Ing Haki Rrokaj

PËR PËRDORUESIT E LËNDËVE

HIDROKARBURE TË LËNGËTA

2005

- 1 -

- 1 -

Hyrje Rritja e madhe e numurit të pikave të furnizimit dhe shpërndarjes me lëndë

hidrokarbure këto vitet e fundit dhe përfshirja në këtë profesion e mjaft njerëzve pa kualifikimin e nevojshëm ka një disproporcionalitet me kushtet që duhen krijuar për të marrë informacionin dhe kulturën e nevojshme ,qoftë edhe minimale teknike, e cila është e domosdoshme për shkak të specifikës dhe rëndësisë së veçantë që ka ky profesion ,sidomos në drejtim të masave të mbrojtjes për shkak të rrezikshmërisë nga zjarri dhe eksplozionet , por edhe për kompleksitetin e vetive specifike të lëndëve hidrokarbure né funksion të zhvillimit dhe qëndrueshmërisë së bizneseve të ngritura.

Nëpërmjet këtij libri për përdorim praktik bëhen përpjekje për ti ardhur në ndihmë këtij zhvillimi duke tentuar të jepen me një thjeshtësi për përdorim praktik dhe për të gjitha nivelet e kualifikimit të fushës së transportit e të ruajtjes së lëndëve të hidrokarbure të lëngëta.

Në libër jepen spjegime për shumë çështje të kësaj fushe nëpërmjet tabelash ,vizatimesh dhe formulash e përkufizimesh konçize duke patur gjithnjë kujdes që nëpërmjet tyre vetëm të bëhen zgjidhje problemesh . Për të gjithë ç’perfshihet ne kete liber është shfrytëzuar një fond i gjërë literature dhe përvoja personale Eshte e qarte se jo çdo gjë që mund të kërkohet ne kete fushe do të gjejë zgjidhjen e nevojshme vetëm nëpërmjet tij, Aty Ju mund të gjeni edhe të dhena “të vjetëra” të cilat vazhdojnë të përdoren ende për shkak të paisjeve e makinerive ende në përdorim në industrinë e naftës e të gazit ,qe eshte bere perpjekje per t’I pasqyruar sepse ende I perdorim ato dhe ne praktiken e perditeshme ndeshen jo pak.

Njeriu për t’i ardhur në ndihmë vet vehtes, për shkak të rolit që ka nafta dhe gazi natyror për të si lëndë energjetike dhe burimore të ardhurash të tjera në shumë fusha përdorimi, i ka kushtuar naftës ,gazit dhe njohjes në këtë fushë një rëndësi të veçantë ,duke vënë në dispozicion të saj një armatë të tërë kapacitetesh njerëzore e financiare të cilat vënë në lëvizje një mori “ingranazhesh” për të konkretizuar me efektivitet kërkimin ,zbulimin dhe shfrytëzimin e rezervave të tyre .Vlera dhe rendesia e saj eshte çfaqur potencialisht sidomos ne raste disekuilibrash politike dhe ekonomike ne vende te ndryshme te globit me vlera influencuese ne bote .Ne material Ju do te gjeni te konkretizuara nepermjet grafikesh keto zhvillime sidomos ne ngjarjet e Irakut,11 Shtatorit ,zbulimeve te vendburimeve te reja dhe te fuqishme te naftes ose gazit si dhe krijimin e organizmave boterore te zhvillimit te politikave te prodhimit dhe te levizjes se tregjeve te energjise ,dhe sidomos ne fund te vitit 2004 dhe gjithe vitin 2005 roli I naftes ne zhvillimin boteror eshte pasqyruar teresisht ne treguesit ekonomike boterore dhe ne çdo vend ne veçanti.

Për të njohur në vija të përgjithëshme këtë maratonë do të japim një përshkrim të shkurtër të rrugës që bëhet për të arritur deri tek konkretizimi i produktit për përdorim. Para rendesja ne rrugen e zhvillimit te kesaj dege te rendesishme te zhvillimit boteror eshte shkenca e Gjeologjise e cila është themelore për industrinë e naftës ,prandaj njohuritë bazé ,principet kryesore jane te dëshirueshme për çdo person që lidhet me këtë industri ,që nga kërkimi,shpimi i puseve shfrytëzimi i vëndburimeve, por edhe gjithkush që është sadopak kureshtar për të njohur shkurtimisht proceset e formimit,ruajtjes ,kërkimit, zbulimit ,vënies në shfrytëzim dhe të gjitha proceset e tjera që shoqërojne naftën,gazin dhe nënproduktet e tyre deri në

- 2 -

- 2 -

konsumim dhe politikat qe ndiqen per zhvillimin e kësaj dege jetike te shoqerise njerëzore, mund ti gjeje.ne kete pershkrim

Gjeologjia e naftes bazohet në njohjen dhe përdorimin e disa shkencave .Parimi baze i saj eshte « e sotmja është çelesi i së kaluares » si nocion do të thotë se çdo proces që ndodh aktualisht në tokë është shumë i ngjajshëm me ç’ka ndodhur në të kaluarën.Nafta dhe gazi në tokë ndodhen në disa kurthe që specialistët e gjeologjise i kërkojnë duke u mbështetur në një kompleks të dhënash të marra nga studime gjeologo gjeofizike në rajone kërkimesh prespektive .Në fazën e parë ata bëjnë një vlerësim të përgjithshëm rajonal i cili i nënështrohet analizave tekniko ekonomike dhe risqeve që në kërkimin e naftës e të gazit janë bashk-shoqëruese.Në vijim mbi bazën e të dhënave të marra studjohet prognoza e gjeologjisë së rezervuarit ,mbulimi sizmik,struktura ,biostratigrafia sipas moshes,sedimentologjia,gjeokimia dhe mbi bazën e tyre identifikohet prespektiva naftë-gaz mbajtëse e argumentuar ekonomikisht.Pas kësaj etape punohet në mënyrë më specifike mbështetur në marrje të dhënash të strukturës nëpërmjet materialit sizmik dhe interpretimit koherent të tyre kalohet në rekomandime për shpim pusesh që shoqërohen me projektet përkatëse ,supervizion dhe interpretim te matjeve direkte e indirekte te ndjekura në dinamikë.

Pas këtyre njohurive të fituara plotësohet më mire situata njohëse duke krijuar mundësi edhe të modelimit të rezervuarit ,ndërtimit të hartës së strukturës dhe shpërndarjes së hidrokarburit,vetive të tij,tipit te shtratimit dhe konfigurohet vëndburimi i shoqëruar me modelim.Në këtë stad bëhet përgjithësim i të gjitha njohurive mbi të dhe paraqitet zhvillimi i tij dhe plan zhvillimi I alternativavë Nafta,gazi dhe Gjeologjia e tyre bazohet në observimin dhe përdorimin e shumë shkencave dhe konkluzionet gjeologjike janë derivat i : � Ndjekjes së rezultateve të historise dhe proceseve në tokë � Rindërtimit të momenteve që japin lindjen e formacioneve dhe sistemimin fillestar të tyre � Paracaktimin e grumbullimeve të naftës dhe potencialet e saj. Për grumbullim te naftës është e nevojshme : a) Të ekzistojë një burim nafte apo gazi b) Të ekzistojë një shkëmb depozitues (rezervuar poroz me përshkueshmëri të aftë që të lejojë naftën apo gazin të lëvizë në të. c) Një kurth (një perde tridimensionale e cila të ruajë këtë grumbullim nafte e gazi në dimensionet e këtij kurthi) Për origjinën e naftës e të gazit janë dy teori ,në vija të përgjithëshme më poshte po renditet teora baze e formimit te saj.

Nafta dhe gazi janë materiale me bazë formimi nga materia organike e depozituar ne shkëmbin sedimentar.Gjithë vegjetacioni jo i giallë në kushtet e mungëses së Oksigjenit kalon në dekompozim.Ky dekompozim i grumbulluar në tokë nën rrjedhjen e kohës mbulohet nga shtresa të ardhura aluvionale dhe nën veprimin e presionit, e të temperaturës në kondita të thellësise kthehet në hidrokarbur, (naftë ,gaz, ose qymyr) Në det ndodh e njëjta gjë si edhe në tokë.Gjallesat e detit bien në fundin e tij, mbulohen me ardhje të mëvonëshme materialesh të ngurta ,bakteriet marrin oksigjenin e gjallesave duke krijuar kushte dekompozimi si edhe në rastin e tokës ,me kalimin e këtyre dekompozimeve në kushte të presionit dhe temperaturës së caktuar me kohën

- 3 -

- 3 -

kalohet në krjimin e lëndëve hidrokarbure të lëngëta, te gazta ose të qymyreve..

Mosha e rezervuarit

020406080

100

0,0 50,0 100,0 150,0 200,0 250,0 300,0 350,0 400,0 500,0 550,0

Miliona vjet

Mili

ard

a fu

çi

Neogen

Paleogen

Kratak

Jurasik

Triasik

Perm

ian

Pensilvanian

Misisipian

Devonian

Silurian

Ordovician

Kem

brian

Kenozoi Mesozoi Paleozoi

Gr.1 Shperndarja e zbulimeve te naftes brut ne raport me moshen gjeologjike te rzervuarit

Gjenerimi i hidrokarbureve nga materiali bazë i dekompozuar së pari kërkon kushtin e temperaturës ,ato mund të përjashtohen ose të mbeten të pa përfillëshme për formim në temperatura të rendit nënë 150°F (65 °C)në nëntokë dhe formimi në nivele maksimale në temperatura të mjedisit formues të rendit (225 deri 350 ) °F (107 deri 176 )°C.Ky interval në gjuhën gjeologjike quhet “dritarja e hidrokarbureve “Mjedis me temperatura më të larta i kthen hidrokarburet e rëndë në të lehta dhe mbetjet në gaz. Megjithatë në temperatura më të larta se 500°F ( 260°C) materiali organik karbonizohet dhe shkatërrohet në çdo burim Për pasojë çdo shtratim i thellesive shumë të mëdha nga lëvizjet e tokës nuk mund të prodhojë hidrokarbure.Rezervuarët e magazinimit të fluidit kategorizohen sipas gravitetit të fluidit që përmbajnë ,dhe vetitë e tyre ,në vijim renditet një grafike e cila përfshin në menyrë të përmbledhur këtë kategorizim.

- 4 -

- 4 -

Zona ujore

Zona uje nafte

Zona nafte

uje

Zona nafte

mbajtese

Zona tranzitore

nafte gaz

kapelja gazore

0% Ngopshmeria me

uje

Raporti gaz nafte

Vendosja e fluideve nafte ,gaz dhe uje ne

nje strukture rezervuari antiklinale Fig 1. Skema klasike e vendosjes se fluideve ne shtrese

Fig 2 Shpimi i puseve për zbulim të rezervave të naftës e gazit

- 5 -

- 5 -

Fig 3 Skema e shpimit në det me platformë lundruese

Fig 4 Platformë për shpim pusesh në det

- 6 -

- 6 -

Vendet anetare dhe kandidate te

AGJENCISE NDERKOMBETARE TE ENERGJISE(A I E )

Australi Austri Kanada

1979

Belgjika Rep Ceke Danimarka

2001

Finlanda Franca Gjermani

1992 1992

Greqia Hungari Irlanda

1977 1997

Itali Japoni Korea

1978 2002

Luksenburgu Hollanda Zelanda e Re

1977

Norvegji Portugali Spanja

Status special

Suedi Zvicer Turqia

1981

Anglia Amerika

Polonia dhe Sllovakia jane vende kandidate

- 7 -

- 7 -

Organizata e vendeve te eksportit te naftes (OPEC), eshte nje organizate e krijuar per zhvillimin e koordinuar te politikave nderkombetare te naftes te shteteve anetare te saj. OPEC eshte themeluar me Shtator 1960 nga Iran, Irak, Kuvait, Arabia Saudite, dhe Venezuela. Keta shtete themelues u shoqeruan nga Katar (1961), Indonesia dhe Libia (1962), Emiratet Arabe (1967), Algeria (1969), Nigeria (1971), Ekuador (1973-1992), dhe Gabon (1975-1994). Egjypti, Guinea Ekuatoriale, dhe Sudani jane ne rolin e vezhguesit. Aktualisht te 11 shtetet anetare furnizojne 40 % te kerkesave boterore per nafte brut, dhe kontrollojne 80 % te rezervave te njohura te naftes . Selia qendrore e OPEC eshte ne Vienna, Austria. Autoriteti supreme te organizates eshte Konferenca e O P E K ut,net e cilen marrin pjese perfaqesuesit e larte te qeverive anetare te cilet mblidhen ne gjysmen e dyte te vitit per te formuluar politikat .

