ORTAOKUL VE İMAM HATİP ORTAOKULU ZEKÂ OYUNLARI DERSİteyd.org.tr/pdf/zekaoyunlari.pdf · Hatip Ortaokulu Zeka Oyunları Dersi (5, 6, 7 ve 8. ... Ayrıca çeşitli materyal gerektiren

ORTAOKUL VE İMAM HATİP ORTAOKULU

ZEKÂ OYUNLARI DERSİ

ÖĞRETİM PROGRAMI(5, 6, 7 ve 8. SINIFLAR)

T.C.MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı

ANKARA 2013

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI


SAYI:118 TARİH: 05/09/2013 KONU: Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Zeka Oyunları Dersi (5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programında Değişiklik Yapılması

ÖNCEKİ KARARIN

SAYI: 163 TARİH: 13.09.2012

Temel Eğitim Genel Müdürlüğünün 23/08/2013 tarihli ve 43769797/101/2175605 sayılı teklifi

üzerine, Kurulumuzun 14/09/2012 tarihli ve 163 sayılı kararı ile kabul edilen, Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Zeka Oyunları Dersi (5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programında, 2013-2014 Öğretim Yılından itibaren 5 ve 6’ıncı sınıflardan başlamak ve kademeli olarak uygulanmak üzere ekli örneğine göre değişiklik yapılması kararlaştırıldı.

Nabi AVCI Millî Eğitim Bakanı

Prof. Dr. Emin KARİP Kurul Başkanı

Dr. Hüseyin ŞİRİN ÜYE

Prof. Dr. Mehmet BAYYİĞİT ÜYE

Doç. Dr. Hatice Duran YILDIZ ÜYE

Abdülkadir YILMAZ ÜYE

Prof. Dr. Cengiz ALACACI ÜYE

İbrahim BÜKEL ÜYE

Dr. İbrahim DEMİRCİ ÜYE

Doç. Dr. Güray KIRPIK ÜYE

Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu

Zekâ Oyunları Dersi

ÖĞRETİM PROGRAMI

(5,6, 7 ve 8. SINIFLAR)

T.C.MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI


ANKARA 2013

5, 6, 7 ve 8. Sınıflar Zekâ Oyunları Dersi Öğretim Programı

İÇİNDEKİLER

1. Giriş .............................................................................................................................. 1

2. Zekâ Oyunları Eğitiminin Genel Amacı ................................................................ 1

3. Programın Uygulanmasına İlişkin Açıklamalar ................................................... 2

4. Programın Temel Öğeleri ........................................................................................ 5

4.1. Problem Çözme ............................................................................................................................... 6

4.2. İletişim .............................................................................................................................................. 7

4.3. Akıl Yürütme ................................................................................................................................... 8

5. Ölçme ve Değerlendirme ........................................................................................ 8

6. Kazanımlar ve Ünitelerin Ele Alınışı ...................................................................... 9

Ek A: Zekâ Oyunları Dersinin Kazanımları ........................................................................................ 12

Ek B : Etkinlik Örnekleri ......................................................................................................................... 18

ETKINLIK 1 : Kim Önce Yapar? ............................................................................................................. 18

ETKINLIK 2 : Tangramla Sanat Yapalım ............................................................................................. 21

ETKINLIK 3 : Yumurtadan Tangram Çıktı .......................................................................................... 24

1


1. Giriş

Günümüz dünyası bilim ve teknolojideki gelişmelere paralel olarak hızla değişiyor. Bugünün

dünyasında değişimin nesnesi olmak yerine öznesi olmak, bireylerin yenilik ve çözüm üretme ka-

pasitelerinin gelişme düzeyine bağlıdır. Değişime uyum sağlamanın ötesinde, içinde yaşadığımız

dünyada sürdürülebilir bir rekabet gücü oluşturmak için üretken bir değişimi hayal edecek, tasar-

layacak ve yönetecek zihinsel yeterliliklerin ve kapasitenin oluşturulması gerekmektedir. Günlük

problemlere ya da amaçlı olarak kurgulanmış problemlere alışılmışın dışında, özgün ve farklı çö-

zümler üretebilmek, bir sorunun birden fazla cevabının olabileceğini görmek ve alternatif cevaplar

üretebilmek, günümüzde bireyin hem kendi yaşamı için hem de toplum için artı değer üretmesinin

temelini oluşturmaktadır. İnsanlık için yaşamı kolaylaştıran, bir güçlüğün üstesinden gelmeyi sağ-

layan her türlü gelişme ve buluş, alışılmışın dışındaki zihinlerin ürünüdür. Farklı düşünebilmeyi ve

farklı çözümler üretebilmeyi sağlayan zihnin, mantığın, bilişsel kapasitenin ve akıl yürütmenin insan

hayatı boyunca geliştirilebilir nitelikler olduğu bilinmektedir. Ancak bu gelişme erken yaşlarda göre-

celi olarak daha kolay ve daha hızlı gerçekleşmektedir. Zekâ oyunları dersinin ortaokullarda seçmeli

bir ders olarak okutulmasının gerekçesi bu temel kabullere dayanmaktadır.

Kavramlar ve algıları kullanarak soyut ya da somut nesneler arasındaki ilişkiyi kavrayabilme,

soyut düşünme, akıl yürütme ve bu zihinsel işlemleri bir amaca yönelik olarak kullanabilme yete-

nekleri zekâ olarak adlandırılmaktadır. Einstein’a göre zekânın gerçek göstergesi bilgi değil, hayal

gücüdür. Okullarda, öğrencilere yalnızca bilgi aktarmak onların bilişsel kapasitelerinin, problem çöz-

me becerilerinin, düşünme becerilerinin ve bir problemin çözümünde farklı stratejiler oluşturma ve

kullanma becerilerinin geliştirilmesine yetmez. Öğrencilerin çeşitli oyunlar ve etkinliklerle zihinsel

kapasitelerinin, becerilerinin geliştirilmesinde zekâ oyunları etkili bir araç olarak kullanılabilir. Zekâ

oyunları gerçek problemleri de kapsayan, her türlü problemin oyunlaştırılmış halidir. Bu yüzden

problem çözmeyi öğretmek için kullanılacak iyi bir araçtır.

2. Zekâ Oyunları Eğitiminin Genel Amacı

Milli Eğitim Temel Kanununda belirtilen genel amaçlar çerçevesinde, Zekâ oyunları dersinde

öğrencilerin zekâ potansiyellerini tanıması ve geliştirmesi, problemler karşısında farklı ve özgün

stratejiler geliştirmesi, hızlı ve doğru karar vermesi, sistematik bir düşünce yapısı geliştirmesi, zekâ

oyunları kapsamında bireysel, takım halinde ve rekabet ortamında çalışma becerileri geliştirmesi ve

problem çözmeye yönelik olumlu bir tutum geliştirmesi amaçlanmaktadır. Zekâ oyunları dersi öğ-

rencilerin problemleri algılama ve değerlendirme kapasitelerinin geliştirilmesini, farklı bakış açıları

oluşturabilmelerini, problemle karşılaştıklarında hızlı ve doğru karar verebilmelerini, bir konuya ve

çözüme odaklanma alışkanlığı geliştirmelerini, akıl yürütme ve mantığı etkili bir şekilde kullanma

kapasitelerini geliştirmelerini sağlayacaktır. Öğrenciler zekâ oyunlarıyla bireysel çalışmalar ve grup

çalışmalarında kendi yeteneklerini ve potansiyellerini daha iyi tanıyacak, geliştirecek ve özgüvenle-

2


rini artıracak, başarı için sistemli ve disiplinli çalışma alışkanlıkları kazanacak ve başarısızlık halinde

yılmadan alternatif çözümler ve stratejiler oluşturma tutum ve davranışlarını geliştireceklerdir.

