PISMA ZEBRANE

SOWO WSTPNE 1

PISMA ZEBRANE

pisma-zebrane.indb 1pisma-zebrane.indb 1 2007-07-24 13:33:402007-07-24 13:33:40

SOWO WSTPNE 3

B. Stanisaw Papczyski

PISMA ZEBRANE

WYDAWNICTWO KSIY MARIANW MICWARSZAWA 2007


4 PISMA ZEBRANE

Wydawnictwo Ksiy Marianw MIC Tumaczenie z oryginaw aciskich:

Kazimierz Krzyanowski MIC, Bogdan Kupis, Wacaw Mako MIC, Ryszard Roman Pitka MIC, Robert Sawa, Andrzej Stefaczyk

Redakcja naukowa: Andrzej Pakua MIC

Konsultacja teologiczna: Antoni Skwierczyski MICRedakcja merytoryczna:

Dorota Narewska, Bogna Paszkiewicz, Monika Smoczyska, Iwona Wesoowska

Redakcja techniczna: Eliza WiniewskaProjekt okadki: Cezary UrbaskiImprimi potest:

ks. Pawe Naumowicz MIC, ProwincjaWarszawa, 22.06.2007 r., nr 203/07

1556/K/685

Druk i oprawa:ST MICHEL PRINT OY

Finlandia

ISBN 978-83-7502-031-1

ZAMWIENIAPROMIC Spka z o.o. Oddzia w WarszawieWydawnictwo Ksiy Marianw MIC02-914 Warszawa, ul. w. Bonifacego 9/1

tel. (0-22) 651 90 [email protected]


SOWO WSTPNE 5

SOWO WSTPNEprzeoonego Prowincji Opatrznoci Boej

W roku beatyfi kacji o. Stanisawa Papczyskiego, Zaoyciela Zgromadzenia Ksiy Marianw i wielkiego syna narodu polskiego, dziki ofi arnej pracy wielu osb, po raz pierwszy otrzymujemy do rk tumaczenie na jzyk polski wszystkich zachowanych jego pism. Na t publikacj od dawna oczekiwali nie tylko marianie czy badacze historii i duchowoci polskiej, ale take liczne grono czcicieli Bogo-sawionego, ktrego sawa witoci, obecna ju za jego ycia, trwa do dzisiaj.

Wydanie pism Ojca Zaoyciela w jzyku polskim ma szczeglne znaczenie dla marianw, jego duchowych synw. Zrozumienie bo-wiem charyzmatu Zaoyciela, a tym samym i mariaskiego dziedzi-ctwa, nie jest przecie moliwe bez znajomoci jego pism, dotychczas dostpnych w jzyku aciskim oraz w rozmaitych, rozproszonych i rnej jakoci przekadach. Dziki prezentowanym w tym tomie tumaczeniom bardziej owocne moe sta si poszukiwanie, do ja-kiego zachca wszystkie instytuty zakonne soborowy Dekret o przy-stosowanej odnowie ycia zakonnego Perfectae caritatis (nr 2): Na-ley wic wiernie rozeznawa i zachowywa ducha i waciwe zamia-ry Zaoycieli, jak rwnie zdrowe tradycje, bo wszystko to stanowi dziedziczn wasno kadego instytutu.

Dla wszystkich, ktrzy interesuj si duchowoci lub histori Kocioa, niniejsza publikacja posuy jako rdo nowych bada, zwaszcza dotyczcych XVII wieku, kiedy to ksztatowaa si polska szkoa duchowoci. Twrczy i wany udzia w jej powstaniu mia b. Stanisaw Papczyski.