Venezuela

Irak

Iran

1960 1960 1960

Arabia Saudite Kuvait

Katar

1960 1960 1961

Indonezia Libia

EmiratetArabe

1969 1962 1962

Algjeria

Nigeria

Ekuadori

1969 1971 1973 -1992

Gabon

Egjypt

Guinea Ekuatoriale

1975-1994 status vezhguesi status vezhguesi

Sudan

status vezhguesi

- 8 -

- 8 -

Nafta

Gas Natyror

Qymyr

Te tjra te riciklimit

Berthamore

Hidrike

1970

1980

1990

2000

2010

2020

0

2000

4000

5000

6000

3000

1000

7000

M tek nafte

Kerkesat per energji sipas I.E.A.

Perdorimi i hidrokarbureve ne llojet e burimeve energjitike

mbetet paresor perderi sa te ekzistojne rezervat nentokesore

Gr.

2 G

rafik

u i r

ritje

s së

kër

kesa

ve e

nerg

jetik

e pë

r llo

je t

ë nd

rysh

me

burim

esh

në m

ijë m

iliar

dë t

on e

kuiv

alen

t naf

te

- 9 -

- 9 -

Luhatja e çmimit te naftes bruto

D o l l a r p e r f u ç i

1999

Parashikim

Nderhyrje e

O P E K

60

50

40

30

20

10

0

Nderhyrje e

Teksasit

perendimor

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

JanMajShtat JanMajShtat JanMajShtat JanMajShtat JanMajShtat JanMajShtat JanMajShtat Jan

Gr.

3 G

rafik

u i l

eviz

jes

se ç

mim

it të

naf

tës

në d

ooll

nom

inal

ë pë

r fu

çi n

aftë

për

per

iudh

ën n

ga v

iti

1999

der

i në

vitin

200

5

- 10 -

- 10 -

0500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

Thithja e investimeve per energji

per vitet 2003 deri 2030

Amerika Latine

Afrika

Lindja e mesm

e

Azia

Kina

Vende ne

tranzicion

OECD e Paqesorit

OECD Evrope

OECD Amerika

veriore

Qymyre

Nafta

Gazi

Elektriciteti

Ne bilion doll am

erikane (2000)

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Gr.

4Gra

fiku

i th

ith

jes

së in

vest

imev

e p

ër m

bu

limin

e n

evo

jave

en

erg

jeti

ke p

ër r

ajo

ne

të

nd

rysh

me

në

bo

te p

ër k

atër

bu

rim

et m

ë kr

yeso

re (

qym

yre,

naf

të,g

az,d

he

ener

gji

elek

trik

e)

- 11 -

- 11 -

20052025

( krahasuar vitet 2005 me 2025)

Amerika e veriutAzia e industrializuarEvropa perendimore

Evropa lindore dhe RusiaIndia

KinaTe tjere ,Azia e PaqesoriAmerika latine

Lindja e Mesme dhe Afrika76 milione fuçi /dite 119 milone

fuçi ne dite

Gr.5 Grafikë të krahasimit të nevojave për naftë sipas rajoneve në botë

Gr.6 Grafiku i vlerës ne % të importit që zë nafta për rajone të ndryshme në botë

OECD

Paqesori OECD

Evropa

OECD

Amerika

e veriut

Azia

Jugore

Kina Azia Lindore

0

Vlera ne % e importeve per

furnizimin me nafte

2000 2010 2030

10

20 30

40 50

60

70 80 90 100

- 12 -

- 12 -

1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2004

Embargoja

Arabe

Revolucioni

Iranian

Lufta

Iran-Irak

A.Saudite le rolin

kryesor si

prodhues nafte

Operacioni

Furtuna e

shkretetires

Pushtimi i

KuvaititKriza Aziatike

Iraku Nafte

per ushqim

Sulmi i

11

shtatorit

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

Dollar per fuçi

Rritje e

sforcuar

Gr.7 Grafiku i ndryshimit të çmimit të naftës brut në funksion të situatave politike

në zhvillimet botërore gjat periudhës 1970 - 2005

0.0

1990

Miliona fuçi ne dite

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

5

10

15

20

25

30

35

PRODHIMI VJETOR I O.P.E.K. NE PERIUDHEN 1990 DERI 2003

(viti 2004 dhe 2005 jane parashikim)

Gr.8 Grafiku vjetor i prodhimit te naftes se vendeve te O.P.E.K.

- 13 -

- 13 -

A.Saudite

Rusia

Sh.B.A.

Irani

Meksika

Kina

Norvegjia

Kanada

Venezuela

Emiratet Arabe

Kuvaiti

Nigeria

Anglia

Iraku

Brazili

0.0 2 4 6 8 10 12

Miliona fuçi nafte ne dite

15 furnizuesit kryesore ne bote me nafte gjat vitit 2004

Gr.9 Grafiku I aftesive prodhuese e eksportuese me nafte brut i vendeve me kryesore ne bote

- 14 -

- 14 -

Diezel,vajguri

Kapja e

aromatikeve

Reforming

Kreking

Katalitik

Kristalizim

Ekstrat

soLventi

Industri

Petrokimike

Depozita

Nafte

bruto

Vajguri

avionash

Tregetim diezeli

Grumbullim

avujsh

hidrokarbure

Bitum per asfaltim

rrugesh

Fig

5 S

kem

a e

per

gjit

hes

hm

e e

ruaj

tjes

,per

pu

nim

it,d

he

per

do

rim

it t

e p

rod

ukt

eve

te n

afte

s

- 15 -

- 15 -

Sllo

vaki

a

Hungaria

Austria

Sllovenia

Kroacia

Bosnja

Herzekovina

Serbi Mali i Zi

Bullgaria

Greqia

Shqiperia

Rumania

Ukraina

Moldavia

Polonia

Gjerm

ania

Turqia

Rusia

Cekia

Italia

Bjello Rusia

Burgas

Stambo

ll

Kon

sta

nca

Ode

sa

Ale

ksan

drop

ull

Ballsh

Vlora

Ple

ven

Ru

se

Plo

esh

t

Pite

sht

Sh

kup

Nov

i Sa

d

Pa

nçe

vo

Vje

na

Sh

çve

z

Trieste

Rjeka

Mynih

Ingolstand

Parmo

Miq

esia

( D

RU

ZH

BA

)

Legjenda

Uzine perpunimi

Terminal ne Shfrytezim

Terminal ne projekt

Tubacione transporti

Tubacione transporti ne prespektive

Fig

6 H

arta

e r

jeti

t kr

yeso

r të

qën

dra

ve t

ë tr

ajti

mit

ru

ajtj

es

dh

e tr

ansp

ort

it t

ë n

aftë

s n

ë E

vro

pën

lin

do

re d

he

qën

dro

re

- 16 -

- 16 -

1. VETITË FIZIKO KIMIKE TË HIDROKARBURËVE

Relacioni midis naftës dhe gazit në shtresë mvaret nga shkalla e sasisë së gazit

të tretur në naftë.Gazi natyror zakonisht është i shoqëruar me naftën dhe energia që i

jep ai naftës për të dalë nga rezervuari është përcaktuese .Gazi është i shoqëruar me

ujin dhe naftën në shtresë në dy mundësi kryesore ; në gjëndje të tretur dhe në gjëndje

të lirë në kapelen gazore.Presioni i lartë dhe temperatura e ulët janë të favorshme për

ruajtjen në gjëndje të tretur të gazit,kur fluidi del në sipërfaqe me kalimin në separatorë

dhe me ndryshimin e kushteve te presionit dhe të temperaturës ,gazi veçohet nga nafta

Fluiudi Graviteti API Shënime

Naftë e

rëndë Më pak se 20

Viskozitet i lartë,densitet i lartë , dhe vlerë e

neglizhuesheme e raportit gaz naftë mund të jetë

zakonisht naftë e degraduar .Në sipërfaqe takohen

në formë të rërave bituminoze etj,paraqiten me

viskozitet tepër të lartë ,të rendit deri 10 centipuaz

Naftë e

zezë 30-45

Zakonisht janë sisteme gaz naftë të tretura që

përbëjnë pjesën dërrmuese të rezervave .Kanë

temperaturë kritike më të lartë se ajo e rezervuarit

,dhe nuk çfaqin anomali në vetitë e tyre

Naftë

e

avullueshme

45-70

Peshë specifike shumë të ulët ,ekzistojnë në

rajonin dy fazor të shtratimit.Faza e lëngët ka

raport te lartë të gazit te tretur

Gaz

kondensat -

Eshtë faza e gaztë në kushtet e rezervuarit por

mund të çfaqin veti retrograde ,kanë densitet të

ulët ne kondita të rezervuarit

Gaz i thatë - Ne esencë janë hidrokarburet e lehta në përzierie

të gjitha në gjëndje të gaztë në konditat e rezervuarit

- 17 -

- 17 -

Tab 1.1 Veti te nafes brut ne mvartesi te densitetit API

Gaz i thatë Kondensat Naftë e lehtë Naftë e zezë

C1 0.9 0.75 0.6-0.65 0.44

C2 0.05 0.08 0.08 0.04

C3 0.03 0.04 0.05 0.04

C4 0.01 0.03 0.04 0.03

C5 0.01 0.02 0.03 0.02

C6+ 50-75 0.2-0.15 0.43

Densiteti API Ii

lëngut 1000+ 40-60 25-45

Faktori.G.N. 3000-6000 2000

Tab 2.1 Përbërësit e fraksioneve molare të hidrokarbureve në rezervuarin e ruajtjes së fluideve

Rezervuar nafte Rezervuar gazi Separator gazi

C1 0.01 0.2 0.82

C2 0.01 0.3 0.12

C3 0.02 0.32 0.04

C4 0.03+ 0.14 0.01+

C5 0.04+ 0.03 0.01

C6+ 0.9 0.01 0.01

Tab 3 .1 Përbërësit e fraksioneve molare të hidrokarburëve në rezervuarin e ruajtjes

së fluideve

- 18 -

- 18 -

1.1 Përberja e naftës Nafta kryesisht përbehet nga Karboni dhe Hidrogjeni,në vlera më të vogëla përmban edhe Squfur ,Azot dhe Oksigjen.Me rritjen e përbërësave të fundit ulen vlerat cilësore të saj.Hidrokarburët (komponentët karbon dhe hidrogjen )kapin rreth 90 % të të gjitha naftave Tabela 4 .1 Komponentët e naftës brut

Komponentët ne % Nafta Asfaltet Shistet bituminoze

Karbon 84.0 83.0 71.0

Hidrogjen 13.0 10.0 6.0

Squfur 2.0 4.0 5.0

Azot 0.5 1.0 2.0

Oksigjen 0.5 2.0 8.0

Tabela 5 .1 Përbërja molekulare

Përbërja molekulare Pesha në %

Gazolinë (benzinat) (C4 – C10) 31

Vajguri( C11 – C12) 10

Gazoil ( C13 – C20) 15

Vajëra lubrifikante ( C20 – C40) 20

Mbetje t tjera (> C40) 24

100

Tabela 6.1 Përbërja sipas tipeve të hidrokarbureve

Parafinikët 30

Naftenikë 49

Aromatikë 15

Asfaltenë 6

100

- 19 -

- 19 -

Tabela 7.1 Përbërësit kimikë të naftës asfaltit dhe shisteve bituminoze

Tabela 8 .1 Vetitë fizike të hidrokarburëve në funksion të densitetit

Vetitë e hidrokarburëv

e

Densiteti i lartë

Densiteti i ulët

Shënime

Viskoziteti I uëlt I lartë I ndjeshëm ndaj temperaturës,i pa

ndjeshëm ndaj presionit,invers me

rrjedhshmërinë

Ngjyra E kthjellët E errët E verdhë,e kuqe e errët deri në të zezë

në trasmetimin e ndriçimit,(zakonisht i

mjegullt ndaj reflektimit të dritës)

Fluoreshenca E verdhë Gri E bardhë deri drejt të verdhës dhe grisë.Përshkon të gjitha ngjyrat

,intensitive dhe me nuanca. Indeksi i refraktivitetit

1.39 1.55 Përcaktohet me refraktor

Temperatura e ndezjes dhe e djegies

E ulët E lartë > 50° C

Densiteti

Varet nga përbërja ,niveli normal 16 deri 50 A P I °

131.5F)ifike(60pesha.spec

141.5densAPI −

°=

Shkalla normale= 16 deri 50° densAPI Densiteti i ujit 1= 10°API në 60°F

Aroma Parafinikë e naftenikë Aromatikë e pa pëlqyeshme ,kur ka përmbajtje të

lartë squfuri shumë e rendë dhe e pa pranueshme.

