Osmanlı/Türk Sanat Müziği

Osmanl›’dan Türkiye’ye Üsküdar’daOsmanl›/Türk Sanat Müzi¤i’ne DairKurumlar ve Üsküdarl› Müzisyenler

Ö ⁄ R . G Ö R . S E Y ‹ D Y Ö R ESelçuk Üniversitesi

Kent ya da bafl ka bir yer ol sun, ya fla d› ¤› m›z me kân lar üze rin de dü flün mek, ya -fla ma bel li bir uzak l›k tan bak ma y› ge rek ti ren bir et kin lik tir. Öte yan dan, “kent”ve “kül tür” bel ki de bir bi ri ni en yo ¤un bi çim de ça¤ r›fl t› ran iki kav ram ya da tü -mel ola rak in san dün ya s›n da önem li bir yer tut mak ta d›r (Ço tuk sö ken, 2003).Geç mifl ten bu gü ne kent ve kül tür kav ram la r› n› için de ba r›n d› ran en önem li fle -hir ler den bi ri de ‹s tan bul’dur. ‹s tan bul bu gün ol du ¤u gi bi Os man l›’da da kül türve sa nat ha ya t› n›n ge lifl me sin de önem li bir ye re sa hip tir. Özel lik le 1453’ten iti -ba ren bir bafl kent ol ma s› iti ba riy le Os man l›’da ki her ge lifl me ve ye ni lik ‹s tan -bul’da ger çek lefl mifl ve da ha son ra di ¤er fle hir le re ya y›l m›fl t›r. Ken tin her bir kül -tü rel ö¤e si ne ken di s› n›r la r› için de kat k› da bu lun mufl olan semt ler de ken tin ge -li fli min de önem li bir ro le sa hip tir. Bu ça l›fl ma da bir semt/il çe ba¤ la m›n da in ce -le nen Os man l›/Türk Sa nat Mü zi ¤i de bir kent kül tü rü ö¤e si ola rak esas ge li fli mi -ne XV. yüz y›l dan iti ba ren ‹s tan bul’da bafl la m›fl t›r.Bi lin di ¤i gi bi bir ço ¤u ‹s tan bul’da ol mak üze re Os man l›’da sa ray için de ve d› fl›n -da mü zik e¤i ti mi ve ic râ ku rum la r› var d›; bun lar En de rûn, Mu zi ka-i Hü mâ yunMev le vi hâ ne ler ve di ¤er tek ke ler le Os man l›’n›n son za man la r›n da -yâ ni 20. yüz -y› l›n bafl la r›n da- ku ru lan “özel mu si ki ce mi yet le ri”dir. Ge rek tek ke le rin ve Mev -le vi ha ne le rin ge rek se özel mu si ki ce mi yet le ri nin sa ray d› fl›n da ol ma la r›, hemda ha öz gür mü zik ya pa bil me hem de kent ya fla m›y la bi re bir ilifl ki için de ola bil -me ola na ¤› n› or ta ya ç› kar m›fl t›r. Mü zi ¤e ilifl kin bu ku rum la r›n ve bu ku rum lar -da ki mü zis yen le rin de semt le rin ge li fli min de ve ad› n›n ön pla na ç›k ma s›n daönem li ye ri var d›r. Bu ba¤ lam da ya p› lan arafl t›r ma da Üs kü dar’da Os man l›’danTür ki ye’ye mü zi ¤e da ir ku rum lar ve mü zis yen le rin var l› ¤› sor gu lan m›fl ve ön

324

arafl t›r ma so nu cu afla ¤› da ki bil gi le re ula fl›l m›fl t›r: XVII. ve XX. yüz y›l ara s›n da Os man l›/Türk Sa nat Mü zi ¤i’ne ve ‹s tan bul kentkül tü rü ne mü zik ku rum la r› ve mü zis yen le riy le kat k› da bu lun mufl ve bu gün il -çe olan es ki ‹s tan bul semt le rin den bi ri de Üs kü dar’d›r. Bu ça l›fl ma da Üs kü dar’-da Os man l› dö ne min de ku rul mufl ve önem li ba fla r› la ra im za at m›fl “ge le nek selsa nat mü zi ¤i”ne dâ ir iki ay r› ku rum üze rin de du ru la cak t›r. Bun lar, Üs kü darMev le vi hâ ne si ve Üs kü dar Mu si ki Ce mi ye ti’dir. ‹l ki da ha çok dî nî ve ikin ci sidin d› fl› (lâ dî nî) mü zik e¤i ti mi nin ve ic râ s› n›n ya p›l d› ¤› ve pek çok mü zik çi ninye tifl ti ¤i bu iki ku rum, ön ce lik le Üs kü dâr’a ve son ra s›n da ‹s tan bul’a kent mü zikkül tü rü ala n›n da kat k› sa¤ la m›fl t›r.1 Üs kü dar Mev le vi hâ ne si ve Üs kü dar Mu si kiCe mi ye ti ile ilifl ki si olan lar d› fl›n da bu ku rum lar la ilifl ki si ol ma yan Üs kü dar l›bir çok mü zis yen de bu lun mak ta d›r. Bu ba¤ lam da ça l›fl ma da Üs kü dar Mev le vi -hâ ne si ve Üs kü dar Mu si ki Ce mi ye ti ile bu ku rum lar la il gi li olan ve ya ol ma yanÜs kü dar l› mü zik çi ler de in ce len mifl ve bir ve ri kay na ¤› ola rak tâ ri hî, bi yog ra fikve is ta tis tik sel bil gi ler or ta ya ç› ka r›l m›fl t›r. Bu ça l›fl ma n›n bi lim sel ala n› olan Et -no mü zi ko lo ji (Kül tü rel Mü zi ko lo ji), or ta ya kon du ¤u 1955’den bu ya na ge lifl ti ri le -rek top lum, kül tür ve mü zik ilifl ki si ni in ce le yen bir di sip li ne dö nüfl müfl tür. Buba¤ lam da bu arafl t›r ma da ta rih, kül tür ve mü zik ilifl ki si kap sa m›n da et no mü zi -ko lo jik bir ça l›fl ma ola rak or ta ya ç›k mak ta d›r.