3. Programın Uygulanmasına İlişkin Açıklamalar

Bu dersi 5, 6, 7 veya 8. sınıflarda, zekâ oyunlarında yetkinlikleri değişik düzeyde gelişmiş öğ-

renciler alabileceği gibi aynı sınıf içinde değişik yetkinlik düzeyinde olan öğrenciler de alabilecektir.

Dolayısıyla zekâ oyunları dersinin uygulamasında basamaklı öğretim yaklaşımının kullanılması uy-

gun olacaktır.

Basamaklı öğretim programı, öğrencilerin ön öğrenme düzeylerinin, öğrenme biçimlerinin, zekâ

boyutunun ve düşünme sistemlerinin farklı olabileceği anlayışına dayanmaktadır. Bu öğretim prog-

ramı, öğretimde tek boyutlu etkinlikler gerçekleştirmenin doğru olmadığını varsayar ve öğrencilerin

özelliklerini dikkate alarak hazırlanmış, zenginleştirilmiş öğrenme ortamlarının gerekliliğini öngörür.

Öğretme etkinliklerinin geniş bir seçki içinde sunulması, öğrenenin kendi ilgi ve yeteneklerine göre

hazırlanması dolayısıyla seçme şanslarının olması onların öğretim etkinliklerine daha istekli katıl-

malarını sağlayacaktır.

Basamaklı öğretim programı bu ilkeden hareketle öğrencilere basitten karmaşığa, kolaydan zora,

somuttan soyuta, bilinenden bilinmeyene, yakından uzağa giden; aşamalık ilişkisi gösteren ve seçme

hakkı veren öğrenme imkânları sunmaktadır. Öğrenciler her basamakta seçtikleri görevler dâhilinde

kendilerinden beklenen öğrenme sorumluluklarını yerine getirir. Bu basamaklar temel bilgi ve beceri-

lerin kavratılmasından üst düzey düşünme becerileri edinilmesine giden bir yol izlemektedir.

Basamaklı öğretim programının aşamalık ilkesi aşağıdaki şekilde de gösterildiği gibi hiyerarşik

bir yapı öngörmektedir. Basamaklı öğretim programı üç temel aşamayı içermektedir:

1.BASAMAK-Başlangıç Düzeyi : Oyunların kurallarını öğrenmeyi, temel bilgi ve becerileri ka-

zanmayı, başlangıç düzeyi oyunları oynamayı ve bulmacaları çözmeyi içerir.

2.BASAMAK–Orta Düzey : Mantıksal çıkarımlarda bulunmayı, bulmacalarda doğru yerden

başlamayı, strateji oyunlarında temel stratejileri uygulamayı, orta düzey oyunları oynamayı ve bul-

macaları çözmeyi içerir.

3.BASAMAK-İleri Düzey : Yaratıcı düşünme, analiz etme, özgün stratejiler ortaya koyma, de-

ğerlendirme, genelleme yapma gibi üst düzey bilgi ve becerileri içerir. İleri düzey oyunlar oynama,

bulmacaları çözme ve başkalarının deneyimlerinden yararlanma bu basamak içinde yer alır.

Programın uygulanmasında öğretmen, yukarıda belirtilen basamaklar çerçevesinde öğrencile-

rin özelliklerini dikkate alarak ne tür ve hangi düzeyde zekâ oyunları üzerinde çalışacaklarını belir-

lemelerinde öğrencilere rehberlik eder. Programdaki üniteler farklı oyun türleri için tasarlanmıştır.

Bu oyun türleri, akıl yürütme ve işlem oyunları, sözel oyunlar, geometrik-mekanik oyunlar, hafıza

oyunları, strateji oyunları ve zekâ sorularıdır. Bu başlıklar programın öğrenme alanlarını teşkil et-

3


mektedir. Kazanımlar tablosunda her oyun türü için örnek oyunlar verilmiştir.

Bir oyunun türüne göre hangi basamakta yer aldığının belirlenmesi için aşağıdaki tablo kulla-

nılabilir.

Düzey /OyunlarD1

(Başlangıç düzeyi)D2

(Orta düzey)D3

(İleri düzey)

Akıl Yürütme ve

İşlem Oyunları

1. Verilen ipuçlarını doğrudan veya farklı sıralarda değerlendirerek ilerleme kaydedi-len oyunlardır.

1. İpuçlarının hangi düzeyde kullanı-lacağının tespit edildiği oyunlardır.

2. Bazı kısa deneme yanılmalar sonu-cunda yanlış seçe-neklerin elendiği oyunlardır.

3. Oyuna özgü temel stratejilerin kullanıldığı oyun-lardır.

1. Çözüme ulaşmak için derin ve çok sayıda deneme yanılmanın yapıl-dığı oyunlardır.

2. Oyuna özgü oyuncunun kendi stratejilerini geliş-tirdiği ve kullandı-ğı oyunlardır.

Sözel Oyunlar

1. Tüm olasılıkların listelenerek iler-leme kaydedilen oyunlardır.

1. Kelime dağarcı-ğının kullanılarak kurala uygun keli-melerin türetildiği oyunlardır.

2. Oyuna özgü temel stratejilerin kullanıldığı oyun-lardır.

1. Çözüme ulaşmak için akıllı tahmin-lere dayalı ara-maların yapıldığı oyunlardır.

2. Oyuna özgü oyuncunun kendi stratejilerini geliş-tirdiği ve kullandı-ğı oyunlardır.

Geometrik-Mekanik Oyunlar

1. Az sayıda ve sis-tematik olmayan deneme yanılma-larla çözülebilen oyunlardır.

1. Az sayıda ve sistematik veya sezgisel deneme yanılmalarla çözü-lebilen oyunlardır.

2. Tek bir kilit fikrin bulunmasıyla çö-zülebilen oyunlar-dır.

1. Çok sayıda ve sistematik veya sezgisel deneme yanılmalarla çözü-lebilen oyunlardır.

2. Birden çok kilit fikrin kullanılma-sıyla çözülebilen oyunlardır.

4


Hafıza Oyunları

1. Hafızada tutul-ması gereken az sayıda nesne barındıran oyun-lardır.

1. Hafızada tutul-ması gereken orta sayıda nesne barındıran oyun-lardır.

1. Hafızada tutul-ması gereken çok sayıda nesne barındıran oyun-lardır.

2. Hafızada tutulma-sı gereken nesne-lerin hangilerinin olduğu başlan-gıçta belirsiz olan oyunlardır.

Strateji Oyunları

1. Klasik oyunların sadece kurallarını uygulayarak oy-nanan oyunlardır.

1. Klasik oyunlarda oyuncunun temel stratejileri kulla-nıldığı oyunlardır.

2. En iyi stratejisi belli olan ve bu stratejilere kolay ulaşılabilen oyun-lardır.

1. Klasik oyunlar-da oyuncunun kendi stratejile-rini geliştirdiği ve başkalarının deneyimlerinden yararlandığı oyun-lardır.