6 PISMA ZEBRANE

Przedkadajc niniejszy zbir wszystkich zachowanych do dzi pism b. ojca Stanisawa, pragn zachci jego czcicieli i wszystkich drogich Czytelnikw do wejcia na drogi witoci. Temu bowiem celowi podporzdkowa o. Stanisaw Papczyski tak swoje dziaania zakonodawcze i duszpasterskie, jak i pimiennictwo. Czowiek jest wedug niego mistyczn wityni Boga (templum Dei mysticum), a ta ma by wita. Wzorem za witoci jest sam Chrystus i Jego Niepokalanie Poczta Matka. Wymownym znakiem postawy b. ojca Stanisawa niech bdzie jedno z ostatnich poucze, jakie skierowa do swych duchowych synw w Testamencie drugim: Zostawiam obraz mej osoby ciekawym do ogldania, obraz za ycia Pana mojego, Jezusa Chrystusa, do naladowania (nr 9). Ufam, e zgbianie tre-ci prezentowanych tu pism b. Stanisawa Papczyskiego wzmocni wiar, nadziej i mio wszystkich zainteresowanych uwiceniem siebie i wiata.

Szczeglne podzikowania kieruj do ks. Andrzeja Pakuy MIC, ktrego powicenie i determinacja sprawiy, e niniejsza publikacja moga ujrze wiato w dniu beatyfi kacji Stanisawa Papczyskiego. Skadam wreszcie wyrazy wdzicznoci wszystkim, dziki ktrym po-wstaa ta ksika: tumaczom duchownym i wieckim, redaktorom, pracownikom Wydawnictwa Ksiy Marianw MIC zaangaowanym w opracowanie i druk. Trudna i dugotrwaa praca ich wszystkich za-suguje na najwysze uznanie, szacunek i wdziczno.

ks. Pawe Naumowicz MICprzeoony Prowincji Opatrznoci Boej

Zgromadzenia Ksiy Marianw


PRZEDMOWA

Dekret Soboru Watykaskiego II o przystosowanej odnowie y-cia zakonnego Perfectae caritatis poleca, by wiernie rozeznawa i zachowywa ducha i zamiary Zaoycieli, jak rwnie zdrowe trady-cje, bo wszystko to stanowi dziedziczn wasno kadego instytutu (nr 2). Realizacji tego zadania suy bez wtpienia dokadna lektura pism, jakie pozostawili po sobie zaoyciele rnych zgromadze za-konnych.

Publikacja wszystkich dzie b. Stanisawa Papczyskiego (1631- -1701) w jzyku ojczystym jest nie tylko dla czonkw Zgromadzenia Marianw, ale i dla dziejw i teologii polskiej duchowoci katolickiej wydarzeniem bez precedensu. Autor wprawdzie tworzy swe dziea w jzyku aciskim, w drugiej poowie XVII stulecia, jednake ich ostatnie wydanie krytyczne w wersji oryginalnej (opracowane przez K. Krzyanowskiego MIC) oraz niniejszy przekad na jzyk polski wiadczy o tym, e zawarte w nich nauczanie jest aktualne rwnie w trzecim tysicleciu.

Nie moemy zapomina, e o. Papczyski pisa swe dziea w nie-zwykle trudnej sytuacji dziejowej ojczyzny. Nie byy to take czasy sprzyjajce Kocioowi katolickiemu, jak i rozwojowi twrczej myli w zakresie ycia duchowego. Wystarczy wspomnie, e od 1648 r. Rzeczpospolita pograa si w wirze wojen domowych i zewntrz-nych. Pooenie kraju zdawao si wrcz katastrofalne. W czasie bez-krlewia, po mierci Wadysawa IV, hetman kozacki Bohdan Chmiel-nicki rozgromi prawie bez walki, z pomoc Tatarw, gromadzce si pod Pilawcami pospolite ruszenie. Za czasw krla Jana Kazimierza

PRZEDMOWA 7


8 PISMA ZEBRANE

(1648-1668) odniesiono w 1651 r. pod Beresteczkiem zwycistwo nad siami kozacko-tatarskimi. Poddanie si jednak Chmielnickiego Rosji przyczynio si do wszczcia wojny z Rzeczpospolit. Wskutek wojen z Kozakami i Rosj, a take tar wewntrznych, uwidoczni-o si osabienie kraju. Skorzystaa z tego Szwecja, ktra za rzdw Karola Gustawa, pragncego zapewni sobie udzia w rozbiorze, napada na Rzeczpospolit. Zwyciska obrona Jasnej Gry wzmoc-nia jednak zaufanie narodu we wasne siy. W Tyszowcach, w ko-cu grudnia 1655 r., konfederaci powoali wszystkie stany pod bro, podkrelajc motywy religijne tej walki, zwaszcza potrzeb obrony wiary katolickiej przed wrogiem. Na czele konfederacji stan krl Jan Kazimierz, ktry w katedrze lwowskiej, 1 kwietnia 1656 r., zoy uroczyste lubowanie szerzenia czci Maryi oraz troski o uciskanych i uciemionych. Sytuacj obserwowa mody Stanisaw Papczyski, ktry przebywa u pijarw w Podolicu.

