli katkı sağlamaktadır. Mevcut kooperatiflerin 5 adedi tarımsal amaçlı, 6 adedi ticari amaçlıdır. Arhavi Ticaret ve

6 Artvin Valiliği Resmi Web Sitesi , www.artvin.gov.tr/

İşletme Unvanı Üretim Konusu

Kapasitesi ( Ton/Yıl ) İstihdam Kurulu Fiili

Arhavi Çay Fabrikası Çay 27.000 15.000 204 Hopa Çay Fabrikası Çay 24.000 17.000 455 Kemalpaşa Çay Fabrikası Çay 20.250 11.000 341

Muratlı Çay Fabrikası Çay 54.750 13.300 219 Barajlar nedeni ile üretimi durduruldu.

“Ofçaysan Arhavi Çay Fabrikası Çay 1.890 1.988 113 Dosan Konservecilik Arhavi Çay Fab. Çay 7.200 7.200 84 S.S 08 Nolu Hopa Tar. Kalkınma. Koop. Çay 300 214 23 Cennet Çay Gıda San. Tic.Ltd. Şti. Çay 1.000 143,545 32 Serme Çay Gıda Tekstil San. ve Tic.Ltd Çay 604 63 000 17 Özkök Gıda Pazarlama ve Dış Tic. Çay 345.6 461.211 15 Toplam İstihdam 1503


NİHAİ ÇED RAPORU

83

Sanayi odasına kayıtlı 13 anonim şirket, 117 limited şirket, 6 kollektif şirket ile 22 kooperatif ve 180 adet de şahıs üye mevcuttur. Esnaf ve Sanatkarlar Odası üye sayısı 656, Çay Ekiciler Kooperatifi üye sayısı ise 3814' dür.

İlçede 2’si özel 2’si de kamu olmak üzere 4 adet banka şubesi bulunmaktadır.

Arhavi İlçesi’ nde, 4 adet meslek odası ve çeşitli alanlarda faaliyet gösteren 25 adet dernek mevcuttur. İlçede 2008 yılında tamamlanan 1 adet küçük sanayi sitesi bulunmaktadır. Yapımı sürdürülen 100 işyeri kapasiteli Arhavi küçük Sanayi Sitesinin İlçe ekonomisine kazandırılmasına yönelik çalışmalar sürdürülmektedir.7 IV.3.2. Nüfus (yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri; göçler, nüfus artış oranları, ortalama hane halkı nüfusu, diğer bilgiler),

Orta Regülatörü ve HES projesi, Artvin İli, Arhavi İlçesi sınırları içerisindedir. Artvin İli’ nin TÜİK ADNKS (Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi) 2010 yılı verilerine göre nüfusu 164.759 kişidir. Nüfusun 24.324’ ü şehir merkezinde, 74.799 ’u belde/köylerde yaşamaktadır. Arhavi İlçesi’nin ADNKS 2010 verilerine göre nüfusu ise 19.319 kişi olarak belirlenmiştir.

Tablo 43 Artvin İli 2010 yılı Nüfus Sayım Sonuçları

İl/ilçe merkezleri Köy/Belde Nüfusu Toplam

Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın

Ardanuç 6.200 3.054 3.146 5.413 2.827 2.586 11.613 5.881 5.732

Arhavi 15.610 7.673 7.937 3.709 1.830 1.879 19.319 9.503 9.816

Merkez 24.354 12.272 12.082 8.273 4.174 4.099 32.627 16.446 16.181

Borçka 10.435 5.298 5.137 13.391 6.792 6.599 23.826 12.090 11.736

Hopa 17.433 8.708 8.725 14.583 7.258 7.325 32.016 15.966 16.050

Şavşat 6.540 3.235 3.305 11.326 5.576 5.750 17.866 8.811 9.055

Yusufeli 5.863 3.021 2.842 15.650 7.536 8.114 21.513 10.557 10.956

Murgul 3.525 1.793 1.732 2.454 1.274 1.180 5.979 3.067 2.912

Toplam 89.960 45.054 44.906 74.799 37.267 37.532 164.759 82.321 82.438


Artvin İli’nin toplam nüfusunun % 54’ünü kent nüfusu oluştururken %46’sını köy ve belde nüfusu oluşturmaktadır. Kent nüfusunun % 54’ünü erkekler % 46’sını kadınlar, kır nüfusunun % 50,5’ini erkekler % 49,5’ini ise kadınlar oluşturmaktadır. Toplam nüfusta da durum neredeyse aynıdır.

Artvin İli’nin aldığı göç TÜİK 2009 yılı verilerine göre 6.206, verdiği göç 7.547 olup, net göç -1.341, net göç hızı ise -8,07 olarak belirlenmiştir.

1980-1997 yılları arasında nüfusu sürekli olarak azalış gösteren Artvin'in, 2000 yılı genel nüfus sayımına göre il nüfusunda %0 2,28'lik artış görülmüştür. Bu oran, 1990'da %0 (-) 12.30, 1997'de ise %0 (-) 20.42 olarak gerçekleşmiştir.

Artvin, 1980 yılında yapılan nüfus sayımında 228.997 nüfusa sahip iken bu rakam

1985'de 226.338'e, 1990'da 212.833'e ve 1997 yılında da 187.274'e gerilemiştir. İl nüfusu 2000 yılında 191.934'de yükselmiştir.

7 Arhavi Kaymakamlığı Resmi Web Sitesi http://www.arhavi.gov.tr/



NİHAİ ÇED RAPORU

84

Artvin İli, Sosyo-ekonomik bakımdan geri kalmış bir il olması nedeniyle yıllarca göç vermiştir. Göçlerin nedenlerini; iyi eğitim olanakları, iyi sağlık imkânlarından faydalanma, daha sosyal bir yaşam sürdürme gibi nedenler oluşturmaktadır.

Ayrıca, çok az sayıda da olsa, Artvin İli’nde mesleğini icra etme olanağı bulamayan, daha iyi çalışma koşullarına sahip olmak isteyen kişilerde gelişmiş illere göç etmektedir. Barajların su tutmaya başlamasıyla birçok yerleşim yerinin baraj gölleri altında kalacak olması nedeniyle bir nüfus hareketi olacaktır.

1980–1997 yılları arasında artan oranda dışa göç veren ve bu nedenle azalış gösteren Artvin İli nüfusunda 2000 yılı genel nüfus sayımına göre %0 2,28’lik artış görülmüştür.

İlin, Çoruh nehri üzerinde yapılan barajları, Gürcistan ve BDT ülkeleri ile olan ticari ve ekonomik ilişkileri ile Sosyo-ekonomik göstergelerin yükselmesi eğilimi göstermektedir.

Baraj inşaatlarının istihdamı artıran etkisi, 1999 yılında yaşanan deprem ve son ekonomik kriz nedeniyle, Artvin İli’nde göçlerin azaldığı hatta kısmen de olsa durduğu görülmüştür. İlden göç edenler genellikle; İstanbul, Kocaeli, Bursa, Adapazarı, Samsun, Eskişehir, Antalya illerine gitmektedir. IV.3.3. Gelir (yöredeki gelirin işkollarına dağılımı, işkolları itibariyle kişi başına düşen maksimum, minimum ve ortalama gelir),

Artvin İl’inin ekonomisi tarıma dayanır. Ekime müsait arazinin az olmasına rağmen

nüfusun % 80’i tarımla uğraşır. Fakat gelirin ancak % 30’u tarımdan sağlanır.

Artvin ili 2009 TÜİK iş kayıtlarına göre girişim sayıları tablo 44’ de verilmiştir.

Tablo 44 Artvin ili iş kayıtlarına göre girişim sayıları


İŞ KOLU KİŞİ SAYISI

Madencilik ve Taşocakçılığı 0

İmalat 586

Elektrik, gaz ve su 6

İnşaat 309

Toptan ve perakende ticaret 3066

Otel, lokanta ve kahvehane 1031

Ulaştırma, depolama ve haberleşme 2694

mali aracı kuruluşların faaliyetleri 131

Gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri 233

Eğitim 0

Sağlık işleri ve sosyal hizmetler 65

Diğer sosyal, toplumsal ve kişisel hizmet faaliyetleri 487

TOPLAM 8608



NİHAİ ÇED RAPORU

85

Tablo 45 Artvin İli İş Alanları İstihdam Oranları

ÇALIŞMALAR

KAMU ÖZEL TOPLAM KADIN ERKEK TOPLAM

21.527 16.594 38.121 7.930 30.191 38.121 Kaynak: Türkiye İş Kurumu İl Müdürlüğü IV.3.4. İşsizlik (yöredeki işsiz nüfus ve faal nüfusa oranı),

TÜİK’in açıklamış olduğu Hanehalkı İşgücü Araştırması 2010 Kasım Dönemi

Sonuçları (Ekim, Kasım, Aralık 2010)’na 2010 yılı Kasım döneminde, Türkiye'de kurumsal olmayan nüfus bir önceki yılın aynı dönemine göre 801 bin kişilik bir artış ile 71 milyon 642 bin kişiye, kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus ise 853 bin kişi artarak 52 milyon 860 bin kişiye ulaşmıştır.

2010 yılı Kasım döneminde, Türkiye genelinde işgücüne katılma oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,5 puanlık artışla % 48,6 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,2 puanlık azalışla % 70,4, kadınlarda ise 1,1 puanlık artışla % 27,5’tir.

İşgücünün eğitim ve yaş dağılımları şöyledir;

Toplam işgücünün % 17'sini 15-24 yaş grubundakiler oluşturmaktadır.

Lise altı eğitimlilerde işgücüne katılma oranı; erkekler için % 69, kadınlar için %23,5’tir.

Yükseköğretim mezunu erkeklerde % 85,2 olan işgücüne katılma oranı, kadınlarda % 71,8'dir.

Tablo 46 Mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri (Kasım)

GÖSTERGELER TÜRKİYE KENT KIR

2009 2010 2009 2010 2009 2010

Kurumsal olmayan nüfus (000) 70 841 71 642 48 890 49 311 21 952 22 331

15 ve daha yukarı yaştaki nüfus (000) 52 007 52 860 36 308 36 684 15 699 16 175

İşgücü (000) 25 011 25 665 16 707 17 126 8 304 8 540

İstihdam (000) 21 741 22 854 14 156 14 869 7 586 7 985

İşsiz (000) 3 270 2 811 2 551 2 257 719 555

İşgücüne katılma oranı (%) 48,1 48,6 46,0 46,7 52,9 52,8

İstihdam oranı (%) 41,8 43,2 39,0 40,5 48,3 49,4

İşsizlik oranı (%) 13,1 11,0 15,3 13,2 8,7 6,5

Tarım dışı işsizlik oranı (%) 16,2 13,7 15,7 13,6 18,5 13,9

Genç nüfusta işsizlik oranı(1)(%) 24,4 20,8 26,3 23,6 20,2 14,7

İşgücüne dahil olmayanlar (000) 26 996 27 195 19 601 19 559 7 395 7 636 (1) 15-24 yaş grubundaki nüfus Not: Rakamlar yuvarlamadan dolayı toplamı vermeyebilir. Kaynak: Hanehalkı İşgücü Araştırması 2010 Kasım Dönemi Sonuçları (Ekim, Kasım, Aralık 2010),TÜİK


NİHAİ ÇED RAPORU

86

2010 yılı Mayıs döneminde, Türkiye'de kurumsal olmayan nüfus bir önceki yılın aynı dönemine göre 804 bin kişilik bir artış ile 71 milyon 239 bin kişiye, kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus ise 856 bin kişi artarak 52 milyon 431 bin kişiye ulaşmıştır. Tarım dışı istihdam 759 bin kişi artmıştır.

2010 yılı Kasım döneminde istihdam edilenlerin sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 1 milyon 113 bin kişi artarak, 22 milyon 854 bin kişiye yükselmiştir. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 354 bin kişi, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı 759 bin kişi artmıştır.

İstihdamın yapısı Bu dönemde istihdam edilenlerin;

• % 71,7'si erkek nüfustur.

• % 59,3'ü lise altı eğitimlidir.

• % 61,8'i ücretli, maaşlı veya yevmiyeli, % 25,2'si kendi hesabına veya işveren, % 12,9'u ise ücretsiz aile işçisidir.

• % 58,6'sı 10 kişiden az çalışanı olan işyerlerinde çalışmaktadır.

• % 2,7'sinin ek bir işi vardır.

• % 2,6'sı mevcut işini değiştirmek için veya mevcut işine ek olarak bir iş aramaktadır.

• Ücretli olarak çalışanların % 88,4'ü sürekli bir işte çalışmaktadır.

İstihdamın Sektörel Dağılımı 1980-2000 periyodunda, Artvin İl’inde toplam istihdam edilen nüfus, yaklaşık olarak

% 31’lik düşüşle, 115.660’tan 80.276’ya gerilerken, aynı dönemde Türkiye genelinde istihdam edilen nüfus yaklaşık % 40 artış göstermiştir. Artvin il’ine sektörler itibariyle bakıldığında, tüm yıllarda istihdam açısından ilk sırayı alma özelliğine sahip olan tarım sektörü ile birlikte sanayi sektöründe gerek istihdam edilenlerin sayısı ve gerekse istihdam edilenlerin oranlarında sürekli bir azalma görülmektedir.

Buna karşılık, inşaat ve hizmet sektörlerinde ise istihdam edilenlerin hem sayı ve

hem de oranlarında sürekli bir artış gerçekleşmiştir. Türkiye genelinde ise tarım sektöründe sayısal olarak artış, fakat oransal düşüş yaşanırken, diğer tüm sektörlerde sayısal ve oransal olarak artış yaşanmıştır. Artvin il’inde 2000 yılı itibariyle tarım sektörünün istihdam içindeki payı % 60.9 ile Türkiye ortalamasının (% 48.4) üzerinde gerçekleşmiştir.

Öte yandan, Türk tarımındaki işgücü verimliliği, sanayileşmiş ülkelere göre dört ile

on kat daha azdır Bu nedenledir ki, istihdam açısından gerek Türkiye ve gerekse Artvin il’inde ön sıralarda yer almasına karşılık, söz konusu sektör toplam GSYİH’ya katkı açısından aynı derecede öne çıkamamaktadır. Nitekim, 2000 yılı itibariyle Artvin il’inde sektörün % 60,9’luk istihdam katkısına karşılık, cari fiyatlarla GSYİH içindeki payı sadece % 22,4 olarak gerçekleşebilmiştir. 8

8 (Artvin İl Gelişme Planı-2005)


NİHAİ ÇED RAPORU

87

İstihdam oranı 2009 yılında Türkiye genelinde istihdam oranı % 41,2’dir. Model çalışması sonucuna

göre; istihdam oranının en yüksek olduğu iller yine sırasıyla, Rize (% 62,8), Artvin (% 60,4) ve Gümüşhane (% 59,6) olarak tahmin edilmiştir. İstihdam oranının en düşük olduğu iller ise sırasıyla, Diyarbakır (% 26), Siirt (% 25,9) ve Şırnak (% 25,5) olarak tahmin edilmiştir.

İşsizlik oranı 2009 yılında Türkiye genelinde işsizlik oranı % 14 olarak tahmin edilmiştir. Model

çalışması sonucuna göre; işsizlik oranının en yüksek olduğu iller sırasıyla, Adana (% 26,5), Diyarbakır (% 20,6) ve Hakkari (% 19,7) olarak tahmin edilmiştir. İşsizlik oranının en düşük olduğu iller ise sırasıyla, Bayburt (% 4,5), Gümüşhane (% 4,4) ve Ardahan (% 4,2) olarak tahmin edilmiştir.

IV.3.5. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, Sağlık, Kültür Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumu),

Proje alanının bulunduğu Arhavi ilçesinde Okuma-yazma oranı %96 olup İlçe

genelinde, 2008-2009 Eğitim ve Öğretim yılında okul öncesi eğitim alanında 1 adet anaokulu ve 6 anasınıfında 120 öğrenci, 6 adet ilköğretim okulu ve 1 adet pansiyonlu ilköğretim okulunda 2.602 ve 4 adet lisede de 1.313 öğrenci olmak üzere toplam 4.035 öğrenci eğitim ve öğretim görmüştür. İlçede yükseköğretim alanında faaliyet gösteren Arhavi Meslek Yüksekokulu 100 öğrenci ile 2009 yılında kurularak eğitim ve öğretime sunulmuştur. Tablo 47 ve tablo 48’ de, Artvin ilinin eğitimine ait bilgiler verilmiştir: Tablo 47 Artvin ili dönemlere göre okul öncesi ve ilköğretim seviyelerine göre okul, öğretmen ve öğrenci sayıları

Dönem TOPLAM OKUL ÖNCESİ İLKÖĞRETİM

Okul Öğretmen Öğrenci Okul Öğretmen Öğrenci Okul Öğretmen Öğrenci 2001/'02 250 1849 36061 36 2 779 178 1286 26193 2002/'03 249 1834 36192 36 43 844 174 1325 25206 2003/'04 290 1863 34896 52 49 933 196 1317 24709 2004/'05 329 1840 34388 105 54 1777 191 1267 23670 2005/'06 322 1857 34054 110 54 2174 174 1224 23041 2006/'07 290 1800 33073 88 54 1849 159 1161 22325 2007/'08 254 1954 31626 88 126 1999 127 1252 21395 2008/'09 241 1840 32172 81 74 1919 120 1196 20460 2009/'10 249 2007 33036 94 124 2423 113 1288 19977

Kaynak: www.tuik.gov.tr Tablo 48 Artvin ili ortaöğretim seviyelerine göre okul, öğretmen ve öğrenci sayıları

Yıllar ORTAÖĞRETİM

GENEL MESLEKİ VE TEKNİK Okul Öğretmen Öğrenci Okul Öğretmen Öğrenci

2001/'02 8 165 3 515 28 396 5 574 2002/'03 8 179 4 716 31 287 5 426 2003/'04 8 179 3 712 34 318 5 542 2004/'05 8 170 3 334 25 349 5 607 2005/'06 11 187 3 471 27 392 5 368 2006/'07 12 192 3 554 31 393 5 345 2007/'08 11 201 3 258 28 375 4 974 2008/'09 12 214 3 953 28 356 5 840 2009/'10 13 232 4 648 29 363 5 988 Kaynak: www.tuik.gov.tr




NİHAİ ÇED RAPORU

88

Sağlık Tablo 49 Kamu ve özel hastane ve hastane yatak sayısı

Yıllar Toplam Kamu 1 Özel

Hastane Sayısı Yatak Sayısı Hastane Sayısı Yatak Sayısı Hastane Sayısı Yatak Sayısı

2004 9 580 9 580 - -

2005 8 595 8 595 - -

2006 8 715 8 715 - -

2007 8 690 8 690 - - (1) 14 Şubat 2005 tarihli 927 sayılı Sağlık Bakanlığı makam onayı ile Sosyal Sigortalar Kurumu Sağlık Bakanlığı'na devredildiğinden istatistiki veriler Sağlık Bakanlığı verileri içerisinde yer almıştır. Kaynak: www.tuik.gov.tr Artvin il sağlık müdürlüğü il toplamında toplam 8 hastane ile hizmet vermektedir. Bu hastanelerin isimleri ve kapasiteleri tablo 45’ de verilmiştir. Proje alanın bulunduğu Arhavi İlçe merkezinde, 54 yatak kapasiteli 1 adet devlet hastanesi, , 1 sağlık ocağı ve sağlık ocağına bağlı 1 poliklinik ile sağlık hizmetleri sunulmaktadır. Mevcut sağlık kurumlarında 4'ü uzman 10' u pratisyen 14 hekim, 1 diş hekimi görev yapmaktadır. Tablo 50 Artvin İli ve İlçeleri Devlet Hastaneleri Kapasiteleri

DEVLET HASTANESİ KADRO FİİLİ Artvin Devlet Hastahanesi 200 149

Ardanuç Devlet Hastanesi 50 50

Arhavi Devlet Hastanesi 54 54

Hopa Devlet Hastanesi 50 50

Borçka Devlet Hastanesi 130 130

Murgul Devlet Hastanesi 25 25

Şavşat Devlet Hastanesi 50 50

Yusufeli Devlet Hastanesi 50 50

Kaynak: İl Sağlık Müdürlüğü

Arhavi’de her yılın ağustos ayında Kaymakamlık ve Belediye Başkanlığı’nın organizasyonunda düzenlenen Arhavi Kültür ve Sanat Festivali düzenlenmektedir. Temmuz ayının ilk haftasında düzenlenen festival kapsamında çeşitli kültür ve sanat etkinlikleri ile sportif aktiviteler yapılmaktadır. İlçede, 1 adet sinema, haftada 2 gün yayınlanan 2 adet yerel gazete bulunmaktadır.

Artvin İli’nin yüzölçümü 736.700 ha. olup, mevcut arazinin 390.018 hektarı orman, 181.949 hektarı kültür dışı, 100.533 hektarı çayır-mera ve 64.200 hektarı da tarım arazisidir. İl yüzölçümünün % 9’ü tarım arazileri, %13’ü de çayır-mera arazilerinden oluşmaktadır.

Artvin, ili ikiye bölen Çoruh nehri, dik yamaçlı uzun vadileri, 3900 metreye kadar yükselen birbiri ardına sıralanmış yüksek dağları, balta girmemiş doğal ormanları, yüksek dağların doruklarında Krater gölleri, Karagülleri, yeşil yaylaları, fauna ve flora zenginliği, tarihi kilise, kale ve kemer köprüleri, geleneksel mimarisi ve festivalleri ile çeşitli turizm değerlerini içinde barındıran otantik bir turizm beldesidir.

IV.3.6. Kentsel ve kırsal arazi kullanımları (yerleşme alanlarının dağılımı, mevcut ve planlanan kullanım alanları, bu kapsamda sanayi bölgeleri, konutlar, turizm alanları vb.),



NİHAİ ÇED RAPORU

89

Kaçkar ve Karçal dağlarında yapılan dağ tırmanışları, bölgenin değişik yörelerinde doğal güzellikler içinde bulunan trekking parkurlarında yapılan doğa yürüyüşleri, Çoruh Nehri ve Barhal çayında yapılmakta olan rafting, katamaran ve kano gibi akarsu sporları Artvin'in turizm çeşitliliğini zenginleştirmektedir. IV.3.7. Diğer Özellikler.

Bu bölümde değerlendirilmesi gereken başka bir husus bulunmamaktadır.


NİHAİ ÇED RAPORU

90

Bölüm V. Projenin Bölüm IV’de Tanımlanan Alan Üzerindeki Etkileri Ve Alınacak Önlemler: (Bu bölümde; projenin fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri, bu etkileri önlemek, en aza indirmek ve iyileştirmek için alınacak yasal, idari ve teknik önlemler V.1 ve V.2 başlıkları için ayrı ayrı ve ayrıntılı bir şekilde açıklanır).

V.1. Arazinin hazırlanması, inşaat ve tesis aşamasındaki projeler, fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri ve alınacak önlemler (Regülatör ve HES dahil),

Proje kapsamında; regülatör ve çökeltim havuzu, iletim yapısı (tünel), yükleme

odası, cebri boru, santral binası, şalt sahası ana yapıları ile şantiye, ulaşım yolları v.b. yardımcı yapılar inşa edilecektir.

Proje kapsamında malzeme ocağı açılmayacaktır. İnşaat aşamasında ihtiyaç

duyulacak malzeme yıkanmış ve elenmiş olarak serbest piyasadan ve/veya mevcut ruhsatlı ve izinli malzeme ocaklarından saha girişinde hazır olarak teslim alınmak suretiyle tedarik edilecektir.

İnşa edilecek ünitelerden kazı çalışmalarına bağlı olarak hafriyat artığı malzeme

açığa çıkacaktır. Projenin inşaat işlemlerinden kaynaklanacak hafriyatın geçici depolanması için alanlar belirlenmiş olup döküm sahası olarak belirlenmiş alanlar için DSİ 26. Bölge Müdürlüğü’ nden uygun görüş alınacaktır. Açığa çıkacak hafriyatın kullanılamayacak durumda olan kısmı belirlenen 2 ayrı pasa döküm alanında geçici olarak depolanacaktır. 1. Geçici depolama sahası; HES yerinin güney batı istikametinde ve yaklaşık 350 m mesafede olup alanı 1,52 ha’dır. HES, yükleme havuzu, cebri boru ve iletim hattının bir kısmının inşasında oluşacak hafriyat artığı malzeme; bu alanında depolanacaktır. 2.Geçici Depolama Sahası; regülatör alanının güneyinde yaklaşık 250 m mesafe yer almakta olup alanı 1,52 ha’dır. Regülatör, çökeltim havuzu, iletim tünelinin bir kısmının inşasında oluşacak hafriyat artığı malzemeler 2. Geçici depolama alanında depolanacaktır. Depolama sahalarına ait (ED-50) 6°lik UTM koordinatlar aşağıdaki tablolarda verilmektedir. (Bkz.Ek-3 Depolama Alanlarının Yerinin Gösterildiği Topografik Harita).

Tablo 51 Depolama Sahası 1 Koordinatları

NOKTA NO Y X

1 698600.569 4564514.894

2 698474.226 4564447.512

3 698423.689 4564493.837

4 698481.245 4564641.237

5 698526.167 4564562.624

V.1.1. Arazinin hazırlanması için yapılacak işler kapsamında nerelerde ve ne kadar alanda hafriyat yapılacağı, bitkisel toprak ve hafriyat miktarı, hafriyat artığı toprak, taş, kum vb. maddelerin nerelere taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları, hafriyat sırasında kullanılacak malzemeler,


NİHAİ ÇED RAPORU

91

Tablo 52 Depolama sahası 2 Koordinatları

NOKTA NO Y X

6 701421.983 4562576.715

7 701472.496 4562505.300

8 701552.040 4562486.140

9 701395.855 4562363.630

10 701374.373 4562384.532

Proje kapsamında depolama alanında biriktirilecek olan bitkisel toprak erozyona,

kurumaya ve yabani ot oluşmasına karşı korunacak olup, toprağın canlılığını sürdürebilmesi amacı ile çim, çayır-mera bitkisi v.b bitki örtüsü ile kaplanacaktır. Bitkisel toprağın depolanması esnasında nebati toprak depolama alanının yüksekliği 5 metreden eğimi ise %5’den fazla olmayacaktır. İnşaat aşaması sonrası bitkisel toprak santral ve yakın çevresinin çevre düzenlenmesinde kullanılacaktır.

İnşa edilmesi planlanan regülatör yerinin tipi; bölgenin topografik özellikleri ve

jeolojik yapısı, yapılan ekonomik değerlendirmeler, taşkın sularının göz önünde bulundurulması sonucunda dolu gövdeli olarak tasarlanmıştır.

Orta Regülatörü ve HES Projesinin inşaat döneminin yaklaşık 2 yıl sürmesi

planlanmaktadır. Orta Regülatörü ve HES Projesi Hafriyat Miktarları:

Regülatör ve çökeltim havuzu tesisleri için yaklaşık 3078 m3’lük, iletim tüneli için yaklaşık 67407 m3, yükleme havuzu için yaklaşık 2700 m3, cebri boru ve mesnet kütleleri için 1388,9 m3 ve santral binası için yaklaşık 48640 m3’lük kazı işlemi gerçekleştirilecektir. Tablo 58’ den da görüleceği üzere proje kapsamında toplam 122336 m3 hafriyat malzemesi açığa çıkacaktır.

Arazi hazırlık ve İnşaat aşamasında her bir ünitede oluşacak hafriyat miktarları aşağıdaki tablolarda verilmektedir.