Emërtimi Formula

kimike

Gjëndja fizike në

60°F dhe 14.65

p.s.i

Pesha

Molek.

Pika e vëlimit në

kondita normale

( °C)

Metan C H 4 Gaz 16.4 -161.4

Etan C2 H6 Gaz 30.07 -89

Propan C3 H8 Gaz 44.09 -42.1

n-Butan C4 H10 Gaz 58.12 0.55

Izo-Butan C4 H10 Gaz 58.12 -11.72

n-Pentan C5 H12 Leng 72.15 36

- 20 -

- 20 -

TIRANA

Elbasan

Lushnje

Durres

Rreshen

Diber

Shkoder

Ulqin

PodgoricaGjakova

Oher

Struge

Korça

BeratFier

Vlore

Gjirokaster

Delvina

Korfuz

Kuçova

Patos

Divjaka

Saranda

Legjenda

Tubacion Gazi

Tubacion Nafte

Terminal

V.burim nafte

V.burim gazi

Universitet

Marinez

Gorisht

Ballshi

D

E

T

I

A

D

R

I

A

T

I

K

D E T I

J O N

M A L I I Z I

K O S O V A

REPUBLIKA

E

MA

QEDO

NISE

Fig 7 Harta e shpërndarjes së vendburimeve dhe Tubacioneve të transportit të

naftës ,gazit,në Republikën e Shqipërise

- 21 -

- 21 -

Për të kuptuar dhe për të përdorur me lehtësi tabelat që lidhen me llogaritje të lëndëve

hidrokarbure në paragrafin në vijim do të zhvillohen disa koncepte të përgjithëshme të

fizikës që lidhen me gjëndjen e fluideve ,vetitë fizike të tyre dhe disa veti thelbësore të

disa elementëve hidrokarbure të lenget e të gaztë.

1.2 Masa dhe pesha

Pesha e një trupi është forca me të cilën ai tërhiqet nga toka në drejtim të qëndrës së saj

.Masa shprehet me njësi të matjes gram .Grami është masa e 1 cm3 uji në temperaturën

4°C

Pesha specifike e lëndes është pesha në gram e po kësaj lënde që ndodhet në vëllimin

prej 1 cm3 .Me qënë se 1 cm3 ujë peshon 1 gram, si njësi e peshës specifike merret 1

njësi për ujin e pastër

1.3 Densiteti

3cm

grDensiteti i lëndës është masa e lëndës që ndodhet në vëllimin prej 1 cm3 .Me qënë

se 1 cm3 e ka masën 1 gram ,densiteti i tij merret 1 njësi dhe në rastin e konceptimit të

densitetit relativ ,vlera e densiteteve të lëndëve të tjera merret në raport me ujin ne 4°C

që është një .Densiteti i lëngjeve hidrokarburë matet gjithashtu

dhe percaktohet në 20°C ose në 15.5°C në raport me densitetin e ujit ne 4°C (1)

1 0 0 9 0 8 0 70 6 0 5 0 4 0 3 0 2 0 1 0 0

0 .74

0

0.8 0

0

0 .79

0

0 .78

0

0.7 7

0

0.7 6

0

0.75

0

0 .73

0

0.7 2

0

0.7 1

0

0.70

0

Fig 8 Densimetri

- 22 -

- 22 -

1.4 Matja e densitetit me aerometër

Për matje te naftave viskoze përdoret metoda e përzjerjes në raporte të njohura të

përzjerjes dhe për njohje të plotë të parametrave të holluesit që përdoret si përzjerës.

Në raste të ndryshme të praktikës së punës kërkohet të përcaktohen densitete të

perzjerjeve të ndryshme të lëngjeve hidrokarburë ose jo të tillë ,në përbërje të të cilës

mund te përfshien dy ose më shumë lloje lëngjesh ,me densitete të njohura për secilin

lëng por në raporte të ndryshme të tyre.Për këto raste përdoret formula :

n321

nn332211mes

....VVVV

V..... ρVρVρVρρ

+++

+++=

Ku ρ1 , ρ2, ρ3, ρn densitetet e përzjerësave

V1 V2, V3, Vn Volumet e përbëresave të përzjerjes

0.74

0

0.80

0

0.79

0

0.78

0

0.77

0

0.7 6

0

0 .75

0

0.73

0

0.7 2

0

0.71

0

0 .70

0 1 0 0 9 0 8 0 7 0 6 0 5 0 4 0 3 0 2 0 1 0 0

Fig 9 Aerometeri

Për nga shkalla e rrezikshmërise nga zjarri hidrokarburët kategorizohen në kater grupe

kryesore :Tabela 9.1

Klasa e

naftëproduktit

Temperatura e

ndezjes ne °C

Emërtimi i

naftëproduktit

Grupi sipas

djegshmërise

I Më pak se 28

Benzinat dhe

vajguret (për ndriçim

dhe automjete)

Lehtësisht të

djegshëm

II 28 – 45 Virxhin Të djegshme

III 45 – 120 Mazut ,diezel motorrash dhe

djegës Të djegshme

IV Mbi 120 Vaj,bitum,parafina

etj Te djegshme

- 23 -

- 23 -

1.5 Viskoziteti.

Viskoziteti eshte vetia e nje fluidi qe tenton te ruaje formen e tij kur ai i neneshtrohet

veprimit te nje force.Fluidet me viskozitet te larte rrjedhin me veshtiresi ndersa fluidet me

viskozitet te ulet rrjedhin lirshem. Vlera e viskozitetit percaktohet me viskozimeter qe

eshte nje paisje (ene) me bire ne fund ne permasa standarte. Koha ne te cilen rrjedh

fluidi nepermjet kesaj bire eshte nje matje e vleres se viskozitetit te tij.

Mbeshtetur ne teorine molekulare, ne se nje fluid qe fillon te rrjedh nen veprimin e

forces se gravitetit molekulat nga gjendja stacionare i kalojne nenshtrimit te veprimit

te rrjedhjes se tij. Nga ana tjeter molekulat thithin energji te cilen e shpenzojne ne

kufijte e shtresezave, pra molekualat pranojne energjine e rymes rrjedhese dhe per

pasoje levizin edhe ato. Nga shkaku i transferimit te energjise molekulat nderkaq

levizin ngadale d.m.th. zvogelojne shpejtesine e rrjedhjes.

Njekohesisht molekulat nga levizja shtresore e fluidit ne kontaktin midis shtresezave

levizin ne drejtim te kundert me shtresat.Rezultantja e te dy ketyre kundershtimeve

te dy shtresezave krijon mundesin e levizjes se fluidit qe ishte ne qetesi.Pra fluidi

leviz dhe kjo nenkupton qe te gjitha shtresat e fluidit i nenshtrohen nje shpejtesie

levizjeje

Duke marre nje shtresez fluidi qe leviz shpejt dhe te nje shtrese tjeter vijuese qe i

aplikohet nje force madhesia e forces ( e matur ne newton / M2 siparfaqe )e

nevojshme per te mbajtur nje shpejtesi te ndryshme nga 1 m/sek. midis shtresave

1m larg percakton viskozitetin ne paskal /sekond . Per ujin ne tempetauren e dhene

200C viskoziteti eshte 0.001 P a s , ne temperaturen e vlimit 1000C viskoziteti kalon

0.0028 Paskal sek . Viskoziteti i nje lengu ulet me rritjen e densitetit dhe e kunderta

ndodh me rritjen e temperatures.

Temperuturë flakërimi është temperatura që krijon kushte, në presion normal, për

avullimin e bollshëm nga lënda diegëse dhe lehtësisht ndezëse Në prani të

temperaturës së emërtuar vetndezëse këto lëndë marrin zjarr.

1.6 Temperatura e vetëndezjes në lëngjet e djegshme e lehtësisht të djegshëm

është relativisht e lartë.( 149-618°C).

Temperatura e flakërimit e lëngjeve lehtësisht të ndezëshëm është nën 0 °C

( Benzina,Benzoli ,Aceton,eter etj) . Avujt e këtyre lëngjeve në përzjerje me ajërin

krijojnë mjedise eksplozive në kufij të raporteve nga( 4-10-12)

- 24 -

- 24 -

Këto lëngje ruhen e përpunohen në rezervuarë të kompletuar me të gjitha paisjet e

nevojshme të një rezervuari.

Kërkesat kryesore për këta rezervuarë janë:

Për lëngje lehtësisht te ndezëshëm kërkohet hermeticitet i plotë i të gjitha nyjeve të

rezervuarit..

Lëngjet e djegshme nuk kërkojne kushte të një hermeticiteti ruajtjeje për nga

shkalla e rrezikshmërise nga zjarri ,por në rastin e lëndeve hidrokarbure theksojmë se

hermeticiteti është i domosdoshëm për sigurim të uljes së masës së humbjeve për shkak

të avullimit të fraksioneve të naftës.

Kompletimi i tyre bëhet me paisjet e më poshtme

• Valvola frymëmarje mekanike e hidraulike për kapacitet hyrje dalje sipas

aftësive pompuese e ruajtëse të parkut të ruajtjes .

• Dritare matje niveli dhe marje kampioni ndriçimi dhe ajrimi.

• Paisjet flakëshuarese.

• Rrufe pritësat.

• Argjinatura mbrojtëse në sistemin e kllapushkave dhe sistemin e kanalizimit të

ujrave të bardha e teknologjike të rregullta e kontrolluara periodikisht.

• Sistemin e ftohjes.