2. En iyi stratejisi belli olan ve bu stratejilere detaylı bir analiz sonucu ulaşılabilen oyun-lardır.

Zekâ Soruları

1. Kolayca tahmin edilen ve tek aşa-malı bir çözüme sahip sorulardır.

1. Kolay tahmin edilemeyen tek aşamalı bir çözü-me sahip sorular-dır.

2. Aşamaları kolay olan çok aşamalı sorulardır.

1. Deneyim gerekti-ren sorulardır.

2. Çok aşamalı ve kolayca tahmin edilemeyen soru-lardır.

5


Bir sınıfta öğrenciler, bir oyun türünde başlangıç düzeyinde olabileceği gibi bir başka oyun

türünde orta veya ileri düzeyde olabilir. Dolayısıyla öğrenme etkinlikleri değişik ünitelerde değişik

düzeylerde olabilir. Hatta aynı oyun türünde bazı öğrenciler başlangıç düzeyinde, bazıları da daha

ileri düzeyde olabilir. Öğretmen, derste herkesin düzeyini tatminkâr seviyede yükseltmek ve zekâ

oyunlarını severek oynatmak için öğrencilerin birbirinden öğrenebileceği işbirlikçi öğrenme etkin-

likleri düzenleyebilir. Programda bazı problemlerin takımlar halinde çözülmesi istenecektir. Bu tür

çalışmalarda öğrenci düzeylerine göre gruplar oluşturulmalı ve birlikte çalışmanın önemi vurgulan-

malıdır.

Öğretmen değişik ünitelere ayıracağı zamanı ve yapacağı etkinlikleri öğrenci ilgisi, eğitim orta-

mı ve materyallerine göre tasarlamalı ve planlamalıdır. Burada ölçüt, öğrencilerin ders etkinliklerini

faydalı ve zevkli bulmalarıdır. Ders işlenirken öğrencilerin çözüme yönelik farklı önerileri dikkate

alınmalı ve yaratıcılıkları desteklenmelidir.

Örnek oyunlar dışında öğrencilerin daha çok ilgi duydukları ve çalışmaktan zevk aldıkları zekâ

oyunları da seçilebilir.

Günümüzde zekâ oyunlarının önemli bir kısmı dijital ortamda da oynanabilmektedir. Öğretim

etkinliklerinde olanaklar ölçüsünde uygun görsel, işitsel ve basılı araç gereçlere ek olarak bilişim

teknolojileri de kullanılabilir. Ayrıca çeşitli materyal gerektiren oyunlar için araç gereç temininde

güçlük çekilmesi ya da öğretim ortamlarının uygun biçimde düzenlenmesi olanağı bulunmaması

halinde öğretmen, bu oyunların yerine öğretim ortamına uygun alternatif oyunlar seçebilir. Zekâ

oyunları dersinin öğretim programı, standart bir programdan daha çok öğrencilerin ilgi ve gelişim

özelliklerine göre öğretmen tarafından yapılandırılması gereken, esnek bir çerçeve program olarak

tasarlanmıştır.

Zekâ oyunları programı öğrencilerin olumlu duyuşsal gelişimini sağlamak için dikkatle işlenme-

lidir. Zekâ oyunlarındaki başarı veya başarısızlığın çok veya az zeki olmanın bir göstergesi olmadığı

özellikle vurgulanmalı, herkesin kendine has kuvvetli yönlerinin olduğu görülmelidir. Örneğin bazı

öğrenciler, problemleri deneme yanılma yöntemi ile hızlı çözme eğiliminde olabilecekleri gibi diğer-

leri daha yavaş fakat sistematik çözme eğiliminde olabileceklerdir.

4. Programın Temel Öğeleri

Programın odağında öğrencilerin problem çözme, iletişim ve akıl yürütme, öz düzenleme ve

psikomotor becerilerinin ve duyuşsal özelliklerinin geliştirilmesi vardır.

6


4.1. Problem Çözme

Zekâ oyunları dersinin ve etkinliklerinin temeli problem çözmedir. Öğrencilerin problemleri

sadece sayılar ve şekillerle değil aynı zamanda gerçek hayat materyalleri ile kurgulamaları ve gerçek

dünya sorunlarıyla ilişkilendirmeleri sağlanacaktır. Zekâ oyunlarında çözüme giden yol birçok farklı

yöntem kullanmayı gerektirebilir. Bazı problemler çok basit ve pratik bir yöntemle çözülebilirken,

bazıları için kapsamlı, daha sistemli bir çalışma ve araştırma gerekebilir.

Öğrencilerin uzun vadede, problem çözmede başarılı olmalarını sağlamak için öğrencilere prob-

lem çözmenin temel aşamaları kavratılmalıdır. Bu aşamalar aşağıda ardışık olarak tanımlanmıştır:

a) Problemin farkına varmak: Her konuda olduğu gibi öğrencilerde istek olmazsa problemin

çözümünde başarıya ulaşılması mümkün olmayacaktır. Öncelikle öğrencinin problem ola-

rak algılayabileceği bir durum, olay ya da sorun olmalıdır. Öğrencinin ilgisini çekmeyen bir

konu onun için bir problem değildir. Öğretmen, zekâ oyunlarıyla problem çözmeden alınan

zevkin paylaşılmasını sağlamalıdır.

b) Problemi anlamak, kavramak: Problemin niteliğinin anlaşılması, problemin doğru tanımlan-

ması daha sonraki tüm aşamaları belirler. Problemlerin tanımı, problemi tanımlayanın ba-

kış açısına göre farklılaşabilir. Burada bir problemin farklı bakış açılarından farklı şekillerde

tanımlanabileceğini kavramayı sağlayacak etkinlikler uygulanmalıdır. Problemi oluşturan

koşulları ve kuralları kavramak, çoğu zaman çözümü ve çözüm yöntemini ortaya çıkaracak-

tır.

c) Çözüm yönteminin seçilmesi, belirlenmesi: Problemleri çözmek için birçok farklı çözüm

yöntemi mevcuttur. Deneme-yanılma, tüme varma, tümden gelme, varsayım kullanma,

problemi dönüştürme, problemi parçalama vb. çözüm yöntemlerinden en uygun olan biri

veya bazıları seçilmelidir. Hangi çözüm yönteminin ya da yöntemlerinin hangi problemlere

uygun olduğu sınıfta konuşulmalı ve paylaşılmalıdır. Ders zamanı sadece problem çözmeye

harcanan bir süre olmamalı aynı zamanda uygun fırsatlarda süreç hakkında da öğrencilerin

konuşmaları ve yazmaları sağlanmalıdır.

ç) Yöntemin uygulanması: Yöntemin uygulanma süreci bazen kısa, bazen çok kademeli olabi-

lir. Bireysel çalışmada veya takım çalışmasında sistemli bir çalışma yapılmalı, bu aşamada

yöntemin uygulanmasında sistemli olmanın gereği tartışılmalı ve paylaşılmalıdır.

d) Kontrol: Çözümün tüm kuralları ve şartları sağladığı kontrol edilmelidir. Şartları ve çözüme

daha çabuk ulaşmayı sağlayan yöntemler bu süreçte doğal olarak ön plana çıkacaktır.

e) Genelleme: Uygulanan yöntemin, geçmişte karşılaşılmış veya gelecekte karşılaşılabilecek

problemlerden hangilerinde kolaylık sağlayabileceği sorgulanmalıdır. Benzer problemler

belirlenerek tartışılmalı ve çözüm yolları genelleştirilmeye çalışılmalıdır. Genelleştirilmeye

7


çalışma mutlaka her problem çözme sürecinin sonunda yapılmalı ve sınıfta kolektif bir

alışkanlık haline gelmelidir.