Tablo 53 Regülatör ve Çökeltim Havuzu İnşasında Oluşacak Hafriyat Miktarı

Kaya ve Batak Zemin Hariç Her Cins Zemin Kazısı 1539 m3 Yumuşak Kaya Kazısı 616 m3 Toprak Yoğunluğu 1,6 ton/m3 Oluşacak Hafriyat Miktarı 2155 m3 x 1,6 ton/m3= 3448 ton Kaya Kazısı 923 m3

Kaya Yoğunluğu 2,6 ton/m3

Oluşacak Hafriyat Miktarı 923 m3 x 2,6 ton/m3 =2399,8 ton Oluşacak Toplam Hafriyat Miktarı 3078 m3 ( 5847,8 ton)

Kaynak:Orta Regülatörü ve HES Revize Fizibilite Raporu

İletim tüneli güzergahında yapılacak inşa çalışmaları 8 ayrı lokasyonda gerçekleştirilecektir. Bu sebeple ortaya çıkacak hafriyat miktarı hesaplamaları hafriyat miktarı 8 ayrı lokasyona bölünerek yapılmıştır.


NİHAİ ÇED RAPORU

92

Tablo 54 İletim Tüneli İnşasında Oluşacak Hafriyat Miktarı

Tünel Kazısı 67407 m3

Toprak Yoğunluğu 1,6 ton/m3

Oluşacak Hafriyat Miktarı 67407 m3 x 1,6 ton/m3= 107851 ton

Her bir Lokasyonda Oluşacak Hafriyat Miktarı 8426 m3 (13481 ton)

Kaynak: Orta Regülatörü ve HES Revize Fizibilite Raporu

Tablo 55 Yükleme Havuzu İnşasında Oluşacak Hafriyat Miktarı

Kaya ve Batak Zemin Hariç Her Cins Zemin Kazısı 1080 m3


Oluşacak Hafriyat Miktarı 1080 m3 x 1,6 ton/m3 = 1728 ton

Kaya Kazısı 1620 m3

Kaya Yoğunluğu 2,6 ton/m3

Oluşacak Hafriyat Miktarı 1620 m3 x 2,6 ton/m3 = 4212 ton

Oluşacak Toplam Hafriyat Miktarı 2700 m3 (5938 ton)

Kaynak: Orta Regülatörü ve HES Revize Fizibilite Raporu

Tablo 56 Cebri Boru İnşasında Oluşacak Hafriyat Miktarı

Yumuşak Kaya Kazısı 1388,9 m3 Toprak Yoğunluğu 1,6 ton/m3

Oluşacak Hafriyat Miktarı 1388,9 m3 x 1,6 ton/m3 = 2222,2 ton Kaynak: Orta Regülatörü ve HES Revize Fizibilite Raporu

Tablo 57 Santral Binası İnşasında Oluşacak Hafriyat Miktarı

Kaya ve Batak Zemin Hariç Her Cins Zemin Kazısı 36480 m3 Yumuşak Kaya Kazısı 12160 m3 Kzıdan Gelen Kaya ile Dolgu Yapılması 9728 m3


Oluşacak Hafriyat Miktarı 38912 m3 x 1,6 ton/m3 = 62259 ton Kaynak: Orta Regülatörü ve HES Revize Fizibilite Raporu Tablo 58 Hafriyat Sırasında Ünitelerden Çıkacak Toplam Malzeme Miktarları

ÜNİTE m3 ton Orta Regülatörü ve Çökeltim Havuzu 3078 5847,8

İletim Yapısı (Tünel) 67407 107851

Yükleme Havuzu 2700 5938

Cebri Boru 1388,9 2222,2

Santral Binası 38912 62259

TOPLAM KAZI MİKTARI 122336 199683

Ulaşım Yolları:

Proje kapsamında santral yerine ulaşım için, mevcut Arhavi-Yusufeli yayla yolundan yaklaşık 5,5 km uzunluğunda ve 6 m. genişliğinde bir yol ve Regülatör yerine ulaşım için de mevcut Arhavi-Yusufeli yayla yolundan yaklaşık 10 km uzunluğunda ve 5 m. genişliğinde yapılacak bir yol ile sağlanacaktır. Toplamda yapılacak yol (m3) = ((5500 m x 6 m) + (10000 x 5 m) ) x 0,3 m = 24900 m3


NİHAİ ÇED RAPORU

93

Yapılacak ulaşım yolları inşaatı için 24900 m3 hafriyat oluşması beklenmektedir. Tablo 59 Ulaşım Yolu İnşasında Oluşacak Hafriyat Miktarı

Yol Kazısı 24900 m3 Toprak Yoğunluğu 1,6 ton/m3 Oluşacak Hafriyat Miktarı 24900 m3 x 1,6 ton/m3 = 39840 ton

Proje kapsamında inşaat işlemlerinden oluşacak hafriyatın depolanacağı 2 adet

depo alanı belirlenmiştir. 1,52 ha olan depo alanlarının toplam alanı 30452 m2’ dir. Belirlenen depo alanlarına 5 m’ yi geçmeyecek şekilde depolama yapılacaktır. Buna göre;

Depolama alanları hacmi (m3) = 30452 m2 x 5 m = 152260 m3 olup,

Oluşacak 147236 m3 hafriyat toplamı için yeterli olacağı düşünülmektedir. Ayrıca oluşacak hafriyatın bir kısmının dolgu için kullanılacağı depolama alanlarının hacminde yetersizlik beklenmemektedir. Tablo 60 İnşaat Aşamasında Tesisteki Ünitelerde Oluşacak Hafriyat Artığı Malzemenin Çalışma Süresine Göre Miktarları

Çalışma Miktarı Regülatör ve Çökeltim Havuzu

m3 ton

12 ay 3078 5847,8

1 ay (26 gün) 256,5 487,3

1 gün ( 12 saat) 9,86 18,74

1 saat 0,82 1,56

Çalışma Miktarı İletim Yapısı (Tünel)

m3 ton

24 ay 8426 13481

1 ay (26 gün) 351 561,7

1 gün ( 12 saat) 13,5 21,6

1 saat 1,12 1,8

Çalışma Miktarı Yükleme Havuzu

m3 ton

6 ay 2700 5938

1 ay (26 gün) 450 989,6

1 gün ( 12 saat) 17,3 38,06

1 saat 1,44 3,17

Çalışma Miktarı Cebri Boru

m3 ton

12 ay 1388,9 2222,2

1 ay (26 gün) 115,7 185,2

1 gün ( 12 saat) 4,45 7,12

1 saat 0,37 0,59

Çalışma Miktarı HES Santral Binası

m3 ton

12 ay 38912 62259

1 ay (26 gün) 4053 5188

1 gün ( 12 saat) 155,8 199,5

1 saat 12,99 16,62


NİHAİ ÇED RAPORU

94

Projenin inşaat aşamasında gerek hafriyat gerekse hafriyat artığı malzemenin

taşınımı, boşaltımı ve yüklenmesi sırasında 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine riayet edilecektir.

Arazinin hazırlanması esnasında hafriyat artığı malzeme ortaya çıkacaktır. İnşaat

aşamasındaki hafriyat artığı malzemeleri depolama alanında geçici olarak depolandıktan sonra temel ve çukur kısımların dolgusunda, çevre düzenlemesi çalışmalarında ve stabilize yolun asfaltlanması işlemlerinde kullanılacağından hafriyat artığı malzeme söz konusu olmayacaktır. Proje sahasında hafriyat artığı malzemeler olması durumunda ise 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı R.G’de yayımlanan “Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca projenin inşaat aşamasında hafriyat atıkları ve inşaat malzemeleri hiçbir şekilde dere ve dere yatağına bırakılmayacaktır. Bununla birlikte depo alanlarının bulunduğu mevsimsel akışlı kuru derelerde akış gözlenmemektedir. Akış gözlendiği durumda menfez yapılarak derenin akışına engel olunmayacak ve gerekli önlemler alınacaktır.(Bkz.Ek-3 Depolama Alanı Yerinin Gösterildiği Topografik Harita)

Proje kapsamında ulaşım için kullanılacak olan Köy yolları ulaşımı trafiğe sürekli

açık tutulacak olup, Köy yolları ve Sanat Yapılarının kullanımı süresince ağır tonajlı vasıtalarla bozulması halinde gerekli onarımın, stabilize beton kaplaması, yol bakımı vb. işler yerine getirilecektir. Köy yollarında onarım ve Sanat Yapıları yapımına ihtiyaç olduğu takdirde Köy yoluna uygulanacak olan onarım ve Sanat Yapısı yapım projesi için Artvin İl Özel İdaresi’ nden görüş alınacaktır.

Söz konusu proje kapsamında hafriyatın alımı sırasında kullanılacak başlıca ekipmanlar Tablo 61’ de verilmektedir.

Tablo 61 Hafriyatın Alımı Sırasında Kullanılacak Başlıca Ekipmanlar

Kullanılacak Ekipman

Adet

Ekskavatör 2

Lastikli yükleyici 2

Dozer 1

Greyder 1

Kamyon 10

Silindir 1

Kompresör 2

Arazöz 1

Çalışma Miktarı Ulaşım Yolları

m3 ton

24 ay 24900 39840

1 ay (26 gün) 1037,5 1660

1 gün ( 12 saat) 39,9 63,84

1 saat 3,32 5,32


NİHAİ ÇED RAPORU

95

,Arazinin hazırlanması sırasında ve ayrıca ünitelerin inşasında kullanılacak

malzemeler ve ekipmanların listesi Bölüm. V.1.1.’de verilmektedir. Projenin inşaat aşamasında yapılması planlanan iletim tüneli yeraltında yapılacak

gevşetme patlatmaları yardımıyla açılacak olup, küçük çapta patlatmalar tercih edilecektir. Bunda amaç her sıraya yeteri kadar zaman vermek her sıranın böylelikle elde edilen boşluklarda patlamasını sağlamaktır. Gecikme aralığının fazla olması, patlatma sırasında oluşan yer sarsıntılarının da azalmasına sebep olmaktadır.

Patlatmada kullanılacak makine-ekipman listesi: - Delgi Makinesi - Kırıcı - Dozer - Yükleyici - Kamyon Tünel çalışmalarında gerekli yerlerde yapılacak patlatmalar uzman bir ekip

tarafından gerçekleştirilecek ve sahada herhangi bir madde depolaması yapılmayacaktır. Tünel haricinde başka bir çalışma alanında patlatma yapılmayacağından sucul fauna ve/veya su kaynaklarına olumsuz etkiler söz konusu değildir.

Patlayıcı maddelerin kullanımı ile ilgili olarak; 29 Eylül 1987 tarih ve 12028 sayılı

“Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle, Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, taşınması, Saklanması, Depolanması, satışı, kullanılması, yok edilmesi, Denetlenmesi, Usul ve Esasları tüzük hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca 24.12.1973 tarih ve 14752 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan “Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük” hükümlerine uyulacaktır. Patlatma yapılacağı zaman anons ve duyuru yöntemleriyle, yöre sakinlerinin bilgilendirilmesi sağlanacaktır. Ayrıca kullanılacak araçların yağ değişimi ve atık yağlarla ilgili olarak; her türlü malzemenin insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini en aza indirebilmek amacı ile 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” ile 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine riayet edilecektir.

Ballı dere havzasında anakol üzerinde yer alan Orta Regülatörü ve Hes projesinin

taşkın yenilemeli pik debileri gözlenmiş akımlardan faydalanılarak noktasal ve bölgesel frekans analizi yöntemleri ile hesaplanmıştır. Yapılan bu hesaplamalara göre bulunan sonuçlar regülatör ve santral yerleri için ayrı ayrı aşağıda verilmiştir.

V.1.2. Arazinin hazırlanması sırasında ve ayrıca ünitelerin inşaasında kullanılacak maddelerden parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli, toksik ve kimyasal olanların taşınımları, depolanmaları ve kullanımları, bu işler için kullanılacak aletler ve makineler,

V.1.3. Taşkın önleme ve drenaj işlemleri,


NİHAİ ÇED RAPORU

96

Tablo 62 Orta Regülatörü Çeşitli Yöntemlere Göre Taşkın Debisi Mukayese Tablosu

Metot Q2 m3/s Q5 m3/s Q10 m3/s Q25 m3/s Q50 m3/s Q100 m3/s NTFA* 24,67 30,01 32,77 35,71 37,59 39,28 BTFA** 26,32 43,05 55,16 71,67 84,88 98,90

DSİ Sentetik 14,96 24,15 30,93 40,21 48,97 58,08 Mockus 19,23 34,47 48,25 67,26 82,27 97,87 Snyder 11,94 18,62 23,28 29,30 33,93 38,90

* Noktasal Taşkın Frekans Analizi ** Bölgesel Taşkın Frekans Analizi

Tablo 63 Orta Regülatörü Çeşitli Yöntemlere Göre Taşkın Debisi Mukayese Tablosu

Metot Q2 m3/s Q5 m3/s Q10 m3/s Q25 m3/s Q50 m3/s Q100 m3/s NTFA 38,01 46,22 50,48 55,00 57,91 60,51 BTFA 55,68 91,06 116,67 151,61 179,55 209,20

DSİ Sentetik 25,33 40,39 50,83 64,27 76,09 88,38 Mockus 34,26 56,37 73,22 95,32 4,28 129,23 Snyder 20,97 31,36 38,69 48,07 55,49 62,99

Proje kapsamında, projenin inşası sırasında söz konusu tesise ait sanat yapılarının

taşkınlarıdan korunması ile ilgili önlemlerin 09.09.2006 tarih ve 26284 sayı ile yürürlüğe giren ‘’Dere Yatakları ve Taşkınlar’’ adı ile yayımlanan 2006/27 no’ lu Başbakanlık Genelgesine uyulacaktır.

V.1.4. Proje alanı içindeki su ortamlarında herhangi bir amaçla gerçekleştirilecek kazı, dip taraması vb. işlemler nedeni ile çıkarılacak taş, kum, çakıl ve benzeri maddelerin miktarları, nerelere taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları,

Proje kapsamında su ortamında yapılacak olan işlemler Bölüm V.1.1’ de de

belirtildiği üzere regülatör gövdesinin inşası sırasında meydana gelecektir. Regülatör ve çökeltim havuzu inşaatında; 1539 m3’lük kaya ve batakzemin hariç her cins zemin kazısı, 616 m3’lük yumuşak kaya kazısı ve 923 m3’lük kaya kazısı gerçekleştirilecek olup, toplam 3078 m3 hafriyat açığa çıkacaktır.

Proje alanı içindeki su ortamlarında yapılacak olan kazı işlemleri nedeni ile çıkacak

olan hafriyat artığı malzemelerin regülatör yerine yaklaşık 250 m uzaklıktaki geçici depo alanında depolanacaktır. V.1.5. Regülatör yapımı dolayısıyla açılacak olan malzeme ocaklarının sayısı (taş, kum, kil ocakları gibi), ruhsat hukuku, ocakların alan büyüklükleri, işletme alan büyüklükleri ve koordinatları, yıllara bağlı planlanan üretim miktarları, uygulanacak üretim yöntemleri, basamak yüksekliği, genişliği, şev açısı, basamak sayısı, ocakların başlangıç ve nihai durumlarının imalat haritaları ve vaziyet planı üzerinde gösterimi,

Proje kapsamında inşaat aşamasında yapımı planlanan mühendislik yapılarının inşası için beton agregası malzemeye ihtiyaç duyulacak olup, inşa çalışmalarında hazır beton kullanılacaktır.


NİHAİ ÇED RAPORU

97

Proje kapsamında ihtiyaç duyulacak malzeme yıkanmış ve elenmiş olarak serbest piyasadan ve/veya mevcut ruhsatlı ve izinli malzeme ocaklarından saha girişinde hazır olarak teslim alınmak suretiyle tedarik edilecektir. V.1.6. Malzeme ocaklarında ve ünitelerin inşası sırasında patlatma işleminin ne şekilde yapılacağının açıklaması, patlatma paterni, bir atımda kullanılacak patlayıcı madde miktarı, taşınımları, depolanmaları ve kullanımları, hava şoku ve kaya fırlamaları hesaplarının yapılarak etkilerinin değerlendirilmesi,

Proje kapsamında malzeme ocağı açılmayacak olup Maden Kanununa göre 1. grup maden ve 2. grup maden zuhuru elenmiş ve yıkanmış olarak dışarıdan satın alınmak yolu ile karşılanacaktır.

Proje kapsamında ocak işletmeciliği olmadığından galeri yöntemi ile patlatma yapılması söz konusu değildir. Tünel çalışmalarında yapılacak gevşetme patlatmaları ise gerektiği zaman uygulanacak ve kaya gevşetmesi şeklinde olacaktır. Çalışma sahasında herhangi bir patlayıcı, kimyasal madde vb. depolaması yapılmayacaktır.

Tünel çalışmalarında gerekli yerlerde yapılacak patlatmalar uzman bir ekip tarafından gerçekleştirilecek ve sahada herhangi bir madde depolaması yapılmayacaktır. Tünel haricinde başka bir çalışma alanında patlatma yapılmayacağından sucul fauna ve/veya su kaynaklarına olumsuz etkiler söz konusu değildir. V.1.7. Malzeme ocaklarında üretim miktarlarının çalışma süreleri (gün-ay-yıl), nakliye güzergahları, ulaşım altyapısı planı, altyapının inşası ile ilgili işlemler, kullanılacak makine ekipmanları,

Proje kapsamında malzeme ocağı işletilmesi söz konusu değildir. İhtiyaç

duyulacak malzeme dışarıdan satın alma yoluyla karşılanacaktır. V.1.8. İnşaat esnasında kırma, öğütme, taşıma ve depolama gibi toz yayıcı işlemler, kümülatif değerler,

Proje kapsamında inşaat aşamasında; kazı, dolgu, doldurma, boşaltma, nakliye

işleri için yapılan çalışmalarda toz oluşumu söz konusudur. Toz emisyonları oluşumlarının hesaplanmasında kullanılacak toz emisyon

faktörleri: (Emisyon faktörleri (www.cevreorman.gov.tr.) alınmıştır. Sökme emisyon faktörü = 0.025 kg/ton Taşıma (yollardan kalkan tozlar) = 0,7kg/km-araç Malzemenin yüklenmesi = 0,01kg/ton Malzemenin boşaltılması = 0,01kg/ton


NİHAİ ÇED RAPORU

98

Ünite Yerlerinde Yapılan Kazılardan Kaynaklanacak Toz Miktarları

1) Regülatör ve Çökeltim Havuzu Alanında Mekanik Kazı (Hafriyat) Sırasında Oluşacak Toz Miktarı:

Regülatör alanında saatte yaklaşık 1,56 ton (0,82 m3) kazı yapılacak olup, çıkarılan hafriyatın tamamının taşınması için 40 tonluk kamyonlarla günde 1 sefer yapılması yeterli olacaktır. Nakliye mesafesi gidiş-geliş olmak üzere 0,5 km.dir.

Tablo 64 Regülatör Alanı Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri

Toz Faktörleri Emisyon Değerleri Emisyon Debileri Sökme 0,025 kg/ton 1,56 ton/sa x 0,025 kg/ton= 0,0390 kg/sa

Yükleme 0,01 kg/ton 1,56 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,0156 kg/sa

Taşıma 0,7 kg/km-araç (1sefer/gün x 0,7 kg/km.araç x 0,5 km)/ 12 saat = 0,0291 kg/saat

Boşaltma 0,01 kg/ton 1,56 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,0156 kg/sa

Depolama 5,8 kg/ha-gün 5,8 kg/ha-gün x 0,6 ha*1 gün/24 sa= 0,145 kg/sa

Toplam Emisyon Miktarı 0,2443 kg/saat

2) İletim Yapısı (Tünel) Alanında Mekanik kazı (hafriyat) sırasında oluşacak toz miktarı:

İletim tüneli alanında saatte yaklaşık 1,8 ton (1,12 m3) kazı yapılacak olup, çıkarılan hafriyatın tamamının taşınması için 40 tonluk kamyonlarla günde 1 sefer yapılması yeterli olacaktır. Nakliye mesafesi gidiş-geliş olmak üzere 2 km.dir.

Tablo 65 İletim yapısı Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri



Taşıma 0,7 kg/km-araç (1 sefer/gün x 0,7 kg/km.araç x 2 km)/ 12 saat

= 0,1166 kg/sa




3) Yükleme Havuzu Alanında Mekanik kazı (hafriyat) sırasında oluşacak toz miktarı:

Yükleme havuzu alanında saatte yaklaşık 3,17 ton (1,44 m3 ) kazı yapılacak olup, çıkarılan hafriyatın tamamının taşınması için 40 tonluk kamyonlarla günde 1 sefer yapılması yeterli olacaktır. Nakliye mesafesi gidiş-geliş olmak üzere 3 km.dir.


NİHAİ ÇED RAPORU

99

Tablo 66 Yükleme Havuzu Alanı Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri




= 0,1750 kg/saat

Boşaltma 0,01 kg/ton 3,17 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,0317kg/sa



4) Cebri Boru Alanında Mekanik kazı (hafriyat) sırasında oluşacak toz miktarı:

Cebri boru alanında saatte yaklaşık 0,59 ton (0,37 m3) kazı yapılacak olup, çıkarılan hafriyatın tamamının taşınması için 40 tonluk kamyonlarla günde 1 sefer yapılması yeterli olacaktır. Nakliye mesafesi gidiş-geliş olmak üzere 2 km.dir.

Tablo 67 Cebri Boru Alanı Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri




= 0,1166 kg/saat

Boşaltma 0,01 kg/ton 0,59 ton/s x 0,01 kg/ton = 0,0059 kg/sa



5) Santral Binası Alanında Mekanik kazı (hafriyat) sırasında oluşacak toz miktarı:

Santral binası alanında saatte yaklaşık 16,62 ton (12,99 m3) kazı yapılacak olup, çıkarılan hafriyatın tamamının taşınması için 40 tonluk, kamyonlarla günde 2 sefer yapılması yeterli olacaktır. Nakliye mesafesi gidiş-geliş olmak üzere 0,5 km.dir.

Tablo 68 Santral Binası Alanı Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri



Taşıma 0,7 kg/km-araç (2 sefer/gün x 0,7 kg/km.araç x 0,5 km)/ 12 saat

= 0,0583 kg/sa




6) Ulaşım Yolu Alanında Mekanik kazı (hafriyat) sırasında oluşacak toz miktarı:

Ulaşım yolu alanında saatte yaklaşık 5,32 ton (3,32 m3) kazı yapılacak olup, çıkarılan hafriyatın tamamının taşınması için 40 tonluk, kamyonlarla günde 2 sefer yapılması yeterli olacaktır. Nakliye mesafesi gidiş-geliş olmak üzere 1 km.dir.


NİHAİ ÇED RAPORU

100

Tablo 69 Ulaşım Yolları Alanı Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri




= 0,1166 kg/sa




Tablo 70 Proje Alanında Oluşacak Toz Emisyon Değerleri

KAYNAKLAR TOZ (KG/SA) ORTA REGÜLATÖRÜ 0,2443

İLETİM YAPISI (TÜNEL) 0,5117

YÜKLEME HAVUZU 0,3296

CEBRİ BORU 0,1479

SANTRAL BİNASI 0,9753

ULAŞIM YOLLARI 0,4768

Proje kapsamında, inşaat aşamasında çalışmalar farklı lokasyonlarda ve

eşzamanlı olarak yürütülmeyeceğinden kümülatif etki oluşmayacaktır. Proje kapsamında yönetmelikte belirtilen 1 kg/saat sınır değerini aşan ünite bulunmadığı tablo 70’ de görülmektedir. Bu sebeple toz modellemesi yapılmamıştır.

Projeye bağlı çalışmalar süresince ayrıca, aşağıda sıralanan hususlara riayet

edilecektir: SKHKKY Ek-1 Madde 2.2.1’de “Çapı 5 milimetreden daha büyük tane boyutlu

maddelerin doldurma, ayırma, eleme, taşıma, kırma ve öğütme işlemleri; sabit tesislerde ve açık alanlarda. gerçekleştiriliyorsa; baca dışındaki yerlerden toz emisyonlarının kaynaklandığı tesisler için emisyon faktörü kullanılarak kütlesel debi hesaplanır, bu değerin Ek-2’de belirtilen sınırları aşması halinde bu işletmeler etrafında hakim rüzgar yönü de dikkate alınarak ölçülen çöken toz miktarı 450 mg/m2 -gün değerini aşamaz.” hükmüne riayet edilecektir.

Bu amaçla, çalışma alanlarında basınçlı pülverize su ile toz bastırma sistemi

uygulaması ve sahanın sulama spreyleme ile nemlendirilmesi bu iş için tahsis edilecek bir araçla sağlanacaktır.

Toz emisyonu su kullanılarak önleneceğinden inşa çalışmalarının başlaması ile

birlikte su püskürtme işlemi eş zamanlı olarak devreye girecek inşa çalışmaları süresince uygulanacaktır.

Tane boyutu 5 mm den küçük olan maddelerin doldurma, ayırma, eleme, taşıma,

kırma, öğütme işlemleri yapılmayacaktır. Bununla birlikte şuan inşa çalışmalarında öngörülemeyen ve 5 mm altı malzeme ile ilgili işlem yapılması durumunda ise; toz emisyonunun önlenmesi için basınçlı pülverize su kullanılacaktır. Bu durumda hakim rüzgar yönü de dikkate alınarak toz kaynağından 3 metre uzaklıkta toz konsantrasyonu (PM 10) en fazla 3 mg/Nm3 değerini aşmayacaktır. SKHKY’de de belirtildiği üzere toz emisyonlarının kaynaklandığı çalışma alanlarında emisyon faktörü kullanılarak hesaplanan kütlesel debi değerinin sınırları aşması halinde bu işletmeler etrafında hakim


NİHAİ ÇED RAPORU

101

rüzgar yönü de dikkate alınarak ölçülen çöken toz miktarı 450 mg/m2-gün değerini aşamaz hükmüne riayet edilecektir.

Proje kapsamında açıkta yığma malzeme depolanmayacaktır. İnşa çalışmaları

sırasında zaruri olarak geçici depolama yapılmasının gerektiği durumlarda; hava kalitesi standartlarını sağlamak şartıyla açıkta depolanacaktır. Bu amaçla;

-Savurma yapılmadan boşaltma ve doldurma yapılacak, -Malzeme üstü tane büyüklüğü 10 mm’den fazla olan maddelerle kapatılacak, -Üst tabakalar %10 nemde muhafaza edilecek, bu durumu sağlamak için gerekli

donanım kurulacaktır. Tesis içi yollar hava kalitesini olumsuz yönde etkilememesi için; düzenli olarak

temizlenecek ve bu iş için tahsis edilecek bir arazöz ile sürekli nemlendirilecektir. Proje kapsamında toz ve toz etkisine karşı; yürürlükteki “Sanayi Kaynaklı Hava

Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” ile 13.03.2004 Tarih ve 25406 Sayılı “Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine riayet edilecektir.

V.1.9. Zemin eminiyeti, Regülatör gölünden su kaçağı olmaması için yapılacak işlemler,

Sahanın hazırlanması ve kazı işlerinde zemin güvenliğinin sağlanması, zemin

emniyeti açısından önemli yer tutmaktadır. Zemin güvenliği faaliyetleri, aşağıda verildiği üzere, üç aşamada gerçekleştirilecektir.

Projenin gelişimi süresince yeni yolların yapımı ve mevcut yolların iyileştirme çalışmaları sırasında,

Regülâtör ve su alma yapılarının inşaatları sırasında,

İletim yapıları inşaatı sırasında,

Yıl boyunca, regülatöre, su alma yapılarına ve iletim yapılarına ulaşım sağlanabilmelidir. Ancak yağışlı dönemlerde yörenin kaba ve dik topoğrafyaya sahip olduğu bölgelerinde toprak kayma ve heyelan riski olabileceğinden dolayı ulaşım sağlanamaz hale gelebilir. Ulaşım güzergahının geçtiği bölgelerde bu olumsuz durumu engellemek amacıyla heyelan riski taşıyan bölgelerde gabiyon, taş duvar veya istinat duvarı örülmesine veya benzer istinat yapılarına yönelik kati projeler gerçekleştirilecektir. En kötü hava şartlarında bile inşaat faaliyetlerinden kaynaklanan trafik yoğunluğuna cevap verebilmek için, bilinen tüm inşaat mühendisliği teknikleri uygulanacak, istinat duvarları, drenaj kanalları, erozyon alanlarında asfalt ve taş blokaj uygulamaları gerektiği yerlerde yapılarak yollarda yoğun yağmurlarda bile işlerlik sağlanacaktır. Periyodik bakım programı tüm inşaat süresince uygulanacaktır. Hizmet ömürlerini uzun tutmak için yeni yapılacak yolların gevşek zeminler yerine, sert kaya zeminlerde yapılmasına dikkat edilecektir. Tünel kazma makineleri ve delme/patlatma yolu ile açılacak tünel inşaatlarında da zemin güvenliği önemli olduğundan, gerekli etki azaltıcı önlemler alınacaktır.


