If you can't read please download the document
Upload
voliem
View
452
Download
104
Embed Size (px)
Citation preview
PERKAWINAN ADAT BATAK TOBA
ULAON PANGOLIHON ANAK / PAMULIHON BORU
NASOMAL DI ULAHON DI PANGARANTOAN
Mauliatema tadok tu Amanta Debata Pardenggan Basa I, ala asi dohot
holong ni rohaNa, dipairing-iring hita sahat tu tingkion. Ruhut paradaton ni halak
Batak mansai timbo jala tung denggan do. Ai molo adong ulaon adat, atur do ida
on di parhundulon, atur di partuturon , atur di panghataion jala atur di
parjambaran. Sai marumpasa do angka na malo mandok hata, tabo begeon, ai
umpasa i do songon sira ni hata i.
Alai lomos ma roha, ai nunga marsalpuan angka natuatua na malo jala
paradat. Hita pe, tarlumobi angka na umposo, hurang do mangharingkothon laho
manguhal adatnta na uli i. Ai molo tarajumi saonnari on, nunga lam bahat sian
hita na so umboto tangkas adat Batak i, i do umbahen na tubu sipata parsalisian
molo adong ulaon adat. Adong do nian umpasa ni ompunta na mandok :
Di dia tano hinundulan, disi do langit jungjungon.
Di dia di pamasa ulaon i, adat nasida do siihuthononhon
Marlapatan ma i sai sidapot solup do na ro.
Unang sai tubu parsalisian di na laho mangulahon adat, nunga lam
marbisuk jolma, ai nunga sai jolo dibahen tonggo raja/ ria raja andorang so mata
ni ulaon i. Di tonggoraja/ ria raja i ma dipasingkop na hurang singkop, jala
patotahon na hurang tota, asa dapot songon nidok ni natuatua :
Aek godang tu aek laut, dos ni roha sibahen na saut .
Unang apala buta adatnta, husurat hami do manguhal huhut manusun deba
ruhut paradaton na ringkot botoonta songon sitiopon, alai ndada na mandok on na
ma na sumintong. Songon nidok ni umpasa:
2
Rata pe bulung ni salak, rataan do bulung sitorop.
Uli pe hata ni sihalak, ulian do hata torop
Dihilala rohanami do, godang dope hahurangan panorangion taringot
paradaton on, ala ni i rap ma hita padengganhon, asa adong na gabe sitiopon,
manang rambu rambu di hita lumobi tu angka na umposo.
Asa tubu ma dingin dingin, jonok tu sirpang tolu,
Sai horas tondi madingin, pir tondi matogu.
Tolu bagian bolon do ondolan ni partuturon di halak Batak, i ma
naginoaran Dalihan Na Tolu, i ma dongan tubu, boru dohot hula-hula. Adong
deba na mandok, ondolan ni partuturon i, Dalihan Na Tolu Paopat Sihalsihal
(ale ale, dongan sahuta, raja na nigokhon dohot pangula ni Huria). Toho do i, alai
molo adong siulaon, parhundul ni sihalsihal tongtong do rap dohot dongan
sabutuha. Falsafah ni dalihan na tolu, i ma:
Somba marhulahula, manat mardongan tubu, elek marboru.
Hagabeon, hasangapon dohot hamoraon, i do diparsinta halak Batak di
ngoluna, jala sai na lehonon ni Tuhanta do i asal ma somba marhulahula, manat
mardongan tubu, jala elek marboru. Parngoluon ni halak Batak, sian na tubu,
magodang, hot ripe sahat tu ujung ni ngoluna, di las ni roha manang arsak ni roha,
tarihot do tu adat na pinungka ni ompunta sijolojolo tubu. Songon nidok ni
umpasa:
Raja i jolo martungkot siala gundi.
Adat na pinungka ni ompunta na parjolo,diihuthon di na parpudi.
Di panuraton, ia pajorjor ni ulaon di na pangolihon anak manang pamuli
boru na ni enet sian angka referensi dohot pengalaman songonon ma:
1. Patua Hata (marhori hori dingding)
2. Marhusip
3. Martumpol Dohot Marhata sinamot
4. Martonggo / Marria Raja
5. Marunjuk / Pesta Unjuk
Medan, Juli 2014
S.D.H. Sitorus,SE (A. Ruth)
3
BAB I PATUA HATA ( MARHORI- HORI DINGDING)
Molo dung masihaholongan angka naposo jala martahi nasida mamungka
rumah-tangga na imbaru, ianggo na jolo mamintor masileanan tanda do nasida
songon mandar, saputangan, hepeng, cincin mas dohot na asing. Dungi dipaboa
nasida ma tahi nasida i tu natorasna be. Borhat ma paranak mandapothon parboru
laho masitandaan huhut manghata i mangarang-rang i angka naporlu taringot tu
sangkap na naeng mardongan saripe anak dohot boru i.
Alai andorang so i, bo i do parjolo pajumpang sahalak boru sian paranak
dohot parboru (didok ma i istilah domu-domu) laho manghatai taringot tu balgani
sinamot na naeng pasahaton ni paranak tu parboru (hira-hira songon na mandas-
das i ma goarna). Dung hira-hira adong hadomuan (kesepakatan sementara) i pe
asa borhat paranak mandapothon parboru. Asing sian i nunga sipata bo i
pajumpang suhut paranak dohot parboru, alani naung adong hian partondongon
nasida, ia so i ala nunga masitandaan hian manang alani pardongan on.