Za panowania krla Michaa Korybuta Winiowieckiego (1668-1673) Rzeczpospolita znw poniosa pewne straty na terenach wschodnich, tracc na rzecz Turcji Podole i Ukrain. W 1673 r. het-man koronny Jan Sobieski odnis zwycistwo nad armi tureck pod Chocimiem. W tym samym roku zostao zatwierdzone przez bi-skupa nowe zgromadzenie zakonne marianw, z siedzib w Puszczy Korabiewskiej.

Za rzdw Jana III Sobieskiego (1674-1696), ktrego spowiedni-kiem zdaniem niektrych biografw by o. Stanisaw Papczyski, ziemie Rzeczypospolitej zostay uwolnione od najedcw. Jednak liczne walki uniemoliwiy monarsze prace nad projektami reform w kraju, jak te realizacj ju przygotowanych. Odsiecz wiedeska w 1683 r., jak i plany wyrwania krajw nad dolnym Dunajem spod jarzma tureckiego oraz panowania Habsburgw miay zapewni po-kj w tej czci Europy. Pomimo zewntrznych i wewntrznych nie-pokojw, w jakich przypado y naszemu Zakonodawcy, nie zrywa on z pisaniem dzie, w ktrych wyraa swe przemylenia zwizane z rozwojem ycia duchowego.


Przez swoje pisma o. Papczyski wytyczy drog osigania dosko-naoci od momentu nawrcenia a po mistyczne zjednoczenie z Bo-giem. W wietle jego dzie odkrywamy wielko Boego powoania, jak i godno czowieka mistycznej wityni.

Co stanowi o wartoci i znaczeniu pism o. Papczyskiego? Przy-zna trzeba, e zarwno wszechstronna formacja intelektualna i du-chowa, jak te praca na polu dydaktycznym, wychowawczym i dusz-pasterskim sprawiy, e o. Papczyski zapisa si na trwae w dziejach kultury Rzeczypospolitej i Kocioa katolickiego w Polsce. Nalea on bez wtpienia do grona znaczniejszych humanistw i mistykw swego wieku. Gorliwy wychowawca modego pokolenia wczesnej Rzeczypospolitej, wybitny kaznodzieja i duszpasterz, zwany apo-stoem Mazowsza, peni sw posug tak wobec prostego ludu, jak i wobec dostojnikw pastwowych (Jan III Sobieski) i kocielnych (kard. A. Pignatelli, pniejszy papie Innocenty XII).

Swoje stanowisko wobec dyscyplin wieckich, zwaszcza fi lozo-fi cznych i humanistycznych, ujawni do wczenie, bo jeszcze prze-bywajc u pijarw. W Zwiastunie krlowej sztuk wyrazi swe uznanie dla tych nauk, stawiajc jednake teologi spekulatywn wyej od nich. Kandydatom do ycia zakonnego zaleca teologi praktyczn i mistyczn jako najwyszy idea.

W 1672 r. Papczyski ukoczy opracowanie pierwszej wersji Re-guy ycia; za podstaw opracowania posuya mu regua w. Augu-styna, ktry na cnocie mioci opar swe ycie, pobono i dziaal-no apostolsk. Nic dziwnego, e mio staa si jakby kodeksem take mariaskiego prawa i wszystkich najwaniejszych pism o. Pap-czyskiego.