NİHAİ ÇED RAPORU

102

V.1.10. Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla kesilecek ağaçların tür ve sayıları, kesilecek ağaçların bölgedeki orman ekosistemi üzerine etkileri, ortadan kaldırılacak tabii bitki türleri ve ne kadar alanda bu işlerin yapılacağı, fauna üzerine olabilecek etkiler,

Söz konusu proje kapsamında Artvin Orman Bölge Müdürlüğü’nden edinilen “ÇED

İnceleme ve Değerlendirme Formu” ve proje sahasına ait 1/25000 Ölçekli Meşcere Haritası ekte verilmiştir (Bkz. Ek-9). Buna göre talep edilen sahanın tamamı (47800 m2) orman sayılan alanlardandır. Alanın işletme şekli koru olup ağaç cinsleri Kn (kayın) ve L (Ladin) dir. Meşcere tipleri ise OT-T (Orman Toprağı-Tarım), Ld1 (Ladin, d çağ sınıfı hakim, 1 kapalı) ve BKn (Bozuk Kayın meşceresi) şeklindedir.

Bununla birlikte Arhavi Orman İşletme Müdürlüğü’nden edinilen bilgiye göre proje

kapsamında tahmini olarak 5920 adet ağaç kesilmesi öngörülmektedir. Bu miktarın hacimsel karşılığı ise yaklaşık 2800 m3’tür.

Orta Regülatörü ve HES projesi ile ilgili olarak hazırlanan “Artvin, Arhavi Orta

Regülatörü ve Hidroelektrik Santrali Projesi Ekolojik Değerlendirme Raporu”nda alanda tespit edilen karasal flora ve fauna türleri verilmiş; projeden kaynaklanacak olası etkiler ve alınması gerekli koruma önlemleri detaylı olarak belirtilmiştir (Bkz. Ek-12).

Proje kapsamında gerekli tedbirler alınacaktır. İnşaat aşamasında yapılacak patlatmalar, canlıların üreme dönemi olan Mart-Haziran dışında gerçekleştirilecektir. Ayrıca hem erozyonun önlenmesi, hem de çevreye uygun peyzaj öğeleri yaratmak için bölgenin floristik yapısına uygun bitkiler dikilecek olup, bazı bölümler çimlendirilecektir. Ağaçlandırma çalışmalarında faaliyet alanı orman alanları kapsamında kaldığından Arhavi Orman İşletme Şefliği ile koordineli çalışılacaktır. Bununla birlikte:

• Yol planlaması Arhavi Orman İşletme Müdürlüğü ile koordineli bir şekilde yapılacaktır. • Yollar ve diğer toprak kazma işlemleri erozyona sebebiyet vermeyecek şekilde exkavatör

tipi makinelerle, B-Tipi orman standardında yapılacaktır. • İnşaatta kullanılacak patlayıcı maddeler sahaya günübirlik olarak taşınacak, orman

içerisinde depo edilmeyecektir. • İnşaattan çıkacak olan pasalar yamaçtan aşağı atılmayacaktır.

• İletim tünel ve cebri boru güzergahında, 250 m’ de bir hayvan geçişini sağlamak amacıyla

ekolojik köprüler yapılacaktır. • Cebri boru inşaatı, mümkün olduğunca yaklaşım yolları yapılmadan inşa edilecektir. • Demirden hazırlanmış sınır kazıklarına numara verilecek ve kazıkların koordinatı alınarak

betonla zemine monte edilecektir. Bunların çakılması ve bilgilendirme tabelalarının hazırlanması, montajı BALSU ELEKTRİK ÜRETİMİ ve TİC. A.Ş. tarafından yapılacaktır.

• Orta Regülatörü ve HES Projesi kapsamında proje sahasının ağaçlandırılması, peyzajının yapılması ve ağaçlandırmaya müsait hale getirilmesi amacıyla “Rehabilitasyon Projesi” yapılacaktır.

• Şantiye sahalarına pasa dökülmeyecek ve arıtma tesisi planlanacaktır.

• Söz konusu projenin tamamı orman sayılan alan içerisinde yer almaktadır. Bu nedenle bu alanlarda toprakça fakir, taşlık-kayalık alanların seçilmesine özen gösterilecektir, mümkün mertebe ağaç kesiminden kaçınılacaktır, kazı fazlası malzemelerin depolanması için izne


NİHAİ ÇED RAPORU

103

konu edilecek tesisler dışından kesinlikle pasa, atık veya herhangi bir malzeme döktürülmeyecektir.

• Proje kapsamında depolama alanında biriktirilecek olan bitkisel toprak erozyona, kurumaya ve yabani ot oluşmasına karşı korunacak olup, toprağın canlılığını sürdürebilmesi amacı ile çim, çayır-mera bitkisi v.b bitki örtüsü ile kaplanacaktır. Bitkisel toprağın depolanması esnasında nebati toprak depolama alanının yüksekliği 5 metreden eğimi ise %5’den fazla olmayacaktır. İnşaat aşaması sonrası bitkisel toprak santral ve yakın çevresinin çevre düzenlenmesinde kullanılacaktır.

Orta Regülatörü ve HES proje alanı Ek-7’ de verilen ‘’ 1/25000 ölçekli Arazi

Kullanım Haritası’’ na göre orman sayılan alanlar içerisinde kalmaktadır. Bu nedenle proje kapsamında elden çıkarılacak tarım alanı bulunmamaktadır. Ancak tarım alanlarının bulunması halinde 5403 sayılı ‘’Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu’’ hükümlerine riayet edilecektir. V.1.12. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına kadar yapılacak işlerde kullanılacak yakıtların türleri, özellikleri, oluşacak emisyonlar, araçların bakım, onarım ve yakıt ikmalleri ve yağ değişimlerinin yapılacağı yerler ve alınacak tedbirler,

Proje kapsamında; faaliyet alanında iş makinelerinin çalışması sonucu emisyon

oluşumu söz konusu olacaktır. Sahada kullanılan iş makinelerinde yakıt olarak Tüpraş-404 kullanılacak olup, Tüpraş- 404 dizel yakıtının genel özellikleri ise tablo 72’ de verilmektedir.

Tablo 71 Tüpraş-404 Dizel Yakıtının Genel Özellikleri

ÖZELLİK BİRİM DEĞER SINIR DENEY YÖNTEMİ

Yoğunluk (15 0C’ta) kg/m3 820-845 TS 1013 EN ISO3675

TS EN ISO 12185 Polisiklik aromatik hidrokarbonlar % ağırlık 11 Parlama Noktası 0C 55 En az TS EN ISO 2719 Soğuk Filtre Tıkanma Noktası (SFTN) 0C TS EN 116 Kış (a) -15 En çok Yaz (b) 5 En çok Damıtma TS 1232 EN ISO 3405 250 0C’ta elde edilen % hacim 65 En çok 350 0C’ta elde edilen % hacim 85 En az % 95 ’in(hacim/hacim) elde edildiği sıcaklık 0C 360 En çok

Kükürt mg/kg 11-1000 TS 6838 EN ISO 8754

Karbon Kalıntısı (% 10 damıtma kalıntısında) % ağırlık 0,3 En çok TS 6148 EN ISO 10370 Viskozite (400C) cst 2,0-4,5 TS 1451 EN ISO 3104 Bakır Şerit Korozyon No.1 En çok TS 2741 EN ISO 2160 (500C’ta 3 saat) Kül % ağırlık 0,01 En çok TS 1327 EN ISO 6245 Setan sayısı 51 En az TS 10317 EN ISO 5165 TS EN 15195 Setan İndisi hesapla 46 En az TS 2883 EN ISO 4264 Su mg/kg 200 En çok TS 6147 EN ISO 12937 Toplam Kirlilik mg/kg 24 En çok TS EN 12662 Oksitlenme Kararlılığı g/m3 25 En çok TS EN ISO 12205 Yağlayıcılık özelliği, düzeltilmiş aşınma izi çapı (wsd 1,4), µm 460 En çok TS EN ISO 12156-1

V.1.11. Arazinin hazırlanması, inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla varsa elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, bunların arazi kullanım kabiliyetleri ve tarım ürün türleri,


NİHAİ ÇED RAPORU

104

60 0C)’ta (a) 1 Ekim-31 Mart (± 15 gün) (b) 1 Nisan-30 Eylül ( ±15 gün)

Kaynak : www.tupras.com.tr Sahada çalışan iş makineleri için gerekli yakıt ihtiyacı yaklaşık 100 lt/h olacaktır.

Buna göre;

Q=100 lt/h x 0,835kg/lt = 83,5 kg/h (0,08 t/h)

Tablo 72 Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri(kg/t)

KİRLETİCİ DİESEL Karbonmonoksitler 9.7

Hidrokarbonlar 29

Azot Oksitler 36

Kükürt oksitler 6.5

Toz 18

Kaynak: Hava Kirliliğinin ve Kontrolünün Esasları, 1991

Buna göre iş makinelerinden kaynaklanması beklenen kirletici tahmin değerleri:

Tablo 73 Kirletici Tahmin Değerleri

Karbonmonoksitler 9,7kg/tx0,08t/h=0,77 kg/h

Hidrokarbonlar 29kg/tx0,08/h=2,36 kg/h

Azot Oksitler 36kg/tx0,08t/h=2,88 kg/h

Kükürt oksitler 6,5kg/tx0,08t/h=0,52 kg/h

Toz 18kg/tx0,08t/h=1,44 kg/h

Faaliyet sahasında iş makinelerinin çalışması sonucu kullanacakları yakıta bağlı emisyon oluşumu söz konusu olacaktır. İş makineleri için hesaplanan kütlesel debi değerleri çok küçük olduğundan mevcut hava kalitesine olumsuz bir etkisi olmayacaktır. Proje sahasında çalışacak araçların yakıt sistemleri sürekli kontrol edilecek, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yayımlanan 4 Nisan 2009 tarih ve 27190 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır.

Proje kapsamında inşaat aşamasında kullanılacak iş makinelerinin bakım, onarım,

yakıt ikmalleri ve yağ değişimleri sahada yapılmayacak olup, yakın çevredeki ruhsatlı akaryakıt istasyonlarında ve atölyelerde yaptırılacaktır. Ayrıca kullanılacak iş makinelerinin bakım ve onarımından kaynaklanabilecek atık yağ, gres yağı, kontamine yağlar ve yakıtlarının insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini 14 Mart 2005 tarih ve 25755 sayılı “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” ve atık yağlarla ilgili olarak ise 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uygun olarak en aza düşürülecek şekilde atık yönetimi sağlanacaktır.


NİHAİ ÇED RAPORU

105

V.1.13. Proje kapsamında kullanılacak suyun temin edileceği kaynaklardan alınacak su miktarları, su temini sistemi ve bu suların kullanım amaçlarına göre miktarları, oluşacak atık suların cins ve miktarları, deşarj edileceği ortamlar,

Planlanan faaliyetin inşaat aşamasında çalışma alanlarında toz oluşumunun engellenmesi ve çalışanların içme ve kullanma suyu ihtiyacını karşılamak amacı ile su tüketimi söz konusu olmaktadır. Sahada gerçekleştirilecek inşaat faaliyetlerinden kaynaklanan tozun önlenmesi için belli aralıklar ile sulama yapılacaktır. Bu suların bir kısmı toprak tarafından emilecek, bir kısmı ise buharlaşacaktır. Proje sahasında sulamadan kaynaklı atıksu oluşumu söz konusu değildir.

Proje kapsamında çalışacak personelin ihtiyaç duyacağı içme ve kullanma suyu, proje sahasına en yakın yerleşim yerlerinden ücret karşılığında tankerler ve damacanalarla getirilecektir. İnşaat aşamasında ihtiyaç duyulacak kullanma suyu ise Ballı Dere’ den temin edilecektir. Ballı Dere’ den alınacak kullanma suyu için DSİ Genel Müdürlüğü’nden gerekli izinler alınacaktır.

İnşaat aşamasında çalışan personelden kaynaklı evsel nitelikli atık su oluşmaktadır. İnşaat aşamasında çalışan toplam 48 personelin tükettiği içme ve kullanma suyuna bağlı olarak atık su oluşumu söz konusudur. Kişi başına gerekli olan su miktarı 150 lt/gün 9 alınarak toplam su ihtiyacı hesaplanmıştır.

İnşaat Aşaması

Çalışacak işçi sayısı = 48 kişi

Kullanılacak su miktarı = 150 lt/kişi-gün = 0,15 m3/kişi-gün

Toplam su ihtiyacı = 0,15 m3/kişi-gün x 48 kişi = 7,2 m3/gün

Proje kapsamında; inşaat aşamasında personelden kaynaklı evsel nitelikli atık su

miktarı toplam 7,2 m3/gün olmaktadır. Faaliyet alanında personelden kaynaklanacak evsel nitelikli atıksular; inşa edilecek

sızdırmasız fosseptik çukurunda toplanacaktır. Fosseptikte toplanan atıksu, faaliyet sahibi tarafından ücret karşılığında, Arhavi Belediyesine ait vidanjörle doldukça çektirilecektir ve Arhavi Belediyesi tarafından bertaraf edilecektir. Faaliyet alanında inşa edilecek fosseptiğin ebatları 4,0mx4,0mx5,0m şeklinde olacaktır. Fosseptiğin derinliği 1 m emniyet payı bırakılarak 5 m alınmıştır. Ancak bunun maksimum 4 metresi doldurulacaktır. Buna göre; fosseptiğin 30 günlük periyotlar halinde çekilmesi yeterli olacaktır. Sızdırmasız fosseptik planı ekte verilmektedir (Bkz.Ek-15). Belediye ile yapılan protokol; 13.02.2008 Tarih ve 26786 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 32.maddesi gereği (Evsel Nitelikli Atık sularını sızdırmaz nitelikteki fosseptikte toplayan ve vidanjör vasıtası ile atıksu altyapı tesislerine veren atıksu kaynakları, Atıksu Yönetimleriyle yaptıkları protokolü ve vidanjörle atıksu bertaraftı sonucunda aldıkları belgeleri beş yıl süreyle saklamak ve denetimler sırasında görevlilere beyan etmek zorundadırlar.) faaliyet sahibi tarafından atıksu bertarafı sonucu alınan belgeler 5 yıl süre ile saklanacak ve denetimler sırasında görevlilere beyan edilecektir. Fosseptikle ilgili Arhavi Belediye’sinden alınan izin yazısı ekte verilmektedir (Bkz.Ek- 14).

9 Su Temini ve Atıksu Uzaklaştırılması Uygulamaları İTÜ – 1998, Prof. Dr.Dinçer TOPACIK, Prof. Dr. Veysel EROĞLU


NİHAİ ÇED RAPORU

106

Tablo 74 Tipik Evsel Nitelikli Atık Su Kirleticileri ve Ortalama Konsantrasyonları

Kaynak: Benefield, L. And Randall, C., 1980

Yukarıdaki tabloya göre projenin inşaatı aşamasında 48 kişilik personelden

kaynaklı oluşacak evsel nitelikli atık su içerisindeki kirletici yükleri; Tablo 75 Evsel Nitelikli Atık Su İçerisindeki Kirletici Yükleri

AKM 1,44 kg/gün (7,2 m3/gün x 200 mg/lt /1000)

BOİ5 1,44 kg/gün (7,2 m3/gün x 200 mg/lt /1000)

KOİ 3,6 kg/gün (7,2 m3/gün x 500 mg/lt /1000)

Toplam Azot 0,288 kg/gün (7,2 m3/gün x 40 mg/lt /1000)

Toplam Fosfor 0,072 kg/gün (7,2 m3/gün x 10 mg/lt /1000)

Orta Regülatörü ve HES projesi kapsamında 31.12.2004 tarih ve 25687 (Değişiklik

R.G.-25.03.2012-28244) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir.

Söz konusu projenin inşaatı aşamasında oluşacak olan atıklar; yapılacak kazı

işlemlerinden kaynaklanacak hafriyattan inşaat demiri, kalıplar için kullanılan kereste artıkları, ambalaj malzemeleri ve benzeri katı atıklardan oluşacaktır. Oluşacak bu atıklar hurda olarak toplanıp, geri kazanımı mümkün olan atıklar yeniden kullanılacak, geri kazanımı mümkün olmayan atıklar ise 18.03.2004 Tarih ve 25406 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği" Madde-9’ a göre bertaraf edilecektir.

Arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında çalıştırılan personel sayısı 48 kişidir.

Proje kapsamında çalışacak personelden meydana gelecek evsel nitelikli katı atık miktarı, günlük kişi başına üretilen evsel nitelikli katı atık miktarı 1.14 kg değeri kullanılarak10 şu şekilde hesaplanmaktadır:

Proje kapsamında; inşaat aşamasında oluşacak personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atık miktarı 54,72 kg/gün olarak hesaplanmış olup, bu atıklarla ilgili 14.03.1991 10 TÜİK, Belediye Katı Atık İstatistikleri, 2010

PARAMETRE KONSANTRASYON pH 6-9

AKM 200 mg/L BOİ5 200 mg/L

KOİ 500 mg/L

Toplam Azot 40 mg/L

Toplam Fosfor 10 mg/L

V.1.14. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek meydana gelecek katı atık miktarı, ne şekilde bertaraf edileceği,

İnşaat Aşaması


Kullanılacak katı atık miktarı = 1.14 kg/gün

Oluşacak Katı Atık Miktarı = 1.14 kg/günx48kişi= 54,72 kg/gün-kişi


NİHAİ ÇED RAPORU

107

Tarih ve 20814 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”ne uyulacaktır. “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”nin 8.Maddesine uygun olarak bu atıklar, çevreye zarar vermeden bertarafını ve değerlendirilmesini kolaylaştırmak, çevre kirliliğini önlemek ve ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak biriktirilecek ve gerekli tedbirler alınacaktır. “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”nin katı atıkların toplanması ve taşınması ile ilgili dördüncü bölümü 18. Maddesi’nde belirtilen esaslara uyularak katı atıklar çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmeyecek, ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek toplanacaktır. “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” nin 20. Maddesine uygun olarak, görünüş, koku, toz, sızdırma ve benzeri faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı araçlarla faaliyet sahibi tarafından Arhavi Belediyesi katı atık sahasına nakledilecektir.

Evsel nitelikli atıklar içerisinde cam, plastik şişe ve naylon gibi değerlendirilebilir

katı atıklar “Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği” gereğince seçilecek ve değerlendirilmesi sağlanacaktır.

Proje kapsamında inşaat aşamasında kullanılacak iş makinelerinin yakıt ikmalleri

ve yağ değişimleri sahada yapılmayacak olup, yakın çevredeki ruhsatlı akaryakıt istasyonlarında yaptırılacaktır. Buna bağlı olarak; sahada atık yağ oluşumu söz konusu olmayacaktır. Ancak; çalışacak iş makineleri ve araçların bakım-onarımları ve yağ değişimlerinin sahada yapılması zorunlu olduğu durumlarda, iş makinelerinin bakım ve onarımından kaynaklanabilecek atık madeni yağlar; 30.07.2008 tarihli “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği”ne göre atık yağların analizi yapıldıktan sonra bertarafı atık kategorilerine göre yapılacaktır. Atık yağlar; ağzı kapalı varillerde ayrı ayrı toplanacak ve bu varillerin içerisinde hangi tür atık olduğunu gösterir etiket ile üzerleri etiketlenerek, lisanslı bertaraf veya geri kazanım tesislerine ulaştırılmak üzere tehlikeli atık taşıma lisansına sahip firmalara teslim edilecektir. Bununla birlikte; atık yağ, gres yağı ve yakıtlarının insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini 14 Mart 2005 tarih ve 25755 sayılı “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uygun olarak en aza düşürülecek şekilde atık yönetimi sağlanacaktır.

Bakım onarım işlemleri sırasında açığa çıkması muhtemel boş yağ tenekeleri vb.

malzemeler ise 24.08.2011 Tarih ve 28035 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine göre mümkünse geri dönüşüm tesislerine değilse diğer tehlikeli atıklarla birlikte atık bertaraf tesislerine gönderilecektir. Proje alanında çalışacak işçiler için kurulacak olan revirden çıkacak tıbbi atıklar 22.07.2005 tarih 25883 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”ne uygun olarak diğer tüm atıklardan ayrı olarak toplanacak, Yönetmeliğe uygun bertarafı sağlanacaktır.


NİHAİ ÇED RAPORU

108

V.1.15. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yapılacak işler nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, gürültünün kaynakları ve seviyesi, kümülatif değerler,

Söz konusu proje 29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı (değişiklilk; 16.08.2011 tarih ve

28027 sayı) Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin Ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik” EK-1, EK-2 Listesinde yer almamaktadır. Bu sebeple ÇED raporu kapsamında Akustik Rapor hazırlanmamıştır. Ancak 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi Ve Yönetimi Yönetmeliği” 8. Madde c) bendi; “3) Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2’sinde yer almayan işletme, tesis, işyeri, imalathane ve atölyeler ile eğlence yerleri ve benzeri yerlerle ilgili işyeri açma ve çalışma ruhsatı safhasında veya programlı, programsız veya şikâyete istinaden yapılacak denetimlerde, yetkili idarenin talebine istinaden çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu hazırlatmakla, ilgili hususlarda gerekli tedbirleri alır.” hükmü gereği yetkili idarenin talebi doğrultusunda çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu hazırlatılacaktır.

Bununla birlikte, proje sahasında arazinin hazırlanması ile projede belirtilen

ünitelerin faaliyete açılmasına kadar ağır iş makinelerinin kullanılmasına bağlı olarak gürültü ve vibrasyon oluşması söz konusudur. İnşaat çalışmaları sırasında ortaya çıkacak gürültü; hafriyat, yükleme ve taşıma ile kazı, dolgu çalışmalarında kullanılacak makine ve araçlardan kaynaklanacaktır.

Ancak proje sahasında arazinin hazırlanması ile projede belirtilen ünitelerin

faaliyete açılmasına kadar geçen sürede kullanılan iş makinelerinin hepsi eş zamanlı çalışmayacaktır.

Arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında kullanılacak olan iş makinelerinin çalışması sonucu, gürültü oluşumu söz konusu olacaktır. Projede kapsamında yer alan üniteler (regülatör, HES, İletim tüneli) farklı yerlerde olduğu için gürültü oluşumu hesaplamaları;

Regülatör Sahası (Regülatör, yardımcı üniteler)

HES Sahası ( Yükleme Havuzu ve Cebri Boru) kısmı için ayrı ayrı hesaplanmıştır.

Faaliyetin inşaat aşamasında kullanılacak ekipmanların ses gücü düzeyleri; Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanan ve 30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu ile İlgili Yönetmeliğin 5. maddesinde verilen ses gücü düzeylerine göre aşağıdaki gibi hesaplanmıştır. Madde-5’te verilen tabloya göre;

Ekskavatör : P = 150 Hp = 112 kW * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü düzeyi (Lw)= 84 + 11 log P 112 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 112 = 105 dB Kompresör : P = 55 Hp = 41 kW * P > 15 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 95 + 2 log P 41 Kw > 15 Kw olduğuna göre; Lw = 95 + 2 log 41 = 98 dBA


NİHAİ ÇED RAPORU

109

Lastikli Kepçe : P = 150 Hp = 112 kW * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü düzeyi (Lw)= 82 + 11 log P 112 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 112 = 105 dB Dozer : P = 220 Hp = 165 kW * P > 55 kW olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 82+ 11 log P 220 kW > 55 kW olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 165 = 106 dBA Greyder : P = 220 Hp = 165 kW * P > 55 kW olması durumunda müsaade edilen ses gücü düzeyi (Lw)= 82+ 11 log P 165 kW > 55 kW olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 165 = 106 dBA Kamyon : P = 120 Hp = 90 kW * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü düzeyi (Lw)= 82 + 11 log P 90 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 90 = 104 dBA Arazöz : P = 120 Hp = 90 kW * P > 55 kW olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 82 + 11 log P 90 kW > 55 kW olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 90 = 104 dBA * : (1 Hp = 0,746 kW)

Regülatör Sahası :

Tablo 76 Kullanılacak Ekipmanlar ve Ses Gücü Düzeyleri

Kullanılacak Ekipman

Adet

Ses Gücü

Düzeyleri (dB)

Ses Gücü Düzeyi (dB)

500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz

Ekskavatör 2 107 99 99 99 99

Lastikli yükleyici 2 105 99 99 99 99

Dozer 1 106 100 100 100 100

Greyder 1 106 100 100 100 100

Kamyon 10 104 98 98 98 98

Silindir 1 110 104 104 104 104

Kompresör 2 98 92 92 92 92

Arazöz 1 104 98 98 98 98

Kaynak:Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik (2000/14/AT, ALKA Gerate GmbH Ichenhau Serstrasse 14, D, 89 359 KOETZ DE, Model Name: TOP 1000 H, British Columbia, ‘Construction Noise’, Workers Compensation Board of BC.

Toplam ses gücü düzeylerinin 4 oktav banda da eşit olarak dağıldığı varsayılmaktadır.

