تعاریف ـ اول فصلاقدامات- 1ماده تعزیرات، و دیات قصاص، حدود، مجازات‌های و جرائم بر مشتمل اسالمی مجازات قانون

. است آنها بر حاکم قواعد و کیفری مسؤولیت موانع و شرایط تربیتی، و تأمینی

محسوب- 2ماده جرم است شده تعیین مجازات آن برای قانون در که فعل ترک یا فعل از اعم رفتاری هرمی‌شود.

مکان در جزائی قوانین اجرای قلمرو ـ دوم فصلجمهوری- 3ماده هوایی و دریایی زمینی، حاکمیت قلمرو در که اشخاصی کلیه درباره ایران جزائی قوانین

. باشد مقررشده دیگری ترتیب قانون موجب به آنکه مگر می‌شود اعمال شوند جرم مرتکب ایران اسالمی

در- 4ماده شده واقع جرم حکم در شود واقع ایران حاکمیت قلمرو در آن نتیجه یا جرم از قسمتی گاه هر. است ایران اسالمی جمهوری

یا- 5ماده زیر جرائم از یکی مرتکب ایران حاکمیت قلمرو از خارج در که غیرایرانی یا ایرانی شخص هرو می‌شود مجازات و محاکمه ایران اسالمی جمهوری قوانین طبق گردد، خاص قوانین در مقرر جرائم

دادگاه شود، منتهی آن اجرای و محکومیت حکم صدور به ایران از خارج در جرائم این به رسیدگی هرگاه: میکند محاسبه را شده اجراء محکومیت میزان تعزیری، مجازات‌های تعیین در ایران

ایران- اسالمی جمهوری استقالل یا ارضی تمامیت خارجی، یا داخلی امنیت نظام، علیه اقدام الفآن- از استفاده یا رهبری مقام دستخط یا فرمان حکم، امضاء، مهر، جعل ب

نمایندگان- و رئیس قضائیه، قوه رئیس رئیسجمهور، رسمی دستخط یا فرمان حکم، امضاء، مهر، جعل پاعضای کشور، کل دادستان کشور، دیوانعالی رئیس خبرگان، مجلس رئیس اسالمی، مجلسشورای

از استفاده یا جمهور رئیس معاونان یا وزرا نظام، تشخیصمصلحت مجمع واعضای رئیس نگهبان، شورایآنها

آنها- از استفاده یا و قانونی مراجع سایر یا مراجع این از صادره اجرائیههای یا قضائی مراجع آراء جعل تمشارکت- اوراق و خزانه اسناد جعل همچنین و ایران بانکی تعهدآور اسناد یا رایج اسکناس جعل ث

داخل رایج مسکوکات مورد در قلب سکه ترویج یا تهیه یا دولت طرف از شده تضمین یا صادرشده

خارج- 6ماده در خود وظیفه و شغل با رابطه در که غیرایرانی یا ایرانی از اعم دولت مستخدمان جرائم بهدولت وابستگان دیگر و کنسولی و سیاسی مأموران جرائم به و شدهاند مرتکب ایران حاکمیت قلمرو از

. می‌شود رسیدگی ایران اسالمی جمهوری قوانین طبق برخوردارند سیاسی مصونیت از که ایران

در- 7ماده شود، جرمی مرتکب کشور از خارج در ایران اتباع از هریک فوق مواد در مذکور موارد بر عالوهمجازات و محاکمه ایران اسالمی جمهوری قوانین طبق گردد، اعاده ایران به یا و یافت ایران در که صورتی

: اینکه بر مشروط می‌شود. باشد- جرم ایران اسالمی جمهوری قانون موجب به ارتکابی رفتار الف

تبرئه- و محاکمه جرم وقوع محل در متهم باشد، تعزیر موجب جرائم از ارتکابی جرم که صورتی در ب. باشد نشده اجراء او درباره ً بعضا یا ً کال مجازات محکومیت، صورت در یا نشده

. نباشد- آن سقوط یا مجازات اجرای موقوفی یا تعقیب موقوفی یا منع برای موجبی ایران قوانین طبق پ

جرمی- 8ماده مرتکب ایران کشور علیه یا ایرانی شخصی علیه ایران از خارج در غیرایرانی شخص هرگاهجزائی قوانین طبق گردد، اعاده ایران به یا و یافت ایران در و شود قبل مواد در مذکور جرائم جز به

: اینکه بر مشروط می‌شود، رسیدگی او جرم به ایران اسالمی جمهوریمحکومیت،- صورت در یا نشده تبرئه و محاکمه جرم، وقوع محل در تعزیر موجب جرائم در متهم الف

. باشد نشده اجراء او درباره ً بعضا یا ً کال مجازاتجرم- وقوع، محل قانون و ایران اسالمی جمهوری قانون موجب به تعزیر موجب جرائم در ارتکابی رفتار ب

باشد.

یافت- 9ماده کشوری هر در بین‌المللی مقررات و عهدنامهها یا خاص قانون موجب به که جرائمی مرتکبایران اسالمی جمهوری جزائی قوانین طبق شود یافت ایران در اگر می‌شود، محاکمه کشور همان در شود

. می‌گردد مجازات و محاکمه

زمان در جزائی قوانین اجرای قلمرو ـ سوم فصلقبل- 10ماده که باشد قانونی بهموجب باید تربیتی و تأمینی اقدام و مجازات دولتی نظامات و مقررات در

قانون بهموجب نمیتوان را فعل ترک یا فعل از اعم رفتاری هیچ مرتکب و است شده مقرر جرم وقوع ازبر مبنی قانونی جرم، وقوع از پس چنانچه لکن کرد محکوم تربیتی و تأمینی اقدامات یا مجازات به مؤخر

شود وضع مرتکب حال به مساعدتر جهاتی از یا تربیتی و تأمینی اقدام یا مجازات اجرای عدم یا تخفیف . سابق، قانون موجب به هرگاه است مؤثر قطعی، حکم صدور تا قانون آن بروضع سابق جرائم به نسبت

: می‌شود عمل زیر ترتیب به باشد صادرشده الزماالجراء قطعی حکمقطعی- حکم نشود، شناخته جرم الحق قانون موجب به است بوده جرم گذشته در که رفتاری اگر الف

. موردی در همچنین و موارد این در می‌شود موقوف آن اجرای باشد اجراء جریان در اگر و نمی‌شود اجراء. نیست مترتب آن بر کیفری اثر هیچ‌گونه است شده اجراء ً قبال حکم که

از- قبل است موظف احکام اجرای قاضی یابد، تخفیف الحق، قانون موجب به جرمی مجازات اگر ب. کند تقاضا جدید قانون طبق را آن اصالح قطعی، حکم صادرکننده دادگاه از اجراء حین در یا اجراء به شروع

. با حکم صادرکننده دادگاه نماید تقاضا را مجازات تخفیف حکم، صادرکننده دادگاه از می‌تواند نیز محکوم . در که تربیتی و تأمینی اقدام مورد در بند این مقررات میدهد تخفیف را قبلی مجازات الحق، قانون لحاظ

. می‌تواند نیز وی سرپرست یا ولی صورت این در است جاری نیز می‌شود اجراء بزهکار اطفال مورد. نماید تقاضا را تربیتی و تأمینی اقدام تخفیف

به مگر است، شده وضع خاص موارد ویا معین مدت برای که قوانینی مورد در فوق مقررات ـ تبصره. نمی‌شود اعمال الحق، قانون تصریح

:11ماده می‌شود- اجراء ً فورا قانون، وضع بر سابق جرائم به نسبت زیر قوانینوصالحیت- قضائی تشکیالت به مربوط قوانین الف

حکم- اجرای از پیش تا دعوی اثبات ادله به مربوط قوانین بدادرسی- شیوه به مربوط قوانین پزمان- مرور به مربوط قوانین ت

) ( دادگاه به بررسی برای پرونده باشد، شده صادر قطعی حکم ب بند مورد در که صورتی در ـ تبصره. می‌شود ارسال قطعی حکم صادرکننده

کیفری دادرسی و مجازات‌ها جرائم، بودن قانونی ـ چهارم فصلموجب- 12ماده به صالح، دادگاه طریق از باید آنها اجرای و تربیتی و تأمینی اقدام یا مجازات به حکم

. باشد آن در مقرر کیفیات و شرایط رعایت با و قانون

در- 13ماده که کیفیتی و میزان از نباید مورد حسب آنها اجرای و تربیتی و تأمینی اقدام یا مجازات به حکمحاصل جهت این از که خسارتی و صدمه هرگونه و کند تجاوز است مشخصشده دادگاه حکم یا قانون

در و است مدنی و کیفری مسؤولیت موجب مورد حسب باشد تقصیر یا عمد روی از درصورتی‌که شود،. می‌شود جبران بیت‌المال از خسارت این‌صورت، غیر

مجازات‌ها ـ دوم بخشاصلی مجازات‌های ـ اول فصل

:14ماده است- قسم چهار قانون این در مقرر مجازات‌هایحد- الف

قصاص- بدیه- پ

تعزیر- تقابل- خسارت، و دیه شود احراز شده وارد خسارت و حقوقی شخص رفتار بین علیت رابطه چنانچه تبصره

( . ماده مطابق حقوقی اشخاص بر تعزیری مجازات اعمال بود خواهد .20مطالبه بود( خواهد

.15ماده است- شده تعیین مقدس، شرع در آن اجرای کیفیت و میزان نوع، موجب، که است مجازاتی حد

کتاب- 16ماده در مندرج شرح به که است منافع و اعضاء نفس، بر عمدی جنایات اصلی مجازات قصاص. می‌شود اعمال قانون این سوم

نفس،- 17ماده بر غیرعمدی جنایت ایراد برای مقدس شرع در که است مالی غیرمقدر، و مقدر از اعم دیه. می‌شود مقرر قانون موجب به ندارد قصاص جهتی هر به که مواردی در عمدی جنایت یا و منافع و اعضاء

موارد- 18ماده در قانون بهموجب و نیست دیه یا قصاص حد، عنوان مشمول که است مجازاتی تعزیر . و اجراء کیفیت مقدار، نوع، می‌گردد اعمال و تعیین حکومتی مقررات نقض یا شرعـی محرمات ارتکاب . در دادگاه می‌شود تعیین قانون بهموجب تعزیر احکام سایر و سقوط تعلیق، تخفیف، به مربوط مقررات

: میدهد قرار توجه مورد را زیر موارد قانونی، مقررات رعایت با تعزیری، حکم صدورجرم- ارتکاب حین وی روانی و ذهنی وضعیت و مرتکب انگیزه الف

آن- زیانبار نتایج و وظیفه نقض گستره جرم، ارتکاب شیوه بجرم- ارتکاب از پس مرتکب اقدامات پ

وی- بر تعزیر تأثیر و مرتکب اجتماعی و خانوادگی فردی، وضعیت و سوابق ت

:19ماده می‌شود- تقسیم درجه هشت به تعزیری مجازات‌های1درجه

سال- پنج و بیست از بیش حبسمیلیارد- ) یک از بیش نقدی ریال(1.000.000.000جزای

اموال- کل مصادرهحقوقی- شخص انحالل

 2درجه

سال- پنج و بیست تا پانزده از بیش حبسمیلیون- ) پنجاه و پانصد از بیش نقدی یک‌میلیارد( )550.000.000جزای تا ریال(1.000.000.000ریال

3درجه سال- پانزده تا ده از بیش حبس

میلیون- ) شصت و سیصد از بیش نقدی میلیون( )360.000.000جزای وپنجاه پانصد تا ریال ریال(550.000.000

4درجه سال- ده تا پنج از بیش  حبس

( میلیون‌- هشتاد و یکصد از بیش نقدی میلیون( )180.000.000جزای شصت و سیصد تا ریالریال(360.000.000

عمومی- و دولتی خدمات از دائم انفصال5درجه

سال- پنج تا دو از بیش  حبسمیلیون- ) هشتاد از بیش نقدی میلیون( )80.000.000جزای هشتاد و یکصد تا ریال(180.000.000ریال

سال- پانزده تا پنج از بیش اجتماعی حقوق از محرومیتحقوقی- اشخاص برای اجتماعی یا شغلی فعالیت چند یا یک از دائم ممنوعیتحقوقی- اشخاص برای افزایشسرمایه برای دعوت‌عمومی از دائم  ممنوعیت

6درجه

سال- دو تا ماه شش از بیش  حبسمیلیون- ) بیست از بیش نقدی میلیون( )20.000.000جزای هشتاد تا ریال(80.000.000ریال

منافی‌عفت- جرائم در ضربه نودونه تا و ضربه هفتادوچهار تا ازسی‌و‌یک شالقپنج‌سال- تا شش‌ماه از بیش اجتماعی حقوق از  محرومیت

رسانه‌ها- در قطعی حکم انتشارسال- پنج مدت تا حداکثر حقوقی اشخاص برای اجتماعی یا شغلی فعالیت چند یا یک از ممنوعیت

سال- پنج مدت تا حداکثر حقوقی اشخاص برای افزایشسرمایه برای عمومی دعوت از ممنوعیتسال- پنج مدت تا حداکثر حقوقی اشخاص توسط تجاری اسناد از برخی اصدار از ممنوعیت

7درجه ماه- شش تا روز یک و نود از حبس

میلیون- ) ده از بیش نقدی میلیون( )10.000.000جزای بیست تا  ریال( 20.000.000ریالضربه- سی تا یازده از  شالق

ماه- شش تا اجتماعی حقوق از  محرومیت٨درجه

ماه- سه تا حبسمیلیون- ) ده تا نقدی  ریال(10.000.000جزای

ضربه- ده تا شالق.١تبصره است- شده ذکر تبعی مجازات‌های در که است همان اجتماعی حقوق از محرومیت موارداز- 2تبصره باشد، باالتر درجه با منطبق آن حداکثر و فوق درجات از یکی بر منطبق آن حداقل که مجازاتی

. می‌شود محسوب باالتر درجهشدیدتر،- 3تبصره مجازات تشخیص امکان عدم درصورت و شدیدتر مجازات مجازات‌ها، تعدد درصورت

. نداشته مطابقت ماده این هشت‌گانه بندهای از هیچ‌یک با مجازاتی اگر همچنین است مالک حبس مجازات. می‌شود محسوب هفت درجه مجازات باشد

حداقل- 4تبصره میزان در تأثیری و است مجازات درجه تعیین جهت تنها آن تبصره‌های و ماده این مقررات. ندارد جاری قوانین در مقرر مجازات‌های حداکثر و

جرم- 5تبصره ارتکاب در به‌کارگیری آن از مقصود یا رفته کار به جرم ارتکاب در که اموالی و اشیاء ضبط( ) ماده ) ب بند و ماده این شمول از است )20بوده ماده( برابر آنها مورد در و عمل( 215خارج قانون این

. و محکوم زندگی متعارف هزینه‌های باید می‌شود صادر اموال مصادره به حکم که مورد هر در شد خواهد. شود مستثنی او تکفل تحت افراد

)20ماده ماده- براساس حقوقی شخص که به( 143درصورتی توجه با شود، شناخته مسؤول قانون ایناز مانع امر این می‌شود، محکوم زیر موارد از مورد دو تا یک به آن زیان‌بار نتایج و ارتکابی جرم شدت

: نیست حقیقی شخص مجازاتحقوقی- شخص انحالل الف

اموال- کل مصادره بسال- پنج مدت برای حداکثر یا دائم طور به اجتماعی یا شغلی فعالیت چند یا یک از ممنوعیت پسال- پنج مدت برای حداکثر یا دائم به‌طور افزایشسرمایه عمومی‌‌برای دعوت از ممنوعیت ت

سال- پنج مدت برای حداکثر تجاری اسناد از برخی اصدار از ممنوعیت ثنقدی- جزای ج

رسانه‌ها- به‌وسیله محکومیت حکم انتشار چکه- مواردی در دولتی غیر عمومی یا و دولتی حقوقی اشخاص مورد در ماده، این موضوع مجازات تبصره

. نمی‌شود اعمال می‌کنند، حاکمیت اعمال

مبلغی- 21ماده برابر چهار حداکثر و برابر دو حداقل حقوقی اشخاص بر اعمال قابل نقدی جزای میزان. می‌شود تعیین حقیقی اشخاص بهوسیله جرم همان ارتکاب برای قانون در که است

بهوجود- 22ماده جرم، ارتکاب برای که می‌شود اعمال زمانی آن اموال مصادره و حقوقی شخص انحالل

. باشد داده تغییر جرم ارتکاب جهت در ً منحصرا را خود فعالیت نخستین، مشروع هدف از انحراف با یا آمده

تبعی و تکمیلی مجازات‌های ـ دوم فصلاز- 23ماده تعزیری مجازات یا قصاص حد، به که را فردی می‌تواند  دادگاه

و ارتکابی جرم با متناسب قانون، این در مقرر شرایط رعایت با است کرده محکوم یک درجه تا شش درجه‌: نماید محکوم زیر تکمیلی مجازات‌های از مجازات چند یا یک به وی خصوصیات

معین- محل در اجباری اقامت الفمعین- محلهای یا محل در اقامت از منع ب

معین- کار یا حرفه شغل، به اشتغال از منع پعمومی- و دولتی خدمات از انفصال ت

موتوری- وسایل تصدی یا و موتوری نقلیه وسایل با رانندگی از منع ثتجارت- اسناد اصدار ویا چک دسته داشتن از منع ج

سالح- حمل از منع چکشور- از ایران اتباع خروج از منع ح

کشور- از بیگانگان اخراج خعمومی- خدمات به الزام د

اجتماعی- یا سیاسی دستجات و گروهها احزاب، در عضویت از منع  ذجرم- ارتکاب در دخیل مؤسسه یا رسانه یا جرم ارتکاب وسایل توقیف ر

معین- کار یا شغل حرفه، یادگیری به الزام زتحصیل- به الزام ژ

قطعی- محکومیت حکم انتشار س.1تبصره نماید مقرر دیگری بهنحو قانون که مواردی در مگر نیست دوسال از بیش تکمیلی مجازات مدت ـقرار 2تبصره حکم مورد اصلی مجازات فقط باشد، نوع یک از اصلی مجازات و تکمیلی مجازات چنانچه ـ

می‌گیرد.این - 3تبصره شدن الزماالجراء تاریخ از ماه ظرفشش تکمیلی مجازات اجرای کیفیت به راجع آییننامه

. میرسد قضائیه قوه رئیس تصویب به و می‌شود تهیه دادگستری وزیر توسط قانون

صادرکننده- 24ماده دادگاه ننماید، رعایت را حکم مفاد تکمیلی، مجازات اجرای مدت طی محکوم چنانچهیکسوم تا را حکم در مندرج تکمیلی مجازات مدت اول بار برای احکام اجرای قاضی پیشنهاد به حکم

هشت یا هفت درجه نقدی جزای یا حبس به را محکومیت مدت بقیه تکرار، صورت در و میدهد افزایش . قاضی پیشنهاد با می‌تواند دادگاه تکمیلی، مجازات مدت از نیمی گذشتن از بعد همچنین می‌کند تبدیل

زمان کاهشمدت یا لغو به نسبت مجرم، اصالح و جرم تکرار عدم به اطمینان صورت در حکم اجرای. کند اقدام وی تکمیلی مجازات

مدت- 25ماده در زمان، مرور شمول یا حکم اجرای از پس عمدی، جرائم در کیفری قطعی محکومیت: میکند محروم تبعی مجازات بهعنوان اجتماعی حقوق از را محکوم ماده این در مقرر زمان

اصلی- حکم اجرای توقف تاریخ از ابد حبس و حیات سالب مجازات‌های به محکومیت در سال هفت الفنصف- از بیش شده وارد جنایت دیه که صورتی در عضو قصاص عضو، قطع به محکومیت در سال سه ب

چهار درجه تا حبس و بلد نفی باشد، مجنیٌ‌علیه دیهدیه- نصف شده وارد جنایت دیه که صورتی در قصاصعضو حدی، شالق به محکومیت در سال دو پ

پنج درجه حبس و باشد آن از کمتر یا مجنیٌ‌علیهگواهی‌های 1تبصره در لکن می‌شود درج محکوم کیفری پیشینه در محکومیت مراتب فوق، موارد غیر در ـ

در بازنگری یا تعیین برای قضائی مراجع درخواست به مگر نمی‌گردد منعکس ذیربط مراجع از صادره مجازاتمدعی- 2تبصره یا شاکی گذشت با قطعی حکم صدور از پس که صورتی در گذشت قابل جرائم مورد در

. می‌شود رفع نیز آن تبعی اثر شود موقوف مجازات اجرای خصوصی،

اتمام- 3تبصره یا عفو زمان از فوق مدتهای گذشت از پس محکومیت تبعی اثر مشروط، آزادی و عفو در . حکم اجرای زمان در همچنین و مشروط آزادی زمان مدت در محکوم می‌شود رفع مشروط آزادی مدت

. می‌گردد محروم اجتماعی حقوق از نیز

:26ماده است- زیر شرح به قانون این موضوع اجتماعی حقوقو- اسالمی مجلسشورای رهبری، خبرگان مجلس جمهوری، ریاست انتخابات در شدن داوطلب الف

روستا و شهر اسالمی شوراهایرئیس- معاونت تصدی و دولت هیأت یا نظام تشخیصمصلحت مجمع نگهبان، شورای در عضویت ب

جمهورعدالت- دیوان ریاست و کشور عالی دیوان ریاست کشور، کل دادستانی قضائیه، قوه ریاست تصدی پ

اداری 

مردم- رأی با یا قانون بهموجب جمعیت‌ها و احزاب شوراها، انجمن‌ها، در عضویت یا شدن انتخاب  تاختالف- حل شوراهای و امناء و منصفه هیأتهای در عضویت ثگروهی- رسانههای سردبیر یا مسؤول مدیر بهعنوان اشتغال ج

شرکتهای- و سازمان‌ها و گانه سه قوای از اعم حکومتی دستگاههای کلیه در اشتغال یا و استخدام چرهبری، نظر تحت نهادهای سایر و مسلح نیروهای ایران، اسالمی جمهوری وسیمای صدا آنها، به وابسته

شمول برای نام ذکر یا تصریح مستلزم دستگاههای و عمومی خدمات به مأمور مؤسسات و شهرداری‌هاآنها بر  قانون

دفتریاری- و طالق و ازدواج و رسمی اسناد ثبت دفاتر تصدی و دادگستری وکیل عنوان به اشتغال حعام- موقوفات متصدی یا ناظر متولی، امین، قیم، سمت به شدن انتخاب خ

رسمی- مراجع در کارشناسی یا داوری سمت به شدن انتخاب دافتخاری- عناوین و دولتی نشانهای از استفاده ذ

یا- تجارتی نام ثبت یا خصوصی و تعاونی دولتی، شرکتهای مدیره هیأت در عضویت یا اداره تأسیس، رعلمی و فرهنگی پژوهشی، آموزشی، مؤسسه

مجازات- 1تبصره عنوان به خواه اجتماعی، حقوق از محرومیت صورت در حکومتی دستگاههای مستخدمانمنفصل خدمت از قانون، یا حکم در مقرر مدت در مورد حسب تبعی، یا تکمیلی مجازات خواه و اصلی

 میشوند.در- 2تبصره مقرر مواعد گذشت از پس گردد محروم اجتماعی حقوق از تبعی مجازات بهعنوان کس هر

مورد( 25ماده) در مگر می‌گردد زائل وی محکومیت تبعی آثار و می‌شود حیثیت اعاده قانون این. ) ( ) ( ) می‌شود) محروم دائمی به‌طور مزبور حقوق از که ماده این پ و ب ، الف بندهای

مجازات‌ها اعمال و تعیین نحوه ـ سوم فصل.27ماده می‌گردد- حبس الزماالجراء قطعی حکم موجب به محکوم، که می‌شود آغاز روزی از حبس مدت

شده بازداشت بوده مطرح پرونده در که اتهاماتی یا اتهام بهعلت حکم صدور از پیش فرد، که صورتی در . یا تعزیری شالق حکم، مورد مجازات که صورتی در می‌شود محاسبه حکم در قبلی بازداشت مدت باشد،

( سیصدهزار یا شالق ضربه سه معادل بازداشت، روز هر باشد، نقدی . 300.000جزای چنانچه( است ریال. می‌گردد محاسبه نقدی جزای و شالق حبس، به نسبت بهترتیب باشد متعدد مجازات

اعالم- 28ماده تورم نرخ تناسب به نقدی، مجازات جمله از قوانین سایر و قانون این در مذکور مبالغ کلیهو تعدیل وزیران هیأت تصویب و دادگستری وزیر پیشنهاد به یک‌بار سال سه هر مرکزی بانک به‌وسیله شده

. می‌گردد الزم‌االجراء می‌شود صادر آن از بعد احکامی‌که مورد دراز- 29ماده نقدی جزای از بدل بازداشت باشد حبس مجازات با توأم نقدی جزای از بدل بازداشت هرگاه

در و نیست بیشتر جرم آن برای قانون در مقرر حبس مدت حداکثر از که می‌شود حبسشروع اتمام تاریخ. کند تجاوز سال سه از نباید نقدی جزای از بدل بازداشت مدت حال هر

یا- 30ماده حرفه کسب، پروانه یا کار جواز لغو مستلزم معین کار یا حرفه کسب، شغل، به اشتغال از منعاشتغال آن یا یابد ارتکاب کار یا حرفه کسب، شغل، به اشتغال سبب به جرم اینکه به مشروط است کار

. نماید تسهیل را جرم وقوع

درخواست- 31ماده از ممنوعیت و گواهینامه ابطال مستلزم موتوری نقلیه وسیله تصدی و رانندگی از منع. است مجدد

از- 32ماده ممنوعیت و جاری حساب انسداد و چک دسته سفید برگههای ابطال مستلزم چک اصدار از منع. است جاری حساب افتتاح مجدد درخواست

.33ماده است- سالح توقیف و حمل پروانه ابطال مستلزم مجاز اسلحه حمل از منع

.34ماده است- مجدد درخواست از ممنوعیت و گذرنامه ابطال مستلزم کشور از ایران اتباع خروج از منع

دادگاه- 35ماده حکم با و مجازات اجرای از پس کشور از مجازات به محکوم بیگانگان دائم یا موقت اخراج. می‌شود انجام

نیز- 36ماده و چهار درجه تا تعزیر یا فیاالرض افساد و محاربه حد موجب درجرائم قطعی محکومیت حکممیلیارد ) یک از بیش نباشد( 1.000.000.000کالهبرداری امنیت یا نظم در اخالل موجب که صورتی در ریال

. می‌شود منتشر نوبت یک در محلی روزنامههای از یکی در( یک‌میلیارد – ارتکابی، جرم موضوع مال میزان که زیر جرائم در قطعی محکومیت حکم انتشار تبصره

کثیراالنتشار( 1.000.000.000 روزنامههای از یکی یا ملی رسانه در و است الزامی باشد، آن از بیش یا ریال: می‌شود منتشر

ارتشاء- و رشاء الفاختالس- ب

دیگری- یا مجرم توسط مال تحصیل صورت در قانونی مقررات و حق برخالف نفوذ اعمال پکشوری- و دولتی معامالت در دولت کارمندان و مجلس نمایندگان و وزرا مداخله ت

دولتی- معامالت در تبانی ثخارجی- معامالت در پورسانت أخذ ج

دولت- به نسبت دولتی مأموران تعدیات  چگمرکی- جرائم ح

ارز- و کاال قاچاق خمالیاتی- جرائم د

پولشویی- ذکشور- اقتصادی نظام در اخالل ر

دولتی- یا عمومی اموال در غیرقانونی تصرف ز

آن از معافیت و مجازات تخفیف ـ چهارم فصلکه- 37ماده نحوی به را تعزیری مجازات می‌تواند دادگاه تخفیف، جهات از جهت چند یا یک وجود درصورت

: کند تبدیل یا دهد تقلیل ذیل به‌شرح باشد مناسب‌تر متهم حال بهدرجه- سه تا یک میزان به حبس تقلیل الف

چهار- تا یک درجه نقدی جزای به اموال مصادره تبدیل بسال- پانزده تا پنج میزان به موقت انفصال به دائم انفصال تبدیل پ

دیگر- انواع یا نوع همان از درجه دو یا یک میزان به تعزیری مجازات‌های سایر تقلیل ت

:38ماده از- عبارتند تخفیف جهاتخصوصی- مدعی یا شاکی گذشت الف

جرم- از حاصله اشیاء و اموال کشف یا ادله تحصیل معاونان، یا شرکا شناسایی در متهم مؤثر همکاری بآن ارتکاب برای رفته کار به یا

انگیزه- وجود یا بزهدیده تحریک‌‌‌آمیز گفتار یا رفتار قبیل از جرم، ارتکاب در مؤثر خاص احوال و اوضاع پ

جرم ارتکاب در شرافتمندانهرسیدگی- و تحقیق درحین وی مؤثر اقرار یا تعقیب از قبل متهم اعالم تبیماری- یا کهولت قبیل از متهم خاص وضع یا و سابقه حسن ندامت، ث

آن- از ناشی زیان جبران برای وی اقدام یا جرم آثار تخفیف بهمنظور متهم کوشش ججرم- زیانبار نتایج یا بزهدیده به وارده زیان بودن خفیف چ

جرم- وقوع در معاون یا شریک ضعیف مداخله ح.1تبصره کند- قید خود حکم در را مجازات تخفیف جهات است مکلف دادگاهبه- 2تبصره نمی‌تواند دادگاه باشد، شده پیشبینی خاصی مواد در ماده این در مندرج جهات نظیر هرگاه

. دهد تخفیف دوباره را مجازات جهات، همان موجب

از- 39ماده پس دادگاه چنانچه تخفیف جهات احراز صورت در هشت و هفت درجههای تعزیری جرائم درفقدان صورت در می‌شود اصالح مرتکب، نیز مجازات اجرای عدم با که دهد تشخیص مجرمیت، احراز

به حکم می‌تواند آن جبران ترتیبات برقراری یا زیان و ضرر جبران و شاکی گذشت و مؤثر کیفری سابقه. کند صادر کیفر از معافیت

حکم صدور تعویق ـ پنجم فصلبا- 40ماده متهم مجرمیت احراز از پس می‌تواند دادگاه هشت تا شش درجه تعزیر موجب جرائم در

گردیده جرم ارتکاب موجب که احوالی و اوضاع و سوابق و اجتماعی و خانوادگی فردی، وضعیت مالحظه: اندازد تعویق به سال دو تا ماه شش مدت به را حکم صدور زیر شرایط وجود صورت در است

تخفیف- جهات وجود الفمرتکب- اصالح پیشبینی ب

جبران- ترتیبات برقراری یا زیان و ضرر جبران پمؤثر- کیفری سابقه فقدان ت

( ماده- براساس حکم، اجرای تبع به را محکوم که است محکومیتی مؤثر، محکومیت قانون( 25تبصره این. میکند محروم اجتماعی حقوق از

.41ماده است- مراقبتی یا ساده شکل به تعویقمرتکب- دادگاه، بهوسیله شده تعیین مدت در می‌گردد، متعهد کتبی طور به مرتکب ساده تعویق در الف

. نمی‌شود جرم مرتکب نیز آینده در که شود بینی پیش وی رفتار نحوه از و نشود جرمیشده- مقرر تدابیر و دستورها می‌گردد متعهد مرتکب ساده، تعویق شرایط بر عالوه مراقبتی تعویق در ب

. گذارد اجراء موقع به یا کند رعایت تعویق مدت در را دادگاه بهوسیله.1تبصره کند- صادر غیابی بهصورت را حکم صدور تعویق قرار نمی‌تواند دادگاهدستور- 2تبصره بالفاصله حکم، صدور تعویق قرار صدور از پس دادگاه باشد، بازداشت در متهم چنانچه

. . تأمین أخذ صورت هر در نماید أخذ مناسب تأمین مورد این در می‌تواند دادگاه مینماید صادر را وی آزادی. گردد منتهی مرتکب بازداشت به نباید

:42ماده است- زیر تدابیر با همراه مراقبتی تعویقناظر- اجتماعی مددکار یا قضائی مقام توسط شده تعیین مکان و زمان در موقع به حضور  الف

اجتماعی- مددکار برای محکوم تعهدات اجرای بر نظارت تسهیلکننده مدارک و اسناد و اطالعات ارائه  ببه- آن از گزارشی ارائه و روز پانزده از کمتر مدت در جابهجایی یا اقامتگاه شغل، تغییر هرگونه اعالم پ

اجتماعی مددکارکشور- از خارج به مسافرت منظور به قضائی مقام از اجازه کسب ت

به مرتکب معرفی قبیل از معاضدتی تدابیر برخی با همراه دادگاه سوی از می‌تواند شده یاد تدابیر ـ تبصره. باشد حمایتی نهادهای

مرتکب- 43ماده خصوصیات و ارتکابی جرم به توجه با می‌تواند قرار صادرکننده دادگاه مراقبتی، تعویق دربه را مرتکب نکند ایجاد عمده و اساسی اختالل خانوادهاش یا وی زندگی در که بهنحوی او زندگی شرایط و

: نماید ملزم تعویق، مدت در زیر دستورهای از مورد چند یا یک اجرایخاص- حرفهای به اشتغال یا حرفهآموزی الف

معین- مکان در اقامت عدم یا اقامت باعتیاد- ترک یا بیماری درمان پ

واجبالنفقه- افراد نفقه پرداخت تموتوری- نقلیه وسایل از برخی یا کلیه تصدی از خودداری ث

آن- در مؤثر وسایل از استفاده یا ارتکابی جرم با مرتبط حرفهای فعالیت از خودداری جتشخیص- به بزهدیده قبیل از اشخاص دیگر یا جرم معاونان یا شرکا با معاشرت و ارتباط از خودداری چ

دادگاهدورههای- در شرکت یا زندگی اساسی مهارتهای یادگیری و آموزش خاص دورههای یا دوره گذراندن ح

ورزشی یا تحصیلی مذهبی، اخالقی، تربیتی،

تا- 44ماده تعزیر یا دیه موجب عمدی جنایات قصاص، حد، موجب جرم ارتکاب صورت در تعویق، مدت در . اجرای عدم صورت در میکند صادر محکومیت حکم و اقدام تعویق قرار لغو به دادگاه هفت، درجه

حکم یا اضافه تعویق مدت به قرار در مقرر مدت نصف تا بار یک برای می‌تواند قاضی دادگاه، دستورهای. کند صادر محکومیت

ممنوع- مجازات اجرای تعلیق قرار صدور محکومیت، حکم صدور و تعویق قرار الغای صورت در تبصرهاست.

دادگاه،- 45ماده دستورهای اجرای به مرتکب پایبندی میزان به توجه با تعویق مدت گذشت از پسصدور یا کیفر تعیین به مورد حسب دادگاه مرتکب، وضعیت مالحظه نیز و اجتماعی مددکار گزارش‌های

. میکند اقدام کیفر از معافیت حکم

مجازات اجرای تعلیق ـ ششم فصلتعویق- 46ماده برای مقرر شرایط وجود صورت در می‌تواند دادگاه هشت تا سه درجه تعزیری جرائم در

. اجرای قاضی یا دادستان نماید معلق سال پنج تا یک از را مجازات از قسمتی یا تمام اجرای حکم، صدورتعلیق تقاضای قطعی، حکم صادرکننده دادگاه از می‌تواند مجازات یکسوم اجرای از پس نیز کیفری احکاماز. قانونی، شرایط بودن دارا صورت در مجازات، یکسوم تحمل از پس می‌تواند محکوم همچنین نماید

. نماید تعلیق تقاضای کیفری احکام اجرای قاضی یا دادستان طریق

:47ماده نیست- تعلیق و تعویق قابل آنها به شروع و زیر جرائم مورد در مجازات اجرای و حکم صدورمخابرات- و نفت گاز، برق، آب، تأسیسات در خرابکاری کشور، خارجی و داخلی امنیت علیه جرائم الف

اسیدپاشی- و آدمربایی آزار، به مقرون یا مسلحانه سرقت سازمانیافته، جرائم باداره- یا تشکیل عمومی، عفت علیه جرائم دیگر، اسلحه نوع هر یا چاقو با مزاحمت ایجاد و قدرتنمایی پ

فحشا و فساد مراکزانسان- قاچاق و مهمات و سالح و الکلی مشروبات روانگردان، یا مخدر مواد عمده قاچاق ت

فی‌االرض- افساد و محاربه و عمدی قتل در معاونت نفس، قصاص از بدل تعزیر ثمیلیون- ) یکصد از بیش جرم موضوع با اقتصادی، جرائم ریال(100.000.000ج

یا- 48ماده ساده به‌طور است ممکن حکم، صدور تعویق در مندرج مقررات رعایت با مجازات تعلیق. باشد مراقبتی

صادر- 49ماده آن صدور از پس یا محکومیت حکم ضمن دادگاه بهوسیله مجازات اجرای تعلیق قرارآزاد. فوری باشد بازداشت در اگر است، شده معلق به‌طورکلی وی مجازات حکم اجرای که کسی می‌گردد

می‌گردد.

دستورهای- 50ماده از موجه عذر بدون تعلیق مدت در است شده معلق او مجازات که محکومی چنانچهاحکام، اجرای قاضی یا دادستان درخواست به می‌تواند قطعی حکم صادرکننده دادگاه نکند، تبعیت دادگاه

. برای دادگاه دستور از تخلف نماید لغو را تعلیق قرار یا اضافه تعلیق مدت به سال دو تا یک اول بار برای. می‌شود مجازات اجرای و تعلیق قرار الغای موجب دوم، بار

پرداخت- 51ماده حکم و ندارد تأثیری خصوصی مدعی حق به نسبت محکوم مجازات اجرای تعلیق. می‌شود اجراء موارد این در دیه یا خسارت

قصاص،- 52ماده حد، موجب عمدی جرم مرتکب تعلیق، مدت پایان تا قرار صدور تاریخ از محکوم هرگاه. می‌شود بیاثر تعلیقی محکومیت نشود، هفت درجه تا تعزیر یا دیه

از- 53ماده تعلیق مدت شود، معلق حکم مورد مجازات‌های از یکی یا مجازات از قسمتی که صورتی در. می‌گردد محاسبه غیرمعلق مجازات اجرای خاتمه زمان

در است انفصال موجب کیفری محکومیت استخدامی، و اداری قوانین موجب به که مواردی در ـ تبصرهلغو تعلیق قرار یا تصریح قانون در آنکه مگر نمی‌گردد، انفصال موجب معلق، محکومیت تعلیق، صورت

شود.

حد،- 54ماده موجب عمدی جرائم از یکی مرتکب تعلیق، مدت پایان تا قرار صدور تاریخ از محکوم هرگاهدستور و لغو را تعلیق قرار دادگاه أخیر، حکم قطعیت از پس شود، هفت درجه تا تعزیر یا دیه قصاص،

. هنگام به دادگاه میکند اعالم تعلیق قرار صادرکننده دادگاه به را مراتب و صادر نیز را معلق حکم اجرایفوق جرائم از یکی مرتکب تعلیق مدت در اگر که میکند اعالم محکوم به صریح به‌طور تعلیق قرار صدور

. می‌شود اجراء وی درباره نیز معلق مجازات أخیر، جرم مجازات بر عالوه شود،کیفری- 55ماده محکومیت سابقه دارای محکوم که نماید احراز دادگاه تعلیق، قرار صدور از پس هرگاه

بدون و داشته وجود تعلیقی محکومیت آنها میان در که است بوده دیگری قطعی محکومیت‌های یا مؤثر . نیز احکام اجرای قاضی یا دادستان میکند لغو را تعلیق قرار است، شده معلق مجازات اجرای آن به توجه

. این حکم نماید درخواست دادگاه از را مجازات تعلیق لغو فوق، موارد از اطالع درصورت است موظف. است جاری نیز حکم صدور تعویق مورد در ماده

آزادی نیمه نظام ـ هفتم فصلحبس،- 56ماده حکم اجرای زمان در می‌تواند محکوم آن اساس بر که است شیوهای آزادی، نیمه نظام

. اجرای دهد انجام زندان از خارج در را اینها نظایر و درمانی حرفهآموزی، آموزشی، حرفهای، فعالیت‌هایتأسیس تربیتی و تأمینی اقدامات و زندانها سازمان در که است نیمهآزادی مراکز نظر زیر فعالیت‌ها این

می‌شود.گذشت- 57ماده به مشروط می‌تواند قطعی حکم کننده صادر دادگاه هفت تا پنج درجه تعزیری حبسهای در

حرفهآموزی، آموزشی، حرفهای، شغلی، فعالیت یک انجام به تعهد و مناسب تأمین سپردن و شاکیبر وارد خسارت جبران یا اصالح فرآیند در که بیماری یا اعتیاد درمان یا خانوادگی زندگی تداوم در مشارکت

. محکوم همچنین دهد قرار آزادی نیمه نظام تحت او، خود رضایت با را محکوم است، مؤثر بزهدیدهتقاضا را آزادی نیمه حکم صدور قانونی، شرایط بودن دارا صورت در مجازات تحمل دوره طول در می‌تواند

. است رسیدگی به موظف دادگاه و نماید

مشروط آزادی نظام ـ هشتم فصلبه- 58ماده محکومان مورد در می‌تواند حکم کننده صادر دادگاه تعزیری، حبس به محکومیت مورد در

پیشنهاد به مجازات مدت یکسوم تحمل از پس موارد سایر در و نصف تحمل از پس سال ده از بیش حبس: صادرکند را مشروط آزادی به حکم زیر شرایط رعایت با احکام اجرای قاضی یا دادستان

. دهد- نشان رفتار و اخالق حسن خود از همواره مجازات اجرای مدت در محکوم الف

. نمی‌شود- جرمی مرتکب دیگر آزادی، از پس که دهد نشان محکوم رفتار و حاالت بمدعی- موافقت مورد یا حکم مورد زیان و ضرر دارد استطاعت که آنجا تا محکوم دادگاه تشخیص به پ

آن پرداخت برای قراری یا بپردازد را  خصوصی. دهد ترتیب

. باشد- نکرده استفاده مشروط آزادی از آن از پیش محکوم ت ) ( ) ( زندان رئیس گزارش از پس ماده این ب و الف بندهای در مذکور مراتب همچنین و فوق مواعد انقضای

. زندانی وضعیت و مقرر مواعد است موظف احکام اجرای قاضی میرسد احکام اجرای قاضی تأیید به محلتقدیم دادگاه به را مشروط آزادی پیشنهاد آن، احراز صورت در و بررسی مذکور شرایط تحقق درباره را

نماید.

