อ.แนต

Phylum Cnidaria• สตวหลายเซลลกลมแรกทมเนอเยอแทจรง มทออาหารและ

ระบบประสาท สมมาตรแบบ radial symmetry• มเซลลพเศษชอ cnidocyte (knide = ทาใหระคายเคอง

+ aria = เกยวของ)• เนอเยอม 2 ชนคอ epidermis และ endodermis

คนกลางดวยชนว น (mesoglea)• สตวกลมแรกทมระบบประสาท (nerve net)• ทออาหารเปนถง มโพรง gastrovascular cavity

ยอยอาหาร

• รปรางพนฐานม 2 แบบคอ polyp และ medusa• มากกวา 95% อยในทะเล

Radial symmetry

Oral disc

รปราง

Cnidaria มรปรางพนฐาน 2 แบบคอ

1. Polypoid type (Polyp)• ทรงกระบอก (column) มโพรงกลางตว

• Oral disc มชองปากอยกงกลาง

• hypostome คอเนอรอบแวนปาก ม tentacle เรยงตวอยทขอบ

• Basal disc เปนฐานยดเกาะ

2. Medusoid type (Medusa)• คลายรมหรอถวยควา

• ดานนอกโคงเรยกวา exumbrella• ดานในเวาเขาเรยกวา subumbrella• กงกลางมงวงยน (manubrium) ตอนปลายเปดเปน

ชองปาก (oral)• ขอบถวยอาจม tentacle ยนออกมา

Diploblastica • มเนอเยอ 2 ชนคอ epidermis และ endodermis

และมชนว น mesoglea แทรกอยระหวางกลาง

• ในชน epidermis และ endodermis มเซลลชนด

ตางๆประกอบเขาเปนเนอเยอ ดงน

2. Interstitial cell

• เ ซ ล ล ข น า ด เ ล ก แ ท ร ก อ ย บ ร เ ว ณ ฐ า น ข อ ง

epitheliomuscular cell

• เปนเซลลทสามารถเปลยนแปลงไปเปนเซลลชนดอนๆไดเชน

cnidocyte, gamete เปนตน

1. Epitheliomuscular cell

• เซลลทรงสง เ ปนเซลลสวนใหญในชน epidermis สวนในชน endodermis เซลลจะสงกวา เรยกเซลลนวา

nutritive cell (ยอยอาหารภายในเซลล)

Gastrovascularcavity

Epitheliomuscular cell

MesogleaNutritive cell

Interstitial cellCnidocyte

3. Cnidocyte (nematocyte)• เซลลพเศษมหนาทปองกนตวและจบอาหาร

• เจรญมาจาก interstitial cell• เซลลทรงกลมหรอร มนวเคลยสทฐาน

• Cnidocil คลายเดอย ใชรบสมผส

• Nematocyst (cnida) เปน organelle ทเซลลสรางขน ประกอบดวย capsule มฝาปด (operculum) ภายในมเสนดายพษ (thread) ขดอย

• Cnidocyte ทหนวดมการรวมกลมเรยกวา battery ประกอบดวยเซลลใหญ 1-4 เซลล ทมเซลลเลกๆลอมรอบ

Nematocyst ในไฮดรา

3.1 Penetrant - ขนาดใหญ capsule รปไข

- สวนฐานของ nematocyst พองออก มหนาม

เรยงเปนแถว 3-4 แถว

- nematocyst กมหนามเรยงเปนเกลยว

ปลายดายเปด

- ดายพษแทงเขาตวเหยอ ปลอยสารพษใหเหยอเปน

อมพาต (paralyzing neurotoxin)