Problem çözme becerilerinin geliştirilmesine yönelik oyunların uygulanmasında aşağıdaki

amaçların dikkate alınması gerekir:

a) Problemleri tam olarak anlamak için problemin doğasına ilişkin sorgulama becerisinin ge-

liştirilmesi,

b) Farklı zekâ oyunları kullanılarak çeşitli problem çözme yöntem ve stratejilerinin geliştiril-

mesi,

c) Problem çözmede edinilen deneyimlerle öğrencilerin öz güveninin geliştirilmesi,

ç) Hızlı ve etkin karar verme becerisinin geliştirilmesi,

d) Problemlerin çözümünde sorgulayıcı ve şüpheci bir yaklaşımın geliştirilmesi,

e) Kendilerinin bireysel olarak güçlü ve zayıf yönlerini tanımalarının sağlanması.

4.2. İletişim

Günümüzde her birey, bir takımın parçası olarak hayatını sürdürmektedir. Bu yüzden öğrenci-

ler eğitim sürecinde takım üyesi olmanın gereklerini öğrenmelidir. Zekâ oyunları, güçlü bir iletişim

aracıdır ve birçok profesyonel şirketin eğitimlerinde takım çalışmasını öğretmek amacıyla da kulla-

nılmaktadır.

Ayrıca zekâ oyunları entelektüel bilgi ve birikimin evrensel bir göstergesi olarak görülür. Bu

sayede zekâ oyunları bağlamında dünyanın her yerinden insanlarla iletişim kurma fırsatı olacaktır.

İletişim becerilerinin geliştirilmesine yönelik oyunlarda aşağıdaki amaçların dikkate alınması

gerekir:

a) Problem çözme ve fikir geliştirmede takım çalışması becerilerinin geliştirilmesi,

b) Öğrencilerin düşüncelerini etkili bir şekilde ifade edebilme becerilerinin geliştirilmesi,

c) Bir problemin çözümü ile ilgili farklı ve karşıt görüşleri ifade etme becerilerinin geliştirilmesi.

ç) Centilmenlik anlayışı içinde rakiplerine ve takım arkadaşlarına saygılı olma becerisinin ge-

liştirilmesi.

8


4.3. Akıl Yürütme

Zekâ oyunlarında başarı, hızlı ve doğru bir şekilde akıl yürütmeye dayanmaktadır. Geçmişte

öğrenilen problem çözme yöntemleri zekâ oyunlarını çözmek için az veya çok fayda sağlasa da zekâ

oyunları ezbere dayalı bir ders değildir. Zekâ oyunlarını bu kadar eğlenceli kılan da sürekli değişen

türleri ve zorluk seviyeleri olmasıdır. Akıl yürütme, sistemli problem çözme becerisi ile birlikte öğ-

rencilerin ömür boyu kullanacakları çok önemli bir zihinsel beceri olacaktır.

Akıl yürütme becerisinin geliştirilmesine yönelik oyunlarda aşağıdaki amaçların dikkate alın-

ması gerekir:

a) Mantığa dayalı fikirler üretebilme,

b) Gruplandırma becerilerini geliştirebilme,

c) Deneyimlerden çıkarımlarda bulunabilme,

ç) Benzetim yoluyla akıl yürüterek problem çözebilme,

d) Tümdengelim yöntemiyle problem çözebilme,

e) Sayıları kullanarak işlemsel stratejiler geliştirebilme,

f) Soyut sembolleri kullanarak hareket stratejileri oluşturabilme,

g) Sözel oyunlarda semantik stratejiler geliştirebilme,

ğ) Üç boyutlu nesnelerin hareketi ve ilişkilerini kavrayabilme,

h) Üç boyutlu düşünme ve muhakeme becerilerini geliştirebilme,

ı) İşlemsel ve ölçmeye dayalı tahmin becerilerini geliştirebilme.

5. Ölçme ve Değerlendirme

Ölçme değerlendirmede amaç, programda yer alan kazanımlarla becerileri ilişkilendirerek bun-

ların öğrencilere kazandırılmasıdır. Zekâ oyunları dersinde beceri gelişimi süreç temelli olarak ele

alınmaktadır. Amaç not vermek değil, öğrencinin kendi içinde kaydettiği gelişmeyi gözlemlemektir.

Ölçme ve değerlendirme ile öğrencilerin oyunları kurallara uygun oynama, oynarken zevk alma,

akıl yürütme, strateji geliştirme ve mantıklı düşünme becerileri ile öz güvenlerinin ne kadar geliştiği

belirlenmelidir. Bu amaçla kontrol listeleri, dereceli puanlama anahtarı, gözlem, öz değerlendirme ve

grup değerlendirme araçları kullanılabilir.

9


Öğretmenler belirtilen ölçme araçlarının hepsini aynı anda kullanmak zorunda değildir. Sınıf

mevcudu, etkinliğin özelliği ve süresi göz önünde bulundurulmalıdır. Önemli olan ölçme ve değer-

lendirme aracının doğru yerde ve zamanda işlevsel olarak kullanılmasıdır.

6. Kazanımlar ve Ünitelerin Ele Alınışı

Kazanımlar her ünite için üç düzeyde verilmiştir. Bu düzeyler, yukarıda tanımlanan şekilleriyle

başlangıç düzeyi D1, orta düzey D2 ve ileri düzey D3 olarak listelenmiştir. Ancak sınıf düzeyleri ve

öğrencilerin gelişim özelliklerine göre kazanımların seviyesi ve buna bağlı olarak da kullanılan zekâ

oyunları öğretmen tarafından farklılaştırılabilir. Kazanımlar tablosunda üniteler, kazanımlar, kaza-

nımların gerçekleştirilmesi için kullanılabilecek örnek zekâ oyunları ve ilgili beceriler yer almaktadır

(bk. Ek A).

Ortaokul zekâ oyunları dersi öğretim programında, öğrenme alanları oyun kategorilerine göre

oluşturulup Akıl Yürütme ve İşlem Oyunları, Sözel Oyunlar, Geometrik – Mekanik Oyunlar, Strateji

Oyunları, Hafıza Oyunları ve Zekâ Soruları olmak üzere 6 üniteye ayrılmıştır. Bu üniteleri kapsayan

oyunlar ve örnekleri aşağıda özet olarak verilmiştir.

1. Akıl Yürütme ve İşlem Oyunları : Akıl yürütme oyunları, verilen ipuçlarını değerlendirerek

ve yalnızca mantıksal çıkarımlar yaparak sonuca ulaşılan, çoğunlukla tek kişilik bulmaca tarzında-

ki oyunlardır. İşlem oyunları ise mantıksal çıkarımların yanı sıra, dört işlem bilgisinin kullanıldığı

oyunlardır. Bu oyunlarda, problemi çözmek için ihtiyaç duyulan tüm bilgi oyunun başında verilir.

Çözüm yöntemi tamamen veya büyük ölçüde açıktır. Ancak ipuçlarını hangi sırayla değerlendirmek

gerektiğine karar vermek güç olabilir; doğru seçimler yapmak problemin çözme süresini kısaltabilir,

hatalı seçimler yapmak ise çözüm süresini uzatabilir veya problemi çözmeyi imkânsızlaştırabilir.