تغییر- 59ماده را آن مدت می‌تواند دادگاه لکن می‌شود، مجازات مدت بقیه شامل مشروط آزادی مدتکه مواردی در جز باشد سال پنج از بیشتر و یک‌سال از کمتر نمی‌تواند مشروط آزادی حال هر در و دهد

حبس مدت بقیه معادل مشروط آزادی مدت صورت این در که باشد سال یک از کمتر باقیمانده مدتاست.

او- 60ماده محکوم، شخصیت و روانی خصوصیات و جرم وقوع احوال و اوضاع به توجه با می‌تواند دادگاه . دادگاه، کند ملزم حکم، صدور تعویق قرار در مندرج دستورهای اجرای به مشروط، آزادی مدت در را

محکوم به و قید خود حکم در را جدید جرم ارتکاب آثار نیز و آنها از تبعیت عدم آثار و مذکور دستورهای. میکند تفهیم

بار- 61ماده برای نکند تبعیت دادگاه دستورهای از موجه عذر بدون مشروط آزادی مدت در محکوم هرگاه . جرائم از یکی ارتکاب یا تکرار صورت در می‌شود افزوده وی مشروط آزادی مدت به سال دو تا یک اول

باقیمانده مدت جدید، جرم مجازات بر عالوه هفت، درجه تا تعزیر یا دیه قصاص، حد، موجب عمدینیز  محکومیت

. می‌شود قطعی او آزادی صورت این غیر در میآید، در اجراء به

در- 62ماده مقرر شرایط وجود صورت در می‌تواند دادگاه هشت، درجه تا پنج درجه از تعزیری جرائم درنظارت تحت مشخص مکانی محدوده در وی بارضایت را حبس به محکوم مراقبتی، تعویق

. ) دهد) قرار الکترونیکی های سیستم سامانهتعویق- در شده ذکر دستورهای یا نظارتی تدابیر تابع را محکوم می‌تواند لزوم صورت در دادگاه تبصره

. دهد قرار مراقبتی

تاریخ- 63ماده از ماه ظرفشش مشروط وآزادی نیمهآزادی نظام به مربوط مواد اجرائی نامه آیینبه و می‌شود تهیه کشور تربیتی و تأمینی اقدامات و زندانها سازمان بهوسیله قانون این شدن الزماالجراء

. میرسد قضائیه قوه رئیس تصویب

حبس جایگزین مجازات‌های ـ نهم فصلجزای- 64ماده نقدی، جزای رایگان، عمومی خدمات مراقبت، دوره از عبارت حبس جایگزین مجازات‌های

با تخفیف جهات وجود و شاکی گذشت صورت در که است اجتماعی حقوق از محرومیت و روزانه نقدیمجرم، سابقه و شخصیت وضعیت، مهارت، سن، جرم، از ناشی آثار آن، ارتکاب کیفیت و جرم نوع مالحظه

. می‌شود اجراء و تعیین احوال، و اوضاع سایر و بزه‌دیده وضعیتاین- در مقرر کیفیات و شرایط با حکم مورد مجازات تناسب و سنخیت به حکم، ضمن در دادگاه تبصره

. . دهد حکم جایگزین مجازات‌های از نوع دو از بیش به نمی‌تواند دادگاه میکند تصریح ماده

به- 65ماده حبس بهجای است حبس ماه سه آنها قانونی مجازات حداکثر که عمدی جرائم مرتکبان. میگردند حبسمحکوم جایگزین مجازات

است- 66ماده حبس ماه شش تا روز یک و نود آنها قانونی مجازات حداکثر که عمدی جرائم مرتکباندارای عمدی جرم ارتکاب دلیل به اینکه مگر میگردند محکوم حبس جایگزین مجازات به حبس بهجای

: باشد نگذشته سال پنج آن اجرای از و باشند زیر شرح به کیفری محکومیت سابقهمیلیون- ) ده از بیش نقدی جزای یا ماه شش تا حبس به قطعی محکومیت سابقه فقره یک از بیش الف

تعزیری( 10.000.000 شالق یا  ریال 

از- بیش پرداخت یا قصاص یا حد یا ماه شش از بیش حبس به قطعی محکومیت سابقه فقره یک بدیه یکپنجم

تا- 67ماده ماه شش از بیش آنها قانونی مجازات حداکثر که را عمدی جرائم مرتکبان می‌تواند دادگاه( ماده شرایط وجود صورت در کند، محکوم حبس جایگزین مجازات به است حبس قانون( 66یک‌سال این

. است ممنوع حبس جایگزین مجازات‌های اعمال

قانونی- 68ماده مجازات اینکه مگر می‌گردند حبسمحکوم جایگزین مجازات به غیرعمدی جرائم مرتکبانکه باشد حبس سال دو از بیش ارتکابی  جرم

. است اختیاری حبس، جایگزین مجازات به حکم صورت این در

مجازات- 69ماده به است نشده تعیین موضوعه قوانین در آنها تعزیر میزان یا نوع که جرائمی مرتکبان. میگردند محکوم حبس جایگزین

تعذر- 70ماده درصورت تا میکند تعیین نیز را حبس مجازات مدت جایگزین، مجازات تعیین ضمن دادگاه. شود اجراء حبس مجازات نقدی، جزای پرداخت از عجز یا دستورها از تخلف جایگزین، مجازات اجرای

ممنوع- 71ماده کشور خارجی یا داخلی امنیت علیه جرائم مورد در حبس جایگزین مجازات‌های اعمالاست.

از- 72ماده مانع باشد حبس ماه شش از بیش آنها از یکی حداقل قانونی مجازات که عمدی جرائم تعدد. است حبس جایگزین مجازات به حکم صدور

مجازات- 73ماده تخفیف صورت در است حبس سال یک از بیش آنها قانونی مجازات که عمدی جرائم در. نماید حکم حبس جایگزین مجازات به نمی‌تواند دادگاه سال، یک از کمتر به

است- 74ماده صادرشده قانون این شدن الزماالجراء از پیش که قطعی احکام مورد در فصل این مقررات. نمی‌شود اجراء

حبس- 75ماده جایگزین مجازات به حکم صدور از مانع حبس، مجازات با مجازات‌ها سایر بودن همراه. دهد. حکم حبس جایگزین مجازات با همزمان مذکور مجازات‌های به می‌تواند دادگاه صورت این در نیست

حبس،- 76ماده جایگزین مجازات به محکومیت حکم از تجدیدنظرخواهی و دادگاه صالحیت تعیین مالک. است ارتکابی جرم قانونی مجازات

تشدید،- 77ماده حکم، اجرای آثار و شرایط و محکوم وضعیت به توجه با می‌تواند احکام اجرای قاضی. کند پیشنهاد رأی صادرکننده دادگاه به را حکم مورد مجازات موقت توقف یا تبدیل تخفیف،

. دارد اختیار در مراقبت مأمور و اجتماعی مددکار الزم تعداد به مذکور قاضی

مخل- 78ماده یا مانع که را اقامت محل و شغل تغییر نظیر تغییراتی باید محکومیت دوره طول در محکوم. دهد اطالع احکام اجرای قاضی به باشد حکم اجرای

نحوه- 79ماده و محکومان پذیرنده عمومی و دولتی مؤسسات و دستگاهها و عمومی خدمات انواع تعیینتاریخ از ماه سه ظرف که است آییننامهای بهموجب محکوم، و احکام اجرای قاضی با آنان همکاری

قوه رئیس تأیید با و می‌شود تهیه دادگستری و کشور وزارتخانههای بهوسیله قانون این شدن الزماالجراء . ماده این موضوع آییننامه تصویب از پس فصل این مقررات میرسد وزیران هیأت بهتصویب قضائیه

. می‌شود الزم‌االجراء

می‌تواند- 80ماده دادگاه باشد وی رفتار اصالح از حاکی محکوم سوی از دادگاه حکم مفاد رعایت چنانچه. دهد تقلیل آن نصف تا را مجازات مدت بقیه یک‌بار برای احکام اجرای قاضی پیشنهاد به

اجرای- 81ماده قاضی پیشنهاد به نماید، تخلف دادگاه دستورهای یا حکم مفاد اجرای از محکوم چنانچهدر و می‌شود افزوده حکم مورد مجازات به یک‌دوم تا چهارم یک نخست بار برای دادگاه رأی و احکام

. می‌گردد اجراء حبس مجازات تکرار، صورت. میکند- تفهیم محکوم به و قید به‌طورصریح را حکم مفاد از تخلف و تبعیت آثار حکم متن در دادگاه تبصره

و نظارت نحوه مربوط، مقررات و دادگاه حکم مفاد رعایت با اجراء ضمن در نیز احکام اجرای قاضی. مینماید مشخص را محکوم بر مراقبت

مورد- 82ماده مجازات گردد، مواجه مانعی با حبس جایگزین مجازات‌های از بخشی یا تمام اجرای چنانچه . عمدی رفتار واسطه به مذکور مانع چنانچه می‌گردد اجراء مانع رفع از بعد آن اجراء‌نشده بخش یا حکم

. می‌شود اجراء اصلی مجازات گردد ایجاد مجازات کردن متوقف برای و محکوم

 اجرای- 83ماده قاضی نظارت تحت و دادگاه حکم به محکوم، آن طی که است دورهای مراقبت دوره

: می‌گردد محکوم ذیل شرح به مراقبتی تعویق در مندرج دستورهای از مورد چند یا یک انجام به احکامتا- است، حبس ماه سه حداکثر آنها قانونی مجازات که جرائمی در  الف

ششماهمیزان- و نوع که جرائمی و است حبس ماه شش تا روز یک و نود آنها قانونی مجازات که جرائمی در ب

سال یک تا ماه شش است، نشده تعیین موضوعه قوانین در آنها  تعزیرسال- دو تا یک است، سال یک تا ماه شش از بیش آنها قانونی مجازات که جرائمی در پ

سال- چهار تا دو است، سال یک از بیش آنها قانونی مجازات که غیرعمدی جرائم در ت

مورد- 84ماده ذیل شرح به معین مدت برای محکوم رضایت با که است خدماتی رایگان، عمومی خدمات: می‌گردد اجراء احکام اجرای قاضی نظارت تحت و می‌شود واقع حکم

( ) ( ماده- الف بند موضوع جرائم ساعت( 83الف هفتاد و دویست تا( ) ( ماده- ب بند موضوع جرائم ساعت( 83ب چهل و پانصد تا هفتاد و دویست( ) ( ماده- پ بند موضوع جرائم ساعت( 83پ هشتاد و هزار تا چهل و پانصد( ) ( ماده- ت بند موضوع جرائم ساعت( 83ت شصت و صد و هزار دو تا هشتاد و هزار

بیش- 1تبصره غیرشاغل افراد برای و ساعت چهار از بیش شاغل افراد برای عمومی خدمت ارائه ساعات . متعارف معاش امرار مانع نباید روز در خدمت ارائه ساعات حال هر در نیست روز در ساعت هشت از

. شود محکومآن- 2تبصره به مربوط قانونی مقررات و ضوابط همه رعایت به مشروط عمومی خدمت ارائه به حکم

و سخت کارهای خاص ضوابط و بهداشتی و فنی محافظتهای نوجوانان، و زنان کار شرایط جمله از خدمت. است زیانآور

. 3تبصره در- دهد حکم فصل این موضوع آییننامه در مقرر عمومی خدمت یک از بیش به نمی‌تواند دادگاه. می‌شود واقع حکم مورد اصلی مجازات عمومی، خدمات انجام به محکوم، رضایت عدم صورت در حال هر

معذوریتهای- 4تبصره یا پزشکی خدمات به نیاز و جسمانی وضع به بنا می‌تواند احکام اجرای قاضیتعلیق دوره، طول در ماه سه تا حداکثر و موقت طور به را عمومی خدمات انجام آنها، مانند و خانوادگی

. دهد پیشنهاد حکم صادرکننده دادگاه به دیگر جایگزین مجازات به را آن تبدیل یا نماید

زیر- 85ماده بهشرح که محکوم روزانه درآمد چهارم یک تا هشتم یک از است عبارت روزانه نقدی جزای: می‌گردد وصول احکام اجرای نظارت با و می‌شود واقع حکم مورد

( ) ( ماده- الف بند موضوع جرائم روز( 83الف هشتاد و یکصد تا( ) ( ماده- ب بند موضوع جرائم روز( 83ب شصت و سیصد تا هشتاد و یکصد( ) ( ماده- پ بند موضوع جرائم روز( 83پ بیست و هفتصد تا شصت و سیصد( ) ( ماده- ت بند موضوع جرائم روز( 83ت چهل و چهارصد و هزار تا بیست و هفتصد

پرداخت- را ماه آن روزانه نقدی جزای مجموع روز ده ظرف ماه هر پایان در است موظف محکوم تبصرهنماید.

:86ماده است- زیر شرح به حبس جایگزین نقدی جزای میزان( ) ( ماده- الف بند موضوع جرائم میلیون( )83الف نه  ریال(9.000.000تا

( ) ( ماده- ب بند موضوع جرائم )83ب میلیون( نه )9.000.000از میلیون( هجده تا ریال(18.000.000ریال( ) ( ماده- پ بند موضوع جرائم )83پ میلیون( هجده )18.000.000از میلیون( شش و سی تا ریال

ریال(36.000.000( ) ( ماده- ت بند موضوع جرائم )83ت میلیون( شش و سی میلیون( )36.000.000از دو و هفتاد تا ریال

ریال( 72.000.000

محکوم،- 87ماده وضعیت و ارتکابی جرم به توجه با حبس، جایگزین مجازات به حکم ضمن می‌تواند دادگاه . مجازات مدت صورت این در نماید محکوم نیز تکمیلی یا و تبعی مجازات‌های از مورد چند یا یک به را وی

. شود سال دو از بیش نباید مذکور

نوجوانان و اطفال تربیتی و تأمینی اقدامات و مجازات‌ها ـ دهم فصلتا- 88ماده نه ارتکاب، زمان در آنها سن و میشوند تعزیری جرائم مرتکب که نوجوانانی و اطفال درباره

: میکند اتخاذ را زیر تصمیمات از یکی دادگاه مورد، حسب است شمسی تمام سال پانزدهاخالق- حسن در مواظبت و تربیت و تأدیب به تعهد أخذ با قانونی سرپرست یا اولیاء یا والدین به تسلیم الف

نوجوان یا طفلانجام- به تعهد بند این در مذکور اشخاص از مورد حسب می‌تواند بداند مصلحت دادگاه هرگاه تبصره

: نماید أخذ نیز را مقرر مهلت در دادگاه به نتیجه اعالم و ذیل موارد قبیل از اموریآنان- 1 با همکاری و متخصصان دیگر و روانشناس یا اجتماعی مددکار به نوجوان یا طفل معرفیحرفه‌آموزی- 2 یا تحصیل منظور به فرهنگی و آموزشی مؤسسه یک به نوجوان یا طفل فرستادنپزشک- 3 نظر تحت نوجوان یا طفل اعتیاد ترک یا درمان جهت الزم اقدامدادگاه- 4 تشخیص به اشخاص با نوجوان یا طفل مضر ارتباط و معاشرت از جلوگیریمعین- 5 محلهای به نوجوان یا طفل آمد و رفت از جلوگیری

به- الزام با بداند نوجوان یا طفل مصلحت به دادگاه که دیگری حقوقی یا حقیقی اشخاص به تسلیم ب ) ( یا طفل قانونی سرپرست یا اولیاء والدین، صالحیت عدم صورت در الف دربند مذکور دستورهای انجام

( ماده مقررات رعایت با آنها به دسترسی عدم یا و مدنی( ١١٧٣نوجوان قانون. است- آنان قبول به منوط صالحیت واجد اشخاص به طفل تسلیم تبصره

دادگاه- قاضی وسیله به نصیحت پجرم- تکرار عدم به کتبی تعهد أخذ یا و تذکر و اخطار ت

پنج- تا یک درجه تعزیری جرائم مورد در سال یک تا ماه سه از تربیت و اصالح کانون در نگهداری  ث( 1تبصره ( ) ( قابل- سال پانزده تا دوازده نوجوانان و اطفال درباره فقط ث و ت بندهای در مذکور تصمیمات

) ( . را پنج تا یک درجه تعزیر موجب جرائم که نوجوانانی و اطفال مورد در ث بند مقررات اعمال است اجراء. است الزامی شدهاند، مرتکب

پانزده - 2تبصره تا دوازده از که درصورتی گردد قصاص یا حد موجب جرائم از یکی مرتکب نابالغ هرگاه ) ( ) ( غیراین در و می‌شود محکوم ث ویا ت بندهای در مقرر اقدامات از یکی به باشد داشته قمری سال

. ) ( ) ( می‌گردد اتخاذ آنها مورد در ماده این پ تا الف بندهای در مقرر اقدامات از یکی صورت( 3تبصره ( ) ( نوجوانان- و اطفال دادگاه ماده، این ب و الف بندهای در اشاره مورد تصمیمات مورد در

یا طفل وضع از اجتماعی مددکاران گزارش‌های همچنین و آمده عمل به تحقیقات به توجه با می‌تواند. نماید تجدیدنظر خود تصمیم در کند اقتضاء نوجوان یا طفل مصلحت که بار چند هر او، رفتار و نوجوان

هجده- 89ماده تا پانزده بین ارتکاب، زمان در آنها سن و میشوند تعزیری جرم مرتکب که نوجوانانی درباره: می‌شود اجراء زیر مجازات‌های است شمسی تمام سال

تعزیر- آنها قانونی مجازات که جرائمی مورد در سال پنج تا دو از تربیت و اصالح کانون در نگهداری الف. است سه تا یک درجه

تعزیر- آنها قانونی مجازات که جرائمی مورد در سال سه تا یک از تربیت و اصالح کانون در نگهداری ب. است چهار درجه

( میلیون- ده از نقدی جزای پرداخت یا سال یک تا ماه سه از تربیت و اصالح کانون در نگهداری پ10.000.000( میلیون( چهل تا ساعت( 40.000.000ریال بیست و هفتصد تا هشتاد و یکصد انجام یا ریال

. است پنج درجه تعزیر آنها قانونی مجازات که جرائمی مورد در رایگان عمومی خدمات( میلیون- یک از نقدی جزای پرداخت میلیون( )1.000.000ت ده تا تا( 10.000.000ریال شصت انجام یا ریال

شش درجه تعزیر آنها قانونی مجازات که جرائمی درمورد رایگان عمومی خدمات ساعت هشتاد و یکصداست.

میلیون- ) یک تا نقدی جزای پرداخت تعزیر( 1.000.000ث آنها قانونی مجازات که جرائمی مورد در ریال. است هشت و هفت درجه

.1تبصره نیست- روز در ساعت چهار از بیش عمومی، خدمات ارائه ساعاتیا- 2تبصره نگهداری مجازات به حکم صدور جای به ارتکابی، جرم و متهم وضع به توجه با می‌تواند دادگاه

) ( ) ( یا میکند معین دادگاه که ساعاتی در منزل در اقامت به ماده، این پ تا الف بندهای موضوع نقدی جزای. دهد حکم سال پنج تا ماه سه برای مورد حسب هفته آخر روز دو در تربیت و اصالح کانون در نگهداری به

اصالح- 90ماده کانون در او رفتار و نوجوان یا طفل وضع از رسیده گزارش‌های به توجه با می‌تواند دادگاهتسلیم به را نگهداری یا دهد تقلیل سوم یک تا را نگهداری مدت و کند تجدیدنظر خود رأی در بار یک تربیت و

. درصورتی تجدیدنظر بر مبنی دادگاه تصمیم نماید تبدیل او قانونی سرپرست یا ولی به نوجوان یا طفلگذرانده را تربیت و اصالح کانون در نگهداری مدت از یک‌پنجم حداقل نوجوان یا طفل که می‌شود اتخاذ

. تخفیفات. سایر و مشروط آزادی از استفاده مانع امر این است قطعی مورد این در دادگاه رأی باشد. نیست آنها شرایط تحقق با قانونی

یا- 91ماده و انجامشده جرم ماهیت سال، هجده از کمتر بالغ افراد هرگاه قصاص یا حد موجب جرائم درسن به توجه با مورد حسب باشد، داشته وجود شبهه آنان عقل کمال و رشد در یا و نکنند درک را آن حرمت

. میشوند محکوم فصل این در شده پیشبینی مجازات‌های به آنهاطریق- هر از یا استعالم را قانونی پزشکی نظر می‌تواند عقل کمال و رشد تشخیص برای دادگاه تبصره

. کند استفاده بداند، مقتضی که دیگر

نوجوانان- 92ماده و اطفال دادگاه است، دیگری مالی ضمان هر یا دیه پرداخت مستلزم که جرائمی در. میکند حکم خسارت و دیه پرداخت به مربوط مقررات مطابق

اقدامات- 93ماده و دهد تقلیل حداقل نصف تا را مجازات‌ها تخفیف، جهات احراز درصورت می‌تواند دادگاه. نماید تبدیل دیگری اقدام به را نوجوانان و اطفال تربیتی و تأمینی

تعویق- 94ماده به را حکم صدور نوجوانان، توسط ارتکابی تعزیری جرائم تمام مورد در می‌تواند دادگاه. کند معلق را مجازات اجرای یا اندازد

.95ماده است- کیفری آثار فاقد نوجوانان و اطفال کیفری محکومیت‌های

مجازات سقوط ـ یازدهم فصلعفو ـ اول مبحث

با- 96ماده قضائیه قوه رئیس پیشنهاد از پس اسالمی موازین حدود در محکومان، مجازات تخفیف یا عفو. است رهبری مقام

را- 97ماده دادرسی و تعقیب می‌شود، اعطاء تعزیر موجب جرائم در قانون موجب به که عمومی عفو . زائل نیز محکومیت آثار و موقوف مجازات اجرای محکومیت، حکم صدور صورت در میکند موقوف

می‌شود.

زیاندیده- 98ماده خسارت جبران و دیه پرداخت در تأثیری لکن میکند منتفی را محکومیت آثار همه عفو،ندارد.

قانون نسخ ـ دوم مبحث. 99ماده در- مندرج شرح به کیفری قوانین نسخ آثار میکند موقوف را مجازات اجرای و تعقیب قانون، نسخ.10ماده) است( قانون این

شاکی گذشت ـ سوم مبحثموقوفی- 100ماده موجب مورد حسب خصوصی مدعی یا شاکی گذشت گذشت، قابل تعزیری جرائم در

. است مجازات اجرای موقوفی یا تعقیبمجازات،- 1تبصره اجرای و رسیدگی و تعقیب ادامه و شروع که می‌باشند جرائمی گذشت، قابل جرائم

. است وی گذشت عدم و شاکی شکایت به  منوطو- 2تبصره تعقیب به شروع در وی گذشت و شاکی شکایت که می‌باشند جرائمی گذشت، قابل غیر جرائم

. ندارد تأثیری مجازات اجرای و آنها ادامه و رسیدگیو- 3تبصره حدقذف عضو، و نفس قصاص مجازات‌های مورد در شاکی گذشت، به راجع مقررات

. » « » « شاکی گذشت است شده ذکر قانون این قصاص سوم و حدود دوم کتاب در که است همان حدسرقت. ندارد مجازات تخفیف و سقوط در تأثیری حدود سایر در

آن- 101ماده که می‌شود داده اثر ترتیب درصورتی معلق و مشروط گذشت به و باشد منّجز باید گذشت. . نیست مسموع گذشت، از عدول همچنین باشد یافته تحقق معلقٌ‌علیه یا شرط

در- 1تبصره مجازات اجرای ولی نیست، حکم صدور و رسیدگی تعقیب، مانع معلق یا مشروط گذشت . تأمین قرار با محکومٌ‌علیه صورت، این در است معلقٌ‌علیه یا شرط تحقق عدم به منوط قابل‌گذشت جرائم

. می‌شود آزاد مناسب.2تبصره است- دادستان تأیید به منوط اتفاقی، قیم گذشت تأثیر

می‌شود- 102ماده شروع آنان از یک هر شکایت با جزائی تعقیب باشند متعدد جرم، از متضررین هرگاه. کرده‌اند شکایت که است کسانی تمام گذشت به موکول مجازات اجرای و رسیدگی تعقیب، موقوفی ولی

مورد- حسب وراث همگی گذشت صورت در و منتقل جرم، از متضرر قانونی وراث به گذشت، حق تبصره. می‌گردد موقوف مجازات اجرای یا رسیدگی تعقیب،

محسوب- 103ماده گذشت غیرقابل باشد، نشده تصریح قانون در جرمی بودن گذشت قابل چنانچه. باشد گذشت قابل ً شرعا و بوده حقالناس از اینکه مگر می‌شود

موجب- 104ماده به که جرائمی و قانون این حدقذف فصل و دیات کتاب در مندرج تعزیری جرائم بر عالوهماده ) أخیر قسمت در مندرج جرائم می‌باشند، قابل‌گذشت خاص مواد( )596قوانین ،(632،( )622،( )608و

(633( )،642( )،648( )،668( )،669( )،676( )،677( )،679( )،682( )،684( )،685( )،690( )،692( )،694( )،.700و( )699،( )698،( )697 » میشوند( » محسوب گذشت قابل نیز تعزیرات پنجم کتاب از

زمان مرور ـ چهارم مبحثتا- 105ماده جرم وقوع تاریخ از که می‌کند موقوف را تعزیر موجب جرائم تعقیب صورتی در زمان، مرور

صدور به مواعد این انقضای تا تحقیقی یا تعقیبی اقدام آخرین تاریخ از یا تعقیب‌نشده زیر مواعد انقضای: باشد نگردیده منتهی قطعی حکم

پانزده‌سال- انقضای با سه تا یک درجه تعزیری جرائم الفده‌سال- انقضای با چهار درجه تعزیری جرائم ب

هفت‌سال- انقضای با پنج درجه تعزیری جرائم پپنج‌سال- انقضای با شش درجه تعزیری جرائم ت

. سه‌سال- انقضای با هشت و هفت درجه تعزیری جرائم ثقبیل- 1تبصره از قانونی وظیفه یک اجرای در قضائی مقامات که است اقدامی تحقیقی، یا تعقیبی اقدام

انجام قضائی نیابت و محلی معاینه یا تحقیقات مطلعان، و شهود اظهارات استماع بازجویی، جلب، احضار،میدهند.کیفری- 2تبصره رسیدگی که مرجعی رأی قطعیت تاریخ از تعقیب زمان مرور اناطه، قرار صدور مورد در

. می‌شود شروع است، آن صدور به منوط

وقوع- 106ماده از اطالع تاریخ از سال یک مدت در جرم از متضرر هرگاه قابل‌گذشت تعزیری جرائم دردلیلی به یا بوده متهم سلطه تحت اینکه مگر می‌شود ساقط او کیفری شکایت حق نکند، شکایت جرم،

. می‌شود محاسبه مانع رفع تاریخ از مزبور مهلت صورت این در که نباشد شکایت به قادر اختیار، از خارجنباشد شکایت طرح از وی صرفنظر بر دلیلی و کند فوت مذکور مدت انقضای از قبل جرم از متضرر هرگاه

. دارد شکایت حق وفات تاریخ از ماه مهلتشش در وی ورثه از یک  هررسیدگی- او ورثه یا وی شکایت به درصورتی بوده، متهم سلطه تحت شاکی که مواردی از غیر تبصره

ماده ) طبق شکایت موضوع جرم که .105می‌شود باشد( نشده زمان مرور مشمول قانون این

به- 107ماده حکم قطعیت تاریخ از آن مدت و میکند موقوف را تعزیری قطعی احکام اجرای زمان، مرور: است زیر قرار

بیست‌سال- انقضای با سه تا یک درجه تعزیری جرائم الفپانزده‌سال- انقضای با چهار درجه تعزیری جرائم ب

ده‌سال- انقضای با پنج درجه تعزیری جرائم پهفت‌سال- انقضای با شش درجه تعزیری جرائم ت

پنج‌سال- انقضای با هشت و هفت درجه تعزیری جرائم ثتاریخ- 1تبصره از زمان مرور باشد، مانعی رفع یا مدت گذشتن به موکول مجازات بقیه یا تمام اجرای اگر

. می‌شود محاسبه مانع رفع یا مدت آن  انقضایو- 2تبصره مقررات حدود در ایرانی اتباع درباره کشور از خارج دادگاههای احکام اجرای زمان مرور

. است ماده این مقررات مشمول قانونی، موافقتنامههای

قطع- 108ماده تاریخ زمان، مرور شروع تاریخ شود، قطع علت هر به ولی شروع مجازات، اجرای هرگاهآخرین تاریخ از زمان مرور شروع شود قطع نوبت یک از بیش که مواردی در و است مجازات اجرای

مرور صورت این در که باشد شده قطع محکوم عمدی رفتار براثر مجازات اجرای اینکه مگر است انقطاع. نمی‌شود اعمال زمان

 :109ماده نمیشوند- مجازات اجرای و حکم صدور تعقیب، زمان مرور مشمول ذیل جرائم

کشور- خارجی و داخلی امنیت علیه جرائم الف( ماده- تبصره موضوع جرائم و کالهبرداری شامل اقتصادی جرائم در( 36ب مقرر مبلغ رعایت با قانون این

ماده آنمخدر- مواد با مبارزه قانون موضوع جرائم پ

شود،- 110ماده صادر متعدد قطعی محکومیت‌های احکامی یا حکم موجب به شخص یک مورد در هرگاه. است زمان مرور قاطع محکومیت‌ها، دیگر به نسبت محکومیت‌ها، از یک هر اجرای به شروع

حکم- 111ماده یا تعلیق قرار لغو صورت در مشروط آزادی اعطای یا مجازات اجرای تعلیق موارد در. است حکم یا قرار لغو تاریخ زمان، مرور مبدأ مشروط، آزادی

یا- 112ماده شده تعقیب آنکه از اعم معاونان و شرکا کلیه به نسبت و است مطلق زمان، مرور قطع . به شروع همچنین باشد شده شروع آنها از یکی درباره فقط تعقیب چند هر می‌شود اعمال باشند، نشده. است محکومان دیگر به نسبت زمان مرور قاطع جرم معاونان یا شرکا از برخی مورد در حکم اجرای

خصوصی- 113ماده مدعی حقوق استیفای از مانع مجازات، اجرای یا حکم صدور تعقیب، شدن موقوف. نماید اقامه صالح مرجع در را خصوصی دعوای می‌تواند جرم از متضرر و نیست

 مجرم توبه ـ پنجم مبحث

و- 114ماده کند توبه جرم، اثبات از قبل متهم هرگاه محاربه و قذف استثنای به حد موجب جرائم در . قذف از غیر فوق جرائم اگر همچنین می‌گردد ساقط او از حد شود، محرز قاضی برای او اصالح و ندامترا مجرم عفو می‌تواند دادگاه جرم، اثبات از پس حتی مرتکب توبه صورت در باشد، شده ثابت اقرار با

. نماید درخواست رهبری مقام از قضائیه قوه رئیس توسط.1تبصره است- حد سقوط موجب او بر تسلط یا دستگیری از قبل محارب توبهتوبه- 2تبصره درصورت مرتکب گیرد، انجام بزهدیده اغفال با یا و اکراه عنف، به جرم هرگاه لواط و زنا در

محکوم آنها دوی هر یا شش درجه تعزیری شالق یا حبس به ماده این در مندرج شرح به مجازات سقوط ومی‌شود.

برای- 115ماده او اصالح و ندامت و نماید توبه مرتکب چنانچه هشت و هفت شش، درجه تعزیری جرائم در . به راجع مقررات می‌تواند دادگاه تعزیر موجب جرائم سایر در می‌شود ساقط مجازات شود، محرز قاضی

. نماید اعمال را مجازات تخفیفاعمال- 1تبصره آنها مورد در تعزیری جرائم تکرار مقررات که کسانی درباره توبه به راجع مقررات

. نمی‌گردد جاری می‌شود،)2تبصره ) ( ماده- ب بند همچنین و ماده این مقررات )7اطالق ) ( ) ( ماده( ب و الف بندهای )8و مواد( ،( )27و

.105و( )94،( )93،( )46،( )45،( )40،( )39 نمی‌شود( منصوصشرعی تعزیرات شامل قانون این

.116ماده نمی‌گردد- ساقط توبه با محاربه و قذف حد قصاص، دیه،

ندامت- 117ماده و اصالح توبه، می‌گردد، مجازات تخفیف یا سقوط موجب مرتکب، توبه که مواردی در . ثابت توبه، به راجع مقررات اعمال از پس چنانچه نمی‌شود اکتفاء مرتکب ادعای به و گردد احراز باید وی

مجازات و ملغی شده گرفته درنظر تخفیفات و مجازات سقوط است کرده توبه به تظاهر مرتکب که شود . محکوم تعزیری مجازات حداکثر به مرتکب باشد تعزیر نوع از مجازات چنانچه مورد این در می‌گردد اجراء

می‌شود.

یا- 118ماده تعقیب مقام به مورد حسب را خود توبه به مربوط ادله حکم، قطعیت از قبل تا می‌تواند متهم. نماید ارائه رسیدگی

اعتراض- 119ماده تجدیدنظر مرجع به می‌تواند باشد، مجازات تخفیف یا سقوط مخالف دادستان چنانچهکند.

درأ قاعده اعمال ـ ششم مبحثیا- 120ماده شبهه مورد کیفری مسؤولیت شرایط از هریک یا و آن شرایط از برخی یا جرم وقوع هرگاه

. نمی‌شود ثابت مذکور شرط یا جرم حسب‌مورد نشود یافت آن نفی بر دلیلی و گیرد قرار تردیدشبهه- 121ماده وجود صرف به قذف، و سرقت فیاالرض، افساد محاربه، استثنای به حد موجب جرائم در

. نمی‌شود ثابت مذکور شرط یا جرم مورد حسب دلیل، تحصیل به نیاز بدون و تردید یا

جرائم ـ بخشسوم

جرم به شروع ـ اول فصلاز- 122ماده خارج عامل به‌واسطه لکن نماید، آن اجرای به شروع و کرده جرمی ارتکاب کسقصد هر

: می‌شود مجازات زیر به‌شرح بماند، معلق قصدش او ارادهبه- است سه تا یک درجه تعزیری حبس یا دائم حبس حیات، سلب آنها قانونی مجازات که جرائمی در الف

چهار درجه تعزیری حبسدرجه - تعزیری حبس به است چهار درجه تعزیری حبس یا عضو قطع آنها قانونی مجازات که جرائمی در ب

پنجیا - تعزیری حبس به است پنج درجه تعزیری حبس یا حدی شالق آنها قانونی مجازات که جرائمی در پ

شش درجه نقدی جزای یا شالقآنها- از مرتکب که مادی جهات به لکن داشته، جرم ارتکاب با مستقیم ارتباط ارتکابی، رفتار هرگاه تبصره

. است جرم به شروع حکم در انجام‌شده اقدام باشد، غیرممکن جرم وقوع بوده بی‌اطالع

با- 123ماده مستقیم ارتباط و است جرم مقدمه فقط که اقداماتی و عملیات یا و جرم ارتکاب قصد مجرد. نمیباشد مجازات قابل حیث این از و نیست جرم به شروع ندارد، جرم وقوع

جرم،- 124ماده آن به شروع اتهام به کند ترک را آن خود اراده به و نماید جرمی به شروع کسی هرگاهمحکوم آن مجازات به باشد جرم شده‌است مرتکب که رفتاری مقدار همان اگر لکن نمی‌شود تعقیب

می‌شود.

