Oś podwzgórze – przysadka – gonada

podwzgórze – gonadoliberyna (GnRH) dekapeptyd

wydzielany pulsacyjnie co 90-120 min

przysadka – gonadotropiny: FSH, LH glikoproteiny

zbudowane z dwóch podjednostek: i

FSH – h. folikulotropowy

LH – h. luteinizujący, lutropina

gonady

jądra: testosteron, estradiol, inhibina, AMH

jajniki: estradiol, progesteron, AMH

nabłonek plemnikotwórczy

1. komórki somatyczne

k. okołokanalikowe

k. Sertoliego

2. komórki plemnikotwórcze

Kanaliki plemnikotwórcze (nasienne)

Dorosły mężczyzna:

• średnica kanalika – 200 - 250 m

• wysokość nabłonka plemnikotwórczego – ok. 80 m

• grubość błony kanalika – 8 m

Funkcja komórek Sertoliego

Funkcja podporowa

rusztowanie dla komórek plemnikotwórczych

• funkcja odżywcza i regulacyjna

przekazywanie składników odżywczych

regulujących podziały i dojrzewanie komórek plemnikotwórczych

• fagocytoza

Bariera krew-jądro

barierowe połączenia międzykomórkowe (tight junction)

• ochrona komórek haploidalnych przed układem immunologicznym

• tworzenie specyficznego środowiska niezbędnego dla mejozy i

spermiogenezy

Fazy spermatogenezy • spermatogonie

• spermatocyty (rekombinacja materiału genetycznego)

• spermatydy okrągłe bezpodziałowe przekształcanie w plemniki

Kondensacja chromatyny jądrowej

metylacja DNA (imprinting)

zastępowanie białek histonowych protaminami (nie wszystkich)

krystaliczne upakowanie spiralnie spakowanej nici DNA

zachowanie struktury wolnego fragmentu spirali w miejscu, które jako pierwsze

podlega transkrypcji po zapłodnieniu komórki jajowej

zachowanie koniecznych białek macierzy jądrowej i jądrowego mRNA

• dojrzałe plemniki

Dodatkowe narządy płciowe

Najądrza

• transport plemników - unoszenie z płynem, wchłanianie wody modulowane przez ER,

rytmiczne skurcze kk. kurczliwych, czas transportu plemników 2 -12 dni,

• zagęszczanie plemników

• dojrzewanie funkcjonalne (grupy sulfhydrylowe ulegają utlenianiu do mostków

dwusiarczkowych – ruch i integracja z otoczką przejrzystą; maskowanie właściwości

immunologicznych)

• zmiany metabolizmu komórkowego: zwiększona glikoliza, wzrost pH, zawartości wapnia,

aktywności cyklazy adenylowej, zawartości fosfolipidów

• przechowywanie w formie niezmienionej do czasu wytrysku

• usuwanie obumarłych plemników

• utrzymywanie środowiska do przeżycia plemników

• transport

• chronienie przed czynnikami zewnętrznymi

• utrzymywanie bariery krew-najądrze

α -1,4-glukozydaza

u zdrowych z normozoospermią aktywność >15 U/L (>20 mU/ejakulat)

niższe wartości występują w przewlekłym zapaleniu najądrzy lub hipoandrogenizmie

azoospermia z powodu niedrożności nasieniowodów poniżej 13,5 U/L.

Dodatkowe narządy płciowe

Gruczoł krokowy • PSA 0,5 – 5,0 mg/ml

• ludzka kalikreina 2

• glikoproteina cynkowa

• PSP-94 (prostate specific protein)

• aminopeptydaza leucynowa

• LDH – dehydrogenaza mleczanowa

• immunoglobuliny - IgG 7-22 mg/ml, IgA 0 - 6 mg/dl

• dopełniacz

• transferyna

• Kwas cytrynowy cytryniany w nasieniu > 20 nmol, wiążą jony metali (wapnia,

cynku, magnezu)

• Poliaminy – spermidyna

• spermina – 50-350 mg/dl

• Oksydaza diaminowa – rozkłada poliaminy i w połączeniu z kwasem cytrynowym

wpływa na ruchliwość plemników.

• Fosforylocholina -substrat dla PAP (kwaśnej fosfatazy) (wytwarzanie wolnej

choliny)

• Cynk 140 μg/ml - czynnik antybakteryjny, składnik metaloproteinaz

kwas cytrynowy

• u zdrowych 52 µM / ejakulat

• obniżenie w infekcjach gruczołu krokowego

Pęcherzyki nasienne

• aktywność zależna od testosteronu, spadek objętości ejakulatu w hipoandrogenizmie

• stanowi ok. 70% objętości ejakulatu

• fruktoza

wpływa na ruchliwość plemników – beztlenowe źródło energii

wpływa na lepkość nasienia

wydzielanie zależne od androgenów, częstości ejakulacji, stymulacji układu współczulnego

• prostaglandyny 100-300 μg/ml

odpowiadają za erekcję, ejakulację, ruchliwość plemników, transport plemników w drogach

rodnych kobiety

• seminogelin - białko odpowiadające za koagulację nasienia rozkładane przez PSA

fruktoza

• u zdrowych 13 µM / ejakulat

• obniżone stężenie - w azoospermii z powodu niedrożności przewodów wytryskowych

- w hipoandrogenizmie

- w hipoplazji pecherzyków

Ejakulat (ok. 3 ml)

- plemniki < 1% całego ejakulatu

- wydzielina pęcherzyków nasiennych (1,5 – 2 ml; 50-70%)

- wydzielina prostaty (ok. 0,5 ml; 15-20%)

- wydzielina gruczołów Cowpera (ok. 0,1 – 0,2 ml)

Fazowe wydzielanie ejakulatu:

1 – wydzielina gruczołów Cowpera

2 – plemniki i wydzielina prostaty bogata w kwas cytrynowy

3 – wydzielina pęcherzyków bogata w fruktozę

podwzgórze

przysadka

jądro

GnRH

LH FSH

T E

Steroidy płciowe Hormony białkowe

IH A

(-) (-)

(-)

(-) (-)

(+)

k.Leydiga k.Sertoliego

Transport testosteronu we krwi

•2% wolny testosteron,

•44% związany z SHBG

•54% związany z albuminami

Zdolność wiązania do SHBG - 100 x większa niż do albumin

•receptor androgenowy – gen chr. X

• powtórzenia CAG

TESTOSTERON

5 DHT

estradiol

gruczoł krokowy,

najądrze, pęcherzyki

nasienne,

prącie,

łysienie,

centralny układ nerwowy

metabolizm kości,

zamykanie nasad kości długich,

centralny układ nerwowy,

gruczoł krokowy

spermatogeneza

prącie,

mięśnie, owłosienie,

gruczoły łojowe,

wątroba,

erytropoeza

wzrost krtani,

spermatogeneza

testosteron

AR

AR

ER

Podstawowe poziomy hormonów u mężczyzn

FSH 1,5 – 10,0 mIU/ml

LH 1,5 – 10,0 mIU/ml

testosteron całkowity

12 – 35 nmol/l (3,5 - 12 ng/ml)

testosteron wolny

0,3 – 2,3 nmol/l (5,6 - 10,2 ng/dl)

SHBG 11-71 nmol/l

FTI = (TT/SHBG) x 100 15-300

estradiol

50 – 150 pmol/l (12 – 75 pg/ml)

Inhibina B

prolaktyna do 14 ng/ml