Upload
nguyenkhue
View
249
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Pars parasympathica (Parasempatik Sinir Sistemi)
Doç.Dr.M.Cudi TUNCER
Pars parasympathica
• Çıkış merkezlerine göre– pars cranialis – pars pelvica olarak iki parçada incelenir.
A-Pars cranialis
• mesencephalon, pons ve bulbus’ta bulunan parasempatik çekirdekler
• n.oculomotorius• n.facialis• n.glossopharyngeus • n.vagus• Kranial sinirler aracılığı ile baş ve boyunda organların
yakınında veya duvarlarında bulunan ganglionlara gelir
• Ganglionlardan başlayan postganlioner lifler de organa parasempatik uyarıyı iletir.
Kranial parçanın parasempatik çekirdekleri
• Mesencephalonda; – n.oculomotorius’un, nuclei accessorii nervi
oculomotorii (Edinger-Westphal, nuclei autonomici),
• Pons’ta; – n.facialis’in, nucleus salivatorius superior,
• Bulbus’ta;– n.glossopharyngeus’un, nucleus salivatorius
inferior – n.vagus’un nucleus dorsalis nervi vagi denilen
çekirdekler
• Bu çekirdeklerden başlayan presinaptik parasempatik lifler adı geçen kafa sinirleri içinde seyrederek çeşitli ganglionlarda sinaps yaparlar.
• *n.oculomotorius ile ganglion ciliare’ye, • *n.facialis’in n.petrosus major ve chorda
tympani dalları ile ganglion pterygopalatinum ve ganglion submandibulare’ye,
• *n.glossopharyngeus’un n.tympanicus dalıyla da ganglion oticum
• *n.vagus ise göğüs ve karın boşluğunda bulunan pleksuslara katılır ve innerve edeceği organın duvarındaki ganglionlarda sinaps yaparlar.
• Parasempatik lifler n.vagus ile;– Trachea– Akciğer– Kalp– Yemek borusu– Mide ve bağırsaklara (Sindirim kanalının
flexura coli sinistra’ya kadar bölümü) ulaşır.
BAŞ BÖLGESİNDE YERLEŞMİŞ PARASEMPATİK GANGLIONLAR
• Parasempatik ganlionlar, innerve edilen organa çok yakın veya organ duvarı içinde bulunurlar.
• Kranial sinirler ile ilişkili baş bölgesinde dörttane parasempatik ganglion bulunur.
• Bu ganglionlar, yalnız parasempatik liflerin iletilmesinde rol oynamazlar.
• Duyusal afferent lifler ile sempatik liflerde parasempatik ganglionlardan geçerler. Fakat duyusal ve sempatik lifler ganglionlarda nöron değiştirmeden geçerler, sadece geçiş yeri olarak kullanırlar.
1-Ganglion ciliare:
• Orbita’nın tepe kısmına yakın yerde, n.opticus ile m.rectus lateralis arasında
Nuc.accessorius nervi oculomotoriin.oculomotorius
Nn.ciliares breves
M.sphinter pupilla M.ciliaris
Ggl.ciliare PARASEMPATİK SEYİR
Ganglion ciliare
Nn.ciliares breves
Ganglion ciliare:
Plexus cavernosus’u oluşturan sempatik lifler (A.ophthalmica çevresinde)
Ganglion cervicale superius
Nn.ciliares breves ve nn.ciliares longi
M.dilatator pupilla
Ggl.ciliareSEMPATİK SEYİR
2-Ganglion pterygopalatinum (Meckel ganglionu)
• Fossa pterygopalatina’da yerleşik en büyük parasempatik gangliondur.
Nuc.salivatorius superiorN.facialis (N.petrosus major)
N.maxillaris N.zygomaticus N.zygomaticotemporalis N.lacrimalis
Ggl.pterygopalatinum
Gl.lacrimalis, gll.nasales ve gll.salivario minores
PARASEMPATİK SEYİR
Ggl.pterygopalatinum
N.maxillaris
N.zygomaticusN.zygomaticotemporalis
N.lacrimalis
Ganglion pterygopalatinum (Meckel ganglionu)
Ganglion cervicale superius
N.petrosus profundus
N.canalis pterygoidei
M.orbitalis (Müller kası; düz kas;fissura orbitalis inferior’u kapatır)
N.petrosus major(N.facialis)
Ggl.pterygopalatina
SEMPATİK SEYİR
3-Ganglion submandibulare:
• M.hyoglossus’un üst kısmında yerleşmiş ön ve arka uçlarında bulunan birer kök ilen.lingualis’e bağlanır.