جرم در شرکت ـ دوم فصلبه- 125ماده مستند جرم، و کند مشارکت جرمی اجرائی عملیات در دیگر اشخاص یا شخص با کس هر

کار اثر خواه و نباشد خواه باشد کافی جرم وقوع برای تنهایی به یک هر رفتار خواه باشد آنها همه رفتارجرم آن مستقل فاعل مجازات او مجازات و محسوب جرم در شریک متفاوت، خواه باشد مساوی آنان

در. شریک مقصران، باشد نفر چند یا دو تقصیر به مستند جرم، چنانچه نیز غیرعمدی جرائم مورد در است. است جرم آن مستقل فاعل مجازات آنان، از یک هر مجازات و میشوند محسوب  جرم

سوم- دوم، کتابهای مواد رعایت با جنایت در شرکت مورد در دیات و قصاص حدود، مجازات اعمال تبصره. می‌گیرد انجام قانون این چهارم و

جرم در معاونت ـ سوم فصل:ماده می‌شوند- محسوب جرم معاون زیر اشخاص

یا- فریب یا دسیسه با یا کند جرم ارتکاب به تحریک یا تطمیع، تهدید، ترغیب، را دیگری هرکس، الف. گردد جرم وقوع موجب قدرت، از سوء‌استفاده

. دهد- ارائه مرتکب به را جرم ارتکاب طریق یا کند تهیه یا بسازد را جرم ارتکاب هرکسوسایل ب. کند- تسهیل را جرم وقوع هرکس پ

جرم- مرتکب و معاون رفتار بین زمانی اقتران یا تقدم و قصد وحدت جرم، در معاونت تحقق برای تبصره . شود، مرتکب است بوده معاون مقصود آنچه از شدیدتر جرمی جرم، اصلی فاعل چنانچه است شرط

. می‌شود محکوم خفیف‌تر جرم در معاونت مجازات به معاون

به- ماده وی مجازات نشده‌باشد، تعیین معاون برای دیگری مجازات قانون، یا شرع در که صورتی در

: است زیر شرحسه- یا دو درجه تعزیری حبس است، دائم حبس یا حیات سلب آنها قانونی مجازات که جرائمی در الف

شش- یا پنج درجه تعزیری حبس عضو، عمدی قطع و حدی سرقت در بتعزیری- شالق ضربه چهار و هفتاد تا یک و سی است حدی شالق آنها قانونی مجازات که جرائمی در پ

شش درجهارتکابی- جرم مجازات از پایین‌تر درجه دو تا یک تعزیر موجب جرائم در ت

( 1تبصره ( مورد- در مگر است ارتکابی جرم قانونی مجازات نوع از معاون مجازات ماده این ت بند مورد درچهار، درجه نقدی جزای ترتیب به معاون مجازات که محکومیت حکم انتشار و دائم انفصال اموال، مصادره

. است هفت و ششمیزان- 2تبصره اساس بر معاون مجازات نشود، اجراء عضو یا نفس قصاص علت هر به که صورتی در

. ) ( می‌شود اعمال ماده این ت بند مطابق جرم، اصلی فاعل تعزیر

مجازات- ماده حداکثر به نماید استفاده خود به مستند جرم ارتکاب وسیله بهعنوان نابالغ فرد از هرکس . حداکثر به کند معاونت نابالغی فرد مجرمانه رفتار در هرکس همچنین می‌گردد محکوم جرم همان قانونی

. می‌شود محکوم جرم آن در معاونت مجازات

قابل- ماده جنون، و صغر مانند شخصی جهات از جهتی به مرتکب مجرمانه، رفتار ارتکاب در هرگاهو تعقیب در تأثیری گردد موقوف جهات، این از جهتی به او مجازات اجرای یا تعقیب یا نباشد تعقیب

. ندارد جرم معاون مجازات

یافته سازمان مجرمانه گروه سردستگی ـ چهارم فصلکه- 130ماده جرمی شدیدترین مجازات حداکثر به گیرد برعهده را مجرمانه گروه یک هرکسسردستگی

ارتکابی جرم آنکه مگر می‌گردد محکوم شوند، مرتکب گروه همان اهداف راستای در گروه آن اعضای. می‌شود محکوم جرم آن در معاونت مجازات حداکثر به صورت این در که باشد دیه یا قصاص یا حد موجب

صدق مجرمانه گروه سردسته بر فیاالرض مفسد یا محارب عنوان که زمانی فی‌االرض افساد و محاربه در. می‌گردد محکوم فیاالرض مفسد یا محارب مجازات به مورد حسب کند

ارتکاب- 1تبصره برای که بیشتر یا نفر سه از متشکل منسجم ً نسبتا گروه از است عبارت مجرمانه گروه. می‌گردد منحرف جرم ارتکاب برای آن هدف تشکیل، از پس یا می‌شود تشکیل جرم

.2تبصره است- مجرمانه گروه اداره یا سازماندهی یا طراحی یا تشکیل از عبارت سردستگی

جرم تعدد ـ پنجم فصلبه- 131ماده مرتکب باشد، متعدد مجرمانه عناوین دارای واحد، رفتار هرگاه تعزیر موجب جرائم در

. می‌شود محکوم اشد مجازات

و- 132ماده ارتکابی جرائم که مواردی در مگر است مجازات تعدد موجب جرم، تعدد حد، موجب جرائم در. باشد یکسان آنها مجازات نیز

.1تبصره می‌شود- اجراء اعدام تنها گردد، محکوم تبعید و اعدام یا حبس و اعدام به مرتکب چنانچهاجراء- 2تبصره اشد مجازات فقط باشند، واقعه یک در و هم راستای در حدی جرم چند یا دو چنانچه

. می‌شود اجراء لواط مجازات تنها که لواط هنگام در تفخیذ مانند می‌شود؛جلد- 3تبصره و رجم یا جلد و اعدام مجازات چنانچه شوند، زنا مرتکب یکدیگر با بار چند زنی و مرد اگر

. می‌شود اجراء مورد حسب رجم یا اعدام تنها باشد، ثابت.4تبصره می‌گردد- اجراء مجازات چند یا دو باشد، نفر چند یا دو به نسبت قذف، چنانچه

. 133ماده حدی،- مجازات چنانچه لکن می‌شود جمع مجازات‌ها قصاص، و حد موجب جرائم تعدد دردر و است مقدم قصاص، اجرای گردد، قصاص اجرای در تأخیر موجب یا ببرد بین از را قصاص موضوع

. می‌شود اجراء حدی مجازات دیه، به تبدیل یا گذشت یا قصاص اجرای فوری مطالبه عدم صورت

آن- 134ماده از یک هر برای دادگاه نباشد جرم سه از بیش ارتکابی جرائم هرگاه تعزیر موجب جرائم دریک هر مجازات باشد، جرم سه از بیش ارتکابی جرائم هرگاه و میکند حکم را مقرر مجازات حداکثر جرائم

تعیین نکند، تجاوز آن نصف اضافه به حداکثر از اینکه به مشروط قانونی مقرر مجازات حداکثر از بیش راعلل. از یکی به اشد مجازات اگر و است اجراء قابل اشد مجازات فقط فوق موارد از یک هر در مینماید

. می‌گردد اجراء بعدی اشد مجازات شود، اجراء غیرقابل یا تبدیل یا یابد تقلیل قانونییکچهارم تا نباشد جرم سه از بیش ارتکابی جرائم اگر باشد، حداکثر و حداقل فاقد مجازات که مورد هر در

. می‌گردد اضافه آن اصل به قانونی مقرر مجازات نصف تا باشد جرم سه از بیش ارتکابی جرائم اگر وعمل- 1تبصره فوق مقررات طبق شود، حاصل متعدد مجرمانه نتایج واحد، مجرمانه رفتار از صورتیکه در

می‌شود.تعدد- 2تبصره مقررات باشد، داشته خاصی مجرمانه عنوان قانون در ارتکابی جرائم مجموع که صورتی در

. می‌گردد محکوم قانون در مقرر مجازات به مرتکب و نمی‌شود اعمال جرم،میانگین- 3تبصره تا را مرتکب مجازات می‌تواند دادگاه تخفیف، جهات وجود صورت در جرم تعدد در

. دهد تقلیل آن نصف تا باشد حداکثر و حداقل فاقد مجازات، چنانچه و حداکثر و حداقل. 4تبصره این- نمی‌شود اجراء هشت و هفت درجههای تعزیری جرائم مورد در جرم تعدد مقررات

. می‌گردد جمع شش تا یک درجه تعزیری مجازات‌های با نیز و هم با مجازات‌ها

حد- 135ماده ابتداء و جمع مجازات‌ها تعزیر و قصاص موجب جرائم نیز و تعزیر و حد موجب جرائم تعدد درو باشد شرعی معین تعزیر یا حقالناس تعزیر، و حیات سالب قصاص، یا حد مگر می‌شود اجرا قصاص یا

. می‌گردد اجراء تعزیر ابتداء صورت این در که نشود نیز حد اجرای تأخیر موجبمانند- یا غیرحدی سرقت و حدی سرقت مانند باشد تعزیری جرم جنس از حدی جرم که درصورتی تبصرهساقط تعزیری مجازات و می‌شود محکوم حدی مجازات به فقط مرتکب زنا، از کمتر نامشروع روابط و زنا

دو هر به مرتکب باشد، دیگری به دشنام و شخصی به نسبت قذف اگر که قذف حد در مگر می‌گردد،. می‌شود محکوم مجازات

جرم تکرار ـ ششم فصلگردد،- 136ماده جاری او بر جرم آن حد بار هر و شود حد موجب جرم نوع یک مرتکب بار سه کسی هرگاه

. است اعدام چهارم مرتبه در وی حد

شود- 137ماده محکوم شش تا یک درجه از تعزیری مجازات‌های از یکی به قطعی حکم موجب به کس هرتعزیری جرم مرتکب مجازات، اجرای زمان مرور شمول یا حیثیت اعاده حصول تا حکم قطعیت تاریخ از و

. می‌شود محکوم آن برابر نیم و یک تا مجازات حداکثر به گردد، دیگری شش تا یک درجه

.138ماده نمی‌شود- اعمال اطفال جرائم و مطبوعاتی و سیاسی جرائم در جرم تکرار به مربوط مقررات

:139ماده می‌شود- عمل زیر شرح به تخفیف جهات وجود صورت در تعزیری جرائم تکرار درمیانگین- تا را مرتکب مجازات می‌تواند دادگاه باشد، حداکثر و حداقل دارای قانونی مجازات چنانچه الف

. دهد تقلیل مجازات حداکثر و حداقل 

مقرر- مجازات نصف تا را مرتکب مجازات می‌تواند دادگاه باشد، حداقل فاقد یا ثابت مجازات، چنانچه ب. دهد تقلیل

آن- از بیشتر یا جرم تکرار مقررات مشمول قطعی محکومیت فقره سه دارای مرتکب چنانچه تبصره. نمی‌شود اعمال تخفیف مقررات باشد،

کیفری مسؤولیت موانع و شرایط ـ چهارم بخشکیفری مسؤولیت شرایط ـ اول فصل

ارتکاب- 140ماده حین فرد که است محقق زمانی تنها تعزیرات و قصاص حدود، در کیفری مسؤولیت » « آمده قصاص سوم کتاب در آن حکم که قتل بر اکراه مورد در جز به باشد مختار و بالغ عاقل، جرم،

است.

.141ماده است- شخصی کیفری، مسؤولیت

قانونی- 142ماده طور به شخص که است ثابت صورتی در تنها دیگری رفتار علت به کیفری مسؤولیت. شود تقصیر مرتکب دیگری، ارتکابی رفتار نتیجه با رابطه در یا باشد دیگری اعمال مسؤول

دارای- 143ماده صورتی در حقوقی شخص و است حقیقی شخص مسؤولیت بر اصل کیفری مسؤولیت درجرمی مرتکب آن منافع راستای در یا نام به حقوقی شخص قانونی نماینده که است کیفری مسؤولیت

. نیست. جرم مرتکب حقیقی اشخاص مسؤولیت مانع حقوقی اشخاص کیفری مسؤولیت شود

رفتار- 144ماده ارتکاب در او قصد باید جرم، موضوع به مرتکب علم بر عالوه عمدی جرائم تحقق در . یا نتیجه قصد است، نتیجه تحقق به منوط قانون براساس آنها وقوع که درجرائمی گردد احراز مجرمانه

. شود محرز باید نیز آن وقوع به علم. 145ماده از- اعم غیرعمدی جنایات در است مرتکب تقصیر احراز به منوط عمدی، غیر جرائم تحقق

. می‌شود اعمال دیات و قصاص کتاب مقررات محض وخطای شبه‌عمدی . نظامات- رعایت عدم و مهارت عدم غفلت، مسامحه، است بیمباالتی و بیاحتیاطی از اعم تقصیر تبصره

. می‌شود محسوب بیمباالتی یا بیاحتیاطی مصادیق از مورد، حسب آنها، مانند و دولتی

کیفری مسؤولیت موانع ـ دوم فصل.146ماده ندارند- کیفری مسؤولیت نابالغ افراد

.147ماده است- قمری تمام سال پانزده و نه ترتیب به پسران، و دختران در بلوغ، سن

.148ماده می‌شود- اعمال تربیتی و تأمینی اقدامات قانون، این مقررات براساس نابالغ، افراد مورد در

تمییز- 149ماده قوه یا اراده فاقد که بهنحوی بوده روانی اختالل دچار جرم ارتکاب زمان در مرتکب هرگاه. ندارد کیفری مسؤولیت و می‌شود محسوب مجنون باشد

جرم- 150ماده وقوع از پس تعزیر موجب جرائم در یا باشد مجنون ارتکاب، حین در جرم مرتکب هرگاهوی بودن آزاد و ثابت متخصص، نظر جلب با مجنون خطرناک حالت و جنون چنانچه شود جنون به مبتال

نگهداری مناسب محل در خطرناک حالت رفع تا دادستان دستور به باشد عمومی امنیت و نظم مخلمی‌شود.

صورت، این در که کنند اعتراض دستور این به دادگاه در میتوانند او خویشاوندان یا شده نگهداری شخصتشخیص با و میکند رسیدگی اداری جلسه در کارشناس نظر جلب با را موضوع معترض، حضور با دادگاه

صادر حکم دادستان، دستور تأیید در صورت غیراین در و تأمینی اقدام خاتمه مورد در خطرناک حالت رفعمشاهده. را بهبود عالئم هرگاه وی، خویشاوندان یا شده نگهداری شخص ولی است قطعی حکم این میکند

. دارند را حکم این به اعتراض حق کردندباشد شده درمان مرتکب، روانی، بیماریهای متخصص تشخیص به بنا هرگاه که نیست آن از مانع امر این

. کند صادر را تأمینی اقدام خاتمه دستور دادستان او نگهداری محل مدیر پیشنهاد برحسبساقط- 1تبصره حد شود جنون دچار قطعی حکم صدور از پس حد موجب جرائم از یکی مرتکب هرگاه

دارد. اللهی حق جنبه که حدودی در قطعی حکم صدور از قبل جنون عارضشدن صورت در نمی‌شود . مانند دارد الناسی حق جنبه که مجازات‌هایی به نسبت میافتد تأخیر به افاقه زمان تا محاکمه و تعقیب

. نیست رسیدگی و تعقیب از مانع جنون جرم، از ناشی زیان و ضرر همچنین و دیه و قصاصموضوع- 2تبصره افراد نگهداری برای قضائی حوزه هر در را تأمینی اقدام مراکز است موظف قضائیه قوه

. یا بهزیستی درمانی روان مراکز از قسمتی اماکن، این کار به شروع زمان تا ببیند تدارک ماده این. می‌شود داده اختصاص افراد این به موجود بیمارستانی

محسوب- 151ماده جرم قانون طبق که شود رفتاری مرتکب تحمل غیرقابل اکراه اثر بر کسی هرگاه . . در می‌شود محکوم جرم فاعل مجازات به اکراه‌کننده تعزیر، موجب جرائم در نمی‌گردد مجازات می‌شود

. می‌شود رفتار مربوط مقررات طبق قصاص و حد موجب جرائمیا- 152ماده زلزله طوفان، سیل، آتش‌سوزی، قبیل از قریبالوقوع یا فعلی شدید خطر بروز هنگام هرکس

محسوب جرم قانون طبق که شود رفتاری مرتکب دیگری یا خود مال یا نفس حفظ بهمنظور بیماریموجود خطر با ارتکابی رفتار و نکند ایجاد ً عمدا را خطر اینکه بر مشروط نیست مجازات قابل می‌شود

. باشد داشته ضرورت آن دفع برای و متناسباین- به تمسک با نمی‌توانند می‌باشند خطر با مقابله به مکلف قانون یا وظیفه حسب که کسانی تبصره

. نمایند امتناع خود قانونی وظایف ایفای از ماده

محسوب- 153ماده جرم قانون طبق که شود رفتاری مرتکب آنها، مانند و بیهوشی خواب، حال در هرکسجرم مرتکب بیهوشی یا خواب حال در اینکه به علم با شخص اینکه مگر نمی‌گردد مجازات می‌شود

. کند بیهوش را خود یا و بخوابد ً عمدا می‌شود،

آنها،- 154ماده نظایر و روانگردان و مخدر مواد مسکرات، اختیاری مصرف از حاصل بیارادگی و مستی. است بوده مسلوباالختیار کلی به‌طور جرم ارتکاب حین مرتکب شود ثابت اینکه مگر نیست مجازات مانع

جرم و است بوده آن تحقق به علم با یا جرم ارتکاب بهمنظور مواد این مصرف شود ثابت چنانچه لکن. می‌شود محکوم جرم دو هر مجازات به شود، واقع نظر مورد

نباشد- 155ماده ممکن وی برای ً عادتا علم تحصیل اینکه مگر نیست مرتکب مجازات از مانع حکم، به جهل. شود محسوب عذر ً شرعا حکم به جهل یا

. نیست- مجازات از مانع مجازات میزان یا نوع به جهل تبصره

برابر- 156ماده در دیگری یا خود تن آزادی یا مال ناموس، عرض، نفس، از دفاع مقام در فردی هرگاهجرم قانون طبق که شود رفتاری مرتکب دفاع مراحل رعایت با قریبالوقوع یا فعلی خطر یا تجاوز هرگونه

: نمی‌شود مجازات زیر شرایط اجتماع درصورت می‌شود، محسوب. باشد- داشته ضرورت خطر یا تجاوز دفع برای ارتکابی رفتار الف

. باشد- عقالیی خوف یا معقول قرائن به مستند دفاع ب. باشد- نگرفته صورت دیگری دفاع و فرد خود تجاوز یا آگاهانه اقدام سبب به تجاوز و خطر پ

واقع- مؤثر خطر و تجاوز دفع در آنان مداخله یا نباشد ممکن ً عمال وقت فوت بدون دولتی قوای به توسل تنشود.نزدیکان- 1تبصره از او که است جایز صورتی در دیگری تن آزادی و مال عرض، ناموس، نفس، از دفاع

کمک تقاضای یا بوده دفاع از ناتوان یا باشد دفاعکننده برعهده وی از دفاع مسؤولیت یا بوده دفاع‌کننده. باشد نداشته استمداد امکان که باشد وضعیتی در یا  نماید

دفاع- 2تبصره شرایط رعایت عدم اثبات نباشد محرز آن شرایط رعایت ولی باشد محرز دفاع اصل هرگاه. است مهاجم برعهده

از- 3تبصره دیه که دیوانه تهاجم مقابل در دفاع درمورد جز است ساقط نیز دیه مشروع دفاع موارد در. می‌شود پرداخت بیت‌المال

انجام- 157ماده مشغول که مواقعی در دادگستری ضابطان دیگر و انتظامی قوای برابر در مقاومتو شوند خارج خود وظیفه حدود از مزبور قوای هرگاه لکن نمی‌شود محسوب دفاع باشند، خود وظیفه

یا ناموس یا عرض به تعرض جرح، قتل، موجب آنان عملیات که باشد آن خوف موجود قرائن و ادله حسب. است جایز دفاع گردد، مال

در- 158ماده می‌شود، محسوب جرم قانون طبق که رفتاری ارتکاب قبل، مواد در مذکور موارد بر عالوه: نیست مجازات قابل زیر موارد

. باشد- قانون اجازه یا حکم به رفتار ارتکاب که صورتی در الف. باشد- الزم اهم قانون اجرای برای رفتار ارتکاب که صورتی در ب

. نباشد- شرع خالف مذکور امر و باشد صالح ذی مقام قانونی امر به رفتار ارتکاب که صورتی در پانجام- آنها حفاظت یا تأدیب منظور به که مجانین و صغار سرپرستان و قانونی اولیای و والدین اقدامات ت

. باشد محافظت و تأدیب شرعی حدود و متعارف حد در مذکور اقدامات اینکه بر مشروط می‌شود،آن- به مربوط مقررات نقض حوادث، سبب اینکه بر مشروط آن، از ناشی حوادث و ورزشی عملیات ث

. نباشد شرعی موازین مغایر هم مقررات این و نباشد ورزشوی- قانونی نمایندگان یا سرپرستان یا اولیاء یا شخص رضایت با که مشروع طبی یا جراحی عمل نوع هر ج

. . نیست ضروری رضایت أخذ فوری موارد در می‌شود انجام دولتی نظامات و علمی و فنی موازین رعایت و

مقرر- 159ماده مجازات به مأمور و آمر شود واقع جرمی رسمی، مقامات از یکی غیرقانونی امر به هرگاهقانونی اینکه تصور به و قبول قابل اشتباه بهعلت را آمر امر که مأموری لکن میشوند محکوم قانون در

. است مربوطه مقررات تابع ضمان و دیه در و نمی‌شود مجازات باشد، کرده اجراء است،

کیفری امور در اثبات ادله ـ پنجم بخشعمومی مواد ـ اول فصل

قاضی- 160ماده علم و قانونی مقرر موارد در سوگند و قسامه شهادت، اقرار، از عبارت جرم اثبات ادلهاست.

در- مذکور مقررات مطابق است، معتبر دیه و قصاص نفی یا اثبات برای که قسامه شرایط و احکام تبصره. میباشد قانون این دیات و قصاص کتاب

اثبات- 161ماده دارد، موضوعیت که شهادت و اقرار قبیل از شرعی ادله با کیفری دعوای که مواردی در. باشد داشته آن خالف به علم اینکه مگر میکند صادر رأی آنها استناد به قاضی می‌شود،

عنوان- 162ماده به می‌تواند باشد، الزم قانونی و شرعی شرایط فاقد دارد موضوعیت که ادلهای گاه هرقاضی علم موجب دیگر، امارات و قرائن با همراه اینکه بر مشروط گیرد قرار استناد مورد قضائی اماره

شود.

که- 163ماده مشخصشود دادگاه در آنکه مانند گردد، باطل جرم اثبات‌کننده‌ دلیل حکم، اجرای از پس اگربدنی، آسیب دچار حکم، اجرای علت به متهم و است نداده رخ جرم اینکه یا بوده دیگری شخص مجرم،

از اعم است، آنان به مستند مذکور، خسارت یا آسیب ایراد که کسانی باشد، شده مالی خسارت یا جانیجبران و قانون در مقرر تعزیر یا دیه پرداخت یا قصاص به مورد حسب شاهد یا شاکی سوگند، اداکننده

. می‌شوند محکوم مالی خسارت

اقرار ـ دوم فصل.164ماده است- خود جانب از جرم ارتکاب به شخص اخبار از عبارت اقرار

.165ماده نمی‌شود- محسوب اقرار مولیعلیه علیه قیم و ولی و موکل علیه وکیل اظهارات. نیست- توکیل قابل جرم ارتکاب به اقرار تبصره

در- 166ماده و می‌شود واقع نیز اشاره قبیل از فعل با تعذر، صورت در و باشد نوشتن یا لفظ با باید اقرار. باشد ابهام بدون و روشن باید صورت هر

.167ماده نیست- معتبر مشروط و معلق اقرار و باشد منّجز باید اقرار

.168ماده باشد- مختار و قاصد بالغ، عاقل، اقرار، حین در اقرارکننده که است نافذ صورتی در اقرار

و- 169ماده ارزش فاقد شود، أخذ جسمی یا روحی آزار و اذیت یا و شکنجه اجبار، اکراه، تحت که اقراری

. نماید مجدد تحقیق متهم از است مکلف دادگاه و است اعتبار

امور- 170ماده به نسبت ورشکسته، شخص و است شده صادر او حجر حکم که شخصسفیه اقرار. نیست معتبر جرم از ناشی مالی ضمان به نسبت اما است، نافذ کیفری

مگر- 171ماده نمیرسد، دیگر ادله به نوبت و است معتبر وی اقرار کند، جرم ارتکاب به اقرار متهم هرگاهدادگاه، صورت دراین که باشد اقرار مفاد برخالف امارات و قرائن رسیدگیکننده قاضی بررسی با اینکه

. میکند ذکر رأی در را اقرار مخالف امارات و قرائن و می‌دهد انجام را الزم بررسی و تحقیق

:172ماده است- زیر شرح به آن نصاب که زیر جرائم در مگر است، کافی اقرار یکبار جرائم، کلیه  درمساحقه- و تفخیذ لواط، زنا، در بار چهار الف

حد- موجب سرقت و قذف قوادی، خمر، شرب در بار دو ب.1تبصره است- کافی اقرار یکبار جرائم، کلیه کیفری غیر جنبه اثبات برای.2تبصره شود - انجام جلسه چند یا یک در می‌تواند اقرار است، شرط اقرار تعدد که مواردی در

یا- 173ماده رجم آن مجازات جرمی‌که به اقرار در به‌جز نیست مجازات سقوط موجب اقرار از بعد انکارزنا در آن جای به و ساقط مزبور مجازات اجراء، حین در ولو مرحله، هر در صورت این در که است قتل حد

. می‌گردد ثابت پنج درجه تعزیری حبس آنها غیر در و شالق ضربه صد لواط و

شهادت ـ سوم فصلیا- 174ماده متهم توسط جرم وقوع عدم یا وقوع به دعوی طرفین از غیر شخصی اخبار از عبارت شهادت

. است قضائی مقام نزد دیگری امر هر

مفید- 175ماده که آن از اعم است دانسته حجیت دارای و معتبر را آن شارع که است آن شرعی شهادت. نباشد یا باشد علم

. 176ماده تشخیص- می‌شود استماع او اظهارات نباشد، شرعی شهادت شرایط واجد شاهد که صورتی در. است دادگاه با قضائی اماره حدود در قاضی علم در اظهارات این ارزش و تأثیر میزان

:177ماده باشد- دارا را زیر شرایط باید شهادت ادای زمان در شرعی شاهدبلوغ- الف

عقل- بایمان- پعدالت- ت

مولد- طهارت ثموضوع- در نبودن ذینفع ج

آنها- از یکی یا طرفین با خصومت نداشتن چتکدی- به اشتغال عدم ح

نبودن- ولگرد خ.1تبصره شود- احراز قاضی توسط باید ماده این موضوع شرایطپذیرفته- 2تبصره باشد، خصومت مورد طرف نفع به شاهد شهادت هرگاه خصومت، شرط مورد در

می‌شود.

حال- 178ماده در نیز شهادت تحمل برآنکه مشروط می‌شود پذیرفته افاقه حال در ادواری مجنون شهادت. باشد بوده افاقه

بلوغ- 179ماده سن به شهادت ادای زمان در اما باشد، ممیز غیربالغ شهادت، تحمل زمان در شاهد هرگاه

. است معتبر او شهادت برسد،

نیست- 180ماده معتبر شرعی شهادت عنوان به ساهی و فراموشکار مانند غیرعادی، اشخاص شهادت. باشد داشته علم شهادت درمورد آن امثال و سهو فراموشی، عدم به قاضی آنکه مگر

معصیت- 181ماده اهل میدهد، گواهی وی عدالت بر که شخصی یا قاضی نظر در که است کسی عادلاصرار. صغیره گناه بر یا شود کبیره گناه مرتکب باشد، داشته فسق به اشتهار که شخصی شهادت نباشد

. نمی‌شود پذیرفته وی، عدالت و صالحیت از اطمینان و او اعمال در تغییر احراز تا باشد داشته

مفاد- 182ماده باید و است ضروری شهادت موضوع وحدت شهود، تعدد صورت در شرعی، شهادت در . و تعارضشود موجب شهادتها مفاد اختالف هرگاه باشد یکسان جرم اثبات در مؤثر خصوصیات در شهادتها

. نمی‌شود محسوب شرعی شهادت کند، مخدوش را موضوع وحدت یا

باشد،- 183ماده متعارف طریق از و حسی امور به مستند که نحوی به یقین و قطع روی از باید شهادت. شود اداء

هر- 184ماده در و شود واقع اشاره قبیل از فعل با تعذر، صورت در و باشد نوشتن یا لفظ با باید شهادت. باشد ابهام بدون و روشن باید صورت

.185ماده نیست- معتبر یک هیچ شرعی، شهادت دو بین تعارض وجود صورت در

- 186ماده ضبط- یا و زنده تصویری صوتی مکتوب، صورت به گواهی باشد، متعذر شاهد حضور چنانچه. است معتبر انتساب، صحت و شرایط احراز با شده،

. 187ماده بر- امارات و قرائن هرگاه باشد داشته وجود شهادت مفاد خالف به علم نباید شرعی شهادت درخالف به که صورتی در و میدهد انجام را الزم بررسی و تحقیق دادگاه، باشد، شرعی شهادت مفاد خالف

. نیست معتبر شهادت کند، حاصل علم شهادت، بودن واقع

علت- 188ماده به یا و نموده فوت اصلی شاهد که است معتبر صورتی در شرعی شهادت بر شهادت. باشد متعذر وی حضور آن، امثال و بیماری غیبت،

.1تبصره باشد- اصلی شاهد برای مقرر شرایط واجد باید اصلی شاهد شهادت بر  شاهد.2تبصره نیست- معتبر فرع، شاهد شهادت بر شهادت

با- 189ماده مالی ضمان و دیه قصاص، لکن نمی‌شود اثبات شهادت بر شهادت با تعزیر و حد موجب جرائم. است اثبات قابل آن

رأی،- 190ماده صدور از پیش و فرع شهود بهوسیله شهادت اقامه از پس اصلی، شاهد که صورتی درمترتب اثری حکم، صدور از پس انکار بر اما می‌شود ساقط اعتبار از فرع شهود گواهی شود، شهادت منکر

نیست.

. 191ماده شرایطی- از یکی فقدان بر شهادت از عبارت شاهد جرح است تعدیل و جرح قابل شرعی شاهدمذکور شرایط وجود بر شهادت از عبارت شاهد تعدیل و است کرده مقرر شرعی شاهد برای قانون که

. است شرعی شاهد برای

.192ماده کند- اعالم طرفین به را شهود تعدیل و جرح حق است مکلف قاضی

شهادت- 193ماده از پس جرح موجبات آنکه مگر آید عمل به شهادت ادای از پیش باید شرعی شاهد جرح

. به است مکلف دادگاه حال هر در و میآید عمل به حکم صدور از پیش تا جرح صورت، این در شود معلوم. کند تصمیم اتخاذ و رسیدگی جرح، موضوع

برای- 194ماده می‌تواند شاهد صالحیت مدعی وی، جرح یا قاضی سوی از شرعی شاهد رد صورت در. کند اقامه دلیل آن اثبات

جرح،- 195ماده یا تعدیل به مطلق گواهی و نیست الزم آن اسباب ذکر شاهد، تعدیل یا جرح اثبات در. باشد شرعی شرایط دارای شاهد آنکه بر مشروط میکند کفایت

برای- تنهایی به ظاهر حسن و است الزم آن فقدان یا عدالت به شاهد علم عدالت، نفی یا اثبات در تبصره. نیست کافی عدالت احراز

اعتبار- 196ماده از باشد معارض یکدیگر با شاهد تعدیل یا جرح اثبات در شده معرفی شهود گواهی هرگاه. است ساقط

در- 197ماده و میپذیرد را شهادت دهد، تشخیص قانونی شرایط واجد را شده معرفی شهود دادگاه، هرگاهتا باشد نداشته اطالع آنها وضعیت از اگر و نمیکند محسوب شرعی شهادت را شهادت صورت، این غیر

آن، از پس و متوقف را رسیدگی بکشد، طول روز ده از بیش نباید که وضعیت کشف و شرایط احراز زمان. نباشد ممکن روز ده مدت در شرایط احراز قاضی نظر به اینکه مگر میکند تصمیم اتخاذ مورد، حسب

اعاده- 198ماده و می‌شود شهادت اعتبار سلب موجب مجازات اجرای از قبل شرعی، شهادت از رجوع. نیست مسموع آن، از رجوع از پس شهادت

با- 199ماده که مساحقه و تفخیذ لواط، زنا، در مگر است مرد شاهد دو جرائم، کلیه در شهادت نصاب . و مرد دو شهادت تبعید، یا و تراشیدن جلد، حد موجب زنای اثبات برای می‌گردد اثبات مرد شاهد چهار

. دو و مرد سه شهادت حداقل است، مذکور موارد از غیر مجازات که زمانی است کافی نیز عادل زن چهار . ثابت شالق، حد تنها دهند شهادت آن به عادل زن چهار و دومرد هرگاه مورد این در است الزم عادل زن

. است. اثبات قابل نیز زن شاهد دو و مرد شاهد یک شهادت با دیه موجب جنایات می‌شود

محقق- 200ماده آن با لواط یا زنا که را عملی حضوری باید شاهد لواط، یا زنا بر شهادت درخصوصالزم عدد به شهود که صورتی در همچنین و نباشد مشاهده به مستند شهادت هرگاه و باشد دیده می‌شود

. است حد موجب و می‌شود محسوب قذف لواط، یا زنا درخصوص شهادت نرسند

سوگند ـ چهارم فصل.201ماده است- سوگند اداءکننده گفتار درستی بر خداوند قراردادن گواه از عبارت سوگند

.202ماده باشد- مختار و قاصد بالغ، عاقل، باید سوگند اداءکننده

سایر- 203ماده به متعال خداوند نام یا تالله بالله، والله، جالله لفظ با و دادگاه قرار مطابق باید سوگندزمان، حیث از را آن ادای کیفیت دادگاه سوگند، اداءکننده قبول و تغلیظ به نیاز صورت در و شود اداء زبانها . نام به سوگند ادای در مسلمان غیر و مسلمان بین صورت، هر در میکند تعیین آنها مانند و الفاظ مکان،

. ندارد وجود تفاوتی متعال خداوند

یقین- 204ماده و قطع روی از و باشد ابهام هرگونه بدون و مقصود در صریح ادعا، با مطابق باید سوگند. شود اداء

اداء- 205ماده باشد، مقصود در روشن که اشارهای یا نوشتن با تعذر، صورت در و باشد لفظ با باید سوگندشود.

و- 206ماده نباشد آشنا میکند، یاد سوگند که شخصی زبان به قاضی یا نباشد مفهوم اشاره، که مواردی در. میکند کشف را وی مراد امر، متخصص یا مترجم بهوسیله دادگاه نباشد، تکلم به قادر سوگند اداءکننده یا

.207ماده است- مؤثر آنها مقام قائم و دعوی طرفین به نسبت فقط سوگند

از- 208ماده ناشی زیان و ضرر و ارش دیه، قصاص، لکن نمی‌شود اثبات یا نفی سوگند با وتعزیرات حدود. می‌گردد اثبات سوگند با قانون این مقررات مطابق جرائم،

مانند- 209ماده است مال آن از مقصود که دعاویی همچنین و جنایات دیه مانند مالی دعاوی در هرگاهمی‌تواند وی نباشد، شرعی بینه اقامه امکان خصوصی مدعی برای دیه، موجب شبه‌عمدی و خطائی جنایت

. کند اثبات مالی جنبه از فقط را خود ادعای سوگند، یک ضمیمه به زن شاهد دو یا مرد شاهد یک معرفی باتوسط- سپسسوگند و میدهد شهادت شرایط واجد شاهد ابتداء ماده، این در مذکور موارد در تبصره

. می‌شود اداء مدعی

سوگند- 210ماده به است، بوده قانونی شرایط فاقد سوگند اداءکننده یا و دروغ سوگند، شود ثابت هرگاه. نمی‌شود داده اثر ترتیب مزبور

 قاضی علم ـ پنجم فصل

. 211ماده در- می‌شود مطرح وی نزد که است امری در بیّن مستندات از حاصل یقین از عبارت قاضی علمرا خود علم مستند بیّن امارات و قرائن است موظف وی است، قاضی علم حکم، مستند که مواردی

. کند قید حکم در صریح به‌طورگزارشضابطان- مطلع، اظهارات محلی، تحقیقات محل، معاینه کارشناس، نظریه قبیل از مواردی تبصره

. علم مجّرد هرحال در گیرد قرار قاضی علم مستند می‌تواند باشند علم‌آور ً نوعا که امارات و قرائن سایر و. باشد حکم صدور مالک نمی‌تواند نمی‌شود، قاضی یقین موجب ً نوعا که استنباطی

ادله- 212ماده آن بماند، باقی بیّن اگرعلم، باشد تعارض در دیگر قانونی ادله با قاضی علم که صورتی در . چنانچه میکند صادر رأی دیگر، ادله رد جهات و خود علم مستندات ذکر با قاضی و نیست معتبر قاضی برای

. می‌شود صادر رأی آنها اساس بر و است معتبر قانونی ادله نشود، حاصل علم قاضی برای

. 213ماده همچنین- است مقدم سوگند و قسامه شرعی، شهادت بر اقرار یکدیگر، با ادله سایر تعارض در. دارد تقدم سوگند و قسامه بر شرعی شهادت

متفرقه مسائل ـ بخشششماگر- 214ماده و را آن عین باشد موجود اگر است، کرده تحصیل جرم ارتکاب اثر در که را مالی باید مجرم

عهده از و کند رد صاحبش به را آن قیمت مثل، رد امکان عدم صورت در و را آن مثل نباشد موجود . تأدیه یا اموال استرداد گیرد، تعلق مجرم برعهده وجهی جزائی حیث از هرگاه برآید نیز وارده خسارات

. است مقدم آن بر خصوصی مدعیان خسارت 

اموال- 215ماده و اشیاء تکلیف باید تعقیب موقوفی یا منع قرار صدور صورت در دادستان یا بازپرسیا و استعمال ارتکاب، حین یا شده تحصیل جرم از یا و بوده جرم ارتکاب وسیله یا دلیل که را شده کشف

. درمورد شود معدوم یا ضبط مسترد، مورد، حسب تا کند تعیین است شده داده اختصاص استعمال برای . که مادام است مکلف دادستان یا و بازپرس همچنین میکند تعیین را اشیاء و اموال تکلیف دادگاه ضبط،را مذکور اشیاء و اموال رد دستور زیر شرایط رعایت با و ذینفع تقاضای به دارد جریان وی نزد پرونده

: نماید صادر. نباشد- الزم دادرسی یا بازپرسی در اموال و اشیاء آن از قسمتی یا تمام وجود الف

. باشد- بالمعارض اموال، و اشیاء ب

. گردد- معدوم یا ضبط باید که نباشد اموالی و اشیاء جزء پیا محکومیت بر مبنی اینکه از اعم آن از پس یا قرار یا حکم صدور ضمن باید نیز دادگاه جزائی امور کلیه در

جرم اثر در یا بوده جرم ارتکاب وسیله که اموالی و اشیاء مورد در باشد، متهم تعقیب موقوفی یا برائتاسترداد، بر مبنی رأی باید است، یافته اختصاص استعمال برای یا و استعمال ارتکاب، حین یا شده تحصیل

. نماید صادر آن شدن معدوم یا ضبطو- 1تبصره اشیاء به راجع آنان تصمیم از می‌تواند دادگاه حکم یا قرار یا دادستان یا بازپرس قرار از متضرر

و تعقیب را خود شکایت جزائی دادگاههای در مقررات طبق و کند شکایت ماده این در مذکور اموال. نباشد شکایت قابل جزائی امر به نسبت دادگاه حکم یا قرار هرچند نماید تجدیدنظر درخواست

فاحش- 2تبصره کسر یا خرابی موجب یا است دولت برای نامتناسب هزینه مستلزم آن نگهداری که مالیسریعالفساد و شدنی ضایع اموال وهمچنین نیست الزم دادرسی برای هم مال حفظ و می‌گردد آن قیمت

نهائی تکلیف تعیین تا حاصل وجه و می‌شود فروخته روز قیمت به دادگاه یا دادستان دستور به مورد حسب. می‌گردد نگهداری امانت بهعنوان دادگستری صندوق در

تاریخ- 216ماده از ماه شش تا که است آییننامهای براساس دیات و قصاص حدود، احکام اجرای. می‌شود ابالغ و تصویب تهیه، قضائیه قوه رئیس توسط قانون این شدن الزماالجراء

حدود - دوم کتابعمومی - مواد اول بخش

شرایط- 217ماده و قصد علم، داشتن بر عالوه که است مسؤول صورتی در مرتکب حد، موجب جرائم در. باشد آگاه نیز ارتکابی رفتار شرعی حرمت به کیفری مسؤولیت

مسؤولیت- 218ماده موانع از یکی وجود یا قصد یا علم فقدان ادعای متهم هرگاه حد موجب جرائم درکه کند ادعاء اگر و شود داده وی گفتار صدق احتمال که صورتی در نماید جرم ارتکاب زمان در را کیفری

پذیرفته سوگند و بینه به نیاز بدون مذکور ادعای است شده گرفته شکنجه یا ارعاب و تهدید با او اقرارمی‌شود.صرف- 1تبصره اغفال، یا ربایش اکراه، عنف، با عفت منافی جرائم و فیاالرض افساد و محاربه جرائم در

. است تحقیق و بررسی به موظف دادگاه و نیست حد مسقط ادعاء،.2تبصره گیرد- انجام محکمه در قاضی نزد که دارد شرعی اعتبار صورتی در اقرار

یا - 219ماده تبدیل یا دهد تقلیل را مجازات یا تغییر را شرعی حدود میزان و نوع کیفیت، نمی‌تواند دادگاه . یا تقلیل سقوط، قابل قانون این در مقرر کیفیت به عفو و توبه طریق از تنها مجازات‌ها این نماید ساقط

. است تبدیل

)220ماده هفتم- و شصت و یکصد اصل طبق است نشده ذکر قانون این در که حدودی مورد (167در. می‌شود عمل ایران اسالمی جمهوری اساسی قانون

حد - موجب جرائم دوم بخشزنا - اول فصل

نیز- 221ماده شبهه به وطی موارد از و نبوده آنها بین زوجیت علقه که زنی و مرد جماع از است عبارت زنانباشد..1تبصره می‌شود- محقق زن دُبُر یا قُبُل در ختنه‌گاه اندازه به مرد تناسلی اندام دخول با جماعحسب- 2تبصره و نمی‌شود مجازات نابالغ لکن است محقق زنا باشد، نابالغ آنها از یکی یا طرفین هرگاه

. می‌گردد محکوم قانون این اول کتاب در مقرر تربیتی و تأمینی اقدامات به مورد

یک- 222ماده و سی موجب لکن نیست زنا که خود متوفای زوجه با زوج جماع مگر است زنا میت، با جماع. می‌شود شش درجه تعزیری شالق ضربه وچهار هفتاد تا

پذیرفته- 223ماده سوگند یا بینه بدون وی ادعای باشد، شبهه به وطی یا زوجیت مدعی زنا، به متهم هرگاه

. شود ثابت الزم شرعی حجت با آن خالف آنکه مگر می‌شود

:224ماده است- اعدام زیر موارد در زنا حدنسبی- محارم با زنا  الف

. است- زانی اعدام موجب که پدر زن با زنا ب. است- زانی اعدام موجب که مسلمان زن با مسلمان غیر مرد زنای پ

. است- زانی اعدام موجب که زانی سوی از اکراه یا عنف به زنای ت.1تبصره ) ( ) ( است- زنا به مربوط احکام سایر تابع مورد، حسب پ و ب بندهای در زانیه مجازاتاو- 2تبصره رفتار کند زنا مستی یا خواب بیهوشی، حال در نباشد او با زنای به راضی که زنی با کسی هرگاه

. ویا تهدید ربایش، طریق از یا نابالغ دختر دادن فریب و اغفال طریق از زنا در است عنف به زنای حکم در. است جاری فوق حکم نیز شود او شدن تسلیم موجب اگرچه زن ترساندن

. 225ماده با - رجم اجرای امکان عدم درصورت است رجم محصنه زانیه و محصن زانی برای زنا حدباشد، شده ثابت بینه با جرم چنانچه قضائیه قوه رئیس موافقت و قطعی حکم صادرکننده دادگاه پیشنهاد

یک هر برای شالق ضربه صد موجب این‌صورت غیر در و است محصنه زانیه و محصن زانی اعدام موجبمی‌باشد.