Ojciec Papczyski naucza o mioci, o obecnoci Ojca, Syna i Du-cha witego w sercu czowieka, gdy koron wszystkich cnt jest mio. Bez niej sw warto trac wszystkie ludzkie dziaania. W y-ciu zakonnym wan rol spenia te cnota pokory, bdca postaw stawania w prawdzie o sobie i Bogu. Wzorem doskonaej pokory jest Maryja, ktra dostpia chway niemiertelnoci (Wejrzenie w gb

PRZEDMOWA 9


10 PISMA ZEBRANE

serca). Tak wic w myl pism o. Papczyskiego proces osigania wi-toci ycia charakteryzuje dynamiczno, wsppraca z ask, wier-no swemu powoaniu i stao ludzkiego ducha.

W swoich pismach o. Papczyski podkrela, e wszyscy wyznaw-cy Chrystusa zostali powoani do osignicia ewangelicznej dosko-naoci. Pisa, e kontemplacj Boga nie tylko w wiecznoci, ale i tu na ziemi utrudnia nam kady grzech, zwaszcza miertelny, std te trwanie w grzechu jest sprzeczne z ostatecznym celem czowieka, ja-kim ma by ogldanie Boga twarz w twarz (1 Kor 13,12).

Tajemnicy ludzkiego grzechu przeciwstawi Papczyski miste-rium Boej mioci, wyraajcej si w szczeglny sposb w mce i mierci Zbawiciela. Ze stanu mierci wyswobodzi nas Jezus Chry-stus (Ukrzyowany Mwca). Jego mier na krzyu spowodowa-a zwycistwo nad wszelkim zem (Chrystus cierpicy). Zerwaniu z grzechem ma towarzyszy penienie pokuty, a jej zewntrznym wy-razem powinno by korzystanie z sakramentw witych, zwaszcza sakramentu pokuty, ktry jest jakby powtrnym narodzeniem si czowieka do ycia w asce. Pokuta zdolna jest przemieni czowie-ka grzesznego w syna wiatoci, wyzwolonego z niewoli za przez Chrystusa. W procesie nawrcenia dokonuje si spotkanie grzesz-nego czowieka z Chrystusem wspcierpicym. Zwrcenie si do Boga i pielgnowanie ducha pokuty stanowi wany przejaw denia do doskonaoci ycia chrzecijaskiego, a w szczeglnoci zakon-nego. Wybr ycia zakonnego jest rwnoznaczny z wyborem Boga (Wejrzenie w gb serca).

Pisma o. Papczyskiego akcentuj, e Bg wspomaga nas na drogach osigania doskonaoci. Pobudza On czowieka do trwania przy Nim, ale ten, kto pragnie czyni postpy w witoci, powinien wspdziaa z Jego ask. Z tego wzgldu przywizuje nasz Autor wielk wag do modlitwy, pamici na obecno Bo i korzystania z Eucharystii umacniajcej na drogach ycia duchowego. O. Pap-czyski, wierny nauczaniu Kocioa, wymaga penego zaangaowa-nia si chrzecijanina w proces doskonalenia siebie (Wejrzenie w gb


serca). Osoby zakonne wezwane s w szczeglny sposb do zdoby-wania cnt. Cnoty bowiem, zawierajc w sobie waciwoci janie-jce i wieczne, gotuj nam jasno nieskoczon i niemiertelno (Zwiastun krlowej sztuk). Zdobywa si je bowiem czsto w mozol-nym trudzie, dziki wytrwaemu naladowaniu Chrystusa. Cnoty upodabniaj nas do Niego i s jakby stygmatami Chrystusowego ucznia. Potrzeba zatem upodabnia wasne ycie do sposobu ycia naszego Mistrza, Jezusa Chrystusa (Ukrzyowany Mwca).

W swych pismach o. Papczyski uznawa kontemplacj Boga za jedno z najwikszych dbr udzielonych czowiekowi. Prowadzi ona do cisego zjednoczenia z Bogiem Najwyszym Dobrem. Jeli szczliwo zbawionych w niebie wyraa si w ogldaniu Boga i cie-szeniu si Jego obecnoci, to kontemplujcy Go doznaj ju tu, na ziemi, przedsmaku tego szczcia. Centralne miejsce w kontemplacji zajmuje osoba Chrystusa, Jego ycie, mka, mier i zmartwychwsta-nie. Osoba zakonna moe, wedug o. Papczyskiego, przeywa za-chwyty, wizje, owiecenia i porywy ducha, ale nie powinna przywi-zywa do tego wagi (Mistyczna witynia Boga).