• Shkallet edhe parmaket mbrojtes

Sistemin e shuarjes se zjarrit, me paisjet përkatese( dhoma shkume,rjet, si dhe “tub

nayloni”, Paisja F.S.M (Membrana shkumë përcjellëse ) etj

1.7 Fluoreshenca e Naftes

Vlerësimi i hidrokarburëve sipas densitetit API dhe ngjyrës së fluoreshënces

Densiteti °API Ngjyra e fluoreshënces

Nën 15 Ngyrë kafe

15 – 25 Portokalli

25 – 35 E verdhë në krem

35 – 45 E bardhë

Mbi 45 Blu , e bardhë deri në violet

- 25 -

- 25 -

Spektri i hidrokarburëve

E KUQE

FLUORESHENCA E HIDROKARBUREVE

SPEKTRI

4000

GJATESIA E VALESANGSTROM 2000

2700

3000

3600

5000

PORTOKALLI

6000 7000

BLU

NAFTE E LEHTE

ULTRA VIOLET VIOLETE VERDHE

NAFTE E RENDE

GRI

NAFTE MESATARE

8000

INFRA E KUQE

Fig 10 Shkalla e spektrit te hidrokarburëve sipas gjatësise së valës së dritës në

Angstrom

1.8 Shtypja ,Presioni

Është forca që vepron mbi njësinë e sipërfaqes

S

FP = ; SPF ×= ,

si njësi e presionit merret 2cm

kg forca prej 1 kg ushtrohet mbi sipërfaqen prej 1 cm2,

presioni shprehet edhe në lartësi kollonë lëng i shprehur në m.mm,cm etj

Njësitë e presionit janë të përdorëshme me nënëfishat e shumfishat respektivë

sipas njësive që përdoren.

Në tabelat shtesë jepen të gjitha njësite e presionit ,shumfishat e nënfishat e tyre

Në praktikën e përditëshme del e nevojshme që të njihen e përdoren të gjitha llojet e tyre

1.9 Nxehtësia

Për matjen e shkallës së ngrohjes ose ftohjes së një trupi shërben termometri i cili është

i shkallëzuar ne njësi të ndryshme shkalle ,sipas llojit të shkallës që përdoret .

Janë në përdorim zakonisht tre lloje shkallëzimi të matjes së temperaturës:

Celsius,Farenheit dhe Reamur

- 26 -

- 26 -

Temperatura është vetia e një trupi e lidhur me gjëndjen fizike të të nxehtit dhe të

ftohtit të tij .Temperatura ndryshon sipas ndryshimit të disa gjëndjeve fizike të

sistemit(volumit ,rezistencës elektrike,energjisë së brëndshme etj).Temperatura është

edhe përcaktuese për vetinë e aftësisë së lartë ose të ulët të transferimit të energjisë.

1.10 Shkalla centigradëshe

Shkalla centigradë është përcaktuar nga Celsiusi si rezultat i fenomenit të ndryshimit

të cilesive te një lëngu me ndryshimin e temperaturës. Kjo realizohet nëpërmjet

termometrit të mbushur me mërkur.Koncepti i ndarjes ne centigrad kuptohet duke e

zhytur termometrin me mërkur në një enë me akull të porsaformuar në presionon 760

mmHg,në nivelin kur zbret kollona e zhivës shënohet shkalla 0; zhytet termometri me ujë

të valuar,niveli i meniskut të mërkurit në pozicionin e dytë shënohet me numrin

100.Intervali midis 0 dhe 100 ndahet në 100 pjesë.Kjo është ndarja në centigradë. Në

vëndet anglo saksone përdoret shkalla Farenheit e cila në vleren 32 ° F i përgjigjet

pozicionit të mërkurit në formimin e akullit dhe pozicionit 212 °F i përgjigjet nivelit te

meniskut të ujit në vlim.Intervali 32-212 ndahet në 180 njësi të barabarta.

[ ]32)(9

5)( −°=° FtCt ; 32)(

9

5)( +°=° CtFt

1.10.1 Shkalla REAUMUR

Është ende në përdorim në disa vënde sllave, shkalla 0 i përgjigjet meniskut në akull

ndërsa 80 i përgjijget meniskut të ujit në vlim. Ndarja e intervalit bëhet në 80°Re.

Re)(4

5)( °=° tCt ; )(

5

4Re)( Ctt °=°

1.12 Shkalla absolute

Shkalla centigradë është e varur nga lloji i lëngut që futet në termometër ; në se në

vënd të mërkurit do të fusnim alkol etilik dhe do të kryenim të njëjtat operacione si te

shkalla centigradë me termometër me mërkur do të presim një ndryshim në rezultat për

shkak se relacionet volum temperaturë nuk janë të barabarta me ato të alkolit etilik.Nga

sa më siper del se duhet të përdoret një shkallë e cila nuk duhet të influencohet nga lloji i

lëngut që përdoret.Për të shmangur këtë anomali mbështetur në ekuacionin e gjëndjes

së gazeve realë duke përcaktuar kushtin PVp = 0 = 0 korespondenca e vlerës

t= -273.15°C do ti përgjigjet një vlere T=0°K

- 27 -

- 27 -

Për t= 0°C T=-273.15°K

Për t=-273.15 T=0°K

Për t=100°C T= 373.15°K

0102030405060708090

010203040506070

3250

6886

104122

140158

176194

212

80

100

°R

°F

°C

Fig11 Skema e krahasimit ë shkallëzimeve të termometrave me ndarje në

Celsius,Farenheit, dhe Reamur

Shkalla praktike ndërkombëtare e temperaturës zgjidh disa papërshtatshmëri që rjedhin

nga vështirësitë e përdorimit praktik të shkallëve të përmendura më lart ,duke realizuar

parimin e disa termometrave primar “ETALON” të cilët janë kompatibël dhe të njohur

shkencërisht si shkallë termodinamike ose absolute e tmperaturës.

Shkalla ndërkombëtare është vendosur në mbledhjen e parë të Konferencës së

Përgjithshme të Peshamatjeve në vitin 1927 ku moren pjesë 36 vende. Azhornimi i fundit

është bërë në 1 janar 1969.

Shkalla praktike konsiston së pari në përcaktimin e pikave fiks të ndryshimit të

gjëndjes së trupave (avullimi dhe ngrirja) te disa lëndeve (të gjitha referuar kushtit

P=1atm.=760mmHg=101.325Nm-2 )

- 28 -

- 28 -

Pikat fiks jepen sipas tabelës së mëposhtëme :

Pika fiks T°(K) T(°C) T

1 Pika fiks e Hidrogjenit 13.81 -259.34 0.00141206

2 Pika e vlimit e H në p=

33.06Nm-2 17.012 -256.108 0.00253444

3 Pika e vlimit e H 20.28 -252.87 0.00448517

4 Pika e vlimit të Neonit 27.102 -216.018 0.01221272

5 Pika “Tre” e Oksigjenit 54.361 -218.789 0.09197252

6 Pika “Tre” e ujit 273.16 0.01 1

7 Pika e vlimit të ujit 373.15 100 1.39259668

8 Pika e ngurtësimit të Zinkut 692.73 419.58

9 Pika e ngurtësimit të Argjendit 1235.08 961.93

10 Pika e ngurtësimit të Arit 1337.58 1064.43

Tabela 10.1 Pikat fikse të disa elementëve

Klasifikimi i instrumentave matës të temperatures bëhet:

a) Termometra me gaz me zgjatim shufre (P = const ) në lëngje dhe metale.

b) Termometra me ndryshim presioni ( V = const) në lëngje dhe gaze.

c) Termometra me rezistencë elektrike

d) Termometra me çift termo elektrik

e) Termometra me rezatim

Në termometrat me zgjatim që përdorin lëngje zakonisht praktikohen lëngjet e

mëposhtëme:

Mërkur për temperaturë nga -30°C deri 750°C

Alkol etilik për temperaturë nga -70°C deri 50°C

Toluol për temperaturë nga -70°C deri 70°C

Pentan për temperaturë nga -200°C deri 20°C

Termometrat me zgjatim shufre: gabimi i lejuar për këta termometra është 2% e vlerës

së fundit të shkallës të materialit prej të cilit përbëhet kjo shufër .Ky koefiçent quhet

koefiçent i bymimit linear α .Zgjatimi i plotë i shufrës për t ° C të rritura vlerësohet me

formulën :

α = estemperaturindryshimifillestaregjatesia

gjatesiseindryshimi

⋅⋅×⋅

⋅⋅

- 29 -

- 29 -

Termometrat bimetalik përdoren për temperatura nga -20°C deri në 200°C.

Precizioni shkon deri në ±0.3°C.

Për temperaturat nga 0 – 4°C normat lejojnë gabim

nga 0°C - 40°C gabimi ±1°C

nga -50°C - 0°C gabimi ±2°C

nga 40°C - 200°C gabimi ±2°C

Termometrat me presion gazi janë zakonisht të ndërtuar nga një bulb metalik, nga një

tub, metal dhe manometër(tub burdon) të mbushur me gaz (në pergjithesi azot )me

presion nga 20-50kg/cm2 dhe përdoret për temperatura nga -50 °C deri 550 °C

Relacioni midis presionit dhe temperaturës është

p = p0 (1+βt)

β mund të merret afërsisht konstant.

Termometrat me presion lëngu ,përdoret i njëjti parim si edhe në termometrat me

presion gazi .Përgjithësisht lëngu mbushës është:

Mërkuri për temperatura nga 30°C deri 550 ° C P= 100- 150 Kg/cm2

Alkol metilik: për temperatura nga -50°C deri 150 ° C P= 100- 150 Kg/cm2

Termometra me tension të avujve të ngopur .Si lëngje mbushës në këta termometra

përdoren :

Alkol etilik 90 – 200 °C

Benzen 90 – 250 °C

Toluen 110 – 250°C

Eter Etilik 40-150° C

Eter metilik -25 - 90 ° C

Anhidrid sulfhidrik -5 -120° C

Tabela 11.1 Disa lëngje mbushës të termometrave me kufijtë matës respektive

Këta termometra kanë përparësi zgjatjen e tubit kapilar deri në 150 ml

1.12 Bymimi dhe tkurrja

Nënë efektin e ndryshimit të temperaturës trupat ndryshojnë gjeometrinë e tyre ,për

trupat e ngurtë ky koncept spjegohet me zgjatjen e një shufre metalike që

nxehet,zgjatimi është funksion i llojit të materialit dhe vlerës së temperaturës.

Per te sqaruar me konkretisht kete koncept po konkretizojme me shembujt vijues:

- 30 -

- 30 -

Shëmbull: Një tel Platini me gjatësi 3 m ne 0°C sa do t’a ketë zgjatimin në rast

se do të ngrohet deri në 100 °C(Koeficenti i zgjatimit linear i platinit =0.000009)

1 cm e telit në 0°Cbëhet (1+0.000009)cm në 1° C

1 cm e telit bëhet 1+(0.000009x 100°C)cm në 100 °C

Atëhere 300 cm tel Platini në 0°C bëhet 300(1.0009)cm në 100°C ose gjatësia në 100°C

është 300.27cm

Koefiçenti sipërfaqësor i zmadhimit të sipërfaqes është ndryshimi i madhësisë së njësisë

së sipërfaqes së një flete prej materialit përbërës për ndryshim të temperaturës 1 °C

Shëmbull : Një pllake tunxhi me dimensione: gjatësi 40 cm dhe gjërësi 20 cm

ngrohet nga zero gradë në 50 gradë celsius.Cili do të jetë ndryshimi i sipërfaqes në se

koefiçenti i zmadhimit linear i tunxhit është ,0.000019.

Sipërfaqja fillestare në 0°C eshte = 40 x 20 = 800 cm2

Gjatësia në 50 °C e pllakës së tunxhit është = 40 ( 1+(0.000019x50)= 40.038 cm

Gjerësia në 50°C e pllakës prej tunxhi është = 20 (1+(0.000019 x 50 )= 20.019 cm

Sipërfaqja e pllakës në 50°C do të jetë = 40.038 x 20.019 =801.52 cm2

Ndryshimi I sipërfaqes do të jetë 801.52 – 800 = 1.52 cm2

Zgjerimi kubik ndodh kur ndryshon temperatura e një trupi të supozuar kub metalik

koefiçenti linear i zmadhimit të të cilit është α dhe ka një gjatësi brinje 1 cm ne 0° c

,kur ai ngrohet me 1° C gjatësia e secilës brinje bëhet (1+α) cm ,ndërsa volumi i kubit do

të jetë :

(1+α)3 cm 3 , ndryshimi i vëllimit të kubit është ( 1+α)3 -1 = (1+3α +3α2 +α3 )-1

= 3α+3α2+α3 mëqenëse α është në vlera mjaft të vogla termat 3α, 3α2 dhe α3 mund të

neglizhohen dhe si koefiçent të zgjerimit kubik mund të merret 3 fishi i koefiçentit të

zgjatimit linear.