3.2 Volvent- ขนาดเลก capsule รปไข

- ดายพษพงเขาพนตวเหยอ ปลายดายปด และไมมหนาม

3.3 Glutinant- capsule ยาว ปลายดายเปด ไมมหนามบนดาย

- ใชยด tentacle กบวตถเวลาเคลอนท

• เมอพงเขมพษไปแลว cnidocyte จะไมสราง

nematocyst อก แต interstitial cell จะพฒนาเปน cnidocyte ใหม

GlutinantVolvent

Penetrant

5. Sensory and nerve cell

• Sensory cell ยาวตงฉากกบผวชนเนอเยอ ฐานเซลล

มแขนงแยกออก

• Nerve cell อยทฐานของ epidermis; ใน endodermis จะมจานวนเซลลนอย

4. Mucous-secreting cell

• เซลลมตอมสรางเมอก พบมากบรเวณ basal disc

• ใน endodermis ม enzymatic gland cell สรางนายอย ปลอยนายอยออกมายอยอาหาร

โภชนาการ

- เปน carnivore ทางเดนอาหารไมสมบรณ

- Tentacle สงอาหารเขาปาก

- อาหารผานเขาส gastrovascular cavity มเซลลยอยอาหาร

- การยอยภายนอกเซลล ม enzymatic gland cell สรางนายอยปลอยมานอกเซลล

- การยอยภายในเซลล ม nutritive cell กนอาหาร

ทผานการยอยขนตน

การขบถาย การหมนเวยน การหายใจ

- ทางานโดยอาศยหลกการของการแพรของสาร

- มการเคลอนทจากบรเวณทมความเขมขนของสารมาก

ไปยงบรเวณทมความเขมขนของสารนอย

การสบพนธ

1. Asexual reproduction โดยการแตกหนอ

• polyp ใหม แตกหนอจาก polyp เดม

• medusa แตกหนอจาก polyp หรอจาก medusa• การแตกหนอทไมหลดไปจากตวแม ทาใหเกดการสรางโคโลน

Obelia

การสบพนธ

2. Sexual reproduction• Cnidarian อาจมเพศแยก หรอเปนกะเทย

• Gamete สรางจาก interstitial cell • ไฮโดรซวสวนใหญและไซโฟซว สรางเซลลสบพนธระยะเมดซา

สวนแอนโทซวสรางเซลลสบพนธจากเยอชนในของโพลป

• การปฏสนธ อาจเกดในตวแม หรอในแหลงนา

• ไซโกตพฒนาเปนตวออนระยะ planula ซงเปนตวออนท วายนาได และเปนระยะทหาพนทในการลงเกาะเพอพฒนาเปนระยะโพลปตอไป

• metagenesis คอ การสบพนธแบบสลบ

การจาแนกประเภท• Cnidaria จาแนกออกเปน 4 class ดงน

1. Class Hydrozoa (เรยกวา hydroid)• สวนใหญพบในนาเคม ในนาจดมราว 30 ชนด

• มรปรางได 2 แบบ สลบกนในวฏจกรชวต

• บางชนดมเฉพาะ polyp บางชนดม medusa ดวย

• mesoglea เปนชนบางๆ ไมม cell • gamete เกดจาก epidermis • cnidocyte พบใน epidermis เทานน

• Hydromedusa ม velum เปนเยอบางดานใน

Hydromedusa• ขอบดานในของถวยม velum• Gastrovascular cavity เปนทอ 4 ทอ แยกจาก

manubrium ตามแนว radial canal • ปลาย radial canal เชอมตอกนเปนทอวงแหวน

(ring canal)• Gonad 4 กอน เกดจาก epidermis มตาแหนง

อยใต radial canal• (สกล Obelia ไมม velum)

• Hydrozoa แบงได 2 กลมคอ

1. Solitary hydroidHydra

• มรปรางแบบโพลป บางชนดมสาหราย Chlorella อาศยในเนอเยอดวย

• สบพนธแบบไมอาศยเพศ โดยการแตกหนอ (budding)• แบบอาศยเพศ พฒนามาจาก interstitial cell

ในชน epidermis• การปฏสนธ เกดขนทนทเมอไขถกดนออกมาทผวนอก

• เอมบรโอระยะแกสตลา พฒนาเปนตวเตมวยไดโดยตรง

2. Colonial hydroid• มระยะโพลปสลบกบระยะเมดซา

• เกดจาก budding แตหนอไมหลดออกจากตวแม จงแตกแขนงเกดเปน colony แตละ colony จะสราง medusa ไดเพศเดยว

Obelia • อยในทะเล มขนาดเลก ลกษณะคลายพช

• Hydroid ชนด dimorphic colony• โครงสรางของ colony ม 3 สวนคอ

1. Hydrorhiza เปนแขนงแผออกคลายราก ใชยดเกาะกบพนผว เชน กอนหน กอนปะการง

2. Hydrocaulus คอกานทชจาก hydrorhiza มการแตกกงกานเหมอนพช

• coenosarc มชวต คอชน epidermis และ gastrodermis

• perisarc ไมมชวต เปนสาร chitin ท epidemis สรางขน

3. Polyp ม 2 แบบคอ

- Hydranth• ทาหนาทกนอาหาร มtentacle อยรอบปาก

• perisarc ทห ม hydranth เรยกวา hydrotheca - Gonangium • มกาน blastostyle ซงเปนทเกดของ medusa bud โดยม gonotheca หม

• ระยะ medusa ของ Obelia ไมม velum

HydranthGonangium

ไมม velum

Physalia (Portuguese man o’ war)• Hydroid ชนด polymorphic colony

• Pneumatophore ไมมชน mesoglea ม gas gland สรางแกส มชองเปดดานบนเรยกวา

pneumatopore

• Coenosarc งอก polyp เปนกลม (cormidia)