:226ماده می‌شود - محقق زیر نحو به زن و مرد از هریک در احصاناز بوده عاقل و بالغ که حالی در و باشد بالغ و دائمی همسر دارای آنکه از است عبارت مرد احصان الف‌ـ

وی با را قُبُل طریق از جماع امکان بخواهد وقت هر و باشد کرده جماع بلوغ حال در وی با قُبُل طریق. باشد داشته

از او با بوده، وعاقل بالغ که حالی ودر باشد بالغ و دائمی همسر دارای آنکه از است عبارت زن احصان ـ ب. باشد داشته شوهر با را قُبُل طریق از جماع امکان و باشد کرده جماع قُبُل طریق

موجب- 227ماده که بیماریی یا مقاربت از مانع بیماری نفاس، حیض، حبس، مسافرت، قبیل از اموری. می‌کند خارج احصان از را زوجین سفلیس، و ایدز مانند می‌گردد مقابل طرف برای خطر

فقط- 228ماده زانیه مجازات باشد نابالغ زانی و بالغ زانیه چنانچه محصنه، زنای و نسبی محارم با زنا در. است شالق ضربه صد

شالق،- 229ماده ضربه صد وی حد شود زنا مرتکب دخول، از قبل هرگاه دارد، دائم همسر که مردی. است قمری سال یک مدت به تبعید و سر موی تراشیدن

.230ماده است- شالق ضربه صد باشد، محصن غیر مرتکب که مواردی در زنا حد

مجازات- 231ماده بر عالوه مرتکب باشد باکره زن که صورتی در آن، حکم در و عنف به زنای موارد درمجازات به فقط نباشد، باکره که درصورتی و می‌شود محکوم نیز مهرالمثل و ارشالبکاره پرداخت به مقرر

. می‌گردد محکوم مهرالمثل پرداخت وشالق- 232ماده ضربه چهار و هفتاد تا یک و سی به نماید زنا به اقرار بار چهار از کمتر زنی یا مرد هرگاه

. . است جاری نیز مساحقه و تفخیذ لواط، مورد در ماده این حکم می‌شود محکوم شش درجه تعزیری

- مساحقه و تفخیذ لواط، دوم فصل.233ماده است- مذکر انسان دبر در ختنه‌گاه اندازه به مرد تناسلی اندام دخول از عبارت لواط

این - 234ماده غیر در و اعدام احصان، شرایط بودن دارا یا اکراه عنف، درصورت فاعل، برای لواط حد. ) ( . است اعدام احصان عدم یا وجود صورت هر در مفعول برای لواط حد است شالق ضربه صد صورت

.١تبصره است- اعدام فاعل حد باشد، مسلمان مفعول، و مسلمان غیر فاعل که صورتی دربوده- ٢تبصره عاقل و بالغ که حالی در و باشد داشته بالغ و دائمی همسر مرد آنکه از است عبارت احصان

همان از جماع امکان بخواهد وقت هر و باشد کرده جماع وی بلوغ حال در همسر همان با قبل طریق از. باشد داشته وی با را طریق

.235ماده است- مذکر انسان نشیمنگاه یا رانها بین مرد تناسلی اندام دادن قرار از عبارت تفخیذ. است- تفخیذ حکم در ختنه‌گاه از کمتر دخول تبصره

و- 236ماده محصن میان فرقی جهت این از و است شالق ضربه صد مفعول و فاعل حد تفخیذ، در. نیست غیرعنف و عنف و غیرمحصن

. است- اعدام فاعل حد باشد، مسلمان مفعول، و مسلمان غیر فاعل که صورتی در تبصره

شهوت،- 237ماده روی از مالمسه و تقبیل قبیل از تفخیذ و لواط از غیر در مذکر انسان همجنسگرایی. است شش درجه تعزیری شالق ضربه چهار و هفتاد تا یک و سی موجب

.1تبصره است- جاری نیز مؤنث انسان مورد در ماده این حکم.2تبصره نمی‌گردد- است، حد مستوجب ً شرعا که مواردی شامل ماده این حکم

خود- 238ماده همجنس تناسلی اندام بر را خود تناسلی اندام مؤنث، انسان اینکه از است عبارت مساحقه. دهد قرار

.239ماده است- شالق ضربه صد مساحقه، حد

و- 240ماده غیرمحصن و محصن و غیرمسلمان و مسلمان و مفعول و فاعل بین فرقی مساحقه، حد در. نیست غیرعنف و عنف

و- 241ماده تحقیق هرگونه متهم انکار و عفت منافی جرائم وقوع بر قانونی اثبات ادله نبود صورت در . آزار، اکراه، عنف، با ارتکاب احتمال موارد است ممنوع انظار از مستور و پنهان امور کشف جهت بازجویی

حکم این شمول از است عنف به ارتکاب حکم در قانون این موجب به که مواردی یا اغفال یا ربایش. است مستثنی

قوادی - سوم فصل.242ماده است- لواط یا زنا برای نفر چند یا دو رساندن هم به از عبارت  قوادی

در- 1تبصره مقرر تعزیر مستوجب عامل، صورت غیراین در است لواط یا زنا تحقق به منوط قوادی حد.244ماده) است( قانون این

.2تبصره نیست- جرم تحقق شرط عمل تکرار قوادی، در

ضربه- 243ماده پنج و هفتاد بر عالوه دوم بار برای و است شالق ضربه پنج و هفتاد مرد برای قوادی حدبرای و می‌کند مشخص قاضی را آن مدت که می‌شود محکوم نیز سال یک تا تبعید به حد، عنوان به شالق

. است شالق ضربه پنج و هفتاد فقط زن

و- 244ماده سی به لکن نیست حد مستوجب برساند هم به لواط یا زنا برای را نابالغ چند یا دو که کسی. می‌شود محکوم شش درجه تعزیری حبس و شالق ضربه چهار و هفتاد تا یک

قذف - چهارم فصل.245ماده باشد- مرده هرچند دیگر شخص به لواط یا زنا دادن نسبت از است عبارت قذف

باشد- 246ماده داشته انتساب قصد و آگاه لفظ معنای به نسبتدهنده بوده، ابهام بدون و روشن باید قذف. نباشد آگاه آن مفاد از قذف حین در مخاطب یا مقذوف گرچه

. می‌شود- محقق نیز الکترونیکی شیوه به هرچند نوشتن، با لفظ بر عالوه قذف تبصره

« 247ماده دیگری- » مشروع فرزند به یا و نیستی من فرزند تو بگوید خود مشروع فرزند به کسی هرگاه. » می‌شود » محسوب وی مادر قذف ، نیستی پدرت فرزند تو  بگوید

.248ماده نمی‌شود- ثابت حد است، نبوده قذف منظور گردد مشخص که باشد بین در قرینهای هرگاه

« 249ماده به- » نسبت فقط کردهای لواط مرد فالن با یا زنا زن فالن با تو بگوید دیگری به کسی هرگاه. می‌شود محسوب قاذف مخاطب،

.250ماده است- شالق ضربه هشتاد قذف، حد

و- 251ماده معین مسلمان، عاقل، بالغ، قذف، هنگام در قذفشونده که می‌شود حد موجب صورتی در قذف. باشد لواط یا زنا به غیرمتظاهر

و- 1تبصره هفتاد تا یک و سی به قذف‌کننده باشد غیرمعین یا غیرمسلمان مجنون، نابالغ، قذفشونده، هرگاه. ندارد مجازات لواط، یا زنا به متظاهر قذف لکن می‌شود محکوم شش درجه تعزیری شالق ضربه چهار

است- 2تبصره حد موجب نیست آن به متظاهر آنچه به نسبت است لواط یا زنا به متظاهر که کسی قذف. است زنا به متظاهر که کسی به لواط دادن نسبت مثل

که- 252ماده ببرد کار به لواط یا زنا از غیر الفاظی دیگری، به لواط یا زنا دادن نسبت قصد به که کسیبه نسبت باشد، مخاطب برادر یا خواهر مادر، پدر، همسر، قبیل از افرادی به لواط یا زنا انتساب در صریح

این علت به اگر مخاطب درباره و قذف حد به محکوم است، داده نسبت او به را لواط یا زنا که کسی. می‌گردد محکوم توهین مجازات به باشد، شده اذیت انتساب

به- 253ماده را بلوغ عدم یا اکراه حال در لواط یا زنا مانند نیست حد موجب که لواطی یا زنا کسی هرگاه. می‌شود محکوم شش درجه تعزیری شالق ضربه چهار و هفتاد تا یک و سی به دهد نسبت دیگری

از- 254ماده قبل است، شده حد به محکوم لواط یا زنا همان خاطر به که کسی به لواط یا زنا دادن نسبت. ندارد مجازات مقذوف، توبه

. 255ماده صورت- در است مقذوف مطالبه به منوط مجازات اجرای و تعقیب و است حقالناس قذف حد. می‌شود موقوف مجازات اجرای و رسیدگی تعقیب، مورد حسب مرحله، هر در مقذوف گذشت

کنند،- 256ماده شکایت جداگانه خواه هم، با آنها همه خواه کند قذف جداگانه به‌طور را نفر چند که کسی. می‌شود جاری او بر مستقلی حد یک، هر قذف برابر  در

شکایت- 257ماده جداگانه می‌تواند قذف‌شوندگان از کدام هر نماید قذف لفظ یک به را نفر چند که کسی . شکایت یکجا قذفشوندگان چنانچه کند مطالبه را آن اجرای محکومیت، حکم صدور صورت در و نماید

. نمی‌شود جاری حد یک از بیش نمایند

یک- 258ماده به فقط نماید قذف حد، اجرای از قبل بیشتر یا یکبار سبب، چند یا یک به را دیگری که کسیآنچه بگوید اگر و می‌شود تکرار نیز حد نماید تکرار را قذف حد، اجرای از پس اگر لکن می‌شود، محکوم حد

به بود حق  گفتهام. می‌گردد ششمحکوم درجه تعزیری شالق ضربه چهار و هفتاد تا یک و سی

شالق- 259ماده ضربه چهار و هفتاد تا یک و سی به کند قذف را خود نوه یا فرزند که پدری جد یا پدر. می‌گردد محکوم شش درجه تعزیری

منتقل- 260ماده همسر از غیر به ورثه همه به باشد نکرده گذشت نیز مقذوف و نشده اجراء اگر قذف حد. باشند کرده گذشت دیگران چند هر کند مطالبه را آن اجرای و تعقیب می‌تواند ورثه از هریک و می‌گردد

را- حد اجرای یا متهم تعقیب نمی‌تواند وارث باشد، وارث پدری جد یا پدر قاذف، که صورتی در تبصره

. کند مطالبه

:261ماده می‌شود- ساقط اجراء و رسیدگی تعقیب، مراحل از مرحله هر در قذف حد زیر موارد در. نماید- تصدیق را قاذف مقذوف، هرگاه الف

. شود- اثبات قاضی علم یا شهادت با شده داده نسبت مقذوف به آنچه هرگاه ب. کند- گذشت او، ورثه وی، فوت درصورت و مقذوف هرگاه پ

. کند- لعان زوجیت زمان یا زوجیت از پیش زنای به قذف از پس را زنش مردی هرگاه ت. باشد- مختلف خواه همانند، آنها قذف خواه کنند، قذف را یکدیگر نفر دو هرگاه ث

. ) ( است- شش درجه تعزیری شالق ضربه چهار و هفتاد تا یک و سی ، ث بند در مرتکبان مجازات تبصره

- نبی سّب پنجم فصلیا- 262ماده دهد دشنام را الهی عظام انبیاء از هریک یا و وسلم آله و علیه الله صلی اعظم پیامبر کس هر

. می‌شود محکوم اعدام به و است ساب‌النبی کند قذفبه- دشنام یا علیها سالمالله زهرا فاطمه حضرت یا و السالم علیهم معصومین ائمه از یک هر قذف تبصره

. است نبی سب حکم در ایشان

مستی- 263ماده حالت در یا سهو غفلت، اکراه، روی از وی اظهارات که نماید ادعاء سب، به متهم هرگاهمحسوب سابالنبی است بوده دیگری از قول نقل یا و کلمات معانی به توجه بدون یا لسان سبق یا غضب یا

 نمی‌شود.تا- تعزیر موجب کند اهانت صدق و باشد دیگری از نقل به یا غضب یا مستی حالت در سب هرگاه تبصره

. است شالق ضربه چهار و هفتاد

- مسکر مصرف ششم فصلمست- 264ماده مایع، یا باشد جامد زیاد، یا باشد کم آن تدخین و تزریق خوردن، قبیل از مسکر مصرف

. است حد موجب نکند، خارج بودن مسکر از را آن که گونهای به مخلوط یا باشد خالص نکند، یا کند. ) ( نیاورد- مستی هرچند است حد موجب مسکر جو آب فقاع خوردن تبصره

.265ماده است- شالق ضربه هشتاد مسکر، مصرف حد

.266ماده می‌شود- حد به محکوم مسکر، مصرف به تظاهر صورت در تنها غیرمسلماناماکن- یا معابر در مستی حال در مرتکب لکن نباشد علنی غیرمسلمان توسط مسکر مصرف اگر تبصره

. می‌گردد محکوم حرام عمل به تظاهر برای مقرر مجازات به شود ظاهر عمومی

- سرقت هفتم فصل.267ماده است- غیر به متعلق مال ربودن از عبارت سرقت

:268ماده است- حد موجب باشد زیر شرایط تمام دارای که صورتی در سرقت. باشد- داشته مالیت ً شرعا مسروق شیء  الف

. باشد- حرز در مسروق مال ب. کند- حرز هتک سارق پ

. کند- خارج حرز از را مال سارق ت. باشد- مخفیانه سرقت و حرز هتک ث

. نباشد- مال صاحب پدری جد یا پدر سارق ج. باشد- مسکوک طالی نخود نیم و چهار معادل حرز، از اخراج زمان در مسروق مال ارزش چ

. نباشد- عامه جهات بر وقف یا و عام وقف عمومی، یا دولتی اموال از مسروق مال ح. نگیرد- صورت قحطی زمان در سرقت خ

. کند- شکایت قضائی مرجع نزد سارق از مال صاحب د. نبخشد- را سارق سرقت اثبات از قبل مال صاحب ذ

. نگیرد- قرار مالک ید تحت سرقت اثبات از قبل مسروق مال ر. نیاید- در سارق ملکیت به جرم اثبات از قبل مسروق مال ز

. نباشد- مغصوب یا شده سرقت اموال از مسروق مال ژ

.269ماده میماند- محفوظ دستبرد از آن در ً عرفا مال که است متناسبی مکان از عبارت حرز

از- 270ماده که کسانی و وی به نسبت باشد، شده غصب کسی از مال نگهداری مکان که صورتی در. نمی‌شود محسوب حرز دارند، را مکان آن به دسترسی حق او طرف

یا- 271ماده آن از رفتن باال یا دیوار تخریب طریق از که است حرز مجاز غیر نقض از عبارت حرز هتک. می‌شود محقق آن امثال و قفل شکستن یا بازکردن

خارج- 272ماده حرز از بیارادهای وسیله هر یا حیوان ممیز، غیر طفل مجنون، توسط را مال کسی هرگاهیکی مشمول مورد حسب آمر رفتار باشد ممیز طفل مباشر که صورتی در و می‌شود محسوب مباشر کند

. است تعزیری سرقتهای از

.273ماده است- حرز بیرونی‌ترین از اخراج مالک، باشد، متعدد حرزهای در مال که صورتی در

.274ماده شود- انجام سرقت یک در باید نصاب اندازه به مال ربایش

حد- 275ماده به آنها از هرکدام جداگانه سهم باید بربایند را مالی مشترک طور به نفر چند یا دو هرگاه. برسد نصاب

سرقتهای- 276ماده از یکی مشمول مورد حسب حد، موجب شرایط از هریک فقدان صورت در سرقت. است تعزیری

نصاب- 277ماده حد به او سهم بر مازاد و نماید سرقت خود، سهم از بیش حق، صاحب یا شریک هرگاه. است حد مستوجب برسد،

:278ماده است- زیر شرح به سرقت حدانگشتشست- که طوری به است، آن انتهای از سارق راست دست انگشت چهار قطع اول، مرتبه در الف

. بماند باقی دست کف ومحل- از مقداری و قدم نصف که نحوی به است، برآمدگی پایین از سارق چپ پای قطع دوم، مرتبه در ب

. بماند باقی مسح. است- ابد حبس سوم، مرتبه در پ

. باشد- زندان در سرقت چند هر است اعدام چهارم، مرتبه در تتعزیری- 1تبصره سرقتهای از یکی مشمول مورد حسب باشد، قطع متعلق عضو فاقد سارق، هرگاه

 می‌شود.( 2تبصره ( حین- مرتکب هرگاه نیست تعزیر عنوان مشمول که حبس‌هایی سایر و ماده این پ بند درمورد

. می‌شود آزاد حبس از ایشان عفو با بداند مصلحت را او آزادی رهبری مقام و نماید توبه مجازات اجرای. نماید تبدیل دیگری تعزیری مجازات به را او مجازات می‌تواند رهبری مقام همچنین

  - محاربه هشتم فصل

نحوی- 279ماده به است، آنها ارعاب یا مردم ناموس یا مال جان، قصد به سالح کشیدن از عبارت محاربه . شخصخاصسالح چند یا یک سوی به شخصی انگیزه با کسی هرگاه گردد محیط در ناامنی موجب کهناتوانی اثر در ولی بکشد، سالح مردم روی به که کسی نیز و باشد نداشته عمومی جنبه او عمل و بکشد

. نمی‌شود محسوب محارب نشود، امنیت سلب موجب

.280ماده نیست- محارب ببرد اسلحه به دست محاربان، با مقابله و دفاع برای که گروهی یا فرد

راهها- 281ماده و مردم امنیت سلب موجب و ببرند سالح به دست که قاچاقچیانی و سارقان راهزنان،. محاربند شوند

:282ماده است- زیر مجازات چهار از یکی محاربه حداعدام- الف

صلب- بچپ- پای و راست دست قطع پ

بلد- نفی ت

)283ماده ماده- در مذکور چهارگانه امور از یک هر .282انتخاب است( قاضی اختیار به

و- 284ماده نماید توبه دستگیری از بعد محارب چه اگر نیست، سال یک از کمتر حال هر در بلد نفی مدت. میماند باقی تبعید در همچنان نکند توبه که صورتی در

آمد- 285ماده و رفت و مراوده معاشرت، دیگران با و قرارگیرد مراقبت تحت باید محارب بلد، نفی در. باشد نداشته

- فیاالرض افساد و بغی نهم فصلداخلی- 286ماده امنیت علیه جرائم افراد، جسمانی تمامیت علیه جنایت مرتکب گسترده، به‌طور هرکس

و سمی مواد پخش تخریب، و احراق کشور، اقتصادی نظام در اخالل اکاذیب، نشر کشور، خارجی یاکردن دایر یا خطرناک و  میکروبی

در شدید اخالل موجب که گونهای به گردد آنها در معاونت یا فحشا و فساد  مراکزخصوصی، و عمومی اموال یا افراد جسمانی تمامیت به عمده خسارت ورود یا ناامنی کشور، عمومی نظم

. می‌گردد محکوم اعدام به و فیاالرضمحسوب مفسد گردد وسیع حد در فحشا یا فساد اشاعه سبب یادر- گسترده اخالل قصد شواهد و ادله مجموع از دادگاه هرگاه  تبصره

مؤثر به علم یا و وسیع حد در فحشا یا فساد اشاعه یا و عمده خسارت ایراد ناامنی، ایجاد عمومی، نظمبه توجه با نباشد، دیگری قانونی مجازات مشمول ارتکابی جرم و نکند احراز را شده انجام اقدامات بودن

. می‌شود ششمحکوم یا پنج درجه تعزیری حبس به مرتکب جرم، زیانبار نتایج میزان

محسوب- 287ماده باغی کند مسلحانه قیام ایران، اسالمی جمهوری نظام اساس برابر در که گروهی. میگردند محکوم اعدام مجازات به آن اعضای سالح، از استفاده صورت در و می‌شود

و- 288ماده سازمان چنانچه شوند، دستگیر سالح، از استفاده و درگیری از قبل باغی، گروه اعضای هرگاهبین از آن مرکزیت و سازمان که درصورتی و سه درجه تعزیری حبس به باشد داشته وجود آن مرکزیت

. میشوند محکوم پنج درجه تعزیری حبس به باشد رفته

- قصاص سوم کتابعمومی - مواد اول بخش

- جنایات تعاریف و اقسام اول فصل.289ماده است- محض خطای و شبه‌عمدی عمدی، قسم سه بر منفعت و عضو نفس، بر جنایت

:290ماده می‌شود- محسوب عمدی زیر موارد در جنایتیک- از غیرمعین افرادی یا فرد یا معین افرادی یا فرد بر جنایت ایراد قصد کاری انجام با مرتکب هرگاه الف

وقوع موجب ً نوعا ارتکابی کار خواه شود، واقع آن نظیر یا مقصود جنایت نیز عمل در و باشد داشته را جمع. نشود خواه بشود، آن نظیر یا جنایت آن

هرچند- می‌گردد، آن، نظیر یا شده واقع جنایت موجب ً نوعا که دهد انجام کاری ً عمدا مرتکب، هرگاه بجنایت آن موجب ً نوعا کار آن که بوده متوجه و آگاه ولی باشد نداشته را آن نظیر و جنایت آن ارتکاب قصد

. می‌شود آن نظیر یااست،- داده انجام که هم را کاری و نداشته را آن نظیر یا شده واقع جنایت ارتکاب قصد مرتکب هرگاه پ

به مجنیٌ‌علیه، درخصوص لکن نمی‌شود آن، نظیر یا شده واقع جنایت موجب ً نوعا متعارف افراد به نسبتآن موجب ً نوعا زمانی یا مکانی خاص وضعیت علت به یا و دیگر وضعیت هر یا پیری ضعف، بیماری، علتمکانی خاص وضعیت یا مجنیٌ‌علیه نامتعارف وضعیت به مرتکب آنکه بر مشروط می‌شود آن نظیر یا جنایت

. باشد متوجه و آگاه زمانی یامعینی- جمع یا فرد آنکه بدون باشد، داشته را آن نظیر یا شده واقع جنایت ایراد قصد مرتکب هرگاه ت

عمومی اماکن در اینکه مانند شود، واقع آن، نظیر یا مقصود جنایت نیز عمل در و باشد، وی مقصود. کند بمبگذاری

( 1تبصره ( عمدی- جنایت اثبات، عدم صورت در و گردد اثبات باید مرتکب توجه و آگاهی عدم ب بند درزیاد حساسیت و باشد شده واقع آسیب، موضع زیاد حساسیت علت به فقط شده واقع جنایت مگر استدر و شود اثبات باید مرتکب توجه و آگاهی صورت این در که نباشد شده شناخته ً غالبا نیز آسیب موضع

. نمی‌شود ثابت عمدی جنایت اثبات، عدم  صورت( 2تبصره ( واقع- جنایت موجب ، مجنیٌ‌علیه به نسبت ً نوعا کار اینکه به مرتکب توجه و آگاهی باید پ بند در

. نمی‌شود ثابت عمدی جنایت اثبات، عدم درصورت و گردد ثابت می‌شود آن نظیر یا شده

:291ماده می‌شود- محسوب شبه‌عمدی زیر موارد در جنایترا- آن نظیر یا شده واقع جنایت قصد لکن داشته را رفتاری قصد مجنیٌ‌علیه به نسبت مرتکب هرگاه الف

. نباشد می‌گردد، عمدی جنایات تعریف مشمول که مواردی از و باشد نداشتهوی- رفتار موضوع اینکه به اعتقاد با را جنایتی آنکه مانند باشد داشته موضوع به جهل مرتکب، هرگاه ب

( ماده مشمول افراد یا و حیوان یا آن( 302شیء سپسخالف کند، وارد مجنیٌ‌علیه به است قانون این. گردد معلوم

تعریف- مشمول شده واقع جنایت اینکه بر مشروط شود، واقع مرتکب تقصیر سبب به جنایت هرگاه پ. نباشد عمدی جنایت

:292ماده می‌شود- محضمحسوب خطای زیر موارد در جنایت. شود- واقع آنها مانند و بیهوشی و خواب حال در الف

. یابد- ارتکاب مجنون و صغیر بهوسیله ببر- شده واقع فعل ایراد قصد نه و باشد داشته را مجنیٌ‌علیه بر جنایت قصد نه مرتکب آن در که جنایتی پ

. نماید برخورد فردی به و کند رها شکار قصد به تیری آنکه مانند را، او ) ( ) ( بر- جنایت موجب ً نوعا او اقدام که باشد متوجه و آگاه مرتکب هرگاه پ و الف بندهای مورد در تبصره

. می‌شود محسوب عمدی جنایت می‌گردد، دیگری

واقع- 293ماده وی مقصود از بیشتر ارتکابی، رفتار نتیجه لکن گردد عمدی جنایت مرتکب فردی هرگاهو عمدی کمتر، جنایت به نسبت نشود، عمدی جنایات تعریف مشمول شده، واقع جنایت چنانچه شود،

آن سبب به و کند قطع را کسی انگشت آنکه مانند می‌شود، محسوب شبه‌عمدی بیشتر، جنایت به نسبتفوت یا و دست قطع به نسبت و عمدی انگشت قطع به نسبت که کند فوت یا و شود قطع وی دست

. است شبه‌عمدی

و- 294ماده مجنیٌ‌علیه که صورتی در شود دیگری بر جنایتی مرتکب هویت، در اشتباه علت به کسی اگر( ماده مشمول هردو نظر مورد .302فرد می‌شود( محسوب عمدی جنایت نباشند، قانون  این

او- 295ماده عهده بر قانون که را خاصی وظیفه یا گرفته برعهده را آن انجام که فعلی کسی هرگاهاست داشته را فعل آن انجام توانایی چنانچه شود، واقع جنایتی آن، سبب به و کند ترک است، گذاشته

که این مانند است، محض خطای یا شبه‌عمدی، عمدی، مورد حسب و می‌شود مستند او به حاصل جنایت

قانونی وظیفه پرستار یا پزشک یا ندهد شیر را کودک است، گرفته برعهده را دادن شیر که دایهای یا مادر. کند ترک را خود

- جنایات تداخل دوم فصلکند،- 296ماده فوت جنایت سرایت سبب به او و سازد وارد فردی عضو بر را جنایتی ً عمدا کسی، اگر

این غیر در می‌شود، محسوب عمدی قتل باشد، عمدی جنایات تعریف مشمول شده واقع جنایت چنانچه. می‌شود محکوم نیز نفس دیه پرداخت به عضو قصاص بر عالوه مرتکب و است شبه‌عمدی قتل صورت،

گردد،- 297ماده مجنیٌ‌علیه قتل به منجر که شود عضو بر جنایتی موجب عمدی، ضربه یک با مرتکب اگرعلت به و می‌شود محسوب عمدی قتل باشد، عمدی جنایات تعریف مشمول شده واقع جنایت چنانچه

. نمی‌گردد محکوم دیه یا قصاص به است شده قتل سبب که جراحتی یا نقصعضو

آنها - 298ماده همه چنانچه شود، مجنیٌ‌علیه اعضای بر متعدد جنایات موجب عمدی، ضربه یک با کسی اگرنفس قصاص به فقط باشد عمدی جنایات تعریف مشمول نیز قتل و شود او قتل موجب مشترک به‌طور

. می‌شود محکوم

نیز - 299ماده قتل و شود مجنیٌ‌علیه قتل و متعدد جنایات موجب عمدی، متعدد ضربههای با کسی اگرقتل وقوع در برخی و شود قتل موجب جنایت‌ها از برخی چنانچه باشد، عمدی جنایات تعریف مشمول

که جنایت‌هایی دیه یا عضو قصاص به مورد، حسب نفس، قصاص بر عالوه مرتکب باشند، نداشته نقشی . صورتی در آید، پدید جنایات مجموع وسیله به قتل اگر لکن می‌شود محکوم است، نداشته قتل در تأثیری

. دیه یا قصاص به صورت این غیر در است ضربه یک حکم در باشد شده وارد متوالی صورت به ضربات که. می‌گردد محکوم نیز است نبوده فوت به متصل آن، بر جنایت که عضوی

( مواد- در مقرر احکام قسمت( 299و( )298،( )297،( )296تبصره به ارتکابی جنایات یا جنایت که درمواردی. است جاری نیز کند سرایت مجنیٌ‌علیه دیگر اعضای یا عضو همان از بیشتری

منجر - 300ماده قتل به اگر ویا نمی‌شود منجر قتل به او بر وارده جنایت اینکه تصور به مجنیٌ‌علیه اگرآن، از بعد و نماید آن غیر یا دیه بر مصالحه یا گذشت یا کند قصاص نمی‌شود، محسوب عمدی قتل، شودجنایات تعریف مشمول قتل هرگاه شود، منجر مجنیٌ‌علیه فوت به و کند نفسسرایت به شده، واقع جنایت

مصالحه او با یا شده قصاص مرتکب، عضو چنانچه و می‌شود نفسمحکوم قصاص به قاتل باشد، عمدیبپردازد؛ وی به را وجه‌المصالحه یا شده قصاص عضو دیه نفس، قصاص از قبل باید دم ولی باشد، شدهعضو دیه احتساب بدون نفس، دیه پرداخت به نگردد، عمدی جنایات تعریف مشمول جنایت اگر لکن

. به ارتکابی جنایت که موردی در ماده، این مفاد می‌شود محکوم شده، أخذ المصالحه وجه یا شده قصاص. است جاری نیز کند سرایت جنایت مورد عضوِ همان از بیشتری قسمت

- قصاص عمومی شرایط سوم فصلو - 301ماده نباشد مجنیٌ‌علیه پدری اجداد از یا پدر مرتکب، که می‌شود ثابت صورتی در قصاص

. باشد مساوی مرتکب با دین در و عاقل مجنیٌ‌علیه،. نیست- قصاص مانع مرتکب، نبودن مسلمان باشد، مسلمان مجنیٌ‌علیه چنانچه تبصره

دیه،- 302ماده پرداخت و قصاص به مرتکب باشد، زیر حاالت از یکی دارای مجنیٌ‌علیه که درصورتی: نمی‌شود محکوم

. است- حیات سلب مستوجب که حدی جرم مرتکب الفمجازات- از بیش شده، وارد جنایت اینکه بر مشروط است، عضو قطع مستوجب که حدی جرم مرتکب ب

. است تعزیر و دیه یا و قصاص دارای مورد، حسب حد، بر اضافه مقدار صورت، این غیر در نباشد، او حدی. نمی‌شود- قصاص آن مقدار به و قصاص حق صاحب به نسبت فقط عضو، یا نفس قصاص مستحق پ

( ماده در مقرر شرح به مشروع دفاع در و است الوقوع قریب او تجاوز که کسی و متجاوز ـ این( 156ت. شود وارد او بر جنایتی قانون

قانون- در که شرحی به اضطرار و اکراه موارد غیر در زانیه شوهر به نسبت زنا حال در زانیه و زانی ث. است مقرر

( 1تبصره ( ) ( ) ( به- مرتکب و است جرم دادگاه اجازه بدون ماده این پ و ب ، الف بندهای مورد در اقدام. » می‌شود » محکوم تعزیرات پنجم کتاب در مقرر تعزیر

( 2تبصره ( است،- منتفی قصاص شود تجاوز آن مراتب از ولی کند صدق دفاع نفس چنانچه ت بند مورد در. می‌شود محکوم تعزیری مجازات و دیه به قانون در مقرر شرح به مرتکب لکن

)303ماده ماده - مشمول عضو، یا نفس در مورد حسب مجنیٌ‌علیه، که باشد مدعی مرتکب، (302هرگاهدر موازین طبق باید ادعا این است شده او بر جنایت مرتکب اعتقادی، چنین با وی یا است قانون این

. که نشود ثابت اگر کند رسیدگی مذکور ادعای به نخست است موظف دادگاه و شود ثابت دادگاه( ماده مشمول جنایت( 302مجنیٌ‌علیه مرتکب اعتقادی، چنین اساس بر مرتکب که نشود ثابت نیز و است

به دست اعتقادی، چنین با اشتباه به که شود ثابت اگر ولی می‌شود محکوم قصاص به مرتکب است شده( ماده موضوع نیز مجنیٌ‌علیه و زده در( 302جنایت مقرر مجازات به دیه پرداخت بر عالوه مرتکب نباشد

. » « می‌شود محکوم تعزیرات پنجم کتاب

.304ماده است - قصاص موجب نابالغ، به نسبت عمدی جنایت

کتاب- 305ماده در مقرر تعزیر به دیه پرداخت بر عالوه مجنون به نسبت عمدی جنایت مرتکب. » می‌شود» محکوم نیز تعزیرات پنجم

. 306ماده صورت- این در نیست قصاص موجب باشد، روح حلول از پس هرچند جنین، بر عمدی جنایت. » « می‌شود محکوم تعزیرات پنجم کتاب در مقرر تعزیری مجازات به دیه پرداخت بر عالوه مرتکب

یا- نقص به منجر تولد، از قبل جنایت و باشد حیات ادامه قابلیت دارای و شود متولد زنده جنینی اگر تبصره. است ثابت قصاص بماند باقی تولد از بعد او نقص یا و شود تولد از پس او مرگ

مانند- 307ماده و روانگردان مخدر، مواد مصرف اثر در روانی تعادل عدم و مستی حال در جنایت ارتکابکلی به مرتکب روانی، تعادل عدم و مستی اثر بر شود ثابت اینکه مگر است قصاص موجب آنها،

» « تعزیرات پنجم کتاب در مقرر تعزیری مجازات به بردیه عالوه صورت، این در که است بوده مسلوباالختیار . داشته علم یا و کرده مست عملی چنین برای را خود ً قبال مرتکب که شود ثابت اگر لکن می‌شود محکوم

می‌شود، او ازجانب آن نظیر یا جنایت آن ارتکاب موجب ً نوعا ولو وی روانی تعادل عدم و مستی که است. می‌گردد محسوب عمدی جنایت،

ارتکاب- 308ماده هنگام مرتکب، بودن عاقل یا بالغ در قضائی، مقام بهوسیله بررسی و تحقیق از پس اگرافاقه یا وی بلوغ حال در عمدی جنایت که کند ادعاء مجنیٌ‌علیه یا دم ولی و باشد داشته وجود تردید جنایت،برای باید مجنیٌ‌علیه یا دم ولی کند، ادعاء را آن خالف مرتکب لکن است گرفته انجام سابقش جنون از او

. . زمان بر سابق حالت اگر است منتفی قصاص بینه، اقامه عدم صورت در کند اقامه بینه خود ادعایقصاصساقط تا کند اثبات را جرم ارتکاب حال در خود جنون باید مرتکب است، بوده مرتکب افاقه جنایت،

. می‌شود ثابت قصاص او ولی یا مجنیٌ‌علیه یا دم ولی سوگند با درغیراین‌صورت شود؛

در- 309ماده و شود ثابت دادگاه در باید است، مجنیٌ‌علیه پدری اجداد از یکی یا پدر مرتکب، که ادعاء این. می‌شود ثابت او ولی یا مجنیٌ‌علیه یا دم ولی سوگند با مورد، حسب قصاص، حق اثبات، عدم صورت

حق- 310ماده شود، معاهد یا مستأمن ذمی، مسلمان، بر عمدی جنایت مرتکب مسلمان، غیر هرگاه . . ذمی، مسلمان، اگر نیست فکری گرایش‌های و فرقهها ادیان، میان تفاوتی امر، این در است ثابت قصاص

. در نمی‌شود قصاص کند، وارد جنایتی نیست معاهد و مستأمن ذمی، که غیرمسلمانی بر معاهد، یا مستأمن. » « می‌شود محکوم تعزیرات پنجم کتاب در مقرر تعزیری مجازات به مرتکب صورت این

کشورهای- 1تبصره تابعیت یا دارند را ایران تابعیت و نیستند معاهد و مستأمن ذمی، که غیرمسلمانانی

. می‌باشند مستأمن حکم در شدهاند، کشور وارد ومقررات قوانین رعایت با و دارند را خارجیقصاصساقط - 2تبصره شود، مسلمان قصاص، اجرای از پیش مرتکب و باشد غیرمسلمان مجنیٌ‌علیه اگر

. » « می‌شود محکوم ، تعزیرات پنجم کتاب در مقرر تعزیری مجازات به دیه پرداخت بر عالوه وارتکاب - 311ماده هنگام مجنیٌ‌علیه، بودن مسلمان در قضائی، مقام بهوسیله بررسی و تحقیق از پس اگر

که کند ادعاء مجنیٌ‌علیه یا دم ولی و باشد اسالم عدم جنایت، از پیش او حالت و داشته وجود تردید جنایت،اسالم از پیش جنایت، ارتکاب که کند ادعاء مرتکب و است شده انجام او اسالم حال در عمدی جنایت

منتفی قصاص اثبات، عدم صورت در و شود ثابت باید مجنیٌ‌علیه یا دم ولی ادعای است، بوده وی آوردن . » « اگر می‌شود محکوم تعزیرات پنجم کتاب در مقرر تعزیری مجازات و دیه پرداخت به مرتکب و استاثبات باید مجنیٌ‌علیه اسالم عدم حالت در جنایت وقوع است، بوده او اسالم جنایت، زمان از پیش حالت

او ولی یا مجنیٌ‌علیه یا دم ولی سوگند با مورد حسب اثبات، عدم صورت در و گردد قصاصساقط تا شود . نیز باشد داشته وجود تردید مجنیٌ‌علیه بودن مجنون در که صورتی در ماده این حکم می‌شود ثابت قصاص

. است جاری

- جنایت اثبات راههای چهارم فصل

« 312ماده « ثابت - نیز قسامه طریق از قانون این کلیات اول کتاب در مقرر طرق بر عالوه جنایاتمی‌شود.

وجود - 313ماده و منکر سوگند از غیر دیگر ادله فقدان درصورت که است سوگندهایی از عبارت قسامهاقامه خود از اتهام دفع برای متهم و آن خصوصیات یا غیرعمدی یا عمدی جنایت اثبات برای شاکی لوث،

می‌کند.