- 31 -

- 31 -

Th

elle

sia

e z

hyt

jes

Gja

tesi

a e

term

oçift

it

Fig 12 Montim i një termoçifti për matje të temperaturës

1 00 80 7 0 0102 03 04 050609 0

Fig 13 Termometër me zhive 0 deri 100 °C

K = αααα l0 t

l0 → gjatësia fillestare e shufrës

- 32 -

- 32 -

Rritja e vëllimit të lëndës kur temperatura rritet me 1 ° C quhet koefiçent i bymimit

vëllimor ose kubik (β) Formula e vëllimit të lëndës së ngrohur është :

V = V0 (1 + ββββ t ) → V0 është vëllimi fillestar i lëndës

β është sa trefishi i koefiçentit linear të lëndës

ββββ = 3 αααα

Për lëngje dhe gaze përdoret vetëm koefiçenti i bymimit vëllimor

Koefiçenti i bymimit vëllimor mbetet i njëjtë për të gjithë llojet e gazeve në kushtet e

ruajtjes se një presioni konstant, kur vlera e rritjes së temperaturës është 1 ° C

(kur P = const) vlera e zgjerimit të gazeve është 273

1 pjesë e vëllimit që ata do të

zinin ne 0°C (Ligji Gey Lysac)

V1 = 10 t273

1V

V1 → vëllimi i gazit në temperaturën t° C

V0 → Vëllimi i gazit në 0°C

t1 → temperatura e ngrohjes së gazit

Në se gazi do të ngrohet në një enë të mbyllur e cila nuk mund të ndryshoje vëllimin e

saj ,presioni i gazit do të rritet në vlerën 273

1 pjese të presionit që do të kishte gazi në

atë enë në temperaturën 0°C

Presioni i gazit P1 në temperaturën t1 jepet me formulën :

101 t273

1PP =

P0 → Presioni i gazit ne 0 ° C

1.12 Njësitë e nxehtësisë

Sasia e nxehtësisë matet me kalori të mëdha (kilo kalori ) dhe kalori të vogla (kal)

K.kal është sasia e nxehtësisë që harxhohet për ngrohjen e një kg uji të cilit i rritet

temperatura 1°C nga 14.5°C ne 15.5 °C

1.12.1. Kaloria është sasia e nxehtësisë që duhet për ngritjen me një °C të një

grami ujë 1 kilo kal = 1000 kal

- 33 -

- 33 -

1.13 Kapaciteti termik

Kapaciteti termik i një trupi është sasia e nxehtësisë në kilokalori që i duhet atij për të

rritur temperaturën e tij me 1 °C

1.14 Nxehtësia specifike

Është sasia e nxehtësisë që duhet për rritjen me një gradë celsius të një kilogrami lëndë

( kur njësia që përdoret është kal për ngrohje të një grami lënde me 1 ° C ) .Formula e

thjeshtë e llogaritjes së sasis së nxehtësisë që nevoitet për ngrohje të trupit ( Q ) me

masë të caktuar dhe nxehtësi specifike të caktuar ( c ) nga t10 C deri në t2

0 C jepet me

formulën :

)tm.c(tQ 12 −=

Për rastin kur ngrohet uji c = 1

Raporti midis punës dhe nxehtësisë shprehet me formulën :

A = I Q

Në se puna shprehet me Xhaul dha nxehtësia në kalori ,atëhere :

k.kal

xhaul4,2I = dhe

xhaul

k.kal0.23809

I

1=

Tabela Nr 12.1 Koeficentet e bymimit të disa lëndëve

Alkol (Etilik) (0 – 80)° C 0.00104

Benzen 0.00118

Sulfur karboni 0.00114

Eter (-15 deri + 38) ° C 0.00151

Glicerina 0.00048

Mërkuri 0.00018

Vaj ulliri 0.00068

Nafta 0.00090

Acid Sulfurik 0.00058

Terpentin 0.00090

Uji ( 0 deri 100 ) ° C 0.00047

- 34 -

- 34 -

1.15 Temperatura e shkrirjes dhe e ngrirjes

Janë vlera të temperaturave në të cilat trupa të ndryshëm ndryshojnë gjëndjen e tyre nga

e lëngët në të ngurtë dhe anasjelltas Për trupat kristaline (përfshi metalet), pika e

shkrirjes përputhet me atë të ngrirjes ,ndërsa për trupat jo kristaline si parafina etj nuk

mund të merret temperaturë konstante shkrirjeje apo ngurosjeje

Në naftë produkte përdoret termi i temperaturës së ngrirjes ,që është temperatura në të

cilën naftë produktet humbasin lëvizshmërinë e tyre .Kjo varet nga shkalla e përmbajtjes

së parafinave në to ,sa më e lartë të jetë përmbajtja e parafinës aq më e lartë është

temperatura e ngrirjes së tyre.

Ky tregues përcakton kufirin e përdorimit të naftë produktit ,kështu ,në se një lloj vaji e ka

temperaturën e ngrirjes -15 °C atëhere ky vaj nuk mund të përdoret në makina ku

temperatura e tij ulet më poshtë se – 15 °C

1.16 Temperatura e ndezjes

Është karakteristikë dalluese e të gjithë llojeve të naftëprodukteve dhe është

temperatura në të cilën përzjerja e avujve hidrokarbure me ajërin ndizet në prezencë të

një flake zjarri apo shkëndije.

Temperatura e ndezjes përcaktohet në kushte laboratorike me paisje speciale në kushte

të hapura ose të mbyllura,përveç kësaj naftëprodukteve u matet edhe përmbajtja e

lëndëve mekanike dhe ujit .Përmbajtja e lëndëve mekanike bëhet me anë të filtrimit ,në

rastet kur viskoziteti i lëndëve hidrokarbure është i lartë ,bëhet hollimi i tyre me anë të

holluesave

Përcaktimi ipërmbajtjes së ujit bëhet me aparatin Din Stark fig

1.17 Nxehtësia e shkrirjes

Është nxehtësia në k.kal që nevoitet për të rritur temperaturën për ngrohjen deri në

shkrirje të një kilogrami të një lënde çfardo.Kjo nxehtësi shërben për ndryshimin e

gjëndjes së trupit.

- 35 -

- 35 -

Lëndët Nxehtësia e

shkrirjes ne °C Lëndet

Nxehtësia e

shkrirjes në

°C

Alumin 80 – 90 Mërkur 2.8

Hekur 49 Plumb 5

Ari 16 Argjënd 24

Akull 80 Zink 28

Kallaj 14 Gizë e bardhë 33

Naftelinë 36 Bakër 42

Platin 27 Gizë e murme 33

Tabela Nr 13 .1

Nxehtësia e nevojshme për shkrirjen e trupit

Q = m c ( t2 –t1 )+ λλλλ m

Ku λ→ nxehtësia e shkrirjes së lëndës

1.18 Përcjellshmëria termike

Përcjellja e nxehtësisë nga një vënd më i ngrohte në një më të ftohtë ose anasjelltas në

një trup quhet përcjellshmëri termike .Sasia e nxehtësisë që përcillet nëpermjet një

seksioni me gjatësi ( l ) dhe brënda një kohe t për një ndryshim τ të temperaturës së

trupit jepet me formulën :

Q = k.s . .qL

tt 21 −

s → Sipërfaqja e seksionit tërthor

t1 t2→ temperatura e të dy skajeve në sipërfaqen e seksionit tërthor të lëndës

L → gjatësia e trupit

θ → koha gjat të cilës transmetohet nxehtësia

K → koefiçenti i përcjellshmërise termike k = Corem

kalk°2

.

Të gjitha vlerat e konvertuara janë bazuar në fuqinë kalorifike të ulët (Hi)

- 36 -

- 36 -

Tabela 14 .1 Konvertimi i njesive per disa lende energjetike

TJ

(1000GJ) kWh Gcal

Naftë për

ngr.

1TJ 1 277778 238,89 23,421

1kWh 0.0000036 1 0.00086 0.0843

1Gcal 0.004187 1163 1 98.04

1kg nafte ng. e. l. 0.0000427 11.86 0.0102 1

1T.E.C. 0.029308 8141 7 686.27

1 m3n gaz nat. 0.0000364 10.12 0.00870 0.853

1 kg Uranium 0.414 115000 98.882 9696.46

1T.E.C. 1 m3n gaz nat. Kg

1TJ 34.127 27448 2.415

1kWh 0.000123 0.0988 0.0000087

1Gcal 0.14286 114.90 0.010113

1kg naftë ng. e. l. 0.001457 1.172 0.000103

1T.E.C. 1 804.3 0.070778

1 m3n gaz nat. 0.001243 1 0.000088

1 kg Uranium 14.126 11364 1

Tab 15 .1 Papastërtitë që shoqërojnë lëndët hidrokarbure

Përbërësi Matësi i përbëresit

Squfuri Detektor i H2S

Azot Të gjithë detektoret e gazeve dhe azotit

Gaz karbonik Kromatograf

Helium Kromatograf

Oksigjen Të gjithë detektoret e gazeve

Uji Kontroll i kripshmërisë(Titr AgNO3)

Kripëra

Hire Analizza laboratorike

- 37 -

- 37 -

Tabela 16 .1Koefiçente te transmetimit te nxehtesise

Materiali

Koefiç k

Corem

k.kal2 °

Materiali

Koefiçenti k

Corem

k.kal2 °

Alumini 175 Nikel 50

Hekuri 40-50 Kallaj 55

Tunxhi 75-100 Plumb 30

Bakëri 300-340 Argjënd 360

Betoni 0.7-1.2 Granit 2.7-3.5

Dru pishe e të ngjajshme 0.25-0.35 Dru me fije vertikale 0.12-0.17

Akulli 1.5 Porcelan 0.9

Xhami 0.5-0.8 Azbest 0.18

Lesh xhami 0.04-0.01 Pluhur tape 0.035

Pluhur sharre 0.06 Lesh 0.035

700°C80 °R

-10

-20

70

60

50

40

30

20

10

0

2001901801701601501401301201101009080706050403020100

212°F

-10-20

-10

100°C

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

1292°F

850900950100010501100115012001250

212250300350400450500550600650700750800

450

500

550

600

650

200

250

300

350

400

150

100

kw

1.0

0.9

0.8

0.7

0.6

0.5

0.4

0.3

0.2

0.1

0

k.W.h

1.0

0.9

0.8

0.7

0.6

0.5

0.4

0.3

0.2

0.1

0

kf

13

12

11

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0

860 K.kal

850

800

750

700

650

600

550

500

450

400

350

300

250

200

150

100

50

0

Fig 14 Shkallëzime për gjetje të vlerave të temperaturave °F dhe ° C ,Kwh dhe

k.kal.,kw dhe wkf

- 38 -

- 38 -

1.19 Avullimi dhe avujt e ngopur.

Në çdo temperaturë që ndodhet midis kufirit të temperaturës së ngrirjes dhe

temperaturës së vlimit ,nga lëngjet avullon lëndë .Në se këto lëngje ndodhen në enë të

mbyllura nga të gjitha anët ,vjen një çast kur nuk ka më proces të avullimit të lëngut për

shkak se të gjitha pjesëzat që dalin nga masa e lëngut që avullon ,rikthehen në masën e

lëngut ,në këtë situatë krijohet një ekuilibër i cili quhet gjëndja me avuj të ngopur.