• Cormidia ประกอบดวย polyp มากกวา 2 ชนด และ

มหนาทแตกตางกน

• Cormidia แตละกลมมชนดของ polyp ดงน

1. Dactylozooid อยดานนอก cormidia มหนวดเสนยาวคลายรบบน และม cnidocyte จานวน

มากบนหนวด

2. Gastrozooid ทรงกระบอก มชองปากตรงปลาย

เกยวของกบการกนอาหาร

3. Gonozooid แตกแขนงคลายพช บนแขนงม

medusa ของทง 2 เพศ เกยวของกบการสบพนธ

Polyp

Porpita (blue button)

• colony เปนทนลอยกลมแบน ไมม medusa

• ใตท นกลมม polyp 3 แบบคอ

- gastrozooid อยตรงกลาง

- gonozooid อยรอบ gastrozooid

- dactylozooid บรเวณขอบทนลอย

Class Scyphozoa• อยในทะเลทงหมด

• ตวเตมวยมรปรางหลกเปนแบบ medusa• ตวออนพบระยะ polyp• Gamete สรางจากชน endodermis• Scyphomedusa ไมม velum• Cnidocyte พบอยในชน epidermis และ

gastrodermis• Mesoglea เปนชนหนา มเซลลคลายอะมบา

Scyphomedusa• scyphomedusa ไมม velum • ขอบถวยหยกเปนพเรยกวา lappet• ระหวาง lappet มหนวดทลดขนาดลงเรยกวา

rhopalium• Rhopalium เปนตงยนออกไป ภายในตงมกลมเซลล

ประสาทจานวนมาก ตอนปลายม statocyst• ถามหนวดทขอบถวย จะมตงแต 4 เสน หรอจานวนทวคณ

ของ 4 หนวดม cnidocyte จานวนมาก

Rhopalium

Scyphomedusa• manubrium ปรบเปลยนเปนหนวดรอบปาก

(oral arm) โดยม 4 หรอ 8 เสน

• ทางเดนอาหารม gastric pouch 4 ถง โดยม

gastric filament ทมไนโดไซตอย

• radial canal แตกแขนงออกจากถงกระเพาะจานวนมาก

เนองจากขนาดตวทใหญและไมมระบบหมนเวยน จงตอง

แตกแขนงเพอสงอาหารไปใหถงทกสวนของรางกาย

• ไมม ring canal (ยกเวน Aurelia)• gonad สรางจาก gastrodermis และอยใน

gastric pouch

ระบบสบพนธ

• สวนใหญแยกเพศ แตไมสามารถดไดจากลกษณะของ gonad ตองดทเซลลสบพนธ (gamete)

• Gonad เกดจากชน endoderm• ถามผนงกน gastric pouch, gonad อยสองดาน

ของผนง

• ถาไมมผนงกน gastric pouch, gonad อยขอบ

ดานในของ gastric pouch เปนรปเกอกมา

• สวนใหญปฏสนธภายนอก มกเกดในฤดรอน

• ตวออนทปฏสนธแลว พฒนาตวเปนระยะ planula วายนา

เพอหาพนทในการลงเกาะ

• เมอลงเกาะ จะพฒนาเปนระยะ scyphistoma มรปราง

แบบ polyp• Scyphistoma เกดการแบงตวตามขวางเพอสรางระยะ

medusa เรยกระยะนวา strobila• ระยะตวออนทมรปรางแบบ medusa เรยกวา ephyra• Ephyra จะเจรญเตบโตและพฒนาเปนแมงกะพรน

ตวเตมวยตอไป

วฏจกรชวตของแมงกะพรน Aurelia

Class Cubozoa• รปรางหลกเปนแบบ medusa คลายกลองสเหลยมลกบาศก

(box jellyfish) ไมม velum• mesoglea หนาและมเซลล มหนวดยาวเสนเดยวหรอ

เปนกลมอยทมมทงสของขอบถวย

• ฐานของหนวด ลกษณะคลายแผนใบมด (pedalium)• Nematocyst มสารพษทรนแรงมาก

• อาศยอยในทะเลทงหมด คอนขางใส และวายนาไดด

• เปนสตวไมมกระดกสนหลงทฆาคนตายมากทสดในโลก

Gonad

TentaclePedalium

• แมงกะพรนกลอง แบงได 2 กลมใหญ ดงน

1. Chirodopid jellyfish• มหนวดเปนพทมมทง 4 ของขอบกระดง เขมพษ

พบเฉพาะทหนวด

2. Carybdeid jellyfish• มหนวดเพยง 1 เสนทแตละมมของขอบกระดง มเขมพษ

ทวรางกายและหนวด

Presenter

Presentation Notes

Copy and paste URL to link to original images at BIODIDAC http://biodidac.bio.uottawa.ca/thumbnails/filedet.htm?File_name=cubo001b&File_type=GIF

