Prof. Dr. Cihat GÜZEL

Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim

Dalı Öğretim Üyesi

Gastrointestinal Fizyoloji

İnsan yaşamı için gerekli

enerjiyi, ancak

besinlerdeki kimyasal

maddelerden alabilir.

Sindirim sisteminin görevi

karbonhidrat, yağ, protein

gibi başlıca besin

maddeleriyle, su ve

elektrolitlerin vücuda

alınmasını sağlamaktır.

Besin maddeleri

Sindirim sisteminde mekanik olarak

parçalanır,kimyasal olarak sindirilip, basit

molekülerine ayrıştırılır; gerekli ve yararlı

olanlar emildikten sonra, artıkları atılır.

Bütün bu olayların yer aldığı sindirim

sistemi kastan yapılı bir kanal ya da

tüpten ibarettir.

Gastrointestinal Motilitenin Genel

Kuralları Gastrointestinal Duvarın

Fizyolojik Anatomisi.

Gastrointestinal Düz Kas-

Sinsisyum olarak işlevi.

GastrointesinalDüz kasın

Elektriksel Etkinliği.

a-Yavaş Dalgalar.

b- Dikensi potansiyeller.

c- Dinlenim potansiyelinin

voltajındaki

değişiklikler.

Gastrointestinal İşlevin Sinirsel

Kontrolü

Enterik sinir sistemi.

Parasempatik İnervasyonu.

Sempatik İnervasyon.

Gastrointestinal Kan Akımı

Splenik Dolaşım

Barsak Aktivitesi ve Metabolik

Faktörlerin Gastrointestinal Kan

Akımına Etkisi.

Aktivite Sırasında Kan Akımı Artmasının

Olası Nedenleri.

Villuslarda Ters Kan Akımının

Mekanizması.

Besin Alınmasının Düzenlenmesi

Besin alınması merkezi hipotalamusta

bulunan sinirsel bir mekanizma ile düzenlenir.

Hipotalamusun lateral çekirdekleri açlık

merkezi olarak görev yaparlar.

Hipotalamusun ventromedyal çekirdekleri

doyma merkezi olarak görev yaparlar.

Beslenme merkezlerinin uyarılma ve inhibe

olması konusunda çeşitli kontrol mekanizmaları

bulunduğu ileri sürülmektedir.

Mideden kaynaklanan duyular.

Glikoz, Amino Asit ve Lipitlerin Açlık ve

Beslenmeye Etkisi

Termal Etki.

Genel Beslenme Durumları.

Belirli Bazı Maddelerin Alınmasıyla Açlık

Duyusunun Kaldırılması.

Psikolojik Faktörler.

Çiğneme (Mastikasyon)

Çiğneme istemli olarak başlar ve refleks

olarak devam eder. Ağızda besin besin

lokması bulunması,ilk olarak çiğneme

kaslarında refleks baskılama yaratarak alt

çenenin düşmesine neden olur. Bu düşme

çene kaslarında geri tepme şeklinde bir

kasılmaya yol açacak olan gerilme refleksini

başlatır. Çene otomatik olarak yükselerek

dişlerin birbiri üzerine kapanmasına neden

olur.

Çiğneme (Mastikasyon)

Çiğneme istemli olarak başlar ve refleks olarak

devam eder.

Ağızda besin besin lokması bulunması,ilk olarak

çiğneme kaslarında refleks baskılama yaratarak alt

çenenin düşmesine neden olur.

Bu düşme çene kaslarında geri tepme şeklinde bir

kasılmaya yol açacak olan gerilme refleksini

başlatır.

Çene otomatik olarak yükselerek dişlerin birbiri

üzerine kapanmasına neden olur.

Yutma(Deglütasyon)

Yutma karışık bir

mekanizmadır.

Çünkü yutak

(farinks) yutma

kadar solunumu

da sağlar.

Yutma nedeniyle

solunumun

durması özellikle

önemlidir.

Yutma genel olarak şu evrelere ayrılır.

Yutmanın istemli evresi.

Yutmanın farinks evresi.

Yutmanın özofagus evresi.

Mide

Karın boşluğunda,

diafragmanın

altında, sol

tarafta yer alan

şişkince bir J

harfi biçimindedir.

Midenin Motor İşlevleri

Midenin motor işlevleri üç grupta

toplanır.