Nuc.salivatorius superior
N.facialis (Chorda tympani)
Ggl.submandibulare
Gl.submandibularis ve gl.sublingualis
PARASEMPATİK SEYİR
Ggl.submandibulare
N.lingualis
3-Ganglion submandibulare:
Ganglion cervicale superius
Ggl.submandibulare
Gl.submandibularis ve gl.sublingualis
SEMPATİK SEYİR
4-Ganglion oticum:
• Foramen ovale’nin altında yer alır.
Nuc.salivatorius inferior
N.tympanicus (n.glossopharyngeus) orta kulağagirer ve n.petrosus minor olarak orta kulaktan çıkar
Ggl.oticum
Gl.parotidea
N.auriculotemporalis (n.mandibularis)
PARASEMPATİK SEYİR
Ggl.oticum
N.auriculotemporalis n.petrosus minor
Ganglion oticum
Ganglion cervicale superius
A.meningea media çevresinde
Ggl.oticum
Gl.parotidea
SEMPATİK SEYİR
B-Pars pelvica
• Medulla spinalis’in S2-S4 seviyelerinde, nuclei parasympathici sacrales’teki (columna parasympathicus sacralis) presinaptik parasempatik nöronlardan başlar.
• Bu segmentlere ait spinal sinirlerin içersinde seyrederler. Sonra spinal sinirleri terk eder …>nn.splanchnici pelvici (nn.erigentes)
Nn.splanchnici pelvici
• pelvis’te bulunan plexuslara katılır• flexura coli sinistradan sonra gelen kalın
bağırsak kısımları,rektum• mesane, penis, klitoris, testis, ovarium, tuba
uterina, uterus • Nn.splanchnici pelvici içersindeki presinaptik
parasempatik lifler hedef organların duvarındaki ganglion’larda veya organlara yakın olarak bulunan plexuslardaki ganglionlarda sinaps yaparlar
• Ter bezleri, • Mm.arrectores pilorum • Periferik kan damarları kasları yalnız
sempatik sinirler tarafından innerve edilirler.
Enterik Sinir Sistemi
• Gastrointestinal kanalı oluşturan organlar ile pancreas ve vesica biliaris’in innervasyonları ile ilgili sistemdir.
• Bu sistemin efferent bölümü sempatik ve parasempatik nöronlar tarafından oluşturulduğu için otonom sinir sisteminin bir parçasıdır.
• Enterik sinir sistemi gerekli durumlarda santral sinir sisteminden bağımsız bir şekilde refleks olarak çalışarak peristaltik hareketleri, sindirim sistemindeki bezlerin sekresyon ve kan akımını düzenleyebilir.
• Plexus myentericus (Auerbach)……> longitudinal ve sirküler kas tabakaları arasında
• Plexus submucosus (Meissner)…….> sirküler kas tabakası ile muscularis mucosa tabakaları arasında
• Visseral duyu nöronları, visseromotor nöronlar ve bunlar arasındaki ara nöronlar enterik sinir sisteminin kendi başına çalışabilmesini sağlayan refleks arkını oluştururlar.
• Barsak duvarlarındaki gerilme, barsak lümenindeki maddelerin içeriği gibi etkenler visseral duyu nöronları tarafından değerlendirilir. Barsak aktivitesini ise visseromotor nöronlar düzenler.
OTONOM SİNİR SİSTEMİNE AİT PLEKSUSLAR VE PREVERTEBRAL
GANGLİONLAR
• Primer pleksuslar:• -Plexus cardiacus• -Plexus pulmonalis• -Plexus coeliacus• -Plexus hypogastricus superior • -Plexus hypogastricus inferior
Sekonder pleksuslar
• Bu büyük pleksusların uzantıları organları yakınında yerleşmiş olan sekonder pleksusları oluşturur.
• Genelllikle ilgili organların adlarıyla anılırlar. Örneğin; plexus lienalis, plexus hepaticus ve plexus renalisgibi.
Prevertebral ganglionlar
• Bu pleksuslar içersinde sempatik prevertebral ganglionlar vardır örneğin; ganglia coeliaca, ganglion mesentericum superius, ganglion mesentericum inferius….gibi
Plexus cardiacus:
Servikal ve Torakal bölgedeki sempatik paravertebral ganglionlardan gelen postsinaptik lifler
N.vagus’tan gelen presinaptik lifler
Plexus cardiacus
Plexus pulmonalis:
Torakal 2-5 paravertebral sempatikganglionlardan gelen postsinaptik lifler
N.vagus’tan gelen presinaptik parasempatik lifler
Plexus pulmonalis
Plexus pulmonalisanterior
Plexus pulmonalisposterior
Plexus coeliacus:
• En büyük otonom sinir ağıdır.