Përderi sa kjo gjëndje ende nuk është arritur ,avujt e kësaj hapësirë janë në gjëndje të

pa ngopur.

1.20 Presioni i avujve .

Presioni i avujve të ngopur të lëngjeve të ndryshëm është i ndryshëm për temperaturë te

njëjtë .Presion më të madh kanë lëngjet me temperaturë të ulët të avullimit.Për

temperatura të barabarta presioni i avullit është më i madh se ai i avujve të ngopur Me

rritjen e temperaturës së lëngut rritet edhe presioni i avujve të ngopur.

Presioni i avujve të lëndëve hidrokarbure është tregues kryesor për shkallën e avullimit

të tyre dhe për pasojë në rast se masat teknike për ruajtjen e tyre në depozita nuk janë

te plota rritet vlera e humbjeve per shkak te avullimit

1.21 Normat e firove te nenprodukteve ne industrine e naftes

Firot gjat grumbullimit ruajtjes ,mbushje zbrazjes dhe transportit te karburanteve Tab.17.1 Firo Gjat ruajtjes ne perqindje peshe

Nr Emertimi

Perqindja e lejuar e firove vjetore

Rezervuar mbi tokesor

Rezervuar gjysem

nentokesor

Rezervuar nen tokesor

1 Benzine e te gjitha llojeve

1,1 0,4 0,2

2 Vajguri T S 1 0,2 0,1 0,05 3 Gazoil ,solar deri ... 0,08 0,04 0,03 Shenim :

a. Koha e ruajtjes per afate te gjata llogaritet nga dita e fillimit te mbushjes se rezervuarit deri ne zbrazjen e plote te tij .Sasia mbi te cilen llogariten humbjet merret sasia kontabel e rezervuarit te mbushur

b. Ne rezervuaret me hyrje – dalje gjat vitit firoja gjat ruajtjes llogaritet mbi sasine mesatare qe qendron gjat gjithe kohes ne rezervuar dhe jo mbi sasine qe qarkullon

B. Firot gjat nje cikli te plote mbushje- zbrazje te nje rezervuari,autoboti,cisterne hekurudhore ose fucie te cdo lloji ne perqindje te peshes

- 39 -

- 39 -

Tab.18.1 Firo gjat cikleve te mbushje zbrazjes

Nr

Emertimi

Perqindja e lejuar e firove Zbrazje autoboti,cisterne

..

Mbushje rezervua

ri

Zbrazje rezervuari

Mbushje rezervuari,ci

sterne,..

1 Benzine e te gjitha llojeve

0,2 0,3 0,3 0,3

2 Vajguri TS 1, llampan,deri...

0,15 0,2 0,1 0,2

3 Gazoil,solar deri... 0,1 0,05 0,1 0,05 4 Vajra lubrifikante

deri... 0,15 0,05 0,15 0,05

Shenim : Firot per mbushje zbrazje te nje rezervuari llogariten mbi bazen e ciklit te mbushje zbrazjeve per nje periudhe te caktuar ,qe del nga raporti i sasise se karburantit qe ka hyre ne rezervuar me aftesine mbajtese te tij .

Tab 19.1 Firot e transportit hekurudhor dhe automobilistik ne perqindje peshe

Nr Emeritmi Perqindja e lejuar mbi sasine e transportuar

1 Benzine e vajguri te cdo lloji deri ... 0,1 2 Gazoil deri ... 0,05 Tab 20.1 Firo gjat transportit me mjete detare,ne perqindje te peshes me sasine e transportuar

Nr Emertimi Mjeti

transportues

Firot e lejuara Gjat

transportit Gjat

mbushjes Gjat

zbrazjes

1 Benzine e te gjitha llojeve

Tanker mjete te tjera

0,2 0,1 0,1 0,2 0,1 0,1

2 Vajguri TS 1etj Tanker mjete te tjera

0,1 0,05 0,05 0,1 0,05 0,05

3 Gazoil e solar

deri.. Tanker

mjete te tjera 0,1 0,01 0,01 0,1 0,01 0,01

.Tab.21.1 Presioni i avujve të nënprodukteve të naftës

Naftë produkti Temperatura në ° C

-20 -10 0 10 20 30

Benzinë avionash 0.6 0.9 1.35 2.0 2.8 3.9

Benzinë

automobilash 1.0 1.4 2.0 2.8 3.8 5.1

Vajguri 0.1 0.3 0.3 0.5 0.7 1.9

- 40 -

- 40 -

Tab. 22.1. Strukturat tipike të lëndëve hidrokarbure

A Parafinikët ( CnH2n + 2 ) B Parafinikët ( CnH2n + 2 )

▓ C H 4 Gaz Metan ▓ ∼ ▓ ∼ ▓ C4 H10

l

▓ Izo butan

▓ ∼ ▓ C2 H6 Gaz Etan ▓ ∼ ▓ ∼ ▓ ∼ ▓ ∼ ▓ CnH2n + 2

l

▓ Bi metil Pentan

Pika e vlimit 60 °C

▓ ∼ ▓ ∼ ▓ C3H8 Gaz Propan ▓ ∼ ▓ ∼ ▓ ∼ ▓ ∼ ▓ CnH2n + 2

l Izo Hekzan

▓ Pika e vlimit 63.3 °C

▓

▓ ∼ ▓ ∼ ▓ ∼ ▓ l

▓ ∼ ▓ ∼ ▓ ∼ ▓

l CnH2n + 2

▓ Bi bimetil Butan

Pika evlimit 49.4°C C4H10 Normal Butan Pika e vlimit –0.44° C

- 41 -

- 41 -

▓ ∼ ▓ ∼ ▓ ∼ ▓ ∼ ▓ ∼ ▓ ▓ ▓ C6 H14 l l C6H14 Normal Hekzan ▓ ∼ ▓ ∼ ▓ ∼ ▓ 2,3 Dimetil Butan Pika e vlimit 68.8 °C Pika e vlimit 57.7 °C

C Ciklo parafinat D Aromatkët

C3H6 Ciklo propani Gaz C6H6 Benzen

Pika e vlimit 80°C

C6H10 Ciklo Pentan C6H5CH3 Toluen

Pika e vlimit 49.44°C Pika e vlimit 110.5556°C

C6H12 Metil ciklo pentan C6H5(CH3)2 Ortoksilen

Pika e vlimit 71.66 °C Pika e vlimit 144.44°C

C6H12 Ciklo Hekzan C6H5(CH3)2 Metaksilen

Pika e vlimit 80.555 °C Pika e vlimit 138.8888

- 42 -

- 42 -

C7H14 Metilciklohekzan C6H5(CH3)2

Pika e vlimit 101,111°C Paraksilen

Tab. 22.2. Peshat specifike për disa lloje drurësh

Emërtimi i drurëve Masa e 1 cm3 në gram Ahu 0.70-0.90 Mështekna 0.51-0.77 Dërrasë 0.95-1.16 Kedër 0.49-0.57 Qershi 0.70-0.90 Tapë 0.22-0.26 Abanoz 1.11-1.33 Vidh 0.54-0.60 Blin 1.17-1.33 Dru i kuq(druri spanjoll) 0.85 Panja 0.62-0.75 Dushk 0.60-0.90 Plep 0.35-0.5 Arra 0.64-0.70 Hiri 0.65-0.85

Tabela 23.2. Koefiçentii zgjerimit linear të trupave të ngurtë

Materialet Zgjatimi për °C

Alumin 0.0000222

Bronx 0.0000187

Bakër 0.0000168

Qelq 0.0000083

Hekur 0.0000109

Plumb 0.0000271

Platin 0.0000089

Argjënd 0.0000192

Zink 0.0000292

- 43 -

- 43 -

Tab. 24.2Koefiçentë të bymimit të disa gazeve

Emërtimi i gazit Presioni

rritet në volum konstant

Volumi rritet në

presion konstant

Hidrogjen 0.003669 0.003661

Ajër 0.003665 0.003671

Gaz karbonik 0.003686 0.003710

Tab. 25.2 Disa koefiçentë të përcjellshmërise termike

Substancat Koefiçenti k Substancat Koefiçenti k

Ajër 0.000057 Plumb 18°C 100°C

0.0836 0.082

Alumin 18°C 100°C

0.480 0.492

Mermer 0.0071

Asbest 0.00043 Mërkur 18°C 50°C

0.0148 0.0189

Dylli 0.00009 Vaj ulliri 0.000395 Tunxh 0°C 100°C

0.204 0.254

Letër 0.0003

Gas karbonik 0.000307 Parafina 0.0006

Bakër 18° C 100°C

0.918 0.908

Gomë e vullkanizuar

0.00034-0.00054

Stof 0.00023 Tallash 0.00012 Qelq 0.0011-0.0023 Argjënd ne 18°C 0.974

Granit 0.0053 Ujë 0°C 30°C

0.0014 0.00136

Akull 0.005 Zink 0.265 Hekur 18°C 100°C

0.144 0.142

Ebanit 0.00087

1.2 Disa veti kryesore te gazeve djegës hidrokarburë natyrore dhe shoqerues

Në përdorimin e gazit natyror dhe shoqërues të lëngët ose të thatë mbahen mire

parasysh disa veti të tyre të cilat përcaktojnë edhe mënyrën e përdorimit .Sipas mënyrës

së gazformimit dhe vëndburimit ,gazet ndahen në gaze të pastër,gazokondesate dhe

gaze të naftës.Gaze me përmbajtje të lartë të hidrokarbureve të rëndë (nga Propani e

lart)më pak se 50 gram/m3 quhen të thatë ,ndërsa mbi këtë vlerë janë gaze të lëngët .

- 44 -

- 44 -

1.23 Vetitë fizike të gazeve

Treguesi CH4 C2 H6 C3 H8 n-

C4H10 Izo

C4H10 C5 H12

Masa molekulare 16.043 30.07 44.097 58.124 58.124 72.151 Densiteti kg/m3

në 0°C dhe 0.1013 Mpa në 0°C dhe 0.1013 Mpa

0.7168

0.6687

1.356

1.264

2.01

1.872

2.703

2.519

2.673

2.491

3.457

3.228

Treguesi CH4 C2 H6 C3 H8 n-

C4H10 Izo

C4H10 C5 H12

Densiteti relativ me ajërin

0.555 1.049 1.554 2.091 2.067 2.674

Nxehtësia e djegies në 0°C

dhe 0.1013 Mpa k.zhul E lartë E ulët

39830 70370 100920 133890 131800 158360 35880 64430 92930 123680 121750 146230

Tabela 26.2 Veti fizike të disa gazeve

Treguesi C 6H14 C2 H4 C3 H6 a-C4H8

Izo C4H8

C6 H8 C8 H10

Masa molekulare

86.172 28.054 42.071 56.108 56.108 26.038 78.114

Densiteti kg/m3 në 0°C dhe 0.1013 Mpa në 0°C dhe 0.1013 Mpa

3.84 3.583

1.26 1.175

1.915 1.784

2.5 2.325

2.5 2.325

1.171 1.0929

3.49 3.25

Densiteti relativ me ajërin

2.974 0.975 1.481 1.93 1.93 0.907 2.7

Nxehtësia e djegies në 0°C dhe 0.1013 Mpa k.zhul E lartë E ulët

171790 63430 93720 123400 - 58870 150200 - 59500 87740 115500 - 56860 143900

Tabela 27.2 Veti fizike të disa gazeve

- 45 -

- 45 -

1.24 Densiteti i gazit.

Densiteti i gazit ρ përcaktohet si masa e njësisë vëllimit,kështu raporti i masës së gazit m me vëllimin V m/V= ρ ρ ρ ρ

1.25 Vëllimi specifik Vëllimi specifik është vëllimi i njësisë së masës v =1/ ρ = ρ = ρ = ρ = V/m

2. DISA PRODHIME NAFTË PRODUKETSH DHE KARAKTERISRIKAT E PËDORIMI I TYRE

Tab.2.1. Veti te nafte produkteve dhe fusha e perdorimit

Naftëprodukti Karakteristikat Përdorimi 1 2 3

Benzinë aviacioni

Numuri i oktanëve jo më pak se

98.6 95.0 91.0 70.0

Për motora avionash me

karburator

Benzinë automobilash

Numuri i oktanëve jo më pak se 66.0 72.0 74.0 76.0

Për motora automobilash

dhe motorçikletash me karburator

Vajguri traktorash me numur oktanësh te

lartë

Nr i oktanëve 40 Nr i oktanëve 45 dhe temperatura e

ndezjes jo më e lartë se 28 ° C

Për traktora me motora me

karburator

Lëndë djegëse për auto traktora me

motor diezel

Viskoziteti kinematik për 20 °C në kufijtë nga 5.0 – 8.5 centi

stoks për stinën e verës dhe me temperaturë ndezjeje jo më

poshte se 65°C dhe temperaturë ngrirjeje jo më poshtë se -35 ° C

Për motora diezel të

shpejtë

Motora me lëndë djegëse

Viskozitet kinematik për 20 ° C në centi stoks jo më lart se : 36 ,55,66.6

Për motora me numur të vogël rrotullimesh

Mazut për

mjete lundrimi

Viskozitet Relativ për 50 °C nga 2° – 12 °,dhe temperaturë ndezjeje jo më të vogël se 20° C dhe temperaturë ngrirje jo më të ulët se – 5°C

Për mjete lundrimi detar dhe lumor si dhe për kantiere tokësore.

