P02 บรรณาธิการแถลง : หอพรรณไม P03 ข าว : เฟ นภูเขา (M

HHerbarium NNewsewsนสพ. เพอเยาวชนผรกธรรมชาตและสงแวดลอมนสพ. เพอเยาวชนผรกธรรมชาตและสงแวดลอม

หนงสอพมพจว ปท 7 หนงสอพมพจว ปท 7 ฉบบท 1 พ.ศ. 2557ฉบบท 1 พ.ศ. 2557

P02 บรรณาธการแถลง : หอพรรณไม P03 ขาว : เฟนภเขา (Mountain fern)P04 สารพนพรรณไม : เขาปาดเหด P05 พชประหลาด : ชอนนสาคญไฉน (พศวง) P06 ใบรมขาว : แบกเปเขาปา P07 ดารวน (ตอนท 3) : เกบผกรมรว (สะเดา)P08 ไมตางถน : สองสาหรายกบพแอล P09 นเวศนาร : พรรณพฤกษชาตของประเทศไทย P10 ถามมา-ตอบไป : คอลมนจร P11 ชอบานนามพรรณไม (บานสนตนแหน) : หองสมดกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช P12 เรองจากปก

รองเทานารรองเทานารLady”s SlipperLady”s Slipper

SW 7043-p01-12-G8.indd 1SW 7043-p01-12-G8.indd 1 4/24/57 BE 1:43 PM4/24/57 BE 1:43 PM

Herbarium News 2

ปท ๗

ฉบบ

ท ๑

พ.ศ.

๒๕๕

๗

บรรณาธการแถลง

หอพรรณไม โดย > ยางนา

เรามาวากนตอเกยวกบการเกบตวอยางพรรณไมของวงศทตองมเทคนคพเศษ ฉบบนมแนะนา จานวน 6 วงศ ทสวนใหญตองมการเกบตวอยางในแอลกอฮอลครบ วงศขนนดน Balanophoraceae นอกจากจะตองเกบตวอยางทงตนรวมดอกในแอลกอฮอลแลว จงตองบนทกชนดพชทใหอาศย เนองจากปนพชเบยน และควรบนทกลกษณะผวของหวใตดนอนเปนลกษณะทสาคญดวย

เรองราวของพรรณไมเตมไปดวยเรองมหศจรรย ซงบอยครงทสรางความสขอยางแสนประหลาดใจดใจ

สวสดครบ ผอานทกทาน เชนเคย เนอหาของ Herbarium News ยงคงเขมขน หลากหลาย มเรองและคอลมนใหม ๆ มาทดแทนของเกา ตามสถานการณและความจาเปน เชน คอลมน “สวนสวย”ทแนะนาไปฉบบทแลว ฉบบนหลกทางใหคอลมนใหม หรอคอลมนไมตางถน กมคอลมนสตใหมมาแทนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนนในแนวทางการเขยนทแตกตางกนไป เหตผลหลกคอบคลากรของชาวหอพรรณไมมเพมขน บางคนนเปนคนเกาแลวกลบเขามาทางานใหม บางคนกไดเรมทางานในหอพรรณไมเปนครงแรก พนทของ Herbarium News นอกจากจะเปนการเผยแพรความรดานพรรณไมแกนอง ๆ เยาวชน และผสนใจจพรรณไมแลว ยงเปดโอกาสใหบคลากรของชาวหอพรรณไมไดนาเสนอเรองราวทเชยวชาญของแตละบคคล ในแงมมตาง ๆ ตามทไดนาเสนอมาตงแตฉบบปฐมฤกษ ทหมนเวยนผลดเปลยนกนไปป และไมไดจากดอยเฉพาะเรองราวของอาณาจกรพช (Plant Kingdom) เทานน ยงมเรองราวของเหหด (อาณาจกรเหดรา) และสงมชวตพวกสาหราย รายละเอยดดไดภายในฉบบนครบ ในอนาคตอาจจมเรองราวทไมใชพชหรอพรรณไมเพมเตม แตอยางนอยกจะเกยวของกนไมทางใดกทางหนง และเปนนเรองทมสาระ ใหความร ความพงพอใจแกผอานทกทานแนนอนครบ สวสดครบ จามจร

วงศเทยน Balsaminaceae เกบตวอยางดอกใสแอลกอฮอล ผาดอกแบใสกระดาษซบกอนนาไปอบแหง เกบเมลดแกใสซอง ควรระวงผลมกจะแตกออกทาใหเมลดกระเดนได

วงศกามกง Begoniaceae ควรเกบทงดอกเพศผและดอกเพศเมย อบแหงและใสแอลกอฮอล นอกจากนควรมรายละเอยดรงไขออน การแตกของอบเรณ และการแตกของผลดวย และควรบนทกวาพบหวใตดนหรอไม

วงศแค Bignoniaceae ควรผาดอกและแยกดอกบางสวนอบแหงตางหาก

วงศงว Bombacaceae เกบดอกใสแอลกอฮอลหรอเกบดอกผาตามยาวแยกอบแหงตางหาก

วงศดอกดน Burmanniaceae เกบทงตนและดอกใสแอลกอฮอล โดยพยายามเกบสวนทอยใตดนใหมากทสด

เปนไงครบนอง ๆ วธการเกบตวอยางพรรณไมทง 6 วงศ นอกเหนอจากการทาเปนตวอยางแหง อยาลมตองหมนศกษาหาขอมลกอนออกภาคสนาม ตวอยางทไดจงจะมคาแกการเกบรกษาไวในหอพรรณไมและเปนประโยชนตอนกอนกรมวธานพช สวสดครบวงศเทยน

ดอกเพศเมยดอกเพศผ

วงศกามกง

วงศแค

วงศงว

วงศดอกดน

วงศขนนดน

ดอกเพศเมย

ดอกเพศผ


Herbarium News 3

ปท ๗ ฉบบท ๑ พ.ศ. ๒๕๕๗

เรองของหญา โดย > พกบ

คยเรองเฟนกบพหนอยเฟนภเขา (Mountain Fern) สวสดคะนอง ๆ ฤดหนาวทเพงผานพนไปคงเปนชวงเวลาทหลายคน

รอคอย เพราะอากาศเยนมากจรง ๆ แหลงทองเทยวทางธรรมชาตทอย

บนภเขาสง ๆ จงไดรบความนยมเปนอยางมากเลยคะ เชอวานอง ๆ หลายคนคงไดมโอกาสไปเทยวรบลมหนาวกนมาแลว เวลาเราเดนทาง

ไปตามสถานททสงจากระดบนาทะเลมาก ๆ อยางตามยอดดอยตาง ๆ ทางภาคเหนอ เชน ดอยตง ดอยสเทพ ดอยอนทนนท หรอทเรยกวา

ภ ในภ

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอเชน ภหลวง ภกระดง ภเรอ นน เราจะพบ

พรรณไมหลายชนดทมความสวยงามแปลกตา

นอกจากพรรณไมสวย ๆ แลว บนภเขาสงยงมพชในกลมเฟนทมความโดดเดน สวยงามหลายชนดเลยคะ หากเราจาแนกเฟนตามลกษณะทางนเวศวทยาจะสามารถแบงเฟนกลมนไดเปน กลมเฟนภเขา ลกษณะของเฟนกลมนคอ มกจะพบขนและเจรญเตบโตอยบนทสงจากระดบ

นาทะเลมาก ๆ เชน เฟนตน (

Cyathea spp.) พบบรเวณหบเขา ใกลลาธาร ทระดบความสง 400–1,800 ม. กดตง (Brainea insignis(Hook.) J. Sm.) พบบรเวณทเปนปาโปรง พนทลาดชน และคอนขาง

แหงแลง ทระดบความสง 1,000–1,200 ม. เฟนบวรศม (Matonia pectinata R. Br.) พบบรเวณปาโปรงทอยใกลยอดเขาหรอตามยอดเขา

a

ทระดบความสง 1,200–1,520 ม.

เฟนบวรศม

กดเกยะเฟนตน

บวแฉก

กดตง

ธญพช ตอนท 3 ขาว สวสดคะนอง ๆ ฉบบนเรามาเลารายละเอยดของธญพชแตละชนดกนนะคะ เราเรมจาก “ขาว” ซงประชากรของโลกกวา 40 เปอรเซนต รบประทานเปนอาหารหลกคะ ขาว ทงขาวจาว ขาวเหนยว ไมวาจะเปนขาวญปนหรอขาวอนเดยทเรยกวา Basmati Rice มชอวทยาศาสตรเดยวกน คอ Oryza sativa L.

ลกษณะทวไปและการกระจายพนธเปนพชลมลกอายฤดเดยว สง 45-180 ซม. มปลอง3-20 ปลอง กาบใบเรยบ เกลยง กระจงใบตงตรงลนใบเปนเยอ ปลายมขน ยาว 15-30 มม. ปลายแหลม แผนใบรปแถบ กวาง 0.4-1.8 ซม. ยาว 12-65 ซม. ผวใบมขนสาก ขรขระ หรอเกลยง ขอบใบมขนสาก ชอดอกแบบชอแยกแขนงยาว 20-50 ซม. ชอดอกยอย (spikelet) ม 3 ดอกยอย 2 ดอกยอยลาง (lower fl oret) เปนหมน ดอกบนสมบรณเพศ ไมมแกนกลาง ดอกยอยรปรหรอรปขอบขนาน แบนดานขาง กวาง 2.5-3.5 มม. ยาว 8-11 มม. กาบชอยอย (glumes) ไมมหรอขนาดเลก กาบลางรปใบหอก กาบบนรปร มกลบเกลด 2 อน เกสรเพศผ 6 อน ยอดเกสรเพศเมยปลายแยกเปน 2 แฉก ผลแบบผลแหงเมลดตด ขาวมเขตการกระจายพนธทวโลก พบตงแต ยโรป อาฟรกา เอเชย ออสเตรเลย และอเมรกา

การปลก ขาวมวธการปลก 2 วธใหญ ๆ ตามระบบนเวศ คอ

1. การปลกขาวในดนแหง จะใชวธการหยอดเมลดลงในแปลงโดยตรง หรอการหวานขาวแหงโดยการหวานขาวลงในแปลงปลกหลงจากการคราดพนท

2. การปลกขาวในดนทมนาขง ไดแก การปกดา เปนการปลกขาวในแปลงเพาะกลาแลวยายกลาไปปกดาในแปลงปลก การหวานนาตม เปนการแชเมลดขาวเปลอกในนาใหเรมงอกกอนนาไปหวานในนาทเตรยมพนทในสภาพมนาทวมขงเลกนอย เมอขาวงอกจงคอย ๆ เพมระดบนาททวมขงในนาขาว