Oyunu oynayan kişinin özel bir bilgiye veya donanıma sahip olduğu varsayılmaz. Problemler tek

çözümlüdür.

Kâğıt kalem ile veya bilgisayar ortamında oynanan tablo doldurma tarzı çok sayıda oyun, bu

kategorinin örnekleri arasında yer alır. Bunlardan bazıları: sudoku, apartmanlar, çit, ABC kadar kolay,

mayın tarlası bulmacaları, mantık karesi, amiral battı bulmacaları, tapa, yin-yang, kare karalamaca,

işlem karesi, kendoku, kakuro, bölmece, işlem tamamlamadır.

2. Sözel Oyunlar : Oyuncuların mantıksal çıkarımlarının yanı sıra sözcük dağarcıklarından

veya temel, genel kültürlerinden faydalandıkları oyun türleridir. Bu kategorideki oyunlar tek kişilik

olabileceği gibi karşılıklı oyun, takım oyunu veya takım bulmacası şekillerinde de olabilir. Türüne

bağlı olarak oyunun, problemin birden çok stratejisi veya çözümü olabilir; en iyi strateji veya çözüm,

oyunu tasarlayan kişi tarafından da bilinmeyebilir.

10


İyi bilinen bazı örnekleri arasında anagramlar, şifre oyunları, scrabble (dilmece), sözcük grupla-

ma, sözcük arama (kelime avı), sözcük yerleştirme yer alır. Bazı kare bulmaca türleri de bu kapsam-

da değerlendirilebilir. Ancak bulmacanın vurgusunun analitik beceri ve sözcük kurgusu üzerinden

mi yoksa genel kültür üzerinden mi olduğu ayrımı bu değerlendirmede önem taşıyacaktır. (Genel

kültüre dayalı olan klasik kare bulmaca türleri zekâ oyunları kapsamında değerlendirilmemelidir.)

Sözel oyunlarda, oyuncu sözcük dağarcığından farklı şekillerde faydalanabilir. Örneğin scrabble

oyununda belli kısıtları sağlayan anlamlı sözcükler türetmek gerekmekteyken, Sözcük Yerleştirme

oyununda liste olarak verilmiş sözcükleri birbirleriyle uyumlu olacak şekilde bir tabloya yerleştirmek

gerekmektedir. İlk örnekte sözcük bilgisi daha yoğun kullanılmaktadır. İkinci örnek “Akıl Yürütme

ve İşlem Oyunları” grubuna daha yakındır. Ancak sözcüklerin yapısı (harflerin kullanım sıklıkları,

ünlü-ünsüz sıraları gibi) oyuncunun problemi çözme stratejisini belirlemede etkilidir.

3. Geometrik – Mekanik Oyunlar : Oyuncu geometrik düşünme yöntemlerinden, uzamsal

düşünme becerisinden, el göz koordinasyonundan ve(ya) motor becerilerinden faydalanır. Bu kate-

gorideki oyunlar, tek kişilik bulmacalar olabileceği gibi karşılıklı oyun veya takım oyunu şeklinde de

olabilir. Oyunların çoğunda önceden üretilmiş veya oluşturulmuş oyun gereçleri kullanılabilir veya

dijital ortamlardan faydalanılabilir.

Çok bilinen bazı örnekleri arasında tangram, polyomino, küp sayma, şekil oluşturma, labirent-

ler, düğüm oyunları, rubikkübü, soma küpleri, mekanik ayırma bilmeceleri, mikado, jenga, yap-boz-

lar sayılabilir.

4. Hafıza Oyunları : Kısa ve(ya) uzun dönem hafızanın kullanıldığı oyun türleridir. Bu kate-

gorideki oyunlar, tek kişilik bulmacalar olabileceği gibi karşılıklı oyun veya takım oyunu şeklinde de

olabilir. Oyun türüne göre görsel veya sözel hafıza kullanılabilir.

Bu kategorideki oyunlara örnek olarak eş bulma oyunları (eşleştirme), resim hatırlama, yakın

plan fotoğrafları verilmiş cisimleri tanıma oyunu, yön bulma oyunları verilebilir.

5. Strateji Oyunları : İki veya daha fazla oyuncunun birbirlerine karşı oynadığı, kaybeden ve

kazananların bulunduğu oyun türleridir. Türüne göre, oyunlar sıfır toplamlı (bir kişinin kaybı rakibin

kazancına eşit) olmayabilir. Taraflar, birey veya takım halinde olabilirler. Oyunla ilgili bilgi başlan-

gıçta tüm taraflara açık olabilir. Bazı oyunlarda tarafların birbirlerinden gizledikleri bilgiler olabilir,

bazılarında ise tarafların oyunun belli bir aşamasından önce öğrenemedikleri, olasılığa dayalı etken-

ler bulunabilir. Oyunların çoğunda önceden üretilmiş gereçler kullanılır. Oyunlar bilgisayara karşı da

oynanabilir.

11


Strateji oyunları, tam olarak analiz edilebilen basit oyunlardan analizi imkânsız olan son derece

karmaşık oyunlara uzanan geniş bir yelpazede yer alırlar. Tüm bilgilerin açık olduğu ve olasılığın

bir etken olmadığı oyunlarda bile oyunun yapısal karmaşıklığı tam bir analiz yapmayı pratik olarak

engelleyebilir. Bu tarz oyunlara klasik oyunlar denir (satranç ve go gibi). Bu nedenle oyuncuların

strateji oluşturmalarında mantıksal çıkarımların yanı sıra sezgisel taktikleri, kendilerinin ve başka

oyuncuların deneyimlerini, oyunun değişik aşamalarındaki (açılış, oyun ortası, oyun sonu) kısa dö-

nemli analiz ve kalıpları kullanmayı öğrenmeleri önem taşır.

Strateji oyunlarına çok sayıda örnek verilebilir. Bilginin tüm taraflara açık olduğu ve olasılık

etkeninin bulunmadığı oyunlara tik-tak-to, satranç, go, othello, reversi, mangala, dama çeşitleri

örnek gösterilebilir. Olasılık etkeninin bulunduğu oyunlara tavla örnek olarak gösterilebilir. Tarafla-

rın bazılarına açık olan bilgilerin diğerlerine açık olmadığı oyunlara sayı tahmin etme, amiral battı

örnek olarak gösterilebilir.

6. Zekâ Soruları : Başlangıçta çözüm yöntemi belirgin olmayan, oyuncunun ipuçlarını incele-

mesi sonucunda net bir yanıta ulaştığı sorulardır. Çoğunlukla tek kişi tarafından oynanır ve soruyu

tasarlayan kişinin aradığı yanıtın bulunması beklenir. Problem teknik anlamda tek çözümlü olmaya-

bilir. Ancak kaliteli bir zekâ sorusunun tüm tarafları ikna eden tek bir çözümünün olması istenir. Bu

kategorideki soruların hemen hemen hepsinde bir püf nokta vardır.

Ağızdan ağıza iletilen pek çok zekâ oyunu bu kategoride yer alır. Çok bilinen sorulardan bazıları:

tek bir sandalla kurt, kuzu ve otun nehrin karşı kıyısına geçirilmesi, dışarıda bulunan açma-kapa-

ma düğmelerinin kapalı bir odadaki üç ampulü nasıl çalıştırdığının tespit edilmesi, yalancı-doğrucu

problemleri, belli ölçülere sahip kaplar kullanarak farklı bir hacmi tam olarak ölçme vb. Net bir çö-

züm yöntemi olmayan ve sezgisel bir yaklaşıma ihtiyaç duyulan dizinin bir sonraki elemanını tahmin

etme, kibritlerle sınırlı sayıda hamle sonucu bir eşitlik elde etme gibi problemler de bu kategoride

anılabilir. Yine go, satranç gibi klasik oyunlarda sınırlı sayıda hamle sonucu istenen konfigürasyona

ulaşmaya dayalı problemler de bu kategoride değerlendirilebilir.