- 46 -

- 46 -

1 2 3 Mazut

M 20 M 40 M 60 M 80

M 100

Viskoz Rel

ne 75 °

4.5 – 5.0 5.0 – 8.0

8.0 – 11.0 11.0 – 13.0 13.0 – 15.5

T e ndezjes me e vogel se

°C

80 100 110 120 125

T e ngrirjes

më e lartë se ° C

+5

+10 +15 + 20 +25

Përdoret si lëndë

djegëse për kaldajat si dhe

për qëllime teknologjike në

shkrirjen e çeliqeve në furra

ngrohjeje dhe termike.

Lëndë djegëse nga distilimi direkt

Viskozitet kinematik për 20 ° jo më të vogël se 1.5 c.stoks.temperaturë ndezjeje jo më poshtë se 30°

,përmbajtje të squfurit jo më lart se 0.1 % dhe temperaturë të trubullimit jo më të lartë se -50 ° C

Përdoret si

lëndë djegëse për motora

reaktivë

Vajguri ndriçues Temperatura e ndezjes jo më e vogël se 40 ° C

Per djegie në llampa furnella

Vajguri i rendë

Temperatura e ndezjes jo më e ulët se 90° C

Përdoret në llampa

speciale ato raste kur kërkohet

përdorim i parrezikshëm

i tyre.

Ekstrat benzine

Fillim i distilimit jo më i ulët se 70° C deri në 95 % ndahet jo më pak se 98%

Për ekstrate të yndyrnave ushqimore në

aparate të mbyllura

Benzinë tretëse

Fillimi i distilimit jo më poshtë se 80° ,deri në 110°C ndahet 93 %

Përdoret si solucion tretës në

industrinë e gomës

- 47 -

- 47 -

Vaji Karakteristikat Fusha e përdorimit 1 2 3

Vajra per makanizma të

shpejtë

Vajra distilati të pastruara me acid sulfurik Viskoziteti

kinematik në 50°C në kufijtë nga 4 deri 5.1 c.stoks

(Makinash endëse)

Vajra distilati të pastruara me acid sulfurik Viskoziteti

kinematik në 50°C në kufijtë nga 5.1 deri 8.5 c.stoks

( Vazlinik)

Kryesisht në idustrinë tekstile për mekanizmat që

punojnë me shpejtësi të lartë dhe ngarkesë të ulët

Mekanizmat që punojnë me shpejtësi të lartë dhe

ngarkesë të ulët

Vaj për aparate

Vaj distilimi nga nafta me pikëngrirje të ulët me pastrim të

thellë me acid sulfurik ,me temperaturë ngrirjeje jo më të

lartë se -60°C dhe viskozitet në 50° në kufij nga 6.3 deri 8.5c.st.

Idem por me kufij 6 deri 10

c.stoks

Për lubrifikim të aparateve të matjes dhe të

kontrollit,që punojnë në temperatura të ulëta si dhe

për mbushje të amortizatorëve vajoro

pneumatikë Për vajisje makinash qepëse ,trikotazhi dhe

retifikim

Vaj industrial

Vaj distilimi i pastruar në acid sulfurik me µ në 50°C në kufij

nga 10 deri 33 c .st. dhe temperaturë ngrirje jo më lart se

-15°

Për vajisje suportesh të makinerive të tezgjahut ,të

fabrikave të këpucëve ,ventilatorësh dhe

pompash.

Vaj industrial

Vaj distilimi i pastruar në acid sulfurik me µ në 50°C në kufij

nga 10 deri 33 c .st. dhe temperaturë ngrirje jo më lart se

-15°

Për paisje që punojnë me ngarkesa normale

Vaj makinash dhe traktorësh

Vaj pastruar ne acid sulfurik dhe i dëndësuar me poliizobutilen ; me µ në 100° C jo më të vogël se 6 c.st.dhe temperaturë e ngrirjes jo më të lartë se -40 ° C

Për motora me karburatorë në zona shumë të

ftohta

Vaj universal makinash

Me µ në 100° C jo më të vogël se 10 c.st.dhe

temperaturë e ngrirjes jo më të lartë se -40 ° C

Për motora të rinj dhe me konsumim të pakët gjat

gjithë vitit

- 48 -

- 48 -

Vaj universal makinash

Me µ në 100° C jo më të vogël se 6 c.st.dhe

temperaturë të ndezjes jo më pak se 185 °Cdhe

temperaturë të ngrirjes jo më të lartë se -40 ° C

Për vaisje të të gjitha motorave të makinave me

karburator

Vaj universal makinash

Me µ në 100° C jo më të vogël se 10 c.st.dhe

temperaturë të ndezjes jo më pak se 200 °Cdhe

temperaturë të ngrirjes jo më të lartë se -25 ° C

Për vajisje të të gjitha motorrave të makinave

me karburator për stinën e verës

Vaj universal makinash

Me µ në 100° C jo me te vogël se 15 c.st.dhe temperaturë te ndezjes jo më pak se 215 °Cdhe temperaturë të ngrirjes jo më të lartë se -5 ° C

Për vajisje të të gjitha motorrave të traktorëve

me karburator për stinën e verës

Vaj motorash diezel

Vajra shumë të pastër me µ në 100° C 8 deri 9 c.st.dhe temperaturë ngrirje më të

larte se -25 °C

Për automobila diesel gjat dimërit

Vaj motorash diezel

Vajra shumë të pastër me µ ne 100° C 10.5 deri 12.5

c.st.dhe temperaturë ngrirje me të lartë se -15 °C

Per automobila diesel,traktora dhe

motorra të shpejte për stinën e verës.

Vaj motorash diezel pa shtesa

Vajra me µ në 100° C 10.5 deri 12.5 c.st.dhe

temperaturë ngrirje më të lartë se -18 °C

Për motorra me kushineta prej metalesh të pa korodueshem

Vaj per motora diezel të qetë

Vaj distilimi i pastruar në acid sulfurik me µ në

50°C në kufij nga 62 deri 68 c .st.

Për cilindra dhe detale të forta të motorave me djegie të brëndëshme me naftë ose me gaz me një numur rrotullimesh jo më të ≥ 600 rrot/min

- 49 -

- 49 -

3 DISA SANDARTE TË PRODHIMIT TË VAJRAVE LUBRIFIKANTË.

Tabela 3.1 10 Sae - 30

TREGUESIT TEKNIKE 10 Sae - 30

1 Viskozitei kinematik në 100°C 9.3-12.4

2 Indeksi i viskozitetit 75

3 Temperatura e flakërimit jo më e ulët °C 220

4 Temperatura engrirjes jo më e lartë °C -12

5 Numri i bazicitetit mg KOH /gr jo më i ulët se 9

6 Përmbajtja e hirit jo më e lartë se : % 1.5

7 Përmbajtja e lagështisë jo më e lartë se % 0.05

8 Meturinat mekanike : % S’ka

Tabela 3.2 10 SAE - 40

TREGUESIT TEKNIKË 10 SAE - 40

1 Viskozitei kinematik në 100°C 12.5-16.2

2 Indeksi i viskozitetit 80

3 Temperatura eflakërimit jo më e ulët °C 225

4 Temperatura e ngrirjes jo më e lartë °C -10

5 Numri i bazicitetit mg KOH /gr jo më i ulët se 9

6 Përmbajtja e hirit jo më e lartë se : % 1.5

7 Përmbajtja e lagështisë jo më e lartë se : % 0.05

8 Meturinat mekanike : % S’ka

Tabela 3.3 Turbo diezel 20W-50

TREGUESIT TEKNIKË Turbo diezel 20W-50 1 Densiteti ne 15°C 0.891 2 Viskozitei kinematik në (mm2/sek) 40°C

100°C 139.0 17.8

3 Indeksi i viskozitetit 139 5 Temperatura engrirjes jo më e lartë °C -27 6 Numri i bazicitetit mg KOH /gr jo më i ulët se 9.2 7 Përmbajtja e hirit jo më e lartë se : % 1..2

- 50 -

- 50 -

Tabela 3.4 Formula 1 20W-50

TREGUESIT TEKNIKË Formula 1 20W-50

1 Densiteti në 15°C 0.888

2 Viskozitei kinematik në (mm2/sek) 40°C

100°C

136

17.0

3 Indeksi i viskozitetit 136

5 Temperatura e ngrirjes jo më e lartë °C -25

6 Numri i bazicitetit mg KOH /gr jo më i ulët se 9.2

7 Permbajtja e hirit jo më e larte se : % 1..2

Tabela 3.5 F1 Ultra grade

TREGUESIT TEKNIKË F1 Ultra grade 1 Densiteti në 15°C 0.850 2 Viskozitei kinematik në (mm2/sek) 40°C

100°C 91.5 14.6

3 Indeksi i viskozitetit 166 5 Temperatura e ngrirjes jo më e lartë °C -50 6 Temperatura e flakërimit °C 236 7 Përmbajtja e hirit jo më e lartë se : % 1..2

Tabela 3.6. EP 80 W (Carlub)

TREGUESIT TEKNIKË EP 80 W (Carlub) 1 Densiteti ne 15°C 0.882 2 Viskozitei kinematik në (mm2/sek) 40°C

100°C 70.0 8.9

3 Indeksi i viskozitetit 99 5 Temperatura e ngrirjes jo më e lartë °C -25 6 Temperatura e flakërimit °C 220

Tabela 3.7. EP 90 (Carlub)

TREGUESIT TEKNIKË EP 90 (Carlub) 1 Densiteti ne 15°C 0.890 2 Viskozitei kinematik në (mm2/sek) 40°C