ขาวสามารถเจรญเตบโตไดดบรเวณเขตเสนรงท 53 เหนอจนถงเสนรงท 35 ใต ขาวจะใหผลผลตสงเมอไดรบแสงแดดจดเตมท ความอดมสมบรณของดนและอณหภมของนามผลตอการเตบโตและปรมาณผลผลตของขาวดวย อณหภมตองสงกวา 21 องศาเซลเซยส ดนทเหมาะสมตองมคา pH 3-10 ขาวทปลกบนทดอนตองการนาฝนอยางนอย 750 มม. ตอการเตบโตของขาว 3-4 เดอน และไมทนตอนาทวมขง สวนขาวทปลกในทลมตองการนาฝน 1,200 มม. ขาวสามารถปลกไดตงแตระดบนาทะเลปานกลางจนถงระดบความสง 2,300 เมตร

การเกบเกยวญญญ

ขาวแกจดเตมทหลงจากดอกบานประมาณ 30 วน หรอเกบในระยะทขาวสกเหลองเกอบทงรวง หลงจากเกยวขาวนาไปตากใหแหงแลวจงทาการนวดบนลานขาว อาจใช คน ววหรอควายยา หรอฟาดกาขาวบนลานนวด แลวนาสงเจอปนออกกอนนาเมลดขาวไปตากและเกบรกษาตอไป ประโยชน ขาวเปลอกเปนขาวทยงไมไดส เมอสแลวเรยกวาขาวสาร สวนเปลอกขาวเรยกวาแกลบ ขาวสารใชในการบรโภค หรอนามาผลตเครองดมแอลกอฮอล แปงทไดจากขาวทงขาวจาวและขาวเหนยว ใชทาเสนกวยเตยว ขนมจน อาหารและขนมหวานตาง ๆ ปลายขาวเปนอาหารสตว ราขาว ใชในการผลตอาหารเสรม แกลบใชเปนเชอเพลง วสดปลกพช อตสาหกรรมผลตแกวและกระเบองเซรามก ฟางขาวหรอสวนตาง ๆของตนขาวถกนามาใชในการเลยงสตว วสดเพาะเหดฟาง ทาปยหมก เปนตน เรองราวของขาวยงมอกมากมาย นอง ๆ สามารถคนควาเพมเตมไดดวยตวเอง พบกนใหมฉบบหนาคะ

อางองอทย สนธสาร. 2533. ขาว. ใน สารานกรม ไทย อนภาคท 11-12. หนา 1687-1707.

Vangara, B.S. and S.K. De Datta. 1996. Oryza sativa. In Prosea Vol. 10: 106-115 p.เวบไซต http://www.kew.org/ วนทสบคน 20 มนาคม 2554

กระจงใบ

ลนใบ

กดเกยะ (Pteridium aquilinum (L.) Kuhn) มกพบขนปกคลมพนทmโลงเปนบรเวณกวาง โดยเฉพาะในปาสน ทความสงถง 2,000 ม. ทม

แสงแดดจด ทงในเขตอบอนและเขตรอน ในประเทศไทยพบทางภาคเหนอ

และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ บวแฉก (Dipteris conjugata Reinw.) เปนaเฟนทพบทางภาคใตของประเทศไทยบรเวณชายขอบของปาดงดบทไดรบแสงแดดจดและมความสงจากระดบนาทะเลมากกวา 1,000 ม. เฟนภเขาเหลานนอกจากจะทาหนาทสาคญในระบบนเวศแลว เฟน

บางชนดเชน กดเกยะ โชนชนดตาง ๆ ทขนเปนกลมหนาแนน ปกคลมพนทกวางขวางยงมศกยภาพในการปองกนการชะลางพงทลายของ

ดนเนองจากจะชวยลด ความแรงในการตกกระทบของเมดฝนและลดความแรงของนาทไหลบาไปตามผวดน บางชนดมรปทรงสวยงามสามารถนามาปลกเปนไมประดบไดเปนอยางด และอกหลายชนดยงมสรรพคณทางยาใชรกษาโรคไดอกดวยคะ


Herbarium News 4

ปท ๗

ฉบบ

ท ๑

พ.ศ.

๒๕๕

๗

สารพนพรรณไม สารพนพรรณไม โดย > ลงปโดย > ลงป

เขาปาดเหด โดย > ลงเตาโดย > ลงเตา

สวสดหลาน ๆ พบกนอกเชนเคย สาหรบสาระด ๆ เกยวกบพรรณไมทมอยอยางมากมายซงสวนใหญเรากมกจะมองในแงของคณคาทพรรณไมชนดตาง ๆ ใหประโยชนแกเรา เชน ใชเปนอาหาร สมนไพร ใหประโยชนในดานสงแวดลอม ความสวยงาม ใหรมเงา โดยเฉพาะพรรณไมดอกไมประดบทมความสวยงามและมกนยมนามาปลกไวตามบานเรอน สานกงาน สวนสาธารณะ ฯลฯ ซ งอย ใกลชดกบเราเพอชนชมความสวยงาม แตพรรณไมเหลานจานวนไมนอยมความเปนพษซอนอย และเรามโอกาสทจะสมผสหรอไดรบพษจากสวนตาง ๆ ของพชเหลานน หากเราไดเรยนรและทาความรจกกบพรรณไมทมพษเหลานนใหดยงขน กจะสามารถปลกเลยงและชนชมความสวยงามไดอยางปลอดภย ลงกเลยอยากจะนาเอาตวอยางพรรณไมประดบบางชนดทเราพบเหนไดบอย แตเปนพชทมพษมาแนะนาใหหลาน ๆ ไดรจก เพอจะไดหลกเลยงระมดระวงปองกนในการสมผสหรอนามาใชประโยชน ความเปนพษของพชอาจเกดขนไดจากทกสวนของพช ไดแก ราก ลาตน ใบ ดอก ผล เมลด และยาง พษอาจมเพยงเลกนอยหรอรนแรงจนทาใหเสยชวตไดอาจทาใหเกดอาการผนคนเมอสมผสกบผวหนงเชน ครสตมาส สาวนอยประแปง ยางทเขาตาอาจทาใหตาบอด เชน พญาไรใบ โพธทะเล

บางชนดเมอกนเขาไปทาใหเกดอาการอกเสบภายในปาก ลาคอ อาเจยน ทองเดนเชน ผกากรอง แพงพวยฝรง ยโถ ราเพย บานบรเหลอง หนมานนงแทน พลบพลงตนเปดพลฉก บางชนดมผลตอระบบประสาท เชน ชวนชม เทยนหยด ใบระบาด เมลดพชบางชนดมพษรายแรงถากนเขาไปอาจทาใหถงแกความตายได เชน มะกลาตาหน ยงมพรรณไมอกหลากหลายชนดทมพษนอกจากไมดอกไมประดบทเราคนเคย กหวงวาหลาน ๆ จะไดเรยนรและระมดระวงในการนาพชมาใชประโยชนใหมากขนแตอยากลวเสยจนไมกลานามาปลกเลยงไวชนชมความสวยงาม เพราะพชมพษกมประโยชนสามารถนามาใชเปนสมนไพรรกษาโรคได โดยใชในสดสวนทเหมาะสมและผใชมความรความชานาญในการใชสมนไพรเปนอยางด

ครสตมาส Euphorbia pulcherrima Willd. ex Klotzsch ยาง มพษ เมอถกผวหนงจะทาใหเกดผนแดง ถาเขาตาจะทาใหตาอกเสบ

ยโถ Nerium oleander L. ทกสวน มพษตอระบบหวใจ rคลนไสอาเจยน ชพจรเตนออน มานตาขยาย หมดสตตต

ราเพย Cascabela thevetia (L.) Lippold ยาง มพษaตอระบบหวใจ ถาคนหรอสตวกนเขาไปอาจตายได

บานบรเหลอง Allamanda cathartica L.ผลและยางมพษ ทาใหถายทอง

ชวนชม Adenium obesum (Forssk.) Roem. m& Schult. ยาง มพษ ทาใหขากรรไกรและกระเพาะปสสาวะเปนอมพาต

เทยนหยด Duranta erecta L. ผล มพษ ทาใหเมดเลอดแดงแตก เปนไข กระหายนา และมอาการทางประสาท

ผกากรอง Lantana camara L.ผล มพษ ทาใหอาเจยน ทองเดน

แพงพวยฝรง Catharanthus roseus (L.) G. Don ใบ มพษ ทาใหถายทอง มฤทธกระตนหวใจและอาจทาใหหมดสตได

ครสตมาส

ยโถ

บานบรเหลอง

ราเพย

ชวนชม

เทยนหยด

แพงพวยฝรง

ซนจาว*ครบนอง ๆ เยาวชนคนรกธรรมชาตทก ๆ ทาน herbarium news ฉบบน ขอพานอง ๆ มารจกกบ “เหดเขาเหมนหนวดปลาหมก” ททางเจาหนาทหอพรรณไมไดไปสารวจศกษาเกบรวบรวมตวอยางมาจากกลมปาภเขยว-นาหนาว เมอชวงฤดฝนทผานมานเอง เหดเขาเหมนหนวดปลาหมก มชอวทยาศาสตรวา Clathrus archeri (Berk.) Dring อยในiวงศ Clathraceae มชอสามญวา Devil’s fi ngers หรอ Helicopter stinkhorn บางครงถกเรยกวา Octopus stinkhorn ตามรปรางทคลายหนวดปลาหมกยกษครบ ซงเปนเหดทมถนกาเนดอยในออสเตรเลยและนวซแลนด ถกนาเขาไปในทวปยโรป เอเซย และอเมรกา ในชวงสงครามโลกครงท 1 หรอประมาณ 100-200 ป ทแลว ทาใหมการกระจายทวไปในปจจบน สาหรบในบานเราสามารถพบไดหลายแหง รวมถงเสนทางเดนศกษาธรรมชาต หลงอาคารอเนกประสงค อทยานแหงชาตนาหนาว จงหวดเพชรบรณ ลกษณะเดนของเหดชนดนกคอ มแขนหรอดอกเหดคลายหนวดปลาหมกดนโผลพนขนจากฐานดอกผานเยอหมดอกออกมา ๓-๔ เสน หรอมากกวาน มกลนเหมน อนเปนทมาของชอ เหดเขาเหมนหนวดปลาหมกนนเอง เปนเหดทขนบนดน ไมหรอใบไมผ ๆ และมกพบขนเปนกระจกหลายดอก รายละเอยดเพมเตมสามารถสบคนหาไดจากเวบไซตดานลางไดเลยครบ สดทายนขอใหนอง ๆสนใจการเรยนกนมาก ๆ จะไดทาคะแนนสอบไดเยอะ ๆ และตองขอกลาวคาวาซนจาวครบ

อางองGarnweidner, E. & M. Shaffer-Fehre. 1994. Mush Rooms and Toadstools of Britain & Europe. Harper Collins, London.http://www.kew.org/plants-fungi/Clath rus-archeri.htm