نحوه- 314ماده یا جنایت ارتکاب به قاضی ظن موجب که است اماراتی و قرائن وجود از عبارت لوث. می‌شود متهم جانب از ارتکاب

لوث- 315ماده مصادیق از جنایت، وقوع محل در فرد حضور صرف و ظن موجب امارات و قرائن فقدان. می‌گردد تبرئه سوگند، یک ادای با او و نمی‌شود محسوب

حکم - 316ماده در را لوث موجب امارات و قرائن قسامه، به استناد صورت در است موظف قضائی مقام. . است حکم این مشمول می‌شود، رد قاضی توسط قسامه، یا سوگند که مواردی کند ذکر خود

. 317ماده ارائه- دلیلی اگر می‌شود اتهام نفی بر دلیل مطالبه متهم، از نخست لوث، حصول صورت در. می‌گردد تبرئه متهم و نمیرسد شاکی قسامه به نوبت  شود،

. نماید قسامه درخواست متهم از یا کند قسامه اقامه می‌تواند شاکی لوث، ثبوت با صورت غیراین در

جنایات- 318ماده در متهم ورزد، خودداری نیز متهم از قسامه مطالبه از و نکند قسامه اقامه شاکی اگرمطالبه یا قسامه اقامه حق لکن می‌شود آزاد تأمین بدون غیرعمدی، جنایات در و مناسب تأمین با عمدی،

. میماند باقی شاکی برای  آنقسامه- اقامه تا می‌شود داده فرصت شاکی به ماه سه حداکثر می‌شود، گرفته تأمین که مواردی در تبصره

. می‌شود اثر رفع شده أخذ تأمین از مهلت پایان از پس و کند قسامه مطالبه متهم از یا نماید

محکوم- 319ماده دیه پرداخت به نشود قسامه به حاضر وی و کند قسامه درخواست متهم از شاکی اگررا دعوی بینه، یا قسامه با دیگر، بار برای ندارد حق شاکی و می‌گردد تبرئه کند، قسامه اقامه اگر و می‌شود

. . نماید رد شاکی به را قسامه نمی‌تواند متهم مورد این در کند تجدید او علیهیا- 320ماده ولی یا دیه، یا قصاص حق صاحب توسط مورد، حسب باید متهم، از آن مطالبه یا قسامه اقامه

. یا او ولی یا متهم بهوسیله مورد حسب که متهم برائت برای قسامه اقامه است همچنین باشد آنها وکیل. . نیست توکیل قابل افراد بهوسیله سوگند اتیان می‌گیرد صورت آنها وکیل

ورثه- 321ماده دیگر توافق به نیاز بدون متوفی، وارثان از یک هر کند فوت دم ولی یا مجنیٌ‌علیه اگر. دارند را قسامه اقامه یا مطالبه حق دم، اولیای دیگر یا متوفی

وجود- 322ماده با دیگران حق کنند، نفی متهم از را آن خصوصیات برخی یا اتهام اصل ورثه، از برخی اگر. است محفوظ قسامه اقامه برای لوث،

قسامه- 323ماده یک اقامه باشد، آنان همه علیه لوث و باشند جنایت یک در شرکت به متهم نفر، چند اگر. نیست یک هر برای قسامه اقامه به لزومی و است کافی جنایت، ارتکاب در آنان شرکت اثبات برای

شرکت- 324ماده بر قسامه و است مجرم نفر، چند یا دو از معین شخص یک تنها که کند ادعاء شاکی اگراز بیش قصاص‌شونده دیه چنانچه و کند قصاص را نفر یک آن از غیر نمی‌تواند شاکی شود، اقامه جنایت در

. رجوع بپردازند قصاص‌شونده به را مذکور دیه مازاد باید دیگر شرکای یا شریک باشد او جنایت دیه سهم. نیست مسموع قسامه اقامه از پس مرتکب، انفراد به اقرار از شاکی

حق- 325ماده فقط متهم قسامه کنند، قسامه درخواست متهم از دیه یا قصاص حق صاحبان از برخی اگرموجب بتوانند اگر و است محفوظ ادعایشان اثبات برای دیگران حق و میکند ساقط را مطالبهکنندگان

به یا آنها خود به مورد حسب را اول گروه دیه سهم قصاص، استیفای از پیش باید کنند، اثبات را قصاص. بپردازند مرتکب

متهم- 326ماده و کند قسامه مطالبه او از و نکند قسامه اقامه متهم علیه لوث حصول علی‌رغم شاکی اگربر سوگند اتیان مطالبه وی از می‌تواند شاکی کند، علم عدم ادعای آن، خصوصیات یا جنایت اصل درباره . آزاد تأمین بدون وی و متوقف دعوی کند، یاد سوگند جنایت اصل به علم عدم بر متهم اگر نماید علم عدم

آن مورد در فقط دعوی باشد، جنایت خصوصیات به علم عدم بر فقط متهم سوگند اگر و می‌شوداو داشتن علم بر شاکی و ورزد خودداری خوردن سوگند از متهم اگر لکن می‌گردد متوقف خصوصیات

درخواست را قسامه اقامه متهم از دارد حق شاکی و می‌شود رد علم عدم به متهم ادعای کند، یاد سوگند. می‌شود. محکوم دیه پرداخت به نکند قسامه اقامه متهم اگر صورت این در نماید

صورت- 327ماده در لکن است کافی آنان همه برای قسامه یک اقامه باشد، متعدد شاکی که درصورتی. است الزم مستقل قسامه اقامه هریک، برائت برای متهمان، تعدد

.328ماده کند- شرکت قسامه در دیگر، متهم نفع به می‌تواند آنها از هریک متهمان، تعدد صورت در

اثبات- 329ماده و می‌شود اثبات موجب است، شده حاصل لوث که مقداری به نسبت فقط قسامهآن در انفراد یا جنایت ارتکاب در شرکت و جنایت مقدار خطا، عمد، شبه عمد، قبیل از جنایت خصوصیات

. است خصوصیات این در لوث حصول نیازمند

سوگند- 330ماده خصوصیات آن بر سوگندخورندگان، یا نشود حاصل لوث جنایت خصوصیات به نسبت اگرتعلق دیه و می‌شود اثبات جنایت ارتکاب اصل بخورند، سوگند مرتکب به جنایت انتساب بر فقط و نکنند یاد

می‌گیرد.

حصول- 331ماده صورت در آن خصوصیات شود، اثبات قسامه جز به دلیلی با جنایت، ارتکاب اصل چنانچهو قتل اصل به عادل، شاهد دو از یکی آنکه مانند است اثبات قابل قسامه به‌وسیله آنها از یک هر در لوث

لوث، صورت در و می‌شود اثبات بینه با قتل اصل صورت این در که دهد شهادت عمدی قتل به دیگری. می‌گردد ثابت قسامه اقامه با قتل بودن عمدی

مجنیٌ‌علیه- 332ماده به‌وسیله مرتکب تعیین از پس شود، حاصل مردد شکل به نفر چند یا دو علیه لوث اگر

. می‌شود اثبات جنایت وقوع او، علیه قسامه اقامه و دم ولی یا

اقامه- 333ماده آنان علیه همین‌گونه به قسامه و باشد ثابت مردد شکل به نفر چند یا دو علیه لوث اگربر که می‌خواهد آنان از قاضی و می‌شود اثبات مردد صورت به نفر، چند از یکی عهده بر جنایت شود،

. و کنند یاد سوگند آنان از برخی یا ورزند خودداری خوردن سوگند از همگی اگر بخورند سوگند خود برائت . میان مساوی نسبت به دیه پرداخت باشند، متعدد ممتنعان اگر می‌شود ثابت ممتنعان بر دیه نکنند، برخی

. پرداخت بیت‌المال از دیه قتل، درخصوص کنند، یاد سوگند خود برائت بر آنان همه اگر می‌شود تقسیم آنان. می‌گردد تقسیم آنان میان مساوی نسبت به دیه قتل، غیر در و می‌شود

اقامه- 334ماده درخواست آنان از شاکی چنانچه باشد، ثابت مردد شکل به نفر چند یا دو علیه لوث اگر . قسامه، اقامه از آنان از برخی یا همه خودداری درصورت کند قسامه اقامه باید آنان از یک هر کند قسامهآنان میان مساوی نسبت به دیه پرداخت ممتنعان، تعدد درصورت و می‌شود ثابت ممتنع بر دیه پرداخت

. . می‌گردد پرداخت بیت‌المال از دیه قتل، در کنند، قسامه اقامه همگی اگر می‌شود تقسیم

مشارکت- 335ماده ادعای بیشتری افراد علیه شاکی و شود حاصل افراد از برخی علیه تنها لوث چنانچهاست شده حاصل لوث که درموردی مدعی، ادعای مقدار به جنایت قسامه، با نماید، را جنایت ارتکاب درعلیه فقط لوث و باشد مردی عمدی قتل در مرد سه مشارکت مدعی دم ولی آنکه مانند می‌شود اثبات

مقدار به دو آن علیه قصاص حق نفر، دو آن علیه قسامه اقامه از پس باشد، آنان از نفر دو مشارکت . سه اشتراک به خود اقرار سبب به باید کند، قصاص را نفر دو هر بخواهد دم ولی اگر است ثابت سهمشان

. بپردازد قصاص‌شوندگان از یک هر به را دیه سوم دو مرد،بیشتر- افراد شرکت ابتداء، از اینکه مگر نیست پذیرفته بیشتر افراد شرکت به اقرار از شاکی رجوع تبصرهدر را دیگر افراد شرکت نیز کرده‌اند سوگند اتیان قسامه در که کسانی و باشد کرده ذکر تردید نحو به را

. باشند یادکرده سوگند کمتر افراد توسط قتل ارتکاب بر و کرده نفی جنایت ارتکاب

.336ماده است- مدعی بستگان و خویشاوندان از مرد پنجاه سوگند عمدی، قتل اثبات برای قسامه نصاب. نمی‌شود ثابت قتل سوگند تکرار با

.337ماده می‌شود- محسوب نصاب جزء زن، خواه باشد مرد خواه شاکی، سوگند

اقامه- 338ماده خود، برائت برای باید متهم کند، قسامه اقامه درخواست متهم از شاکی که صورتی در . اگر باشد داشته سوگند اداءکننده مقرر، نصاب مقدار به مورد حسب باید صورت، این در که نماید قسامه

نداشتن با و می‌شود تکرار او خود یا آنان توسط نصاب، تحقق تا سوگندها باشد، نصاب از کمتر آنان تعداد. می‌شود تبرئه و می‌نماید تکرار را سوگندها همه زن، خواه باشد مرد خواه متهم، خود سوگند، اداءکننده

« 339ماده « شده- ذکر سوگند اتیان برای که قانون این کلیات اول کتاب در مقرر شرایط همه درقسامه،. می‌شود رعایت است

یاد- 340ماده سوگند آن بر آنچه به وی علم و باشد بوده جنایت ارتکاب شاهد سوگند، اداءکننده نیست الزم . سوی از علم ادعای و بداند را سوگند اداءکننده علم منشأ قاضی، نیست الزم همچنین است کافی میکند،

. مقام بررسی و تحقیق صورت هر در است معتبر نباشد، آن برخالف معتبری دلیل تا سوگند، اداکننده. است بالمانع سوگند اداءکننده از قضائی

سوگند- 341ماده تبانی با یا گمان و اساسظن بر و علم بدون سوگند، اداءکننده که باشد آن احتمال اگر . نشود، احراز یادشده امور بررسی، از پس اگر است موضوع بررسی به موظف قضائی مقام میخورد،

. است معتبر وی سوگند

موجه- 342ماده جنایت، وقوع بر آنان اطالع احتمال که باشند کسانی از سوگند اداءکنندگان است الزم

باشد.

عدم- 343ماده و دروغ سوگند اخروی مکافات و قانونی مجازات قسامه، اجرای از پیش می‌تواند قاضی. کند بیان سوگند اداکنندگان برای را آن در توریه جواز

یا- 344ماده و شود یافت قسامه خالف بر معتبری دلیل حکم، صدور از پیش و قسامه اقامه از پس اگراز موضوع باشد حکم صدور از بعد چنانچه و می‌شود باطل قسامه گردد، اثبات قسامه شرایط فقدان

. است دادرسی اعاده موارد

تجدید- 345ماده متهم علیه را دعوی قسامه، یا بینه با نمی‌تواند شاکی متهم، توسط قسامه اقامه از پسکند.

از- 346ماده برخی آنکه مانند شود ثابت سوگندها از برخی یا همه بطالن حکم، صدور از پس اگربرای سوگند، نبودن علم روی از یا سوگند بودن دروغ یا کنند عدول سوگندشان از سوگند، اداءکنندگان

. است دادرسی اعاده جهات از مورد شود، ثابت حکم صادرکننده دادگاه

- قصاص حق صاحب پنجم فصلطور- 347ماده به می‌تواند حکم اجرای یا رسیدگی تعقیب، مراحل از مرحله هر در قصاص حق صاحب

. کند گذشت مال یا حق برابر در مصالحه، با یا مجانی

.348ماده میرسد- ارث به قانون این در مندرج شرح به قصاص، حق

قتل- 349ماده به اقدام که درصورتی و کند قصاص را مرتکب مجنیٌ‌علیه، فوت از پیش نمی‌تواند ولی‌دمغیراین در است، قصاص مستحق نشود مجنیٌ‌علیه فوت سبب نهایت در جنایت چنانچه نماید، مرتکب

مشمول مرتکب دارد اعتقاد دم ولی که موردی در مگر می‌شود؛ محکوم قانون، در مقرر تعزیر به صورت.302ماده) نیست( قصاص مستحق صورت، این در که است قانون این

.350ماده است- ثابت جداگانه طور به آنان از یک هر برای قصاص حق دم، اولیای تعدد صورت در

.351ماده ندارد- قصاص حق که او زوجه یا زوج به‌جز است مقتول ورثه همان دم، ولی

مقتول- 352ماده همسر شود، مصالحه حقی یا مال به یا شود دیه به تبدیل علت، هر به قصاص، حق اگر . مقتول، همسر باشند، دیه خواهان برخی و قصاص خواهان دم، اولیای از برخی اگر می‌برد ارث آن از نیز

. می‌برد ارث می‌باشند، دیه خواهان که کسانی دیه سهم از

مجنیٌ‌علیه- 353ماده همسر اگر حتی می‌رسد او ورثه به قصاص حق کند، فوت قصاص حق صاحب هرگاهباشد.

رعایت- 354ماده با آنان ولیِّ باشند، مجنون یا صغیر آنان، از برخی یا دم اولیای همه یا مجنیٌ‌علیه اگر. بماند منتظر آنان افاقه یا بلوغ زمان تا می‌تواند همچنین و دارد گذشت و مصالحه قصاص، حق مصلحتشان

در لکن کنند قصاص را مرتکب میتوانند باشند، قصاص خواهان و عاقل و کبیر دم، اولیای از برخی اگرباید باشد آنها سوی از خود مولی‌علیه دیه سهم تأمین یا اداء خواهان مجنون یا صغیر ولی که صورتی

. دم ولی یا مجنیٌ‌علیه مرگ علت به قصاص حق که مواردی در ماده، این مفاد کنند عمل او خواست مطابق . این شدن الزماالجراء از پیش که جنایاتی مورد در حکم این است جاری نیز می‌شود منتقل آنان ورثه به

. است جاری نیز است شده واقع قانون

)355ماده ماده- مورد .354در شود( متولد زنده که می‌شود محسوب دم ولی صورتی در جنین قانون، این

او – 356ماده ولی یا و باشد نداشته ولی است مجنون یا صغیر که دمی ولی یا مجنیٌ‌علیه یا مقتول اگراز استیذان با قضائیه قوه رئیس و است رهبری مقام او، ولی نباشد، دسترسی او به یا و نشود شناخته

. میکند تفویض مربوط دادستانهای به را آن اختیار ایشان، موافقت صورت در و رهبری مقام

دیه- 357ماده و قصاص حق و نمیآید بهشمار دم ولی باشد، ورثه از عمدی، جنایت در شریک یا مرتکب اگر. نمیبرد ارث به نیز را قصاص حق و ندارد

شریک- 358ماده یا شود عمدی جنایت مرتکب او، ولی و باشد مجنون یا صغیر دم، ولی یا مجنیٌ‌علیه اگر. ندارد والیت مورد، این در باشد، آن در

دم،- 359ماده ولی یا مجنیٌ‌علیه نباشد، دیه فاضل رد به مشروط قصاص اگر قصاص، حق ثبوت موارد در. دارد او رضایت و مرتکب با مصالحه به نیاز باشد، دیه خواهان اگر و نماید گذشت یا قصاص می‌تواند تنها

حق- 360ماده صاحب است، قصاص‌شونده به دیه فاضل پرداخت مستلزم قصاص، اجرای که مواردی در. است مخیر مرتکب رضایت بدون ولو قانون در مقرر دیه گرفتن و دیه فاضل رد با قصاص میان قصاص،

یا- 361ماده وجه‌المصالحه پرداخت به مشروط را قصاص حق اسقاط و گذشت دم، ولی یا مجنیٌ‌علیه اگر. است باقی او برای شرط، حصول تا قصاص حق کند، دیگری امر

انجام- 362ماده یا وجه‌المصالحه پرداخت به قادر یا حاضر مرتکب مشروط، گذشت یا مصالحه از پس اگرهمان به بررسی برای پرونده و است محفوظ حق‌قصاص نشود، محقق شرط یا نباشد خود تعهد دادن

. باشد نیز تعهد ندادن انجام فرض شامل مصالحه مگر می‌شود ارجاع دادگاه

.363ماده است- قصاص حق سقوط موجب آن، از پس یا حکم صدور از پیش مصالحه، یا گذشت

. 364ماده قصاص- را مرتکب گذشت، از پس دم، ولی یا مجنیٌ‌علیه اگر نیست پذیرفته گذشت از رجوع. است قصاص مستحق کند،

حق- 365ماده از فوت، از پیش و جنایت وقوع از پس می‌تواند مجنیٌ‌علیه عمدی، جنایات سایر و قتل درمطالبه‌ مورد، حسب او، فوت پس‌از نمی‌توانند وارثان و دم اولیای و نماید مصالحه یا کرده گذشت قصاص

. » می‌شود » محکوم تعزیرات پنجم کتاب در مقرر تعزیر به مرتکب لکن کنند، دیه یا قصاص

مانند- 366ماده باشد مردد قاتلی هر مقتول لکن باشد، ثابت نفر چند یا دو ازجانب عمد قتلهای وقوع اگرشده کشته قاتل کدام دست به کدام هر که نشود اثبات و باشند رسیده قتل به نفر دو توسط نفر، دو اینکه

از یکی اولیای اگر و می‌شوند قصاص قاتل دو هر باشند، قصاص خواهان مقتول، دو هر اولیای اگر است،نیز دیگر مقتول اولیای قصاص حق کنند، ساقط را آن یا باشند نداشته قصاص حق سبب، هر به مقتول، دو

. می‌شود تبدیل دیه به قاتل، نبودن مشخص سبب بهبر- وارده جنایت‌های آنکه بر مشروط است جاری نیز عضو بر عمدی جنایت در ماده، این مفاد تبصرهمتفاوت دیگری جنایت‌های با مجنیٌ‌علیهم از یک هر بر وارده جنایت‌های اگر لکن باشد یکسان مجنیٌ‌علیهم

دیه به و است منتفی نیز باشند قصاص خواهان مجنیٌ‌علیهم همه که فرضی در حتی قصاص امکان باشد،. می‌شود تبدیل

)367ماده از( 366درماده – مجنیٌ‌علیه دو و باشند قصاص خواهان مجنیٌ‌علیه، دو هر اولیای اگر قانون، اینو باشند مرد قاتل، دو هر اینکه مانند باشد، مجنیٌ‌علیهم دیه از بیش مرتکبان دیه و نباشند یکسان دیه، نظر

صورت، این در که بپردازد را کامل دیه نصف باید زن سوی از قصاص خواهان باشد، زن مقتول، دو از یکیتقسیم مساوی نسبت به مرتکبان میان مذکور دیه فاضل زن، قتل مرتکب نبودن مشخص سبب به

می‌شود.. می‌شود - پرداخت مستحق به قصاص از قبل و قانون این طبق ماده این موضوع دیه تبصره

- جنایت در شرکت ششم فصلفقط- 368ماده شود او قتل موجب آسیبها از برخی تنها و کنند وارد مجنیٌ‌علیه بر را آسیبهایی عده‌ای، اگر

دیه پرداخت یا عضو قصاص به مورد، حسب دیگران و می‌باشند قتل در شریک آسیبها، این واردکنندگان. می‌شوند محکوم

یا- 369ماده شبه‌عمدی عمدی، مورد حسب شرکا از یک هر به نسبت می‌تواند دیگر، هرجنایت یا قتل. باشد محض خطای

در- 370ماده معتبر شرایط از شرطی فقدان مانند دلیل، هر به شرکا، از بعضی بر قصاص حق نبودن ثابتشرکا از هریک و نیست شرکا دیگر بر قصاص حق از مانع او، به نسبت جنایت بودن عمدی غیر یا قصاص

. دارند را خود حکم

همان- 371ماده قاتل برساند قتل به را او دیگری آن از بعد و کند وارد شخصی به آسیبی کسی هرگاهمحکوم عضو قصاص به فقط اولی و می‌گردید مرگ موجب تنهایی به سابق آسیب اگرچه است نفردوم

می‌شود.

تنها- 372ماده و دهد قرار مرده حکم در را وی که گونه‌ای به کند وارد شخصی به آسیبی کسی هرگاهدهد پایان او غیرمستقر حیات به رفتاری انجام با دیگری حال این در و بماند باقی او در حیات رمق آخرین

( . ماده و ماده این حکم می‌گردد محکوم میت بر جنایت مجازات به دوم نفر و می‌شود قصاص اول (371نفر. است جاری نیز غیرعمدی جنایات مورد در قانون این

یا- 373ماده مجنیٌ‌علیه مورد، حسب عمدی، جنایت در شرکت موارد  دربه را دیه از خود سهم بالفاصله باید دیگران و کند قصاص را عمدی جنایت در شرکا از یکی می‌تواند دم ولی

دیه اینکه بر مشروط کند، قصاص را آنان از یکی از بیش یا شرکا همه اینکه یا و بپردازند قصاص‌شونده . شرکا همه قصاص‌شوندگان اگر بپردازد قصاص‌شوندگان به قصاص، از پیش را پدیدآمده جنایت بر مازاد

شرکا تعداد نسبت به را جنایت دیه از خود سهم باید نیز نمی‌شود قصاص که شرکا از یک هر نباشند،بپردازد.

دیگر- برخی به نسبت خود حق از و باشد شرکا از برخی قصاص خواهان دم، ولی یا مجنیٌ‌علیه اگر تبصرهجنایتشان سهم از بیش قصاص‌شوندگان دیه که صورتی در نماید، مصالحه آنان با یا کند گذشت مجانی

. بپردازد قصاص‌شوندگان به را آنان دیه مازاد قصاص، از پیش باید باشد،

یا- 374ماده را مردی زنی، اینکه مانند باشد مرتکب در جنایت آن مقابل دیه از بیش جنایت، دیه هرگاهصاحب باشد، نفر یک مرتکب اگر کند، قطع را وی دست یا برساند قتل به ً عمدا را مسلمانی غیرمسلمانی،

حق صاحب باشند، متعدد مرتکبان اگر و ندارد را دیه فاضل گرفتن حق قصاص، بر افزون قصاص حق. کند قصاص را همگی آنان، به جنایت دیه بر قصاص‌شوندگان دیه مازاد پرداخت از پس می‌تواند قصاص

صورت، این در که نپردازد، چیزی و کند قصاص جنایت، در شرکا از جنایت، دیه اندازه به می‌تواند همچنین . این، بر افزون می‌پردازند قصاصشوندگان به را جنایت از خود دیه سهم نمی‌شوند، قصاص که شرکایی

را دیه فاضل و کند قصاص است، جنایت دیه از کمتر دیه‌اش که را آنان از یکی می‌تواند قصاص حق صاحبدر مگر کند، مطالبه هریک از را مقدار این از بیش نمی‌تواند قصاص حق صاحب لکن بگیرد شرکا دیگر از

. دیه که آنان همه قصاص خواهان قصاص حق صاحب اگر همچنین نماید مصالحه بیشتر برمقدار که صورتیاز سهمش به نسبت قصاص‌شونده دیه فاضل باید نخست باشد، است جنایت دیه از بیش مجموعشان

. نماید قصاص سپس و بپردازد او به را جنایت

- جنایت در اکراه هفتم فصلمحکوم- 375ماده ابد حبس به اکراه‌کننده، و می‌شود قصاص مرتکب، و نیست قتل مجوز قتل در اکراه

می‌گردد.

.1تبصره است- قصاص به محکوم اکراه‌کننده فقط باشد مجنون یا غیرممیز طفل اکراه‌شونده اگرابد- 2تبصره حبس به اکراه‌کننده و می‌پردازد را مقتول دیه او عاقله باشد ممیز طفل اکراه‌شونده اگر

. می‌شود محکوم

و- 376ماده اکراه‌کننده در قصاص عمومی شرایط وجود به مشروط کننده اکراه برای ابد حبس مجازات . محکوم ابد حبس به علت هر به اکراه‌کننده اگر است مصالحه و گذشت قابل و می‌باشد دم اولیای حق

. می‌شود محکوم قتل در معاون مجازات به نشود،

.377ماده است- اکراه‌کننده قصاص موجب عضو بر جنایت در اکراه

صاحب- 378ماده باسوگند اثبات عدم درصورت و شود ثابت دردادگاه باید عضو بر برجنایت اکراه ادعای. می‌شود قصاص مباشر قصاص، حق

عمدی- 379ماده جنایت گردد، اکراه‌شونده بر جنایت موجب که کند اکراه رفتاری به را دیگری کسی هرگاهاینکه به توجه و آگاهی و نداشته را او بر جنایت قصد اکراه‌کننده مگر می‌شود قصاص اکراه‌کننده و است

و است شبه‌عمدی جنایت صورت این در که باشد نداشته نیز می‌شود او بر جنایت موجب ً نوعا اکراه این. می‌شود محکوم دیه پرداخت به اکراه‌کننده

قتل- 380ماده مرتکب مشروع، دفاع در مقرر شرایط رعایت با اکراه از رهایی و دفاع برای شخصی اگر. ندارد تعزیر و دیه قصاص، کند، وارد او به آسیبی یا شود اکراه‌کننده

- نفس قصاص دوم بخشو- 381ماده قصاص قانون، در مقرر شرایط سایر وجود و دم ولی تقاضای صورت در عمدی قتل مجازات

. می‌گردد عمل تعزیر و دیه حیث از قانون دیگر مواد مطابق این‌صورت غیر در

مسلمان- 382ماده مرد قاتل، اگر لکن است ثابت قصاص حق شود، کشته ً عمدا مسلمانی زن هرگاهباشد، مسلمان غیر مرد قاتل، اگر و بپردازد او به را کامل دیه نصف قصاص، از پیش باید دم ولی باشد، . پرداخت غیرمسلمان، زن قتل سبب به غیرمسلمان مرد قصاص در می‌شود قصاص چیزی پرداخت بدون

. است الزم آنها دیه مابهالتفاوت

تنهایی- 383ماده به میتوانند مقتوالن از یک هر دم اولیای برساند، قتل به ً عمدا را نفر چند یا دو نفر، یک اگر. کنند قصاص به اقدام آنان به دیه از سهمی پرداخت بدون و دیگر مقتوالن اولیای رضایت گرفتن بدون و

قصاص- 384ماده خواهان مقتوالن، همه دم اولیای و برساند قتل به ً عمدا را نفر چند یا دو نفر، یک اگر . قصاص خواهان مقتوالن، از برخی دم اولیای اگر می‌شود قصاص بپردازد، دیهای اینکه بدون قاتل باشند،

به دیه پرداخت به قاتل موافقت درصورت باشند، دیه خواهان دیگر، مقتوالن یا مقتول دم اولیای و باشندقاتل، موافقت بدون و می‌شود پرداخت قاتل اموال از آنان دیه قصاصشان، حق از گذشت مقابل در آنان

. ندارند را اموالش یا و او از دیه أخذ حق

( 385ماده مکرمه- ) مکه حرم در یا ذی‌الحجه و ذی‌القعده رجب، محرم، حرام ماههای از یکی در قتل اگراز دیه فاضل پرداخت مستلزم قصاص و گردد قصاص مذکور، مکان یا زمان در قاتل یا باشد شده واقع

. می‌پردازد اولیاء دیگر به دم ولی که دیه‌ای همچنین نمی‌شود تغلیظ دیه فاضل باشد، قاتل به دم ولی سویاز سهمشان علت به قاتل، شرکای که دیه‌ای باشد، مذکور مکان یا زمان در قتل اگر لکن نمی‌شود، تغلیظ

. می‌شود تغلیظ می‌پردازند، آنان دو هر به یا و دم ولی یا قصاص‌شونده به مورد حسب جنایت، - عضو قصاص بخشسوم

- عضو قصاص موجب اول فصلشرایط- 386ماده سایر وجود و او ولی یا مجنیٌ‌علیه تقاضای صورت در عضو بر عمدی جنایت مجازات

. می‌گردد عمل تعزیر و دیه حیث از قانون مطابق این‌صورت غیر در و قصاص قانون، در مقرر

بر- 387ماده وارد صدمههای و جرح عضو، قطع مانند قتل از کمتر آسیب هر از عبارت عضو بر جنایت. است منافع

به- 388ماده می‌کند، وارد زن به که آسیبی سبب به مرد و برابرند عضو قصاص در مسلمان، مرد و زنقصاصپس باشد، دیه‌کامل ثلث از بیش یا مساوی زن‌، بر وارد جنایت دیه اگر لکن می‌شود محکوم قصاص

. زن مجنیٌ‌علیه که درصورتی مذکور حکم می‌شود اجراء مرد، به قصاص مورد عضو دیه نصف پرداخت از . مرتکب، و مسلمان زن مجنیٌ‌علیه، اگر ولی است جاری نیز باشد غیرمسلمان مرد مرتکب و غیرمسلمان

. می‌شود قصاص دیه، نصف پرداخت بدون مرتکب باشد، غیرمسلمان مرد

قصاص- 389ماده حق آید، وجود به عضو چند یا یک در متعددی جنایت‌های ضربه، چند یا یک علت به اگرنماید، مصالحه مرتکب با بعضی درباره می‌تواند مجنیٌ‌علیه و است ثابت جداگانه طور به جنایت، هر برای

. کند قصاص را بعضی و گذشت دیگر بعضی به نسبت

جنایت- 390ماده از قسمتی مرتکب رضایت با می‌تواند مجنیٌ‌علیه باشد، مراتب دارای عضو، بر جنایت اگرمچ از دست قطع به آرنج از دست قطع در و متالحمه به موضحه جراحت در آنکه مانند کند قصاص را

. نماید مصالحه یا گذشت دیگر قسمت قصاص از و بسنده

نباشد- 391ماده آنها همه قصاص امکان و کند وارد نفر یک متعدد اعضای بر عمدی جنایت کسی هرگاهمقابل در مرتکب باشد، نداشته بیشتر دست یک خود و کند قطع را نفر یک دست دو هر اینکه مانند

مقرر تعزیر و دیه پرداخت به جنایات، دیگر برای و می‌شود قصاص دارد، امکان آن قصاص که جنایت‌هایی. » « می‌شود محکوم تعزیرات پنجم کتاب در

باشد،- 392ماده آنها همه قصاص امکان اگر کند، وارد نفر چند اعضای بر عمدی جنایت کسی هرگاهدیگری از پیش او بر جنایت که اول مجنیٌ‌علیه نباشد جنایات همه برای قصاص امکان اگر و می‌شود قصاص

که جنایاتی برای مرتکب قصاص، انجام صورت در و است مقدم قصاص استیفای در است، شده واقع . » « اگر می‌شود محکوم تعزیرات پنجم کتاب در مقرر تعزیر و دیه پرداخت به نیست آن قصاص برای محلی

پس و کنند قصاص به مبادرت میتوانند مجنیٌ‌علیه دو از هریک باشد، زمان یک در جنایت، دو وقوعمقرر تعزیر و دیه پرداخت به مرتکب نیست، ممکن قصاص که جنایت‌هایی دیگر برای قصاص، ازاستیفای

. » « مجنیٌ‌علیه برای قصاص محل اول، قصاص از پس که درصورتی می‌شود محکوم تعزیرات پنجم کتاب درو کند قصاص را موجود مقدار می‌تواند باشد، او از جنایت مورد عضو از کمتر لکن باشد باقی دومراست دست آنگاه و کسی راست دست انگشت نخست مرتکب، اینکه مانند بگیرد دیه را مابهالتفاوت

با و است مقدم قصاص اجرای در اول مجنیٌ‌علیه صورت، این در که باشد کرده قطع را دیگری شخصاز نیز را خود انگشت دیه و کند قصاص را مرتکب راست دست می‌تواند دوم مجنیٌ‌علیه او، قصاص اجرای

. بگیرد او

- قصاصعضو شرایط دوم فصلبیان- 393ماده قانون این در که تفصیلی با زیر شرایط عمومی‌قصاص، شرایط بر عالوه عضو، قصاص در

: شود‌ رعایت باید می‌شود،. باشد- یکی جنایت مورد با قصاص، مورد عضو محل الف

. باشد- مساوی جنایت، مقدار با قصاص ب. نباشد- دیگر عضو بر صدمه یا مرتکب تلف خوف پ

. نباشد- ناسالم عضو مقابل در سالم، عضو قصاص ت. نباشد- غیراصلی عضو مقابل در اصلی، عضو قصاص ث

. نباشد ناقص عضو مقابل در کامل قصاصعضو ـ جباشد- نداشته هم چپ دست چنانچه و او چپ دست باشد نداشته راست دست مجرم که درصورتی تبصره

. می‌شود قصاص او پای

مورد- 394ماده عضو طول اگر لکن است الزم جراحات قصاص در عرض، و طول مقدار تساوی رعایتنسبت و کند سرایت دیگر عضو به نباید قصاص باشد، مجنیٌ‌علیه در آسیبدیده عضو طول از کمتر قصاص،

. است وارده جنایت عنوان صدق جنایت، عمق در میزان لکن می‌شود گرفته دیه جنایت، مازاد به

مجنیٌ‌علیه- 395ماده باشد، ناقص یا ناسالم مرتکب، وعضو باشد کامل یا سالم جنایت، مورد عضو اگر. بگیرد دیه مرتکب، رضایت با یا کند قصاص  می‌تواند

غیراین- در و فلج عضو مانند باشد رفته بین از آن اصلی منفعت که است عضوی ناسالم، عضو تبصره. باشد بیماری یا ضعف دارای چند هر می‌شود، محسوب سالم عضو  صورت،

.396ماده می‌شود- قصاص غیرفلج، معیوب و ضعیف عضو برابر در صحیح، و قوی عضو

قصاص- 397ماده کامل عضو برابر در ناقص، عضو لکن نمی‌شود قصاص ناقص عضو برابر در کامل، عضو. بپردازد را دیه مابهالتفاوت باید مرتکب صورت، این در که می‌شود

یا- انگشت چند یا یک فاقد که دستی مانند باشد اجزاء از بخشی فاقد که است عضوی ناقص، عضو تبصره. است انگشت چند یا یک از بخشی فاقد

که- 398ماده درصورتی فقط باشند، ناسالم یا ناقص دو هر قصاص، مورد عضو و جنایت مورد عضو اگرثابت قصاص حق باشد، جنایت مورد ازعضو بیشتر یا مساوی قصاص، مورد درعضو سالمت عدم و نقصان

است.

ارش- 399ماده پرداخت به باشد، نداشته مشابه زائد عضو مرتکب، و باشد زائد جنایت، مورد عضو اگر. می‌شود محکوم

ممکن- 400ماده کمتر مقدار به قصاص و نباشد ممکن جنایت، عمق و عرض و طول در تساوی رعایت اگررضایت با یا و نماید مطالبه ارش را مابهالتفاوت و کند اکتفاء کمتر، قصاص به می‌تواند علیه مجنٌی باشد

. بگیرد را جنایت دیه جانی

تغییر- 401ماده موجب که صدماتی و استخوان شکستگی ُمنقّله، هاشمه، جائفه، دامغه، مأمومه، جنایت دردر مقرر تعزیر به دیه پرداخت بر عالوه مرتکب و است ساقط قصاص می‌شود، بدن ورم یا پوست رنگ

. » « قصاصعضو در تجاوز خطر که دیگری مورد هر در مذکور حکم می‌شود محکوم نیز تعزیرات پنجم کتاب. است جاری نیز باشد داشته وجود منافع یا

یک- 402ماده از بیش مرتکب گرچه می‌شود، قصاص کند، کور یا درآورد را کسی چشم یک شخصی اگر. . است جاری بدن زوج اعضای همه مورد در حکم این نمی‌شود پرداخت وی به دیهای و باشد نداشته چشم

کور- 403ماده را آن یا درآورد دارد، چشم یک فقط که را کسی چشم است، دوچشم دارای که شخصی اگرقصاص از یا دارد دریافت هم را کامل دیه نصف و کند قصاص را مرتکب چشم یک می‌تواند مجنیٌ‌علیه کند،قصاص اثر در ً قبال را خود چشم یک مجنیٌ‌علیه اینکه مگر بگیرد کامل دیه و شود منصرف مرتکب چشم یک

چشم یک می‌تواند صورت دراین که باشد، داده دست از است، داشته را آن دیه استحقاق که جنایتی یا. نماید دریافت را کامل دیه نصف مرتکب، رضایت با یا و کند قصاص را مرتکب

بینایی- 404ماده فقط ببرد، ازبین را آن بینایی دیگری، چشم حدقه به رساندن آسیب بدون شخصی اگر . به تبدیل نباشد، ممکن قصاص مرتکب، چشم حدقه به آسیب بدون چنانچه می‌شود قصاص مرتکب، چشم

. می‌شود محکوم قانون در مقرر تعزیر و دیه پرداخت به مرتکب و می‌شود دیه.405ماده می‌شود- قصاص نیستند، متعارف شکل، یا و دید لحاظ از که چشمهایی برابر در سالم، چشم

چشم- 406ماده پلک برابر در بینا چشم پلک لکن نمی‌شود قطع مژه بدون پلک برابر در مژه، دارای پلک. می‌شود قصاص نابینا

جنایت- 407ماده دو شود، بویایی زوال موجب که بینی قطع یا شنوایی زوال موجب که گوش الله قطع. می‌شود محسوب

نداشته- 408ماده شنوایی و بویایی حس مورد حسب گرچه است قصاص موجب گوش، یا بینی قطعباشند.

.409ماده شود- رعایت آنها محل و مقدار باید و است قصاص موجب لب، یا زبان قطعمی‌شود- 410ماده گرفته دیه و است قصاصساقط کند، قطع است الل که را کسی زبان گویا، شخص اگر

حس دارای زبان و می‌شود قصاص گویا زبان و دیگری الل زبان برابر در است، الل که کسی زبان لکن. می‌شود قصاص حسچشایی بدون زبان برابر در چشایی

مگر- 411ماده می‌شود قصاص است، نرسیده گفتن سخن حد به هنوز که کودکی زبان برابر در گویا زبان. شود ثابت کودک بودن الل آنکه

رعایت- 412ماده آن، قصاص در و می‌شود محکوم قصاص به بکند یا بشکند را دیگری دندان کسی اگر. است الزم دندان، محل در تساوی

آن- 413ماده جای به سالمی دندان قصاص، زمان تا چنانچه شود، کنده دیگری توسط کسی دندان اگر » « که مدتی و جراحت ارش و تعزیرات پنجم کتاب در مقرر تعزیر به و نمی‌شود قصاص مرتکب بروید،

. افزون مرتکب باشد، معیوب جدید دندان اگر می‌شود محکوم است بوده دندان بدون مجنیٌ‌علیه . صدور باشد، کودک مجنیٌ‌علیه اگر می‌شود محکوم نیز عیب ارش پرداخت به مذکور، برمحکومیت‌هایپرداخت دیه یکصدم دندان رویش صورت در و میافتد تأخیر به دندان روییدن برای متعارف مدت به حکم

محکوم. دیه پرداخت به مذکور، تعزیر بر افزون مرتکب کند، فوت مدت دراین مجنیٌ‌علیه اگر می‌شودمی‌شود.