N.splanchnicus major ve n.splanchnicus minorile gelen presinaptik sempatik lifler
N.vagus’tan gelen presinaptik parasempatik lifler
Plexus coeliacus
Sekonder plexuslar bu plexustan başlar
Sekonder pleksuslar• Plexus coeliacus’tan yayılan ve ilgili organların
adlarıyla anılan sekonder pleksuslar vardır.– plexus hepaticus,– plexus lienalis, – plexus gastrici, – plexus phrenicus, – plexus suprarenalis, – plexus renalis, – plexus testicularis veya ovaricus,– plexus mesentericus superior, – plexus intermesentericus, – plexus mesentericus inferior
Plexus hypogastricus superior:
• Bifurcatio aortae’nın önünde bulunur. Plexus intermesentericus veN.splanchnici lumbales 3-4’ten gelensempatik lifler
Nn.splanchnici pelvici’den gelenparasempatik lifler
Plexus hypogastricussuperior
Sağ ve sol n.hypogastricus’lar
Plexus uretericusPlexus testicularis
Plexus iliacus
Plexus hypogastricus inferior (plexus pelvicus):
• T12 vertebra seviyesinde a.iliaca interna’nın medialindedir.
Sağ ve sol n.hypogastricus’largelen sempatik lifler
Nn.splanchnici pelvici’dengelen parasempatik lifler
Plexus hypogastricusinferior
Plexus rectalis medius Plexus vesicalisPlexus prostaticus
(uterovaginalis)
VISSERAL AFFERENT LİFLER
• Hem sempatik ve hem de parasempatik sinirler içerisinde organlardan gelen duyuları taşıyan genel visceral afferent (GVA) lifler vardır.
• Normal durumda organlardan gelen duyular sadece organ reflekslerini başlatır. Bilinç seviyesine ulaşmazlar. Ancak söz konusu duyuların bir kısmı belirli bir eşiğe ulaşınca duyular thalamus aracılığı ile cortex cerebri’ye yani şuura ulaşır ve hissederiz.
• Genel bir kural olarak sempatik sinirler içersinde ağrı ile ilgili, parasempatik sinirler içersinde ise refleks ile ilgili afferentler iletilir.
• Afferent refleks lifleri n.vagus ve n.glossopharyngeus ile beyne iletilir.
• Nn.splanchnici pelvisi (erigentes) içersinde seyreden lifler ise 2-4 sakral spinal segmentlere ait spinal ganglion’lara ulaşır. Bu ganglion’ların santral uzantıları medulla spinalis’in gri cevherindeki internöronlar aracılığı ile refleks arkını oluştururlar.
• Afferent lifler açlık, oksijen yokluğu ve gerilme gibi durumlarda aktive olurlar.
• Temas, kesme, sıcak ve soğuk duyularına karşı duyarlı değildir.
• YANSIYAN AĞRILAR• Organlardan kaynaklanan ağrı duyuları otonom
sisteme ait lifler (visseral afferentler) içerisinde seyreder.
• Organların ağrılarını alan merkezler beyinde iyi gelişmediği için ağrılar yaygın hissedilir, yerini kesin tespit etmek zordur. Somatik ağrılar ise şiddetlidir ve yerleri kesin olarak saptanabilir.
• Organlarda herhangi bir patoloji sonucu oluşan ağrı duyusunun belli bir somatik bölgede veya deride bir dermatom sahasında duyulmasına “Yansıyan (Vuran) Ağrı” denir. Ağrı duyusunun vücudun dış bölgesine aksettiği bölgeler ise “HEAD alanları” adını alır.
• Aynı segmentlerden (sklerotom, dermatom veya myotomdan) gelişen organlar ile yine bu organın segmentinden gelişen somatik bölgenin afferentleri arka kökte birlikte seyrederler.
• Sonuçta organın ve somatik vücut yüzeyinin ağrıları birbiri üzerine projekte olur.
• Visseral afferentlerle taşınan ağrı duyusu ile taşınan uyarılar, somatik afferentler ile karışabilir. Bu nedenlerle organlardan gelen duyuların bağlandığı medulla spinalis segmentlerinden çıkan spinal sinirler hangi deri bölgesine dağılıyorsa organın ağrısı o bölgelerde hissedilir.
Örnek
• KALP AĞRILARI: • Kalp ağrıları C8,T1-5 segmentlerinden çıkan
sempatik sinirlerin afferentleri ile taşınır. Bu segmentlere ait somatik sinirler ise n. ulnaris (C8-T1), n. cutaneus brachi medialis (C8-T1), n. cutaneus antebrachi medialis (C8-T1) ve nn. İntercostales (T1-T5)’dir. İlk 5 intercostal sinirin afferentleri pectoral bölgenin duyusunu alır. Üst ekstremiteye giden diğer 3 sinirde kol, ön kol ve elin medial kısmından deri duyusunu alır. Dolayısıyla kalp ağrıları sol meme, sol omuz, sol kol – ön kol ve sol elin ulnar tarafına akseder.