ผกากรอง

*ซนจาว เปนภาษาเวยดนามแปลวาสวสด


Herbarium News 5

ปท ๗ ฉบบท ๑ พ.ศ. ๒๕๕๗

ชอนนสาคญไฉน ชอนนสาคญไฉน โดย > พฤกษพเนจรโดย > พฤกษพเนจร

พชประหลาด พชประหลาด โดย > พรกขหนโดย > พรกขหน

ชอนนสาคญไฉน...พศวง สวสดครบ ฉบบนลงจะพาไปรจกพชดอก (Angiosperm) ทมชอเรยกภาษาไทยวาพศวงขาว ดภาพประกอบครบ พศวงขาวเปนพชอาศยรา (Myco-heterotrophic plant) ไมสามารถสงเคราะหแสงได แตไดอาหารจากราในดน พศวงในประเทศไทยมหลายชนด มกพบตามพนปาดบชนทสมบรณ มซากกงไม ใบไม ทบถมกนมาก สถานททพบอยทางภาคใตของประเทศไทย พศวงจดอยในสกล Thismia แตกอนถกจดอยในวงศ Thismiaceae แตเมอมการศกษาความสมพนธทางววฒนาการโดยใชศาสตรทางดานชวโมเลกล (Molecular biology)ซงมการใชดเอนเอ (DNA) เขามาเกยวของ พชสกลนปจจบนถกจดอยในวงศ Burmanniaceae การทพชสกลนมชอไทยเรยกโดยรวม ๆ วาพศวงกเนองมาจากรปรางหนาตาของดอกทดประหลาด พศวงขาวทลงพฤกษจะแนะนาใหหลาน ๆ รจกในฉบบนมชอพฤกษศาสตรวา Thismis alba Holttum ex Jonker (ทส-เมย อล-บา) คาระบชนด “alba” แปลวาสขาว หมายถงหลอดกลบทมสขาว พชชนดนพบครงแรกทรฐปาหง มาเลเซย ในประเทศไทยมรายงานการพบครงแรกทเขตรกษาพนธสตวปาโตนงาชาง จงหวดสงขลา เมอป พ.ศ. 2549 ปจจบนมรายงานการพบเพมเตมในอทยานแหงชาตทอยในเขตจงหวดนครศรธรรมราชและสตล ถาสภาพปาไมสมบรณโอกาสทจะพบพชดอกอาศยราพวกนกมนอยมาก หลาน ๆ ตองชวยกนรกษาปา รกษาธรรมชาตไวครบ จะไดมพชพรรณแปลก ๆ คงอยไวใหเราไดศกษาและชนชมตลอดไปครบ พฤกษ พเนจร

พชประหลาดฉบบน แนะนาใหนอง ๆ รจกพชสกลลทอปส (Lithops)Living Stones หรอ “กอนหนมชวต” คะ เปนพชอวบนาวงศ Aizoaceaeชอสกลมาจากภาษากรก “Lithos” แปลวา “หน” และ “-ops” แปลวา “เหมอน” กคอ “เหมอนหน” ตามรปราง ถนกาเนดอยในประเทศนามเบยและแอฟรกาใต ขนตามพนทแหงแลงทมอากาศเยนในเวลากลางคน ทามกลางโขดหน มสมาชกประมาณ 37 ชนด นยมปลกเปนไมอวบนากนอยางแพรหลาย ทงยงมการพฒนาสายพนธแปลก ๆ เพอใหไดมาซงลวดลายและสสนของใบจดวาเปนพชทเพาะเลยงไดงาย ราคาไมแพง แตสาหรบประเทศไทยคอนขางเลยงยากสกลหนง เนองจากมอากาศรอนชน มกเนาตายเปนสวนใหญ ลกษณะเดนคอมใบอวบนาออกเปนค ตดอยบนลาตนสน ๆ มรากเกาะยดยาวลงใตดน มองจากดานบนคลายกอนกรวด มรองตรงกลางคลายรอยผาเปน 2 ซก บรเวณรองตรงกลางภายใน จะเปนสวนของเนอเยอ ทเจรญเตบโตออกดอกหรอผลใบใหม ใบคใหมจะใชนาจากใบคเกา โดยใชหลกความเขมขนของนาสงจากใบเกาทถกดดไปยงบรเวณทมความเขมขนของนาตาในใบใหมทกาลงเจรญเตบโต โดยใบเกาจะเหยวแหงไปในทสด ชวงฤดหนาวจะเปนชวงเวลาทลทอปสเรมสรางใบคใหม อยภายในรองดงกลาว สวนมากมเพยง 1 คเทานนแตอาจแตกหนอดคลายมใบหลายค

ใบใหมจะคอยๆ เจรญออกมาใหเหนในชวงฤดใบไมผล สวนดอก จะออกเดยว ๆ ตรงรอยแยกกลางใบ มสขาว เหลอง ชมพเขม หรอแดง ขนาดเสนผานศนยกลางดอก 1.5-4 ซม. กลบเลยงม 4-7 กลบ กลบดอกจานวนมาก รปแถบหรอมนกลม เรยง 1-4 แถว เกสรเพศผจานวนมาก เชอมตดกนเปนแทง รงไขอยใตวงกลบ ผลแหงแตกม 4-7 ชอง เมลดขนาดเลก

พชสกลลทอปส เปนตวอยางการปรบตวและพรางตวเลยนแบบกอนหนใหเขากบธรรมชาตอยางชาญฉลาด พฒนาโครงสรางเพอการดารงชวตในสภาพแวดลอมรอนจดและแหงแลง นอง ๆ ทสนใจ ลองหามาเปนเจาของสกตน ใชความเอาใจใส และเรยนรการดารงชวตของมนตามธรรมชาตทแลงจด รบรองไดวา พช“กอนหนมชวต” น สามารถเอาไวอวดเพอน ๆ ไดเลยวาเปนพชทสวยงาม แปลกประหลาดอยางนาอศจรรยชนดหนงในบรรดาพชประหลาดทงหลาย สวสดคะ

กอนหนมชวต

เมมลดดขนนาดเลกเเมมมลดขขนนาาดเลก


Herbarium News 6

ปท ๗

ฉบบ

ท ๑

พ.ศ.

๒๕๕

๗

ใบรมขาวกบภมปญญาทองถน โดย > พหนม

สวสดครบนอง ๆ และทานผอานทกทาน วนนเรามาคยกนในเรองของการใชประโยชนพชอกรปแบบหนง เปนการนามาประยกตใชเปนเครองใชในชวตประจาวน ซงถอเปนภมปญญาทองถนของชาวบานในทองทภาคใตกนครบ เชอวาหลายทานนาจะเคยไดยนชอของ “ใบรมขาว” กนบางใชมยครบ ฟงดกออกจะแปลก ๆ แรกเรมเดมทชาวนาจะใชใบจากตนรมขาวในพธรบขวญขาวกอนการเกบเกยวโดยใชใบรมขาวรวบกอขาวกอนทาการเกยวขาวเพอความเปนสรมงคล และความเชอวาจะทาใหมความอดมสมบรณและความมงคงแกวงศตระกล จงเรยกวา “ใบรวบขาว” ตอมาการออกเสยงเรยกใบรวบขาวซงเรยกกนเรอยมาอาจทาใหเกดความผดเพยนไป จงกลายมาเปน “ใบรมขาว” หรอ “ใบรมเขา” ในทสด “รมขาว” เปนพรรณไมในวงศเชยด หรอวงศอบเชย (Lauraceae) มชอวทยาศาสตรวา Actinodaphne angustifolia (Blume) Nees และมชอพนเมองอน ๆ วา กาทด (ระยอง),กาทดหน (ตราด) เปนไมตนขนาดเลก สงถง 10 ม. ใบเดยว เรยงเปนวงรอบ ขนาดใหญและหนารปขอบขนาน ใบแหงมความแขงแรงทนทานตอแดด ฝนไดเปนอยางดจงนามาใชมงหลงคาบาน ตอมาเมอมการทาเหมองแรดบก ชาวจนทอพยพมาตงถนฐานใน อ.กะปง จ.พงงา ไดถายทอดความรในการทาหมวกทรงจนใหแกคนงานในเหมอง เปนหมวกยอดแหลมทเรยกวา “หมวกเปยว” ซงใชไมไผมาทาเปนเสนตอก สานเปนโครงขนรปหมวก และใชใบรมขาวทผานการตากแดดจนแหงและลอกเยอใบดานลางออก เปนวสดนาไปบเขาชนใน แลวนาโครงหมวกทสานจากเสนตอกอกใบมาประกบเปนโครงอกชน หมวกทไดจะมความทนทานหลายป ชาวบานเหนวามประโยชนจงใชตามกนจนเปนทนยม ปจจบนยงใชหมวกใบรมขาวเปนเครองตกแตงในบาน และเปนของทระลกแกผเดนทางมาเยยมเยอนยง อ.กะปง จ.พงงา อกดวย หมวกใบรมขาวเปนผลตภณฑทไดจากภมปญญาซงใชวสดธรรมชาตจากทองถนซงชวยใหเกษตรกรมรายไดเสรม จงควรสงเสรมสนบสนนใหชมชนในทองถนไดใชทรพยากรทมอยอยางยงยน เปนการสรางรายไดและยงชวยอนรกษภมปญญาทองถนใหคงอยสบไป

แบกเปเขาปา...ตามหา “ไมจนทน” เชอวานองหลาย ๆ คนอาจจะไมทราบวาดอกไมจนทน คออะไร สาคญอยางไร และรปรางลกษณะของตน “จนทน” เปนเชนไร สาหรบวนนพจะพานองแบกเปเขาปาเพอไปตามหาตนจนทน กนครบ ดอกไมจนทน การวางดอกไมจนทนสาหรบงานพธศพ เปนธรรมเนยมปฏบตทยดถอกนมานานตงแตโบราณ ดอกไมจนทนททาจากไมจนทนเนอไมแหงมกลนหอม(ใชดบกลน) ปจจบนดอกไมจนทนมการพฒนารปแบบใหมความหลากหลายและสวยงามมากยงขน ราคาตงแตดอกละไมกบาทจนถงชอละประมาณสองพนบาท ดอกไมจนทนรปแบบประณตจดชอสวยงามมกนยมใชสาหรบงานพธศพชนสง บงบอกถงเกยรตยศและฐานะของผวายชนม ปจจบนทาดอกไมจนทนใช ใบลาน เยอกระดาษเปนวตถดบ เพอเปนการลดตนทน และเพมความคงทนใหผลตภณฑหลายคนคงอยากรวาตนจนทนทอยในปาจะมลกษณะอยางไร จนทน จนทนขาว จนทนชะมด จนทนพมา หรอจนทนหอม มชอพฤกษศาสตรวา Mansonia gagei J. R. Drumm. จดอยในวงศ Malvaceaei(วงศเดม Sterculiaceae) ลกษณะเปนไมตนกงผลดใบ เปลอกตนสนาตาลเทา คอนขางเรยบหรอแตกเปนรองตามยาว ใบเดยว เรยงเวยนรปไขหรอรปไขแกมรปขอบขนาน กวาง 3-6 ซม. ยาว 8-14 ซม. ปลายแหลมโคนตด กงรปหวใจหรอไมสมมาตร ขอบหยกเวา เนอใบเหนยวคลายแผนหนง เสนใบทโคน 3-5 เสน ชอดอกแบบชอแยกแขนง ออกทซอกใบหรอปลายกง ยาวถง 15 ซม. ดอกสขาว ผลมปกแกแหงไมแตก ขนาดผลกวาง 5-7 มม. ยาว 10-15 มม. ปกกวาง 1-1.5 ซม. ยาว 2.5-3 ซม. จนทนชะมด พบทวประเทศ ตามปาเบญจพรรณปาดบแลง และปาดบแลงเขาหนปน ความสงตงแตระดบนาทะเล 100 ถงประมาณ 400 เมตร ออกดอกเดอนสงหาคมถงตลาคม เปนผลเดอนตลาคมถงกมภาพนธ ในตางประเทศพบเฉพาะทอนเดยกบพมา สาหรบชวงปดเทอมนหลายคนคงมความสขกบการพกผอน