Torop ni paranak na ro mandapothon parboru hira-hira tolu ripe, nunga
tarmasuk disi sahalak boru. Songon i nang parboru manjalo haroro ni paranak
sarupa ma torop na. Paranak disi ndang pola mamboan na marmiak-miak, alai bo i
ma mamboan songon snek (makanan ringan) manang jagal manuk. Parboru pe
ndang pola paradehon sipanganon, alai bo i ma patupahon kopi manang tes.
Parborhat ni paranak tu bagas ni parboru i ma na nidokna patua hata manang
marhori- hori dingding.
Alai molo binereng do nuaeng, hira nunga bo i suhut paranak
mandapothon suhut parboru di na patua hata, jala panghataion nunga dihata i bohi
ni sinamot dohot ulos, songon i nang partording ni ulaon, dialap jual do manang
taruhon jual.
4
BAB II MARHUSIP
Di parserahan on, na binereng di tingki na marhusip, nunga di jou paranak
angka raja ni partubu, songon i nang parboru. Paranak nunga mamboan
sipanganon, jala godang ni paranak dohot parboru, sipata nunga hira naeng dos di
tingki na marhata sinamot.
Panghataion dison tarsongon on ma na binereng di pangarantoan on:
1. Suhut paranak (sian raja parhata) pasahathon tu suhut parboru tahi ni naposo
(anak nasida dohot boru ni parboru) ima nanaeng mamungka parsaripeon na
imbaru nasida.
2. Pahantushon hata ni domu-domu taringot tu balga ni sinamot na naeng
pasahaton ni paranak tu parboru.
3. Dialaman ni ise ulaon unjuk ( dialap jual manang di taruhon jual )
4. Piga lembar ulos pasahaton ni parboru tu suhut paranak
5. Andigan martumpol, sekaligus ma i di taringoti tu na marhata sinamot.
5
BAB III MARTUMPOL DOHOT MARHATA SINAMOT
3.1 Martumpol
Martumpol lapatanna marpadan (marjanji) di jolo ni Huria dohot dijolo ni
na torop, ala naeng manjalo pasu-pasu parbagason ma pangoli dohot boru muli.
Ndang apala sude Huria (Gereja) patupahon partumpolon. Na deba holan
mandaftar natoras ni pangoli dohot natoras ni boru muli tu kantor ni Gareja na,
dungi diting-tinghon Huria ima di parmingguon na mangihut. Di Huria Kristen
Batak Protestan (HKBP) di partumpolon i di patupa do kebaktian na jempek,
somalna di botari manang di parnangkok ni mata ni ari. Molo di parserahan on sai
dipatupa do i di parnangkok ni mata ni ari, alana di uduti do i annon tu na marhata
sinamot.
Jadwal martumpol di patupa do i sada manang dua minggu andorang so
manjalo pasu-pasu di Huria. Dung sidung martumpol diting-tinghon Huria di
parmingguon na mangihut dua hali marturut-turut (ting-ting parjolo dohot ting-
ting paduahon). Alai olo do holan sahali tingting, ala mamereng tingki, manang
ala ni pangoli manang boru muli ingkon borhat tugas tu ruar kota.
Lapatan ni diting-tinghon di Huria, ima songon boa-boa patariashon huhut
mangalehon tingki tu ruas i, atik beha adong na keberatan di sangkap na naeng
marbagas i, misalna ala adong dope bogasna manang janji ni pangoli manang boru
muli tu halak na asing. Ia ulaon martumpol on ulaon Huria do i ndang tarmasuk
on ulaon adat.
3.2 Marhata Sinamot
Sinamot ima songon ringgit si tio soara (hepeng), mas, pinahan
sipasahaton ni paranak tu parboru di ulaon pangolihon anak/pamuli boru. Alana
na jolo di Bona Pasogit sinamot ndang sae holan n ringgit sitio soara, alai ingkon
sai di tambai dope i dohot angka na arga songon mas, perak, horbo, hoda manang
lombu. Alai ianggo nuaeng on tarlumobi diparserahan di pasada gabe hepeng.
Sinamot on ma na nidok ni parboru, songon tuhor ni boru. Di Toba
somalna ulaon unjuk i (pesta) di patupa do di alaman/huta ni paranak (didok ma i
6
taruhon jual). Jadi sinamot na ni lehon ni paranak i polin doi tu parboru lapatanna
ndang di bahen i tu na mosok (biaya pesta)
I do alana ianggo na jolo di na pamuli boru sai na maruntung do parboru
molo binereng sian segi materi. Alai di tingki saonari on tung pe ulaon i di alaman
ni paranak, suhut parboru nunga ingkon manamba i tu haporluon pamulihon ni
boruna, tarlumobi molo ulaon unjuk i di alaman ni parboru (dialap jual). Misalna
laho mambahen pahean dohot perhiasan ni boruna i, ndang hea be tuk sian
sinamoti, baliksa manamba i dope parboru laho mangalehon tu suhi ni ampang na
opat dohot tu tulang ni hela, ima songon tintin marangkup.
Catatan :
Na nidokna suhi ni ampang na opat ima :
a. Pamarai. ima haha manang anggi ni parboru i.
b. Sijalo bara/simolohon ima iboto ni boru muli
c. Namboru manang pariban ni boru muli.(upa parorot)
d. Tulang ni boru muli ( si jalo todoan )
Di parserahan on, umumna manghatai taringot tu sinamot, dipatupa do i
dung sidung martumpol, ima di bagas ni parboru i, jala di goari ma ulaon i
marpudun saut. Dison nunga dipasahat paranak patujolo ni sinamot tu parboru,
sebagian besar, hira-hira saotiknai ma sian sinamot i na