12


Ek A: Zekâ Oyunları Dersinin Kazanımları

Ünite Adı

DÜ

ZEY

D1:

Başl

angı

çD

2:O

rta

D3:

İleri

Kaz

anım

No

KazanımlarÖrnek

OyunlarBeceriler

1. Akıl Yürütme

veİşlem

Oyunları

D1

1Akıl yürütme ve işlem oyun-larında verilen oyunun genel kurallarını kavrar.

• Sudoku

• Çit

• Mantık karesi

• Kare karalamaca

• Kendoku

• Kakuro

• Bölmece

Akıl yürütmeProblem çözme

2 Zihinden dört işlem yapar.

3Başlangıç düzeyindeki akıl yürütme ve işlem oyunlarını oynar.

D2

4Akıl yürütme ve işlem oyun-larında verilen ipuçlarının değer sırasını fark eder.

5Kısa deneme yanılmalar so-nucunda yanlış seçenekleri eler.

6Akıl yürütme ve işlem oyu-nuna özgü temel stratejileri kullanır.

7Orta düzey akıl yürütme ve işlem oyunlarını oynar.

D3

8Derin deneme yanılmalar so-nucunda yanlış seçenekleri eler.

9Akıl yürütme ve işlem oyun-larında kendine özgü strateji-ler geliştirir.

10İleri düzey akıl yürütme ve işlem oyunlarını oynar.

11Verilen kısıtlar dâhilinde akıl yürütme ve işlem oyunların-da en iyi çözümleri bulur.

13


Ünite Adı

DÜ

ZEY

D1:

Başl

angı

çD

2:O

rta

D3:

İleri

Kaz

anım

No

KazanımlarÖrnek

OyunlarBeceriler

2. Sözel

Oyunlar

D1

1Sözel oyunların temel kural-larını kavrar.

• Anagramlar

• Şifre oyunları

• Scrabble

• Sözcük gruplama

• Kelime avı

• Sözcük yerleştirme

Akıl yürütmeProblem çözme, İletişim

2Sözel oyunlarda farklı alan-lardan kelimeler kullanır

3Başlangıç düzeyindeki sözel oyunları oynar.

D2

4Kelime dağarcığını kullana-rak oyuna uygun kelimeler türetir.

5Sözel oyunlara özgü temel stratejileri kullanır.

6Orta düzey sözel oyunları oynar.

D3

7Akıllı tahminler yaparak ara-ma yapılacak listeyi küçültür.

8İleri düzey sözel oyunları oy-nar.

9Verilen kısıtlar dâhilinde sö-zel oyunlarda en iyi çözüm-leri bulur.

14


Ünite Adı

DÜ

ZEY

D1:

Başl

angı

çD

2:O

rta

D3:

İleri

Kaz

anım

No

KazanımlarÖrnek

OyunlarBeceriler

3. Geometrik

- Mekanik

Oyunlar

D1

1Geometrik-mekanik oyun-ların temel kurallarını kav-rar.

• Tangram

• Polyomino

• Düğümler

• Rubikkübü

• Soma küpleri

• Jenga

• Yap-bozlar

• Mekanik ayırma bilmeceleri

Akıl yürütmeİletişimProblem çözme

2Geometrik-mekanik oyun-larda uzamsal becerilerini kullanır.

3Başlangıç düzeyinde geo-metrik-mekanik oyunlar oynar.

D2

4Simetriyi bilir, kullanır ve örüntüler oluşturur.

5Geometrik-mekanik oyun-larla ilgili temel stratejileri kullanır.

6Orta düzeyde geomet-rik-mekanik oyunlar oy-nar.

D3

7Oyunlarda geometrik şekil ve cisimlerin özelliklerin-den yararlanır.

8Geometrik-mekanik oyun-larda kendine özgü strate-jiler geliştirir.

9İleri düzey geometrik-me-kanik oyunlar oynar.

10Geometrik-mekanik oyun-larda en iyileştirme prob-lemleri çözer.

15


Ünite Adı

DÜ

ZEY

D1:

Başl

angı

çD

2:O

rta

D3:

İleri

Kaz

anım

No

KazanımlarÖrnek

OyunlarBeceriler

4. Hafıza

Oyunları

D1

1Hafıza oyunlarının temel kurallarını kavrar.

• Eş bulma oyunları

• Resim hatırlama

• Yön bulma

• Yakın plan fotoğrafları verilmiş cisimleri tanıma

Akıl yürütme

2Kısa süreli hafıza sınırlarını bilir ve kullanır.

3Başlangıç düzeyinde hafıza oyunları oynar.

D2

4

Anlamlandırma, ilişkilen-direbilme ve kümeleştirme işlemleri için hafızayı etkin kullanır.

5Hafıza oyunlarının temel stratejilerini kavrar.

6Orta düzeyde hafıza oyun-ları oynar.

D3

7Akıllı tahminler yardımıyla yalnızca etkili noktalarda hafıza kullanmayı bilir.

8Hafıza oyunlarında kendi-ne özgü stratejiler gelişti-rir.

9İleri düzey hafıza oyunları oynar.

16


Ünite Adı

DÜ

ZEY

D1:

Başl

angı

çD

2:O

rta

D3:

İleri

Kaz

anım

No

KazanımlarÖrnek

OyunlarBeceriler

5. Strateji

Oyunları

D1

1Klasik strateji oyunlarının kurallarını kavrar.

• Tik-Tak-To

• Satranç

• Go

• Reversi

• Mangala

• Dama

• Sayı tahmin etme

• Amiral battı

Akıl yürütmeProblem çözmeİletişim

2En az bir rakiple klasik stra-teji oyunları oynar.

3Strateji oyunlarını başlan-gıç düzeyinde oynar.

4Strateji oyunlarında “en iyi oynama” kavramını bilir.

D2

5Klasik strateji oyunlarında temel stratejileri bilir.

6

Klasik strateji oyunların-da başlangıç düzeyi hamle analizleri yaparak rakibinin hamlelerini tahmin eder.

7Orta düzey strateji oyun-ları oynar.

8Başlangıç ve orta düzey strateji oyunlarında en iyi stratejiyi bulur.

D3

9

Klasik strateji oyunlarında ünlü/uzman oyuncuların üst düzey oyun hamleleri-ni öğrenir ve yorumlar.

10Klasik strateji oyunlarında kendine özgü stratejiler geliştirir.

11

Klasik strateji oyunlarında ileri düzey hamle analizleri yaparak rakibinin hamlele-rini tahmin eder.

12İleri düzey strateji oyunla-rında en iyi stratejiyi bulur.

17


Ünite Adı

DÜ

ZEY

D1:

Başl

angı

çD

2:O

rta

D3:

İleri

Kaz

anım

No

KazanımlarÖrnek

OyunlarBeceriler

6. Zekâ

Soruları

D1

1Zekâ sorularının temel prensiplerini kavrar.