1. Os man l› Dö ne min de Üs kü dar Mev le vi ha ne sive Bu Ku rum da ki Üs kü dar l› Mü zis yen ler

Üs kü dar Mev le vi ha ne si, ‹m ra hor sem tin de Do ¤an c› lar’›n ba t› s›n da d›r ve âsi tâ -ne2 ol ma y›p, as l›n da bir zâ vi ye dir.3 Son y›l lar da ya p› lan ona r›m lar so nun da birbö lü mü câ mi ye dö nüfl tü rül müfl ve ya p› tüm özel li ¤i ni yi tir mifl tir. Bu Mev le vi -

Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U V

Üsküdar Mevlevihanesi Üsküdar Musiki Cemiyeti

325

ha ne’nin di ¤er le rin den fark l› bir özel li ¤i ‹s tan bul’dan Ana do lu’ya gi den der vifl -le rin ko nak la ma la r› için ku rul mufl ol ma s› d›r. Ga la ta Mev le vi ha ne si Post ni fli niYe ¤en Ali Pa fla’n›n o¤ lu Nû man Bey ken di evi ni se mâ ha ne ye dö nüfl tür müfl, bah -çe si ne de di ¤er ya p› la r› ek le ye rek bu Mev le vi ha ne’yi kur mufl tur (1794). Sul tanII. Mah mud Mev le vi ha ne’yi ye ni bafl tan ya par ca s› na onar m›fl (1834-1835), Sul -tan Ab dül me cid de ya p› top lu lu ¤u nun ek sik le ri ni ta mam la m›fl t›r. Se mâ hâ ne,se lam l›k, ha rem, mat bâh-› fle rif, der vifl hüc re le ri ve tür be den olu flan Mev le vi ha -ne iki kat l› bir ya p› d›r. Ze min ka t› tür be ye, üst ka t› da se ma ha ne ye ay r›l m›fl t›r.Bu Mev le vi ha ne’de tür be nin se mâ hâ ne al t›n da olu flu ta rî kat mi ma ri si nin tek ör -ne ¤i ola rak ni te le nir. Ya p› n›n bu plân dü ze nin de olu flu yer k› s›t l› ¤›n dan kay nak -lan mak ta d›r. Ay r› ca Mev le vi ha ne içe ri sin de sa nat ta ri hi yö nün den de ¤er li be ze -me le re rast lan ma m›fl t›r. Gü nü müz de Mev le vi ha ne hem ca mi hem de ko nuy la il -gi li bir der nek ta ra f›n dan kul la n›l mak ta d›r Bi lin di ¤i gi bi Mev le vi ha ne ler özel lik le Mev le vî Ta rî ka ti ne men sup kim se le rindî nî e¤i tim ve uy gu la ma yap t›k la r› ku rum lar d›r. Mev le vî lik te ki dî nî bir uy gu la -ma olan “se mâ”n›n mü zik efl li ¤in de ya p›l ma s› iti ba riy le Mev le vi ha ne ler de mü -zis yen le re de ih ti yaç du yul mak ta d›r. Mev le vi ha ne ler de bu lu nan ve ye ti flen mü -zik çi ler ora ya ic râ c› ola rak kat k› sa¤ la mak la bir lik te, yüz y›l lar d›r Ge le nek sel Sa -nat Mü zi ¤i nin hem dî ni hem de din d› fl› form la r›n da eser ler or ta ya koy mufl larve Os man l› Sa nat Mü zi ¤i’nin ge li fli mi ne ve re per tu ar› na kat k› sa¤ la m›fl lar d›r. Mev le vi ha ne ler de ki mü zis yen ler sa de ce Mev le vi ha ne ler de de ¤il din d› fl› mü zikor tam la r›n da da bu lu na rak kent mü zik kül tü rü ne de kat k› da bu lun mufl lar d›r.Bu ba¤ lam da Üs kü dar Mev le vi ha ne si’nde de bu gün ad la r› bi li nen ve ya bi lin me -yen bir çok mü zis yen ye tifl mifl ve hem Mev le vî ha ne ye hem Üs kü dar’a hem de ‹s -tan bul’a kül tü rel ve sa nat sal kat k› sa¤ la m›fl lar d›r. Bu arafl t›r ma da hem Üs kü dar -l› olup hem de Üs kü dar Mev le vi ha ne si’nde ça l›fl m›fl dört mü zis yen den bah se di -le cek tir. Bun lar; Ney zen Sâ lim Bey, Ha c› Fâ ik Bey, Vâ hib Efen di ve Ney zen AzizDe de’dir. 1794’te ku rul mufl olan Üs kü dar Mev le vi ha ne si’nde 19. yüz y› l›n ilk ya -r› s›n dan 20. yüz y› l›n ba fl› na ka dar s› ra s›y la bu lu na rak Os man l›/Türk Sa nat Mü -zi ¤i’ne ic râ c›, bes te ci ve ö¤ re ti ci ola rak kat k› da bu lu nan Üs kü dar l› dört bes te ci -ye ilifl kin bil gi ler flu fle kil de özet le ne bi lir:

Ney zen Sâ lim Bey (1829 -1884), Üs kü dar l› Sâ lim ola rak da bi li nir. 1829 ya da1830 y› l›n da Üs kü dar’da do¤ du. Ney üf le me si ni ney zen ve gi rift zen Sa id De -de’den ö¤ ren di. Pek çok tek ke de ney çal m›fl t›r. Sâ lim Bey, 1884’te -fieyh Ed hemEfen di’nin Ri fâî der gâ h›n da ya p› lan ayin de tak sim ya par ken- ve fat et mifl tir. Sa -l› Tek ke si al t›n da ki tür be ye def ne dil mifl tir. Sâ lim Bey, ünü ‹s tan bul’a ya y›l d›k -ça mu si ki se ver çev re ler ce ara nan bir ney zen ol mufl, Üs kü dar Mev le vi ha ne -si’nde ki ney zen li ¤in den bafl ka K› yâ mi tek ke le rin de “man sur ney” çal m›fl t›r. fii -ir le de u¤ rafl m›fl ve ba z› fli ir ler yaz m›fl t›r. Ya fla d› ¤› sü re ce is te yen her he ves li yeney çal ma y› ö¤ ret mifl çok ö¤ ren ci ye tifl tir mifl tir. Bun la r›n için de en ün lü sü Ney -zen Aziz De de’dir Ay n› za man da bir bes te ci olan Sâ lim Bey söz lü eser ler de bes -te le mifl ol mak la bir lik te da ha çok saz eser le riy le ta n›n m›fl t›r. Bir ta ri kat üye si ve

O S M A N L I ’ D A N T Ü R K ‹ Y E ’ Y E Ü S K Ü D A R ’ D A O S M A N L I / T Ü R K S A N A TM Ü Z ‹ ⁄ ‹ ’ N E D Â ‹ R K U R U M L A R V E Ü S K Ü D A R L I M Ü Z ‹ S Y E N L E R

326

ta sav vuf la u¤ ra flan bir kim se ol mak la bir lik te, eser le rin de da ha çok [din d› fl›]duy gu ve dü flün ce nin hâ kim ol du ¤u bir yol da iler le di ¤i gö rül mek te dir. 117 sazese rin den befl pefl re vi ile dört saz se ma isi gü nü mü ze ulafl m›fl t›r.