Lp =Lw + 10* log Q / 4*Π*r2) Lpi = Kaynakların r mesafedeki serbest alanda gürültü basın düzeyleri (dB) Lw= Kaynağın ses gücü düzeyi (dB) Q = Yönelme katsayısı (2 alınmıştır) r = Kaynaktan olan uzaklık (metre)


NİHAİ ÇED RAPORU

110

Tablo 77 İnşaat Aşamasında Kullanılacak Gürültü Kaynaklarının Ses Basınç Düzeyleri

Gürültü Kaynağı Mesafe (m) Ses Basınç Düzeyi (dB)

500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz

Ekskavatör 10 79,02 79,02 79,02 79,02

50 65,04 65,04 65,04 65,04

100 59,02 59,02 59,02 59,02

250 51,06 51,06 51,06 51,06

500 45,04 45,04 45,04 45,04

1000 39,02 39,02 39,02 39,02

1500 35,50 35,50 35,50 35,50

Lastikli yükleyici 10 77,02 77,02 77,02 77,02

50 63,04 63,04 63,04 63,04

100 57,02 57,02 57,02 57,02

250 49,06 49,06 49,06 49,06

500 43,04 43,04 43,04 43,04

1000 37,02 37,02 37,02 37,02

1500 33,50 33,50 33,50 33,50

Dozer 10 78,02 78,02 78,02 78,02

50 64,04 64,04 64,04 64,04

100 58,02 58,02 58,02 58,02

250 50,06 50,06 50,06 50,06

500 44,04 44,04 44,04 44,04

1000 38,02 38,02 38,02 38,02

1500 34,50 34,50 34,50 34,50

Greyder 10 78,02 78,02 78,02 78,02

50 64,04 64,04 64,04 64,04

100 58,02 58,02 58,02 58,02

250 50,06 50,06 50,06 50,06

500 44,04 44,04 44,04 44,04

1000 38,02 38,02 38,02 38,02

1500 34,50 34,50 34,50 34,50

Kamyon 10 76,02 76,02 76,02 76,02

50 62,04 62,04 62,04 62,04

100 56,02 56,02 56,02 56,02

250 48,06 48,06 48,06 48,06

500 42,04 42,04 42,04 42,04

1000 36,02 36,02 36,02 36,02

1500 32,50 32,50 32,50 32,50

Silindir 10 82,02 82,02 82,02 82,02

50 68,04 68,04 68,04 68,04

100 62,02 62,02 62,02 62,02

250 54,06 54,06 54,06 54,06

500 48,04 48,04 48,04 48,04

1000 42,02 42,02 42,02 42,02

1500 35,50 35,50 35,50 35,50

Kompresör 10 70,02 70,02 70,02 70,02

50 56,04 56,04 56,04 56,04


NİHAİ ÇED RAPORU

111

100 50,02 50,02 50,02 50,02

250 42,06 42,06 42,06 42,06

500 36,04 36,04 36,04 36,04

1000 30,02 30,02 30,02 30,02

1500 26,50 26,50 26,50 26,50

Arazöz 10 76,02 76,02 76,02 76,02

50 62,04 62,04 62,04 62,04

100 56,02 56,02 56,02 56,02

250 48,06 48,06 48,06 48,06

500 42,04 42,04 42,04 42,04

1000 36,02 36,02 36,02 36,02

1500 32,50 32,50 32,50 32,50

Belirli mesafelerde atmosferin absorbe ettiği basınç düzeyleri hesaplama sonuçları dB olarak aşağıda verilmektedir;

Aatm (Atmosferik Yutuş)= 7.4 *10-8 (f2 *r / φ ) dB f= gürültü kaynağının frekansı (yada söz konusu frekans bandının merkez frekansı)

(Hz)(2500 alınmıştır) r=Kaynaktan olan uzaklık (m) φ = Havanın bağıl nemi (%) (Artvin ili Hopa ilçesi için % 71,55 olarak alınmıştır)

Tablo 78 Mesafeye Bağlı Olarak Hesaplanan Atmosferik Yutuş Değerleri

Frekans (Hz) Mesafe (m) Atmosferik Yutuş

500 10 0,003

50 0,013

100 0,026

250 0,065

500 0,129

1000 0,259

1500 0,388

1000 10 0,010

50 0,052

100 0,104

250 0,259

500 0,518

1000 1,035

1500 1,553

2000 10 0,041

50 0,207

100 0,414

250 1,035

500 2,071

1000 4,141

1500 6,212

4000 10 0,166

50 0,828

100 1,656


NİHAİ ÇED RAPORU

112

250 4,141

500 8,282

1000 16,564

1500 24,846

Atmosferik yutuş değerlerinin düşülmesinden sonra her bir gürültü kaynağının 4 oktav bandındaki net ses düzeyi aşağıdaki formüle göre hesaplanarak tabloda verilmiştir.

İlk 100 metrede LP ≅ LPort

100 metrede sonra LP = LPort - AAtm

Tablo 79 Faaliyet Alanında Kullanılacak Her Bir Gürültü Kaynağının Mesafeye Bağlı Net Ses Düzeyleri

Gürültü Kaynağı Mesafe (m) Ses Basınç Düzeyi (dB)

500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz

Ekskavatör 10 77,02 77,01 76,98 76,85

50 63,03 62,99 62,83 62,21

100 56,99 56,92 56,61 55,37

250 49,00 48,80 48,03 44,92

500 42,91 42,52 40,97 34,77

1000 36,76 35,99 32,88 20,47

1500 33,11 31,95 27,29 8,68

Lastikli yükleyici 10 77,02 77,01 76,98 76,85

50 63,03 62,99 62,83 62,21

100 56,99 56,92 56,61 55,37

250 49,00 48,80 48,03 44,92

500 42,91 42,52 40,97 34,77

1000 36,76 35,99 32,88 20,47

1500 33,11 31,95 27,29 8,68

Dozer 10 78,02 78,01 77,98 77,85

50 64,03 63,99 63,83 63,21

100 57,99 57,92 57,61 56,37

250 50,00 49,80 49,03 45,92

500 43,91 43,52 41,97 35,77

1000 37,76 36,99 33,88 21,47

1500 34,11 32,95 28,29 9,68

Greyder 10 78,02 78,01 77,98 77,85

50 64,03 63,99 63,83 63,21

100 57,99 57,92 57,61 56,37

250 50,00 49,80 49,03 45,92

500 43,91 43,52 41,97 35,77

1000 37,76 36,99 33,88 21,47

1500 34,11 32,95 28,29 9,68

Kamyon 10 76,02 76,01 75,98 75,85

50 62,03 61,99 61,83 61,21

100 55,99 55,92 55,61 54,37

250 48,00 47,80 47,03 43,92

500 41,91 41,52 39,97 33,77

1000 35,76 34,99 31,88 19,47

1500 32,11 30,95 26,29 7,68


NİHAİ ÇED RAPORU

113

Silindir 10 82,02 82,01 81,98 81,85

50 68,03 67,99 67,83 67,21

100 61,99 61,92 61,61 60,37

250 54,00 53,80 53,03 49,92

500 47,91 47,52 45,97 39,77

1000 41,76 40,99 37,88 25,47

1500 35,11 33,95 29,29 10,68

Kompresör 10 70,02 70,01 69,98 69,85

50 56,03 55,99 55,83 55,21

100 49,99 49,92 49,61 48,37

250 42,00 41,80 41,03 37,92

500 35,91 35,52 33,97 27,77

1000 29,76 28,99 25,88 13,47

1500 26,11 24,95 20,29 1,68

Arazöz 10 76,02 76,01 75,98 75,85

50 62,03 61,99 61,83 61,21

100 55,99 55,92 55,61 54,37

250 48,00 47,80 47,03 43,92

500 41,91 41,52 39,97 33,77

1000 35,76 34,99 31,88 19,47

1500 32,11 30,95 26,29 7,68

Tabloda gürültü kaynaklarına ait ses basınç düzeylerinin dört oktav banda eşit olarak dağıldığı varsayılmaktadır. Faaliyet alanındaki gürültü kaynaklarının ses basınç düzeylerini hesaplamak için tablo 80’ de verilen düzeltme faktörleri kullanılmıştır.

Tablo 80 Frekanslara Göre Düzeltme Faktörleri

Merkez Frekans (Hz) Düzeltme Faktörü

500 -3,2

1000 0

2000 1,2

4000 1

Yukarıdaki tabloda verilen düzeltme faktörlerine göre yapılan hesaplama sonucunda her bir gürültü kaynağının 4 oktav bandındaki ses basınç düzeyleri tablo 82’ de verilmiştir.


NİHAİ ÇED RAPORU

114

Tablo 81 Faaliyet Alanında Kullanılacak Her Bir Gürültü Kaynağının Mesafeye Bağlı Net Ses Düzeyleri

Gürültü

Kaynakları Mesafe (m) Ses Düzeyi (dBA) Toplam Ses Düzeyi (dBA)

500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz Ekskavatör 10 73,82 77,01 78,18 77,85 73,82

50 59,83 62,99 64,03 63,21 59,83

100 53,79 56,92 57,81 56,37 53,79

250 45,80 48,80 49,23 45,92 45,80

500 39,71 42,52 42,17 35,77 39,71

1000 33,56 35,99 34,08 21,47 33,56

1500 29,91 31,95 28,49 9,68 29,91

Lastikli yükleyici 10 73,82 77,01 78,18 77,85 84,367

50 59,83 62,99 64,03 63,21 70,196

100 53,79 56,92 57,81 56,37 63,956

250 45,80 48,80 49,23 45,92 55,449

500 39,71 42,52 42,17 35,77 48,784

1000 33,56 35,99 34,08 21,47 41,974

1500 29,91 31,95 28,49 9,68 37,924

Dozer 10 74,82 78,01 79,18 78,85 85,367

50 60,83 63,99 65,03 64,21 71,196

100 54,79 57,92 58,81 57,37 64,956

250 46,80 49,80 50,23 46,92 56,449

500 40,71 43,52 43,17 36,77 49,784

1000 34,56 36,99 35,08 22,47 42,974

1500 30,91 32,95 29,49 10,68 38,924

Greyder 10 74,82 78,01 79,18 78,85 85,367

50 60,83 63,99 65,03 64,21 71,196

100 54,79 57,92 58,81 57,37 64,956

250 46,80 49,80 50,23 46,92 56,449

500 40,71 43,52 43,17 36,77 49,784

1000 34,56 36,99 35,08 22,47 42,974

1500 30,91 32,95 29,49 10,68 38,924

Kamyon 10 72,82 76,01 77,18 76,85 83,367

50 58,83 61,99 63,03 62,21 69,196

100 52,79 55,92 56,81 55,37 62,956

250 44,80 47,80 48,23 44,92 54,449

500 38,71 41,52 41,17 34,77 47,784

1000 32,56 34,99 33,08 20,47 40,974

1500 28,91 30,95 27,49 8,68 36,924

Silindir 10 78,82 82,01 83,18 82,85 89,367

50 64,83 67,99 69,03 68,21 75,196

100 58,79 61,92 62,81 61,37 68,956


NİHAİ ÇED RAPORU

115

250 50,80 53,80 54,23 50,92 60,449

500 44,71 47,52 47,17 40,77 53,784

1000 38,56 40,99 39,08 26,47 46,974

1500 31,91 33,95 30,49 11,68 39,924

Kompresör 10 66,82 70,01 71,18 70,85 77,367

50 52,83 55,99 57,03 56,21 63,196

100 46,79 49,92 50,81 49,37 56,956

250 38,80 41,80 42,23 38,92 48,449

500 32,71 35,52 35,17 28,77 41,784

1000 26,56 28,99 27,08 14,47 34,974

1500 22,91 24,95 21,49 2,68 30,924

Arazöz 10 72,82 76,01 77,18 76,85 83,367

50 58,83 61,99 63,03 62,21 69,196

100 52,79 55,92 56,81 55,37 62,956

250 44,80 47,80 48,23 44,92 54,449

500 38,71 41,52 41,17 34,77 47,784

1000 32,56 34,99 33,08 20,47 40,974

1500 28,91 30,95 27,49 8,68 36,924

LT = Toplam ses düzeyi (dBA) LT = 10log∑10Li/10

Burada en kötü ihtimal olan tüm makinelerin aynı anda çalıştıkları varsayılarak

oluşacak olan eşdeğer gürültü düzeyleri hesaplanarak tablo 83’ de verilmiştir. Lgündüz = Leq Leq = 10 log∑10LT/10

Tablo 82 Faaliyet Alanında Kullanılacak Tüm Gürültü Kaynaklarının Mesafeye Bağlı Net Ses Düzeyleri

Mesafe (m) Lgündüz (dBA)

10 95,46

50 81,67

100 75,43

250 66,93

500 60,26

1000 53,45

1500 48,88


NİHAİ ÇED RAPORU

116

Şekil 31 Gürültünün Mesafeye Göre Dağılım Grafiği

Yukarıda bulunan Lgündüz değerleri; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Gürültü Yönetmeliği ile ve aşağıdaki tabloda verilen 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği” Tablo-5’ de verilen şantiye alanı için çevresel gürültü sınır değerleri karşılaştırılmıştır.

Tablo 83 Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri

FAALİYET TÜRÜ (YAPIM, YIKIM VE ONARIM ) Lgündüz (dBA) Bina 70

Yol 75

Diğer Kaynaklar 70

Yapılan hesaplamalar neticesinde faaliyet alanında inşaat aşamasında 10. metrede oluşacak gürültü seviyesinin 95 dBA olacağı belirlenmiştir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Gürültü Yönetmeliği’nin 5. maddesine göre en yüksek maruziyet etkin değeri ise 85 dBA olarak kabul edilmiştir. Buna göre meydana gelecek gürültü düzeyi yönetmelikte belirlenen sınır değerin üzerinde olup, gürültü seviyesinin personel üzerinde yaratabileceği olumsuz etkileri ortadan kaldırmak üzere 11.01.1974 tarih ve 14765 sayılı İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü’nün 22. maddesinde belirtildiği gibi personelin kulaklık, eldiven, gözlük, maske, baret vb. iş elbiselerini kullanmaları sağlanacak ve Madde-78’de belirtilen hükümlere uyulacaktır. Ayrıca çalışacak personelin sürekli bu gürültüye maruz kalmaları engellenecektir. Bununla birlikte iş makinelerinin devamlı bakımlı tutulması sağlanacak ve gürültü konusunda “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği” ve 11.01.1974 tarih ve 14765 sayılı “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği ile ilgili Tüzük” hükümlerine uygun olarak çalışılacaktır.

Çalışma alanı ve çevresinde yerleşim yeri bulunmamakla birlikte, Orta Regülatör alanı Çamlık Yaylası’ na 1 km mesafede bulunmaktadır. “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği”nin 23. maddesine göre faaliyet için gündüz sınır değeri 70 dBA olarak belirlenmiştir. Yukarıda yapılan hesaplamalara göre faaliyet

0,00

20,00

40,00

60,00

80,00

100,00

120,00

0 500 1000 1500 2000

Lgün

düz(

dBA)

Mesafe(m)

Lgündüz(dBA)-Mesafe(m)


NİHAİ ÇED RAPORU

117

nedeniyle 250 metrede oluşacak gürültü seviyesi 67 dBA, 500 metre mesafede oluşacak gürültü seviyesi 60 dBA olup, bu değerler ÇGDYY’de belirtilen sınır değerin altında kalmakta, dolayısıyla faaliyet alanı çevresinin ve Yayla yerleşimleri üzerinde olumsuz bir etkisi olmayacaktır.

Yukarıda açıklanan tüm bu çevresel etkiler inşaat süresince devam edecek olup,

inşaatın bitmesi ile son bulacaktır.

Yapılan hesaplamalarda da görüleceği gibi faaliyet alanında iş makinelerinden oluşacak gürültü düzeyleri, Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği’nde belirlenmiş olan şantiye alanı için çevresel gürültü sınır değerin altında kalmaktadır. Hesaplamalar en kötü ihtimal olan iş makinelerinin hepsinin aynı anda çalıştığı kabulü ile yapılmış olup, söz konusu iş makinelerinin hepsi aynı anda çalışmayacaktır.

Proje kapsamında inşaat aşamasında kullanılacak ekipmanların gürültü düzeyleri,

Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca hazırlanan ve 30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu ile İlgili Yönetmelik” hükümlerine uyulacaktır. V.1.16. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yerine getirilecek işlerde çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer teknik/sosyal altyapı ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin edileceği,

Proje kapsamında inşaat aşamasında yaklaşık 48 kişi çalışacaktır. Çalışacak olan personelin Artvin ili, Arhavi İlçesi civar köylerinden temin edilmesi planlanmaktadır. Proje kapsamında inşaat aşamasında çalışacak olan personelin her türlü teknik ve sosyal altyapı ihtiyaçları için yemekhane, mutfak, soyunma yeri, duş, tuvalet, lavabo, ardiye, idari ve teknik büroların yer aldığı 1 adet merkezi şantiye oluşturulacak olup, inşa çalışmaları sonunda bu şantiye kaldırılacaktır.

Projenin inşaat aşamasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek meydana gelebilecek insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli işler, hemen her inşaat çalışmasında meydana gelmesi muhtemel yaralanma, şantiye içi trafik kazaları, malzeme sıçraması, insan düşmesi, iş makineleri kazaları vb. olaylardır. Bu bağlamda çalışma alanına uyarıcı levhalar konulacak ve çalışanlara iş güvenlik eğitimi verilecektir. İnşaat çalışmalarında iş kazalarına karşı 4857 Sayılı İş Kanunu ve bu kanuna bağlı olarak çıkartılmış olan “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği İle İlgili Tüzük ve Yönetmeliği“ ilgili maddelerinin hükümlerine uyulacaktır. Bunun dışında yürürlükteki yönetmelik ve mevzuatlara uygun bir işyeri güvenliği ve kaza önleme planı hazırlanarak uygulamaya konulacaktır. Personel ve işçiler yapılacak işin gerektirdiği iş güvenliği malzemeleri ile donatılacak ve bunların sağlık ve iş güvenliği kurallarına uygun şartlar altında çalışmaları sağlanacaktır. İşçi ve personelin sağlığı açısından da toz maskeleri kullanılacaktır.

İşçilerin sağlığı açısından en büyük potansiyel tehlike ise iş gücünde görülebilecek bulaşıcı hastalıklardır. Söz konusu durumu asgariye indirmek için işçiler kurulacak olan

V.1.17. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek sürdürülecek işlerden, insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli olanlar,


NİHAİ ÇED RAPORU

118

revirde periyodik muayeneden geçirilecektir. İnşaat işçilerinin yöre halkı ile teması asgari seviyede tutulacak, böylece halka hastalık bulaştırma riski de azalacaktır. Önemli hastalık ve yaralanmalarda en yakın yerleşim yerinde bulunan hastane imkanlarından faydalanılacaktır.

Proje kapsamında kullanılacak araçların yağ değişimi ve atık yağlarla ilgili olarak;

her türlü malzemenin insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini en aza indirebilmek amacı ile 14.03.2005 Tarih ve 25755 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” ile 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine riayet edilecektir. Proje çalışmalarında kullanılacak iş makinelerinin yakıt ikmalleri ve yağ değişimleri sahada yapılmayacak olup, yakın çevredeki ruhsatlı akaryakıt istasyonlarında yaptırılacaktır.

Proje alanında işçiler için kurulacak olan revirden çıkacak tıbbi atıklar 22.07.2005

tarih 25883 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”ne uygun olarak diğer tüm atıklardan ayrı olarak toplanacak, Yönetmeliğe uygun bertarafı sağlanacaktır. V.1.18. Proje alanında, peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha düzenlemelerinin (ağaçlandırmalar ve/veya yeşil alan düzenlemeleri vb.) ne kadar alanda, nasıl yapılacağı, bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri,

Söz konusu proje kapsamında, inşaat ve işletme süreçlerinde yapılacak olan

peyzaj çalışmaları, saha düzenlemeleri (ağaçlandırmalar ve/veya yeşil alan düzenlemeleri vb.) gibi çalışmalar Ek-22’de verilen “Ekolojik Peyzaj Değerlendirme Raporu”nda detaylı olarak anlatılmıştır.

Proje sahasının kullanım durumu ormanlık şeklindedir. Ekosistem Değerlendirme

Raporu kapsamında yapılan arazi çalışmalarında ise 212 bitki türü ile endemik olmayan fakat BERN Sözleşmesi’ne göre koruma altında bulunan Cyclamen coum var.coum türü tespit edilmiştir. Bu tür için projenin inşaat çalışmaları başlamadan önce populasyonu uygun habitatlara taşımak gerekmektedir. Taşıma işlemi için en uygun dönem Haziran-Temmuz arasıdır.

Arazi üzerinde yapılacak traşlamalar neticesinde ortaya çıkacak bitkisel toprak

örtüsü ayrı bir alanda biriktirilecek, erozyona, kurumaya ve yabani ot oluşmasına karşı korunacak, toprağın canlılığını sürdürebilmesi amacı ile çim, çayır-mera bitkisi v.b bitki örtüsü ile kaplanacaktır. Daha sonra bu toprak çevre düzenlemesinde yeşil alan elde etmek amacıyla kullanılacaktır. Faaliyetin işletme aşamasındaki peyzaj düzenlemeleri kapsamında alan yöreye uygun bitkiler ile bitkilendirilecek ve ağaçlandırma çalışmaları yapılacaktır. Ağaçlandırma çalışmaları ilgili Orman İşletme Şefliği ile koordineli bir şekilde yürütülecektir. V.1.19. Diğer özellikler.

Bu bölümde anlatılacak başkaca bir husus bulunmamaktadır.


NİHAİ ÇED RAPORU

119

Artvin İli, Arhavi İlçesi sınırları içerisinde, Doğu Karadeniz havzasında, Kapistre

Deresi’ nin kolu olan Ballı Dere üzerinde, enerji üretimi amaçlı tesis edilmesi ve işletilmesi düşünülen faaliyetle ilgili olarak; regülatör ve su alma yapısı, Ballı Dere sağ sahilinde 4699 m uzunluğunda iletim tüneli, yükleme havuzu, 1355 m uzunluğunda cebri boru, 632,60 m net düşülü 15,84 MWm (15,36 MWe) kurulu gücünde, yılda toplam 55,24 GWh enerji üretmesi planlanan bir tesis önerilmektedir.

Orta Regülâtörü Su Alma Yapısı Orta Regülâtör Yeri

Orta Regülâtörü Ballı Dere üzerinde yer almaktadır. Regülâtörün planlandığı yerde Ballı Dere talveg kotu 1647 m’dir. Dolu gövdeli olarak yapılacak olan regülatör eşik yapısının talvegden yüksekliği 3,00 m olarak planlanmıştır. Orta Regülâtörü ve HES tesislerinin çökeltim havuzu ve su alma yeri sağ sahilde planlanmıştır. Regülatör önünde birikecek rusubatı akışaşağı geçirmek amacıyla dolusavak ve su alma yapısı arasına çakıl geçidi yerleştirilmiştir. Çakıl geçidi kapağı 1.0x1.0 m olarak belirlenmiş va tabanı talveg kotunda olacak şekilde yerleştirilmiştir.

Regülâtör Tesisleri Orta regülâtörü dolu gövdeli tipte projelendirilmiştir. Regülatör talveg kotu 1647 m

olup, eşik kotu 1650 m ve kret uzunluğu 10 m’ dir. Çevre düzenleme kotu 00 yıllık taşkın debisini, regülatörden güvenli ve 0.35 m hava payı kalarak geçirecek şekilde 1651.50 m olarak belirlenmiştir. Dolusavak ve su alma yapısı arasına çakıl geçidi yerleştirilmiştir. Çakıl geçidi kapağı 1.0x1.0 m olarak belirlenmiş ve tabanı talveg kotunda olacak şekilde yerleştirilmiştir. Kapistre Deresi Karadeniz Alabalığının bilinen yaşam alanlarından biridir. Balık geçidi boyutları 15-20 cm boylarında ergin Karadeniz Alabalıklarının geçmesine izin verecek şekilde, 2,0 x 2,0 m boyutlarında 32 adet bölmeden oluşup toplamda 64 m uzunluğunda olması planlanmıştır. Kesin proje aşamasında bölgede yapılacak daha ayrıntılı gözlemler ışığında balık geçidi tasarımı daha da geliştirilecektir. Orta Regülatörü ve Su Alama Yapısının genel özellikleri Tablo 84’ de verilmiştir:

V.2. Projenin işletme aşamasındaki projeler, fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri ve alınacak önlemler,

V.2.1. Proje kapsamındaki tüm ünitelerin özellikleri, hangi faaliyetlerin hangi ünitelerde gerçekleştirileceği, kapasiteleri, ünitelerde üretilecek mal ve/veya hizmetler, nihai ve yan ürünlerin üretim miktarları,


NİHAİ ÇED RAPORU

120

Tablo 84 Orta Regülatörü ve Su Alma Yapının Genel Özellikleri

DERECİK REGÜLATÖRÜ VE SU ALMA YAPISI

Drenaj alanı 23,12 km2

Yıllık ortalama doğal akım 45,46 hm3

Yıllık ortalama doğal debi 1,44 m3/s

Proje debisi 3,10 m3/s

Tipi Dolu Gövdeli

Kret kotu 1650,00 m

Talveg kotu 1647,00 m

Temel kotu 1644,00 m

Kret uzunluğu 10,00 m

Su alma kotu 1650,00 m

Su alma eşik kotu 1648,00 m

Dolu savak genişliği 10,00 m

Düşü havuzu boyu 16,00 m

Kaynak: Orta Regülatörü ve HES Revize Fizibilite Raporu (2008)

İletim Yapısı

Tünel Orta Regülâtöründen su alma yapısı yardımıyla Ballı Dereden alınan sular, 4699

m. uzunluğunda ve 3 m. çapında tünel ile Yükleme Havuzuna oradan da 1000 m kuruksuyu kotundaki santral yerine iletilecektir.

Orta Regülâtörü ve HES proje alanında gerekli incelemeler yapılmıştır. Arazi

eğiminin ve topoğrafik koşulların tünel şeklinde iletim sistemi yapımına uygun olması nedeniyle iletim sisteminde tünel yapılmasına karar verilmiştir. Bu nedenle Orta Regülâtörü ile çevrilecek olan sular su alma ağzından sonra önce çökeltim havuzuna sonra da iletim tüneline aktarılacaktır. Çökeltim havuzu ve iletim tüneli sağ sahilde inşa edilmek üzere planlanmıştır. İletim Tüneli genel özellikleri Tablo 85’ de verilmiştir.

Tablo 85 İletim Sistemi Genel Özellikleri

İLETİM YAPISI Çapı 3,00 m

Eğimi 0,0008

Uzunluğu 4699,00 m

Kaynak:Orta Regülatörü ve HES Revize Fizibilite Raporu (2008)

Yükleme Havuzu

Yükleme havuzu, santral işletme koşullarına bağlı olarak oluşabilecek debi değişikliklerine cevap verebilmek ve cebri boruya hava girişini engellemek amacı ile iletim sisteminin sonunda 4699 m’ de düşünülmüştür. Yükleme havuzu genişliği 15,00 m ve uzunluğu ise 25,00 m’dir. Yükleme havuzu yanında bulunan bir yan savakla alınacak sular bir kanal ile güvenli bir şekilde deşarj edilecektir Yükleme Havuzu genel özellikleri Tablo 86’ da verilmiştir.


NİHAİ ÇED RAPORU

121

Tablo 86 Yükleme Havuzu Genel Özellikleri


Cebri Boru

Cebri boru optimizasyonu önceden yapılarak, Kurulu Güç Optimizasyonunda denenen debiler için belirlenmiş olan optimum çap ve et kalınlıkları bilgilerine referans olmaktadır. Gelen sular için yapılan optimizasyon çalışması sonucuna göre çapı 0.80 m olan cebri boru ekonomik görünmektedir. Cebri boru eğimli uzunluğu 1355 m ve maksimum et kalınlığı 22 mm’dir. Kullanılacak çelik malzeme St-44 olarak düşünülmüştür. Cebri Boru genel özellikleri Tablo 87’ de verilmiştir.

Tablo 87 Cebri Boru Genel Özellikleri

CEBRİ BORU

Maks. Et Kalınlığı 22 mm

İç çapı 0,80 m

Uzunluğu 1355 m

Kaynak: Orta Regülatörü ve HES Revize Fizibilite Raporu (2008) Orta HES

Orta Regülâtörü ve Hidroelektrik Santralı projesinin amacı sadece enerji

üretmektir. Ballı Dere üzerinden alınan sular regülatör, iletim tüneli, yükleme havuzu ve cebri boru sistemi ile santrale iletilerek burada türbinlenecek, toplam 15,84 MWm / 15,36 MWe kurulu güçle yılda toplam 55,24 GWh enerji üretilecektir.

Türbinlenen suyun dereye tekrar deşarjı için kuyruksuyu kanalı yapılacaktır.

Santral için yapılan kurulu güç optimizasyonu sonucunda 2 adet yatay pelton türbin seçilmiştir. Santral Binası genel özellikleri Tablo 88’ de verilmiştir. Proje yapılarını gösterir çizimler Ek-10’ da verilmiştir.

YÜKLEME ODASI

Yükleme havuzu boyu 25,0 m

Yükleme havuzu genişliği 15,00 m

Yükleme havuzu taban kotu 1643,79 m

Yükleme havuzu min. su seviyesi 1646,34 m

Yükleme Havuzu Hacmi 279,00 m3


NİHAİ ÇED RAPORU

122

Tablo 88 Santral Binası Genel Özellikleri

SANTRAL BİNASI

Kuyruksuyu kotu 1000,00 m

Bina uzunluğu 24,00 m

Bina genişliği 15,80 m

Ünite sayısı 2

Kurulu güç 15,84 MWm

Türbin tipi Yatay Pelton

Türbin toplam proje debisi 3,10 m3/s

Yıllık güvenilir enerji 7,42 GWh

Yıllık sekonder enerji 47,81 GWh Yıllık toplam enerji 55,24 GWh


Türbin Tipi, Ünite Gücü ve Adedi Orta HES projesi için 7,92 MWm gücünde 2 adet yatay pelton türbin kullanılması

uygun bulunmuştur. Türbin genel özellikleri Tablo 89’ da verilmiştir.