การเทยวและเลนเกม แตอยาเลนจนเพลนนะครบ เราตองแบงเวลาสาหรบชวยเหลองานทางบาน การอานหนงสอเตรยมพรอมสาหรบเทอมใหม แลวพบกนใหมฉบบหนา สวสดครบ

แบกเปเขาปา แบกเปเขาปา โดย > Montaneโดย > Montane


Herbarium News 7

ปท ๗ ฉบบท ๑ พ.ศ. ๒๕๕๗

เกบผกรมรว เกบผกรมรว โดย > รากไม

บคคลสาคญดานพฤกษศาสตร บคคลสาคญดานพฤกษศาสตร โดย > พกบโดย > พกบ

เลาเรองราวของดารวนในฉบบทแลวไดกลาวถงวาจากการไปสารวจเกาะกาลาปากอสทาใหเปนสวนหนงของทฤษฎววฒนาการ เรามาดวาแนวคดของดารวนนนเปนมาอยางไร ดารวนไดแนวคดจากขอมลทางธรรมชาตทเขาเกบรวบรวมได ขณะทเขาเดนทางไปกบเรอบเกลสารวจตามแนวฝงทวปรอบโลก การสารวจตามแนวฝงของทวปอเมรกาใต และหมเกาะในมหาสมทรแปซฟก ดารวนไดพบวาพชและสตวบนพนทวป และหมเกาะมความคลายคลงกนแตไมเหมอนกน ดารวนสงเกตพบวานกฟนซ 13 สปชส พบบนหมเกาะกาลาปากอสซงอยในมหาสมทรแปซฟกมจงอยปากทมขนาดและรปรางแตกตางกนตามความเหมาะสมของประเภทอาหารทนกแตละชนดกน นกเหลานมความคลายคลงกบนกบนผนแผนดนใหญ เขาเชอวานกเหลานตางมบรรพบรษรวมกนคออาศยอยบนทวปอเมรกาใตมากอนแตมการอพยพยายถนไปอยทหมเกาะ และมการแยกยายไปอยในถนอาศยท แตกตางกนจงมการปรบตวไปตามสภาพแวดลอม เมอระยะเวลานานมากขนมววฒนาการเปลยนแปลงไปเปนนก สปชสใหม ดารวนเปนผทาการปฏวตความเชอเดม ๆเกยวกบทมาของสงมชวต และเสนอทฤษฎซงเปนทงรากฐานของทฤษฎววฒนาการสมยใหมและหลกการพนฐานของกลไกการคดเลอกโดยธรรมชาต (natural selection)

เขาตพมพขอเสนอของเขาในป ค.ศ. 1859 ในหนงสอชอ The Origin of Species (กาเนดของสรรพชวต) ซงเปนผลงานทมชอเสยงทสดของเขา ผลงานนปฏเสธแนวคดทางวทยาศาสตรทงหมดทเคยมมากอนหนานเกยวกบการกลายพนธของสปชส “ ทฤษฎววฒนาการของสงมชวต โดยการคดเลอกตามธรรมชาต ” (Theory of NaturalSelection) เกดจากขอสงเกตซงเปนสภาพธรรมชาตของสงมชวตบนโลก คอ 1. การเพมจานวนประชากรสงมชวตมแนวโนมในการผลตรนลกจานวนมาก ทาใหมจานวนประชากรมากเกนไป (Over population) 2. การแขงขน (Competition) มการแขงขนระหวางสมาชกในประชากรเพอความอยรอดการแขงขนน เปนการแกงแยงทรพยากรทมอยจากดในสภาพแวดลอมหนง ๆ โดยเฉพาะการแกงแยงสงจาเปนในการดารงชวต เชน อาหาร ทอยอาศย เปนตน 3. ความแปรผนของลกษณะ (Variation) สมาชกของประชากรจะมความแตกตางกนในรปราง ลกษณะ อน ๆ โดยความแตกตางนสามารถสงทอดไปยงรนลก จากขอสงเกตขางตน เมอทรพยากรมจากดประชากรทมจานวนมากจะม การแกงแยงกนเฉพาะสมาชกทเหมาะสมในสภาวะแวดลอมขณะนนเทานนทจะเหลอรอดชวตอยได

(Survival to produce) และสามารถสบพนธผลตลกหลานใน รนตอ ๆ ไปได จงจะมโอกาสในการสงทอดลกษณะไปยงรนลก สงผลใหมการเปลยนแปลงลกษณะในประชากรเกดขนชา ๆ จนววฒนาการเกดเปนสปชสใหม ฉบบนคงจะไดรคราว ๆ แลวนะคะวาแนวคดตาง ๆ ของดารวนเปนยงไง อยาลมตดตามฉบบหนานะคะวาบทสรปของดารวนจะเปนอยางไร เรามภาพสวย ๆ ของนกฟนซเจดสทเพาะเลยงในปจจบนมาฝากดวยคะ

สะเดา พอยางเขาฤดหนาว เรามกกจะไดทานสะเดานาปลาหวานกน โดยเฉพาะผสงอายจะชอบทานมากเปนพเศษ มการบนทกวาคนไทยรบประทานสะเดาเปนผกตงแตสมยอยธยาตอนตน ซงมกรบประทานยอดและดอกเปนผกในชวงตนฤดหนาวเพราะเชอวาปองกนไขหวลมได ฉบบนพรากไมจะขอเลาเรองสะเดาใหนอง ๆ ฟงนะคะ ทางภาคกลางเรยก สะเดา ภาคเหนอเรยก สะเลยม จงหวดอดรธาน หรอทางอสานเรยก กะเดา, ผกกะเดา ทางใตเรยก กะเดา จงหวดนครศรธรรมราชเรยก เดา มชอวทยาศาสตรวา Azadirachta indica A. Juss. var. siamensisValeton อยในวงศ Meliaceae มชอพองวา Melia azadirachta L., M. indica (A. Juss.) Brandis มชอสามญคอ Neem Tree, Holy Tree,Pride of China, Indian Margosa Tree ลกษณะเปนไมตนขนาดกลาง เรอนยอดกลมทบ เปลอกลาตนสเทาปนดาหรอนาตาลเทา แตกเปนสะเกดหรอเปนรองเลก ๆ ทวไป ใบประกอบแบบขนนก เรยงเวยน ตรงปลายกง ขอบใบจกเปนฟนแบบทปลายมนบางแหลมบาง ใบรวงหลดงาย ใบออนมรสขมเลกนอย ดอกออกเปนชอตามซอกใบและตรงปลาย ๆ กง สขาวและมกลนหอมดอกตมรปรางกลม สเขยวออนหรอขาวอมเขยว ผลกลมรหรอกลมยาวเลกนอย อวบนาและมรสขมผลแกสเหลองแตละผลมเพยง 1 เมลดเทานน วธรบประทาน ใบออน ยอดออน ดอกตม ม

รสขม นาไปลวกใหสก จมนาปลาหวานรบประทานเปนผก ตมหรอยางจมนาพรก หรอรบประทานสดรวมกบลาบ กอย หรอปนปลา หรอใสในแกงเพอใหมรสขม ชาวเหนอมกใชดอกลวกใสยาผก ยายอดมะมวง แกลมลาบ ประโยชน ใบ บารงไฟธาต ชวยยอยอาหาร ชวยเจรญอาหาร กานใบ เปนยาแกไขทกชนด รกษาดพการ บารงนาด แกรอนในกระหายนา ดบพษทงปวง ดอก เปนยาบารง แกพษโลหตกาเดา แกรดสดวงในลาคอ บารงธาต ขบลม แกอาเจยน ชวยเจรญอาหาร สวนกงออน สามารถใชแทนแปรงสฟนชวยรกษาใหฟนแขงแรงและปองกนโรคเหงอก ทางคตอนเดยถอวา ผใดนอนใตตนสะเดาแลวโรคภยไขเจบจะหายไป เพราะสะเดาเวลาคายนาออกจะมสารระเหยบางชนด ทเขาใจวามคณสมบตทางยาใชรกษาโรค สะเดายงใชเปนยาปองกนศตรพช เพราะมฤทธเปนยาฆาแมลง

ผเฒาในองกฤษ ใชใบสะเดารองไวในตหนงสอ

เพอปองกนแมลงสาบมากดทาลายหนงสอ คนโบราณยงเชอวาสะเดาเปนไมมงคล นยมปลกไวทางทศตะวนตกเฉยงใตโดยเชอกนวาจะปองกนโรครายตาง ๆ และภตผปศาจได และดวยความเปนมงคลนเอง ตนสะเดาจงไดรบการคดเลอดใหเปนพนธไมประจาจงหวดอทยธาน และทสาคญยงเปนพนธไมทเกยวของกบพทธประวตอย ซงมกลาวไววา ในพรรษาท 11 พระพทธเจา ไดจาพรรษาภายใตจมมนทพฤกษ คอตนสะเดา อนเปนมขพมานของนเฬรยกษใกลนครเวรญชา สภาษตคนเมอง กลาวไววา “ปากหวานจอย ๆเหมอนนาออยปอกสะเลยม” มความหมายวา บคคลทพดจาไพเราะออนหวาน นาฟง เหมอนมนาออยรสหวานเคลอบอย โดยทภายในจตใจอาจคดสงทไมด เปรยบเหมอนกบสะเดาทมรสขมอยภายใน คนประเภทนมกมความสามารถในการเจรจา หรอโนมนาวใหผฟงไมรสกวาตนเองกาลงถกวากลาวอย สะเดามรสขม เหมาะสาหรบคนธาตไฟ (เกดเดอนมกราคม-มนาคม) เมอเปนไข นอง ๆ กอยาลมลองทานสะเดาดนะคะนอกจากนยงเปนผกทมแคลเซยม ธาตเหลก เสนใยอาหาร และมเบตาแคโรทนสงดวย แลวพบกนใหมครงหนานะจะ

นกฟนซเจดส ทมา http://fi nch.4siam.com/


Herbarium News 8

ปท ๗

ฉบบ

ท ๑

พ.ศ.