Ha c› Fâ ik Bey (1830?-1890), Ney zen Sâ lim Bey’in kar de fli Ha c› Fâ ik Bey1830’da(?) Üs kü dar’da do¤ du. Kü çük ya fl›n da En de rûn’a al› na rak mu si ki yi Del -lâl-zâ de ‹s ma il Efen di’den ö¤ ren di. Sa ray dan ay r›l d›k tan son ra Ak sa ray’da ki“K›z Sa na yi Mek te bi” ile Ha se ki Has ta ne si mü dür lük le rin de bu lun du. 1890’daTak ri ben alt m›fl yafl la r›n da öl dü. ‹yi bir ney zen ve gi rift zen ol ma s› na ra¤ men,da ha çok us ta bir ha nen de (flar k› c›) ola rak ta n›n d›. Ha c› Fâ ik Bey 19. Yüz y› l›nen ba fla r› l› bes te ci le rin den dir. Dî nî ve dîn d› fl› bir çok form da eser bes te le mifl tir.A¤a be yi Sâ lim Bey gi bi saz ese ri de ¤il söz eser le ri bes te le di. Ha c› Fâ ik Bey deÜs kü dar Mev le vi hâ ne si’nde mü zis yen ola rak bu lun mufl ve bu se bep le Ye gâh veDü gâh ma kam la r›n da iki Mev le vi Âyi ni de bes te le mifl tir. Bu âyin ler ken di dö ne -min de Üs kü dar Mev le vi hâ ne si’nde okun mufl tur. O bü yük bes te form la r› n›n sonus ta s› d›r. “Fâ ik” mah la s›y la fli ir le de il gi len mifl ve bes te eser le ri nin ço ¤u nunsöz le ri ni ken di si yaz m›fl t›r. Bü tün bun la r›n d› fl›n da Ha c› Fâ ik Bey Ge le nek selSa nat Mü zi ¤i ne çok sa y› da ö¤ ren ci ye tifl tir mifl tir. Ha c› Fâ ik Bey befl yüz den faz -la eser bes te le mifl, bun lar dan yüz el li ka da r› gü nü mü ze ge le bil mifl tir.

Vâ hib Efen di, XIX. yüz y›l da Üs kü dar’da do¤ du. Do ¤um ta ri hi tam ola rak bi lin -me mek te dir. Or ta okul dan son ra me mu ri ye te bafl la d›. Ha mâ mi zâ de ‹s ma il De deEfen di nin ö¤ ren ci si ol du. Hâ nen de ola rak ta n›n d›. Mev le vî lik Ta rî ka t› na gi re rekÜs kü dar Mev le vi ha ne si ku düm zen ba fl› l› ¤› na ka dar yük sel di. 1896’da öl dü. Ku -düm zen ve hâ nen de ola rak Ge le nek sel Sa nat Mü zi ¤i içe ri sin de yer al m›fl t›r.

Ney zen Aziz De de (1840?-1905), Üs kü dar Do ¤an c› lar’da 1840 da do ¤an Aziz De -de, genç ya fl›n da Ka hi re Mev le vî ha ne si’ne git ti. Bu ra da, Ney zen ba fl› Nak flî De -de’den ney üf le me si ni ö¤ ren di. Da ha son ra Ge li bo lu Mev le vî ha ne si’ne gel di. Çi -le si ni ta mam la ya rak ‹s tan bul’a gel di, Üs kü dar ve Ga la ta Mev le vî ha ne le ri ney -zen ba fl› s› ol du. Üs kü dar l› Ney zen Sâ lim Bey’in ö¤ ren ci si ol du. Üs kü dar Mev le -vî ha ne si nin ney zen ba fl› s› iken, Atâ ul lah Efen di ve Hü se yin Fah red din De de’ninis te ¤i üze ri ne, Ga la ta, Ba ha ri ye, Ka s›m pa fla ve Ye ni ka p› Mev le vî ha ne le rin de deney zen ba fl› l›k yap m›fl t›r. Ay n› za man da bes te ci olan Aziz De de saz eser le ri bes -te le mifl tir.

2. Os man l›’dan Tür ki ye’ye Üs kü dar Mu si ki Ce mi ye tive Bu Ku rum dan Ye ti flen Üs kü dar l› Mü zis yen ler

Os man l›’n›n son de vir le rin de özel lik le XX. yüz y›l bafl la r›n da sa ray d› fl›n da çe -flit li semt ler de ku ru lan özel mu si ki ce mi yet le ri, kent ya fla m› n›n için de da ha çok


327

bu lun ma la r› ve mü zi ¤in da ha çok ya y›l ma s› ba k› m›n dan önem li bir ye re sa hip -tir. Bu özel mu si ki ce mi yet le rin den bi ri de Üs kü dar Mu si ki Ce mi ye ti’dir ki bu -gün de var l› ¤› n› sür dü re rek hem Üs kü dar hem ‹s tan bul hem de Tür ki ye’nin mü -zik kül tü rü ne kat k› da bu lun mufl ve bu lun mak ta d›r. Üs kü dar Mu si ki Ce mi ye ti‹s tan bul’un Ana do lu ya ka s›n da ku ru lan ilk özel mu si ki ce mi ye ti ol ma s› ba k› -m›n dan da ör nek tefl kil et mifl tir. Üs kü dar Mu si ki Ce mi ye ti, telg raf ç› Ata Bey,Türk men zâ de Os man Bey ve Sa kal l› Nû ri Bey ile ar ka dafl la r› ta ra f›n dan 1918’de‹m ra hor da bir es ki ko nak ta Ana do lu Mu si ki Mek te bi ve ya Ce mi ye ti ad›y la ku -rul mufl tur. Ana do lu Mu si ki Mek te bi, 1915’te ku ru lan Da rü’l Feyz-i Mu si ki ile1919 y› l›n da bir le fle rek ça l›fl ma la r› n› Da rü’l Feyz-i Mu si ki Ce mi ye ti ad› al t›n dasür dür müfl ve bu ra dan Se la had din P› nar, Ne ca ti Tok yay, fiük rü Tu nar ve EminOn gan gi bi ün lü mü zis yen ler ye tifl mifl tir. Ku rul du ¤un dan be ri sü rek li bi na de -¤ifl ti ren Ce mi yet, Üs kü dar Mu si ki Ce mi ye ti ad›y la Tür ki ye Cum hu ri ye ti’nin ku -ru lu flun dan son ra da ça l›fl ma la r› n› sür dür müfl an cak 1934’te ka pa t›l m›fl, 1939’daYe ni Üs kü dar Mu si ki Ce mi ye ti ad›y la ikin ci kez ku rul mufl, 1944’te ken di ni fes -het mifl ve 1946 y› l›n da üçün cü kez ku rul mufl tur. 1987 y› l›n da Emin On gan Üs -kü dar Mu si ki Ce mi ye ti ad› n› al m›fl t›r. Üs kü dar Mu si ki Ce mi ye ti Üs kü dar’da ku -rul mufl ol mak la bir lik te ‹s tan bul’un di ¤er semt le rin den olan kim se le rin de mü -zis yen ola rak ye tifl me si ni sa¤ la m›fl ve Os man l› dö ne min den bu gü ne Üs kü dar l›olan ve ya ol ma yan bir çok mü zis yen ye tifl ti re rek, ön ce lik le ‹s tan bul son ra s›n dada Tür ki ye’ye “ge le nek sel sa nat mü zi ¤i” ala n›n da kat k› da bu lun mufl tur. Üs kü -dar l› olup ay n› za man da Üs kü dar Mu si ki Ce mi ye ti’nde ö¤ ren ci, ö¤ ret men ve yaic râ c› ola rak yer al m›fl befl mü zik çi tes pit edil mifl tir. Bun lar; Bes te ni gâr (Ho ca)Zi yâ Bey, Ûdî Be sim fie rif (Üs tü nöz) Bey, Se lâ had din P› nar, Ney zen Ha lil Canve Emin On gan’d›r. 1918’de ku rul mufl olan Üs kü dar Mu si ki Ce mi ye ti’nde XIX.yüz y› l›n bafl la r›n dan XX. yüz y›l so nu na ka dar Os man l›/Türk Sa nat Mü zi ¤i’ne ic -râ c›, bes te ci ve ö¤ re ti ci ola rak kat k› da bu lu nan Üs kü dar l› befl bes te ci ye ilifl kinbil gi ler flu fle kil de or ta ya ç›k mak ta d›r:

Bes te ni gâr (Ho ca) Zi yâ Bey, Üs kü dar l› Zi ya Bey ola rak da bi li nir. 1877’de Üs -kü dar’da do¤ du. ‹l ko kul ve Rüfl ti ye yi bi tir dik ten son ra Har bi ye Ne zâ re ti’nde me -mur luk ya pa rak 1916’da emek li ol du. Se si nin gü zel ol ma s› se be biy le kü çük yafl -lar da, dö ne mi nin hâ nen de le ri ara s› na gir di. fiark Mu si ki Ce mi ye ti, Üs kü dar Mu -si ki Ce mi ye ti ve Dar’ül El hân’da ö¤ ret men lik yap t›. On ci va r›n da eser bes te le di.En çok hâ nen de li ¤i ve ö¤ ret men li ¤i ile ta n›n m›fl t›r. 1923’te Mer sin’de öl dü.

Ûdî Be sim fie rif (Üs tü nöz) Bey, 1893’te Üs kü dar Rum Meh med Pa fla Ma hal le -sin de do¤ du. Rav za-i Te rak kî ‹l ko ku lu’ndan son ra ‹s tan bul Hu kuk Fa kül te -si’nden me zun ol du ve uzun y›l lar avu kat l›k yap t›. ‹lk mü zik der si ni Hâ f›z Veh -bi Efen di’den al d›. Ûdî ve hâ nen de ola rak ta n› nan Be sim fie rif Bey, Üs kü dar Mu -si ki Ce mi ye ti’nin ku ru cu la r› ara s›n da yer ala rak, bu ra da uzun y›l lar ud ve na za -ri yat ö¤ ret men li ¤i yap m›fl t›r. On ci va r›n da eser bes te le mifl tir. 1970’te öl dü.


328

Se lâ had din P› nar, 1902’de Üs kü dar Al tu ni zâ de’de do¤ du. ‹l ko ku lu ba ba s› n›nmem le ke ti Çal’da (De niz li), or ta oku lu Edir ne’de oku du. 1918’de tek rar ‹s tan bul’agel di. ‹lk mü zik ders le ri ne 1914’te Ûdî Sâ mi Bey’den ud ders le ri ala rak bafl la d›.1919’da tan bur çal ma ya bafl la d›. ‹lk ese ri ni flar k› for mun da on se kiz ya fl›n da bes -te le di (Mül kün ne ya man flû le-i ik bâ li ka rar d›). Da rü’l Feyz-i Mu si ki’nin ile Üs kü -dar Mu si ki Ce mi ye ti’nin ku ru cu la r› ara s›n da yer al d› ve bu ra da ki mü zik çi ler dende ya rar la na rak ken di ni ye tifl tir di. Üs kü dar Mu si ki Ce mi ye ti’nde ic râ c› ola rak yeral d›. Bes te ci ola rak ta n› nan ve yüz ci va r›n da flar k› bes te le yen P› nar 1960’ta öl dü.

Ha lil Can, 1905’te Üs kü dar, ‹h sa ni ye Ma hal le sin de do¤ du. Rüs tem pa fla ‹p ti dâMek te bi, Se lim-i Sâ lis Nü mû ne Mek te bi ve Üs kü dar Sul tâ ni si’nde oku duk tanson ra 1925’te Ec za c› l›k Fa kül te si ni bi tir di. ‹s tan bul d› fl›n da ve için de çe flit li ku -rum lar da ec za c› ve yö ne ti ci ola rak ça l›fl t›. Ai le si nin ço ¤u Mev le vî ol du ¤u içinev le rin de ki dî nî mü zik or ta m›n dan cid di bi çim de et ki len di. ‹lk mü zik ve neyders le ri ni Ney zen Emin Ya z› c›’dan al d›. Din d› fl› mü zik e¤i ti mi ni Da rü’l Feyz-iMu si ki’de Üs kü dar l› Bes te ni gâr Zi ya Bey ve Arap Ce mal’le sür dür dü. Ra uf Yek -ta Bey’den de na za ri yat ders le ri al d›. Mü zik hak k›n da arafl t›r ma lar yap t›. Üs kü -dar Mev le vî ha ne si fiey hi Ah met Rem zi Ak yü rek De de nin sik ke si ni tek bir le me -siy le Mev le vî ol du. Da ha çok ney zen ve ö¤ ret men ola rak ta n›n d›. ‹ki adet pefl revbes te le mifl tir. 1973’te öl dü.

Emin On gan, 1906’da Edir ne’de do¤ du. ‹kin ci Bal kan fia va fl›n dan son ra (1914)ai le siy le ‹s tan bul’a ge le rek Üs kü dar’a yer lefl ti. ‹l ko ku lu Rav za-i Te rak kî Mek te -bi’nde, or ta okul ve li se yi Edir ne’de ta mam la ya rak tek rar Üs kü dar’a yer lefl ti ler.Mü zi ¤e a¤a be yi nin ke ma n› ile bafl la d›. ‹lk ho ca s› M› z› ka l› Ce lal Bey’dir. Üs kü -dar l› Bes te ni gâr Zi ya Bey’le na za ri yat, Arab Ce mal’le re per tu ar ça l›fl t›. Edip Nâ -z›m Bey’den no ta ö¤ ren di. Ama tör top lu luk lar da ke man çal d›. 1926’da Üs kü darMu si ki Ce mi ye ti’ne ic râ c› ola rak gir di ve bu ku rum da uzun y›l lar ö¤ ret men likve yö ne ti ci lik yap t›. Ço ¤un lu ¤u flar k› olan 93 ka dar eser bes te le mifl olan 1985’teöl dü. As len Üs kü dar l› ol ma ma s› na ra¤ men kü çük yafl lar dan iti ba ren Üs kü dar’-da ya fla d› ¤› ve Üs kü dar Mu si ki Ce mi ye ti’ne kat k› da bu lun du ¤u için bir Üs kü -dar l› mü zik çi ola rak de ¤er len di ril mifl tir.