Tablo 89 Türbin Genel Özellikleri

TÜRBİN

Tipi Yatay Pelton

Adedi 2

Ünite Kurulu Güçleri 2x7,92 MWm

Brüt Düşü 650,00 m

Ortalama Net Düşü 632,60 m Senkron Hız 600 d/d / 600 d/d

Kaynak: Orta Regülatörü ve HES Revize Fizibilite Raporu (2008) Generatör Tipi ve Kapasitesi

Generatörler, 3 fazlı senkron olacaktır. Generatör genel özellikleri Tablo 90’ da

verilmiştir.

Tablo 90 Generatör Genel Özellikleri

GENERATÖR

Tipi 3 Fazlı Senkron

Sayısı 2

Gücü 8,00 MVA / 8,00 MVA

Güç Faktörü 0,92

Frekansı 50 Hz

Devir Sayısı 600 d/d / 600 d/d Generatör Verimi 0,99 Kaynak: Orta Regülatörü ve HES Revize Fizibilite Raporu (2008)


NİHAİ ÇED RAPORU

123

Tranformatör Adedi ve Tipi

Santralde 2 takım ünite transformatörü ve 1 takım iç ihtiyaç transformatörleri bulunacaktır. Ünite trafosu ve yardımcı servis trafoların genel özellikleri Tablo 91’ de verilmiştir.

Tablo 91 Ünite Trafosu ve Yardımcı Servis Trafosu Genel Özellikleri

TRANSFORMATÖR

Tip Harici tip, 3 fazlı, yağ izoleli

Adedi 2 takım

Devamlı Gücü 8.20 MVA / 8.20 MVA

Anma gerilimi 10.5 / 34.5 kV – 10.5 / 34.5 kV

İÇ İHTİYAÇ TRANSFORMATÖRLERİ

Adedi 1 takım

Devamlı Gücü 700 kVA

Anma gerilimi 34.5/0.4 kV


Şalt Sahası ve Enerji İletimi

Orta HES ‘de üretilecek enerji, 34,5 KV lık hatta bağlanacaktır. Söz konusu enerji iletim hattı 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirilmesi Yönetmeliği kapsamında ayrıca değerlendirilecektir. Proje tek hat şeması Ek-10’ da verilmiştir. Ulaşım Yolu

Orta Regülatörü ve HES tesislerine ulaşmak için öncelikle Rize-Arhavi-Kemalpaşa

sahil karayolu (D010) kullanılacaktır. Tesis yerine ulaşmak amacı ile ulaşım yolu yapılacaktır. Regülatör yerine ulaşım mevcut Arhavi-Yusufeli yayla yolundan yaklaşık 10 km uzunluğunda ve 5 m genişliğinde yapılacak bir yol ile sağlanacaktır. Santral yerine ulaşım ise mevcut Arhavi-Yusufeli yayla yolundan yaklaşık 5,5 km uzunluğunda ve 6 m genişliğinde yapılacak bir yol ile sağlanacaktır.


Hidroelektrik Santrali Projesi Ekolojik Değerlendirme Raporu”nda alanda tespit edilen sucul fauna türleri verilmiştir (Bkz. Ek-12). Ayrıca su tutulması sonucu su kalitesine ve su ortamındaki canlılara olabilecek etkiler “Planlanan Faaliyetin Sucul Ekosistem Açısından Etkileri ve Alınması Gereken Önlemler (syf. 66-68)” başlığı altında irdelenmiştir. Buna göre;

V.2.2. Su tutulması sonucu su kalitesine ve su ortamındaki canlılara olabilecek etkiler, kadim su hakları ve doğal hayat için dere yatağına bırakılacak su miktarı, nasıl hesaplandığı, dere yatağına olabilecek etkiler,


NİHAİ ÇED RAPORU

124

Planlanan Faaliyetin Sucul Ekosistem Açısından Etkileri ve Alınması Gereken Önlemler

“Ballı Çayı üzerinde yapımı planlanan Orta Regülatörü, durgun bir ekosistem oluşumuna neden olacaktır. Bu durum alglerin mevcut habitatlarının azalması ve yeni habitat yapısının oluşması anlamına gelmektedir. Akarsu ortamında, bağlı olarak yaşayan türler, göl ve gölet oluşumu ile serbest yaşayan planktonik formlar halinde görülmeye başlayacaklardır. Lentik ortamlarda yine sedimen, taş ve bitkiler üzerinde bağlı yaşayan formlar mevcudiyetlerini sürdüreceklerdir. Ancak su kütlesinin durgunlaşması ile akarsu ortamında az bulunan fitoplanktonik formlar oldukça artacaktır. Artan fitoplanktonik (serbest hareket edebilen algler) organizmalar rezervuar alanı içerisinde zooplanktonik organizmalara besin kaynağı olacaklardır. Bölgenin tatlısu alg florasını olumsuz yönde etkileyebilecek bir durum söz konusu olmayacaktır. Çünkü tatlısu algleri mevcut durumlarını durgun sistem içerisinde de devam ettirebileceklerdir.

Zooplanktonik organizmaların yaşam ortamlarının durgun sular olduğu dikkate alınacak olunursa, yapımı düşünülen regülatör alanında oluşacak durgun su kütlesi bu canlıların önemli oranda artışı ile sonuçlanacaktır. Suyun mekanik etkisinin ortadan kalkması ve bu canlıların besinlerini oluşturan fitoplanktonik organizmaların rezervuar alanlarındaki artışları zooplankton açısından olumlu sonuç doğuracak ve gerek yoğunluk gerekse de tür çeşitliliğinde bir artış olacaktır. Ballı deresinin proje bölgesindeki hızlı akıntı nedeniyle mevcut durum itibari ile zooplanktonik türlerden yalnızca taş altlarına tutunabilen Rotifera türleri bulunmaktadır. Bölgede tür çeşitliliği ve populasyon yoğunluğu oldukça az olarak bulunan zooplanktonik organizmalar, rezervuar oluşmasından sonra oldukça fazla tür ve yoğunlukla temsil edilmeye başlanacaktır. Yani planlanan faaliyet gerçekleştikten sonra, zooplanktonik organizmalar için optimum koşulları sağlayacaktır.

Akıntılı suya adaptasyon gösteren bentik canlıların yoğunlukları, rezervuar

alanlarında azalacaktır. Ancak bu türlerin yerine durgun suya adapte olan, derin ve balçıklı alanları tercih eden bentik türler rezervuar bölgesinde yoğunluk bakımından artacaklardır. Ayrıca sürüklenme davranışı gösteren türlerin dağılımında değişiklik ortaya çıkabilecektir. Regülatör alanındaki akıntının azalması ve hatta yok olması ile birlikte dip yapısı da değişecektir. Çakıllı ve büyük kayalıklı zemin yapısı yerine, geniş olarak çamur ve balçıklı alanlar oluşacaktır. Bu alanlar önceden mevcut olmayan bazı türler için uygun özellik taşıyabilecektir.

Proje alanında belirlenmiş balıklar ülkemizde yaygın ve genellikle durgun su

ekosistemine adapte olabilen türleri içermektedir. Durgun su sistemine adapte olamayacak alabalık türleri ise rezervuar öncesi ve sonrasındaki akıntılı ortamlarda yaşamlarını sürdüreceklerdir.

Rezervuar oluşumu sonrasında, balıkların besinlerini oluşturan fitoplanktonik ve

zooplanktonik türlerin nitel ve nicel artışlarının beklenmesi nedeniyle, bu durumun balık populasyonlarını da olumlu olarak etkileyeceği düşünülmektedir. Ayrıca oluşacak durgun su kütlesi su kuşları açısından da beslenme, barınma ve konaklama imkanı sağlayacağından dolayı bölgenin fauna tür sayısında olumlu bir etki olacaktır. Bölgedeki çeşitliliğin artmasını sağlayacak bir diğer etkende, durgun su habitatı ve akıntılı ortamların çeşitliliğindeki artış olacaktır. Çünkü her iki sisteminde barındığı tür kompozisyonu farklıdır ve sucul canlı çeşitliliği artış gösterebilecektir.


NİHAİ ÇED RAPORU

125

Suların altında kalacak olan bitki topluluklarının su toplanmaya başlanmadan önce temizlenmesi gerekmektedir. Aksi taktirde kısa sürede ayrışmaya başlayacak olan bu bitki toplulukları aşırı besin maddesi birikimine neden olabilmektedirler. Bu durum doğal göllerde görülen ötrofikasyon sürecini hızlandırır. Besin maddesinin artışı fitoplanktonik organizmaların belli zamanlarda patlama düzeyinde artışlarına neden olabilir ve bu durum sistemin ekolojik dengesinin tamamen bozması anlamına gelmektedir. Bu tür gelişmeler, su tutma yapılarının ömrü ve rekreasyon amaçlı kullanımı için olumsuz sonuçlar doğurur.

Regülatör yapımından sonra, akış aşağıda taşkın alanlarındaki doğal besin

döngüsünde değişimler olacaktır. Regülatör gövdesinde sediment ve besin maddelerinin tutulması aşağı kısımlardaki dere yatağı ve taşkın alanlar için bir sorundur. Bu durum başta balık olmak üzere birçok türün habitatının da kaybı anlamına gelmektedir. Su tutma yapıları yoluyla azaltılan sediment taşınması, nehrin alt kısımlarında kıyıların bozulmasına ve balıkların doğal habitatlarının ve durgun su vejetasyonun azalmasına, sucul kuşların ve diğer sedimana bağlı bentik türlerin olumsuz etkilenmesine neden olabilir. Dünyadaki tüm su tutma yapılarında bu durum kaçınılmaz bir olgudur. Bu materyal birikimi, yapının ömrünü kısaltmakta ve işletme niteliğini bozabilmektedir. Proje alanı için de bu beklenen bir durumdur ve rezervuarın akış aşağısında meydana gelebilecek bu olumsuzluk için tatmin edici bir önlemin alınması söz konusu değildir. Ancak zaman zaman çakıl geçitlerinden bırakılacak sediman, alt kesimlerde birikebilecektir.

Regülatör inşaatı sırasında oluşacak fiziksel ve mekanik çalışmalar (patlatma, nehir

sistemine partikül karışımı gibi) sucul canlıları olumsuz etkiler yapabilecektir. Özellikle balıklar bu alandan uzaklaşacak ve gövde inşaatının gerçekleşeceği alandaki balık yumurtlama alanları tahrip olacaktır. Ancak inşaat aşamasından sonra sistem kendini kısa sürede toparlayabilecek bir dinamik etkileşim potansiyeline sahiptir. Bununla birlikte inşaat çalışmalarının balıklar açısından önemli olan yumurtlama dönemlerinde minimum düzeyde yürütülmesi önem taşımaktadır. Salmonidae familyası üyeleri kış döneminde yumurtlamaktadırlar. Bu dönemlerde inşaat faaliyetleri kış koşulları nedeniyle durduracağından sorun olmayacaktır. Alanda yakalanan diğer balık türlerinin biyolojilerine bakıldığında Nisan ve Temmuz ayları arasında yumurta bıraktıkları bilinmektedir. Bu süre içerisinde sucul sisteme verilecek maddeler balıkların yumurtlama faaliyetlerini olumsuz etkileyecektir.” şeklinde ifade edilmiştir.

Bununla birlikte proje kapsamında bırakılması gerekli can suyu miktarı için:

“Sucul ekosistemdeki değişikliklerin izlenmesi çalışmalarında balıklar indikatör olarak kullanılmaktadır. Proje bölgesini oluşturan Ballı Deresi balıklar ile ilgili olarak yapılan ekolojik değerlendirmelerde, türlerin belli bir stok oluşturması ve üreyebilmesi için gerekli koşullar dikkate alındığında, uzun yıllar aylık ortalamaların %11.8’i bölgedeki sucul yaşamın sürdürülebilmesi için yeterli olacaktır. Minimum değerler göz önüne alındığında, balıkların bu ortamda mevcudiyetlerini sürdürebilmesi için ortalama derinliğin 15-20 cm, akıntı hızının da 0.25-30 m/sn2lik bir akım sistemi oluşturması önemlidir ve bu koşulların önerilen minimum akım değerleri ile sağlanabileceği hesaplanmıştır en düşük akımın ortalamasının gerçekleştiği Ocak ayındaki aylık ortalamanın %11.8’ine karşılık gelen 0.0714 m3/sn su miktarında dahi su derinliği 15 cm olmaktadır.

Proje bölgesinde bulunan Salmo labrax (dere ırkı) türü bölgede doğal olarak

bulunmaktadır. Tabak ve ark (2001) tarafından Doğu Karadeniz Bölgesi’ndeki Salmo


NİHAİ ÇED RAPORU

126

labrax populasyonları ile ilgili biyoekoloji çalışmasında, bu türün dere ırkı populasyonlarının ortalama boylarının 15.04 cm olduğu ve ventral mesafenin de ortalama 7.28 cm olduğu bildirilmiştir. Ayrıca dere ekotipi alabalık populasyonlarının %50’si 11-14 cm arasındaki bireylerden oluşmaktadır. Buradan proje bölgesindeki dere ekotipi alabalık populasyonlarının diğer deniz ekotipi (ortalama boy: 32.22 cm, ortalama ventral mesafe 13.01 cm) populasyonlarına göre daha küçük boyutlarda olduğu anlaşılmaktadır. Bu durumda dere ekotipi balık türlerinin gelişimlerini sürdürebilmeleri için gerekli minimum derinliğin 15 cm olması gerekmektedir. Nitekim proje alanında bırakılması gereken %11.8’lik can suyu ile oluşacak derinlik birçok ayda 20 cm ve üzerinde olmaktadır. Bu açıdan, boyutları diğer ekotiplere göre daha küçük olan dere ekotipi alabalıkların yaşamlarını sürdürebilmeleri için gerekli minimum koşullar ve sucul ekosistemin sürdürülebilirliği sağlanmış olacaktır.

Bölgedeki balık türlerinin yaşayabileceği minimum akım ve derinlikler şu şekildedir:

Balık Türü Yaşayabildiği minimum derinlik (m)

Yaşayabildiği minimum akıntı (m/sn)

Barbus tauricus 0.15 0.20 Squalius cephalus 0.15 0.20 Alburnus chalcoides 0.15 0.20 Onchorynchus mykiss 0.15-0.20 0.25-30 Salmo labrax 0.15-0.20 0.25-30

Bırakılacak can suyuna ilaveten regülatör ile santral arasında kalan kesimde birçok

yan kol Ballı Deresi’ne karışmakta olup can suyuna önemli katkı sağlayacaktır. Üstelik dere yatağı proje bölgesinde çok dar olup, eğim fazla ve akıntı hızı da yüksektir. Regülatör ve santral arasında kalacak kesimde, bırakılacak çevresel akış miktarı belli bir derinlik oluşturarak akacaktır. Buna göre, önerilen can suyu miktarının bırakılması durumunda belli bir yükselti oluşturarak dere akmaya devam edecek ve özellikle balık türlerinin bölgedeki mevcudiyetlerini sürdürebileceği bir akım sağlanacaktır. Bu derinlik, balıkların stok oluşturarak üreme ve beslenmeleri için kabul edilebilir sınırlar içerisinde kalmaktadır.

Proje bölgesindeki alabalıklar ile ilgili değerlendirmeler ve Tabak ve ark (2002)’nın

çalışmasına ilişkin veriler de bu rapor kapsamında sunulmuştur. Çalışma alanında yalnızca dere tipi alabalıklar mevcut olup deniz ekotipi bulunmamaktadır. Orta Regülatörü üzerinde yapılacak olan balık geçitleri ile ilgili proje incelendiğinde bölgedeki alabalıkların bu geçitleri rahatlıkla kullanabilecekleri nitelik ve özelliklere sahip olduğu bu raporun ilgili başlığı altında değerlendirilmiştir.

Yukarıda verilen ekolojik, hidrojeolojik ve hidrobiyolojik verilerin ışığı altında Orta

Regülatörü’nden bırakılması gereken minimum su miktarı konusunda birbirine yakın değerler önerilmiştir. Bu faaliyetten etkilenecek en önemli canlı grubu balıklar olacaktır. Bölgenin diğer sucul türlerinin değişiminden etkilenecek olan ilk canlılar balıklar olacağından indikatör tür olarak izlenmeleri gerekmektedir. Bu açıdan bölge balıkları içinde en hassas tür olan Salmo labrax (dere ırkı)’ın minimum yaşam koşulları (15 cm derinlik 0.25 m/sn akım hızı) değerlendirilerek önerilerde bulunulmuştur. Hidrojeolojik çalışmalarda çok farklı metodlar uygulanmış ve bunlar içerisinde Islak Çevre Metodu sucul yaşam canlılarının gelişimi açısından yeterli koşulları sağlayacağı düşünüldüğünden can suyu miktarının hesaplanmasında bu yöntemin kullanılması uygun bulunmuştur. Diğer


NİHAİ ÇED RAPORU

127

metodlardan bazılarında ise yüksek miktarda can suyu önermiş olmasına karşın projenin uygulanabilirliği ve sürdürülebilir gelişme ilkeleri ile örtüşmemektedir. Islak Çevre Metodu’nda elde edilen ve önerilen can suyu miktarı (uzun yıllar aylık ortalamaların %11.8’ine karşılık gelen değerler) ile minimum su derinliği ve akım hızı indikatör tür olan Salmo labrax türünün üreyebilmesi ve belli bir populasyon oluşturabilmesi için gerekli koşulları sağlayabilecek olmasından dolayı önerilmektedir.

Rapor kapsamında fauna (yıllık ortalamanın %11’i) ve flora (yıllık ortalamanın

%10’u) çalışmaları sonucunda su miktarının, karasal canlılar, su içi bitkileri ve higrofil vejetasyon açısından yeterli olduğu önerilmektedir. Hidrojeolojik değerlendirmeler, hidrobiyolog tarafından verilen ve balıkların yaşamlarını sürdürebilmesi için gerekli minimum derinlik ve akım hızı temel alınarak hesaplanıştır.

Yukarıda yapılan tüm değerlendirmelerin ışığı altında ekosistem değerlendirme ekibi

olarak karasal ve sucul ekosistem için gerekli minimum koşulları sağlayacak hidrojeolojik hesaplamalar temel alınmış ve uzun yıllar aylık ortalamaların %11.8’lik dilimine karşılık gelen ve aşağıdaki tabloda verilen değerlerin Orta Regülatörü’nden sonra dere yatağına bırakılması önerilmektedir.”

Ay Aylık Ortalama Aylık Ortalamaların

Değeri (%) Bırakılması

Önerilen Can Suyu Miktarları (m3/sn)

Ekim 1.443 11.8 0.170 Kasım 1.196 11.8 0.141 Aralık 0.777 11.8 0.091 Ocak 0.605 11.8 0.071 Şubat 0.667 11.8 0.078 Mart 1.055 11.8 0.124 Nisan 2.156 11.8 0.254 Mayıs 2.923 11.8 0.345 Haziran 2.370 11.8 0.279 Temmuz 1.445 11.8 0.170 Ağustos 1.025 11.8 0.121 Eylül 1.332 11.8 0.157

İfadesi yer almaktadır (Bkz. Ek-12 Ekolojik Değerlendirme Raporu, sayfa 101-103).

Bununla birlikte T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü; 13.09.2011 tarih ve 10299 sayılı yazısında Orta Regülatörü’nden doğal hayatın devamlılığının sağlanabilmesi için mansaba bırakılması gereken çevresel akış miktarını Nisan, Mayıs ve Haziran döneminde en az 0.280 m3/sn ve Temmuz-Mart döneminde (9 ay) en az 0.170 m3/sn olarak uygun mütalaa etmiştir.


NİHAİ ÇED RAPORU

128


Hidroelektrik Santrali Projesi Ekolojik Değerlendirme Raporu”nda su tutulması ile ilgili olarak regülatör arkasında şekillenecek rezervuarın, klasik baraj göllerine göre sınırlı büyüklükte bir açık su yüzeyi meydana getirecek olması, zaten nemli koşulların hüküm sürdüğü coğrafyada lokal iklimsel koşullar üzerinde bir farklılığa sebep olmayacak olması nedeniyle olumsuz yönde bir etkisinin olmayacağı belirtilmiştir.

Söz konusu proje sahası içerisinde 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu’nun 2.

maddesinde tanımlanan ve bu kanunun 3. maddesi uyarınca belirlenen “Milli Parklar”, “Tabiat Parkları”, “Tabiat Anıtları” ve “Tabiat Koruma Alanları” bulunmamakla birlikte en yakın korunan alan, proje sahasının yaklaşık olarak (kuş uçuşu mesafe ile) 12.5 km güneydoğusunda yer alan “Hatila Vadisi Milli Parkı”dır. Aşağıdaki şekilde proje sahası ve korunan alanların uydu fotoğrafı üzerinde gösterimi verilmiştir:

Söz konusu alanın proje sahasından uzaklığı ve aradaki topografik engeller dikkate alındığında olumsuz yönde etkilenmesi düşünülmemektedir.

Orta Regülatörü ve HES suya dayalı enerji işletmesi olması sebebiyle enerji

üretimi kömür ve fueloil ile çalışan termik santrallere nazaran çok daha çevreci bir santraldir. Projenin gerçekleştirilmesi su kaynakları için kirlilik tehdidi oluşturmayacaktır. İşletme aşamasında Dereden alınan sular aynı miktarda ve kalitede su kaynağına tekrar verilecektir. Bu sebeple su kaynağında projeden kaynaklı olumsuz bir etki söz konusu değildir.

V.2.3. Su tutulması ile oluşabilecek iklim değişikliği ve bu değişiklik sonucu bitki örtüsü, fauna, habitat ve biyotoplar üzerine olabilecek etkiler,

V.2.4. Ulusal ve uluslararası mevzuatla korunması gereken alanlar üzerine etkiler,

V.2.5. Suyun temin edileceği kaynağın kullanılması sonucu mansapta olabilecek değişimler (erozyon, nehir hidrolojisi, sucul hayat, sediment gelişi vb.),

HES

Regülatör

Hatila Vadisi M.P.


NİHAİ ÇED RAPORU

129

Orta HES Projesi nehir tipi HES projesi olup ölü hacim hesabı yapılmamıştır. Su alma ağzı yakınlarında biriken partiküller çakıl geçidi vasıtası ile temizlenecektir.

Rezervuarda tutulacak suyun bölgede iklim ve meteorolojik açıdan herhangi fark

yaratacak bir değişim meydana getirmesi mümkün görülmemektedir. Orta Regülatörü ve HES’in rezervuarındaki su hacmi göz önüne alındığında küçük bir regülatör yapısından oluşmaktadır. Bir bölgedeki iklim ve meteorolojik değişimlere sebep olacak yapıların öncelikle baraj olduğu ve bu barajların çok büyük bir göl hacmine sahip olmaları gerektiği bilinmektedir.

Projenin taşkın koruma faydası bulunmayıp taşkın hidrolojisine herhangi bir etki

söz konusu değildir. Ancak yağışlı dönemlerde yörenin kaba ve dik topografyaya sahip olduğu bölgelerinde toprak kayma ve heyelan riski olabileceğinden dolayı ulaşım sağlanamaz hale gelebilir. Ulaşım güzergâhının geçtiği bölgelerde bu olumsuz durumu engellemek amacıyla heyelan riski taşıyan bölgelerde gabiyon, taş duvar veya istinat duvarı örülmesine veya benzer istinat yapılarına yönelik kati projeler gerçekleştirilecektir.

Proje kapsamında yapılacak balık geçidi ve ekolojik yaşamın devamlılığının sağlanması amacıyla bırakılacak olan can suyu sayesinde sucul yaşam üzerinde olumsuz bir etki beklenmemektedir. Proje kapsamında Ekosistem Değerlendirme Raporu hazırlanmış, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’ ne sunulmuştur. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından onaylanan Hes Projeleri Ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu’na göre (Bkz.Ek-12); Nisan, Mayıs, Haziran dönemi için en az 0,280 m3/s ve Temmuz-Mart dönemi için (9 ay) en az 0,170 m3/s çevresel ekosistem suyunun bırakılması uygun görülmüştür.

DSİ tarafından belirlenecek su hakkı miktarı can suyu miktarından ayrı tutulacaktır. DSİ tarafından belirlenecek miktar, su hakkı olarak uygulanarak, dereye bu miktarda su akışı sağlanacaktır.

Söz konusu proje için hazırlanan Su Kullanım Hakları Raporu DSİ 26. Bölge Müdürlüğü’nce onaylanmıştır. Su Kullanım Hakları Raporunda proje kapsamında mansaba bırakılması gereken su bulunmamaktadır. (Bkz. Ek-13)

Mahallinde yapılan inceleme sonucu bölgede Artvin İl özel İdaresi ve çiftçiler tarafından inşa edilmiş sulama tesislerinin olmadığı tespit edilmiş olup, ileride yapılacak sulama tesisi olması halinde ihtiyaç olunan sulama suyu mansaba bırakılcak suya ilave edilecektir.

Ayrıca Artvin İl Özel İdaresi 26.08.2010 t arih ve 5730 sayılı görüşünde; ‘’Ballı Dere’ yi besleyen kaynakların bölgedeki yerleşim yerlerinin içme ve kullanma suyu ihtiyacını karşıladığı tespit edilmiş olup, hali hazırda talep edilen su mansap kısmında 0,40 lt/sn olacaktır, ancak; gelecek yıllarda iklimsel ve mevsimsel değişime bağlı olarak yerleşim yerlerinin içme suyu ve kullanma suyu ihtiyacının artışı, insan, küçükbaş ve büyükbaş hayvan nüfusu artışlarına paralel olarak talep edilen su mansap kısmında 1,78 lt/sn olacaktır.’’ şeklinde belirtilmiştir. Buna göre, proje kapsamında 1,78 lt/sn’ lik miktar mansaba bırakılacak suya eklenecektir.


NİHAİ ÇED RAPORU

130

Proje kapsamında hazırlanıp, onaylanan Su Kullanım Hakları Raporuna göre (içme kullanma suyu ve tarım arazileri su ihtiyacı) ve Ekosistem Değerlendirme Raporunda belirlenen, doğal hayatın devamı için regülatörden sonra dere yatağına bırakılması gereken ekolojik su (can suyu) miktarı (l/s) aşağıdaki tablolarda gösterilmiştir.

Aylar

Su Hakları Raporu(l/s)

Ekolojik Su İhtiyacı-Can

Suyu(l/s)

Artvin İl Özel

İdaresi Görüşü(l/s)

Orta Regülatöründen Bırakılması Gereken

Toplam Değer(l/s)

Ocak - 170 1,78 171,78 Şubat - 170 1,78 171,78 Mart - 170 1,78 171,78

Nisan - 280 1,78 281,78 Mayıs - 280 1,78 281,78

Haziran - 280 1,78 281,78 Temmuz - 170 1,78 171,78 Ağustos - 170 1,78 171,78

Eylül - 170 1,78 171,78 Ekim - 170 1,78 171,78

Kasım - 170 1,78 171,78 Aralık - 170 1,78 171,78

Orta HES Projesi kapsamında regülatör ve santral binaları arasında kalan alanlarda içme-kullanma suyu, sulama suyu veya diğer amaçlarla çekim olması durumunda faaliyet süresince çekilen su kalitesinde değişiklik yaratılmayacak ve buna göre faaliyet gerçekleştirilecektir.