๒๕๕

๗

ไมตางถน ไมตางถน โดย > พเตงโดย > พเตง

“สองสาหรายกบ” พแอล นอง ๆ หลายคนคงคนเคยกบการรบประทานสาหราย ไมวาจะเปนขนมขบเคยว หรออาหารคาวชนดตาง ๆ แลวทราบไหมวา สาหรายทเราเหนและรบประทานกนนน คออะไร เปนสงมชวตแบบไหน ในฉบบน เราจะมาทาความรจกกบสาหรายใหมากขน แตกอนอนขอแนะนาตวกอนนะคะ พชอวา แอล ลองเดากนสคะ มาจากคาวาอะไร... สาหราย หรอ algae (แอลจ) เปนกลมสงมชวตทโดยสวนใหญสามารถสรางอาหารไดดวยตนเอง หรอสงเคราะหแสงไดเชนเดยวกนกบพช พบไดในถนทอยอาศยหลายแบบ ทงในนาจด นากรอย ทะเลและมหาสมทร แมกระทงในทะเลทราย นาพรอน หมะ และแผนนาแขง มขนาดทหลากหลาย ตงแตไมสามารถเหนไดดวยตาเปลา (สาหรายเซลลเดยว) จนถงขนาดความยาวมากกวา 60 เมตร (สาหรายเคลป “Giant kelp” ในมหาสมทรแปซฟก) สาหรบการจดจาแนกสาหรายวาเปนสงมชวตในอาณาจกรใดและแบงออกเปนกกลมนน ยงคงไมมขอสรปทชดเจน ในหวขอนจงขอจาแนกตามหนงสอ Botany: An introduction to Plant Biologyพมพครงท 3 ป 2003 ซงแบงสาหรายออกเปน6 กลม (Divisions) ไดแก 1. ยกลนอยด (Euglenophyta) 2. ไดโนแฟลกเจลเลต (Pyrrhophyta) 3. ไดอะตอม สาหรายสนาตาลแกมทอง และสาหรายสเขยวแกมเหลอง (Chrysophyta)

4. สาหรายสเขยว (Chlorophyta) 5. สาหรายสนาตาล (Phaeophyta) 6. สาหรายสแดง (Rhodophyta) ฉบบนพขอแนะนากลมท 1 กอน ยกลนอยดสาหรายในกลมนมขนาดเลก ไมสามารถมองเหนไดดวยตาเปลา แตเมอรวมตวกนเปนจานวนมากจะมองเหนเปนสเขยวหรอสแดงบนผวนา ยกลนอยดพบไดในนาจดมากกวานาเคม และจะพบมากตามแหลงนาเสยจากการเลยงสตว สมาชกสวนใหญเปนสาหรายเซลลเดยว ไมมผนงเซลลแตมโปรตนทเรยกวา pellicle (เพลลเคล) มาเคลอบเซลลแทน มหนวด เรยกวา แฟลกเจลลาจานวน 2 เสน ซงมขนาดความยาวไมเทากน ชวยในการเคลอนท มจดตาสแดง (Eye spot หรอ stigma) 1 จด ทาหนาทเกยวของกบการเคลอนทเขาหาหรอออกหางจากแสง และมการสบพนธแบบไมอาศยเพศ ยกลนอยดเปนสาหรายทสามารถกลนกนอาหาร (Phagocytosis) รวมถงดดซมนาตาลและโปรตนเขาสเซลลไดแบงออกเปน 2 จาพวก คอ พวกทสรางคารโบไฮเดรต (สารกลมแปงและนาตาล) ไดดวยตนเองผานกระบวนการสงเคราะหดวยแสง(Photosynthesis) ซงสงมชวตทใชกระบวนการนมชอเรยกวา Autotroph (ออโตโทรป) มยกลนอยดทใชกระบวนการนจานวน 11 สกล และแมวาจะสรางคารโบไฮเดรตไดดวยตนเอง แตนกวทยาศาสตรยงคงพบวา ยกลนอยดกลมนจะเจรญเตบโตไดดยงขน หากไดรบคารโบไฮเดรต

และสารอาหารตางๆ จากสภาพแวดลอมภายนอกอกดวย สวนพวกทสอง คอ พวกทรบสารอาหารตาง ๆ จากสภาพแวดลอมภายนอกเพยงอยางเดยว เรยกสงมชวตลกษณะนวา Heterotroph(เฮเทอโรโทรป) โดยมยกลนอยดจาพวกนประมาณ 25 สกล

จากขอมลของสาหรายในกลมท 1 นอง ๆพอจะบอกไดไหมคะวา “มนษย” อยางเรา ๆ อยในกลมสงมชวตทรบคารโบไฮเดรตแบบใด และนกวทยาศาสตรเรยกชอสงมชวตนนวาอยางไร แลวพบกนใหมฉบบหนานะคะ

ตอน..วงศบานไมรโรย (Amaranthaceae) ไมตางถนในฉนบน พเตงขอแนะนาพรรณไมในวงศบานไมรโรยหรอวงศผกโขม (Amaranthaceae) ใหนอง ๆ รจกกนมากขนหลายคนนาจะรจกคนเคยชอของมนมาบางแลว “บานไมรโรย”Gomphrena globosa L. ดอกไมทปลกและเลยงดงาย ๆ เพยงเอาดอกแหง ๆ มาโรยลงแปลงดนแลวรดนากขนแลวพรรณไมในวงศนสวนใหญเปนไมลมลก มกมใบเรยงตรงกนขามมดอกแบบชอเชงลด คลายหางกระรอกหรอคอนขางกลม มดอกยอยจานวนมาก ไมมกลบดอก แตกลบขนาดเลกจานวนมากทอดแนนอยบนชอดอกถกเรยกวากลบรวม ม 5 กลบ เนอกลบบางใสแตตดทนจนตนแหงตาย จงเปนทมาของชอดอกบานไมรโรย เมลดมขนาดเลกมาก มเปลอกแขงมนเงา ปกตจะชอบขนตามทพนทโลงแจง ในฤดฝน ออกดอกชวงปลายฤดฝน-ฤดหนาว พรรณไมประดบในวงศนสวนใหญถกนาเขามาจากทวปอเมรกาเขตรอน เชน บานไมรโรย บานไมรโรยฝรง (Alternanthera brasiliana (L.) Kuntze) ผกโขมใบแดง (Amaran-thus caudatus L.) ผกเปดแดง (s Alternanthera bettzickiana (Regel) G. Nicholson) ผกแผวแดง a(Iresine herbstii Hook.) สวนชนดทถกนามาจากทวปแอฟรกา เชน หงอนไก (i Celosia argentea L. ‘Cristata Group’) สรอยไก (Celosia argentea L. ‘Plumosa Group’) และทนาเขามาจากประเทศจน คอ ผกโขมสวนหรอเงาะถอดรป (Amaranthus tricolor L.) ซงนอกจากปลกประดบแลวยงกนไดเชนrเดยวกบ ผกโขม (Amaranthus blitum subsp. m oleraceus (L.) Costea) และปวยเลงหรอผกโขมในsการตนปอบอาย (Spinacia oleracea L.) ทใชทาเมนยอดนยมคอ ผกโขมอบชสลาซานญาผกโขม และaซปผกโขม นอกจากความสวยงาม และรสชาตทกลาวมาแลว แตหลายคนยงไมทราบขอมลทนาตกใจของไมตางถนวงศนเลย การทเปนพรรณไมในเขตรอน เจรญเตบโตเรวตามทโลง เมอเขามาอาศยอยในสภาพภมอากาศทคลายกนในบานเรา โดยไมมศตรพชเหมอนในถนฐานบานเกดเดม พวกมนกเลยขยายพนธเปนจานวนมากกลายเปนพชตางถนรกราน (Invasive plants species) ซงมเมลดขนาดเลก เกบไวไดนาน สามารถตดไปในกระเพาะสตวและถายออกมากยงเจรญเตบโตไดคลายเมลดหญา หรอตดไปกบเศษดนหรอนาพดพาไปไดโดยงาย มหนาซา สวนใหญแลวยงเปนพชทนแลงไดดอก หลายชนดใชกงปกชากขนโดยงายอมม...เหนความสามารถของพวกมนแลวหรอยงครบ ทรหดอดทนจรง ๆ งนเราไปรจกชอ

ของพชตางถนรกรานเหลานกน เชน ผกโขมหนาม (Amaranthus spinosus L.) sผกโขมหด (Amaranthus viridis L.) sหงอนไกปา (Celosia argentea L.) aบานไมรโรยปา (Gomphrena celosioides Mart.) sโคกกระสนเลก (Alternanthera pungens Kunth)s ชอทพดมานเปนวชพชตามทรกรางไมคอยสวยงามแตสาหรบ บานไมรโรยฝรง และผกเปดแดงนซครบทคนไทยนยมนามาปลกคลมดนหรอปลกแตงสวนดวยความรเทาไมถงการณพวกมนขยายพนธไดดมากกก !!!..ทงการปกชาและเมลดสามารถกระจายพนธไปเองตามธรรมชาตจนเปนวชพช เราจงไมควรปลกพชทงสองชนดนนะครบเดยวจะกลายเปนปญหาเหมอนผกตบชวาได ทสาธยายมาทงหมดก 16 ชนดทพบในบานเรากวาครงเปนพชตางถนรกราน กชวย ๆ กนระวงอยาใหเขามาอยในบานของนอง ๆ เชยว เดยวจะกาจดกนยาก แตอยาลมไปลองเมนทพดถงของผกโขมนะครบ เพราะเปนผกทมวตามนเอ บ6 ซ แรธาตตาง ๆ และเบตา-แคโรทนสง...สวสดครบ

หงอนไกปาบานไมรโรยปาผกเปดแดงบานไมรโรยฝรง

ผกโขมหนาม ผกโขมหด โคกกระสนเลก

หงอนไกหงอนไกhttp://idtool.org

ผกแผวแดงwww.wisdom-earth.com/


Herbarium News 9

ปท ๗ ฉบบท ๑ พ.ศ. ๒๕๕๗

นเวศนาร โดย > พไผ

Flora of Thailand : พรรณพฤกษชาตของประเทศไทย โดย > ดอกเตอรอาร

สวสดคะนอง ๆ “นเวศนาร” ในฉบบทแลวเราไดรจกกบ “พชนา” ซงสามารถจาแนกออกไดเปน 4 กลม ไดแก พชใตนา (submergedplants) พชโผลเหนอนา (emerged plants) พชลอยนา (fl oating plants) และพชชายนา (marginal plants) และไดเรยนรในเรองของการปรบตวของพชใตนากนมาแลว ในฉบบนเราจะมาเรยนรการปรบตวของพชนาในกลมอน ๆ กนตอเลยคะ พชโผลเหนอนา (emerged plants) คอ พชทมการเจรญเตบโตอยใตนาบางสวนและเหนอนาบางสวน โดยมรากหรอทงรากและลาตนเจรญอยในพนดนใตนา สวนของใบและดอกขนมาเจรญอยเหนอนา หรอบางชนดมทงใบใตนาและใบเหนอนา ตวอยางพชโผลเหนอนาทนอง ๆ นาจะรจกเปนอยางด ไดแก บวหลวง (Nelumbo nucifera Gaertn.) พชวงศ Nelumbonaceae และพชในกลมบวสาย (Nymphaea spp.) พชวงศ Nymphaeaceaeaซงพชโผลเหนอนามการปรบตวเพอประโยชนในการดารงชวตในดานตาง ๆ ทนาสนใจมากมาย เราลองไปดกนเลยนะคะ พชโผลเหนอนาจะมสวนของลาตนอยใตนาและมรากยดเกาะอยกบดนหรอตะกอนใตนาใบทอยเหนอนาจะตองมความทนทานสง เพราะตองเผชญกบการไหลของนาและสภาพภมอากาศแบบตาง ๆ ใบทอยเหนอนามหนาทสาคญในการสงเคราะหดวยแสงเพอสราง