3. Os man l›’dan Tür ki ye’ye Üs kü dar l› Os man l›/Türk Sa nat Mü zi ¤i Mü zis yen le ri

Os man l› Dö ne min de Üs kü dar l› bes te ci le re/mü zis yen le re ilk ola rak 17. yüz y›l -dan iti ba ren rast lan m›fl olup Tür ki ye Cum hu ri ye ti dö ne min de de ya fla m›fl top -lam on do kuz Üs kü dar l› mü zik çi tes pit edil mifl tir: Üs kü dar l› Hâ f›z R› fat Efen di, XVII. yüz y›l da or ta la r› na do¤ ru Üs kü dar’da do¤ -du, 18. yüz y› l›n ilk çey re ¤in de ‹s tan bul’da öl dü. As›l ad› Sü ley man’d›r. Ri fat


329

ad› n› mah las ola rak kul lan m›fl ve bu ad la ta n›n m›fl t›r. Med re se ö¤ re ni mi gö rüpka d› l›k yap m›fl t›r. Dî nî ve dîn d› fl› bes te ler yap m›fl t›r. Ço ¤u ese ri kay bol mufl tur.Gü nü müz de 11 ese ri bi lin mek te dir.

Ah med Vef ki Efen di, XVII. yüz y›l son la r›n da Üs kü dar’da do¤ du, tüm e¤i ti mi niHal ve tî Tek ke si’nde al d› ve bü tün öm rü nü Si va sî Der gâ h›’nda bir hüc re de ge çir -di. 1751’de öl dü. Hat tat, flâ ir ve bes te ci olan Vef kî Efen di çok sa y› da ilâ hi, tev -flih ve flugl gi bi dî nî eser bes te le mifl tir.

Üs kü dar l› Meh med Efen di, XVI II. yüz y›l da Üs kü dar’da do¤ mufl tur. Hâ nen de vebes te ci dir. Dî nî ve dîn d› fl› otuz ci va r›n da eser bes te le mifl tir.

Del lâl fieyh Os man Efen di, XIX. yüz y› l›n bafl la r›n da Üs kü dar’da do¤ du ve1878’de ‹s tan bul’da öl dü. Mü zik ho ca s› F›n d›k Hâ f›z ve Ha c› ka d›n ‹ma m› Hop -la’d›r. Bir bes te kâr olan Os man Efen di dî nî form lar da eser bes te le mifl ve çok ö¤ -ren ci ye tifl tir mifl tir.

Ha mâ mî zâ de Os man Bey, do ¤um ta ri hi tes pit edi le me mifl tir. Üs kü dar’da do¤ -mufl tur, bu ne den le Üs kü dar l› Os man Bey ad›y la da bi li nir. Mü zik ho ca s› Üs kü -dar l› Ha c› Fâ ik Bey’dir. Ney zen ve hâ nen de dir. Ha lep’e sür gün edil mifl ve ora da1887-1892 y›l la r› ara s›n da öl müfl tür. Çok ö¤ ren ci ye tifl tir mifl ve di nî ve din d› fl›bes te ler yap m›fl t›r.

Hâ f›z Hü se yin Tev fik Efen di, 1846’da Üs kü dar’da do¤ du. Mü zik ho ca s› Üs kü dar l›Ha c› Fâ ik Bey’dir. Üs kü dar’da ki Ye ni Câ mi’de mü ez zin ba fl› l›k ve okul lar da ö¤ ret -men lik yap m›fl t›r. ‹yi bir hâ nen de ola rak ta n›n m›fl t›r. 1906’da ‹s tan bul’da öl müfl tür.


Üsküdar Musiki Cemiyeti kurucular›ndan telgrafç›Atâ Bey (Türk Musikisi Hizmetinde 50. y›l, s. 9)

Üsküdar Paflakap›s›’nda Darülfeyz-i Musiki Cemiyetinin ilk binas›(Türk Musikisi Hizmetinde 50. y›l, s. 13)

330

En de rû nî Hâ f›z Hüs nü, as›l ad› Meh met Hüs nü’dür. 1858’de Üs kü dar Se li mi yeMa hal le sin de do¤ du. Ma hal le mek te bin de oku duk tan son ra En de rûn’a al›n d›.1882’de En de rûn Mek te bin de Ku ran-› Ke rim ö¤ ret me ni ol du. Mü zik ho ca la r›Ser mü ez zin R› fat Bey ve Üs kü darl’l› Ha c› Fâ ik Bey’dir. Ken di ken di ne ney çal -ma y› ö¤ re nip iler let ti. Hâ nen de ola rak ta n›n m›fl, dî nî ve dîn d› fl› bes te ler yap -m›fl t›r. Gü nü me 100 ci va r›n da ese ri kal m›fl t›r. 1910’da öl dü.Yu ka r› da sa y› lan Os man l› dö ne mi mü zik çi le ri nin d› fl›n da hem Os man l› dö ne -min de hem de Tür ki ye Cum hu ri ye ti’nin ku ru lu flun dan son ra ya fla m›fl olan Üs -kü dar l› mü zik çi ler ise gü nü müz de da ha çok ta n›n mak ta d›r lar :

Ha lid Le mî Ad l›, bu ra ya ka dar sa y› lan bes te ci ve ic râ c› lar ara s›n da en ta n› na n› -d›r. 1869’da Üs kü dar Sul tan te pe si sem tin de do¤ du. ‹l ko kul dan son ra Fa tih veSo ¤uk te pe Rüfl ti ye le rin de e¤i tim gör dü.1887’de Mül ki ye Mek te bi’ne gir di amabi ti re me di. Ga ze te ya zar l› ¤› yap t› ve çe flit li me mu ri yet ler de bu lun du. 1907’deniti ba ren ken di ni ta ma men mü zik ça l›fl ma la r› na ver di. Mü zik li bir or tam da ye tifl -ti. En de rû ni Yu suf Bey’den mü zik ders le ri al d›, Ha c› Ârif Bey gi bi bir çok ho ca -dan ya rar lan d›. ‹lk ese ri ni 1888’de 19 ya fl›n da bes te le di. (Kar ci ¤ar flar k› : Hüs nü -ne ed vâ r› nâ z›n flan se nin) ‹lk eser le riy le bir lik te çok ta n›n d›. Ay n› za man da çokbe ¤e ni len bir hâ nen de ol mufl tur. 300 ci va r›n da flar k› ve bir de ‹s tik lal Mar fl› bes -te le mifl tir.1945’te öl dü.