Class Anthozoa

Class Anthozoa

• มรปรางแบบ polyp เดยว หรออยเปน colony • ดารงชวตในทะเล ทงในบรเวณน าตนและน าลก และพบทงใน

แถบขวโลกลงมาจนถงเขตรอน

• gastrovascular cavity แบงเปนหองๆ

• mesoglea ม amoeboid cell• gamete สรางจาก gastrodermis • สวนใหญมโครงรางคาจน บางชนดสรางโครงรางแขง

• มจานวนมากทสดในไฟลม (> 6500 sp.)

การจดหมวดหม (Ruppert & Barnes, 1994)

• Subclass Hexacorallia (Zoantharia)- sea anemone, stony coral

• Subclass Octocorallia (Alcyonaria)- organ-pipe coral, soft coral, sea pen

Subclass Hexacorallia• anthozoan มากกวา 60 % เปนสมาชกในกลมน

• พบหนวดมากกวา 10 เสน และหนวดไมแตกแขนงแบบขนนก

- ตวอยางเชน sea anemone, stony coral

1. Sea anemone• รปรางแบบ polyp โดยใช basal disc ยดเกาะ บางชนด

ฝงตวอยในโคลนตมหรอทราย

• มการสบพนธแบบไมอาศยเพศแบบ pedal laceration • ส ว น ใ ห ญ ม เ พ ศ แ ย ก อ ว ย ว ะ ส บ พ น ธ ส ร า ง จ า ก

gastrodermis บรเวณผนงกนภายในของ

gastrovascular cavity • อาศยอยตามชายฝงทะเลทวโลก โดยเฉพาะในแถบทอากาศ

คอนขางอน

2. Stony coral• โพลปใหมเกดจากการแตกหนอ

• ผลของการแตกหนอซ าๆ คอเกดโคโลนทมสมาชกปะการง

จานวนมาก โดยโครงสรางและเนอเยอจะเชอมตอกน

• coral reef เกดจาก hermatypic coral โดยม

สาหราย zooxanthellae อาศยอยใน gastrodermis• ปะการงสวนใหญกน zooxanthellae โดยสารอนทรยจาก

สาหรายเปนสารอาหารสาหรบปะการง แต zooxanthellaeกสามารถอาศยในเนอเยอได

• การใช CO2 ของ zooxanthellae เปนประโยชนตอการ

สรางโครงรางหนปนของปะการง

Subclass Octocorallia• มหนวดจานวน 8 เสน หนวดแตละเสนแตกแขนงออกทางดาน

ขางแบบขนนก (pinnate tentacle)• ดารงชวตแบบโคโลนโดย mesoglea ตอนลางของโพลป

จะหนาขน และแผออกดานขางเพอเชอมตอกบโพลปอน

• endoskeleton อาจเปน spicule หรอเปนสารโปรตนแบบเขาสตว (horny protein) รวมตวเปน โครงรางภายใน

• ตวอยางเชน soft coral, sea whip, sea fan, sea pen

1. Soft coral• endoskeleton คอนขางนม คลายกอนยาง

• โคโลนอาจเปนกอนคลายเหด หรอกอนลกษณะอน

• โครงรางเปน calcareous spicule ทอยแยกกน

3. Sea fan, Sea whip• โคโลนแตกแขนงคลายพช โครงรางเปนสารอนทรยแขง

• โครงรางแกน มโปรตนกบคอลลาเจน เรยกวา gorgonin• Mesoglea มระบบทอแตกแขนงอย และตอเชอมกบทอ

อาหารของโพลป

• กลปงหา พดทะเล แสทะเล

4. Sea pen, Sea pansy• โคโลนมโพลปทง autozooid (กนอาหาร) และ

siphonozooid (เปนทางผานของนาเขา-ออก)• โพลปแรกของโคโลนจะเปนสวนกาน (peduncle) ใชฝงตว

กบพน และสวนเหนอกาน (rachis) เปนสวนทงอกโพลปใหม

• sea pen: สองขางของ rachis มแขนงงอกออกดานขาง

โดยมโพลปเจรญอยบนแขนง

• sea pansy: rachis เจรญแผออกสองขางเปนแผนใหญ

โพลปกระจายอยบนแผนใหญน