• Kurt-Kuzu-Ot

• Üç ampül

• Yalancı- Doğrucu

• 12 top

• Kap ölçme

• Kibrit problemleri

• Sonraki terimleri bulma

Akıl yürütmeProblem çözmeİletişim

2Başlangıç düzeyinde zekâ soruları çözer.

3Başkalarına zekâ soruları sorar.

D2

4Karmaşık ifadelerdeki ipuç-larını fark eder.

5Zekâ sorularında kullanı-lan temel stratejileri kav-rar.

6Orta düzey zekâ soruları çözer.

D3

7Çeşitli zekâ soruları ara-sında ilişkiler kurar.

8Zekâ soruları için kendine özgü stratejiler geliştirir.

9İleri düzey zekâ sorularını çözer.

18


Ek B : Etkinlik Örnekleri

ETKINLIK 1 : Kim Önce Yapar?

Oyun Tangram

Sınıf Düzeyi D1 (Başlangıç düzeyi).

Etkinlik Türü Geometrik-Mekanik Oyunlar.

İlgili Kazanımlar 1. Geometrik-mekanik oyunların temel

kurallarını kavrar.

2. Geometrik – mekanik oyunlarda uzamsal

becerilerini kullanır.

3. Başlangıç düzeyinde geometrik-mekanik

oyunlar oynar.

Etkinliğin Temel

Öğeleri

Akıl yürütme, İletişim, Problem çözme.

Gereken malzemeler

ve teknoloji

Tangram seti, figür kartları. Tangram seti olmaması durumunda

karton, makas, cetvel, kuru boya.

Görsel malzeme

kaynakları

Tangram parçaları ile yapılmış figürler, figür kartları.

ÖN BİLGİ

1

2

3

4

5

6

7

Tangram, taş, kemik, plastik veya tahtadan ya-

pılmış olan geometrik biçimlerdeki yedi adet

parçayı bir araya getirerek çeşitli formlar oluş-

turma esasına dayalı bir zekâ oyunudur. Hedef-

lenen form geometrik bir şekil, hareket halinde-

ki bir insan figürü, hayvan figürü, alfabedeki bir

harf ya da benzeri bir şey olabilir. Hedef olarak

belirlenen formu oluşturabilmek için yedi parçanın tamamını kullanmak gerekir. Bu parçalar, farklı

büyüklüklerdeki beş adet üçgen, bir adet kare ve bir adet paralelkenardır. Bu yedi parçanın Güneş,

Ay, Mars, Jüpiter, Satürn, Merkür ve Venüs’ü temsil ettiği söylenmektedir. Çin’de geliştirilen bu oyu-

nun ortaya çıkışı çok eski tarihlerde olmuştur. (http://tr.wikipedia.org:29.04.2013)

19


Öğrencilere ön bilgileri verin ve oyununun amacının tangramın 7 şeklini kullanarak figürler

oluşturmak olduğunu hatırlatın.

Öğrencilerin ikişer kişilik gruplar oluşturmalarını ve her grubun bir tangram takımının ol-

masını sağlayın.

Grupların tangram parçalarını incelemeleri için gruplara bir miktar süre tanıyın. Daha sonra

tangram parçalarının birbirleri arasında nasıl bir ilişki olduğunu sorun. Örneğin iki üçgen

birleşerek bir kare oluşturuyor mu? Parçalardan bazılarını bir araya getirerek dikdörtgen

oluşturulabiliyor mu? Kaç çeşit çokgen var?

Daha sonra yanda verilen köpek figürünü yapmalarını

isteyin. Her gurubun bu figürü yaptığını kontrol edin.

Daha sonra yanda sırasıyla verilen kedi ve

tavşan figürlerini yapmalarını isteyin. Her

gurubun çalışmasını kontrol edin (Figürlerin

yapımında pratiklik kazanmak için aşağıdaki

kart örneklerinden faydalanılabilir).

20


Her gurubun figürleri kolaylıkla yaptığını fark ettiğinizde gruplar arası bir yarışma düzenle-

yin (Figürlerin yapımında zorlanan öğrenciler için farklı figürlerle çalışmalar tekrar edilir).

Tahtaya bir figür yansıtın ve bu figürü ilk önce yapanın figür kartını alacağını söyleyin.

Oyunun kurallarını açıklayın. Toplam yansıtılacak figür sayısını (örneğin 10 tane), bir grup

figürü tamamladığında oyunun duracağını, ikinci figüre geçileceğini ve oyunun sonunda en

çok figür yapan grubun galip geleceğini söyleyin.

Kazanan grubun figürü doğru yaptığını kontrol edin. Yaptıkları figür kartını kazanan gruba

verin.

Daha sonra başka bir figür yansıtın ve yaptıkları figüre ait kartı kazanan gruba verin.

Eğer grupların hiçbiri yansıtılan figürü yapamıyorsa başka bir figür yansıtın. Oyun bittikten

sonra grupların yapamadığı figürlerin nasıl yapıldığını gösterin.

Gruplar figürleri çok hızlı yaparsa figürlerin zorluk derecesini arttırın.

Oyun bittikten sonra tangram parçalarıyla serbest modeller oluşturmalarını isteyin. Oluş-

turulan modelleri inceleyin.

Başlangıç düzeyinde verilen figürlerde tangram parçalarının her birinin farklı renkte olma-

sına dikkat edin (Orta ve ileri düzeydeki öğrenciler için figürler tek renk veya renksiz olmalı

ayrıca tangram parçalarını birbirinden ayıran izlerin olmamasına dikkat edin).

Oyunun başında bir süre ya da figürleri oluşturulacak kart sayısı belirleyerek farklı formatlarda

yarışma düzenleyebilirsiniz. En çok kart kazanan oyunu kazanır.

Tangram setiniz yoksa;

Bir karton veya sert bir kâğıt yardımıyla tangram yapabilirsiniz.

Öğrencileri ikişerli gruplara ayırın.

Her gruba kare biçimindeki bir karton üzerine cetvel yardımıyla

yandaki gibi çizgiler çizdirin (4 eşit satır ve sütün çizilerek 16

tane küçük kare oluşturmalarını sağlayın. Bu küçük kareler,

parçalarının özellikleri hakkında yorum yapmalarını

kolaylaştıracaktır).

Daha sonra kartonu çizilen yerlerinden (renk ayrımlarından) makas yardımıyla kestirin. Öğ-

rencilerin çizimleri yaparken cetvel kullanmaları ve çizgiler üzerinden kesim işini hassas

yapmalarına dikkat edin (Kesilerek oluşan 7 parçayı farklı renklere boyatın).

Çizimler, çizgiler üzerinden kesimleri ve boyamaları hatalı yapan gruplara yardım edin.

21


ETKINLIK 2 : Tangramla Sanat Yapalım

Oyun Tangram

Sınıf Düzeyi D2 (Orta düzey).

Etkinlik Türü Geometrik-Mekanik Oyunlar.

Kazanım 1. Geometrik-mekanik oyunlarla ilgili temel

stratejileri kullanır.

2. Orta düzeyde geometrik-mekanik oyunlar oynar.

Etkinliğin Temel

Öğeleri

Akıl yürütme, İletişim, Problem çözme.

Gereken malzemeler

ve teknoloji

Tangram seti, figür kartları. Tangram seti olmaması durumunda

karton, makas, cetvel, kuru boya.

Görsel malzeme

kaynakları

Tangram parçaları ile yapılmış figürler, figür kartları.