1. Midenin depo işlevi.

2. Bu besinlerin kimus adı verilen yarı

sıvı hale gelinceye kadar mide

salgılarıyla karıştırılması.

3. İnce barsaklarda sindirim ve emilim

için yeterli süreyi sağlamak amacıyla

besinlerin yavaş bir şekilde mideden

ince barsağa boşaltılmasıdır.

Mide Boşalmasının Düzenlenmesi

Boşalmayı hızlandıran mideye ait

faktörler

- Midedeki besin hacminin boşalma

hızına etkisi.

- Gastrin hormonunun mide

boşalmasına etkisi.

Boşalmayı baskılayan güçlü duodenum

faktörleri;

Duodenumdan kaynaklanan

enterogastrik sinir reflekslerinin

inhibitör etkisi.

Mide boşalmasını baskılayan

duodenum kaynaklı hormanal

geribildirim- yağların ve kolesistokinin

hormonunun rolü.

Mide Sekresyonu

Midenin tüm yüzeyini kaplayan

müküs salgılayan hücrelere ek olarak

mide mukozasında iki önemli tip

tübüler bez bulunur. Bunlar oksintik

bezler ve pilorik bezlerdir.

Oksintik Bezlerin Salgıları

Esas olarak müküs salgılayan müköz

boyun hücreleri.

Pepsinojen salgılayan peptik (esas)

hücreleri.

Hidroklorik asit ve intrensek faktör

salgılayan paryetal (oksintik ) hücreler.

Pilor Bezleri

Müküs salgısı.

Az miktarda pepsinojen.

Mide salgısını kontrol etmede önemli

role sahip olan gastrin hormonu

salgılar.

Mide Sekresyonunun Evreleri

Sefalik Evre (Beyin Evre).

Mide Evresi.

Barsak Evresi.

Pankreas

Pankreas,midenin altında, ona paralel

uzanan, iç yapısı tükürük bezlerine

benzeyen büyük bir bileşik bir bezdir.

Pankreasın Sindirim Enzimleri

Pankreas salgısı üç ana tip besinin sindirimi gerekli enzimleri içerir.

Proteinlerin sindiriminde rol oynayan proteolitik enzimler arasında en önemlileri,tripsin, kemotripsin ve karboksipolipeptidazdır.

Bunlar içinde en fazla bulunanı tripsindir.

Tripsin ve kemotripsin tümüyle yada kısmen sindirilmiş olanproteinleri çeşiti büyüklükteki peptitlere parçalarlar.

Pankreatik amilaz

Karbonhidratlara etkili pankreatik

enzim esas olarak pankreatik

enzimdir.

Bu da, nişasta, glikojen ve diğer

karbonhidratların birçoğunu (selüloz

hariç) disakkaritler ve trisakkaritler

oluşturmak üzere hidrolize eder.

Pankreatik lipaz

Yağ sindiriminin başlıca enzimleri ise:

Pankreatik lipaz, nötral yağları yağ

asitleri ve monogliseritlere parçalar.

Kolesterol esteroz, kolesterol

esterlerini parçalarlar.

Fosfolipaz, fosfolipitlerden yağ

asitlerini ayırır.

Pankreas Salgısının Temel Uyaranları

Parasempatik vagal sinir uçlarından ve

enterik sinir sistemindeki diğer kolinerjik

sinirlerden salgılanan astilkolin.

İnce barsağa besin maddesinin girmesiyle

duodenum ve jejunum mukozasının üst

bölümlerinden salgılanan koleosistikinin.

İnce barsağa aşırı asidik madde girdiğinde

duodenum ve jejunumdan salgılanan

sekretin.

Safra Salgılanması

Karaciğerin önemli

fonksiyonlarından biri, normal düzeyi

600-1000 ml/gün olan safrayı

salgılamaktır. Safranın iki önemli işlevi

vardır.

1. Safra yağların sindirimi ve

emiliminde önemli rol oynar.

2. Safra kandan çeşitli önemli yıkım

ürünlerinin atılmasında rol oynar.

Safranın bileşimi

Safranın bileşiminde en

fazla miktarda bulunan

madde safra tuzlarıdır.

Ayrıca, bilirübin,

kolesterol, lesitin ve

plazmanın normal

elektrolitleridirde büyük

miktarlarda

salgılanmaktadır.

