Pangkat V_Alpabeto at Ortograpiyang Filipino_Mga Tuntunin Sa Pagbabaybay_FRESNIDO, John Benjamin

1.5 Ang Alpabeto at Ortograpiyang Filipino

1.5.1 Pahapyaw na Kasaysayan1.5.2 Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

METALINGGWISTIK NA PAGTALAKAY SA WIKA AT WIKANG FILIPINO

Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

Pangkat 5

Fil10-A6

Marunong ka bang magsulat sa wikang Filipino?

Then spell:

Proud Pinoy ka ba?

Pangkat 5

Fil10-A6

Photo of the Question

Pangkat 5

Fil10-A6

Pangkat 5

Fil10-A6

Pangkat 5

Fil10-A6

Pangkat 5

Fil10-A6

Pangkat 5

Fil10-A6


Fil10-A6

Pangkat 5FRESNIDO

Pagbigkas na Pagbabaybay

Ang pabigkas o pasalitang pagbaybay sa Filipino ay PATITIK at

hindi papantig.

Ang ispeling o pagbaybay ay isa-isang pagbigkas sa maayos na

pagkakasunud-sunod ng mga letrang bumubuo sa isang SALITA, PANTIG,

DAGLAT, AKRONIM, INISYAL, SIMBOLONG PANG-AGHAM, atbp.


HA

LIM

BAW

AH

ALIM

BAW

Aboto = /bi-o-ti-o/plano = /pi-el-ey-en-o/Fajardo = /Kapital ef-ey-jey-ey-ar-di-o/

xerox = /eks-i-ar-o-eks/cañao = /si-ey-enye-ey-o/

Salita


HA

LIM

BAW

AH

ALIM

BAW

A

a = /ey/la = /el-ey/am = /el-em/bra = /bi-ar-ey/eks = /i-key-es/plan = /pi-el-ey-en/kon = /key-o-en/trans = /ei-ar-ey-en-es/

Pantig


HA

LIM

BAW

AH

ALIM

BAW

ABb. (Binibini) = /Kapital bi-bi/G. (Ginoo) = /Kapital ji/Gng. (Ginang) = /Kapital ji-en-ji/Kgg. (Kagalang-galang) = /Kapital key-ji-ji/

Daglat


HA

LIM

BAW

AH

ALIM

BAW

A

PSLF (Pambansang Samahan ng Linggwistikang Pilipino)

= /pi-es-el-ef/

PLM (Pamanatasang Lungsod ng Maynila)= /pi-el-em/

Akronim


HA

LIM

BAW

AH

ALIM

BAW

A

MLQ (Manuel L. Quezon)= /em-el-kyu/

MAR (Manuel A Roxas)= /em-ey-ar/

CPG (Carlos P. Garcia)= /si-pi-ji/

Daglat


Fil10-A6

Pangkat 5FRESNIDO

Pagsulat na Pagbaybay

Sa pagsulat ng mga salita sa WIKANG FILIPINO na naasimila sa sistema ng pagbaybay sa Wikang

Pambansa ay susunod pa rin sa KUNG ANO ANG BIGKAS AY

SIYANG SULAT at KUNG ANO ANG SULAT AY SIYANG BASA.


Fil10-A6

Pangkat 5FRESNIDO

Mga Naging Tuntunin sa Paraan ng Ispeling

1987 Alpabeto at Patnubay sa Ispeling

2001 Revisyon ng Alfabeto at Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino

2006 Revisyon sa Alpabeto at Patnubay sa Ispeling

2009 Gabay sa Ortograpiya ng Wikang Filipino


Panatilihin ang orihinal na anyo ng mga salitang mula sa:

Katutubong wika; atPantanging ngalan

1987 2001 2009

HA

LIM

BAW

AH

ALIM

BAW

A

cañao (panseremonyang sayaw ng mga Igorot)

Hadji (lalaking Muslim na nakarating sa Mecca)

masjid (moske, pook dalanginan)

ifun (pinakamaliit na banak)

azan (unang panawagan sa pagdarasal)