Dr. Sub hi Züh dü Ez gi, bu gün kul la n› lan ve Arel-Ez gi-Uz di lek sis te mi ola rakan› lan ge le nek sel sa nat mü zi ¤i te ori si nin ku ru cu la r› ara s›n da yer al mak ta d›r.1869’da Üs kü dar Aç›k tür be sem tin de do¤ du. ‹lk ve or ta okul dan son ra T›b bi ye-ifiâh hâ ne’ye gir di ve 1892’de ta bip yüz ba fl› ola rak me zun ol du. 20 y›l Lib ya’da ta -bur ta bi bi ola rak ça l›fl t›. Ba ba s› da mü zik le il gi len di ¤in den mü zik or ta m›n da ye -tifl ti. On ya fl›n da Tah sin Bey’den ke man ve usûl ders le ri al›p bir y›l son ra ke ma -n› ile fa s›l lar da çal ma ya bafl la d›. Kâ nû ni Ha c› Arif Bey’den Ba t› no ta s› n› ö¤ ren -


Emin Ongan bugün de Musiki Cemiyeti’nin bafl›nda olanfieref Çakar Bey ile (Ömrünü Musikiye Adayan ‹nsan, s.118 )

Emin Ongan (Fehamet Ünal, Ömrünü Musikiye Adayan‹nsan, ‹stanbul 2000, s. 116)

331

di, Me de nî Aziz Efen di’den ders ler al d›. Dö ne min de ki bir çok mü zik ada m›y laça l›fl m›fl t›r. Esas ta n›n ma s› n› sa¤ la yan ku ram sal ça l›fl ma la ra 1913 y› l›n da Hü se -yin Sa det tin Arel ile bir lik te Ra uf Yek ta Bey’in çer çe ve sin de bafl la d›. Ord. Prof.Sa lih Mu rad Uz di lek’in de ka t›l d› ¤› bu ça l›fl ma lar so nu cu Arel-Ez gi-Uz di lek Sis -te mi ad› ve ri len Türk Sa nat Mü zi ¤i ku ra m› or ta ya ç›k t›. Ez gi, ney, tan bur ve ke -man gi bi kla sik saz la r› iyi de re ce de çal m›fl, ye di yüz ci va r›n da eser bes te le miflve bir çok ki tap ve ma ka le ya y›n la m›fl t›r. Ame lî ve Na za rî Türk Mu si ki si en bi li -nen ki ta b› d›r. Ez gi 1962’de öl dü.

Feh mi Efen di, 1871’de Üs kü dar’da do¤ du. ‹l ko ku lu bi tir dik ten son ra Vâ li deMed re se si’nden icâ zet4 al d› ve ay n› za man da hâ f›z ol du. Se li mi ye Câ mii imam -l› ¤› ve çe flit li okul lar da ö¤ ret men lik yap t›. Özel lik le dî nî mü zik üze ri ne ça l›fl m›flolan sa nat kâr çok sa y› da eser bil mek tey di. Mü zik ala n›n da çok ö¤ ren ci ye tifl ti -re rek ö¤ re ti ci ola rak ta n›n m›fl t›r. 1942’de öl dü.Gab ri el Ebe yan, 1882’da Üs kü dar, Se lam s›z sem tin de do¤ du. Ûdî Osep Efen -di’nin a¤a be yi dir. Ba ba s› (Gab ri el Efen di) ra hip ol ma s›n dan do la y› ilk mü zikders le ri ni Re te os Pa paz yan’da ala rak dî nî mü zik ö¤ ren di. Le on Han c› yan’la dind› fl› mü zik ça l›fl t›. Eser le rin de Ni hâ nî mah la s› n› kul lan d›. Er ken yafl lar da bes te -ci li ¤e bafl la m›fl an cak ço ¤u ese ri unu tul mufl tur. 1958’de öl dü.

Ûdî Osep (Ebe yan) Efen di, Üs kü dar l› Osep ola rak bi li nir. XIX. yüz y› l›n son la -r›n da Üs kü dar’da do¤ du. ‹lk mü zik ders le ri ne kü çük yafl lar da Aram Efen di veLe on Han c› yan’dan ders ler ala rak bafl la d›. Bi raz ta n›n d›k tan son ra sah ne ler de veözel ko nak lar da ki mü zik li top lan t› lar da ça l›fl t›. Ne fle-i Dil ad›n da bir flar k› ki ta -b› ya y›n la d› ve yir mi befl ka dar eser bes te le di. 1920’de Pa ris’e yer lefl ti ve 1966’daöl dü.

Hay rul lah Tâ ced din Ya l›m, fieyh Tev fik Efen di’nin o¤ lu dur ve 1883’te Üs kü -dar’da do¤ du. Rav za-i Te rak kî ‹l ko ku lun dan son ra Top ta fl› As ke rî Rüfl ti ye si veÜs kü dar ‹dâ dî sin de ö¤ re nim gö re rek me mu ri ye te bafl la d›.1898’de Çar flam baDer gâ h› na fleyh ol du. Mü zi ¤i Ma lak Hâ f›z, Ali Ba ba ve fieyh Ab dül ha lim Efen -di’den ö¤ ren di. fia ir de olan Ya l›m ilâ hi ler bes te le di. 1954’te Üs kü dar’da öl dü.

Mû sa Sü rey ya Bey, Bes te ci Gi rift zen As›m Bey’in o¤ lu dur. 1884’te Üs kü dar’dado¤ du. ‹l ko kul dan son ra Üs kü dar Rüfl ti ye ve ‹dâ dî sin de ö¤ re nim gör dü. Da hason ra Ber lin Kra li yet Aka de mi si ve Ber lin Kon ser va tu va r›’nda al t› y›l Ba t› Mü zi -¤i e¤i ti mi al d›. ‹s tan bul’a dö nün ce Dar’ül El hân’a mü dür ol du. Bir çok okul da damü zik ö¤ ret men li ¤i yap t›. Türk Mü zi ¤i ö¤ re ni mi ni ise ba ba s› Gi rift zen As›m Beyve a¤a be yi Mus ta fa Sab ri Bey’den ala rak, Gi rift ve ud çal ma y› da ö¤ ren mifl ti. As -len pi ya no ça lan bes te ci yir mi befl ka dar flar k› bes te le mifl tir. 1932’de öl dü.