AYLAR

Orta Regülatöründen

Bırakılması Gereken

Toplam Su Miktarları(l/s)

Orta Regülatörü Aylık

Ortalamaların Değeri(l/s)

Orta Regülatöründen

Bırakılması Gereken

Toplam Su Miktarının Aylık

Ortalama Akımlara Oranı(%)

Enerji Üretiminde Kullanılacak Su

Miktarı(l/s) Türbin sayısı

Ekim 171,78 1.440 11,9 1268.22 tek türbin Kasım 171,78 1.200 14,3 1028.22 tek türbin Aralık 171,78 780 22,0 608.22 tek türbin Ocak 281,78 610 46,2 328.22 tek türbin Şubat 281,78 670 42,05 388.22 tek türbin Mart 281,78 1.060 26,6 778.22 tek türbin Nisan 171,78 2.160 7,95 1988.22 iki türbin Mayıs 171,78 2.920 5,88 2748.22 iki türbin Haziran 171,78 2.350 7,30 2178.22 iki türbin Temmuz 171,78 1.450 11,8 1278.22 tek türbin Ağustos 171,78 1.030 16,67 858.22 tek türbin Eylül 171,78 1.330 12,9 1158.22 tek türbin

Proje kapsamında memba ve mansabta olmak üzere dere yatağına sürekli verilecek ekolojik suyun kontrol edilebilmesi için 2 adet AGİ kurulacaktır. Kurulması gereken ölçüm (debi metre) istasyonu yerleri D.S.İ. 26. Bölge Müdürlüğü ile birlikte arazide tespit edilecektir ve DSİ 26. Bölge Müdürlüğü’ nden onay alınacaktır. Tesisin işletme süresince dere yatağına bırakılacak can suyu miktarı debimetre ile sürekli ölçülecektir. Debimetre ölçüm kayıtları 5 yıl süre ile Artvin İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü tarafından yapılacak kontrollerde ibraz edilecek şekilde muhafaza edilecektir. Ölçüm raporları aylık (“altı ayda bir kez”) İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’ne verilecektir.


NİHAİ ÇED RAPORU

131

V.2.6. Kaynağa ait varsa diğer kullanım şekilleri ve etkileri,

Projenin ana su kaynağı olan Ballı Dereden içme ve kullanma suyu temin

edilmemekte olup, söz konusu Ballı Dere herhangi bir içme suyu kaynağını beslememektedir. (Bkz. Ek-21 DSİ 26. Bölge Müdürlüğü görüşü)

Orta Regülatörü ve HES Projesi için hazırlanan Su Kullanım Hakları Raporu, DSİ 26. Bölge Müdürlüğü’ne sunulmuş ve onayı alınmıştır (Bkz.Ek-13) . Su kullanım hakları raporunda proje kapsamında mansaba bırakılması gereken su bulunmamaktadır. Ayrıca Artvin İl Özel İdaresinin 26.08.2010 tarih ve 5730 sayılı görüşüne (Bkz.Ek-17) göre talebi üzerine 1,78 lt/sn bırakılması gerektiği bildirilmiştir.

Su Kullanım Hakları Raporu göre, proje sahasında mevcut durumda değirmen ve içme ,kullanma suyu durumu ve mevcut durumda balık üretim tesisi tespit edilmemiştir.

Ayrıca DSİ Genel Müdürlüğü Etüt Plan Dair. Bşk.‘ nın 31.08.2009 tarih ve 8500 sayılı yazısında (Bkz. Ek-18) belirtildiği üzere projenin membasında 4628 sayılı kanun ve ilgili yönetmelik kapsamında Ballı Dere’ nin membada Nogadit Dere ismini aldığı bölümde 2150-1655 m kotları arasında Narin HES projesi bulunmaktadır. Orta Regülatörü ve HES projesi inşaat ve işletme aşamasında söz konusu proje göz önünde bulundurulacaktır. V.2.7. Yeraltı ve yüzeysel su kaynaklarına olabilecek etkiler,

Proje ile Ballı Deresinin su potansiyeli değerlendirilerek; 1650 m kret kotu ile 1000 m

kuyruksuyu kotu arasındaki 650 m’lik brüt düşüden faydalanılarak enerji üretilmesi planlanmıştır.

Söz konusu proje enerji amaçlı olduğundan hidroelektrik santralde enerji üretiminde kullanılan suların kalitesinin proje nedeni ile olumsuz yönde etkilenmesi söz konusu değildir. Mevcut durumdaki su kalitesinde de enerji üretimi açısından bir sorun bulunmamaktadır.

Projenin konusu elektrik üretimi olup, yeraltı sularına bir etkisi söz konusu değildir. Türbinlenen sular fiziksel ve kimyasal değişime uğramadan aynı miktar ve kalitesinde Ballı Dere yatağına geri bırakılacaktır. Bu nedenle mevcut yüzey suyuna da bir etkisi söz konusu değildir. Proje alanı içinde, sınırından veya yakınlarından geçmekte olan yüzeysel su kaynakları üzerinde yol geçişi sağlanması durumunda uygun kesitte sanat yapısı yapılarak geçiş sağlanacak ve bu konuda DSİ 26. Bölge Müdürlüğü’ nde izin alınacaktır.

Proje kapsamında sadece çalışan personelden kaynaklı evsel nitelikli atıksular

oluşacak olup, oluşacak evsel nitelikli atık sular inşa edilecek sızdırmasız fosseptik çukurunda toplanacaktır. Fosseptikte toplanan atıksu, Arhavi Belediyesi ile yapılacak protokol mutabakatında ücrete mukabil vidanjör tarafından doldukça çektirilecektir ve bertaraf edilecektir. Bu sebeple oluşan evsel nitelikli atıksuların yüzeysel su kaynaklarına olumsuz bir etkisinin olacağı düşünülmemektedir.

Ayrıca DSİ Genel Müdürlüğü bilgisi ve izinleri dışında dere yatağında uygun akış

koşulları sağlanacak, dere yatağına herhangi bir müdahalede bulunulmayacak, dere yatağına kesinlikle malzeme dökülmeyecek yatak kesiti daraltılmayacak ve doğal hayatın devamlılığı için gerekli su bırakılacak ve kontrolleri yapılacaktır.


NİHAİ ÇED RAPORU

132

V.2.8. Regülatör-regülatör ömrünün uzatılması için alınması gereken önlemler ( peyzaj çalışmaları ve bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri, erozyon, sediment taşınması vb.),

Söz konusu proje kapsamında, inşaat ve işletme süreçlerinde yapılacak olan

peyzaj çalışmaları, saha düzenlemeleri (ağaçlandırmalar ve/veya yeşil alan düzenlemeleri vb.) gibi çalışmalar Ek-22’de verilen “Ekolojik Peyzaj Değerlendirme Raporu”nda detaylı olarak anlatılmıştır.

Faaliyetin işletme aşamasında regülatör ömrünün uzatılması için çevreye uygun

peyzaj öğeleri yaratmak amacıyla bölgenin floristik yapısına uygun bitkiler dikilecek olup, bazı bölümler çimlendirilecektir. Ağaçlandırma çalışmalarında orman sayılan yerler içerisinde yapılacak faaliyetler için Kayadibi Orman İşletme Şefliği ile koordineli çalışılacaktır. V.2.9. Projenin işletilmesi sırasında çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer sosyal/teknik altyapı ihtiyaçlarının nerelerde, nasıl temin edileceği,

Tesisin faaliyeti sırasında çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun

konut ve diğer teknik/sosyal alt yapı ihtiyaçları Arhavi İlçesi’nden karşılanacaktır. V.2.10. İdari ve sosyal ünitelerde içme ve kullanma amaçlı suların kullanımı sonrasında oluşacak atık suların arıtılması için uygulanacak arıtma tesisi karakteristiği prosesinin detaylandırılması ve arıtılan atık suların hangi alıcı ortamlara, ne miktarlarda, nasıl verileceği,

Projenin işletme aşamasında farklı mesleki branşlardan olmak üzere toplam 10

personel çalışacak olup, 10 kişiden kaynaklanacak evsel nitelikli atıksu oluşumu söz konusudur. Kişi başına gerekli su miktarı 150 lt/gün (Topacık, Eroğlu, 1998) alındığında;

İŞLETME AŞAMASI


Kullanılacak su miktarı = 150 lt/kişi-gün = 0,15 m3/kişi-gün

Toplam su ihtiyacı = 0,15 m3/kişi-gün x 10 kişi = 1,5 m3/gün

Söz konusu projede işletme aşamasında çalışacak olan personelin kullanımı

sonucunda evsel nitelikli atıksu oluşacaktır. İşletme aşamasında personelin kullandığı suyun tamamının atık su olarak döneceği kabul edilmesi halinde açığa çıkacak evsel nitelikli atık su miktarı toplam 1,5 m3/gün olacaktır.

İşletme aşamasında oluşacak olan atıksular; inşaat aşamasında inşa edilecek

sızdırmasız fosseptik çukurunda toplanacak ve Arhavi Belediye’ ne ait vidanjör ile ücreti mukabil Arhavi Belediyesi’ne çektirilerek bertaraf edilecektir. Belediye ile yapılan protokol; 13.02.2008 Tarih ve 26786 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 32.maddesi gereği (Evsel Nitelikli Atık sularını sızdırmaz nitelikteki fosseptikte toplayan ve vidanjör vasıtası ile atıksu altyapı tesislerine veren atıksu kaynakları, Atıksu Yönetimleriyle


NİHAİ ÇED RAPORU

133

yaptıkları protokolü ve vidanjörle atıksu bertaraftı sonucunda aldıkları belgeleri beş yıl süreyle saklamak ve denetimler sırasında görevlilere beyan etmek zorundadırlar.) faaliyet sahibi tarafından atıksu bertarafı sonucu alınan belgeler 5 yıl süre ile saklanacak ve denetimler sırasında görevlilere beyan edilecektir. Fosseptikle ilgili Arhavi Belediyesi’nden alınan izin yazısı ekte verilmektedir. (Bkz Ek-14)

Tipik bir arıtılmamış evsel nitelikli atıksu içerisinde bulunan kirleticiler ve ortalama

konsantrasyonları tabloda verilmiştir. PARAMETRE KONSANTRASYON

pH 6-9

AKM 200 (mg/lt)

BOİ5 200(mg/lt)

KOİ 500(mg/lt)

Toplam Azot 40(mg/lt)

Toplam Fosfor 10(mg/lt)

Kaynak: Benefield, L. And Randall, C., 1980 Projenin işletme aşamasında 10 kişilik personelden kaynaklı oluşacak evsel

nitelikli atık su içerisindeki kirletici yükleri;

Tablo 92 Evsel Nitelikli Atık Su İçerisindeki Kirletici Yükleri

AKM 0,30 kg/gün (1,5 m3/gün x 200 mg/lt /1000)

BOİ5 0,30kg/gün (1,5 m3/gün x 200 mg/lt /1000)

KOİ 0,75kg/gün (1,5 m3/gün x 500 mg/lt /1000)

Toplam Azot 0,06 kg/gün (1,5 m3/gün x 40 mg/lt /1000)

Toplam Fosfor 0,015 kg/gün (1,5 m3/gün x 10 mg/lt /1000)

Orta Regülatörü ve HES projesi kapsamında 31.12.2004 tarih ve 25687 (Değişiklik

R.G.-25.03.2012-28244) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. V.2.11. Konut, sosyal ve idari tesislerden oluşacak katı atık miktar ve özellikleri, depolama/yığma, bertarafı işlemleri, bu atıkların nerelere ve nasıl taşınacakları veya hangi amaçlar için ve ne şekilde değerlendirileceği,

Planlanan faaliyetin işletme aşamasında görev alacak 10 personelden

kaynaklanacak evsel nitelikli katı atık miktarı, günlük kişi başı üretilen evsel nitelikli katı atık miktarı 1.14 kg değeri kullanılarak (www.tüik.gov.tr-belediye katı atık istatistikleri, 2010) şu şekilde hesaplanmaktadır:

İşletme aşamasında; Çalışacak Kişi Sayısı : 10 kişi Kullanılacak Katı Atık Miktarı : 1.14 kg/gün Oluşacak Katı Atık Miktarı : 1.14 kg/gün x 10 kişi= 11,4 kg/gün Proje kapsamında; işletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli katı atık miktarı

11,4 kg/gün’ dür. Evsel nitelikli katı atıklar, 14.03.1991 Tarih ve 20814 Sayılı Resmi

http://www.tüik.gov.tr-belediye/


NİHAİ ÇED RAPORU

134

Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’nin 8. Maddesi’ne uygun olarak, çevreye zarar vermeden bertarafını ve değerlendirilmesini kolaylaştırmak, çevre kirliliğini önlemek ve ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak biriktirilecek, bunlarla ilgili tedbirler alınacaktır. Aynı Yönetmeliğin katı atıkların toplanması ve taşınması ile ilgili 4. bölümde yer alan 18. Maddesinde belirtilen esaslara uyularak katı atıkların çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmeyecek, ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek toplanacaktır. Aynı Yönetmeliğin 20. Maddesine uygun olarak, görünüş, koku, toz, sızdırma ve benzeri faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı araçlarla Arhavi Belediyesi’nin katı atık sahasına verilecektir. (Bkz.Ek-14).

V.2.12. Proje ünitelerinin işletilmesi sırasında oluşacak gürültünün kaynakları ve kontrolü için alınacak önlemler,

Proje kapsamında işletme aşamasında türbinler, jeneratörlerin çalışmasından

kaynaklı gürültü oluşacaktır. Ancak söz konusu ekipmanlar HES binası içerisinde kapalı ortamda ve bina ses yalıtımlı olduğundan çevresel gürültü oluşmayacaktır. Santral yapısında gürültü ve vibrasyon konusunda en yüksek seviyede önlem alınacaktır.

Bahse konu faaliyet için 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete’de

yayımlanarak yürürlüğe giren “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği” Madde-8 c bendi doğrultusunda; işyeri açma ve çalışma ruhsatı safhasında, ve/veya yapılacak denetimlerde yetkili idarenin talebi doğrultusunda Çevresel Gürültü Seviyesi Değerlendirme Raporu hazırlanacaktır. Ayrıca; 10 Ağustos 2005 tarih ve 25902 sayılı R.G’de yayımlanarak yürürlüğe giren İşyeri Açma ve Çalışma Ruhatlarına İlişkin Yönetmeliğin ilgili maddesi gereğince Santral Binası İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı alınacaktır.

V.2.13. Diğer özellikler.

Bu bölüm başlığı altında incelenecek başkaca bir husus bulunmamaktadır.


NİHAİ ÇED RAPORU

135

V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri V.3.1. Proje İle gerçekleşmesi beklenen gelir artışları; yaratılacak istihdam imkanları, nüfus hareketleri, göçler, eğitim, sağlık, kültür, diğer sosyal ve teknik altyapı hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumlarında değişiklikler vb.,

Proje konusu faaliyetin inşaat aşamasında iletim tünel güzergahı, regülatör ve HES

santral yerine ulaşım için yeni ulaşım yolları yapılacaktır. Sahada iyileştirilen yollar; yörede yaşayan halkın ulaşım ihtiyaçlarını karşılayacak ve yörenin altyapısını iyileştirecektir.

Ayrıca; projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında yaklaşık 48 kişi, işletme

aşamasında ise yaklaşık 10 kişinin istihdam edilmesi planlanmakta olup, personel ihtiyacı öncelikli olarak proje alanı yakın çevresinde bulunan yerleşim yerlerinden sağlanacaktır. Sahada çalışacak işçilerin günlük ihtiyaçları proje alanı yakın çevresinde yer alan yerleşim yerlerinden tedarik edileceğinden, faaliyet ile yöre halkı için ek bir gelir kaynağı sağlanacaktır.

Proje Türkiye’nin enerji açığını karşılamak için gerçekleştirilecek olan önemli bir

projedir. Hidroelektrik santraller de enerji üretimi konusunda en temiz sistemlerdir. İşletme aşamasında çevreye hiçbir zarar vermemektedir. İnşaat aşamasında verilen zararlar da geçici olup, gerekli önlemler alınacak, projenin tamamlanması ile de sona erecektir. Proje, yörenin ekonomik ve sosyal yapısına da canlılık getirecektir. Sonuç olarak proje faydalı bir proje olup fiziksel, biyolojik ve sosyal çevreye olumsuz yönde bir etkisi olmayacaktır.

Proje ile; ekonomik ve sosyal hayat olumlu yönde etkilenecektir. Ulusal olarak

enerji üretimi faydası sağlanacak ve regülatörün yapımı yöre halkına iş imkanı yaratacaktır. V.3.2. Çevresel fayda-maliyet analizi.

Proje alanının mevcut kullanım durumu göz önüne alındığında önerilen proje ile

enerji üretimi faydası sağlanacak, regülatörün yapımı ile yöre halkına iş imkanı yaratılacaktır. Projenin gerçekleşmesi ile birlikte yöre ve ülke ekonomisine katkı sağlanacaktır.

Planlanan faaliyet ile inşaat aşamasında yaklaşık48 kişi, işletme aşamasında

yaklaşık 10 kişiye istihdam sağlanacak olup, proje kapsamında gerekli olan personelin çoğunluğu Artvin İli, Arhavi İlçesi civar köylerindeki halktan sağlanacaktır. Bunun sonucu olarak da yöre halkına iş imkanı yaratılacak, civar yörelerdeki ticari yaşam hareketlenecek ve alışverişlerden dolayı gelir artışı söz konusu olacaktır.

Yapılması planlanan faaliyetin herhangi bir emisyonu ve kimyasal atığı olan bir tesis

olmadığı için çevreye olumsuz bir etkisi olmayacaktır. Regülatörde istihdam edilenlerin kaldıkları yerde de sadece evsel nitelikli sıvı ve katı atıklar oluşacaktır. Ancak alınacak önlemler ile (katı atıkların proje sahibi firma tarafından katı atık sahasına gönderilmesi) oluşacak zararlı etkiler en alt düzeye indirilecektir.


NİHAİ ÇED RAPORU

136

Bölüm VI: İşletme Proje Kapandıktan Sonra Olabilecek Ve Süren Etkiler Ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Önlemler

VI.1. Arazi ıslahı,

Enerji ve sulama gibi amaçlara hizmet eden hidroelektrik santralleri çok uzun süreli

yatırımlar olarak planlanmakta ve inşa edilmektedir. Proje için ekonomik ömür öngörülmekle birlikte, gövdenin eskimesine ve ölü hacmin dolmasına bağlı olarak bu tür projeler bu süreden daha uzun bir dönemde işletilebilmektedir.

Regülatör ve santral çevresinde aslına ve topoğrafyaya uygun arazi ıslah

çalışmaları yapılarak bu alanların floristik yapısını kazanma süreci hızlandırılmış olacaktır. Projenin ekonomik ömrünü tamamlaması sonrasında; HES’de bulunan ömrünü

tamamlamış E/M hidromekanik donanımın bakanlık tarafından lisans verilmiş yetkili bir firmaya verilmek suretiyle değerlendirilmesi öngörülmektedir. Bundan sonraki süreçte ise; HES binasının bölgede orman yangını gözlem yeri, flora fauna araştırmalarında (vejetasyon dönemi çalışmaları vb.) ve/veya kamu kurum kuruluş çalışmalarında (orman işletmeleri vb) istasyon, konaklama vb amaçlar doğrultusunda kullanılabileceği öngörülmektedir. VI.2. Proje alanında yapılacak arazi ıslahı ve reklamasyon çalışmaları,

İnşaat çalışmalarının tamamlanmasının ardından sahanın topografik yapısına

uygun tefsiye çalışmaları yapılarak araziye belirli bir eğim verilecektir. Burada amaçlanan bölgede erozyon, çığ gibi doğal afetlerin olması halinde muhtemel etkiyi minimuma indirerek gerek mühendislik yapılarını gerekse çevreyi hedeflenmektedir.

Santral binasının olduğu yerlere ve idari bina çevresine doğal yapıya uygun bitkiler

dikilecek, bazı bölümler çimlendirilecektir. Yükleme odası, cebri boru, santral binası ve kuyruk suyu inşaat çalışmalarının tamamlanmasının ardından arazide topografyaya uygun tesviye çalışmaları yapılacaktır. Olası bir erozyon, çığ gibi doğal afet sonucunda toprak kaymasını engelleyecek şekilde eğim verilecektir.

Proje kapsamında ihtiyaç duyulacak malzeme yıkanmış ve elenmiş olarak serbest

piyasadan ve/veya mevcut ruhsatlı ve izinli malzeme ocaklarından saha girişinde hazır olarak teslim alınmak suretiyle tedarik edilecektir. Bu sebeple malzeme ocakları ile ilgili herhangi bir arazi ıslahı ve reklamasyon çalışması yapılmayacaktır. VI.3. Mevcut su kaynaklarına etkiler,

Proje kapsamında işletme faaliyete kapandıktan sonra su kaynaklarına olumsuz

herhangi bir etki beklenmemektedir. İşletme faaliyetinin sona ermesi ile HES kapsamında enerji üretimi amaçlı olarak alınan su artık HES yapısına alınmayacağından dereden geçen tüm su kütlesi dere yatağında akışına devam edecektir.


NİHAİ ÇED RAPORU

137

Bölüm VII: Projenin Alternatifleri (Bu bölümde yer seçimi, teknoloji, alınacak önlemler, alternatiflerin karşılaştırılması ve tercih sıralaması belirtilecektir.)

İnşa edilmesi planlanan regülatör yeri topografik özellikleri ve jeolojik yapısı

sebebiyle dolu gövdeli tipinde düşünülmüştür. Regülatör sahası ve çevresinde yakın yerleşim yeri bulunmamaktadır.

Regülatör ve santral yeri; drenaj alanı ve depolama hacminin büyüklüğü, ekonomik

jeolojik ve topografik koşullar göz önüne alınarak en uygun yerde seçilmiştir. Kuyruk suyu kotu maksimum düşüyü elde edecek değerdedir. Kati proje aşamasında jeolojik durum göz önüne alınarak kesin bir karara varılacaktır.

Projenin gerçekleşmesi ile bölge içinde ekonomik hayatın canlanmasına ve

gelişmesine katkı sağlanacak ve yöre halkının gelirleri ile ve yaşam seviyelerinde bir yükselme meydana gelecektir. Üretilecek olan enerji ulusal enerjiye katkı sağlayacağından, ülke ekonomisinin enerji ihtiyacına katkıda bulunarak sanayinin gelişmesine ve ülkede ekonomik ve sosyal refahın yaygınlaşmasına katkıda bulunacaktır.

Türkiye’nin yıllık yağış ortalaması 643 mm, yıllık su potansiyeli 520 km3 ’tür. Bunun

ancak 186 km3’ü akış haline geçmektedir. Çeşitli nedenlerle akarsularımızın kullanılabilecek kısmı 80 km3/yıl’dır. Bugün bu potansiyelin çok az bir kısmı HES’lerde kullanılmakta geri kalan kısmı boşuna akıp gitmektedir. Bu sebeple Ballı Dere sularının enerji amaçlı kullanılması planlanmıştır.


NİHAİ ÇED RAPORU

138

Bölüm VIII: İzleme Programı

VIII.1. Faaliyetin inşaatı için önerilen izleme programı, faaliyetin işletmesi ve işletme sonrası için önerilen izleme programı ve acil müdahale planı,

Projenin gerçekleştirilmesi sırasında oluşacak çevresel etkiler ve bu etkilere karşı

uygulanması planlanan izleme programı oluşan etkilerin niteliğine göre aşağıda verilmiştir. Söz konusu projenin çalışmalarına başlamadan önce daha detaylı irdeleme ve

tespit yapılabilmesi amacıyla Çevre İzleme Programı oluşturulmalı ve izleme bu program doğrultusunda gerçekleştirilmelidir. Çevre İzleme Programı minimum aşağıdaki ana başlıklarla verilen hususları içermelidir.

Sıvı Atıkların İzlenmesi Planlanan faaliyetin inşaatı aşamasında su ve atıksu kullanımına bağlı olarak

dikkate alınması gereken hususlar arasında; su temini, personel kaynaklı evsel atıksuyun biriktirilmesi ve deşarjı, mevsimsel şartlara bağlı olarak oluşan yağmur suyu yönetimi buna ilişkin deşarjların yönetimi sayılabilir.

Faaliyet alanında personelden kaynaklanacak inşaat aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksular; inşa edilecek sızdırmasız fosseptik çukurunda toplanacaktır. Fosseptikte toplanan atıksu, faaliyet sahibi tarafından ücret karşılığında vidanjör tarafından doldukça çektirilecektir ve kanalizasyona bırakılacaktır. Bu işlem uygulanırken evsel nitelikli atıksuların 19/03/1971 tarih ve 13783 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik” hükümleri doğrultuısunda bertaraf edilip edilmediği izlenecektir.

Söz konusu projenin yerüstü su kaynağı olan Ballı Dere üzerinde yapılması

planlanan Orta Regülatörü ve HES Su analiz sonuçları Ek-8’ de verilmiştir.

İnşaat öncesi dönemde de Suyun, Orta Regülatörüne girmeden önce ve santral çıkışından bir defaya mahsus numune alınacak ve 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı (Değişiklik R.G.-25.03.2012-28244) Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Kirliliği ve Kontrol Yönetmeliği” Tablo 1 ( Radyoaktivite değerleri hariç ) değerleri esas alınarak su kalitesi ölçümü yapılacaktır.

Su Analizleri, inşaat aşamasında ve sonrasında da ( işletme tamamlandığında)

yapılarak izlenecek, izleme sonuçları ilgili kurumlara bildirilecek, akarsu kaynağına olabilecek bir sızıntı veya su kirliliği tespiti, su kalitesi kontrolünün ve Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ve İçme Suyu Elde Edilen veya Elde Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yönetmelik (ileride ihtiyaç duyulduğunda) ile uyumluluğun sağlanması ve sucul ekosisteme oluşturabileceği etkilerin belirlenebilmesi gibi konuların değerlendirilmesinde, 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu’nda yer alan Ek-5 “Alıcı Ortam Deşarj Standartları” konusunda ihtiyaç duyulabilecek sulama tarım ve yapılabilecek balık yetiştiriciliği faaliyetlerinde faydalı olacak, HES ve regülatör membası ile HES yapısının mansabı hakkında da fikir verecektir. HES ve regülatör için, su kullanım hakkı olarak alınan ve kullanılan akarsular, alınan miktar ve su kalitesinde türbinlendikten sonra aynı miktar ve kalitesinde herhangi bir fiziksel ya da kimyasal değişikliğe uğramadan dere yatağına geri iade edilecektir.


NİHAİ ÇED RAPORU

139

Katı Atıkların İzlenmesi İnşaat aşamasında oluşacak katı atıklar; inşaat artıkları ve personelden

kaynaklanacak evsel nitelikli katı atıklardır. Bu atıkların alanda düzenli olarak ve uygun koşullarda depolanıp depolanmadığı, yağışlarla kayma riski taşıyarak çevreye zarar verip vermeyeceği izlenecek olup, inşaat aşamasında oluşacak olan inşaat artıkları 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı “Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği” hükümleri doğrultusunda bertarafı izlenecektir.

Personelden kaynaklanacak evsel nitelikli katı atıkların değerlendirilebilir nitelikte

olanlarının ayrı toplanması, uygun nitelikte kapalı kaplar içerisinde biriktirilmesi ve katı atık depo alanına bırakılması izlenecektir. Katı atıkların alanda bırakılmaması, değerlendirilebilir nitelikte olanların ayrı toplanması ve değerlendirilemeyecek olanların katı atık depo alanına bırakılması izlenecektir.

Emisyonların İzlenmesi İnşaat aşamasında yapılacak çalışmalardan kaynaklanacak emisyonlar arasında

toz emisyonu ve egzoz emisyonları yer almaktadır. Faaliyetler esnasında oluşacak toz emisyonunun sınır değerleri aşmaması için

alınması gereken önlemlerin uygulanması ile sahada spreyleme yapılması işlemleri izlenecektir.