อาหารใหแกพช มกพบคลอโรฟลลซงเปนรงควตถสเขยวทจาเปนตอการสงเคราะหดวยแสงอยทางดานบนของใบทไดรบแสง เนองจากดานลางของใบจะมโอกาสไดรบแสงนอยกวาหรอไมไดรบแสงเลย จงไมมความจาเปนทจะตองมรงควตถทใชในการสงเคราะหดวยแสง ในขณะเดยวกนปากใบ (stomata) ของพชโผลเหนอนากอยดานบนของใบเชนกน นอกจากนนดานบนของใบยงมควตเคล (cuticle) และไข (wax) ทมความสาคญในการปองกนไมใหนามาเกาะบนผวใบ เพอไมใหมสงกดขวางเมอพชจะคายนาหรอแลกเปลยนแกสทางปากใบ นอกจากนพชโผลเหนอนามกมเนอเยอทเรยกวาแอเรงคมา (aerenchyma)ซงเปนเนอเยอทพฒนาขนมาเพอทาใหเกดชองอากาศในราก ลาตน หรอใบ ทาหนาทเกบสะสมอากาศไวเพอชวยในการหายใจของพช นอง ๆ ลองดลกษณะของแอเรงคมาจากในรปประกอบนะคะ

ในฉบบหนาเราจะมาดกนวา พชลอยนาจะมการปรบตวใหสามารถดารงชวตโดยลอยอยทระดบนาไดอยางไร การปรบตวจะเหมอนกบพชโผลเหนอนาหรอไม แลวพบกนนะคะ

OXALIDACEAEJ.F. Veldkamp*Flora of Thailand Vol. 2 part 1: 16-23. 1970

ฉบบนขอแนะนาพรรณไมวงศตะลงปลง Oxalidaceae อยภายใตอนดบ Oxalidales รวมกบพรรณไมอน ๆ อก 7 วงศ เชน วงศถอบแถบConnaraceae วงศมะมน Elaeocarpaceaeและวงศหหมเขา Cunoniaceae ลกษณะทวไป มทงไมลมลก ไมพม และไมตนใบเปนใบประกอบมหลายใบยอยหรอ 3 ใบยอยหรอเปนใบเดยว ชอดอกแบบชอกระจก กลบเลยงและกลบดอกม 5 กลบ เกสรเพศผ 10 อน รงไขตดเหนอวงกลบ ม 5 ชอง กานเกสรเพศเมย5 อน ผลแหงแตกหรอคลายผลสดมหลายเมลด วงศตะลงปลงทวโลกม 5 สกล ประมาณ 770 ชนด ในไทยพบ 4 สกล คอ 1. สกล Oxalis พบในธรรมชาตขนเปน

วชพชชนดเดยวคอ ผกแวน Oxalis corniculata L.aแตทพบเปนไมประดบมหลายชนด

ผกแวน Oxalis corniculata L.

2. สกล Biophytum ม 5 ชนด ไดแก mกระทบยอบ Biophytum adiantoides Wight sex Edgew. & Hook. f. ทบยอบ B. petersianumKlotzsch, B. reinwardtii (Zucc.) Klotzsch iไมยราพ B. sensitivum (L.) DC. ยบยอบ mB. thorelianum Guillauminm

3. สกล Averrhoa ม 2 ชนดทปลกเปนผลไมทนอง ๆ ผหญงรจกดในรสชาดทเปรยวปรดของมนด คอ มะเฟอง Averrhoa carambola L. และ ตะลงปลง Averrhoa bilimbi L. i

4. สกล Sarcotheca คอ ยมดอย Sarcotheca laxa (Ridl.) Knuth. ทไมปรากฎในaหนงสอพรรณพฤกษชาตของประเทศไทย พบเฉพาะทจงหวดนราธวาส สวสดครบ

*J.F. Veldkamp นกพฤกษศาสตรชาวเนเธอรแลนด ประจาหอพรรณไมไลเดน

ทบยอบ Biophytum petersianum Klotzsch

ผกแวน Oxalis triangularis A. St.-Hil.

ยมดอย Sarcotheca laxa (Ridl.) Knuth.

มะเฟอง

มะเฟอง ตะลงปลง


Herbarium News 10

ปท ๗

ฉบบ

ท ๑

พ.ศ.

๒๕๕

๗

ถามมาตอบไป ถามมาตอบไป โดย > พฮกโดย > พฮก

คอลมนจร โดย > พนก

สวสดคะนอง ๆ พฮกไดไปงานประชมวชาการ “ทรพยากรไทย:นาสงดงามสตาโลก” ทเขอนศรนครนทร จ.กาญจนบร มหนวยงานราชการและหนวยงานเอกชนจากหลายจงหวดมารวมแสดงนทรรศการเพอใหความรแกผเขาชมมากมายเลยละคะ พฮกเหนวามอยหนวยงานนงนะคะมนอง ๆ ใหความสนใจกนมากเพราะมการสาธตการทานาตาลจากตนฉกคะเปนหนวยงานทมาจากจงหวดสราษฎรธาน นอง ๆ หลายคนคงสงสยแลววาตนฉกมลกษณะอยางไรใชหรอเปลาคะ ถาอยางนนเรามาดคาตอบกนเลยคะ

ฉก เปนชอทองถนของทางภาคใต สวนชอททางราชการใช คอ ตาว มชอวทยาศาสตรวาArenga pinnata (Wurmb) Merr. วงศปาลม (Arecaceae) มชอสามญวา Sugar palmaฉก เปนปาลมชนดหนง สงประมาณ 10-20 ม. เสนผานศนยกลางของลาตนประมาณ 40-60 ซม. และปกคลมดวยกาบหรอกานใบทหลดออกไปและเสนใยสเทาดา เรอนยอดปกคลมดวยใบประมาณ 20-30 ใบ ใบเปนใบประกอบแบบขนนก ยาวประมาณ 5-10 ม. กานใบ ยาว 170-220 ซม. ทโคนมเสนใยสดาหม ใบยอยแตละขางมจานวน 120-160 ใบ ดอกออกเปนชอ มขนาดใหญ ยาวประมาณ 1.2-1.6 ม. ทบรเวณซอกใบ ดอกแยกเพศ ผลคอนขางกลม สกสสม ฉก มการกระจายพนธในภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงใตและภาคใตของประเทศไทย ในตางประเทศพบท จนตอนใต มาเลเซย อนโดนเซย ฟลปปนส จนถงนวกน การใชประโยชน ทางภาคใตของประเทศไทยนยมทานาตาลจากงวงชอดอก โดยการนามาเคยวซงเหมอนกบการทานาตาลโตนดหรอนาตาลมะพราวนนเอง นาตาลทไดจะนามาทาเปนแวน ๆ ตามภาพนะคะ สวนในตางประเทศ เชน อนโดนเซยใชประโยชนจากทกสวนของพชชนดน เชน ใชไสของลาตนมาทาเปนแปง ลาตนใชเลยงดวงงวง และนาหนอนดวงงวงมารบประทาน ยอดออนใชเปนผกสด เมลดออนนามาทาเปนลกชด เสนใยจากลาตนทาเปนเชอกลามเรอ เปนตน นอง ๆ กไดทราบแลวนะคะวาฉกเปนปาลมทมประโยชนหลายอยางมาก ถาใครอยากเหนตนจรง ๆ หรออยากชมนาตาลจากตนฉกคงจะตองไปทางภาคใต เชนทจงหวดสราษฎรธาน ระนองหรอพทลงกนแลวละคะ แลวเจอกนใหมกบพฮกในหนงสอพมพจวฉบบหนานะคะ

ปาเมฆ ปาเมฆ (cloud forest) เปนปาไมประเภทหนงทมในประเทศไทย จดอยในประเภทปาไมไมผลดใบ (evergreen forest) เปนปาทตนไมมใบเขยวตลอดทงป ตนไมทงใบนอย เหตทเรยกกนวาปาเมฆ กเพราะวาเปนปาบนภเขาสงทมเมฆ หมอก ลอยปกคลม ซงจะมความชนสง เพราะเมฆและหมอก กคอไอนาในอากาศ เมอมไอนามากความชนกจะมากเชนเดยวกน และยงทาใหเกดฝนดวย ปาเมฆเปนชอเรยกอกชอหนงของปาดบเขาสง(upper montane rain forest) มพรรณไมนานาพนธทชอบอากาศชนและหนาวเยนขนอยเรอนยอดของไมเดนในปาจะจดชดกน ทาใหรมครมตลอดทงวน สวนไมชนรองจะขนอยหาง ๆ ตามบรเวณทแสงสองถง พชพนลาง เชน พชลมลก ไมพม ไมเลอย และ เฟน บรเวณทพบปาเมฆของไทยไดแก บรเวณดอยอนทนนทดอยผาหมปก เปนตน ดวยสภาพอากาศทมความชนสง อากาศหนาวเยนตามลาตนและกงกานของตนไมในปาเมฆนจงเตมไปดวยพชพวกมอส เฟน และไลเคนเกาะองอาศยเตมไปหมด ชาวตางชาตบางคนจงเรยก ปาเมฆ หรอปาดบเขาสง อกชอหนงวา mossy forest นอกจากนยงมพชพวกกลวยไมและพชองอาศย epiphytic plants อน ๆ

เกาะตามลาตนและกงของตนไม สรางความพศวงตนตา สาหรบพรรณไมเดนทพบในปาประเภทนไดแก กอตลบ Quercus rex Hemsl.x กอจก Lithocarpus aggregatus Barnett กอดาน Castanopsis purpurea Barnett (Fagaceae) ทะโล Schima wallichii Choisy แมงเมานก Eurya nitida Korth. เหมอดดอย Myrsine semiserrata Wall. (Myrsinaceae) และ เขมดอย Osmanthus fragrans Lour. (Oleaceae) เปนตน ปาเมฆเปนปาทมความชนสง เปนปาตนนาลาธารทสาคญของประเทศ เปนแหลงกกเกบนาและปลดปลอยนาสลาหวย ลาธาร และไหลรวมเปนแมนา ลาคลอง สรางความอดมสมบรณใหเกษตรกรทตองอาศยนาเพอการเกษตรกรรม และเหลาชาวเมองทงหลายไดมนากน นาใช เราจงควรชวยกนอนรกษรกษาไวใหคงอยตลอดไป และหากนอง ๆ ไดมโอกาสขนดอยไปเทยวชมธรรมชาต สมผสปาเมฆตามสถานททองเทยวในอทยานแหงชาตหรอทอน ๆ ขอใหนอง ๆ ชวยกนดแลผนปานไวดวยนะครบ ดวยวธงาย ๆ โดยการไมทงขยะมลฝอย ไมเกบ ไมเดดพรรณไม ไมเดนออกนอกเสนทางททาไว นองๆกจะมสวนชวยรกษาผนปาเมฆทสาคญนไวใหคงอยตอไปไดอกทางหนงครบ