دندان- 414ماده قصاص بین مجنیٌ‌علیه باشد، غیرشیری مجنیٌ‌علیه دندان و شیری مرتکب، دندان اگر. است مختار مرتکب، در غیرشیری دندان رویش تا قصاص تأخیر و شیری

نیست- 415ماده مجنیٌ‌علیه عهده بر چیزی بروید، دیه گرفتن یا قصاص اجرای از پس مجنیٌ‌علیه دندان اگر. نمی‌شود بازگردانده نیز دیه باشد بوده قصاص امکان عدم جهت به دیه گرفتن اگر و

.416ماده ندارد- را آن دوباره قصاص حق مجنیٌ‌علیه بروید، قصاص اجرای از پس مرتکب، دندان  اگر

- قصاص اجرای چهارم بخش - عمومی مواد اول فصل

.417ماده است- الزم او نماینده یا رهبری مقام اذن قصاص، اجرای در

صاحب- 418ماده حقوق رعایت و اجراء صحت بر نظارت برای قصاص، اجرای در رهبری مقام از استیذانتوسط قصاص استیفای امکان از مانع استیذان، مراسم نباید و است دعوی دیگر اطراف و قصاص حق

. شود خود حق از او شدن محروم و قصاص حق صاحب

صورت- 419ماده در که است مجنیٌ‌علیه و دم ولی حق مورد، حسب آن، در مباشرت و قصاص اجرایواحد طریق از رهبری مقام از استیذان از پس باید و می‌شود منتقل ایشان ورثه به حق این آنان، مرگ

. گیرد انجام مربوط کیفری احکام اجرای

کتاب- 420ماده در مقرر تعزیر به کند قصاص به اقدام مقررات خالف بر قصاص، حق صاحب اگر. » می‌شود» محکوم تعزیرات پنجم

او- 421ماده آنان اذن بدون کسی اگر و ندارد را مرتکب قصاص حق او ولی یا مجنیٌ‌علیه از غیر کس هیچ. است قصاص مستحق کند، قصاص را

آنان- 422ماده از یک هیچ لکن دارند قصاص حق مستقل طور به آن صاحبان از هریک قصاصی حق هر درخواهان افراد دیگر موافقت و اذن بدون که صورتی در و ببرد بین از را دیگران حق نباید استیفای مقام در

. است دیگران دیه سهم ضامن کند، قصاص استیفای به مبادرت قصاص،

گذشت- 423ماده مرتکب قصاص از یا باشند دیه خواهان آن، صاحبان از بعضی اگر قصاصی حق هر دربه آنان گذشت صورت در را دیگران دیه سهم نخست باید است قصاص خواهان که کسی باشند، کرده

. بپردازد آنان خود به دیه درخواست صورت در و مرتکب

صدور- 424ماده باشد کوتاه آنان غیبت مدت و باشند غائب آن، صاحبان از بعضی اگر قصاصی حق هر درمقام نباشد آنان بازگشتن به امیدی یا و باشد طوالنی غیبت اگر و میافتد تعویق به غائب آمدن تا حکم

رهبری مقام نباشد معلوم بازگشت زمان چنانچه و می‌گیرد تصمیم آنان جای به غائب ولی عنوان به رهبریکه کسانی مینماید، تصمیم اتخاذ غیبت زمان شدن طوالنی از قبل و کوتاه زمان گذشت از پس آنها برایاو با یا کنند گذشت حاضران، اگر و کنند قصاص دادگاه، در غائبان سهم تأمین از پس میتوانند حاضرند،

باشند، قصاص خواهان شدن، حاضر از پس آنان اگر و است محفوظ غائبان قصاص حق نمایند، مصالحهو بپردازند مرتکب به کرده‌اند مصالحه مرتکب با یا نموده‌اند گذشت که را کسانی دیه سهم نخست باید

. کنند قصاص سپس

آن- 425ماده دیه از بیش مجنیٌ‌علیه بر واردشده جنایت دیه و کند وارد دیگری بر جنایتی ً عمدا مرتکب اگرنمی‌تواند قصاص حق صاحب برساند قتل به را مسلمانی مرد مسلمانی زن آنکه مانند باشد مرتکب در

. کند مطالبه نیز را دیه تفاوت قصاص، بر افزون

باشد،- 426ماده مرتکب در آن دیه از کمتر مجنیٌ‌علیه بر وارده جنایت دیه اگر قصاص، حق ثبوت موارد دربدون و بپردازد او به را دیه فاضل نخست که کند اجراء را قصاص می‌تواند صورتی در قصاص حق صاحب

پرداخت به الزام بر افزون قصاص، به اقدام و مخالفت صورت در و نیست جایز قصاص اجرای آن پرداخت. » « می‌شود محکوم تعزیرات پنجم کتاب در مقرر مجازات به دیه، فاضل

حق- 427ماده صاحبان دیگر به را دیه از بخشی باید قصاص اجرای برای قصاص حق صاحب که مواردی دراین از قصاص حق صاحب تخلف صورت در و گیرد قصاصصورت از پیش باید آن پرداخت بپردازد، قصاص

. » « می‌شود محکوم تعزیرات پنجم مقرردرکتاب مجازات به مذکور دیه پرداخت بر افزون امر،

کند- 428ماده جریحهدار را عمومی احساسات یا زند هم بر را عمومی امنیت و نظم جنایت، که مواردی درصاحبان دیگر سهم یا دیه فاضل پرداخت از تمکن قصاص خواهان لکن باشد قصاص اجرای در مصلحت و

بیت‌المال از مذکور مقدار قضائیه، قوه رئیس تأیید و دادستان درخواست با باشد، نداشته را قصاص حق. می‌شود پرداخت

به- 429ماده یا موجه عذر بدون قصاص، حق صاحب و است زندان در قصاص، به محکوم که مواردی دردر را مرتکب مجنیٌ‌علیه، یا دم ولی افاقه یا بلوغ برای انتظار جهت به یا دیه فاضل پرداخت در ناتوانی علت

را مناسبی مدت حکم، صادرکننده دادگاه امر، این از محکوٌمعلیه شکایت با نماید، رها نامعین وضعیتاجرای یا مصالحه گذشت، به نسبت مقرر مهلت ظرف تا میکند اعالم قصاص حق صاحب به و مشخص

. اساس بر تعزیر تعیین از پس می‌تواند دادگاه مدت، این در او اقدام عدم صورت در کند اقدام قصاص » « رئیسکل و قضائی حوزه رئیس تأیید و مناسب وثیقه أخذ با آن زمان مدت گذشتن و تعزیرات پنجم کتاب

. کند آزاد را مرتکب قصاص، حق صاحب سوی از تکلیف تعیین تا استان دادگستری

داشته- 430ماده مرتکب از طلبی قصاص، حق صاحب یا مقتول اگر دیه فاضل پرداخت لزوم موارد درمحاسبه قابل دیه، فاضل عنوان به مرتکب، رضایت بدون هرچند آن، صاحب رضایت با مذکور طلب باشد،

است.

آن- 431ماده می‌تواند او و است قصاص‌شونده به متعلق جنایت، دیه از شرکا پرداختی سهم یا دیه فاضلاگر لکن دهد انجام آن در دیگری مالکانه تصرف نوع هر یا و ببخشد خود شرکای یا قصاص حق صاحب به را

. برگرداند را آن باید نگیرد، قصاصصورت و باشد کرده دریافت را آن

کافی- 432ماده او دیون ادای برای او ترکه و کند فوت قصاص، حق استیفای از پیش مجنیٌ‌علیه هرگاهگذشت حق لکن دارد را قصاص استیفای حق دیون، آن تضمین یا اداء بدون قصاص، حق صاحب نباشد،

دیون ادای در باید شود، تبدیل دیه به قصاص علت، هر به اگر و ندارد را دیون تضمین یا اداء بدون مجانی،. . است جاری نیز مقتول ترکه مورد در حکم این شود صرف مذکور

گذشت- 433ماده مرتکب قصاص از آن اجرای حین در یا قصاص از پیش دم، اولیای همه یا مجنیٌ‌علیه اگراست، رسیده مرتکب به قصاص اجرای حین در که خساراتی ضامن آنان و می‌شود متوقف قصاص کنند،

قصاص، اجرای از پیش باید قصاص خواهان کنند، مصالحه یا نمایند گذشت آنان از برخی اگر و نمی‌باشند. بپردازد مرتکب یا آنان به مورد حسب را آنها سهم

الزام- 434ماده وی تحویل به دهد فراری است شده عمدی جنایت مرتکب که را فردی کسی هرگاهآن. منافع از یکی رفتن بین از یا عضو نقص یا قطع به منجر که عضو بر جنایت و قتل موارد در اگر می‌شود

باشد، مرتکب احضار به فراری‌دهنده الزام یا مرتکب حضور در مؤثر فراری‌دهنده بازداشت است، شده . اگر کند بازداشت را فراری‌دهنده مرتکب، دستگیری زمان تا قصاص حق صاحب درخواست با باید دادگاه

فراریدهنده دهد، رضایت قصاص حق صاحب یا شود متعذر وی دستگیری یا بمیرد دستگیری از پیش مرتکبیا مرتکب فوت صورت در می‌تواند عضو، نفسو قصاص موارد همه در قصاص حق صاحب و می‌شود آزاد

. دیه پرداخت از پس می‌تواند فراری‌دهنده بگیرد دهنده فراری یا وی اموال از را دیه او، دستگیری تعذر. کند رجوع مرتکب به آن دریافت برای

درخواست- 435ماده با نباشد ممکن مرتکب به دسترسی فرار، یا مرگ علت به عمدی، جنایت در هرگاهدر باشد نداشته مالی مرتکب که درصورتی و می‌شود پرداخت مرتکب اموال از جنایت دیه حق، صاحب

یا آنها به دسترسی عدم یا عاقله نبود درصورت و بگیرد عاقله از را دیه می‌تواند دم ولی عمد، قتل خصوص . پس چنانچه بود خواهد بیت‌المال بر دیه قتل، غیر در و می‌شود پرداخت بیت‌المال از دیه ، آنها تمکن عدم

جهت به دیه أخذ که درصورتی شود ممکن قتل، غیر و قتل از اعم جنایت مرتکب به دسترسی دیه، أخذ ازقبل باید لکن است، محفوظ مجنیٌ‌علیه یا دم ولی برای مورد قصاصحسب حق نباشد، قصاص از گذشت

. برگرداند را شده گرفته دیه قصاص، از

- نفس قصاص اجرای دوم فصلمثله- 436ماده و است جایز میرساند، قاتل به را آزار کمترین که متعارف، شیوههای به فقط نفس قصاص

. » « است تعزیرات پنجم کتاب در مقرر تعزیر و دیه موجب و ممنوع قصاص، از پس او کردن

. 437ماده از- پس اگر شود قصاص حمل وضع از پیش نباید است، نفس قصاص به محکوم که حامله، زن. میافتد تأخیر به قصاص بماند، محفوظ طفل حیات که زمانی تا باشد، طفل تلف بیم نیز حمل وضع

لکن- 438ماده است محفوظ دم ولی برای قصاص حق بماند، زنده قاتل نفس، قصاص اجرای از پس اگر

به مشروط ببیند آسیب قاتل که صورتی در باشد، کرده قصاص نیست، جایز که گونهای به را وی اگرقصاص حق و دارد را او عضو قصاص حق قاتل دم، ولی تلف خوف عدم جمله از عضو قصاص شرایط

مصالحه استیفاء، را خود حق باید قاتل نفس، قصاص اجرای از قبل ولی است باقی دم ولی برای نیز نفس . فرار برای قاتل اگر ندارد را او قصاص حق قاتل کند، قصاص دوباره نخواهد دم ولی اگر لکن کند گذشت یا

دادگاه امر، این از دم ولی شکایت با نشود خود حق استیفای و مصالحه گذشت، به حاضر نفس قصاص ازمطالبه یا مصالحه گذشت، به مقرر مهلت ظرف تا می‌کند اعالم قاتل به و مشخص را مناسبی مدت

. محکوم قانون در مقرر تعزیر به دم ولی مدت، این در او اقدام عدم صورت در کند اقدام عضو قصاص. است محفوظ جانی، ورثه برای عضو قصاص حق و می‌گردد اجراء نفس قصاص او مطالبه با و می‌شود

- عضو قصاص اجرای سوم فصلایذاء- 439ماده و باشد قصاص اجرای با مناسب و غیرآلوده تیز، باید عضو درقصاص جرح و قطع ابزار

. شرایط یا بیمار مرتکب، اگر است قانون در مقرر تعزیر موجب و ممنوع او جنایت مقدار از بیش مرتکب،امکان، صورت در باشد، دیگر صدمه یا نفس به سرایت بیم قصاص، در که باشد گونهای به مکان و زمان

. تأخیر به قصاص سرایت، بیم شدن برطرف تا صورت این غیر در می‌شود اجراء قصاص و رفع موانعمیافتد.

قصاص- 440ماده و باشد نداشته وجود سرایت به علم اگر لکن کرد اجراء ً فورا میتوان را عضو قصاصحسب مرتکب شود، محسوب عمدی آمده، پدید سرایت و کند سرایت جنایت آن، از پس و شود اجراء

جنایتی دیه باید، دم ولی نفس قصاص اجرای از پیش لکن می‌شود محکوم عضو یا نفس قصاص به مورد،غیرعمدی آمده، پدید سرایت اگر و بپردازد او به است شده وارد مرتکب بر عضو قصاص عنوان به که را

مقداری دیه و می‌شود محکوم است، پدیدآمده سرایت، وسیله به که جنایتی دیه به مرتکب شود، محسوب. نمی‌شود کسر است قصاصشده که

هر- 441ماده و شود اندازهگیری ً کامال جراحت حدود باید جنایت، با عضو قصاص تساوی رعایت برای. گردد برطرف باشد، آن ازدیاد موجب یا قصاص استیفای از مانع که چیزی

شود،- 442ماده انجام جنایت از بیش قصاص که شود موجب غیرآن، یا حرکت سبب به مرتکب اگردیه یا قصاص به مورد حسب باشد زیاده موجب دیگری فرد یا قصاصکننده اگر و نیست ضامن قصاصکننده

. می‌شود محکوم

بیم- 443ماده حمل، وضع از پس یا پیش قصاص، اجرای در و باشد عضو قصاص به محکوم حامله، زن اگر. میافتد تأخیر به شود طرف بر مذکور بیم که زمانی تا قصاص باشد، طفل بر آسیب یا تلف

حق- 444ماده او، عضو بیحسکردن یا وی کردن بیهوش بدون عضو، بر جنایت در مرتکب کردن قصاص. باشد افتاده اتفاق مجنیٌ‌علیه عضو بیحسی یا بیهوشی درحال جنایت اینکه مگر است مجنیٌ‌علیه

.445ماده است- جایز قصاص اجرای از پس او عضو بیحسکردن و مرتکب کردن بیهوش و مداوا

پیوند- 446ماده را شده جدا قسمت مجنیٌ‌علیه و کند قطع را دیگری عضو از مقداری یا همه شخصی اگر. نمی‌شود ساقط قصاص بزند،

« 447ماده « خصوص- در است، شده داده ارجاع تعزیرات پنجم کتاب به کتاب این در که مواردی کلیه درماده ) مطابق عمدی ماده( )612قتل مطابق عمدی جنایات سایر در و قانون عمل( 614آن آن تبصره و

می‌شود.

  - دیات چهارم کتاب

عمومی - مواد اول بخش

آن - موارد و دیه تعریف اول فصلیا- 448ماده عضو نفس، بر غیرعمدی جنایت سبب به مقدس شرع در که است معینی مال مقدر، دیه

. است شده مقرر ندارد، قصاص جهتی هر به که مواردی در عمدی جنایت یا منفعت،

کیفیت- 449ماده و نوع لحاظ با دادگاه و است نشده تعیین شرع در آن میزان که است غیرمقدر دیه ارش،نظر جلب با و مقدر دیه گرفتن نظر در با وارده خسارت میزان و مجنیٌ‌علیه سالمت بر آن تأثیر و جنایت . این در اینکه مگر دارد جریان نیز ارش مورد در مقدر دیه مقررات میکند تعیین را آن میزان کارشناس

. شود مقرر دیگری ترتیب قانون

در- 450ماده نیست، ممکن یا جایز آن در قصاص که عمدی جنایت و محض خطای شبه‌عمدی، جنایت در. شود مصالحه دیگری نحو به مگر می‌شود پرداخت دیه دم ولی یا مجنیٌ‌علیه درخواست صورت

در- 451ماده و مقتول دیه و اموال از باشد عمدی قتل چنانچه باشد مقتول ورثه از قاتل که صورتی در . مقام دیگر، وارث فقدان موارد در نمیبرد ارث وی دیه از باشد شبه‌عمدی یا محض خطای که صورتی

. است وارث رهبری

 دیه ضمان ـ دوم فصل

یا- 452ماده مدنی مسؤولیت آثار و احکام و است دم ولی یا مجنیٌ‌علیه شخصی حق مورد حسب دیه،. . نمی‌گردد بری تهاتر، و ابراء مصالحه، دیه، پرداخت با جز مرتکب ذمه دارد را ضمان

. میبرند ارث نیز مقتول دیه از سهماالرث نسبت به مادری بستگان جز به مقتول ورثه ـ تبصره

از- 453ماده هریک مورد حسب گردند، دیه موجب جنایت مرتکب اشتراک نحو به نفر چند یا دو هرگاه. است دیه پرداخت به مکلف مساوی به‌طور آنها عاقله یا شرکا

دیه اثبات راههای ـ سوم فصل.454ماده است- مالی ضمان و دیون اثبات ادله همان قسامه، بر عالوه دیه، اثبات ادله

قسم- 455ماده با غیرعمدی قتل و مرد پنجاه قسم با قصاص باب در مقرر بهشرح دیه، موجب عمدی قتل. می‌شود اثبات منکر، سوگند از غیر دیگر ادله فقدان و لوث حصول درصورت تنها مرد، پنج و بیست

از- 456ماده غیر دیگر ادله فقدان و لوث درصورت غیرعمدی و عمدی از اعم منافع و اعضاء بر جنایت دررا آن دیه و اثبات را ادعاء مورد جنایت زیر، شرح به قسامه اقامه با می‌تواند مجنیٌ‌علیه منکر، سوگند

. . نمی‌شود ثابت آن با قصاص حق لکن کند مطالبه. است- کامل دیه مقدار به آن دیه که جنایتی در قسم شش الف

. است- کامل دیه ششم پنج آن دیه که جنایتی در قسم پنج ب. است- کامل دیه سوم دو آن دیه که جنایتی در قسم چهار پ

. است- کامل دیه دوم یک آن دیه که جنایتی در قسم سه ت

. است- کامل دیه سوم یک آن دیه که جنایتی در قسم دو ث. است- آن از کمتر یا کامل دیه ششم یک آن دیه که جنایتی در قسم یک ج

زن، 1تبصره خواه باشد مرد خواه مجنیٌ‌علیه، الزم، نفرات نبودن درصورت فوق بندهای از هریک مورد در ـ. کند تکرار را قسم اندازه همان به می‌تواند

مقرر 2تبصره مقدار از کمتر و بند آن در مقرر مقدار از بیش دیه، مقدار چنانچه فوق موارد از هریک در ـ. است الزم بیشتر نصاب رعایت باشد، قبلی بند در

در- 457ماده و کند قسامه مطالبه مدعی‌علیه، از می‌تواند نکند، قسامه اقامه فوق، ترتیب به مدعی اگر. می‌شود تبرئه قسامه با مدعی‌علیه صورت این

.458ماده است- قصاص کتاب مقررات همان قسامه در سوگند مقررات

شود- 459ماده عضو منفعت نقصان یا زوال مدعی او ولی یا مجنیٌ‌علیه شده واقع جنایت اثر در هرگاهادعای علم، موجب اختبار و آزمایش امکان عدم و وثوق مورد کارشناس به دسترسی عدم و لوث درصورت

. می‌شود اثبات شد، ذکر که ترتیبی به قسامه با او ولی یا مجنیٌ‌علیه

زائل- 460ماده منفعت از بخشی یا تمام بازگشت به نسبت او ولی یا مجنیٌ‌علیه و مرتکب میان اختالف درنوبت و است مقدم سوگند با او ولی یا مجنیٌ‌علیه قول اثباتی، دلیل فقدان درصورت یافته، نقصان یا شده

. نمیرسد قسامه اجرای به

تعیین- 461ماده شده زائل منفعت بازگشت برای وثوق مورد کارشناس که ایامی در مجنیٌ‌علیه هرگاهآن منکر میت، اولیای و بوده وفات از قبل منفعت بازگشت مدعی مرتکب، و نماید فوت است نموده

به نوبت و است مقدم سوگند با اولیاء قول کند، ثابت را خود ادعای نتواند مرتکب که صورتی در باشند،. می‌شود ثابت آنان سهم به نسبت دیه بخورند، سوگند اولیاء از برخی تنها چنانچه و نمیرسد قسامه اجرای

دیه پرداخت مسؤول ـ چهارم فصل.462ماده است- مرتکب خود برعهده شبه‌عمدی و عمدی جنایت دیه

پرداخت- 463ماده شود، ثابت قاضی علم یا قسامه یا بینه با جنایت که درصورتی محض خطای جنایت دراو خود برعهده شد ثابت قسامه یا سوگند از او نکول یا‌ مرتکب اقرار با اگر و است عاقله برعهده دیه

است.مسؤول- عاقله نماید، تصدیق را او اظهارات عاقله خطایی، جنایت به مرتکب اقرار از پس هرگاه تبصره

. است دیه پرداخت

بودن- 464ماده خطائی مدعی مرتکب اگر قسامه، یا قاضی علم شهادت، با جنایت اصل ثبوت موارد درعهده بر دیه و می‌شود پذیرفته سوگند با عاقله قول نماید، انکار را جنایت بودن خطاء عاقله و گردد آن

. است دیه پرداخت به مکلف عاقله مدعی، قسم با کند نکول قسم اتیان از عاقله چنانچه و است  مرتکب

آنها سهم و میشوند معاف دیه پرداخت از نمایند یاد سوگند عاقله افراد از برخی که صورتی در ـ تبصره. می‌گردد پرداخت مرتکب  بهوسیله

.465ماده نیست- میسازد وارد خود بر شخص که جنایت‌هایی دیه پرداخت به مکلف عاقله،

طور- 466ماده به که مالی اتالف ضامن لیکن است، محض خطای دیه پرداخت به مکلف تنها عاقله،. نمی‌باشد است شده تلف خطائی

مجنون- 467ماده یا نابالغ مرتکب، هرچند نیست، موضحه از کمتر جنایت‌های دیه پرداخت به مکلف عاقله،باشد.

رسیدن مالک آید، وارد عضو چند یا یک بر متعددی صدمات خطائی، ضربه چند یا یک اثر در هرگاه ـ تبصرهدیه به آنها مجموع دیه رسیدن عاقله، ضمان برای و است جداگانه به‌طور آسیب هر دیه موضحه، دیه به

. نیست کافی موضحه

ارث- 468ماده طبقات بهترتیب پدری یا مادری و پدری نسبی ذکور بستگان و پسر پدر، از عبارت عاقله. می‌باشند. دیه پرداخت به مکلف مساوی بهصورت ببرند ارث میتوانند فوت زمان در که کسانی همه است

مواعد- 469ماده در و بالغ عاقل، مشروع، نسب داشتن بر عالوه که است مسؤول صورتی در عاقله. باشد داشته مالی تمکن دیه، اقساط پرداخت

در- 470ماده را دیه نتواند مالی تمکن عدم دلیل به او عاقله یا نباشد، عاقله دارای مرتکب، که صورتی در . مورد این در می‌شود پرداخت بیت‌المال از تمکن عدم صورت در و مرتکب توسط دیه بپردازد، مقرر مهلت

. نیست آن غیر و نفس دیه میان فرقی

میکند،- 471ماده زندگی ایران در که اساسی قانون در شده شناخته دینی اقلیت‌های از ایرانی فرد هرگاهدیه پرداخت توان که صورتی در لکن است دیه پرداخت عهدهدار ً شخصا گردد، محض خطای جنایت مرتکب

معادل نباشد، پرداخت به قادر نیز مناسب مهلت با اگر و داده‌می‌شود مناسب مهلت او به باشد، نداشته را. می‌شود پرداخت دولت توسط دیه

برعهده- 472ماده آن پرداخت و ثابت دیه نشود اثبات آن نوع لکن شود ثابت جنایت اصل که مواردی در. است مرتکب

عمل- 473ماده همان و دهد انجام مقررات مطابق را عملی قانونی، وظایف اجرای در مأموری هرگاه. است بیت‌المال برعهده دیه شود، کسی بدنی صدمه یا فوت موجب

دیگری مکان هر یا و نظامی ممنوعه منطقه وارد تقصیر، روی از یا خطر به علم با شخصی هرگاه ـ تبصرهکه صورتی در و نیست ثابت ضمان گیرد، قرار هدف مقررات، مطابق و گردد است، ممنوع آن به ورود که

. می‌شود پرداخت بیت‌المال از دیه باشد، نداشته آگاهی مزبور مکان بودن ممنوعه از

مال- 474ماده از دیه نباشد، دسترسی مرتکب به فرار یا مرگ دلیل به که درصورتی عمدی شبه جنایت در. می‌شود پرداخت بیت‌المال از نکند کفایت او مال که درصورتی و می‌شود گرفته او

یا- 475ماده مرگ علت به اگر است مرتکب عهده بر دیه پرداخت که مواردی در محض خطای جنایت درمالی مرتکب که درصورتی و می‌شود پرداخت او اموال از جنایت دیه نباشد ممکن او به دسترسی فرار،

. می‌شود پرداخت بیت‌المال از دیه باشد نداشته

احکام- 476ماده تابع دیه میباشد، دیه پرداخت مسؤول وی خود که مواردی در مرتکب فوت صورت در. است متوفی دیون سایر

وجود- 477ماده درصورت معین، نفر چند یا دو از نفر یک توسط جنایت، ارتکاب به اجمالی علم موارد دروجود عدم درصورت و می‌شود عمل باب این در قسامه مواد طبق اجمالی، علم اطراف از برخی بر لوث

دیه قتل خصوص در کنند یاد سوگند همگی اگر که کند سوگند مطالبه متهمان از می‌تواند حق صاحب لوث،. می‌شود دریافت متهمان از مساوی نسبت به دیه قتل، غیر در و می‌شود پرداخت بیت‌المال از

برای- مخیرند مجنیٌ‌علیه یا دم اولیای مورد حسب باشد، متهمان اقرار اجمالی، علم منشأ هرگاه تبصرهو قتل و غیرعمدی و عمدی جنایت بین تفاوتی امر این در و کنند مراجعه متهمان از یک هر به دیه دریافت

. نیست قتل غیر

دیه- 478ماده کنند امتناع قسامه اقامه یا سوگند اتیان از اجمالی، علم اطراف از برخی یا همه هرگاهتنهایی به باشد یکی امتناع‌کننده درصورتی‌که و می‌شود ثابت امتناع‌کنندگان عهده بر مساوی به‌طور

. . نیست آن غیر و قتل میان تفاوتی فوق حکم در بود خواهد دیه پرداخت عهده‌دار

رفتارها- 479ماده از برخی به مستند جنایت، و شود مصدوم یا کشته عدهای رفتار اثر در کسی هرگاه. بپردازند مساوی به‌طور را صدمات دیه یا نفس دیه باید آنها همه نباشد، مشخص رفتار هر مرتکب و باشد

با- 480ماده اجمالی علم اطراف از معین شخصی علیه جنایت، اثبات امکان و لوث تحقق موارد در. می‌شود عمل قسامه مقررات طبق قسامه،

معین- 481ماده نفر چند یا دو از نامعین شخصی مرتکب که کنند ادعاء دم اولیای یا مجنیٌ‌علیه هرگاه . از یکی بودن مجرم بر قسامه اجرای با نماید قسامه اقامه می‌تواند مدعی لوث، تحقق درصورت است،

. می‌گردد اجراء فوق مواد مفاد و می‌شود مشخص اجمالی علم به مرتکب آنها،

مرتکب،- 482ماده تعیین امکان وعدم نفر چند یا دو از یکی به جنایت انتساب به اجمالی علم موارد در. می‌شود دیه پرداخت به حکم و قصاصساقط باشد عمدی جنایت، چنانچه

همان- 483ماده مرتکب که کند اقرار دیگری سپسشخص کند دیه موجب جنایت به اقرار کسی هرگاهدو آن از یکی از فقط است مخیر مدعی نباشد اقرار دو از یکی کذب به تفصیلی علم و است شده جنایت

. کند دیه مطالبه

او- 484ماده و برسد مدعیعلیه قسامه به نوبت لوث تحقق با که قاتل شناسایی عدم و قتل وقوع موارد درمتهم سوگند به نوبت چنانچه لوث موارد غیر در و می‌شود پرداخت بیت‌المال از دیه کند، قسامه اقامه

. می‌شود پرداخت بیت‌المال از دیه بخورد سوگند قتل انجام عدم بر مقررات طبق و برسد

مجازات- 485ماده اجرای اثر در حیات سلب غیرمستوجب حد یا تعزیر یا عضو قصاص به محکوم هرگاهمستند یا عمدی صدمه، یا قتل چنانچه شود، وارد او به حکم مورد مجازات از بیش صدمه‌ای یا شود کشته . مورد در صورت این غیر در می‌شود محکوم دیه یا قصاص به مورد حسب حکم، مجری باشد، تقصیر به

. می‌شود پرداخت بیت‌المال از دیه تعزیرات، در و است منتفی ضمان حد، و قصاص

. است- منتفی ضمان باشد محکومٌ‌علیه به مستند اضافی آسیب‌ ورود چنانچه تبصره

پرونده- 486ماده است شده بدنی صدمه یا قتل، موجب که تعزیر یا حد قصاص، حکم اجرای از پس هرگاهدادگاه شود، ثابت حکم آن صحت عدم و شده مجدد رسیدگی دادرسی، آیین مقررات طبق صالح دادگاه در

رسیدگی جهت مستندات، ذکر با را پرونده و صادر را بیت‌المال از دیه پرداخت حکم مجدد، رسیدگی‌کننده . از تقصیر یا عمد ثبوت درصورت شود رسیدگی مقررات طبق تا می‌نماید ارسال مربوط قضائی مرجع بهیا قصاص به مورد حسب مذکور، مرجع حکم به و است ضامن وی قطعی، حکم صادرکننده قاضی طرف

. » می‌شود » محکوم بیت‌المال به دیه بازگرداندن و تعزیرات پنجم کتاب در مقرر تعزیر

بیت‌المال- 487ماده از دیه شود کشته ازدحام اثر بر یا نشود شناخته قاتل و برسد قتل به شخصی اگر. می‌گردد پرداخت

دیه پرداخت مهلت ـ پنجم فصلتراضی- 488ماده دیگری بهنحو اینکه مگر است زیر بهترتیب جنایت وقوع زمان از دیه، پرداخت مهلت

: باشد شدهقمری- سال یک ظرف دیه، موجب عمد در الف

قمری- سال دو ظرف عمد، شبه در بقمری- سال سه ظرف محض، خطای در پ

نماید،- اقدام دیه از قسمتی یا تمام پرداخت به نسبت مقرر مهلتهای بین در پرداختکننده هرگاه تبصره. است آن قبول به مکلف محکوٌمله

ظرف- 489ماده عمدی، شبه در و دیه سوم یک سال، هر ظرف باید پرداختکننده محض، خطای درجنایت. بپردازد را دیه نصف سال هر

بهصورت- 490ماده دیه پرداخت یا و نماید پرداخت را دیه انواع از یک هر بخواهد پرداختکننده که درصورتی

. باشد شده توافق قطعی مبلغ یک بر آنکه مگر است پرداخت زمان قیمت معیار، باشد، اقساطی

لکن- 491ماده شود توافق دیه گرفتن بر مجنیٌ‌علیه یا دم اولیای و عمدی جنایت مرتکب بین که مواردی در. گردد پرداخت تراضی حین از یکسال ظرف باید دیه نگردد، مشخص آن پرداخت مهلت

ضمان موجبات ـ ششم فصلاعم- 492ماده باشد مرتکب رفتار به مستند حاصله نتیجه که است دیه یا قصاص موجب درصورتی جنایت

. شود انجام آنها اجتماع به یا تسبیب به یا مباشرت بهنحو آنکه ازمانند- 493ماده نیست جنایت تحقق از مانع آن، از ناشی نتیجه و مرتکب رفتار میان زمانی، فاصله وجود

. و ماده این حکم است دیه یا قصاص موجب مورد حسب که کشنده، بیماری عامل انتقال از ناشی فوت.492ماده) است( جاری جرائم کلیه مورد در قانون این

.494ماده شود- واقع مرتکب خود توسط ً مستقیما جنایت که است آن مباشرت

است- 495ماده دیه ضامن گردد، بدنی صدمه یا تلف موجب میدهد انجام که معالجاتی در پزشک هرگاهباشد گرفته برائت معالجه از قبل که این یا باشد فنی موازین و پزشکی مقررات مطابق او عمل آنکه مگر

یا و نباشد معتبر او، بودن مجنون یا نابالغ بهدلیل مریض از برائت أخذ چنانچه و نشود هم تقصیری مرتکب و. می‌شود تحصیل مریض ولی از برائت نگردد، ممکن آن مانند و بیهوشی بهدلیل او از برائت تحصیل

برائت– 1تبصره هرچند ندارد وجود ضمان وی برای عمل و علم در پزشک تقصیر یا قصور عدم صورت در. باشد نکرده أخذ

. 2تبصره یا- فقدان موارد در است رهبری مقام که عام ولی و پدر مانند است خاص ولی از اعم بیمار ولّیدادستانهای به اختیار تفویض و رهبری مقام از استیذان با قضائیه قوه رئیس خاص، ولی به دسترسی عدم

. مینماید اقدام طبیب به برائت اعطای به مربوطه

مینماید،- 496ماده صادر آن مانند و پرستار یا مریض به را آن انجام دستور که معالجاتی در پزشک( ماده مطابق آنکه مگر است ضامن بدنی صدمه یا تلف .495درصورت نماید( عمل قانون این

تلف - 1تبصره و صدمه موجب و است اشتباه دستور که بداند پرستار یا مریض هرگاه مزبور، موارد درخود به مستند خسارت و صدمه بلکه نیست ضامن پزشک کند، عمل دستور به این وجود با و می‌شود

. است پرستار یا مریض)2تبصره ماده - طبق پزشکی معالجات در شده ایجاد جراحات یا عضو قطع عمل( 495در قانون این

می‌شود.

مقررات- 497ماده طبق مریض، نجات برای پزشک و نباشد ممکن برائت تحصیل که ضروری موارد در. نیست وارده صدمات یا تلف ضامن کسی نماید، معالجه به اقدام

جنایت- 498ماده موجب انحاء از نحوی به می‌گردد حمل نقلیه وسیله یا انسان توسط که شیئی هرگاه. است دیه ضامن حملکننده گردد

حرکتی- 499ماده اختیار بدون یا کند فرار بیاختیار ترس اثر در شخص آن و بترساند را دیگری کسی هرگاهو عمدی جنایات تعاریف حسب ترساننده گردد، دیگری یا خودش بر صدمه ایراد موجب که بزند سر او از

. است مسؤول غیرعمدی

اثر- 500ماده در اینکه مانند نباشد، کسی رفتار به مستند دیگر خسارت نوع هر یا جنایت که مواردی در. است منتفی ضمان شود، واقع قهری علل

کار- 501ماده هر یا برانگیزد او سوی به را سگ مانند حیوانی یا بکشد سالح شخصی روی به کسی هرگاهارعاب، این اثر بر و دهد انجام صوتی انفجار یا کشیدن فریاد مانند می‌گردد او هراس موجب که دیگری

. می‌شود محکوم دیه یا قصاص به جنایات انواع تعاریف اساس بر مورد حسب گردد مصدوم یا بمیرد شخصبر- 502ماده شود جنایت سبب و بیافتد شخصی روی بر و کند پرت بلندی جای از را خود کسی هرگاه

به و نزند سر او از فعلی اگر لکن می‌شود محکوم دیه یا قصاص به مورد حسب جنایت انواع تعاریف اساسضامن کسی کند، وارد او به صدمه و بخورد دیگری به و شود پرت زلزله و طوفان همچون قهری علل

نیست.

یا- 503ماده بمیرد پرتشده شخص یا ثالث شخص و کند پرت ثالثی شخص روی به را دیگری کسی هرگاه. است عمدی شبه جنایت نگردد، عمدی جنایت تعریف مشمول که درصورتی گردد مصدوم

حال- 504ماده در مقررات سایر رعایت و مطمئن و مجاز سرعت و مهارت داشتن با که رانندهای هرگاهنیست، مجاز محل آن در حضورش که کسی به و نباشد وسیله کنترل به قادر که حالی در است حرکت

. است ضامن راننده صورت این غیر در و منتفی ضمان نماید، برخورد تقصیر بدونباشد 1تبصره نداشته حادثه در تأثیری رانندگی مقررات از برخی رعایت عدم هرگاه فوق موارد در ـ

. نیست ضامن راننده نباشد، حاصله جنایت علت مرتکب تقصیر که  بهگونهای.2تبصره است- جاری نیز دیگر ابزارآالت و وسایل مورد در ماده این در مندرج حکم

موانع،- 505ماده با آن برخورد یا و خودرو شدن واژگون مانند حوادثی سبب به رانندگی هنگام هرگاهنبوده سیل و زلزله همچون قهری علل حادثه، سبب که صورتی در شوند تلف یا مصدوم خودرو سرنشینان

. حقیقی یا حقوقی شخص به مستند حادثه وقوع چنانچه است دیه ضامن راننده باشد، راننده به مستند و. است شخصضامن آن باشد دیگری

خود- 506ماده و کند فراهم را دیگری مصدومیت یا شدن تلف سبب کسی که است آن جنایت در تسبیبآنکه مانند نمیشد حاصل جنایت او رفتار فقدان صورت در که طوری به نشود جنایت مرتکب ً مستقیما

. ببیند آسیب و بیفتد آن در کسی و بکند چاهی

چیز- 507ماده یا کند حفر گودالی مالک، اذن بدون دیگری ملک یا عمومی اماکن و معابر در شخصی هرگاهاینکه مگر است دیه ضامن گردد، دیگری آسیب سبب که دهد انجام عملی هر یا و دهد قرار آن در لغزندهای

. نماید برخورد آن با ً عمدا اجتناب، امکان و آن به علم با آسیبدیده فرد)508ماده ماده- در مذکور کارهای از یکی شخصی در( 507هرگاه که مکانی یا خویش ملک در را قانون این

آگاه که را شخصی اینکه مگر نیست ضامن گردد، دیگری آسیب سبب و دهد انجام اوست، اختیار و تصرف. گردد وارد وی به جنایتی آن، استناد به و بخواند آنجا به نیست آن به

گرفته،- 1تبصره مالک از مذکور اعمال انجام از قبل که اذنی با یا مالک اذن بدون آسیبدیده شخص هرگاهبه تلف یا صدمه اینکه مگر نیست ضامن مالک باشد، نداشته اطالع او ورود از ملک صاحب و شود وارد

. باشد مالک به مستند آن مانند و دادن اطالع در سهالنگاری اغواء، علت)2تبصره ماده- در مذکور کارهای از یکی مرتکب او، اذن بدون و دیگری ملک در کسی این( 507هرگاه

است دیه عهدهدار مرتکب ببیند، آسیب است، شده ملک آن وارد اذن بدون که ثالثی شخص و گردد قانونمانند نیست ضامن مرتکب صورت دراین که باشد مصدوم خود به مستند صدمه و حادثه بروز اینکه مگر

با یا عالئم به توجه بدون مصدوم لکن کند قفل را محل درب یا بگذارد هشداردهنده عالمتی مرتکب اینکه. شود وارد درب شکستن

به- 509ماده عملی ایمنی نکات و قانونی مقررات رعایت با عمومی اماکن یا معابر در کسی هرگاه. نیست ضامن گردد، خسارت یا جنایت وقوع موجب ً اتفاقا و دهد انجام عابران مصلحت

عرض- 510ماده جان، مال، حفظ جهت به که را رفتاری دیگری به کمک و احسان انگیزه با شخصی هرگاهمقررات رعایت درصورت شود خسارت یا و صدمه موجب عمل همان و دهد انجام است، الزم او ناموس یا

. نیست ضامن ایمنی، نکات و قانونی

نقلیه- 511ماده وسیله یا کند توقف است مجاز آنجا در توقف که راهی یا مکان در یا خود ملک در که کسیکند فوت یا گردد مصدوم و کند برخورد آنها با شخصی و دهد قرار آنجا در را دیگری مجاز شیء هر یا خود

. است ضامن برخوردکننده شود، وارد مالش یا او بر خسارتی چنانچه و نیست ضامن

در- 512ماده را حیوانی یا و شیء یا نماید توقف نیست، مجاز آنها در توقف که محلهایی در شخصی هرگاهیا برخورد اثر در آنها به توجه بدون دیگری و دهد قرار آن در لغزندهای چیز یا سازد مستقر محلها قبیل این

را حیوان یا شیء آن که کسی یا متوقف شخص ببیند، مالی خسارت یا کند فوت یا شود مصدوم لغزشراه وسعت با عابر آنکه مگر میباشد خسارات سایر و دیه ضامن است، کرده لغزنده را راه یا نموده مستقر

عهدهدار بلکه نمی‌گیرد تعلق او به خسارت فقط نه صورت این در که کند برخورد آن با ً عمدا محل و. می‌شود نیز وارده خسارت

بردهاند،- 513ماده بیرون و فراخوانده اقامتش محل از مشکوکی به‌طور و شبانه که را شخصی هرگاهبه کرده فوت اگر یا است زنده دعوتشده که کند ثابت اینکه مگر اوست دیه ضامن دعوتکننده، شود، مفقود

رسانده قتل به را او دیگری شده کشته اگر یا است نداشته او به ارتباطی که بوده قهری علل یا عادی مرگمفقود. شخص آن و برباید را کسی دیگری، طریق هر یا تهدید یا حیله با که کسی مورد در حکم این است

. است جاری نیز گرددگردد، شناسایی قاتل یا و است زنده مفقود شخص که مشخصشود دیه، دریافت از پس هرگاه ـ تبصرهثابت قصاص است کشته ً عمدا را مفقود شخص دعوتکننده که شود اثبات چنانچه و می‌گردد مسترد دیه

می‌شود.