İnşaat sırasında kullanılacak araçların egzoz emisyon ölçümlerinin yaptırılması ve

bununla ilgili belgelerin alınması izlenecektir. Gürültünün İzlenmesi İnşaat aşamasında oluşacak en büyük etki, proje kapsamındaki makinelerin

çalışması neticesinde meydana gelecek olan gürültülerdir. Tesisin inşaat aşamasında, 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği şantiye alanı (Tablo 5: Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri) için verilen limitlerin üzerine çıkılmayacaktır. Aynı yönetmeliğe göre, konut bölgeleri içinde ve yakın çevresinde gerçekleştirilen şantiye faaliyetlerinin gündüz zaman dilimi (07:00-19:00) dışında akşam ve gece zaman dilimlerinde sürdürülmesi yasaklanmıştır. Dolayısıyla inşaat işleri ile ilgili çalışmalar gündüz saat dilimi (07:00 - 19:00) içinde yürütülecektir. İnşaat aşamasında kullanılacak araç ve ekipmanların aşırı gürültü yapmalarını engellemek amacıyla araç ve ekipmanların rutin kontrolleri ve bakımları yaptırılacaktır. İş makinelerinin aynı zamanda çalıştırılmamasına dikkat edilecektir. Ayrıca araçlardan kaynaklanacak gürültü seviyesini minimumda tutabilmek için araçlara hız sınırlaması getirilecektir. İnşaat aşamasında gerçekleştirilecek inşaat faaliyetleri her değiştiğinde ve/veya en az 6 ayda bir tesisin oluşturacağı gürültü seviyesi arka plan gürültü ölçümleri faaliyet sahibi tarafından yapılacak ve 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği”nde verilen değerlerle karşılaştırılacaktır. Elde edilen ölçüm sonuçları ve değerlendirmeler çerçevesinde ilgili yönetmelik hükümlerine göre hareket edilecektir.


NİHAİ ÇED RAPORU

140

Tehlikeli Atıkların İzlenmesi Hafriyat için kullanılan iş makinelerinin bakım ve onarımından kaynaklanabilecek

atık yağ, gres yağı, kontamine yağlar ve yakıtlarının insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini 14 Mart 2005 tarih ve 25755 sayılı “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” ve atık yağlarla ilgili olarak ise 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uygun olarak en aza düşürülecek şekilde atık yönetimi sağlanacaktır. Proje çalışmalarında kullanılacak iş makinelerinin yakıt ikmalleri ve yağ değişimleri sahada yapılmayacak olup, yakın çevredeki ruhsatlı akaryakıt istasyonlarında yaptırılacaktır.

EK-4 İzleme Kontrol Formu aşağıdaki tabloda verilmektedir.

TAAHHÜT EDİLEN Çalışan Personel Sayısı

Projenin inşaat aşamasında 48 personelin, işletme aşamasında 10 personelin çalıştırılması planlanmaktadır.

Hafriyat atıkları nasıl bertaraf ediliyor? Bertaraf Alanları ve Koordinatları

İnşa edilecek ünitelerden kazı çalışmalarına bağlı olarak hafriyat artığı malzeme açığa çıkacaktır. Projenin inşaat işlemlerinden kaynaklanacak hafriyatın geçici depolanması için alanlar belirlenmiş olup döküm sahası olarak belirlenmiş alanlar için DSİ 26. Bölge Müdürlüğü’ nden uygun görüş alınacaktır. Açığa çıkacak hafriyatın kullanılamayacak durumda olan kısmı belirlenen 2 ayrı pasa döküm alanında geçici olarak depolanacaktır. 1. Geçici depolama sahası; HES yerinin güney batı istikametinde ve yaklaşık 350 m mesafede olup alanı 1,52 ha’dır. HES, yükleme havuzu, cebri boru ve iletim hattının bir kısmının inşasında oluşacak hafriyat artığı malzeme; bu alanında depolanacaktır. 2.Geçici Depolama Sahası; regülatör alanının güneyinde yaklaşık 250 m mesafe yer almakta olup alanı 1,52 ha’dır. Regülatör, çökeltim havuzu, iletim tünelinin bir kısmının inşasında oluşacak hafriyat artığı malzemeler 2. Geçici depolama alanında depolanacaktır.

Bitkisel toprağın geçici depolanması ve koordinatları Bitkisel Toprak koruma tedbirleri, Bitkisel toprak nerede kullanılacak?

Proje kapsamında depolama alanında biriktirilecek olan bitkisel

toprak erozyona, kurumaya ve yabani ot oluşmasına karşı

korunacak olup, toprağın canlılığını sürdürebilmesi amacı ile çim,

çayır-mera bitkisi v.b bitki örtüsü ile kaplanacaktır. Bitkisel

toprağın depolanması esnasında nebati toprak depolama

alanının yüksekliği 5 metreden eğimi ise %5’den fazla

olmayacaktır. İnşaat aşaması sonrası bitkisel toprak santral ve

yakın çevresinin çevre düzenlenmesinde kullanılacaktır. Kullanılacak su miktarı (m3/gün) ve nereden temin ediliyor? Nerelerde kullanılacak?

Proje kapsamında çalışacak personelin ihtiyaç duyacağı içme ve kullanma suyu, proje sahasına en yakın yerleşim yerlerinden ücret karşılığında tankerler ve damacanalarla getirilecektir. İnşaat aşamasında ihtiyaç duyulacak kullanma suyu ise Ballı Dere’ den temin edilecektir. Ballı Dere’ den alınacak kullanma suyu için DSİ Genel Müdürlüğü’nden gerekli izinler alınacaktır.

Evsel atık su miktarı ve bertaraf yöntemi Proje kapsamında; inşaat aşamasında personelden kaynaklı evsel nitelikli atık su miktarı toplam 7,2 m3/gün olmaktadır. Faaliyet alanında personelden kaynaklanacak evsel nitelikli atıksular; inşa edilecek sızdırmasız fosseptik çukurunda toplanacaktır. Fosseptikte toplanan atıksu, faaliyet sahibi tarafından ücret karşılığında, Arhavi Belediyesine ait vidanjörle doldukça çektirilecektir ve Arhavi Belediyesi tarafından bertaraf edilecektir. Belediye ile yapılan protokol; 13.02.2008 Tarih ve 26786 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 32.maddesi gereği (Evsel Nitelikli Atık sularını sızdırmaz nitelikteki fosseptikte toplayan ve vidanjör vasıtası ile atıksu altyapı tesislerine veren atıksu kaynakları, Atıksu


NİHAİ ÇED RAPORU

141

Yönetimleriyle yaptıkları protokolü ve vidanjörle atıksu bertaraftı sonucunda aldıkları belgeleri beş yıl süreyle saklamak ve denetimler sırasında görevlilere beyan etmek zorundadırlar.) faaliyet sahibi tarafından atıksu bertarafı sonucu alınan belgeler 5 yıl süre ile saklanacak ve denetimler sırasında görevlilere beyan edilecektir.

Evsel katı atık miktarı ve bertaraf yöntemi Proje kapsamında; inşaat aşamasında oluşacak personelden

kaynaklı evsel nitelikli katı atık miktarı 54,72 kg/gün olarak

hesaplanmış olup, bu atıklarla ilgili 14.03.1991 Tarih ve 20814

Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan “Katı

Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”ne uyulacaktır. “Katı Atıkların

Kontrolü Yönetmeliği”nin 8.Maddesine uygun olarak bu atıklar,

çevreye zarar vermeden bertarafını ve değerlendirilmesini

kolaylaştırmak, çevre kirliliğini önlemek ve ekonomiye katkıda

bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak biriktirilecek ve gerekli

tedbirler alınacaktır. “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”nin katı

atıkların toplanması ve taşınması ile ilgili dördüncü bölümü 18.

Maddesi’nde belirtilen esaslara uyularak katı atıklar çevrenin

olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmeyecek,

ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek

toplanacaktır. “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” nin 20.

Maddesine uygun olarak, görünüş, koku, toz, sızdırma ve benzeri

faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı araçlarla

faaliyet sahibi tarafından Arhavi Belediyesi katı atık sahasına

nakledilecektir.

Ömrünü yitirmiş, kullanılmış lastiklerin geçici depolanması ve bertaraf yöntemi

Nihai ÇED raporunda bu konuda herhangi bir taahhüt yer almamaktadır.

Alanda oluşan tozuma nasıl gideriliyor? Ancak projenin inşaat aşamasında yapılacak olan kazı işlemleri sırasında tozumanın önlenmesi için arazi spreyleme yöntemiyle sulanacaktır. Ayrıca proje kapsamında ilgili yönetmelik hükümlerine riayet edilecek olup sınır değerler aşılmayacaktır.

Projenin malzeme ihtiyacı nereden karşılanıyor? Kum-Çakıl, geçirimsiz kil- toprak ve kaya ocağı var mı? Varsa alınan önlemler

İdari bina ve sosyal tesislerin yapımında hazır beton malzeme kullanılacaktır. Regülatör gövdesi için yapılacak dolgu çalışmalarında kullanılacak dolgu malzemesi için herhangi bir malzeme ocağı ve beton santrali kurulması söz konusu olmayacaktır. Kullanılacak malzemenin tamamı bölgede yer alan ruhsatlı ocaklardan karşılanacaktır. Santral binası ve diğer tesislerin inşaatında ise hazır beton kullanılacaktır.

Hazır Beton Tesisleri ve Kırma-Eleme Tesisi var mı? Emisyon izin belgesi var mı?

Proje kapsamında malzeme ocağı işletilmesi söz konusu değildir. İhtiyaç duyulacak malzeme dışarıdan satın alma yoluyla karşılanacaktır.

TAAHHÜT EDİLEN Doğal ortamlarda(dere yatakları, sulak alanlar v.s) çalışma esnasında alınacak önlemler nelerdir?

Proje kapsamında yamaç, cebri boru, ulaşım yolu ve kanal (menfez, drenaj v.b.), açma, rehabilitasyon, iletim tüneli açma çalışmaları, betonlama, sıyırma ve tesis kazısı, hafriyat çalışmaları gibi faaliyetler sonucunda; dolaylı veya dolaysız yollardan bulanıklığa yol açabilen durumlar (arazi yapısı, iklim şartları, heyelan, sel, erozyon, taşkın, v.b. afetler hariç) ile devam eden tüneliçi ekipman çalışmaları (delgi, jumbo v.b. makinelerin çalışması esnasında toz oluşumunu engellemek ve makine ucunu soğutma amacı ile su kullanımı, tüneliçi makine-araç bakımı, yağ değişimi, tüneliçi patlatma ve betonlama işlemleri gibi) mevcut ise, bu çalışmalardan kaynaklanabilecek atıksuların, tünel içinde oluşan çatlak veya kırıklardan süzülen yer altı sularıyla birleşiminden oluşabilen bulanık sularla birlikte bertaraf edilmesi sağlanacak, dere yataklarını daraltacak malzeme dökülmemesi, faaliyet alanındaki akarsular ve yan kollarında sürekli bulanıklığa yol açabilen müdahalelerden


NİHAİ ÇED RAPORU

142

kaçınılması, faaliyet alanlarında oluşabilen tüm atık yağlar ve trafolarda kullanılan izolasyon yağlarının dökülmemesi, sızmaması, taşmaması, yağmurdan etkilenerek akarsulara ulaşmaması ve suyun santralden dereye bırakılması işlemi ile çakıl geçitlerinden veya su alma yapılarından bırakılan rusubat, sediment, sürüntü gibi birikinti malzemelerin akarsu yataklarındaki sucul fauna ve balıkların üreme ve istihsal yerlerine zarar vermemesi hususlarına dikkat edilecek, suyun yönü ve akış hızının değiştirilmemesi hususlarının sağlanması ile birlikte, bahsedilen konularla ilgili kanun, yönetmelik ve mevzuatlara uyulması sağlanacaktır.

Atık yağ kaynakları nelerdir, depolama ve bertaraf yöntemi Proje kapsamında inşaat aşamasında kullanılacak iş

makinelerinin bakım, onarım, yakıt ikmalleri ve yağ değişimleri

sahada yapılmayacak olup, yakın çevredeki ruhsatlı akaryakıt

istasyonlarında ve atölyelerde yaptırılacaktır. Ayrıca kullanılacak

iş makinelerinin bakım ve onarımından kaynaklanabilecek atık

yağ, gres yağı, kontamine yağlar ve yakıtlarının insan sağlığı ve

çevreye yönelik zararlı etkisini 14 Mart 2005 tarih ve 25755 sayılı

“Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” ve atık yağlarla ilgili

olarak ise 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Atık Yağların Kontrolü

Yönetmeliği” hükümlerine uygun olarak en aza düşürülecek

şekilde atık yönetimi sağlanacaktır. Tehlikeli atık kaynakları nelerdir, depolama ve bertaraf yöntemi Proje kapsamında inşaat aşamasında kullanılacak iş

makinelerinin yakıt ikmalleri ve yağ değişimleri sahada

yapılmayacak olup, yakın çevredeki ruhsatlı akaryakıt

istasyonlarında yaptırılacaktır. Buna bağlı olarak; sahada atık

yağ oluşumu söz konusu olmayacaktır. Ancak; çalışacak iş

makineleri ve araçların bakım-onarımları ve yağ değişimlerinin

sahada yapılması zorunlu olduğu durumlarda, iş makinelerinin

bakım ve onarımından kaynaklanabilecek atık madeni yağlar;

30.07.2008 tarihli “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği”ne göre

atık yağların analizi yapıldıktan sonra bertarafı atık kategorilerine

göre yapılacaktır. Atık yağlar; ağzı kapalı varillerde ayrı ayrı

toplanacak ve bu varillerin içerisinde hangi tür atık olduğunu

gösterir etiket ile üzerleri etiketlenerek, lisanslı bertaraf veya geri

kazanım tesislerine ulaştırılmak üzere tehlikeli atık taşıma

lisansına sahip firmalara teslim edilecektir. Bununla birlikte; atık

yağ, gres yağı ve yakıtlarının insan sağlığı ve çevreye yönelik

zararlı etkisini 14 Mart 2005 tarih ve 25755 sayılı “Tehlikeli

Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uygun olarak en aza

düşürülecek şekilde atık yönetimi sağlanacaktır.

Bakım onarım işlemleri sırasında açığa çıkması muhtemel boş

yağ tenekeleri vb. malzemeler ise 24.08.2011 Tarih ve 28035

Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Ambalaj

Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine göre mümkünse

geri dönüşüm tesislerine değilse diğer tehlikeli atıklarla birlikte

atık bertaraf tesislerine gönderilecektir. Proje alanında çalışacak

işçiler için kurulacak olan revirden çıkacak tıbbi atıklar

22.07.2005 tarih 25883 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak

yürürlüğe giren “Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”ne uygun

olarak diğer tüm atıklardan ayrı olarak toplanacak, Yönetmeliğe

uygun bertarafı sağlanacaktır.


NİHAİ ÇED RAPORU

143

Kullanılan iş makineleri ve diğer donanımdan kaynaklanan gürültüyü önleyici tedbirler

Bununla birlikte, proje sahasında arazinin hazırlanması ile projede belirtilen ünitelerin faaliyete açılmasına kadar ağır iş makinelerinin kullanılmasına bağlı olarak gürültü ve vibrasyon oluşması söz konusudur. İnşaat çalışmaları sırasında ortaya çıkacak gürültü; hafriyat, yükleme ve taşıma ile kazı, dolgu çalışmalarında kullanılacak makine ve araçlardan kaynaklanacaktır. Ancak proje sahasında arazinin hazırlanması ile projede belirtilen ünitelerin faaliyete açılmasına kadar geçen sürede kullanılan iş makinelerinin hepsi eş zamanlı çalışmayacaktır.

Tesiste revir var mı, var ise oluşan tıbbi atıkların geçici depolanması ve bertaraf yöntemi

Proje alanında çalışacak işçiler için kurulacak olan revirden

çıkacak tıbbi atıklar 22.07.2005 tarih 25883 sayılı Resmi

Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tıbbî Atıkların Kontrolü

Yönetmeliği”ne uygun olarak diğer tüm atıklardan ayrı olarak

toplanacak, Yönetmeliğe uygun bertarafı sağlanacaktır. Orman, tarım, mera alanları kullanılacaksa alanların genişliği ne? Alınacak izinler hakkında bilgi

Proje alanının tamamı orman arazileri içerisindedir. Proje kapsamında orman arazisi niteliğini taşıyan sahalar için 6831 sayılı Orman Kanunu’ nun 17/3. maddesi gereğince gerekli izinler alınacaktır. Proje uygulanmadan önce, tarım alanlarına rastlanması halinde mevcut durumlarına müdahale edilmeden 5403 Sayılı Toprak ve Arazi Kullanımı Kanunu 13. Maddesi gereğince Artvin Valiliği veya Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na müracaat edilerek Tarım Dışı Amaçlı Arazi Kullanım İzni alınacaktır. Tarım arazilerinin amaç dışı kullanım talepleri, arazinin en az 1/1000 Ölçekli kadastral haritası veya krokisi, üzerinde arazinin yeri işaretli ve koordinat değerlerini gösteren 1/25.000 Ölçekli haritası, mülkiyet durumunu gösteren belgeyle birlikte söz konusu alanın mücavir alan sınırları içerisinde kalması durumunda Belediyeler, mücavir alan sınırları dışında kalması durumunda İl Özel İdareleri’ne veya diğer plan yapma yetkisine sahip kuruluşlara, bu kuruluşlardan da İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü’ne gönderilerek müracaat edilecektir. Proje kapsamında 19/07/2005 tarih ve 25880 Sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe giren 5403 Sayılı “Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu”, 28/02/1998 Tarih 23272 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4342 Sayılı “Mera Kanunu” ve 1380 sayılı “Su Ürünleri Kanunu” hükümlerine riayet edilecektir. Proje kapsamında inşa çalışmaları öncesinde yapılacak olan kamulaştırma, 4650 sayılı “Kamulaştırma Kanunu”na uygun olarak BALSU ELEKTRİK ÜRETİMİ ve TİC. A.Ş. tarafından gerçekleştirilecektir.

İşletmeden kaynaklı atık sular için arıtma tesisi inşaatı tamamlandı mı?

Söz konusu projede işletme aşamasında çalışacak olan personelin kullanımı sonucunda evsel nitelikli atıksu oluşacaktır. İşletme aşamasında personelin kullandığı suyun tamamının atık su olarak döneceği kabul edilmesi halinde açığa çıkacak evsel nitelikli atık su miktarı toplam 1,5 m3/gün olacaktır. İşletme aşamasında oluşacak olan atıksular; inşaat aşamasında inşa edilecek sızdırmasız fosseptik çukurunda toplanacak ve Arhavi Belediye’ ne ait vidanjör ile ücreti mukabil Arhavi Belediyesi’ne çektirilerek bertaraf edilecektir. Belediye ile yapılan protokol; 13.02.2008 Tarih ve 26786 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 32.maddesi gereği (Evsel Nitelikli Atık sularını sızdırmaz nitelikteki fosseptikte toplayan ve vidanjör vasıtası ile atıksu altyapı tesislerine veren atıksu kaynakları, Atıksu Yönetimleriyle yaptıkları protokolü ve vidanjörle atıksu bertaraftı sonucunda aldıkları belgeleri beş yıl süreyle saklamak ve denetimler sırasında görevlilere beyan etmek zorundadırlar.) faaliyet sahibi tarafından atıksu bertarafı sonucu alınan belgeler 5 yıl süre ile saklanacak ve denetimler sırasında görevlilere beyan edilecektir.


NİHAİ ÇED RAPORU

144

Tesisin işletmesi aşamasında emisyon kaynaklarında alınacak tedbirler alındı mı?

Yapılması planlanan faaliyetin herhangi bir emisyonu ve kimyasal atığı olan bir tesis olmadığı için çevreye olumsuz bir etkisi olmayacaktır. Regülatörde istihdam edilenlerin kaldıkları yerde de sadece evsel nitelikli sıvı ve katı atıklar oluşacaktır. Ancak alınacak önlemler ile (katı atıkların proje sahibi firma tarafından katı atık sahasına gönderilmesi) oluşacak zararlı etkiler en alt düzeye indirilecektir.

Tesisin işletmesi aşamasında oluşacak atık yağlar ve tehlikeli atıklar için geçici depolama yapıldı mı?

Nihai ÇED raporunda bu konuda herhangi bir taahhüt yer almamaktadır.

Şantiyenin sökümü ve sonrasında yapılacak rehabilitasyon çalışmaları Proje kapsamında inşaat aşamasında yaklaşık 48 kişi

çalışacaktır. Çalışacak olan personelin Artvin ili, Arhavi İlçesi

civar köylerinden temin edilmesi planlanmaktadır. Proje

kapsamında inşaat aşamasında çalışacak olan personelin her

türlü teknik ve sosyal altyapı ihtiyaçları için yemekhane, mutfak,

soyunma yeri, duş, tuvalet, lavabo, ardiye, idari ve teknik

büroların yer aldığı 1 adet merkezi şantiye oluşturulacak olup,

inşa çalışmaları sonunda bu şantiye kaldırılacaktır.


NİHAİ ÇED RAPORU

145

ACİL EYLEM PLANI Her türlü faaliyette işçi sağlığı ve iş güvenliğini olumsuz yönde etkileyebilecek

unsurlar bulunmaktadır. Bu konuda ilgili tüzük ve yönetmelikler çerçevesinde her türlü önlemler alınacaktır. Ayrıca tüm inşaatın faaliyet aşamasında İşçi güvenliği konusunda 16.06.2003 tarih ve 25134 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerine uyulacaktır. Sağlık ile ilgili ihtiyaçlar için en yakındaki sağlık birimleri kullanılacaktır. Bu konuda yapılacak çalışmaların uzman ekip tarafından değerlendirilmesi amacıyla Acil Eylem Planı hazırlanacaktır. Acil Eylem Planları (ACE) ayrıca aşağıdaki konuları da içerecektir;

- İş güvenliği ve ilk yardım planları, - Sabotaj ve saldırılara karşı koruma-emniyet ve güvenlik planı, - Meydana gelebilecek kazalara karşı 24 saat hazır bulundurulacak ilk yardım

ekibi, - Yangın çıkması durumu göz önüne alınarak yangına karşı her türlü önlem

alınacaktır. - Yangına karşı her türlü ekipman ve donanımın, mevcut yönetmelik ve kanunlara

uygun olarak yapılması sağlanacaktır.

Proje kapsamında iş güvenliği ve işçi sağlığını koruma amaçlı olarak hazırlanan Acil Müdahale Planı, doğal afet, yangın, sabotaj gibi acil durumlarda işlerlik kazanacaktır. Projenin inşaat aşamasında kullanılacak olan Acil Eylem Planı’nda bulunması gerek unsurlar aşağıda sıralanmıştır;

- Acil Eylem Ekibi’nin (AEE) Belirlenmesi - AEE’nin görev tanımlarının yapılması - AEE içerisinde ast kademeler oluşturulması (kurtarma, ilk yardım, müdahale vb.) - AEE’nin ilgili kurum/kuruluşlar ve kendi içerisindeki koordinasyon konularının

belirlenmesi - AEE içerisinde çalışacak personelin günlük çalışma esaslarının belirlenmesi

AEE’nin bir müdahale anında ihtiyaç duyacağı tüm ekipman ve araçlar özellikle

projenin inşaat aşamasında hazır bulundurulacaktır. Acil Müdahale Planı, koordinasyon öncelikleri aşağıda verilmiştir.


NİHAİ ÇED RAPORU

146

Şekil 32 Acil Eylem Planı

İşletme döneminde gece-gündüz bekleyen güvenlik görevlisi mevcut olacak

sabotaj, patlama, doğal afet, kaza, yangın gibi bir durumda telefonlarla gerekli irtibatları kurması ve olası bir durumda yapması gereken ilk yardım müdahaleleri ve sivil savunma tedbir ve müdahale işlevleri hususunda gerekli eğitim verilecektir. Çevre emniyeti için mahalli güvenlik kuvvetleri ile devamlı temas kurulacak ve güvenlik kuvvetlerinin tavsiyelerine uyulacaktır.

Bu çalışmalarda insan sağlığını ve güvenliğini riske sokmamak amacıyla T.C.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın İş ve İşçi Güvenliği Tüzüğü’ndeki hükümlere uyulacaktır.

VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlik Tebliği’nde “Yeterlik Belgesi alan kurum/kuruluşların yükümlülükleri” başlığının ikinci paragrafında yer alan hususların gerçekleştirilmesi ile ilgili program.

Proje kapsamında; rapor içerisinde belirtilen önlemler ve taahhütler faaliyet esnasında ve kapatıldıktan sonra da yerine getirilecek, Bölüm VIII.1.’de belirtilen ana başlıklar çerçevesinde oluşturulacak Çevre İzleme Programı kapsamında izlenecektir.

Programın kapsamı; projeye bağlı yapılacak olan tüm çalışmalarda çevre ve sağlığa zararlı sonuçlar doğurabilecek faaliyetlerin, ÇED Raporunda taahhüt edilen hususların ve bu konuda uyulması gereken yasal yükümlülüklerin izlenmesi, denetlenmesi ve denetlemelerin raporlanmasıdır. İnşaat sürecinin izlenmesi; inşaat sürecindeki olumsuz etkilerin raporda belirtilen önlemlerle ilgili yönetmelik sınır değerlerini aşıp aşmadığı ve/veya bertaraf edilip edilmediğinin kontrolü şeklinde gerçekleşecektir.

Yukarıda belirtilen amaç ve kapsam dahilinde inşaat süresince izleme formu, belli periyotlar halinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na sunulacaktır.

İL AFET MÜD.

İTFAİYE

ACİL MÜDAHALE PLANI

DOĞAL AFET SABOTAJ KAZA

KARAKOL

PATLAMA YANGIN

İLKYARDIM

AMBULANS

HASTANE

TELEFON

BEKÇİ


NİHAİ ÇED RAPORU

147

Bölüm IX: HALKIN KATILIMI (Projeden etkilenmesi muhtemel yöre halkının nasıl ve hangi yöntemlerle bilgilendirildiği, proje ile ilgili halkın görüşlerinin ve konu ile ilgili açıklamaların ÇED raporuna yansıtılması)

Proje ile ilgili olarak halkı bilgilendirmek amacı ile ÇED yönetmeliğinin 9. maddesi

gereği halkın görüş ve önerilerini almak proje hakkında yöre halkını bilgilendirmek üzere 24.11.2010 tarihinde Artvin İli, Arhavi İlçesi, Arhavi Belediyesi-Belediye Sinema Salonu’ nda “Halkın Katılımı Toplantısı” düzenlenmiştir. Toplantıdan halkın haberdar olması amacıyla ulusal ve yerel gazetelerde gerekli ilanlar verilerek toplantı konusu, yeri ve saati vatandaşlara duyurulmuştur.

Halkın Katılımı Toplantılarında planlanan faaliyet ile ilgili olarak; proje kapsamında

yapılacak çalışmalar, projeden kaynaklanacak çevresel etkiler ve bu etkilere karşı alınacak önlemler hakkında bilgi vermeyi amaçlayan toplantıya yöre halkı katılmış, Kamu Kuruluşları ve Sivil Toplum örgütlerinin katıldığı toplantıda katılımcılara bilgi verilmiştir.


NİHAİ ÇED RAPORU

148

Bölüm X: SONUÇLAR (Yapılan tüm açıklamaların özeti, projenin önemli çevresel etkilerinin sıralandığı ve projenin gerçekleşmesi halinde olumsuz çevresel etkilerin önlenmesinde ne ölçüde başarı sağlanabileceğinin belirtildiği genel bir değerlendirme, proje kapsamında alternatifler arası seçimler ve bu seçimlerin nedenleri)

BALSU ELEKTRİK ÜRETİMİ ve TİC. A.Ş. tarafından Doğu Karadeniz Bölgesi, Artvin ili, Arhavi ilçesi Kapistre Deresi’nin kolu olan Ballı Dere (Arhavi Deresi) üzerinde, 15,84 MWm (15,36 MWe) kurulu güce sahip “Orta Regülatörü ve HES” projesi kurulup işletilmesi planlanmaktadır. Projeye ilişkin yer bulduru haritası Ek-1’ de ve proje ünitelerinin yer aldığı 1/25.000 ölçekli topografik harita Ek-3’ de verilmektedir.