Salitang Katutubo Mula sa Ibang Wika sa Pilipinas


HA

LIM

BAW

AH

ALIM

BAW

A

TAO: Carmelita, Conchita, Quirino, Exequiel, Joel, Vinzon, Ferrer

GUSALI: Ablaza Bldg, State Condominium, Manila Hotel

LUGAR: Canada, Luzon, Visayas, Cavite, Intramuros

SASAKYAN: Philippine Airlines, Victory Liner, Thai Airlines

Pantanging Ngalan


Panumbas sa mga Hiram na

Salita

Panumbas sa mga Salitang nasaWikang Kastila

Baybayin ayon sa sistemang ABAKADA

1987 2001 2009

HA

LIM

BAW

AH

ALIM

BAW

A

bapor (vapor)sentro (centro)kahon (cajon)banyera (bañera)kalye (calle)bangko (banco)kotse (coche)senyas (señas) pamilya (familia)makina (maquina)

Panumbas sa mga Salitang nasaWikang Kastila


HA

LIM

BAW

AH

ALIM

BAW

APanumbas sa mga Salitang nasaWikang

Kastila

1987 2001 2009

ck,sqk, kw

ñnyxksfpjdybbzs

Panumbas sa mga Salitang nasaWikang Banyaga

1987 2001 2009

Maghanap ng katumbas na salita sa wikang

Filipino o katutubong wika sa bansa

HA

LIM

BAW

AH

ALIM

BAW

A

HIRAM NA SALITA FILIPINOrule tuntuninability kakayahanskill kasanayaneast silanganwest kanluran

control gahum (Cebuano)imagery haraya (Tagalog)husband bana (Hiligaynon)Muslim priest imam (Tausug)


1987 2001 2009


1987 2001 2009

Hiramin ng walang pagbabago ang mga ss.:

salitang PANG-AGHAM;salitang TEKNIKAL; at

KOMPLIKADONG SALITA

HA

LIM

BAW

AH

ALIM

BAW

Acalcium x-rayquartz xeroxzinc oxide visaflourine goal (laro)xylem quotalatex disc jockey

Pang-Agham at Teknikal


HA

LIM

BAW

AH

ALIM

BAW

A

Fe (iron)H2O (water)C (charcoal,carbon)I (iodine)NaCl (salt)ZnO (zinc oxide)SiO2 (flourine)CO2 (carbon dioxide)

Simbolong Pang-Agham


HA

LIM

BAW

AH

ALIM

BAW

Acoach rendevoussandwich sausageclutch champagnebrochure habeas corpusdoughnut joggingtoupee pizza pie

Komplikadong salita sa Wikang Banyaga


Baybayin ayon sa sistemang ABAKADA

maliban sa mga salitang PANG-

AGHAM at TEKNIKAL


Baybayin ayon sa kung anong BIGKAS siyang

SULAT

Baybayin ayon sa ORIHINAL

na anyo

1987 2001 2009

Maghanap ng katumbas na salita sa wikang Filipino o katutubong wika sa bansa

HA

LIM

BAW

AH

ALIM

BAW

A

ABAKADA

ImpormatibSabdyekBertikal

TeleponoBaraytiKudeta


BIGKAS siyang SULAT

InformativSabjek

VertikalTelefonoVaraytiKudeta

ORIHINAL

InformativeSubjectVertical

TelephoneVariety

Coup d'état

1987 2001 2009

HA

LIM

BAW

AH

ALIM

BAW

A

fpjdyvbzs


ffjjvvzz

ORIHINAL

1987 2001 2009

ck,sqk, kw

ñnyxks

HA

LIM

BAW

AH

ALIM

BAW

A

fp -alpabeto

jdy -dyip

bb -balyu

zs -magasin


ff -alfabeto

jj -jip

bv -valyu

zz -magazin

ORIHINAL

1987 2001 2009

ck,s - participant →partisipant

magnetic →magnetik

qk, kw - quarter →kwarter

quota →kota

ñny - paño →panyo

xks - exam →eksam

Fil10-A6

Pangkat 5FRESNIDO

Panumbas sa mga Hiram na Salita

Sa panghihiram ng salita na may katumbas sa Ingles at sa Kastila, unang preperensya ang hiram sa

Kastila. Iniaayon sa bigkas ng salitang Kastila ang pagbaybay sa Filipino.