100°C 188 17

3 Indeksi i viskozitetit 96 5 Temperatura e flakërimit °C 244 6 Temperatura e ngrirjes jo më e lartë °C -22

- 51 -

- 51 -

Tabela 3.8. TETROLUB HD NJË SHKALLËSH

TREGUESIT TEKNIKË TETROLUB HD NJË SHKALLËSH

Tipet brënda grupit 10W 20W 30 40W

1 Densiteti në 15°C 0.872 0.887 0.890 0.891

2 Viskozitei kinematik në (mm2/sek )40°C

100°C

36

6.0

59.0

8.0

89.0

10.5

128.0

13.5

3 Indeksi i viskozitetit 103 102 100 100

5 Temperatura engrirjes jo më e lartë °C -25 -22 -19 -18

6 Numri i plotë KOH/mg 4.3 4.3 4.3 4.3

7 Hire sulfate % peshë 0.6 0.6 0.6 0.6

Tabela 3.9. TETROLUB SHUMË SHKALLËSH ME PERFORMANCË TË LARTË

TREGUESIT TEKNIKË TETROLUB SHUMË SHKALLËSH

ME PERFORMANCË TË LARTË

Tipet brënda grupit 10W-40 15W-40 15W-50 10W-30 1 Densiteti në 15°C 0.882 0.884 0.888 0.884 2 Viskozitei kinematik

në (mm2/sek ) 40°C 100°C

95.0 13.4

100.0 13.6

136.0 17.0

67.0 11.0

3 Indeksi i viskozitetit 139 137 135 150

4 Hiret % peshë - 1.5 - -

6 Numri i plotë KOH/mg - 11 4 -

Tabela 3.10 G – FORCË (G FORCË DOT – 4, SAE J1703, FMVSS116 DOT 4)

Prova G FORCË DOT - 4

SAE J1703 FMVSS116 DOT 4

Pamja I qartë ,me ngjyrë të qelibartë

Ngjyrë të qelibartë

Ngjyrë të qelibartë

Pika e vlimit °C 160 140min 155min pH 8.3 7.0-11.5 7.5-11.5 Viskoziteti në -40°C cstoks

1500 1800max 1800max

Densiteti në 20°C 1.055 - - Pika e flakërimit °C 122 - -

- 52 -

- 52 -

Tabela 3.11. F1 Super gradë 10W / 40

TREGUESIT TEKNIKË Vlerat 1 Densiteti në 15°C 0.874 2 Viskoziteti kinematik mm2/sek në 40 °C

në 100°C 86.9 13.6

3 Indeksi i viskozitetit 159 4 Pika e ngrirjes °C -33 5 Pika e flakerimit (e hapur) °C 210

Tabela 3.12 Me baze sintetike 10 W / 40

TREGUESIT TEKNIKË Vlerat 1 Densiteti në 15°C 0.880 2 Viskoziteti kinematik mm2/sek në 40 °C

në 100°C 99.0 13.7

3 Indeksi i viskozitetit 140

Tabela 3.13 VAJ SINTETIK 5W / 40

TREGUESIT TEKNIKË Vlerat 1 Densiteti në 15°C 0.850 2 Viskoziteti kinematik mm2/sek në 40 °C

në 100°C 91.5 14.6

3 Indeksi i viskozitetit 166 4 Pika e ngrirjes °C 236 5 Pika e flakerimit (e hapur) °C -50 6 Densiteti në 15°C

Tabela 3.14 VAJ SINTETIK 5 W - 50

TREGUESIT TEKNIKË Vlerat 1 Densiteti ne 15°C 0.854 2 Viskoziteti kinematik mm2/sek ne 40 °C

ne 100°C 116.0 18.1

3 Indeksi i viskozitetit 174 4 Pika e ngrirjes °C -50 5 Pika e flakerimit (e hapur) °C -

Tabela 3.16 GRASO EP- 2

TREGUESIT TEKNIKË VETITË

1 Ngjyra Kafe

2 Struktura Laminare

3 Penetracioni i punës 265 – 295

4 Viskoziteti i vajit bazë në 40 °C 150

Tabela 3.17 TERESISHT SINTETIK 5W - 40

TREGUESAT TEKNIKE Vlerat 1 Densiteti në 15°C 0.850 2 Viskoziteti kinematik mm2/sek në 40 °C

në 100°C 91.5 14.6

3 Indeksi i viskozitetit 166 4 Pika e ngrirjes -50 5 Pika e flakerimit (e hapur) °C 236

Tabela 3.18. LUBRIFIKUES MAKINASH SHPD 25 W / 50

TREGUESAT TEKNIKË Vlerat 1 Viskoziteti kinematik mm2/sek në 40 °C

në 100°C 188.0 17.4

2 Indeksi i viskozitetit 99 3 Pika e ngrirjes -12 4 Numuri i plotë bazë Mg KOH /g m 13.8 5 Hiret ne % peshë 1.8

Vaj me viskozitet të lartë për makina diezel me parametra të cilët e ruajnë makinën edhe në temperatura të larta,me kohë të gjate perdorimi ,nivel të lartë detergjence dhe dispersiviteti .

Tabela 3.15 Vaj 15W-40 20W -50 dhe 10W-40

TREGUESIT TEKNIKË 15W - 40

20W - 50

10W – 40

1 Densiteti në 15°C

0.882 0.888 0.88

2

Viskoziteti kinematik mm2/seknë 40 °C

100°C

103 13.7

136 17.0

99 13.7

3 Indeksi i viskozitetit 138 135 140 4 Pika e ngrirjes -28 -25 -28

5 Pika e flakërimit (e hapur) °C

250 252 240

54

54

Tabela 3.19. LUBRIFIKUES MAKINASH SHPD 20 W / 50

1 TREGUESAT TEKNIKË Vlerat 2 Viskoziteti kinematik mm2/sek në 40 °C

në100°C 17.8 139

3 Indeksi i viskozitetit 139 4 Pika e ngrirjes -21

5 Hire e sulfate % peshë 1.8 Tabela 3.20 LUBRIFIKUES MAKINASH SHPD 15 W / 40 (CF – 4/SF)

TREGUESAT TEKNIKË Vlerat 1 Densiteti në 15°C 0.885 2 Viskoziteti kinematik mm2/sek në 40 °C

në 100°C 101.0 13.7

3 Indeksi i viskozitetit 135 4 Pika e ngrirjes -30 5 Hire dhe sulfate ne % peshë 1.2 6 Numuri i plotë bazë Mg KOH /g m 9.2

Tabella 3.22 BENZINË E HIDROPASTRUAR

Nr

Emërtimi i parametrit Metoda e

përcaktimit

Vlerat sipas

STASH 23-96

1 Densiteti në 15 ° C Stash 33 – 86 0.743 2 Nr oktanit (përcaktim me metodën motorike) STASH 1903 – 88 Min 45 3 Distilimi ° C STASH 41 88 Fillimi i vlimit Min 40

10% vol Max90 50% vol Max140 90% vol Max 185 Mbarimi i vlimit Max 200

4 Përmbajtja e Squfurit % mol STASH 46-86 Max 0.1 5 Përmbajtja e Plumbit(gr/lit) ASTMD 3116 0.15 6 Korozioni në bakër ( për tre orë /50°C ) STASH 40-86 Reziston 7 Aciditeti ( mg KOH /100 ml) STASH 36-86 Max 2 8 Prova doktor IP 30 Negativ 9 Ngyra e pamja Pamore 10 Nr Bromit gr Br/100 gr STASH 3744-86 Max 1 11 Metoda FIA ASTM D 1319 Hid .Carb Aromatikë

Hid .Karb.metano naftenikë

55

55

Tabela 3.23 STANDARTI I GAZOILIT

EMERTIMI I PARAMETRIT Vlera e lejuar Densiteti në 20 °C 0.820-0.870 Indeksi i cetanit i llogaritur

56

56

Fig 15 .Skema e ndertimit te aparatit din stark

fig 15/1Skema e funksionimit te aparat per matjen e perqindjes se ujit

57

57

Tabella 3.25 LISTA E KONTROLLIT TE KARBURANTIT JET A -1

Karakteristikat Kufijte Metoda e testimit

IP ASTM Pamja

E qartë ,pa materiale të ngurtë dhe ujë në temperaturën normale të mjedisit

Përbërja Aciditeti mg KOH /g max Aromatikët ne % vol max Squfuri tot % masore max S.merkaptan % mas max Prova doktor

0.015 25.0 0.30

0.006 negativ

354 156 107 142

D3242 D1319 D1266 D2622 D3227 D4952

Avullueshmëria Distilimi Fill i veimit ° C 10% në vol °C max 50% në vol ° C max 90% në vol °C max Mbarimi i vlimit °C max Mbetja % vol max Humbje % vol Pika e flakërimit °C min Densiteti në 15 °C g/cm3

65 raport raport 300 1.5 1.5 38

0.775min dhe 0.840 max

170 ose303 160 ose D4052

D86 D3828 D1298

Levizshmëria Pika e ngrirjes °C max Viskoziteti në – 20°C cm2/s max

-47 8.0

71

D443

Djegia Energia specifike Mj /kg min Pika e tymosjes mm min

42.8 25

81 57

D4529 D1322

Korozioni Bakër 2 herë në 100° C max

1

154

D130

58

58

4. PAISJET QË PËRDOREN PËR RUAJTJEN DHE TRANSPORTIN E LËNDËVE HIDROKARBURE

Tubat dhe karakteristikat e tyre

Tabela 4.1 Pesha e 1 ml tubo pa tegel saldimi e përgatitur në të ftohtë.

T R A S H Ë S I T Ë E F A Q E V E T Ë T U B I T (mm)

D b

( mm)

2,50 2,80 3,00 3,20 3,50 4,00 4,50 5,00 5,50 6,00 6,50 7,00 7,50 8,00 8,50

12 0,59 0,64 0,67 0,69 0,73 0,79

14 0,71 0,77 0,81 0,85 0,91 0,99

16 0,83 0,91 0,96 1,01 1,08 1,18 1,28

20 1,08 1,19 1,26 1,33 1,42 1,58 1,72 1,85 1,97 2,07 2,16 2,24 2,31 2,37 2,41

25 1,39 1,53 1,63 1,72 1,86 2,07 2,28 2,47 2,64 2,81 2,97 3,11 3,24 3,35 3,46

32 1,82 2,02 2,15 2,27 2,46 2,76 3,05 3,33 3,59 3,85 4,09 4,32 4,53 4,74 4,93

40 2,31 2,57 2,74 2,90 3,15 3,55 3,94 4,32 4,68 5,03 5,37 5,70 6,01 6,31 6,60

45 2,62 2,91 3,11 3,30 3,58 4,04 4,49 4,93 5,36 5,77 6,17 6,56 6,94 7,30 7,65

48 2,81 3,12 3,33 3,54 3,84 4,34 4,83 5,30 5,76 6,21 6,65 7,08 7,49 7,89 8,28

56 3,30 3,67 3,92 4,17 4,53 5,13 5,72 6,29 6,85 7,40 7,93 8,46 8,97 9,47 9,96

60 3,55 3,95 4,22 4,48 4,88 5,52 6,16 6,78 7,39 7,99 8,58 9,15 9,71 10,26 10,80

65 3,85 4,30 4,59 4,88 5,31 6,02 6,71 7,40 8,07 8,73 9,38 10,01 10,64 11,25 11,84

70 4,16 4,64 4,96 5,27 5,74 6,51 7,27 8,01 8,75 9,47 10,18 10,88 11,56 12,23 12,89

80 4,78 5,33 5,70 6,06 6,60 7,50 8,38 9,25 10,11 10,95 11,78 12,60 13,41 14,21 14,99

90 5,39 6,02 6,44 6,85 7,47 8,48 9,49 10,48 11,46 12,43 13,39 14,33 15,26 16,18 17,08

100 6,01 6,71 7,18 7,64 8,33 9,47 10,60 11,71 12,82 13,91 14,99 16,05 17,11 18,15 19,18

110 6,63 7,40 7,92 8,43 9,19 10,46 11,71 12,95 14,17 15,39 16,59 17,78 18,96 20,12 21,28

120 7,24 8,09 8,66 9,22 10,06 11,44 12,82 14,18 15,53 16,87 18,19 19,51 20,81 22,10 23,37

125 7,55 8,44 9,03 9,61 10,49 11,94 13,37 14,80 16,21 17,61 19,00 2