SW 7043-p01-12-G8.indd 10SW 7043-p01-12-G8.indd 10 4/26/57 BE 9:02 AM4/26/57 BE 9:02 AM

Herbarium News 11

ปท ๗ ฉบบท ๑ พ.ศ. ๒๕๕๗

ชอบานนามพรรณไม ชอบานนามพรรณไม โดย > พอนโดย > พอน

มาเขาหองสมดกนดกวา มาเขาหองสมดกนดกวา โดย > ดอกปบ

บานสนตนแหน เดอนกมภาพนธ 2557 มโอกาสเดนทางไปภาคเหนอ เจอหมบานทใชชอตนแหนในหลายจงหวดไมวาจงหวดเชยงใหม พะเยา เชยงราย และมโอกาสไดแวะจอดหาตนแหนทบานสนตนแหน

ตาบลแมเยน อาเภอพาน จงหวดเชยงราย เดนหาตามหมบานอยนาน ไมเจอตนแหนเลยสกตนเลยสอบถามชาวบานทลงแขกเกยวขาวกนอย จงรวาเมอกอนนนบรเวณนมตนแหน ขนอยมากมาย

แตถกโคนเพอใชทาพนทการเกษตรหมดแลว โชคดลงหนยวางจากเกยวขาวนงพกเหนอยอย แก

เลาวา คนทางภาคเหนอเรยกตนแหนบาง แหนขาว แหนตน บาง บางทเรยกวาไมลน แตถาเปนภาษากะเหรยงจะเรยก ชบะด เนองจากแกเปนคนพนเพแถว แกบอกวาเมอเดก ๆ ยงเคยปนตนแหนเลน แแมจะเปนไมตนสง 20-35 เมตร พอชวงออกดอกจะผลดใบ แกเลาใหฟงตอวา ตนแหนมลาตนเปลาตรง โคนตนมกเปนพพอน เปลอกสเทาอมนาตาลหรอเปนสดา ๆ ดาง ๆ คอนขางเรยบ

หรอเปนรองเลก ๆ ไปตามยาวของลาตน ถาถากเปลอกจะเหนเปลอกในสเหลอง แตนาเสยดายทแถวหมบานไมเหลอสกตน แตลงหนยบอกวา ตองไปทอทยานแหงชาตดอยหลวงทเลยจากหมบานอกกวาสบกโลเมตร จะพบขนอยใกลนาตกปแกง

ไหนไหนจะตามหาตนแหนแลว พวกเราจงเลยเดนทางตอจนมาถงทนาตกปแกง เดนกม ๆ

เงย ๆ กเจอตนไมขนาดใหญ เรอนยอดกลมแผกวางและคอนขางทบ เกบใบมาพลกไปพลกมา แลวกหยบสองกลองทางไกลสองด เหนเปนใบเดยวเรยงเวยนเปนกลม ใบทรวงมาเปนใบรปร

ญ

แกมรปไขกลบ กวาง 9-15 ซม. ยาว 13-19 ซม. โคนใบสอบ กานใบยาว 4-6 ซม. ทเหนชดเจน

คอบรเวณกงกลางกานจะมตอม หรอตมหดหนงค สองกลองมองไปอกทเหนชอดอก จงใชไม

สอยมาดใกล ๆ ดอกสขาวอมเหลอง ออกเปนชอเดยว ๆ แบบหางกระรอก ทงามใบ ดใกล ๆ จงร

วาดอกแยกเพศแตอยบนชอเดยวกน แบงเปนดอกเพศผสวนใหญจะอยตามปลายชอ สวนทโคน

ชอไมใชดอกเพศเมยแตเปนดอกสมบรณเพศ กลบเลยงม 5 กลบ โคนกลบเชอมตดกนเปนรปถวย ญ ญ

เลก ๆ แตไมมกลบดอก เกสรเพศผม 10 อน เรยงซอนกนอยสองแถว รงไขคอนขางแปน ภายในมชองเดยว และมไขออน 2 หนวย ผลกลมหรอกลมร แขง ผวขางนอกปกคลมดวยขนสนาตาล

หนาแนน พวกเรายนนกกนไปมากสรปตรงกนวา ตนแหนทกาลงดลกษณะตาง ๆ อย นนกคอ

ตนสมอพเภกทเรารจกกนดในภาคกลาง เราหยบไอโฟนมาคนหาจากฐานขอมลชอพรรณไม

อาจารยเตม จากเวปไซตของสานกงานหอพรรณไม กเลยรวา แหนหรอสมอพเภก มชอวทยาศาสตร ฐ

วา Terminalia bellirica (Gaertn.) Roxb. เปนพรรณไมอยในวงศ Combretaceae หรอพวกเดยวกบตนหกวางทปลกตามทจอดรถ ซงทฝรงเรยกตนแหนหรอสมอพเภกนวา Beleric

myrobalan

จากนนเดนแวะชมความสวยงามของนาตกปแกง แลวถามเจาหนาทอทยานฯ วาตนแหนออกดอก ออกผลชวงไหน เคากบอกวาระหวางเดอนมนาคมถงเดอนพฤษภาคม กอนออกดอกจะทงใบแลวผลใบใหมจนเตมตนถงจะเรมออกชอผลแกราวเดอนกนยายนถงพฤศจกายน แลวพ ๆยงเลาอกวา สมยกอนคนแถวน จะโคนเอาไมแหนไปใชประโยชนหลายอยาง เชน ทาฝา หบใสของทาเครองมอการเกษตร ผลแกยงใหนาฝาดใชสาหรบฟอกหนง แมแตหมอยาพนบานกยงเกบผลไปใชตามตารายาสมนไพรไทย ผลดบเปนยาระบาย ผลสกมฤทธฝาดสมาน แกทองเสย

แมบานแถวนกมาเกบเปลอกและผลใชยอมผา

ให เป นส เข ยวข ม าอ กด วย คดไปค ดมานาเสยดายทปจจบนหลายหมบานเรยกกนมาวาชอ บานสนตนแหน คนรนตอไปจะรจกไหม

วาเปนของชอตนแหน เพราะไมมใครอนรกษ

ไวเปนสญลกษณของหมบาน ใหคนรนตอ ๆ ไปไดรจกกนบางเลย

สวสดคะนอง ๆ ทนารกทกคน หลงจากทพดอกปบไดเคยนาเสนอขอมลหองสมดพฤษศาสตรเมอนานมาแลวนน วนนพดอกปปจะพานอง ๆไปเยยมชมหองสมดกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ซงเปนอกหนงหองสมดทสงกดในกรมอทยานฯ นะคะ หองสมดกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชถอเปนสมดหลกของกรมอทยานฯ เดมหองสมดนชอ หองสมดกรมปาไม

เนองจากอยในสงกดกรมปาไม แตในปจจบน หองสมดนไดเปลยนมาสงกดสวนประชาสมพนธและเผยแพร สานกบรหารงานกลาง

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ภายในหองสมดเกบรวบรวมทรพยากรสารสนเทศทางดานปาไมและสาขาอน ๆ ทเกยวของ เชน หนงสอเกยวกบอทยานแหงชาต สตวปา การทองเทยว สงแวดลอมชววทยา รวมไปถงหนงสอทวไป และวารสารกวา 200 ชอเรอง โดยจดเรยงตามการจดหมวดหมระบบทศนยมดวอ (D.D.C. – Dewey DecimalClassifi cation) และการจดหมวดหมระบบ The Oxford System of Decimal Classifi cation for Forestry (ODC) เพอใหเหมาะสมและครอบคลมเนอหาทมอย นอกจากนยงมรายงานการวจยตาง ๆ ของงานกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ทงรปเลม, CD, ไฟล PDF ซงสามารถคนหาออนไลนไดจากหนาสบคนของหองสมด มการจดมมหนงสอใหมในแตละเดอน มมหนงสอทเกยวกบพระบรมวงศานวงศ หนงสอนยาย และใหบรการหนงสอพมพรายวนอกดวย

หองสมดกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ตงอยทชน 1อาคารเทยมคมกฤส เลขท 61 ถนนพหลโยธน จตจกร ลาดยาว กรงเทพฯซงบคคลทวไปสามารถเขาใชหองสมดไดโดยไมเสยคาบรการ หองสมดเปดใหบรการตามวนและเวลาราชการ (วนจนทร-ศกร เวลา 8.30 น. –16.30 น.) และสามารถดขอมลเพมเตมไดท http://www.dnp.go.th/dnplibrary/librarymain.asp หรอสอบถามเพมเตมไดท https://www.facebook.com/DNPLIBRARY


สานกงานหอพรรณไม กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช 61 ถนนพหลโยธน ลาดยาว จตจกร กรงเทพฯ 10900 โทร/ โทรสาร 0 2561 0777 ตอ 1476 http://web3.dnp.go.th/botany ทปรกษา : : นพนธ โชตบาล รองอธบดกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, ธรภทร ประยรสทธ รองอธบดกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, ณรงค มหรรณพ ผอานวยการสานกวจยการอนรกษปาไมและพนธพช

บรรณาธการ :: ราชนย ภมา ออกแบบ : สคนธทพย ศรมงคล จดพมพ : : บรษทประชาชน จากด โทร 0 2636 6550

เรองจากปก เรองจากปก โดย > ลงตะคราโดย > ลงตะครารองเทานาร Lady’s Slipper เรองราวจากปกฉบบนนาจะเปนทสนใจแกนอง ๆ ผรกกลวยไม เพราะ

y ppy

รองเทานารนบวาเปนกลวยไมทสวยงามแปลกตา และมคณคาราคาสงใน

ทองตลาด สกลกลวยไมรองเทานาร หรอ Paphiopedilum เปนกลวยไมขนตามmพนดนหรอองอาศยตามกอนหนโดยเฉพาะหนปน บางครงพบตามคาคบไม

ไมมลาตนเทยมหรอทเรยกวาลาลกกลวย (pseudobulb) เหมอนกลวยไมหลาย ๆ

ชนด ชอดอกมทงทมดอกเดยวหรอหลายดอก ใบประดบมกตดทน กลบเลยง

ดานหลงหรอ dorsal sepal ขนาดใหญ กลบเลยงกลบขางเชอมตดกน หรอsynsepalum กลบดอกแยกกน กลบคในกางออกหรอหอยลง กลบปาก (lip)เปนถง เสาเกสร (column) ไมมฝาครอบ แตมเกสรเพศผทเปนหมน (staminode)