İnce Barsak Hareketleri

İnce barsak hareketleri, barsak

içeriğini karıştırıcı ve ilerletici olmak

üzere iki tiptir.

İlerletici olmayan peristaltik hareketler

- Ritmik segmentasyon

- Pendüler hareketler

- Villi hareketler

İtici peristaltik hareketler

İnce Barsak Salgıları

Duodenumdaki brunner bezlerinden

müküs sekresyonu: Brunner bezleri pilor ile

vater papillası ara pankreatik sıvıların ve

safranın duodenumda boşaldığı yerde

yerleşmiştir.

Bu bezler duodenal mukozadaki dokunma

veya iritasyon yapıcı uyaranların, midede

salgı artışına yol açan vagal uyarının ve

sekretin hormonunun etkisiyle alkalen müküs

salgılarlar.

Lieberkhün kriptalarından intestinal

sindirim sıvılarının salgılanması

İnce barsağın tüm yüzeyi boyunca bu

kriptalar bulunur. Kripta ve villuslerın

yüzeyi iki tip hücreden oluşur.

Orta sayıda goblet hücreleri; barsak

yüzeylerini kayganlaştıran ve

kolaylaştıran müküs salgısı salgılarlar

ve çok sayıda enterositler kriptalar

içinde büyük miktarlarda su ve elektolit

salgılarlar.

Kolon Hareketleri

Kolonun başlıca işlevleri kimustan

su ve elektrolitlerin emilimi ve fekal

maddenin dışarı atılıncaya kadar

depolanmasını sağlamaktır.

Karıştırıcı (haustrasyon) hareketler

İlerletici(kitle) hareketleri

Kalın Barsak Salgıları

İnce barsak mukozası gibi, kalın

barsak mukozası da çok sayıda

lieberkhün kriptaları içerir.Ancak, kalın

barsak mukozası ince barsaktan farklı

olarak villüs içermezler, bunun yerine

sadece müküs salgılayan müköz

hücreler içerirler. Kalın barsaktaki

salgının büyük kısmı müküsten ibarettir.

Defakasyon

Defakasyon için uyaran,

kolonun kitle

peristaltizimi sonucu

rektumun dolmasından

kaynaklanır.

Medulla spinalisin 2-4

sakral segmentlerinde

bulunan defekasyon

merkezinin uyarılması

ile defakasyonu

sağlayan olaylar zinciri

gelişir.

Bazal Metabolizma

Tam istirahat halinde, psişik

uyaranlardan uzak, oda ısısında,

yemekten 12-18 saat sonra tayin edilen

metabolizma bazal metabolizma olarak

tanımlanır.

Bazal metabolizmanın ölçümü

için gerekli koşullar

Kişi en az 12 saatten beri herhangi bir besin

almamış olmalıdır.

Bazal metabolizma, rahat bir gece

uykusundan sonra ölçülmelidir.

Ölçümden en az 1 saat öncesinden itibaren

ağır egzersiz yapılmamalıdır.

Heyecana yol açan bütün psişik ve fiziksel

faktörler uzaklaştırılmalıdır.

Ölçümün yapıldığı oda normal oda

sıcaklığında olmalıdır.

Bazal metabolizma hızını

etkileyen faktörler

Vücut yüzeyi

Yaş

Tiroid hormonu

Erkekte cinsiyet hormonu

Büyüme hormonu

Ateş

Uyku

Malnütrisyon

Yutma Bozuklukları ve Özofagus

Hastalıkları

Yutma mekanizmasının Felci.

Akalazya ve megaözofagus.

Midenin Hastalıkları

Gastrit- Mide mukozasının

inflamasyonu.

Mide Atrofisi.

Aklorhidri ve Hipoklorhidri.

Mide atrofisinde pernisiyöz anemi.

Peptik ülser.

İnce Barsak Hastalıkları

İnce barsakta besinlerin anormal

sindirimi-pankreas yetmezliği.

Pankreatit.

İnce barsak mukozasında emilim

bozukluğu- şupru.

Kalın Barsak Bozuklukları

Kabızlık.

Megakolon.

İshal.

Ülseratif kolit.

Omurlik yaralanmalarında dışkılama

paralizisi.

Gastrointestinal Kanalın Genel

Bozuklukları

Kusma

Bulantı

Gastrointestinal tıkanma