1987 2001 2009

HA

LIM

BAW

AH

ALIM

BAW

A

INGLES KASTILA FILIPINO

check cheque tsekeliter litro litroliquid liquido likidoeducation educacion edukasyon

Panumbas sa mga Hiram na Salita


Ang Gamit ng Gitling

Paggamit ng Gitling (-)

1987 2001 2009

Sa pag-ulit ng salitang-ugat o mahigit sa isang pantig ng salitang-ugat

araw-araw isa-isaapat-apat dala-dalawasari-sarili kabi-kabilamasayang-masaya sali-saliwa


1987 2001 2009

Kung ang unlapi ay nagtatapos sa katinig at ang salitang nilalapian ay nagsisimula sa patinig na

kapag hindi ginitlingan ay magkakaroon ng ibang kahulugan

pag-ibig mag-alisnag-aral nag-isapag-asa nag-ulattag-init pang-akotig-isa mang-uto


1987 2001 2009

Kapag may katagang kinaltas sa pagitan ng dalawang salitang pinagsama

pamatay ng insekto - pamatay-insektokahoy sa gubat - kahoy-gubathumgit at kumulang - humigit-kumulanglakad at takbo - lakad-takbobahay na aliwan - bahay-aliwan


1987 2001 2009

Kapag may unlapi ang tanging ngalan ng tao, lugar, brand o tatak ng isang bagay o kagamitan,

sagisag o simbolo, ang tanging ngalan ay walang pagbabago sa ispeling

maka-Diyos maka-Rizalpa-Baguio taga-Luzontaga-Antique maka-Johnsonmag-Sprite mag-Coronamag-Ford mag-Japan

Kontemplatibo

1987 2001 2009

Sa pag-uulit ng unang pantig ng tanging ngalang may unlapi, ang gitling ay nalilipat sa pagitan ng unang

katinig/pantinig ng tanging ngalan at ng buong tanging ngalan.

ABAKADAmag-Corona

magko-Corona

mag-Ford magpo-Ford

mag-Zonrox magso-Zonrox

mag-Corona magco-Coronamag-Ford magfo-Fordmag-Zonrox magzo-Zonrox


Kontemplatibo

1987 2001 2009

Sa pag-uulit ng ng mga salitang hiram(*na walang katumbas na baybay sa Filipino), idinurugtong ang tunog ng unang

katinig/patinig sa unlapi

ABAKADAmag-visa

magbi-visa

mag-clutch magka-clutch

mag-joggingmagdya-jogging

mag-visa magvi-visa

mag-clutch magca-clutch

mag-jogging magja-jogging



1987 2001 2009

Kapag isinulat nang patitik ang mga yunit ng fraction

isang-kapat (1/4)lima’t dalawang-kalima (5 2/5)

tatlong-kanim (3/6)


1987 2001 2009

Kapag nanatili ang kahulugan ng dalawang salitang pinagtambal

lakad-pagongbahay-aliwanurong-sulong


1987 2001 2009

Kapag pinagkakabit o pinagsasama ang apelyido ng babae at ng kanyang bana o asawa

Gloria Macapagal-ArroyoConchita Ramos-CruzPerlita Orosa-Banzon


1987 2001 2009

Kapag hinati ang isang salita sa dulo ng isang linya

Patuloy na nililinang at pinalalawak ang pag-gamit ng Filipino.

Karagdagang Kaalaman sa Tamang Pagbaybay Gamit ang Alpabetong

Filipino

Titik “e” at “i”

Paggamit sa Titik “e” at “i”

Pinananatili ang e sa simula ng mga salitang hiram sa

Espanyol at hindi ito pinapalitan ng i

estilo (estilo)- hindi istilo

estudyante (estudiante)- hindi istudyante

eskandalo (escandalo)- hindi iskandalo

espiritu (espiritu)- hindi ispiritu

estadistika (estadistica)- hindi istadistika

Espanyol Ingles

Dinagdagdagan ng i ang mga salita sa Ingles na nag-uumpisa sa titik s

schedule -iskedyulsports -isportsscout -iskawtscholar -iskolar

Titik “o”

Paggamit ng Titik “o”

Pinananatili ang o sa mga salitang hiram sa Espanyol at hindi ito pinapalitan ng u

politika (politica)- hindi pulitika

opisina (oficina)- hindi upisina

kombinasyon (combinacion)- hindi kumbinasyon

kompetisyon (competicion)- hindi kumpetisyon

kompleto (completo)- kumpleto

Pang-abay na “kay”

Pang-abay na “kay”

Ang kay ay pang-abay at hindi panlapi. Sa gayon, hindi ginagamit ang gitling para idugtong ang

salita sa kay

kay sigla (sa halip na kay-sigla)

kay bagal (sa halip na kay-bagal)

kay galing (sa halip na kay-galing)

kay init (sa halip na kay-init)