Proje sahası Artvin İli, Arhavi ilçesi güneybatısında Çamlık Yaylası ile Taşlık Yaylası arasında kalan yöreyi içermektedir. Orta Regülatörü ise Çamlık Yaylası’ nın yaklaşık 1 km kuzeybatısında Ballı Dere üzerinde inşa edilecektir. Çökeltim Havuzu ve su alma yapısı regülatör sağ sahilinde yer alacaktır. Rize-Arhavi-Kemalpaşa sahil karayolu (D010) kullanılacaktır. Tesis yerine ulaşmak amacı ile ulaşım yolu yapılacaktır. Regülatör yerine ulaşım mevcut Arhavi-Yusufeli yayla yolundan yaklaşık 10 km uzunluğunda ve 5 m genişliğinde yapılacak bir yol ile sağlanacaktır. Santral yerine ulaşım ise mevcut Arhavi-Yusufeli yayla yolundan yaklaşık 5,5 km uzunluğunda ve 6 m genişliğinde yapılacak bir yol ile sağlanacaktır.

Kurulması planlanan Orta Regülatörü ve HES Proje kapsamında; talvegden

yüksekliği 3 m. olan dolu gövdeli bir regülatör ve su alma yapısı, toplam L= 4699 m. uzunluğunda, 3m. iç çapında ve 3,10 m3/s kapasiteli iletim tüneli, 15 m. genişliğinde ve L=25 m. uzunluğunda yükleme havuzu, D=0,80 m. iç çapında ve L=1355 m. uzunluğunda bir cebri boru, brüt 650 m. düşülü, net 632,60 m. düşülü 15,84 MWm (15,36 MWe) kurulu güce sahip yılda toplam 55,24 GWh enerji üretmesi planlanan bir tesis önerilmektedir. Proje alanı ve çevresinde yakın yerleşim yeri bulunmamakla birlikte, Çamlık Yaylası regülatör yerinin yaklaşık 1 km kuzeybatısında kalmaktadır.

Proje alanı Doğu Karadeniz bölgesinde yer alan Ballı Dere üzerindedir. Doğu

Karadeniz Havzası içerisinde yer alan Ballı Dere Kapistre Deresi’nin yankoludur. Proje kapsamında; projenin nehir tipi santral olması ve enerji üretiminde

kullanılacak suların regülatörle çevrilecek olması nedeniyle, bir depolama söz konusu değildir.

Proje kapsamında; regülatör ve çökeltim havuzu, iletim tüneli, yükleme havuzu,

cebri boru, santral binası, şalt sahası ana yapıları ile şantiye, ulaşım yolları v.b. yardımcı yapılar inşa edilecektir.

Proje kapsamında malzeme ocağı açılmayacaktır. İnşaat aşamasında ihtiyaç

duyulacak malzeme yıkanmış ve elenmiş olarak serbest piyasadan ve/veya mevcut ruhsatlı ve izinli malzeme ocaklarından saha girişinde hazır olarak teslim alınmak suretiyle tedarik edilecektir.

Orta Regülatörü ve HES projesinin inşaat süresi 2 yıl olarak planlanmaktadır.

Projenin inşaat aşamasında 48 personelin çalışması planlanmaktadır. Projenin inşaat ve


NİHAİ ÇED RAPORU

149

işletme aşamasında personelin sosyal ihtiyaçlarının karşılancağı şantiye kurulacaktır. Projenin ekonomik ömrü 50 yıl öngörülmekte olup işletme aşamasında 10 personelin çalıştırılması planlanmaktadır.

Proje sahasında; hafriyat artığı malzemelerin depolanacağı 2 ayrı geçici depolama

sahası bulunacaktır. Proje kapsamında çalışacak personelin ihtiyaç duyacağı içme ve kullanma suyu,

proje sahasına en yakın yerleşim yerlerinden ücret karşılığında damacana ve tankerlerle getirilecektir. İnşaat aşamasında ihtiyaç duyulacak kullanma suyu ise Ballı Dere’ den gerekli izinler alınarak temin edilecektir.

Elektrik üretimi için regülatörde kabartılan sular; herhangi bir kimyasal değişikliğe uğramadan, aynı miktar ve kalitede olmak üzere Ballı Dere üzerinden regülatörden yaklaşık 4,5 km sonra yeniden Ballı dere yatağına verilecektir. Doğal hayatın devamlılığın sağlanması için; Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından onaylanan Hes Projeleri Ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu’na göre (Bkz.Ek-12); Nisan, Mayıs, Haziran dönemi içinen az 0,280 m3/s ve Temmuz-Mart dönemi için (9 ay) en az 0,170 m3/s çevresel ekosistem suyunun bırakılması uygun görülmüştür.

İnşa edilecek ünitelerin kazı çalışmalarına bağlı olarak hafriyat artığı malzeme açığa çıkacaktır. Arazinin hazırlanması aşamasında; kazıdan çıkan hafriyat malzemesi ihtiyaç duyulduğunda ünitelerin inşasında dolgu işlemlerinde kullanılacaktır. İletim Tüneli kazısından artan hafriyat artığı malzemenin servis yolu yapım çalışmasında ve çalışma alanı çevresi çevre düzenlemesi çalışmalarında kullanılması öngörülmektedir. Kullanılamayacak durumda olan malzeme ise belirlenen iki ayrı pasa döküm alanında geçici olarak depolanacaktır.

Proje kapsamında, inşaat aşamasında saha içi yollardan kaynaklanacak toz

emisyonunun minimuma indirilmesi için çalışma alanlarında yollar spreyleme yöntemiyle sulanarak toz yayılmasının önlenmesi yoluna gidilecektir.

Söz konusu projenin inşaatı aşamasında oluşacak olan atıklar; yapılacak kazı

işlemlerinden kaynaklanacak hafriyattan inşaat demiri, kalıplar için kullanılan kereste artıkları, ambalaj malzemeleri, ve benzeri katı atıklardan oluşacaktır. Oluşacak bu atıklar hurda olarak toplanıp, geri kazanımı mümkün olan demir-çelik, metal ve benzeri malzemeleri içeren atıklar ise ilgili atık yönetmelikleri doğrultusunda lisanslı firmalara teslim edilecektir.

Hafriyat için kullanılan iş makinelerinin bakım ve onarımından kaynaklanabilecek

atık yağ, gres yağı ve yakıtlarının insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini en aza düşürülecek şekilde atık yönetimi sağlanacaktır.

Proje alanında çalışacak işçiler için kurulacak olan revirden çıkacak tıbbi atıklar

diğer tüm atıklardan ayrı olarak toplanacak, Yönetmeliğe uygun bertarafı sağlanacaktır. Proje kapsamında; inşaat aşamasında ve işletme aşamasında oluşacak evsel

nitelikli katı atıklar çevreye zarar vermeden bertarafını ve değerlendirilmesini kolaylaştırmak, çevre kirliliğini önlemek ve ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak biriktirilecek ve gerekli tedbirler alınacaktır. Katı atıklar çevrenin olumsuz yönde


NİHAİ ÇED RAPORU

150

etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmeyecek, ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek toplanacak olup, “görünüş, koku, toz, sızdırma ve benzeri faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı araçlarla faaliyet sahibi tarafından Arhavi Belediyesi katı atık sahasına nakledilecektir.

Proje kapsamında oluşacak olan atıksular; inşa edilecek sızdırmasız fosseptik

çukurunda toplanacak ve Arhavi Belediyesi ile yapılacak protokol ile ücreti mukabil Arhavi Belediyesi’ne ait vidanjörle çektirilerek bertaraf edilecektir.

Proje kapsamında işletme aşamasında türbinler, jeneratörlerin çalışmasından

kaynaklı gürültü oluşacaktır. Ancak söz konusu ekipmanlar HES binası içerisinde kapalı ortamda ve bina ses yalıtımlı olduğundan çevresel gürültü oluşmayacaktır.

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından 10 Mart 1995 tarih ve 22223

sayılı Resmi gazete yayımlanan Su Ürünleri Yönetmeliğinin 8. maddesine göre doğal göl, baraj gölü, gölet ve akarsu gibi su ürünleri istihsal yerlerinden sulama ve diğer amaçlarla yararlanmak için kullanılan her türlü kanal ve arkların başlangıç kısımlarına uygun bir ızgara veya kafes konulması, uygun balık geçitleri, asansörleri veya balık perdeleri yapılmasının zorunlu olduğu belirtilmektedir. Proje kapsamında bu hususa riayet edilerek balık geçidi yapılacaktır.

Proje kapsamında gerçekte yapılması gereken sucul fauna ve flora tespit

çalışmaları yerinde saha çalışmasına yönelik olacak ve inşaat aşamasından önce, mevsimsel olarak en az bir yıl içinde yapılacak ve sucul türlerdeki populasyon karşılaştırmaları için, proje tamamlandıktan sonra da tekrarlanacaktır. Söz konusu çalışmalar sonunda oluşturulacak raporlar yetkili kurumlara sunularak, onaylatılacak ve bir nüshası da sunulan dosyaya konulacaktır. Yapılacak sucul ekeosistem tespit çalışmaları sonunda, belirlenen türlerin populasyonunda önemli azalmalar görüldüğünde, azalan türlerin yaşam ortamları iyileştirilecek ve çoğaltımı sağlanacaktır.

Projenin inşaat aşamasında çalışacak personelin Artvin İli, Arhavi İlçesi yerleşim

yerlerindeki yöre halkından karşılanması düşünülmektedir. Sonuç olarak; proje kapsamında inşaat aşamasında çalışacak mühendis, teknisyen ve makine operatörleri gibi teknik personel ve vasıfsız işçiler bölgeden temin edilmeye özen gösterileceğinden; bölge için önemli bir istihdam imkanı sağlanmış olacaktır.

Gerçekleştirilmesi planlanan proje ile elde edilecek enerji ulusal şebekeye

verilecek olup bölgenin enerji talebinin karşılanmasına katı sağlayacak kamu yararı taşıyan bir projedir. Söz konusu faaliyet Ekonomik bakımından geri kalmış yöreler için düşünülen yeni teşvik tedbirleri ile bölgede sanayileşmenin artırılması ister istemez bölgedeki Hidroelektrik enerji potansiyellerinin de değerlendirilmesini gerekli kılacaktır.

Planlanan santralin projesinin ekonomik ve sosyal etkileri göz önüne alındığında,

projenin gerçekleştirilmesinin yörede olumlu bir etkisi olacağı anlaşılmaktadır. Proje alanının mevcut kullanım durumu göz önüne alındığında önerilen proje ile enerji üretimi faydası sağlanacak, yöre halkına iş imkanı yaratılacaktır. Projenin gerçekleşmesi ile birlikte yöre ve ülke ekonomisine katkı sağlanacaktır.


NİHAİ ÇED RAPORU

151

Projenin gerçekleşmesi ile bölge içinde ekonomik hayatın canlanmasına ve gelişmesine önemli ölçüde yardımcı olunacak ve dolayısıyla yöre halkının gelirlerinde ve yaşam seviyelerinde bir yükselme meydana gelecektir. Tesislerin yapım aşamasında çevrede yeni iş olanaklarının yaratılması tesis yerlerine ulaşımı sağlayacak yeni yolların yapılması ve mevcut yolların ıslah edilmesi, gelişme planının gerçekleşmesi ile meydana gelecek diğer faydalardır. Üretilecek olan enerji enterkonnekte sisteme verileceğinden tüm ülke ekonomisinin enerji ihtiyacına katkıda bulunarak sanayinin gelişmesine ve ülkede ekonomik ve sosyal refahın yaygınlaşmasına katkıda bulunacaktır.

Yapımı planlanan faaliyet ile elde edilecek enerji ulusal şebekeye verilecek olup

bölgenin enerji talebinin karşılanmasına katkı sağlayacak kamu yararı taşıyan bir projedir. Söz konusu faaliyet Ekonomik bakımından geri kalmış yöreler için düşünülen yeni teşvik tedbirleri ile bölgede sanayileşmenin artırılması ister istemez bölgedeki Hidroelektrik enerji potansiyellerinin de değerlendirilmesini gerekli kılacaktır.

Proje kapsamında yamaç, cebri boru, ulaşım yolu ve kanal (menfez, drenaj v.b.),

açma, rehabilitasyon, iletim tüneli açma çalışmaları, betonlama, sıyırma ve tesis kazısı, hafriyat çalışmaları gibi faaliyetler sonucunda; dolaylı veya dolaysız yollardan bulanıklığa yol açabilen durumlar (arazi yapısı, iklim şartları, heyelan, sel, erozyon, taşkın, v.b. afetler hariç) ile devam eden tüneliçi ekipman çalışmaları (delgi, jumbo v.b. makinelerin çalışması esnasında toz oluşumunu engellemek ve makine ucunu soğutma amacı ile su kullanımı, tüneliçi makine-araç bakımı, yağ değişimi, tüneliçi patlatma ve betonlama işlemleri gibi) mevcut ise, bu çalışmalardan kaynaklanabilecek atıksuların, tünel içinde oluşan çatlak veya kırıklardan süzülen yer altı sularıyla birleşiminden oluşabilen bulanık sularla birlikte bertaraf edilmesi sağlanacak, dere yataklarını daraltacak malzeme dökülmemesi, faaliyet alanındaki akarsular ve yan kollarında sürekli bulanıklığa yol açabilen müdahalelerden kaçınılması, faaliyet alanlarında oluşabilen tüm atık yağlar ve trafolarda kullanılan izolasyon yağlarının dökülmemesi, sızmaması, taşmaması, yağmurdan etkilenerek akarsulara ulaşmaması ve suyun santralden dereye bırakılması işlemi ile çakıl geçitlerinden veya su alma yapılarından bırakılan rusubat, sediment, sürüntü gibi birikinti malzemelerin akarsu yataklarındaki sucul fauna ve balıkların üreme ve istihsal yerlerine zarar vermemesi hususlarına dikkat edilecek, suyun yönü ve akış hızının değiştirilmemesi hususlarının sağlanması ile birlikte, bahsedilen konularla ilgili kanun, yönetmelik ve mevzuatlara uyulması sağlanacaktır.

Ayrıca; regülatörlerin bulunduğu sahadaki kapaklar yılda 2-3 defa açılarak,

regülatör sahası ile işletme binası arasında kalan akarsu yatağına yeterli su akışı bırakılacağı ve akarsu yatağının tamamen ıslanması sağlanarak, bakteri oluşumu için uygun şartların yerine getirileceği hususuna uyulacaktır. Çünkü bu alanlarda bakteri üremesinin sağlanması omurgasız canlıların çoğalabilmeleri için önemlidir.

Proje kapsamında projenin kalan kısımları için yer üstü patlatmalarına gerek

duyulursa, yapılacak olan patlatmalar Ballı Dere üzerinde yaşayan sucul faunanın üreme ve dere boyunca yer değiştirme veya göç etme dönemlerine rastlatılmadan yapılması sağlanacaktır.

Proje kapsamında belirtilen cansuyu miktarı kesintisiz olarak dere yatağına

bırakılacaktır. Bırakılacak can suyu miktarı yılın en sıcak döneminde akarsu yatağından akan suyun eşdeğer miktarına denk olacaktır. Özellikle kurak geçen aylarda ve suyun miktarına göre bir azalmaya gidilmemesine dikkat edilecektir. Belirlenen miktardaki suyun akarsuların yataklarına bırakılması ile mevcut habitat tipindeki doğal yaşam kesintiye uğramayacaktır.


NİHAİ ÇED RAPORU

152

Proje kapsamında balıkların geçişinin sağlanması için yapılacak balık geçidinin faaliyete geçtiğinde; giriş, çıkış ve yakın çevresinin avlak sahası olarak kullanılmaması ve kullandırılmaması amacı ile gerekli tedbirler alınacaktır.

Sulama, drenaj, toprak muhafaza ve benzeri uygulama projeleri kapsamında yer

alan araziler için yapılan tarım dışı kullanım taleplerinde, ilgili kurum veya kuruluşlardan proje bütünlüğünün bozulup bozulmayacağına dair görüş alınacaktır.

Proje kapsamında kazı dolgu çalışmaları esnasında oluşabilecek olan erozyon,

drenaj gibi olaylara sebebiyet vermemek için gerekli toprak koruma tedbirleri alınacak ve toprak koruma projesi hazırlanarak uygulanacaktır. Proje uygulanmadan önce, tarım alanlarına rastlanması halinde mevcut durumlarına müdahale edilmeden 5403 Sayılı Toprak ve Arazi Kullanımı Kanunu 13. Maddesi gereğince Artvin Valiliği veya Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na müracaat edilerek Tarım Dışı Amaçlı Arazi Kullanım İzni alınacaktır. Tarım arazilerinin amaç dışı kullanım talepleri, arazinin en az 1/1000 Ölçekli kadastral haritası veya krokisi, üzerinde arazinin yeri işaretli ve koordinat değerlerini gösteren 1/25.000 Ölçekli haritası, mülkiyet durumunu gösteren belgeyle birlikte söz konusu alanın mücavir alan sınırları içerisinde kalması durumunda Belediyeler, mücavir alan sınırları dışında kalması durumunda İl Özel İdareleri’ne veya diğer plan yapma yetkisine sahip kuruluşlara, bu kuruluşlardan da İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü’ne gönderilerek müracaat edilecektir.

Söz konusu işletmede 2872 sayılı Çevre Kanunu ve 5491 sayılı Çevre Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun ilgili maddeleri uyarınca hazırlanarak yürürlüğe girmiş ve girecek olan tüm yönetmelikler ile diğer mevzuat kapsamında çevrenin korunması ve kirliliğin önlenmesi için gerekli her türlü izinler alınacak 2872 sayılı Çevre Kanununa ve bu kanuna istinaden çıkarılan tüm mevzuat hükümlerine uyulacaktır.

Çevre ve toplum sağlığını olumsuz etkileyecek hususlar ile yangın ve patlamalara

karşı gerekli tedbirler faaliyet sahibi tarafından alınacaktır.

• 16.06.2003 tarih ve 25134 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürülüğe giren 4857 sayılı İş Kanununa,

• 08.05.2003 tarih ve 25102 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürülüğe giren 4856 sayılı ve 13.05.2006 tarih ve 26167 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürülüğe giren 5491 sayılı Çevre Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ve bu kanunlara istinaden çıkarılan tüm yönetmeliklere,

• 1380 sayılı “Su Ürünleri Yönetmeliği”, • 28.02.1998 tarih 23272 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4342

sayılı “Mera Kanunu”, • 19.07.2005 tarih ve 25880 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe giren

5403 sayılı “Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu” • 17.05.2005 tarih ve 25818 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren

“Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği”, • 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren

“Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”, • 22.07.2005 tarih ve 25883 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren

“Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”,


NİHAİ ÇED RAPORU

153

• 31.05.2005 tarih ve 25831 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürülüğe giren “Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği”,

• 29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Çevre Kanunca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliği”

• 22.10.2009 tarih ve 27384 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Çevre Denetimi Yönetmeliği”,

• 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği”,

• 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “ Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği” ,

• 31.12.2004 tarihli ve 25687 sayılı (Değişiklik; R.G.-25.03.2012-28244) Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği”,

• 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”,

• 03.07.2009 tarih ve 27277 Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” (Değişiklik: R.G: 13.04.2012-28263 ),

• 02.11.1986 tarih ve 19269 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “ Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği” (Değişiklik R.G: 05.05.2009-27219),

• 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği”,

• 30.07.2008 tarih ve 26952 Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği”,

• 24.08.2011 tarih ve 28035 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği”,

• 31.08.2004 tarih ve 25569 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği”,

• 27.12.2007 tarih ve 26739 Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Poliklorlu Bifenil ve Poliklorlu Terfenillerin Kontrolü Yönetmeliği”,

• 25.11.2006 tarih ve 26357 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği”,

• 05.07.2008 sayılı ve 26927 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik”,

• 08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘’ Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik’’ hükümlerine uyulacaktır.

Ayrıca,

• 20.03.1984 tarih ve 18318 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren “Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının Korunması Sözleşmesi” (BERN),

• 20.06.1996 tarih ve 22672 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme (CITES),

• 11.01.1974 tarihli ve 14765 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”,


NİHAİ ÇED RAPORU

154

, Hükümlerine ve ilgili maddelerine uyulacaktır.

Planlanan tesisin faaliyeti ile ilgili olarak İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik’e göre ruhsatlandırılması için ilgili makama faaliyet sahibi tarafından müracaat edilerek kurum ve kuruluşlarca öngörülen hükümlere uyularak gerekli izinler alınacaktır.

Tüm bu değerlendirmeler neticesinde faaliyete ilişkin olarak önerilen kontrol yönetmeliklerinin titiz ve eksiksiz biçimde uygulanması kaydıyla kalıcı çevresel etkiler ve zararlar beklenmemektedir.


NİHAİ ÇED RAPORU

155

KAYNAKLAR 1. ÇEVRE BAKANLIĞI, TEMMUZ 2008 (DEĞİŞİKLİK; HAZİRAN 2011): ÇEVRESEL ETKİ

DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ, ANKARA 2. ÇEVRE BAKANLIĞI, TEMMUZ 2009, “SANAYİ KAYNAKLI HAVA KİRLİLİĞİNİN KONTROLÜ

YÖNETMELİĞİ” 3. ÇEVRE BAKANLIĞI, HAZİRAN 2010 “ ÇEVRESEL GÜRÜLTÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ VE

DENETİMİ YÖNETMELİĞİ” 4. ÇEVRE BAKANLIĞI, ARALIK 2004 (DEĞİŞİKLİK; MART 2012) “SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ

YÖNETMELİĞİ”, 5. ÇEVRE BAKANLIĞI, MART 1991, “KATI ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ” 6. 4857 SAYILI İŞ KANUNU VE BU KANUNA BAĞLI OLARAK ÇIKARTILMIŞ OLAN “ İŞÇİ

SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ TÜZÜK “ 7. 17.08.1987 TARİH VE 1634 SAYILI VE 31.08.1989 TARİH VE 4343 SAYILI GENELGE VE

02.09.1997 TARİH VE 23098 SAYILI AFET BÖLGELERİNDE YAPILACAK YAPILAR HAKKINDAKİ YÖNETMELİK

8. BAYTOP, PROF DR. T., TÜRKÇE BİTKİ ADLARI SÖZLÜĞÜ ATATÜRK KÜLTÜR DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU YAYINLARI 1978

9. DEMİRSOY, PROF. DR. A, GENEL VE TÜRKİYE ZOOCOĞRAFYASI, ANKARA 2002 10. DOÇ. DR. MÜEZZİNOĞLU A., HAVA KİRLİLİĞİNİN VE KONTROLÜNÜN ESASLARI,1987 11. KARPUZCU, M. 1991:ÇEVRE KİRLENMESİ VE KONTROLÜ, İSTANBUL 12. KİZİROĞLU İ., TÜRKİYENİN KUŞLARI, ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YAYINLARI,

ANKARA 1989 13. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI MİLLİ PARKLAR VE AV-YABAN HAYATI GENEL

MÜDÜRLÜĞÜ 2011-2012 AV DÖNEMİ MERKEZ AV KOMİSYONU KARARI 14. RED DATA BOOK OF TURKISH PLANTS ‘TÜRKİYE TABİATI KORUMA DERNEĞİ VE VAN

100. YIL ÜNİVERSİTESİ 2000 15. T.C. BAYINDIRLIK VE İSKAN BAKANLIĞI AFET İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ DEPREM

ARAŞTIRMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI, 1996; TÜRKİYE DEPREM BÖLGELERİ HARİTASI, ANKARA

16. TÇV, HAZİRAN 1992: TÜRK ÇEVRE MEVZUATI, ÖNDER MATBAA, ANKARA. 17. TÇV, Aralık 1994: ÇED Eğitimi - ÇED Eğitim Programında Yapılan

Sunuşlar, 13 - 17 Haziran 1994, Önder Matbaa, Ankara. 18. www.die.gov.tr 19. www.tüik.gov.tr 20. www.kgm.gov.tr 21. www.yerelnet.org.tr 22. www.dsi.gov.tr 23. Artvin İl Çevre Durum Raporu 24. Orta Regülatörü ve HES Fizibilite Raporu, 2008 25. Artvin Valiliği Resmi Web Sitesi, http://www.artvin.gov.tr 26. Arhavi Kaymakamlığı resmi web sitesi, www.arhavi.gov.tr/ 27. Türkiye Bitkileri Veri Servisi(TÜBİVES) 28. CITES Sözleşmesi 29. Türkiye’nin Önemli Doğa Alanları Kitabı (Doğa Derneği, 2006, ANKARA) 30. Davis.P.H, Flora Of Turkey And The East Aegean Islands, Vol.1-10,Edinburg(1965-

1988) 31. BERN, Avrupa Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi(1984 32. IUCN Red List Categories,IUCN Species Surrival Commision, 40 th Meeting of the 33. IUCN Council, Gland, Switzerland (1994) 34. Collins Bird Guide (1999 35. Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları Kitabı (Yarar, M., Mangnin G., 1997) 36. Türkiye Omurgalıları-Türkiye Omurgalı Faunasının Sistematik ve Biyolojik Özelliklerinin Araştırılması ve Koruma Önlemlerinin Saptanması/Amfibiler-Memeliler-Sürüngenler ( Prof. Dr. Ali DEMİRSOY/Çevre Bakanlığı Doğal Kaynaklar Genel Müd., proje no: 90 K 1000 90, tarih: 01.05.1996)

http://www.die.gov.tr/

http://www.kgm.gov.tr/

http://www.yerelnet.org.tr/

http://www.artvin.gov.tr/

http://www.arhavi.gov.tr/


NİHAİ ÇED RAPORU

156

EKLER: EK–1 YER BULDURU HARİTASI EK–2 ÇED RAPORU ÖZEL FORMATI EK–3 1/25.000 ÖLÇEKLİ TOPOGRAFİK HARİTA ve YERLEŞİM PLANI EK–4 PROJE ALANINA AİT JEOLOJİK HARİTA

EK–5 HİDROMETEOROLOJİ HARİTASI

EK–6 D.S.İ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ONAYLI AGİ VERİLERİ EK–7 1/25.000 ÖLÇEKLİ ARAZİ KULLANIM HARİTASI EK–8 SU ANALİZ RAPORU

EK–9 ÇED İNCELEME DEĞERLENDİRME FORMU VE 1/25.000 ÖLÇEKLİ MEŞÇERE

HARİTASI EK–10 PROJE ÜNİTE PLANLARI ve KESİTLERİ EK-11 BALIK GEÇİDİ PLAN VE KESİTLERİ EK–12 HES PROJELERİ VE DİĞER HİDROLİK FAALİYET TALEPLERİ İÇİN

DEĞERLENDİRME RAPORU EK–13 SU KULLANIM HAKLARI RAPORU EK–14 EVSEL NİTELİKLİ KATI VE SIVI ATIK İZİN YAZISI EK–15 FOSSEPTİK PLAN EK–16 ARTVİN İLİ-HOPA METEOROLOJİ İSTASYONU METEOROLOJİK VERİLERİ

EK–17 ARTVİN İL ÖZEL İDARESİ KURUM GÖRÜŞÜ

EK–18 EK-19

DSİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ’ NDEN ONAYLI FİZİBİLİTE ÜST YAZISI VE İLGİLİ FİZİBİLİTE BÖLÜMLERİ PROJE ALANINA AİT FOTOĞRAFLAR

EK-20

1/100000 ÖLÇEKLİ ÇEVRE DÜZENİ PLANI

EK-21 DSİ 26. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ’ NDEN ALINAN HAVZA GÖRÜŞ YAZISI EK-22

EKOLOJİK PEYZAJ DEĞERLENDİRME RAPORU

Documents

ORTA REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİ NİHAİ ÇED RAPORU