ÖN BİLGİ

Tangram oyununun temel kuralının, 7 parçanın tamamının kullanılması

suretiyle istenen modelleri yapmak olduğu hatırlatılır.

Öğrencilerin üçer kişilik gruplar oluşturmalarını ve her grubun bir tangram setinin olmasını

sağlayın (tangram parçalarının tek renk olmasına dikkat edin).

Grupların tangram parçaları ile serbest modeller yapmaları için bir miktar süre tanıyın.

Daha sonra tangram parçalarının tamamını kullanarak kaç farklı dörtgen modeli yapabile-

ceklerini sorun? Grupların söyledikleri dörtgen modellerini yapmalarını isteyin.

22


Daha sonra yanda verilen uçak figürünü yapmalarını isteyin.

Her grubun bu figürü yaptığını kontrol edin.

Daha sonra yanda sırasıyla verilen balina ve kuş figürlerini

yapmalarını isteyin. Her grubun çalışmasını kontrol edin

(Figürlerin yapımında pratiklik kazanmak için aşağıdaki

kart örneklerinden faydalanabilirsiniz).

Daha sonra gruplar arası bir yarışma düzenleyin.





Kazanan grubun figürü doğru yapıp yapmadığını kontrol edin. Yaptıkları figür kartını kaza-

nan gruba verin.




Gruplar figürleri çok hızlı yaparsa figürlerin zorluk derecesini arttırın.

Oyun bittikten sonra her gruba figürleri nasıl yaptıklarını, hangi stratejileri kullandıklarını

sorun.

Orta düzeyde verilen figürlerde tangram parçalarının her birinin aynı renkte veya renksiz olma-

sına ayrıca parçaların ayrım izlerinin olmamasına dikkat edin.

23



yarışmalar düzenleyebilirsiniz. En çok kart kazanan oyunu kazanır.

Tangram setiniz yoksa;

Bir karton veya sert bir kâğıt yardımıyla tangram yapabilirsiniz.

Öğrencileri üçerli gruplara ayırın.

Her gruba kare biçimindeki bir karton üzerine cetvel

yardımıyla yandaki gibi çizgiler çizdirin (4 eşit satır

ve sütün çizilerek 16 tane küçük kare oluşturmalarını

sağlayın. Bu küçük kareler parçalarının özellikleri

hakkında yorum yapmalarını kolaylaştıracaktır).

Daha sonra kartonu çizilen yerlerinden (kırmızı renkli çizgilerden) makas yardımıyla kes-

tirin. Öğrencilerin çizimleri yaparken cetvel kullanmaları ve çizgiler üzerinden kesim işini

hassas yapmalarına dikkat edin (Kesilerek oluşan 7 parça farklı renkler veya desenler içeri-

yorsa tek bir renge boyatın).

Çizimler ve çizgiler üzerinden kesimleri hatalı yapan gruplara yardım edin.

24


ETKINLIK 3 : Yumurtadan Tangram Çıktı

Oyun Tangram

1 2

43

5 6

8 9

7

Sınıf Düzeyi D3 (İleri düzey).

Etkinlik Türü Geometrik-Mekanik Oyunlar .

Kazanım 1. İleri düzey geometrik-mekanik oyunlar oynar.

2. Geometrik-mekanik oyunlarda en iyileştirme problemleri çözer.

Etkinliğin Temel

Öğeleri

Akıl yürütme, İletişim, İlişkilendirme, Problem çözme.

Gereken malzemeler

ve teknoloji

Kare ve yumurta tangram seti, figür kartları. Tangram seti olmaması

durumunda karton, makas, cetvel, kuru boya.

Görsel malzeme

kaynakları

Kare ve yumurta tangram parçaları ile yapılmış figürler, figür

kartları.

25


ÖN BİLGİ

Tangram oyununun temel kuralının, 7 parçanın tamamının kullanılması

suretiyle istenen modelleri yapmak olduğu hatırlatılır.

Öğrencilerin üçer kişilik gruplar oluşturmalarını ve her grubun bir tangram setinin olmasını

sağlayın (Tangram parçalarının tek renk olmasına dikkat edin).

Grupların tangram parçaları ile serbest modeller yapmaları için gruplara bir miktar süre

tanıyın. Daha sonra tangram parçalarının tamamını kullanarak kaç farklı dörtgen modeli

yapabileceklerini sorun? Grupların söyledikleri dörtgen modellerini yapmalarını isteyin.

Daha sonra yanda verilen çıkıntılı mum figürünü yapmalarını isteyin.

Her grubun bu figürü yaptığını kontrol edin.

Daha sonra yanda sırasıyla verilen mum

ve bina figürlerini yapmalarını isteyin.

Her grubun çalışmasını kontrol edin

(Figürlerin yapımında pratiklik kazanmak

için aşağıdaki kart örneklerinden

faydalanabilirsiniz).

26


Daha sonra gruplar arası bir yarışma düzenleyin.





Kazanan grubun figürü doğru yapıp yapmadığını kontrol edin. Yaptıkları figür kartını kaza-

nan gruba verin.




Gruplar figürleri çok hızlı yaparsa yumurta tangramına geçin.

Oyun bittikten sonra her gruba figürleri nasıl yaptıklarını, hangi stratejileri kullandıklarını

sorun. Figürleri oluştururken dikkat ettikleri noktaları, oyun sırasında karşılaştıkları zorluk-

ları ve oyun hakkındaki düşüncelerini açıklamalarını isteyin.

Orta düzeyde verilen figürlerde tangram parçalarının her birinin aynı renkte veya renksiz olma-

sına ayrıca parçaların ayrım izlerinin olmamasına dikkat edin.

27



yarışmalar düzenleyebilirsiniz. En çok kart kazanan oyunu kazanır.

Kare tangramla yapılan yarışma bittikten sonra yumurta tangramına geçin.

Öğrencilere kare dışında başka tangram bilip bilmediklerini sorun.

Ek Bilgi: Farklı isimlere sahip tangramlar bulunmaktadır. Bunlardan

en çok bilinenleri karesel tangramdan sonra yumurta ve kalp

tangramlarıdır. Yumurta tangramı, 1800’lerin ortasında karesel

tangramın devamı olarak ortaya çıktığı düşünülen dokuz parçalı

bir tangramdır.

Kare tangramla yaptığınız etkinliklerin bir benzerini yumurta tangramla da yapabilirsiniz. Aşa-

ğıdaki figürleri kullanabilirsiniz.

Bütün oyunlar bittikten sonra öğrencilere, “Siz bir tangram oluştursaydınız ne yapardınız?”

sorusunu yöneltin ve her öğrencinin kendi tangramlarını oluşturmalarını isteyin. Oluşturdukları

tangram parçalarıyla kendilerine ait bir figür yapmalarını isteyin (Bu işlemler için kâğıt ve kalem

kullandırın).

Yumurta tangram setiniz yoksa bir karton veya sert bir kâğıt yardımıyla öğrencilerinizle birlikte

tangram yapabilirsiniz. Yumurta tangram yapmak için bakınız.

http://ilkogretim-online.org.tr/vol12say1/v12s1ou2.pdf

Documents

ORTAOKUL VE İMAM HATİP ORTAOKULU ZEKÂ OYUNLARI DERSİteyd.org.tr/pdf/zekaoyunlari.pdf · Hatip Ortaokulu Zeka Oyunları Dersi (5, 6, 7 ve 8. ... Ayrıca çeşitli materyal gerektiren