هیچکس- 514ماده گردد، آسیب موجب و آید بهوجود مانعی زلزله و سیل مانند قهری علل اثر در هرگاهآن، مانند یا سیل اگر و باشند داشته را آنها کردن برطرف تمکن اشخاصی یا شخص گرچه نیست، ضامن

که دهد قرار بدتری جای در یا اول جای مانند نامناسب جایی را آن کسی ولکن آورد همراه به را چیزیدر عابران مصلحت جهت در و بردارد نامناسب جای از را آن اگر و است دیه عهدهدار شود، آسیب موجب

. نیست ضامن دهد قرار مناسب‌تری جاینیز- 1تبصره مناسب‌تر حالت به وضعیت تغییردهنده باشد آمده بهوجود شخصی توسط مزبور مانع هرگاه

. نیست ضامندرصورت 2تبصره دارند، برعهده را حوادث اینگونه آثار رفع یا اصالح مسؤولیت که دستگاههایی یا افراد ـ

. می‌باشند ضامن وظیفه، انجام در استناد قابل قصور یا تقصیر

عادت- 515ماده و عرف آن امثال و منزل مقابل در اتومبیل توقف یا مغازه خارج در کاال دادن قرار هرگاهایجاد عدم و معبر بودن عریض و قانونی منع عدم درصورت اتومبیل متوقفکننده یا کاال گذارنده باشد، شده

. نیست وارده زیانهای ضامن عابران برای مزاحمت

جایز- 516ماده آن در اشیاء دادن قرار که خود ملک بالکن یا دیوار مانند مکانی در را چیزی کسی هرگاهیا صدمه موجب و بیفتد دیگری ملک یا و عام معبر به نشده پیشبینی حوادث اثر در و دهد قرار است،

خسارت یا صدمه مستعد ً نوعا که باشد گذاشته طوری را آن آنکه مگر است منتفی ضمان شود خسارتباشد.

آن- 517ماده مانند و بالکن یا بسازد مجاز بهنحو را بنایی است ملکی احداث عهدهدار که کسی یا مالک اگر ً اتفاقا و کند احداث مجاز محل در است الزم بنا استحکام در که فنی ضوابط و ایمنی نکات رعایت با را

. نیست ضامن گردد، خسارت یا آسیب موجببه- مستند آنکه مانند نمود مستند مالک به را آن نتوان که باشد بهگونهای غیرمجاز عمل اگر تبصرهضامن اوست به مستند مذکور عمل که کسی و منتفی مالک از ضمان باشد ساختمان ذیربط مهندسان

است.الزم- 518ماده ایمنی و بنا استحکام در که مقرراتی رعایت با و محکم برپایه را دیواری یا بنا شخصی هرگاه

آسیب موجب و کند سقوط سیل، یا زلزله مانند نشده، پیشبینی حوادث بهعلت لکن نماید احداث است

ملک در ً طبعا کند سقوط اگر که نماید احداث خود ملک سمت به را بنا یا دیوار چنانچه و نیست ضامن گردد،. نیست ضامن گردد، آسیب موجب و نماید سقوط دیگری سمت به ً اتفاقا لکن میکند سقوط خود،

قرار- 519ماده ریزش معرض در است شده احداث غیرمتمایل و استوار برپایه که بنایی یا دیوار هرگاهخراب یا اصالح تمکن مالک آنکه از قبل اگر گردد معبر یا دیگری ملک سمت به سقوط به متمایل یا گیردمقتضی بهنحو آنکه به مشروط است منتفی ضمان گردد، آسیب موجب و شود ساقط کند پیدا را آن کردن

. یا رفع یا اصالح از تمکن وجود با مالک چنانچه باشد کرده آگاه خطر وجود از را آسیب معرض در افراد. است ضامن نماید، سهالنگاری آسیب، وقوع از جلوگیری و آگاه‌سازی

بنای اگر و است ضامن او ولّی باشد مجنون یا صغیر به متعلق شده ساقط که بنایی یا دیوار هرگاه ـ تبصره. است ضامن آن مسؤول و متولی باشد، دولتی و عمومی بناهای از مذکور

و- 520ماده صدمه عهدهدار نماید، سقوط به متمایل او اذن بدون را دیگری بنای یا دیوار شخصی هرگاه. است آن سقوط از ناشی خسارت

سرایت- 521ماده جایی به که بداند و کند روشن آتشی دیگری، مجاز مکان یا خود ملک در شخصی هرگاهضمان گردد صدمه و خسارت موجب و نماید سرایت دیگر بهجایی ً اتفاقا لکن نکند سرایت نیز ً غالبا و نمیکند

. است ضامن صورت این غیر در و نیست ثابت

تقصیر- 522ماده اثر در اگر و نماید حفظ را آن باید است آگاه آن حمله احتمال از که حیوانی هر متصرف . و نبوده آگاه حیوان حمله احتمال از اگر ولی است ضامن سازد، وارد صدمه دیگری به مزبور حیوان او،

. نیست ضامن نباشد، او تقصیر از ناشی آگاهی عدم.1تبصره می‌شود- محسوب تقصیر ندارد، را آن حفظ توانایی شخص که حیوانی نگهداریبه- 2تبصره قادر شخص و دهد قرار آسیب معرض در را دیگران که خطرناکی شیء یا وسیله هر نگهداری

( تبصره حکم مشمول نباشد، آن آسیبرسانی از جلوگیری و .1حفظ است( ماده این

و- 523ماده گردد اوست، تصرف در که محلی یا منزل وارد دارد، اذن حق که کسی اذن با شخصی هرگاهشیء آن خواه است، ضامن اذندهنده ببیند، خسارت و صدمه است مکان آن در که شیئی یا حیوان ناحیه از

آسیبرسانی به نسبت اذندهنده خواه و باشد گرفته قرار آن در ً بعدا یا بوده محل آن در اذن از قبل حیوان یا. باشد نداشته خواه باشد داشته علم آن

خطرناک - مزبور حیوان بداند واردشونده آنکه مانند باشد مصدوم به مستند آسیب که مواردی در تبصره. است منتفی ضمان نمیباشد، خطر رفع به قادر یا و نیست آگاه آن از اذندهنده و است

متوقف- 524ماده مجاز غیر محلهای دیگر یا عمومی معابر در را آن است حیوان سوار که کسی هرگاهضامن میباشد مزبور شخص فعل به مستند و میکند وارد حیوان آن که خسارت‌هایی تمام مورد در نماید

. است ضامن فوق ترتیب به مهارکننده باشد دیگری دست در حیوان مهار چنانچه و است

جنایت‌هایی- 525ماده ضامن گردد حیوان وحشت یا تحریک موجب که دهد انجام عملی شخصی هرگاه. باشد مشروع دفاع مصداق مزبور عمل آنکه مگر میکند وارد وحشت یا تحریک اثر در حیوان که است

داشته- 526ماده تأثیر جنایتی، وقوع در تسبیب به بعضی و مباشرت به برخی عامل، چند یا دو هرگاهبه‌طور باشد عوامل تمام به مستند جنایت چنانچه و است ضامن اوست به مستند جنایت که عاملی باشند،

تأثیر میزان به هریک صورت این در که باشد متفاوت مرتکبان رفتار تأثیر مگر می‌باشند ضامن مساوی . مانند و مجنون یا غیرممیز صغیر جاهل، بیاختیار، جنایت در مباشر که صورتی در هستند مسؤول رفتارشان

. است ضامن سبب، فقط باشد آنها

تأثیر- 527ماده میزان چنانچه ببینند، آسیب یا شوند کشته یکدیگر با بیواسطه برخورد اثر بر نفر دو هرگاهخطای مورد در و دیگری مال از کدام هر دیه نصف شبه‌عمدی جنایت مورد در باشد مساوی برخورد، در آنها

آسیب یا شود کشته آنها از یکی تنها اگر و می‌شود پرداخت دیگری عاقله بهوسیله کدام هر دیه نصف محض. بپردازند او دم اولیای یا مجنیٌ‌علیه به باید را دیه نصف مرتکب، خود یا عاقله مورد حسب ببیند،

شوند- 528ماده کشته آنها سرنشینان یا راننده هوایی، یا آبی زمینی، نقلیه وسیله دو برخورد اثر در هرگاهو مقابل راننده دیه نصف مسؤول هریک راننده، دو هر به برخورد انتساب درصورت ببینند آسیب یا

رانندگان از هریک کنند برخورد هم با نقلیه وسیله سه چنانچه و است نقلیه وسیله دو هر سرنشیناندر صورت همین به و میباشد نقلیه وسیله سه هر سرنشینان و مقابل رانندههای دیه سوم یک مسؤولاو به برخورد که بهگونهای باشد مقصر طرفین از یکی هرگاه و می‌شود محاسبه بیشتر، نقلیه وسایل

. است ضامن او فقط شود، مستند

استناد- 529ماده است موظف دادگاه است، کیفری یا مدنی ضمان موجب تقصیر که مواردی کلیه در. نماید احراز را مرتکب تقصیر به حاصله نتیجه

بهوجود- 530ماده طوفان و سیل مانند قهری عوامل اثر بر نقلیه وسیله یا نفر چند یا دو بین برخورد هرگاه. است منتفی ضمان آید،

طرفین- 531ماده از یکی حرکت اینکه مثل باشد مستند طرفین از یکی به حادثه هرگاه برخورد موارد درضمان است، او به مستند حادثه که طرفی درباره تنها نگردد، مترتب آن بر اثری که باشد ضعیف بهقدری

. است ثابت

گردد- 532ماده عمدی جنایات تعریف مشمول آنها از یکی یا دو هر رفتار هرگاه نقلیه وسیله دو برخورد در. می‌شود حکم دیه یا قصاص به مورد حسب

که- 533ماده به‌طوری گردند دیگری بر خسارتی یا جنایت وقوع سبب شرکت بهنحو نفر چند یا دو هرگاه. می‌باشند ضامن مساوی به‌طور باشد، مستند همگی یا دو هر به خسارت یا جنایت آن

برخورد- 534ماده بهعلت و کنند برخورد هم با نقلیه وسیله یا نفر چند یا دو سببی یا مانع ایجاد اثر بر هرگاه. است ضامن مسبب شوند، کشته یا و ببینند آسیب

طولی- 535ماده بهصورت و سبب بهنحو جنایتی وقوع در غیرمجاز عمل انجام با نفر چند یا دو هرگاهضامن باشد، دیگر اسباب یا سبب تأثیر از قبل جنایت وقوع در او کار تأثیر که کسی باشند داشته دخالت

سبب به عابری و دهد قرار آن کنار در سنگی دیگری و کند حفر گودالی آنان از یکی آنکه مانند استهمه آنکه مگر است ضامن گذاشته، را سنگ که کسی صورت، این در که بیفتد گودال به سنگ با برخورد

. می‌شود محسوب جرم در شرکت صورت این در که باشند داشته را جنایت ارتکاب قصد

)536ماده ماده- مورد در باشد( 535هرگاه مجاز دیگری عمل و غیرمجاز نفر دو از یکی عمل قانون اینچاهی آن کنار دیگری و دهد قرار است، مجاز که عمومی معبر کنار در را چیزی یا وسیله شخصی آنکه مانند

. عمل از پس شخصی عمل اگر است ضامن بوده، غیرمجاز عملش که شخصی نیست، مجاز که کند حفرانجام می‌شود دیگران به زدن صدمه موجب اول سبب کنار در سبب آن ایجاد اینکه به توجه با و اول نفر

. است ضامن دوم نفر باشد، گرفته

مجنیٌ‌علیه- 537ماده تقصیر یا و عمد به مستند ً منحصرا جنایت هرگاه فصل این در مذکور موارد کلیه در . آن سرایت لکن باشد مرتکب تقصیر یا عمد به مستند جنایت اصل که مواردی در نیست ثابت ضمان باشد

. نیست ضامن سرایت مورد به نسبت مرتکب باشد مجنیٌ‌علیه تقصیر یا عمد به مستند

دیات تعدد و تداخل ـ هفتم فصلخالف- 538ماده قانون این در که مواردی مگر است آنها تداخل عدم و دیات تعدد بر اصل جنایات، تعدد در

. است شده مقرر آن

او- 539ماده اعضای از عضوی یا نماید فوت غیرعمدی صدمات یا صدمه سرایت اثر در مجنیٌ‌علیه هرگاه: می‌شود تعیین دیه ذیل بهترتیب ببیند بزرگتری آسیب یا شود قطع

. می‌شود - ثابت بزرگتر آسیب یا عضو یا نفس دیه تنها باشد، یکی وارده صدمه که درصورتی الفباشد، - صدمات تمام سرایت اثر در بیشتر، آسیب یا عضو قطع یا مرگ چنانچه صدمات تعدد صورت در بسرایت اثر در بزرگتر آسیب یا عضو قطع یا مرگ اگر و می‌شود ثابت بزرگتر آسیب یا عضو یا نفس دیه تنها

دیه و میکند تداخل بزرگتر آسیب یا عضو یا نفس دیه در مسری صدمات دیه باشد، صدمات از برخی. می‌شود واقع حکم مورد و محاسبه جداگانه غیرمسری، صدمات

لکن- 540ماده نباشد بیشتر آسیب یا عضو قطع موجب یا کشنده ً نوعا و باشد عمدی وارده صدمه هرگاهبیشتر جنایت دیه مورد حسب کمتر، عمدی جنایت به نسبت دیه، یا قصاص حق بر عالوه کند، سرایت ً اتفاقا

و کند سرایت قطع این ً اتفاقا و کند قطع را دیگری انگشت ً عمدا شخصی اینکه مانند شود پرداخت باید نیزیا نفس دیه مورد حسب انگشت، دیه یا قصاص حق بر عالوه گردد، او دست قطع یا مجنیٌ‌علیه فوت موجب

. شود پرداخت باید نیز مجنیٌ‌علیه دست دیه

هریک- 541ماده چنانچه آید بهوجود بدن اعضای در متعدد آسیبهای دیگر، رفتار هر یا ضربه یک اثر در هرگاهاز یا و باشد دیگری نوع از غیر آسیبی هر نوع ولی بوده عضو یک در همه یا باشد مختلف اعضای در آنها از

. دارد جداگانه دیه آسیب هر باشد، عضو یک از جداگانه محل چند یا دو در ولکن بوده نوع یک

.542ماده دارد- جداگانه دیه آسیبی هر شود ایجاد متعدد آسیبهای متعدد، رفتارهای اثر در هرگاه

یک- 543ماده دیه تنها و میکند تداخل متعدد آسیبهای دیه ذیل، چهارگانه شرایط مجموع وجود درصورت: می‌شود ثابت آسیب

. باشد- نوع یک از متعدد جراحات یا متعدد شکستگیهای مانند شده ایجاد آسیبهای همه الف. باشد- عضو یک در آسیبها همه ب

. شود- محسوب آسیب یک ً عرفا که باشد هم به نزدیک بهگونهای یا هم به متصل آسیبها پ. آید- بهوجود مرتکب رفتار یک با آسیبها مجموع ت

سر،- 544ماده به ضربه اثر در اینکه مانند ناقصشود یا زائل متعدد منافع رفتار، چند یا یک اثر در هرگاه. دارد جداگانه دیه هریک شود، کم یا برود بین از کسی عقل و شنوایی بینایی،

منفعت- 545ماده اختالل یا زوال به منجر که عضو آن بر جنایت در باشد عضوی به قائم منفعتی هرگاهزوال و عضو رفتن بین از میان و نبوده عضو آن به قائم منفعت اگر ولی می‌شود ثابت بیشتر دیه تنها گرددبینی و گوش الله مانند باشد، مؤثر منفعت تسهیل و تقویت در عضو آن وجود اگرچه نباشد، مالزمه منفعتناقص یا زائل نیز بویایی یا شنوایی بینی، یا گوش الله قطع سبب به و مؤثرند بویایی و شنوایی تقویت در که

. دارد جداگانه دیه هرکدام گردد،

سر،- 546ماده شکستن با اینکه مانند آید بهوجود بزرگتری صدمه جراحت، یا ضربه ایراد سبب به چنانچهجراحت یا ضربه یک با اگر باشد منفعت نقصان یا زوال سبب و علت جراحت آن هرگاه شود، زائل عقل

بیشتر که منفعت نقصان یا زوال دیه تنها و میکند تداخل بیشتر دیه در جراحت یا ضربه دیه باشد شده واقعکه ضربهای از غیر دیگری جراحت یا ضربه با آن نقصان یا منفعت زوال چنانچه و می‌شود پرداخت است

منفعت نقصان یا زوال علت وارده جراحت یا ضربه یا و باشد شده واقع است، کرده ایجاد را جراحتنقصان یا گردد زائل نیز منفعت جراحت، و ضربه آن با ً اتفاقا و نباشد یکدیگرند، ملزوم و الزم که بهگونهای

. دارد جداگانه دیه کدام هر منفعت، و جراحت یا ضربه یابد،

عمیق- 547ماده جراحت همان دیه تنها شود، واقع یکباره جائفه یا و منقّله مانند عمیقی جراحت هرگاه

جراحت سپس و موضحه مانند خفیفتر جراحت ابتداء یعنی شود واقع تدریج به اگر و می‌شود پرداختپرداخت شدیدتر جراحت دیه تنها باشد اول جراحت سرایت سبب به چنانچه شود، ایجاد منقّله مانند شدیدتر

هریک باشد، نفر چند از خواه نفر یک از ضربه دو خواه باشد، دیگری ضربه سبب به که درصورتی و می‌شود. دارد جداگانه دیه جراحت، دو از

و- 548ماده نیست منفعت یا عضو آن برای مقدر دیه از بیش جنایت، یک ارش مقدار منافع، و اعضاء دردیه آسیب هر برای شود، ایجاد آنها در عیبی یا رود بین از دیگری عضو یا منفعت جنایت، آن بهسبب چنانچه

. می‌گردد تعیین جداگانهای

 دیه مقادیر ـ دوم بخش

نفس دیه ـ اول فصلهر- 549ماده ابتدای در آن میزان و است شده تعیین شرع مقررات در که است همان کامل دیه موارد

. می‌شود اعالم و تعیین رهبری مقام نظر اساس بر تفصیل به قضائیه قوه رئیس توسط سال

.550ماده است- مرد دیه نصف زن، قتل دیه

نصف- 551ماده مشکل، خنثای دیه و زن دیه زن، به ملحق خنثای دیه و مرد دیه مرد، به ملحق خنثای دیه. است زن دیه نصف بهعالوه مرد دیه

تأمین- صندوق از مرد دیه سقف تا دیه تفاوت معادل نیست، مرد مجنیٌ‌علیه که جنایاتی درکلیه تبصره. می‌شود پرداخت بدنی خسارتهای

دیه- 552ماده احکام در باشند، مسلمان زنا طرفین از یکی یا دو هر که صورتی در زنا از متولد شخص. است مسلمان مانند

با- 553ماده طرف دو هر از زنا و باشد نداشته همسر و فرزند که درصورتی زنا از متولد شخص دیه وارثباشد، شده اکراه یا داشته شبهه طرفین از یکی چنانچه و است رهبری مقام باشد، گرفته صورت رضایت

. می‌باشند دیه وارث او، اقوام یا طرف همان

اساسی- 554ماده قانون در شده شناخته دینی اقلیتهای بر جنایت دیه رهبری، مقام حکومتی نظر براساس. می‌گردد تعیین مسلمان دیه اندازه به ایران اسالمی جمهوری

ذیالقعده- » 555ماده رجب، محرم، حرام ماههای در دو هر مجنیٌ‌علیه فوت و مرتکب رفتار هرگاهنفس،« دیه بر عالوه باشد، غیرعمدی خواه عمدی جنایت خواه شود واقع مکه، حرم محدوده در یا وذیالحجه

. . نیست دیه تغلیظ حکم مشمول متبرک و مقدس زمانهای و مکانها سایر می‌گردد افزوده نیز دیه یکسومآخرین شرعی مغرب از که رجب ماه مانند است شرعی مغرب حرام، ماههای پایان و شروع معیار ـ تبصره

. می‌رسد پایان به رجب ماه روز آخرین شرعی مغرب با و شروع جمادی‌الثانی، ماه روز

. 556ماده سقط- نیست غیرمسلمان و مسلمان و مرد و زن غیربالغ، و بالغ میان فرقی دیه تغلیظ حکم در . بیت‌المال یا عاقله که مواردی در دیه، تغلیظ است تغلیظ حکم مشمول روح، پیدایش از پس نیز جنین

. دیه آن جواز عدم یا قصاص امکان عدم بهعلت که عمدی قتل در است جاری نیز باشد دیه پرداختکننده. است جاری حکم این نیز می‌شود پرداخت

.557ماده نیست- جاری منافع و اعضاء بر جنایت در و است نفس قتل مخصوص دیه تغلیظ

اعضاء دیه عمومی قواعد ـ دوم فصلیا- 558ماده نیست ممکن آن در قصاص یا ندارد قصاص که عمدی جنایت و اعضاء بر غیرعمدی جنایت در

. می‌شود ثابت دیه قانون، این در مقرر بهشرح است نشده مشخص آن مقدار و شده مصالحه دیه، بر

مقدر- 559ماده دیه شرع در جنایت آن برای چنانچه آید وارد منافع یا عضو بر صدمهای جنایت اثر در هرگاهمقدار ً شرعا چنانچه و مقرر مقدار باشد شده مقرر قانون این در مندرج بهشرح آن از معینی نسبت یا

. است مطالبه قابل آن ارش نشده تعیین آن برای خاصی

یا- 560ماده ثلث چنانچه و است یکسان مرد کامل دیه ثلث از کمتر تا منافع و اعضاء در مرد و زن دیه. مییابد تقلیل نصف به زن دیه شود بیشتر

دیه- 561ماده رسیدن مالک شود، وارد عضو چند یا یک بر متعددی آسیبهای ضربه، چند یا یک اثر در هرگاهجنایت و آسیب یک ً عرفا عضو، بر وارده آسیبهای اینکه مگر است جداگانه به‌طور آسیب هر دیه ثلث، به

. شود محسوب

زن- 562ماده منافع و اعضاء بر وارده جنایت ارش میزان لکن نیست مرد و زن میان فرقی ارش موارد در. باشد مرد در جنایت همان ارش با مساوی اگرچه باشد، او منافع و اعضاء دیه از بیش نباید

هریک- 563ماده بردن بین از و کامل دیه زوج، اعضای از عضو دو هر و فرد اعضای از یک هر بردن بین از . ظاهری اعضای از خواه باشد بدن داخلی اعضای از مزبور عضو خواه دارد کامل دیه نصف زوج، اعضای از

. باشد شده مقرر دیگری ترتیب قانون در اینکه مگر

دیه- 564ماده سوم یک فلج، عضو بردن بین از و عضو آن دیه سوم دو معین، دیه دارای عضو کردن فلج . از کارایی به توجه با میرود، بین از آن کارایی از درصدی که عضو نسبی کردن فلج در دارد را عضو همان

. می‌گردد تعیین ارش رفته، دست

که- 565ماده ترتیب این به دارد دیه نسبت همان به مقدر دیه دارای منفعت یا عضو از قسمتی بردن بین ازاینکه مگر است دیه دارای سوم یک بهمیزان آن یک‌سوم بردن بین از و نصف بهمیزان آن نصف بردن بین از

. باشد شده مقرر دیگری ترتیب قانون در.1تبصره می‌شود- تعیین ارش نباشد، تشخیص قابل رفته بین از نسبت که مواردی درقطع- 2تبصره از ناگزیر مجنیٌ‌علیه کارشناس، تشخیص به که دهد قرار وضعیتی در را عضو جنایت، هرگاه

. می‌شود ثابت عضو قطع دیه باشد آن

عضو- 566ماده مانند و است گرفته قرار رفته، بین از عضو محل در آن امثال و پیوند با که اعضائی دیهدیگری جهت از ولی گردد حیات دارای اگر و است اصلی عضو دیه بهمیزان میشوند حیات دارای اصلی

. . است مالی ضمان موجب تنها مصنوعی، اعضای بردن بین از دارد را معیوب عضو دیه شود، معیوب

بدن- 567ماده در خود از اثری نه و گردد بدن در عیبی و آسیب موجب نه مرتکب رفتار که مواردی درشالق یا حبس به مرتکب تصالح، عدم صورت در عمدی موارد در لکن است منتفی ضمان بگذارد برجای

. می‌شود محکوم هفت درجه تعزیریکه- 568ماده شود اصالح بهگونهای جنایت از پس چنانچه است، مقدر دیه دارای که عضوی درشکستگی

نقص و عیب با چنانچه و است ثابت عضو آن دیه پنجم و بیست چهار نماند، باقی آن در نقصی و عیب هیچآن خالف قانون این در که مواردی در مگر است ثابت ارش نباشد، مقدری دیه عضو آن برای یا شود اصالح

. باشد شده مقرر

:569ماده است- زیر شرح به مقدر دیه دارای عضو هر استخوان شدن خرد و برداشتن ترک شکستن، دیهدیه- چهارپنجم شود درمان عیب بدون اگر و عضو آن دیه پنجم یک عضو هر استخوان شکستن دیه الف

. است آن شکستنخرد- دیه چهارپنجم شود درمان عیب بدون اگر و عضو آن دیه سوم یک عضو هر استخوان شدن خرد دیه ب

. است استخوان آن شدن

. است- عضو آن شکستن دیه پنجم چهار عضو هر استخوان برداشتن ترک دیه پیک- آن، موضحه دیه نیز و گردد آن شکستگی موجب آنکه بدون کند نفوذ استخوان به که جراحتی دیه ت

. است عضو آن شکستگی دیه چهارم

که- 570ماده درصورتی بخورد، ترک یا شود خرد یا بشکند هم از جدای نقطه چند از استخوان یک هرگاهدیه مجموع و آید بهوجود ضربه یک با هرچند دارد جداگانه دیه هریک گردد، محسوب متعدد جنایت‌های ً عرفا

. باشد بیشتر هم عضو دیه از مزبور جنایت‌های

نگردد،- 571ماده عضو کامل کارافتادگی از یا شلل موجب که درصورتی مفصل، از استخوان دررفتگیموجب عیب بدون درمان درصورت و عضو همان دیه سوم دو موجب صورت این غیر در و ارش موجب

. میباشد عضو آن دیه دوسوم از چهارپنجم

.572ماده است- ثابت شکستگی دیه شود، جدا آن از استخوان از کوچکی تکه جنایتی اثر در هرگاه

.573ماده دارد- جداگانهای دیه یک هر گردد، دیگری صدمه یا نقصعضو موجب استخوان، بر صدمه هرگاه

دو- 574ماده بخورد، ترک یا بشکند نیز استخوان مفصل، دررفتگی بر عالوه ضربه، چند یا یک اثر بر هرگاه . هم و بشکند استخوان هم ضربهای، اثر بر اگر دارد جداگانه ارش یا دیه هریک و می‌شود محسوب جنایت

. است جاری حکم این نیز شود ایجاد بدن در جائفه یا و نافذه یا موضحه مانند جراحتی

.575ماده ندارد- دیه در تأثیری جنایت از پس عضو خوردن پیوند

اعضاء - مقدر دیه سوم فصلمو - دیه اول مبحث

و- 576ماده دارد کامل دیه نروید، دیگر که درصورتی مرد، ریش یا سر موی تمام بردن بین از یا و کندن . حکم این در است ثابت کامل دیه یکسوم ریش به نسبت و ارش سر، موی به نسبت بروید، دوباره اگر

. نیست بزرگسال و کودک و پرپشت و کمپشت موی میان فرقی

اگر- 577ماده و زن کامل دیه موجب نروید، دیگر که درصورتی زن، سر موی تمام بردن بین از یا و کندن . بزرگسال و کودک و پرپشت و کمپشت موی میان فرقی حکم این در است مهرالمثل موجب بروید، دوباره

نیست.. می‌شود- پرداخت زن، کامل دیه مقدار به فقط باشد زن کامل دیه از بیش مهرالمثل اگر تبصره

به- 578ماده باید نروید، دیگر که برود بین از طوری مرد ریش یا زن یا مرد سر موی از قسمتی چنانچهدیه یکسوم از نسبت به ریش در و ارش مرد، سر موی در بروید، دوباره اگر و شود پرداخت دیه نسبت،

. شود پرداخت دیه باید مهرالمثل، از نسبت همان به زن سر موی در و کامل

شخص- 579ماده اذن که مواردی در یا شخص رضایت با چنانچه مرد، ریش یا مرد یا زن سر موی کندن. ندارد ارش یا دیه باشد، الزم پزشکی ضرورت‌های جهت به یا باشد او ولی رضایت با معتبرنیست،

. 580ماده نروییدن- بر کارشناس نظر چنانچه است وثوق مورد کارشناس با مو نروییدن و روییدن تشخیصیا و دیه یکسوم یا ارش بر مازاد باید گردد، ثابت او نظر خالف آن از پس ولی شود، پرداخت دیه و باشد

یا ارش و باشد روییدن بر کارشناس نظر اگر و شود مسترد دیه، پرداخت‌کننده به مورد حسب مهرالمثل،آن مابه‌التفاوت باید گردد، ثابت او نظر خالف ولی شود پرداخت مورد حسب مهرالمثل، یا و دیه یکسوم

. شود پرداخت

اذن- 581ماده که مواردی در او ولی یا شخص رضایت بدون اگر ابروها، از یک هر بردن بین از یا و کندن

موجب بروید، دوباره اگر و دارد کامل دیه یکچهارم باشد تجویزکننده ضرورت بدون یا و نیست معتبر شخصنروییده، که مقداری به نسبت و ارش روییده، که مقداری به نسبت بروید آن از مقداری اگر و است ارش

. می‌شود تعیین مساحت، مقدار احتساب با دیه

باقیمانده- 582ماده کردن زائل باشد، رفته بین از جنایت از پیش ابرو و ریش سر، موی از مقداری اگر. دارد را مو از قسمتی بردن بین از حکم آنها،

دیه- 583ماده بر عالوه برود، بین از ابرو یا ریش سر، موی آن، مانند و پوست یا عضو بردن بین از با هرگاه. می‌شود پرداخت نیز جنایت ارش یا دیه مورد حسب ابرو، یا ریش یا مو

نقص- 584ماده و عیب بروز صورت در بدن موهای سایر یا پلک موی از قسمتی یا تمام بردن بین ازباشد، آن مانند و پوست کندن یا عضو بردن بین از با چنانچه و نروید خواه بروید خواه است، ارش موجب

. می‌شود پرداخت مو محل ارش یا دیه تنها

آنکه- 585ماده مانند بروید نقص و عیب با است رفته بین از که مرد ریش یا زن یا مرد سر موی هرگاه . باید ریش مورد در مزبور ارش مقدار است ثابت ارش بروید، کمپشت یا کند تغییر آن طبیعی حالت یا رنگ

عیب بدون رویش درصورت که باشد ارشی از بیشتر مرد، سر موی مورد در و کامل دیه یکسوم از بیشتر . ارش باید مورد حسب مهرالمثل یا دیه ثلث یا ارش بر عالوه نیز زن سر موی مورد در می‌شود تعیین

. شود پرداخت حاصله عیب برای دیگری

یا- 586ماده کندن مانند بردن بین از شیوه و است آن بردن بین از مو، به صدمه مسؤولیت مالک. ندارد حکم در تأثیری سوزاندن،

چشم دیه ـ دوم مبحث. 587ماده که- چشمهایی دارد دیه نصف آنها از هریک و کامل دیه بینا چشم دو بردن بین از یا و درآوردن

و شبکوری مانند دیگر جهات از یا باشد متفاوت آنها بینایی میزان هرچند یکسانند حکم این در دارند بینایی. باشند داشته فرق هم با بودن منحرف

آن مقدار تعیین که درصورتی گردد، چشم از قسمتی بینایی مانع چشم در موجود دائمی لکه هرگاه ـ تبصره. می‌شود پرداخت ارش صورت، این غیر در و کسر دیه از نسبت همان به باشد ممکن

نابینای- 588ماده دیگرش چشم و دارد بینا چشم یک فقط که کسی بینای چشم بردن بین از یا و درآوردناثر در را دیگرش چشم اگر لکن است کامل دیه موجب باشد رفته بین از غیرجنایی علل به یا و مادرزادی

کامل دیه نصف بینا، چشم دیه باشد داده دست از است داشته را آن دیه استحقاق که جنایتی یا قصاصمیباشد.

.589ماده است- کامل دیه یکششم ندارد بینایی که چشمی هر بردن بین از یا و درآوردن دیه

هر- 590ماده دیه و کامل دیه یک‌ششم باال، پلکهای از هریک دیه کامل، دیه دوچشم، چهارپلک مجموع دیه. است کامل دیه یک‌چهارم پایین، پلکهای از یک

. دارد - جداگانه دیه هریک ببرد، بین از یکجا را پلک و چشم کسی هرگاه تبصره

موجب- 591ماده پایین، پلکهای از هریک شکافتن و دیه یکششم موجب باال، پلکهای از هریک شکافتن. است دیه یکچهارمبینی دیه ـ سوم مبحث

. 592ماده از- دارد کامل دیه است بینی استخوان پایین که نرمهای یا بینی تمام بردن بین از یا و کردن قطعکامل دیه موجب باشد، دفعه یک در که درصورتی بینی استخوان از مقداری یا تمام با نرمه تمام بردن بینبرای برود، بین از دیگر دفعه در بینی استخوان از مقداری یا تمام و دفعه یک در بینی نرمه اگر لکن است

. می‌شود تعیین ارش استخوان، برای و کامل دیه نرمه

و- 593ماده دارد کامل دیه شود، آن رفتن بین از و بینی فساد موجب که درصورتی بینی استخوان شکستنموجب کند، پیدا بهبود نقص و عیب با اگر و کامل دیه یکدهم موجب شود اصالح نقص و عیب بدون چنانچه

. . می‌شود ثابت ارش نشود، آن فساد به منجر که بینی استخوان شکستن یا بینی شدن کج در است ارش

.594ماده است- کامل دیه یک‌سوم موجب سوراخ، دو میان پرده یا بینی پرههای از هریک بردن بین از

کامل- 595ماده دیه یکسوم موجب فلج، بینی بردن بین از و کامل دیه دوسوم موجب بینی، کردن فلجاست.

نباشد،- 596ماده خواه باشد همراه پارگی با خواه آن، میان فاصل پرده و بینی طرف دو هر کردن سوراخیابد، بهبود اگر و است کامل دیه یکسوم موجب نشود، آن نوک یا بینی رفتن بین از باعث که درصورتی

. است کامل دیه یکپنجم موجب

بهبود- 597ماده که درصورتی و کامل دیه یکنهم نیابد بهبود که درصورتی بینی طرف یک کردن سوراخ دیهنیابد بهبود که درصورتی آن وسط پرده با بینی یک‌طرف کردن سوراخ دیه و است کامل دیه یکبیستم یابد،

. است کامل دیه یکپانزدهم یابد، بهبود که درصورتی و کامل دیه دونهم

و- 598ماده کامل دیه یکسوم نشود، آن نوک یا بینی رفتن بین از سبب که درصورتی بینی کردن پاره دیه. است کامل دیه یکدهم یابد بهبود اگر

.599ماده میباشد- کامل دیه نصف است، خون چکیدن محل که بینی نوک بردن بین از دیه

گوش الله دیه ـ چهارم مبحث.600ماده دارد- کامل دیه نصف آنها از هریک بردن بین از و کامل دیه گوش، الله دو بردن بین از

. است کامل دیه یکششم موجب گوش، هر نرمه بردن بین از ـ تبصره

یکنهم- 601ماده موجب گوش، یک نرمه کردن پاره و کامل دیه یکششم موجب گوش، یک الله کردن پاره. است ثابت ارش کامل، بهبودی صورت در مورد دو هر در و است کامل دیه

.602ماده دارد- را آن دیه یکسوم فلج‌شده، گوش الله بریدن و آن دیه دوسوم گوش، هر الله کردن فلج

دیه- 603ماده گوش، الله دیه بر عالوه گردد ظاهر آن زیر استخوان که شود قطع بهنحوی گوش الله هرگاه. شود پرداخت باید نیز موضحه

این- 604ماده احکام در باشد کامل حیات و حس دارای و سالم آن الله که معیوبی یا ناشنوا و شنوا گوش. هستند یکسان فصل

یا- 605ماده برود بین از نیز حسشنوایی آن اثر در اگر و است ارش موجب گوش، پرده کردن پاره. شود پرداخت باید نیز آن دیه کند، پیدا نقصان

و- 606ماده استخوان به سرایت موجب یا کند سرایت حسشنوایی به گوش به رساندن آسیب هرگاه. دارد جداگانهای دیه کدام هر شود آن شکستگی

لب دیه ـ پنجم مبحثبه- 607ماده لب از مقداری بردن بین از دیه و دارد کامل دیه نصف هریک، و کامل دیه لب، دو بردن بین از

. می‌شود محاسبه لب تمام نسبتو- متصل بینی دیواره و روزنه دو به و میپوشاند را لثه که است مقداری عرض، نظر از باال لب حدود تبصره

طول و میپوشاند را لثه که است مقداری عرض، نظر از پایین لب حدود و است دهان طول همان آن طول. . نمی‌شود محسوب لبها جزء گونهها حاشیه است دهان طول همان آن

موجب- 608ماده خواه است ارش موجب گردد آن از قسمتی یا و لب دو یا یک شدن جمع باعث که جنایتی. نشود خواه بشود دندان‌ها شدن نمایان

از- 609ماده آن مانند و خنده با که بهگونهای گردد لبها از هریک شدن فلج و سست موجب که جنایتیموجب شده فلج و سست لبهای از هریک بردن بین از و لب یک دیه دوسوم موجب نرود، کنار دندان‌ها

. است آن دیه یکسوم

صورت- 610ماده در و کامل دیه یک‌سوم شود، دندان‌ها شدن نمایان باعث که بهنحوی لب دو هر شکافتن . بهبودی درصورت و کامل دیه یکششم موجب لب یک شکافتن دارد کامل دیه یکپنجم عیب، بدون بهبودی

. است کامل دیه یکدهم موجب عیب، بدونحارصه، مصادیق از که صورتی در نگردد دندان‌ها شدن نمایان باعث هرگاه لب بر وارده جراحات ـ تبصره

. دارد را مذکور جراحات حکم باشد، متالحمه و دامیه

زبان دیه ـ ششم مبحثبه- 611ماده آن از قسمتی بردن بین از دیه و است کامل دیه موجب گویا زبان تمام بردن بین از یا و قطع

. می‌شود محاسبه حروف به دیه تمام تقسیم با که است رفته بین از گویایی  نسبتاینکه- 1تبصره مانند می‌شود تعیین مجنیٌ‌علیه تکلم زبان حروف به توجه با حرف هر ادای بردن بین از دیه

. است کامل دیه یکسیودوم فارسی‌زبان، شخص حرف یک ادای قدرت بردن بین ازرا- 2تبصره حروف از برخی یا می‌گوید سخن تندی یا کندی به یا و است زبان لکنت دارای که شخصی

. می‌شود محسوب گویا کند، تلفظ  نمی‌تواند

آن،- 612ماده از مقداری بردن بین از و است کامل دیه یکسوم موجب الل زبان تمام بردن بین از و قطع. است زبان تمام مساحت نسبت به دیه مقدار همان موجب

به- قادر موقت به‌طور عارضهای واسطه به که کسی لکن است عارضی و مادرزادی از اعم الل تبصره. می‌شود محسوب گویا نیست، گفتن سخن

از- 613ماده تعدادی ادای قدرت رفتن بین از موجب و کند قطع را کسی زبان از مقداری شخصی هرگاهتعداد ادای قدرت رفتن بین از موجب و کند قطع را او زبان از دیگر مقداری دیگری شخص و گردد حروف

ضامن است، برده بین از را آنها ادای قدرت که حروفی تعداد نسبت به شخص هر شود حروف از دیگریمیباشد.

او- 614ماده گفتن سخن زمان که کودکی زبان تمام بردن بین از و  قطعدیه یکسوم بر مازاد است، بوده الل که شود معلوم ً بعدا اگر لکن است کامل دیه موجب نرسیده، فرا

. می‌شود مسترد

بهمیزان- 615ماده شود قطع است، نرسیده فرا او گفتن سخن زمان که کودکی زبان از قسمتی هرگاهاست، بوده الل کودک که شود معلوم ً بعدا اگر لکن می‌شود پرداخت دیه شده، قطع مساحت نسبت

رفته بین از حروف دیه که درصورتی است، بوده گویا که شود معلوم چنانچه و می‌گردد مسترد آن دوسوم. شود پرداخت باید آن مابهالتفاوت باشد، بیشتر رفته بین از گویایی نسبت دیه از

دندان دیه ـ هفتم مبحث:616ماده می‌شود- توزیع زیر بهترتیب که دارد کامل دیه بیستوهشتگانه دائم دندان‌های تمام بردن بین از

: پایین- در عدد دو و باال در عدد دو کدام هر از که نیش و چهارتایی پیش، از عبارتند که جلو دندان‌های الف. دارد کامل دیه یکبیستم کدام هر است، عدد دوازده ً جمعا و میروید

و- دارد قرار ضرس سه و ضاحک یک کدام هر در پایین و باال از پایانی سمت چهار در که عقب دندان‌های ب

. دارد کامل دیه یکچهلم کدام هر است، عدد شانزده ً جمعا

حاصل- 617ماده نقصی آنها کندن در اگر باشد روییده که نحو هر به و باشد که نام هر به اضافی دندان‌های. ندارد نیز ارش نشود حاصل نقصی هیچگونه اگر و می‌گردد ثابت ارش شود،

مزبور،- 1تبصره جراحت برای آید، بهوجود جراحتی لکن نشود حاصل نقصی زائد دندان کندن در هرگاه. است ثابت  ارش

به- 2تبصره رجوع با و باشد داشته وجود تردید زائد، یا است اصلی کنده‌شده دندان اینکه مورد در هرگاهپرداخت زائد دندان ارش و اصلی دندان دیه از اقالالمرین نشود، مشخص آن بودن اصلی یا زائد کارشناس،

 می‌شود.