332

Kâ nû nî Âmâ Nâ z›m Bey, 1884’te Üs kü dar Ka ra ca ah med Ma hal le sin de do¤ du.Kü çük yafl lar da ai le si ni ve befl ya fl›n da ka za so nu cu göz le ri ni yi tir di. 1897’de ya -k›n la r› ta ra f›n dan Dil siz ler ve Âmâ lar Mek te bi’ne yer lefl ti ril di. Mü zi ¤e olan ye -te ne ¤in den bu okul da do la y› kâ nûn ö¤ ren me ye bafl la d› ve dört y›l son ra me zunol du. ‹yi bir kâ nû nî ola rak ta n›n d› ve 1908-1912 y›l la r› ara s›n da Mu si ki-i Os mâ -nî’de ders ver di. ‹s ma il Hak k› Bey’den no ta ve Me de nî Aziz Efen di’den mü zikkül tü rü ö¤ ren di. 1916’da Dâ rüt tâ lim-i Mu si ki’nin ku ru cu la r› ara s›n da yer al d›.Ay r› ca sa hi bi ol du ¤u ‹nas Mu si ki Mek te bi’nde bir çok ö¤ ren ci ye tifl tir di. Bes te le -di ¤i yir mi üç adet ese ri bi lin mek te dir. 1920’de öl dü.

Feh mi To kay, 1889’da Üs kü dar Deb ba¤ lar Ma hal le sin de do¤ du. Rav za-i Te rak -kî ‹l ko ku lu’ndan son ra, Top ta fl› As ke rî Rüfl ti ye si’ni bi ti re rek, Mü hen dis Mek te -bi’nde ya r›m ka lan bir yük sek ö¤ re nim yap t›. 1919’da Hen de se hâ ne-i Mül ki ye-ifiâ ha ne’yi bi tir di. 1954’e ka dar üst dü zey me mu ri yet ler de bu lun du. Ba ba s› n›nda mü zik le ala ka dar ol ma s› se be biy le kü çük yafl lar da mü zik le il gi len me ye bafl -la yan To kay, ilk mü zik ders le ri ni Hâ di Bey’den al d› ve Ra uf Yek ta Bey’den deya rar lan d›. ‹lk ese ri ni 1913’te flar k› ola rak bes te le di (Gül le hem bezm-i vi sâ liz ger -çi hâr ol sak da biz). Gö rev li ola rak git ti ¤i yer ler de de mü zik der nek le ri ku ra rakders ler ver di. Dî nî ve din d› fl› form lar da yüz den faz la eser bes te le mifl tir. Hâ nen -de ve bes te ci ola rak ta n›n m›fl t›r. 1959’da öl dü.

Mü nir Maz har Kam soy, 1891’de Üs kü dar’da do¤ du. ‹lk ve or ta ö¤ re ni min denson ra Si ya sal Bil gi ler Fa kül te si ni bi tir di. Ay n› fa kül te de asis tan ol du, Ce nev reÜni ver si te si’nde dok to ra yap t›. Tür ki ye’de çe flit li okul lar da ö¤ ret men lik yap t›.1956’ya ka dar çe flit li me mu ri yet lik yap t›. Mü zi ¤e ye di ya fl›n da akor de on ça la rakbafl la d›, ilk ke man ders le ri ni Dr. Hu lû si Re flid Bey’den al d›. Son ra Ke mâ nî ‹h sanve Tat yos Efen di’yle ça l›fl t›. Ba t› Mü zi ¤i ile de il gi le nen Kam soy ilk kon se ri ni1920’de yi ne Üs kü dar l› Mu sa Sü rey ya Bey’le ver di. Ço ¤u yir mi befl ci va r›n daeser bes te le mifl tir. Kam soy 1973’te öl dü.

Fu at Sor guç, 1904’te Üs kü dar’da do¤ du. Ba ba s› Kâ nû nî Ha c› Arif Bey’in ç› rak -la r›n dan d›. Mü zik ça l›fl ma la r› na Züh re-i Mu si ki Ce mi ye ti’nde Le on Han c› yan veKe mâ nî Alek san A¤a’dan ders ler ala rak bafl la d›. fieh zâ de Zi yâ ed din Bey’inmeflk hâ ne sin de Tan bû rî Ce mil Bey ve Üs kü dar l› Bes te ni gâr Zi yâ Bey’den ya rar -lan d›. Sor guç, iyi bir tan bû rî ve ö¤ ret men ola rak ta n›n d›. 1970’te öl dü.Ha luk Re câi, as›l ad› Hal dun Me ne men ci o¤ lu’dur. 1912’de Üs kü dar’da do¤ du.Yük sek Ti ca ret Mek te bi ni bi tir dik ten son ra uzun y›l lar me mu ri yet lik yap t›. Ai -le si nin de mü zik le il gi len me si se be biy le mü zi ¤e 1919’da ke man ça la rak bafl la d›.Da ha son ra ken di ken di ne ke men çe ö¤ ren di ve çal g› ya p› m›y la da il gi len di.1938-1971 y›l la r› ara s›n da An ka ra ve ‹s tan bul Rad yo la r›n da ses ve ke men çe sa -nat ç› s› ola rak ça l›fl t›. K›rk ci va r›n da saz ve söz ese ri bes te le di. 1972’de öl dü.


333

Sonuç1. Bu arafl t›r ma da Üs kü dar’da ki Os man l›/Türk Sa nat Mü zi ¤i’ne dâ ir iki ku rumve bu ku rum lar da bu lun mufl Üs kü dar l› mü zis yen ler le bu ku rum lar d› fl›n da ki di -¤er Üs kü dar l› mü zis yen ler tes pit edi le rek in ce len mifl tir. 2. Bu arafl t›r may la bir lik te Os man l›/Türk Sa nat Mü zi ¤i ala n›n da ki Üs kü dar l›mü zis yen le rin bir ara da yer al d› ¤› bir bil gi kay na ¤› olufl mufl tur. 3. Bu in ce le me so nu cun da XVII. ve XX. yüz y›l ara s›n da ki za man di li min de Üs -kü dar’da yir mi se kiz Os man l›/Türk Sa nat Mü zi ¤i mü zis ye ni tes pit edil mifl tir. 4. Bu mü zis yen ler den yir mi dör dü ay n› za man da bes te ci olup, dört mü zis yenise sa de ce ic râ c› ve ö¤ re ti ci dir. 5. Üs kü dar’da ki Os man l›/Türk Sa nat Mü zi ¤i’ne dâ ir ku rum lar dan Üs kü dar Mev -le vi ha ne si’nde bu lun mufl olan dört, Üs kü dar Mu si ki Ce mi ye ti’nde bu lun muflolan befl ve bah se di len bu iki ku rum d› fl›n da Os man l›’dan Tür ki ye’ye on do kuzÜs kü dar l› mü zis yen tes pit edil mifl tir. 6. Bu yir mi se kiz mü zis yen den yak la fl›k on ta ne si gü nü müz de de bi lin mek te veeser le ri ic râ edil mek te dir. 7. Tes pit edi len bu mü zis yen ler Os man l›’dan Tür ki ye Cum hu ri ye ti’ne Ge le nek -sel Sa nat Mü zi ¤i ala n› na ku ram c›, ic râ c›, bes te ci ve ö¤ re ti ci ola rak kat k› da bu -lun mufl lar d›r. 8. Bu mü zis yen ler den on dör dü ise Os man l›’dan Cum hu ri yet’e uza nan ta rih selve kül tü rel bir za man di li mi içe ri sin de ya fla m›fl lar d›r.