เปนแผนปดอย มอบเรณทสมบรณ 2 อน อยดานขาง รงไขอยใตวงกลบเชอม

ตดกานดอก ยอดเกสรเพศเมยหยก 3 พ ผลแบบผลแหงแลวแตก เมลดขนาดเลกจานวนมาก คาระบสกล “Paphiopedilum” มาจากภาษากรกโบราณ 2 คา คอ “Paphos” ชออกชอหนงของเทพเจากรกโบราณ Aphrodite ซงเปนเทพ

แหงความรกใคร และ “pedilon” ทแปลวา slipper หรอรองเทา เนองมาจากเปนกลวยไมทมกลบปากมรปทรงคลายกบรองเทา จงเปนทมาของชอสามญ คอ Lady’s Slipper สกลรองเทานารมสมาชกทวโลก 80-85 ชนด

ไมรวมสายพนธทไดรบการปรบปรง และพนธผสม (hybrids) ตาง ๆ ปจจบนในญ

ประเทศไทยม 13-14 ชนด

พชในสกลรองเทานารมการผสมขามพนธจานวนมาก ทงในธรรมชาตและจากฝมอนกผสมพนธกลวยไม เพอใหไดลกษณะดอกทแปลกและสวยงาม นอกจากนยงมการลกลอบทาการคาอยางแพรหลายแมวากลวยไมรองเทานารทกชนดเปนพชอนรกษในบญชท 1 ของ CITES นอง ๆ ทช นชอบกลวยไมอยาไดสนบสนนการลกลอบนากลวยไมชนดนออกจากปาอนรกษมาจาหนายนะครบ เกบไวในธรรมชาตโดยมเจาหนาทคอยดแลเปนดทสด รองเทานารดอยตงกาญจนทเปนภาพปกฉบบน ยงคงพบเหนในธรรมชาตทหางไกลและยงไดรบความคมครองจากเจาหนาทเปนอยางด สวสดครบ

เอกสารอางอง Cribb, P.J. (2011). Orchidaceae (Paphiopedilum). In Pederson et al., Flora of Thailand Vol. 12 part 1: 196-216.Zhongjian, Liu, Xinqi Chen & P.J. Cribb. (2009). Orchidaceae (Paphiopedilum). In Flora of China Vol. 25: 33.

รองเทานารคางกบคอแดง Paphiopedilum appletonianum (Gower) Rolfe กลบดอกบดประมาณmกงหนง ถงกลบปากคอนขางยาว ปลายแผนเกสรเพศผทเปนจกตน ๆ 3 จก พบทจนตอนใต (ไหหนาน)

ภมภาคอนโดจน และทางภาคตะวนออกเฉยงใตของไทยแถบจงหวดระยอง จนทบร และตราดขนใตรมเงาใน

ปาดบชน รมลาธาร ระดบความสง 600-700 เมตร

รองเทานารฝาหอยรองเทานารฝาหอยPaphiopedilum bellatulum (Reichb. f.) Stein mกานชอดอกสน กลบดอกสขาวหรอครมมจดสมวงอมแดงทวไป แผนเกสรเพศผทเปนหมนคลายรปหวใจ ปลายจก

ซฟน พบทพมา จนตอนใต และภาคเหนอของไทย ขน

ตามซอกเขาหนปน ระดบความสง 900-1800 เมตร ยงพบ form ทมกลบดอกมสขาวลวน (albino form)

และลกผสม Phaphiopedilum x m concolor-bellatulum ทเปนทรจกแพรหลายในแวดวงผเลยงกลวยไม

รองเทานารคางกบหรอเอองคางกบPaphiopedilum callosum (Reichb. f.) Stein ขอบกลบดอกมจดสนาตาลแดง ถงกลบปากมตอม

p p

บรเวณขอบ แผนเกสรเพศผทเปนหมนปลายจกโคง

คลายรปเคยว พบทลาว กมพชา ในไทยพบทางภาคเหนอ

ตะวนออกเฉยงเหนอ และตะวนออกเฉยงใต ขนใตรมเงา

ในปาดบชน ระดบความสง 300-1300 เมตร และยงพบชนดยอย var. sublaeve ทเรยกวาเอองคางกบใต

หรอรองเทานารมวงสงขลา พบทางภาคใตของไทยและคาบสมทรมลาย ขนตามปาละเมาะ ระดบความสง 700-1000 เมตร มกลบเลยงกลบหลงขนาดเลกกวา

กลบดอกไมบดงอและมตอมเฉพาะทขอบกลบดอกดานบน รองเทานารดอยตง Paphiopedilum charlesworthii(Rolfe) Pfi tzer กลบเลยงดานหลงขนาดใหญ กลบดอกเรยวแคบ แผนเกสรเพศผทเปนหมนมตอมนนสเหลองกลางแผน พบทจนตอนใต พมาตอนบน และภาคเหนอของไทยแถบจงหวดแมฮองสอนและเชยงราย ขนใตรมเงาตามซอกหนปน ระดบความสง 1200-1600 เมตร รองเทานารเหลองปราจน Paphiopedilum concolor (Lind.) Pfi tzer กลบดอกมจดหรอรวส

p pr

นาตาลอมแดงกระจายดานในหรอไมม แผนเกสรเพศผ

ทเปนหมนคลายรปสามเหลยม พบทพมา จนตอนใต ภมภาคอนโดจน ในไทยพบแทบทกภาค จนถงภาคใต

แถบจงหวดชมพร ขนตามซอกเขาหนปนหรอตามพน

ดน ระดบความสง 100-1000 เมตร มผแยกเปนชนด

ยอยหลายชนด แตเปนลกษณะของ form มากกวา

นอกจากนยงพนธลกผสมอกหลายตวทเปนทรจกแพรหลายในแวดวงผเลยงกลวยไม

รองเทานารเหลองกระบ Paphiopedilum exul (Ridley) Rolfe กลบดอกขอบเปนคลน แผนเกสรเพศผทเปนหมนรปไขกลบ กลางแผนมตอมใส เปนพชถนเดยวของไทย พบเฉพาะทางภาคใตแถบจงหวดชมพร พงงา และกระบ ขนกระจายหางๆ ใตรมงาบนเขา

หนปนในปาดบชน ระดบความสงไมเกน 50 เมตร

รองเทานารเหลองตรง Paphiopedilum godefroyae (Godefr.-Lebeuf) Stein กลบดอกมจดeสมวงทวไป แผนเกสรเพศผทเปนหมนปลายจกตน ๆ 1-3 จก เปนพชถนเดยวของไทย พบเฉพาะทางภาคใตแถบจงหวดชมพร สราษฎรธาน นครศรธรรมราช กระบ ตรง ขนตามทรมเงาของเขาหนปนในปาดบชน ระดบความสงไมเกน 100 เมตร มความผนแปรสง ถกแยกเปนชนดยอยอก 2 ชนด คอ var. ang-thongหรอรองเทานารอางทอง และชนดยอย var. leucochilum หรอ รองเทานารเหลองพงงาm

รองเทานารเหลองเลย Paphiopedilum hirsutissimum (Lindl. ex Hook.) Stein var. esquirolei (Schltr.) K. Karas & K. Saito กลบดอกมiจดสมวงอมนาตาลชวงโคน ปลายกลบสมวงอมชมพ รปใบพาย บดเปนคลน ถงกลบปากยาว แผนเกสรเพศผทเปนหมนมจดสมวงจรดโคน พบทจนตอนใต

ลาว เวยดนาม ภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทย ขนใตรมเงาตาม

ซอกหนปน ระดบความสง 450-1800 เมตร ชนดยอย var. hirsutissimum พบเฉพาะทางตอนบนของอนเดยและพมา ดอกมขนาดเลกกวาแตมขนยาวกวา

รองเทานารขาวสตล หรอรองเทานารดอกขาวPaphiopedilum niveum (Reichb. f.) Stein ปลายmกลบดอกมกจกซฟนตน ๆ แผนเกสรเพศผทเปนหมนมสเหลองแซม ปลายจก 1-3 จก พบทคาบสมทรมลาย

และภาคใตของไทยแถบจงหวดตรงและสตล ขนตาม

เขาหนปน คลายกบรองเทานารขาวพงงาPaphiopedilum thaianum Lamwir. ทไดรบการตmพมพเปนชนดใหมของโลก ตางกนเพยงทสวนตาง ๆของดอกทขนาดเลกกวา อาจเปนเพยงลกษณะทผนแปร และนาจะเปนชนดเดยวกน รองเทานารเมองกาญจนหรอรองเทานารหนวด ษ ษ Paphiopedilum parishii (Reichb. f.) iStein ชอดอกม 3-9 ดอก ปลายกลบดอกมสนาตาล

เขม บดเปนเกลยว แผนเกสรเพศผทเปนหมนรปคลายหวใจ พบทพมา จนตอนใต ภาคเหนอตอนลาง

และภาคตะวนตกของไทย ขนตามพนดนหรอบนตนไมในปาดบเขา ระดบความสง 1200-2200 เมตรรองเทานารปกแมลงปอหรอรองเทานารสขะกลPaphiopedilum sukhakulii Schoser & Senghas iกลบดอกมจดสนาตาลแดงทวไป แผนกลบรปใบหอกกลบปลายแหลม ถงกลบปากยาว แผนเกสรเพศผทเปนหมน

คลายรปปกแมลง เปนพชถนเดยวของไทย พบเฉพาะ

ทเขตรกษาพนธสตวปาภหลวง จงหวดเลย ขนใตรมเงา

ในปาดบเขา ระดบความสงประมาณ 1000 เมตร

รองเทานารดอยตงกาญจนหรอรองเทานารเวศยวรตม Paphiopedilum vejarutiana O. Gruss & Roellke ขอบกลบดอกเปนคลน แผนเกสรเพศผท

ญ

เปนหมนสเหลองออน กลางกลบมตอมนนใสสสมออน พบทพมา จนตอนใต ใน

ไทยพบทกาญจนบรและตาก ขนบนเขาหนปน ระดบความสง 500-1000 เมตร

ลกษณะทวไปคลายกบกลวยไมรองเทานารชนด ญ

Paphiopedilum barbigerumTang & F. T. Wang ของจนมาก และอาจเปนชนดเดยวกน

รองเทานารอนทนนท Paphiopedilum villosum (Lindl.) Stein ปลายกลบดอกหยกมน mถงกลบปากยาว แผนเกสรเพศผทเปนหมนคลายรปหวใจ มตมและขนกระจายเปนสนกลางแผน พบท

อนเดย จนตอนใต พมา ภมภาคอนโดจน ในไทยพบทางภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ขนใน

ปาดบเขา ระดบความสง 1000-2000 เมตร


Documents

P02 บรรณาธิการแถลง : หอพรรณไม P03 ข าว : เฟ นภูเขา (M