کاهش- 618ماده کامل دیه از نسبت همان به باشد کمتر عدد بیستوهشت از دائمی اصلی دندان‌های هرگاه. باشد شده کم عارضهای اثر در یا باشد کمتر ً خلقتا خواه مییابد

اثر- 619ماده در دندانی اگر و ندارد وجود دارند، گوناگون رنگهای که دندان‌هایی میان تفاوتی دیه میزان دراست، شده سیاه ً قبال که دندانی دیه و است دندان همان دیه دوسوم آن دیه نیفتد و شود سیاه جنایت،

. است دندان همان دیه یکسوماز پس اگر و است ثابت ارش برود، بین از آن منفعت یا شود سیاه آنکه بدون دندان، رنگ تغییر در ـ تبصره

. بدهد را دندان همان کامل دیه باید بکند، را مزبور دندان شخصی آن

در- 620ماده و دندان همان دیه موجب باشد، آن بردن بین از حکم در هرگاه دندان کردن لق یا ترک ایجاد. است ارش موجب صورت این غیر

این- 621ماده غیر در و دندان همان دیه موجب است، باقی آن منفعت که ترکخورده یا لق دندان کندن. است ارش موجب صورت

کسی- 622ماده اگر و دارد را دندان همان دیه ریشه، بقای با است نمایان که دندان از مقدار آن شکستنشکسته را دندان نمایان مقدار که باشد کسی مرتکب خواه بکند، را ریشه مزبور مقدار شکستن از بعد

. می‌شود تعیین ارش دیگری، یا است.1تبصره دارد- دیه نسبت همان به دندان نمایان قسمت از مقداری  شکستنهمان- 2تبصره به باشد رفته بین از ً قبال عارضهای یا جنایت اثر در شده کنده دندان از قسمتی هرگاه

. مییابد کاهش دندان دیه از نسبت

دائمی- 623ماده دندان گردد موجب آن کندن اینکه مگر است ثابت کامل دیه یکصدم شیری دندان کندن در. شود پرداخت دائمی دندان کامل دیه باید صورت این در که  نروید

. است- ارش موجب شیری دندان شکافتن و کردن معیوب شکستن، تبصره

دندان- 624ماده آن، محل در دوباره اگرچه می‌شود، ثابت دندان همان دیه دائمی دندان شدن کنده باهمان کامل دیه باید بکند، دوباره را شده روییده دندان شخصی چنانچه و شود سابق مانند و بروید دیگری

. بپردازد را دندان

اصلی- 625ماده دندان مانند و گیرد قرار دندان همان یا دیگری دندان شده کنده دندان جای به هرگاهآن کندن نباشد، حیات و حس دارای اگر لکن دارد را دندان همان دیه آن، کندن شود، حیات و حس دارای

. است مالی ضمان موجب

گردن دیه ـ هشتم مبحثحالت- 626ماده این ماندن باقی و بهبودی عدم صورت در شکستگی اثر در گردن خمیدگی و شدن کج

. است ارش موجب شدگی کج و خمیدگی حالت زوال و بهبودی صورت در و کامل دیه موجب

.627ماده است- ارش موجب آن خمیدگی و شدن کج بدون گردن شکستگی

موجب- 628ماده شود گردن حرکت مانع یا و آن نقص یا و غذا جویدن یا بردن فرو مانع که گردن بر جنایت. است ارش

فک دیه ـ نهم مبحثپایین- 629ماده دندان‌های رویش محل که فک راست و چپ استخوان دو بردن بین از یا و کردن قطع

. دارد دیه نسبت همان به آنها از مقداری و کامل دیه نصف آنها از کدام هر کامل، دیه است،

یا- 630ماده برود بین از آن غیر یا دندان فک، با اگر و است اعضاء سایر و دندان دیه از مستقل فک، دیه. دارد جداگانه ارش یا دیه کدام هر ببیند آسیب

آن- 631ماده نقص موجب یا جویدن مانع چنانچه و دارد ارش شود، فک حرکت کندی موجب که جنایتی. می‌شود افزوده نیز آن ارش شود،

.632ماده است- ارش موجب باال، فک از قسمتی یا تمام بردن بین از

باال- 633ماده فک استخوان شکستگی و استخوان شکستگی حکم مشمول پایین فک استخوان شکستگی. است صورت و سر استخوان‌های شکستگی حکم مشمول

.634ماده دارد- کامل دیه یکسوم فلج، فک قطع و کامل دیه دوسوم پایین، فک کردن فلج

پا و دست دیه ـ دهم مبحثکامل- 635ماده انگشتان دارای آنکه بهشرط مچ مفصل از دستها از هریک بردن بین از یا و کردن قطع

دست یک دارای علت هر به خواه و دست دو دارای مجنیٌ‌علیه خواه است کامل دیه نصف موجب باشد،باشد.

.636ماده است- کامل دیه نصف موجب مچ، تا یا انگشتان انتهای از دست یک انگشتان تمام قطع

ارش- 637ماده موجب نمیباشد، انگشت دارای علت هر به که دستی کف بردن بین از یا و کردن قطعاست.

انگشتان، آن دیه بر عالوه دارد، انگشت پنج از کمتر که دستی کف بردن بین از یا و کردن قطع در ـ تبصرهبر عالوه باشد، انگشت یک دارای دست مچ اگر که ترتیب بدین است، ثابت نیز دست ارشکف از نسبتی

سهپنجم انگشت، دو دیه بر عالوه باشد، انگشت دو دارای اگر و دست ارشکف چهارپنجم انگشت، یک دیهاگر و دست ارشکف دوپنجم انگشت، سه دیه بر عالوه باشد، انگشت سه دارای اگر و دست ارشکف. می‌شود پرداخت نیز دست ارشکف یکپنجم انگشت، چهار دیه بر عالوه باشد، انگشت چهار دارای

قطع- 638ماده و دارد کامل دیه نصف نباشد خواه باشد کف دارای خواه آرنج، از ساعد دارای دست قطع. دارد کامل دیه نصف نباشد، خواه باشد آرنج دارای خواه شانه، از بازو دارای دست

اگر- 639ماده است ساعد دارای که دستی نیز و مچ مفصل از باالتر اگر است انگشتان دارای که دستی. میباشد نیز شده قطع که زائدی مقدار ارش موجب کامل، دیه نصف بر عالوه گردد قطع آرنج از باالتر

و- 640ماده کامل دیه نصف موجب است، دست دو دارای شانه یا آرنج یا مچ از که کسی اصلی دست قطع. . است وثوق مورد کارشناس برعهده زائد و اصلی تشخیصدست است ارش موجب زائد دست قطع

.641ماده است- کامل دیه یکدهم دست، اصلی انگشتان از هریک دیه

انگشت- 642ماده بند هر و انگشت آن دیه یکسوم موجب شست، غیر انگشت بند هر بردن بین از یا بریدن. است شست دیه نصف موجب شست،

بند- 643ماده همان دیه یکسوم زائد، انگشت بندهای دیه و اصلی انگشت دیه یکسوم زائد، انگشت دیه. است انگشت همان اصلی بند دیه یکسوم اصلی انگشت زائد بند دیه و اصلی

. می‌شود کاسته آن دیه مقدار از میزان همان به باشد داشته نقصان انگشت بند که درصورتی ـ تبصره

انگشت،- 644ماده همان دیه دوسوم انگشت هر کردن فلج دیه دست، دیه دوسوم دست هر کردن فلج دیه. است انگشت همان دیه یکسوم فلج انگشت قطع دیه و دست دیه یکسوم فلج دست قطع دیه

اگر- 645ماده و کامل دیه یکدرصد بروید، معیوب و فاسد یا نروید دیگر که به‌طوری ناخن بردن بین از دیه. میباشد کامل دیه نیمدرصد بروید، عیب بدون

.646ماده است- جاری نیز آن انگشتان و پا در آن، انگشتان و دست دیه در مذکور احکام

نشیمنگاه و نخاع فقرات، ستون دیه ـ یازدهم مبحث:647ماده است- ذیل بهترتیب فقرات ستون شکستن دیه

موجب- درآید، خمیده بهصورت عالج از بعد یا و نشود درمان ً اصال که درصورتی فقرات ستون شکستن الف. است کامل دیه

اینکه- مانند گردد منافع از یکی رفتن بین از موجب ولی شود درمان بیعیب که فقرات ستون شکستن بموجب برود، بین از وی ادرار کنترل یا جنسی توان یا و باشد نداشته نشستن یا رفتن راه توان مجنیٌ‌علیه

. است کامل دیه ) ( شود،- ب بند در مندرج موارد قبیل از عوارضی موجب و نشود درمان که فقرات ستون شکستن پ

. است نیز حاصله عوارض از هریک ارش یا دیه موجب فقرات، ستون شکستگی کامل دیه عالوهبر. است- کامل دیه یکدهم موجب شود، درمان عیب بدون که فقرات ستون شکستن ت

موجب- فقرات، ستون دیه بر عالوه گردد پاها بیحسشدن و فلج موجب که فقرات ستون شکستن ث. است نیز پا دو فلج برای دیه دوسوم

بهجز- 1تبصره فقرات ستون مهرههای از مهره چند یا یک شکستن فقرات، ستون شکستن از مراد. می‌باشد دنبالچه استخوان و گردن مهرههای

که- 2تبصره درصورتی گردد فقرات ستون شکستن موجب آنکه بدون شود پشت خمیدگی سبب که جنایتیکامل دیه یکدهم آن دیه شود، درمان عیب بدون که درصورتی و کامل دیه موجب نشود، درمان خمیدگی

است.

.648ماده دارد- دیه عرض، مساحت نسبت به آن از جزئی قطع و کامل دیه نخاع قطع

نخاع- 649ماده دیه بر عضو آن ارش یا دیه مورد حسب شود، دیگر عضو عیب موجب نخاع قطع هرگاه. می‌شود افزوده

کامل- 650ماده دیه نصف آنها، از کدام هر و کامل دیه برسد، استخوان به که بهنحوی کپل دو بردن بین از. دارد دیه نسبت همان به آن، از قسمتی و

مجنیٌ‌علیه- 651ماده شود باعث مزبور جنایت آنکه مگر است ارش موجب دنبالچه، استخوان شکستنبه قادر ولی باشد مدفوع ضبط به قادر اگر و دارد کامل دیه صورت این در که نباشد مدفوع ضبط به قادر

. می‌شود پرداخت نیز آن ارش نباشد، باد ضبط

یا- 652ماده ادرار ضبط عدم موجب است شده وارد مقعد و بیضه‌ها فاصل حد به که صدمهای هرگاه. دارد کامل دیه یک گردد، هردو یا مدفوع

ترقوه و دنده دیه ـ دوازدهم مبحثدیه- 653ماده و کامل دیه یکچهلم می‌کند، حفاظت آن از که قلب به محیط دندههای از هریک شکستن دیه

. میباشد کامل دیه یکصدم دیگر، دندههای از هریک شکستن. است - ارش موجب دنده کندن  تبصره

دندههای- 654ماده از هریک خوردن ترک دیه آن، شکستن دیه یکچهارم دندهها، از هریک موضحه دیه . خوردن ترک دیه است کامل دیه هزارم هفتونیم آن، دررفتگی دیه و کامل، دیه یکهشتادم قلب، به محیط

. است کامل دیه پنجهزارم آنها دررفتگی دیه و کامل دیه هفتهزارم دیگر دندههای از هریک

دیه- 655ماده نصف موجب آنها، از کدام هر و کامل دیه موجب ترقوه، استخوان دو بردن بین از و قطع. است کامل

درصد- 656ماده چهار موجب شود، درمان عیب بدون که درصورتی ترقوه استخوان‌های از هریک شکستن. است کامل دیه نصف موجب شود، درمان عیب با یا و نشود درمان که صورتی در و کامل دیه

و- 657ماده بیست آن، موضحه دیه هزارم، سیودو ترقوه، استخوان‌های از هریک خوردن ترک دیه. است کامل دیه دههزارم آن، شدن سوراخ دیه و بیستهزارم آن، دررفتگی دیه پنجهزارم،

افضاء و بکارت ازاله دیه ـ سیزدهم مبحثگرفته- 658ماده صورت رضایت بدون و دیگری وسیله هر به یا مقاربت با غیرهمسر بکارت ازاله هرگاه

. است مهرالمثل ضمان موجب باشد.1تبصره نیست- ثابت چیزی باشد گرفته انجام رضایت با و مقاربت با بکارت ازاله هرگاهرضایت- 2تبصره عدم حکم در نداشته زنا به واقعی رضایت که مکَرهی یا مجنون یا نابالغ دختر رضایتاست.

شخص- 659ماده و دیده آسیب مثانه آنکه مانند آید بهوجود نیز دیگری جنایت بکارت ازاله همراه به هرگاه. دارد جداگانه ارش یا دیه مورد حسب مزبور جنایت کند، ضبط را خود ادرار نتواند

:660ماده است- ضمان موجب ذیل ترتیب به همسر افضای. شود- پرداخت باید زن کامل دیه باشد، مقاربت از غیر سببی به افضاء و بالغ همسر، هرگاه الف

نیز- نفقه زن، کامل دیه و مهر تمام بر عالوه باشد جنسی مقاربت سبب به افضاء و نابالغ همسر، هرگاه ب. باشد داده طالق را او چند هر است زوج عهده بر زوجین از یکی وفات زمان تا

. است - غائط و حیض یا حیض و بول مجرای دو شدن یکی از عبارت افضاء تبصره

:661ماده است- ضمان موجب ذیل به‌ترتیب غیرهمسر، افضایکامل- دیه و مهرالمثل بر عالوه باشد، مقاربت سبب به افضاء و بوده مکَره یا نابالغ افضاء‌شده هرگاه الف

زن کامل دیه باشد، غیرمقاربت به افضاء اگر و بود خواهد ثابت نیز ارش‌البکاره بکارت، ازاله درصورت زن،. است ثابت نیز مهرالمثل بکارت، ازاله درصورت و

ثابت- زن کامل دیه پرداخت تنها باشد، گرفته انجام مقاربت طریق از و بالغ زن رضایت با افضاء هرگاه ب. بود خواهد

ارش‌البکاره- موجب بکارت، ازاله درصورت دیه، و مهرالمثل بر عالوه شبهه به وطی از ناشی افضای پ. می‌باشد نیز

بیضه - و تناسلی اندام دیه چهاردهم مبحثدر- 662ماده و است کامل دیه موجب آن، از بیشتر یا و ختنه‌گاه تا مرد تناسلی اندام بردن بین از و قطع

. می‌شود پرداخت دیه نسبت همان به و محاسبه ختنه‌گاه نسبت به ختنه‌گاه از کمترمعیوب- 1تبصره یا سالم بیضه دارای که شخصی و عقیم پیر، جوان، کودک، اندام بین تفاوتی حکم این در

. ندارد وجود است، بیضه فاقد یاقسمتی- 2تبصره یا باقیمانده دیگری شخص یا مرتکب سپس و برود بین از ختنه‌گاه تا ضربه یک با هرگاه

. است ثابت ارش بیشتر، مقدار در و کامل دیه ختنه‌گاه، به نسبت ببرد، بین از را تناسلی اندام از دیگرهریک- 3تبصره کند، قطع دیگری شخص را ختنه‌گاه از دیگر قسمت و شخصی را ختنه‌گاه از قسمتی هرگاه

را ختنه‌گاه از قسمتی شخصی چنانچه و می‌باشند ضامن کرده‌اند، قطع ختنه‌گاه از که مساحتی نسبت بهبه نسبت کند، قطع تناسلی اندام از قسمتی یا تمام انضمام به را ختنه‌گاه باقیمانده دیگری و کند قطع

زائد مقدار ارش و دیه بقیه دوم، جنایت به نسبت و ختنه‌گاه از شده قطع مساحت مقدار به دیه اول، جنایت. است ثابت تناسلی اندام از شده قطع

دیه- 663ماده دوسوم موجب سالم اندام کردن فلج و کامل دیه یکسوم موجب فلج، تناسلی اندام قطع. است ثابت کامل دیه ثلث عنّین اندام قطع در لکن است کامل

خواه باشد ختنه‌گاه مقطوع قسمت خواه تناسلی، اندام تمام نسبت به فلج اندام از قسمتی قطع ـ تبصره. دارد دیه آن غیر

و- 664ماده است زن کامل دیه نصف موجب زن، تناسلی اندام طرف دو از یک هر بردن بین از و قطع . غیرباکره، و باکره میان فرقی حکم این در دارد دیه نسبت همان به آن، از بخشی بردن بین از و قطع

. نیست قرناء و رتقاء قبیل از معیوب و سالم بزرگسال و خردسال

.665ماده دارد- دیه ثلث راست، بیضه قطع و دیه ثلث دو چپ، بیضه قطع و کامل دیه یکباره بیضه دو قطع. نیست - آن مانند و سالم و عنین و بزرگ و کودک و پیر و جوان بین مذکور حکم در فرقی تبصره

آن- 666ماده دیه شود مفید راه‌رفتن مانع تورم اگر و است کامل دیه دودهم بیضه، یک کردن ورم دیه. است کامل دیه هشتدهم

. 667ماده یا- بیضه‌ها قطع است کامل دیه موجب مرد، به ملحق خنثای مردانه تناسلی اندام یا بیضه‌ها قطع. است ارش موجب زن، به ملحق یا مشکل خنثای مردانه تناسلی اندام

 .668ماده است- ارش موجب زن، یا مرد عانه بردن بین از

پستان دیه ـ پانزدهم مبحثاز- 669ماده مقداری بردن بین از و زن کامل دیه نصف موجب زن، پستان دو از هریک بردن بین از و قطع

پوست از مقداری پستان از بخشی یا تمام رفتن بین از با همراه اگر و است دیه موجب نسبت همان به آنجنایت ارش یا دیه پستان، دیه بر عالوه گردد، دیگری جنایت موجب یا برود بین از هم آن اطراف گوشت یا

. شود پرداخت باید نیز مزبور

از- 670ماده شیر خروج کردن متعذر یا شیر تولید قدرت بردن بین از یا زن پستان شیر کردن قطع در. است ثابت ارش آن، در دیگری نقص هر ایجاد یا و پستان

- منافع دیه عمومی قواعد چهارم فصل. 671ماده و- مرتکب میان اختالف موارد در است اعضاء دیه اثبات ادله همان منافع، دیه اثبات ادله

قول یا قاضی علم بینه، اقرار، آزمایش، و اختبار طریق از چنانچه آن، نقصان یا منفعت زوال در مجنیٌ‌علیه

با می‌تواند مجنیٌ‌علیه لوث، تحقق صورت در نشود ثابت منفعت نقصان یا زوال وثوق، مورد کارشناسیا زائل منفعت بازگشت به نسبت چنانچه و کند ثابت را دیه است، مقرر اعضاء دیه در که نحوی به قسامه

. نیست قسامه به نیازی و می‌شود ثابت مجنیٌ‌علیه سوگند یک با دیه باشد اختالف ناقصشده

چنانچه- 672ماده باشد معینی مدت در ناقصشده یا زائل منفعت بازگشت کارشناسی نظر که مواردی در. می‌شود ثابت دیه کند فوت شده تعیین مدت از قبل مجنیٌ‌علیه

مجنیٌ‌علیه- 673ماده مرگ سبب و کند سرایت است، شده منافع از یکی زوال موجب که جنایتی هرگاه. است مطالبه قابل نفس دیه تنها و میکند تداخل نفس دیه در منفعت دیه شود

گردیده،- 674ماده تعیین ناقصشده، یا زائل منفعت بازگشت برای معتبری طریق به که مهلتی در هرگاهبین از موقت به‌طور آن بینایی که چشمی مثال عنوان به برود، بین از است آن به قائم منفعت، که عضویبین از چنانچه و است منفعت آن موقت زوال ارش ضامن فقط مرتکب، بیاید، بیرون حدقه از است رفته

. میباشد عضو آن کامل دیه ضامن دوم، مرتکب باشد دیگر شخص جنایت بهسبب عضو آن رفتن

منافع مقرر دیه ـ پنجم فصل - عقل دیه اول مبحث

اثر- 675ماده در جنایت خواه است، ارش موجب آن در نقص ایجاد و کامل دیه موجب عقل کردن زائل. باشد آن مانند و ترساندن خواه و جراحت و ضربه ایراد

. است- ثابت ارش شود ادواری جنون دچار مجنیٌ‌علیه که صورتی در تبصره

.676ماده است- ثابت ارش نرسد جنون حد به که صورتی در روانی اختالل نیز و حافظه نقصان و زوال در

یا- 677ماده دیه موجب مورد، حسب باشد عمدی هرچند شود آن کمشدن یا عقل زوال موجب که جنایتی. نمی‌شود قصاص مرتکب و است ارش

یا- 678ماده دیه هریک یابد، نقصان یا شود زائل عقل صورت، یا سر شکستن مانند صدمهای اثر در هرگاه. دارد جداگانهای ارش

ارش- 679ماده و مسترد دیه برگردد، عقل کامل دیه دریافت از پس و گردد زائل عقل جنایتی اثر در هرگاه. می‌شود پرداخت

دیه- 680ماده گردد، او فوت به منتهی چنانچه برود، اغماء به و بیهوششود مجنیٌ‌علیه جنایتی اثر در هرگاهچنانچه و می‌شود ثابت ارش بوده، بیهوش که زمانی به نسبت آید، هوش به چنانچه و می‌شود ثابت نفس

. شود پرداخت باید نیز مزبور عوارض ارش یا دیه آید، بهوجود نیز دیگری آسیبهای و عوارض

دیه،- 681ماده و قصاص به مربوط احکام جهت از است آن مانند و بیهوشی یا اغماء در که کسی بر جنایت. می‌شود محسوب هوشیار شخص بر جنایت

شنوایی - دیه دوم مبحثکامل- 682ماده دیه نصف گوش یک شنوایی بردن بین از و کامل دیه گوش دو هر شنوایی بردن بین از

. نباشد اندازه یک به گوش دو شنوایی هرچند دارد

دیه- 683ماده نصف موجب نمیشنود، او گوشهای از یکی که شخصی شنوای گوش شنوایی بردن بین از. است کامل

.684ماده دارد- دیه نسبت همان به باشد تشخیص قابل آن مقدار که درصورتی کاهششنوایی

یابد- 685ماده نقصان یا برود بین از شنوایی دیگری جنایت هر یا و گوش بردن بین از یا قطع با هرگاه. دارد جداگانه ارش یا دیه جنایت‌ها، از هریک

مانع- 686ماده کامل به‌طور که بهنحوی شود ایجاد دائمی نقص شنوایی، مجرای در جنایتی اثر در هرگاه. می‌شود تعیین ارش باشد موقتی نقص که درصورتی و است ثابت شنوایی دیه گردد، شنیدن

یا- 687ماده و بگوید سخن نتواند کرشدن اثر در است نرسیده فرا او گفتن سخن زمان که کودکی هرگاهبر و گیرد یاد را دیگر کلمات نتواند شدن کر اثر در است رسیده فرا او گفتن سخن زمان تازه که کودکی

. می‌شود ثابت مورد حسب نیز، گفتار نقص یا زوال ارش یا دیه شنوایی، دیه عالوهبر آورد، زبان

.688ماده دارد- کامل دیه یک هرکدام برود، بین از دو هر گویایی، و حسشنوایی جنایتی اثر در هرگاهبینایی - دیه سوم مبحث

.689ماده دارد- کامل دیه نصف چشم یک بینایی بردن بین از و کامل دیه چشم دو هر بینایی بردن بین  ازاز- یا باشد متفاوت آنها بینایی میزان هرچند هستند یکسان مذکور حکم در دارند بینایی که چشمهایی تبصره

. باشند داشته تفاوت هم با بودن منحرف و شبکوری مانند دیگر جهات

چنانچه- 690ماده و دارد دیه نسبت همان به باشد تشخیص قابل آن مقدار که درصورتی بینایی، کاهش. است ارش موجب نباشد، تشخیص قابل

مادرزادی- 691ماده نابینای دیگرش چشم و دارد بینا چشم یک فقط که کسی چشم بینایی بردن بین ازاثر در را دیگرش چشم اگر لکن است کامل دیه موجب باشد، رفته بین از غیرجنایی علل اثر در یا و بوده

کامل دیه نصف بینا، چشم دیه باشد، داده دست از است، داشته را آن دیه استحقاق که جنایتی یا قصاصمیباشد.

دیگری- 692ماده دیه بینایی، رفتن بین از و دارد دیه یک فقط حدقه از چشم آوردن بیرون یا بردن بین ازحسب هرکدام یابد، نقصان یا برود بین از نیز بینایی سر، شکستن مانند دیگری صدمه اثر در اگر لکن ندارد

. دارد جداگانه ارش یا دیه مورد

بویایی - دیه چهارم مبحث.693ماده دارد- ارش آن، از قسمتی بردن بین از و است کامل دیه موجب بویایی، کامل بردن بین از

. دارد - کامل دیه نصف برود بین از کامل طور به بینی دوسوراخ از یکی بویایی جنایت، اثر در اگر تبصره

هر- 694ماده یابد نقصان یا برود بین از نیز بویایی دیگری جنایت یا بینی بردن بین از یا بریدن اثر در هرگاه. دارد جداگانه ارش یا دیه جنایت،

چشایی - دیه پنجم مبحث.695ماده است- ارش موجب آن، نقصان و حسچشایی بردن بین از

اگر- 696ماده و می‌شود پرداخت زبان قطع دیه فقط برود، بین از حسچشایی زبان، تمام قطع با هرگاهبه مربوط رفته بین از چشایی که درصورتی یابد، نقصان یا برود بین از چشایی زبان، از بخشی قطع با

اگر و شود پرداخت باید باشد، بیشتر که زبان دیه و ارشچشایی از هرکدام باشد، زبان قسمت همانرفته بین از  چشایی

دیه از اینکه مگر شود پرداخت باید جداگانه زبان دیه و چشایی ارش نباشد، زبان از قسمت همان به مربوطزبان، غیر بر جنایت با اگر و می‌شود پرداخت کامل دیه بهمیزان فقط صورت این در که باشد بیشتر کامل

. می‌گردد افزوده چشایی ارش بر جنایت آن ارش یا دیه کند، پیدا نقصان یا برود بین از چشایی

گویایی - و صوت دیه ششم مبحث

دارد- 697ماده کامل دیه کند، آشکار را صدایش نتواند شخص که بهگونهای کامل به‌طور صوت بردن بین از. برساند را صدایش آهسته و اخفات با بتواند گرچه

برخی- 698ماده ادای قدرت بردن بین از و کامل دیه زبان، قطع بدون و کامل به‌طور گویایی بردن بین از. دارد دیه نسبت همان به حروف از

را حروف از برخی یا میگوید سخن تندی یا کندی به یا و است زبان لکنت دارای که شخصی ـ تبصرهزبان حروف تعداد به توجه با حرف هر ادای بردن بین از دیه و می‌شود محسوب گویا کند، تلفظ نمی‌تواند

. زبان، فارسی حرفشخص یک ادای قدرت بردن بین از اینکه مانند می‌شود تعیین مجنیٌ‌علیه تکلم. است کامل دیه یکسیودوم

تشدید- 699ماده را آن در موجود عیب یا و گردد حروف ادای یا گفتار در عیبی پیدایش موجب که جنایتی. است ارش موجب کند،

حرف- 700ماده بهجای آنکه مانند نماید، اداء دیگر حرف بهجای را حرفی مجنیٌ‌علیه شود باعث که جنایتی. » « » است» ارش موجب شود، تلقی عیب ً عرفا اگر نماید تلفظ ر حرف ، ل

از- 701ماده کردن صحبت یا و آن گرفتگی صدا، کاهشطنین مانند صوت در عیبی موجب که جنایتی. دارد ارش شود، بینی طریق

.702ماده است- ارش موجب حروف، از بعضی صوت رفتن بین از

.703ماده می‌شود- ثابت دیه دو گردد، نیز نطق زوال موجب صوت، زوال عالوهبر جنایت، که درصورتی

منافع - سایر دیه هفتم مبحثموجب- 704ماده که جنایتی و دارد کامل دیه گردد، ادرار ریزش و سلس موجب دائم طور به که جنایتی

. است ارش موجب گردد، ادرار غیردائمی ریزش

.705ماده دارد- دیه‌کامل شود، ادرار یا مدفوع دائم ضبط عدم موجب جنایتی‌که

یا- 706ماده زن مقاربت لذت بردن بین از یا و زن بارداری یا مرد مثل تولید یا انزال قدرت بردن بین از. است ارش موجب مرد

.707ماده است- کامل دیه موجب مقاربت، قدرت کامل بردن بین از

نیز- 708ماده و ماهانه عادت و خواب المسه، مانند دیگر منافع یا حواس موقت یا دائم نقص یا بردن بین از. است ارش موجب غش، و ترس گرسنگی، تشنگی، لرزش، مانند امراضی آوردن بهوجود

جراحات دیه ـ ششم فصل:709ماده است- ذیل به‌ترتیب آنها دیه و صورت و سر جراحات

: کامل- دیه یک‌صدم شود، جاری خون آنکه بدون پوست خراش حارصه الف : کامل- دیه دوصدم باشد، خون زیاد یا کم جریان با همراه و شود گوشت وارد اندکی که جراحتی دامیه ب

: نرسد،- استخوان روی نازک پوست به لکن شود گوشت عمیق بریدگی موجب که جراحتی متالحمه پکامل دیه سه‌صدم

: کامل- دیه چهارصدم برسد، استخوان روی نازک پوست به که جراحتی سمحاق ت : دیه- پنج‌صدم کند، آشکار را استخوان و بزند کنار را استخوان روی نازک پوست که جراحتی موضحه ث

کامل : کامل- دیه ده‌صدم نکند، تولید را جراحتی گرچه شود استخوان شکستگی موجب که جنایتی هاشمه ج

: کامل- دیه پانزده‌صدم نباشد، میسر استخوان کردن جابه‌جا با جز آن درمان که جنایتی ُمنَقَّله چ

: کامل- دیه یک‌سوم برسد، مغز کیسه به که جراحتی مأمومه ح : شدن- پاره ارش موجب مأمومه، دیه عالوه‌بر که کند، پاره را مغز کیسه که جراحتی یا صدمه دامغه خ

. می‌باشد نیز مغز کیسهاست، - 1تبصره شده معین دیه آن برای که مواردی غیر در دهان، داخل و زبان لب، بینی، گوش، جراحات

. است صورت و سر جراحات حکم درمیزان - 2تبصره در تأثیری آن عرض و طول و بوده جراحت نفوذ مقدار مذکور، جراحت‌های در دیه مالک

. ندارد دیهاگر - 3تبصره و کامل دیه یک‌بیستم موجب نسازد، نمایان را دهان داخل درصورتی‌که گونه بر جنایت

. از پس چنانچه مورد این در است کامل دیه یک‌پنجم موجب سازد، نمایان را دهان داخل که باشد به‌نحویپرداخت باید نیز دیگر دیه یک‌بیستم آن، عالوه‌بر بماند، باقی درصورت فاحشی، عیب و اثر جراحت، بهبودی

شود.موضحه، - 4تبصره دیه عالوه‌بر بگذارد، جای بر خود از اثری التیام، از بعد صورت موضحه جنایت هرگاه

باقی آن از اثری التیام از بعد و نبوده موضحه حد در جنایت هرگاه و است ثابت نیز کامل دیه یک‌هشتادمکند ایجاد درصورت شکافی جنایت، چنانچه و است ثابت نیز کامل دیه یک‌صدم جنایت، دیه عالوه‌بر بماند،

. است کامل دیه هشت‌صدم آن دیه

)710ماده ) ( ) ( ماده- ث تا الف بندهای در مذکور جراحت‌های از یکی و( 709هرگاه سر غیر در قانون اینآن دیه از فوق نسبتهای حساب به دیه باشد، معین دیه دارای عضو آن که درصورتی شود، واقع صورت

. است ثابت ارش نباشد، معین دیه دارای عضو آن اگر و می‌شود تعیین عضو.1تبصره است بدن جراحات حکم در گردن، به وارده جراحات ـ)2تبصره ماده در مذکور جراحت‌های از هریک هرگاه از( 709ـ که باشد آمده بهوجود ضربه یک با قانون این

ضربه چند با اگر لکن دارد را بیشتر جراحت دیه و می‌شود محسوب جراحت یک باشد متعدد عمق حیثشود مبدل موضحه به جراحت آن دیگر ضربه با و شود ایجاد حارصه ضربه یک با اینکه مانند شود ایجاد

. باشد نفر دو خواه نفر یک جنایت دو هر مرتکب خواه است، ثابت مستقل دیه جراحت، هر برای

از- 711ماده اعم انسان بدن درون به جهت هر از و وسیله نوع هر کردن وارد با که است جراحتی جائفه . یک از مزبور وسیله که درصورتی است کامل دیه یکسوم موجب و می‌شود ایجاد پهلو و پشت سینه، شکم،

. می‌شود محسوب جائفه جراحت دو گردد، خارج دیگر طرف از و وارد طرفارش - یا دیه جائفه، دیه عالوهبر برود، بین از یا و برسد آسیب بدن درونی اعضای به جائفه در هرگاه تبصره

. می‌شود محاسبه نیز آن

بدن- 712ماده داخل به منقله یا و هاشمه یا موضحه جراحت ایجاد عالوهبر آن مانند و گلوله یا نیزه هرگاهدیه منقله، و هاشمه یا موضحه دیه عالوهبر و محسوب جراحت دو رود، فرو سینه یا گلو و حلق مانند

. می‌شود ثابت نیز جائفه جراحت

دیه- 713ماده می‌شود ایجاد پا یا دست در گلوله یا نیزه مانند وسیلهای رفتن فرو با که است جراحتی نافذه. می‌شود ثابت ارش زن در و است کامل دیه یکدهم مرد در آن

کامل - 1تبصره دیه یکدهم از بیشتر عضو آن دیه که است اعضائی به نسبت ماده این در مذکور حکمدر گلوله اینکه مانند است ثابت ارش باشد، کامل دیه یکدهم از کمتر یا مساوی آن دیه که عضوی در باشد،

. رود فرو انگشت بندجراحت - 2تبصره دو گردد، خارج دیگر طرف از است آورده بهوجود را نافذه جراحت که شیئی هرگاه

. می‌شود محسوب نافذه

:714ماده است- ذیل بهشرح می‌شود، پوست رنگ تغییر موجب که صدماتی دیهدیه- هزارم یکونیم آن، شدن سرخ و سههزارم آن، شدن کبود ششهزارم، صورت، پوست شدن سیاه الف

کامل) ( الف- بند در مذکور مقادیر نصف مورد حسب اعضاء، سایر پوست رنگ تغییر ب

. 1تبصره بین- فرقی همچنین نیست نباشد، یا باشد مقدر دیه دارای عضو اینکه بین فرقی مذکور حکم در. نمیباشد آن اثر زوال یا بقاء نیز و عضو از قسمتی یا تمام رنگ تغییر

.2تبصره است- ثابت ارش سر، پوست رنگ تغییر در

موجب- 715ماده تورم عالوهبر چنانچه و دارد ارش گردد، صورت یا سر بدن، تورم موجب که صدمهای. می‌شود افزوده آن به رنگ تغییر ارش و دیه مورد حسب گردد، نیز پوست رنگ تغییر

جنین - دیه هفتم فصل:716ماده است- ذیل بهترتیب جنین سقط دیه

کامل- دیه دوصدم است، شده مستقر رحم در که نطفهای الفکامل- دیه چهارصدم میآید، در بسته خون بهصورت جنین آن در که علقه ب

کامل- دیه ششصدم میآید، در گوشتی توده بهصورت جنین آن در که مضغه پدیه- هشتصدم است، نشده روییده گوشت هنوز لکن درآمده استخوان بهصورت جنین آن در که عظام ت

کاملکامل- دیه یکدهم است نشده دمیده آن در روح ولی شده تمام آن استخوانبندی و گوشت که جنینی ث

اگر- و آن نصف باشد دختر اگر و کامل دیه باشد، پسر اگر است شده دمیده آن در روح که جنینی دیه جکامل دیه سهچهارم باشد، مشتبه

دیه- 717ماده مادر، بر جنایت ارش یا دیه عالوهبر برود، بین از جنین مادر، بر وارد جنایت اثر در هرگاه. می‌شود پرداخت باشد که رشد از مرحلهای هر در نیز جنین

دیه- 718ماده ببرد، بین از خطاء یا عمد شبه عمد، به باشد، که مرحلهای هر در را، خود جنین زنی هرگاه. می‌شود پرداخت او عاقله یا مرتکب توسط مورد حسب جنین،

دیه - شود، سقط مادر نفس حفظ منظور به دارد جانی خطر مادر برای آن بقای که جنینی هرگاه تبصره. نمی‌شود ثابت

.719ماده دارد- جداگانه دیه آنها، از هریک سقط باشند رحم یک در جنین چند هرگاه

روح- 720ماده ولی شده کامل آن استخوان‌بندی که مرحلهای در جنین بر وارد صدمات دیگر و اعضاء دیهروح، شدن دمیده از بعد و می‌گردد محاسبه مرحله این در جنین دیه نسبت به است نشده دمیده آن در

جنین دیه فقط برود، بین از جنین جنایت همان اثر بر چنانچه و می‌شود محاسبه دیه جنین، جنسیت حسب. می‌شود پرداخت

وثوق،- 721ماده مورد کارشناس تشخیص به که شود سقط زن از چیزی صدمه، یا و جنایت اثر در هرگاهحسب گردد، وارد مادر بر صدمهای آن، اثر در اگر لکن ندارد ارش و دیه نگردد، ثابت آن بودن انسان منشأ

. می‌شود تعیین ارش یا دیه مورد

میت - بر جنایت دیه هشتم فصلکه- 722ماده میت بدن از سر جداکردن مانند است زنده انسان کامل دیه یکدهم میت، بر جنایت دیه

کامل دیه یکصدم انگشت، یک و دیه یکدهم دست، دو هر و دیه یکبیستم دست، یک کردن جدا و دیه یکدهم. می‌شود. محاسبه نسبت همین به میت جوارح و اعضاء سایر و سروصورت به وارده جراحات دیه دارد

و - وی بودن مدیون درصورت که است میت خود به متعلق بلکه نمیرسد ارث به میت بر جنایت دیه تبصرهصرف خیر امور در او برای صورت این درغیر و می‌گردد او بدهی پرداخت صرف ترکه، کفایت عدم

می‌شود.

انسان- 723ماده به نسبت جنایتی چنین ارش یکدهم باشد، نداشته مقدر دیه میت، بر وارده آسیب هرگاه. می‌گردد پرداخت و محاسبه زنده

.724ماده ندارد- دیه باشد، او وصیت با که درصورتی دیگری به پیوند برای میت اعضای قطع

صورت- 725ماده این در که کند پرداخت را آن ً فورا نتواند مرتکب اینکه مگر است حاّل میت بر جنایت دیه. می‌شود داده مناسب مهلت او به

.726ماده می‌شود- پرداخت مرتکب خود توسط خطائی یا باشد عمدی خواه میت بر جنایت دیه

پرداخت- 727ماده عالوهبر نماید، هتک را وی یا سازد وارد میت بر جنایتی عمدی، به‌طور شخصی هرگاه. می‌شود محکوم شش درجه تعزیری شالق چهارضربه و هفتاد تا یک و سی‌ به جنایت، ارش یا دیه

مصوب- 728ماده اسالمی مجازات قانون جمله از قانون این با مغایر مقررات و قوانین ،8/5/1370کلیه)629تا( )625مواد) مواد( » 728تا( )726و مجازات‌های( و تعزیرات اسالمی مجازات قانون پنجم کتاب

مصوب« مصوب 2/3/1375بازدارنده تأمینی اقدامات قانون محکومیت‌های 12/2/1339، تعریف قانون ومصوب جزائی قوانین در .26/7/1366مؤثر می‌گردد نسخ آنها بعدی الحاقات و اصالحات و