Anadolu Musiki Cemiyeti saz grubu, numara s›ras›na göre: 1. Klarnet ‹brahim Bey, 2. Udî Ali Bey, 3. Udî Hayrettin Bey, 4.Tanburî Fuat Bey, 5. Hanende Vahdet Bey, 6. Atâ Bey, 8. Kemanî Paflazade Mithat Bey, 9. fievket Bey, 10. Kemanî Binbafl›Ressam Cevat Bey (Türk Musikisi Hizmetinde 50. Y›l, s. 10)

334

9. Bu ça l›fl may la XVII. ve XX. yüz y›l lar ara s›n da Üs kü dar’›n ön de ge len ku rum -la r› ve mü zis yen le riy le Türk mü zik kül tü rü ne yap t› ¤› kat k› sis te ma tik bir fle kil -de or ta ya ç› ka r›l m›fl ve yak la fl›k 400 y›l l›k sü reç için de bu gü ne en so mut ola rakÜs kü dar Mu si ki Ce mi ye ti ve or ta ya ç› kan mü zik eser le ri kal m›fl t›r. Bu ba¤ lam da Üs kü dar’›n is mi, kent mü zik kül tü rü içe ri sin de hem Üs kü dar Mev -le vi ha ne si ve Üs kü dar Mu si ki Ce mi ye ti gi bi ku rum lar la hem de Üs kü dar l› mü -zis yen ler le öne ç›k mak ta d›r. Bu ça l›fl ma Üs kü dar l› mü zik çi le rin bir ara da in ce -len di ¤i bil di ri-ma ka le bo yu tun da ki ilk ve tek ça l›fl ma ola rak ka bul edi le bi lir. Buko nu Os man l›’dan Cum hu ri yet’e Üs kü dar’›n ta rih sel ve kül tü rel ha ya t›y la ilifl ki -len di ri lip za man içe ri sin de ge lifl ti ri le bi lir. Ay r› ca ça l›fl ma da ad› ge çen bes te ci lersis te ma tik ve ri aç› s›n dan kro no lo jik s› ray la EK’te Tab lo lar la su nul mufl tur

EK. Tab lo 1. OS MAN LI’DAN TÜR K‹ YE’YE ÜS KÜ DAR MEV LE V‹ HA NE S‹ VEÜS KÜ DAR MU S‹ K‹ CE M‹ YE T‹’NDE BU LUN MUfi ÜS KÜ DAR LI OS MAN -LI/TÜRK SA NAT MÜ Z‹ ⁄‹ MÜ Z‹S YEN LE R‹ (Do ¤um Y› l› Kro no lo jik S› ra s›y la Ve ril mifl tir)

KAY NAK ÇA

Ata man, Sa di Ya ver, Türk ‹s tan bul, ‹s tan bul 1997.

Ço tuk sö ken, Be tül, “Kent Kül tü rü Kül tür Ken ti”, ‹s tan bul TÜ YAP “Kent ve Mü zik” Pa ne li, 28 Ekim 2003.

Fon ton, Char les, 18. Yüz y›l da Türk Mü zi ¤i (çev. ve haz. C. Be har), ‹s tan bul 1987.

Kö se mi hal, Mah mud Ra g›p, Tür ki ye-Av ru pa Mu si ki Mü na se bet le ri, I, ‹s tan bul 1939.

Ma yes, Stan ley, Sul tan’›n Or gu [An Or gan for the Sul tan-1956] (çev. H. Spa tar), ‹s tan bul 2000.

Özalp, Dr. M. Naz mi, Türk Mu si ki si Ta ri hi, I-II, ‹s tan bul 2000.


335

Pa ka l›n, M. Ze ki, Os man l› Tâ rih De yim le ri ve Te rim le ri Söz lü ¤ü, II, ‹s tan bul 1993.

Se ven gil, Re fik Ah met, Ope ra San’at› ‹le ‹lk Te mas la r› m›z, ‹s tan bul 1959.

Sö zer, Vu ral, Mü zik ve Mü zis yen ler An sik lo pe di si, I-II, ‹s tan bul 1986.

Tan r› ko rur, Ci nu çen, Os man l› Dö ne mi Türk Mû si kî si, ‹s tan bul 2003.

Uzun çar fl› l›, ‹s ma il Hak k›, “Os man l› lar Za ma n›n da Sa ray lar da Mu si ki Ha ya t›”, Bel le ten, 41/161 (An ka ra 1977),s. 47-114.

www.kul tur tu rizm.gov.tr

http://www.er gu ner.com/ney zen ler.htm

http://www.tdk.gov.tr

D‹P NOT LAR1 Bir ara bil gi ola rak; Üs kü dar’›n ad› mü zik le il gi li bir bafl ka ku rum ko nu sun da da geç mifl tir: Os man l›’da Ba t›Mü zi ¤i’nin yer lefl me si ne ve ge lifl me si ne or tam ha z›r la yan ve as len bir as ke rî ban do oku lu olan Mu zi ka-i Hü -ma yun Mek te bi’nin, Har bi ye Mek te bi ile bir lik te Üs kü dar’da ku rul ma s› dü flü nül müfl tür. An cak bu ku rum larda ha son ra Maç ka’da (Tafl k›fl la) ku rul mufl tur (1831-32).2 Âsi tâ ne; Âsi tân ke li me si nin söz lük an la m› eflik, der gah t›r. Ka mus-› Tür ki’ye go re âsi tâ ne ke li me si ni: 1-Eflik,aka, 2-Pa yi taht, mer kez-i sal ta nat, 3-Bü yük tek ke, an lam la r›n da d›r. Bu ra da bü yük tek ke ve Mev le vi ha ne an la -m›n da kul la n›l m›fl t›r.3 Zâ vi ye; kö fle, gö rüfl, aç› ve kü çük tek ke gi bi söz lük an lam lar da kul la n›l mak ta d›r. Bu ra da kü çük tek ke an la -m›n da kul la n›l m›fl t›r.4 ‹câ zet, izin, onay ve dip lo ma an la m›n da d›r. Bu ra da dip lo ma an la m›n da kul la n›l m›fl t›r.


Tab lo 2. OS MAN LI’DAN TÜR K‹ YE’YE ÜS KÜ DAR LI OS MAN LI/TÜRK SA NATMÜ Z‹ ⁄‹ MÜ Z‹S YEN LE R‹ (Do ¤um Y› l› Kro no lo jik S› ra s›y la Ve ril mifl tir)

Üsküdar’danbir görünüm

Büyük Çamlıca

Documents

Osmanlı/Türk Sanat Müziği