Pangmaramihang anyo ng mga salitang hiram

Sa pagsulat ng pangmaramihang anyo ng salitang hiram, gamitin ang mga kasama ang batayang

anyo o pang-isahang anyo ng salita

mga painting- hindi “mga paintings”

mga computer- hindi “mga computers”

mga cellphone- hindi “mga cellphones”Maaari rin ang mga sumusunod:

ang/ paintingsang /cellphonesang /computers

Mga salitang kolektibo

Hindi maaaring pangunahan ng pamilang. Kung gagamit ng pamilang, ang batayang anyo ng salita

ang dapat gamitin

mga lalaki- tatlong lalaki- kalalakihan

hindi tatlong kalalakihan o mga kalalakihan

mga pulis- tatlong pulis- kapulisan

hindi tatlong kapulisan o mga kapulisan

Paggamit ng din at rin, daw, at raw

Ang pang-abay na din at daw ay nagiging rin at raw, kapag sumusunod sa salitang nagtatapos sa

patinig o malapatinig na w o y

hiwaga raw (sa halip na hiwaga daw)

berde rin (sa halip na berde din)

kaakbay raw (sa halip na kaakbay daw)

ikaw rin (sa halip na ikaw din)

Paggamit ng din at rin, daw, at raw

Kapag ang nauunang salita ay nagtatapos sa pantig na –ri, -ra, -raw, o –ray, ang din o daw ay

hindi nagbabago ang bigkas at baybay

maaari din (sa halip na maaari rin)pari din (sa halip na pari rin)

sari-sari din (sa halip na sari-sari rin)para daw (sa halip na para raw)araw daw (sa halip na araw raw)

karay-karay daw (sa halip na karay-karay raw)

Pagbigay ng mga bilang mula isa hanggang siyam

Binabaybay nang buo ang bilang mula isa hanggang siyam. Ginagamit ang numeral kapag

10 pataas.

May dalawang estudyante na nagdala ng 11 bandila mula sa apat na kontinente.

Pagbaybay ng bilang sa unahan ng pangungusap

Binabaybay nang buo ang bilang kapag nasa unahan ng pangungusap

Dalawampu’t walong titik ang bumubuo sa alpabetong Filipino ayon sa 1987 Alpabeto at

Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino.

Paggamit ng kuwit sa isang serye

Sa paglalahad ng serye, gumagamit ng kuwit bago ang at o o

Maglalaban-laban sa kampeonato ng UAAP ang UP, Ateneo, at FEU.

Tinanong ako ng aking nobyo kung sa Mehiko, Tsina, o Greece kami magbabakasyon sa susunod na buwan.

Paggamit ng ala/ alas para magpahayag ng oras

Gumamit lagi ng gitling sa pagitan ng ala/alas at ng kasunod na bilang, numero

man o binabaybayala-1, ala-una; alas-2, alas-dos

Panatilihin ang Espanyol na ”y” katumbas ng at sa pagpapahayag ng oras

ala-una y medya, alas-tres kuwarenta y singko

Ano ba sa mga binigay na

pagbabago ang dapat gamitin?

Tips sa Tamang Pagbaybay sa Wikang Filipino kung Hiram ang Salita

Alamin kung nasa anong wika ang salita(eg. Espanyol, Ingles, French,etc.).

Kung Espanyol, baybayin ayon sa ABAKADA.

Kung banyagang wika, HUWAG MANGHIRAM. Alamin kung may katumbas sa wikang Filipino o katutubo at ito ang gamitin.

Kung may katumbas sa Espanyol, ito ang gamitin at baybayin sa ABAKADA.

Kung walang katumbas sa tatlong nabanggit, ISULAT SA ORIHINAL NA ANYO ANG SALITANG HINIRAM.

Patunuyan mong isa ka ngang Pinoy at magkaroon ng oras

alamin ang tamang pagbaybay sa Filipino. KONTING HIYA

TEH?

PAGSASANAY

10987654321ENGGGKK!!

PAGSASANAY

nakakapagpabagabagPilipinas

Chinacarbon dioxide o CO2

kahelpopulasyon

banamakina

sikolohiyamag-Nestea

magja-joggingmagco-Coloradoika-675 pahina

sampu’t tatlong-kapito (10 3/7)

Salamat po sa Pakikinig!

Documents

Pangkat V_Alpabeto at Ortograpiyang Filipino_Mga Tuntunin Sa Pagbabaybay_FRESNIDO, John Benjamin