Eucharysti opisuje o. Papczyski jako spotkanie z Chrystusem przeobraajce czowieka. Oddajcy si nam w Eucharystii Chrystus wzywa do oddania Mu siebie przez wiar i mio. W Eucharystii udziela si nam nie tylko Syn Boy, ale te Ojciec i Duch wity, a wic jest to udzielanie si czowiekowi caej Trjcy witej. Eucha-rystia staje si wic oblubiecz uczt mistyczn, w ktrej Chrystus Oblubieniec jest Pokarmem czowieka. Dziki Eucharystii moliwa jest wewntrzna przemiana czowieka, jego przebstwienie, czyli przeobraenie w Chrystusa, bdce jakby zapocztkowaniem wieku-istego z Nim zjednoczenia (Wejrzenie w gb serca).

Pisma o. Papczyskiego odsaniaj nam rwnie inne aspekty mariaskiego charyzmatu. Maryj, zwaszcza w tajemnicy Jej niepo-kalanego poczcia, stawia on jako wzr doskonaoci i duchow Mat-k wszystkich wierzcych w Chrystusa. Poprzez swoje fi at Maryja w sposb najdoskonalszy wypenia wol Bo, a przykad Jej ycia

PRZEDMOWA 11


12 PISMA ZEBRANE

uczy nas w caej rozcigoci suenia Chrystusowi (Mistyczna wi-tynia Boga, Wejrzenie w gb serca).

Motywem dziaania osb zakonnych powinna by nade wszyst-ko mio Boga, wyraajca si w oddaniu Bogu. Mio bowiem o czym wczeniej bya mowa jest fundamentalnym celem y-cia zakonnego i najwaniejsz zasad chrzecijaskiej doskonaoci (Ukrzyowany Mwca). Wedug Papczyskiego najwyszym prze-jawem mioci jest modlitwa i penienie uczynkw pokutnych za zmarych przebywajcych w czycu (Mistyczna witynia Boga, Wejrzenie w gb serca).

Wszystko to wiadczy o tym, e pisma b. Stanisawa Papczy-skiego, pomimo upywu ponad trzech wiekw od ich powstania, nie straciy aktualnoci i nadal s skuteczn pomoc w osiganiu chrze-cijaskiej, a w szczeglnoci zakonnej doskonaoci i witoci.

Ks. prof. dr hab. Jerzy Misiurek, KUL


SOWO WSTPNE 13

NOTA REDAKCYJNA

Pisma zebrane b. Stanisawa Papczyskiego s zbiorem prze-tumaczonych na jzyk polski wszystkich dostpnych obecnie dzie Zaoyciela marianw. Okolicznoci wydania jest jego beatyfi kacja, jakkolwiek prace zwizane z tumaczeniami prowadzone byy ju od duszego czasu, kiedy jeszcze nie byo wiadomo, jak potocz si ko-leje procesu beatyfi kacyjnego. Wszystkie zachowane do dzi pisma o. Papczyskiego napisane s w jzyku aciskim, cho pisa on tak-e w jzyku polskim.

Dziea przetumaczenia na jzyk polski dokona zesp szeciu osb, duchownych i wieckich, co w konsekwencji powoduje zr-nicowanie jzyka i niejednolito stylu przekadu i opracowania. Pozytywnym skutkiem takiej sytuacji jest fakt doboru tumaczy do poszczeglnych pism Zaoyciela marianw, w zalenoci od ich specjalizacji, co pozwolio na lepsz jako przekadw. Niezwykle pomocnym okazao si wczeniejsze krytyczne wydanie wszystkich pism b. Stanisawa przez K. Krzyanowskiego MIC, wraz z zamiesz-czonymi tam erudycyjnymi wstpami.

Prezentowane pisma nie s ujte w porzdku chronologicznym. Jako pierwsza zamieszczona jest Regua ycia, poniewa jest to naj-bardziej reprezentatywne dzieo dla duchowoci o. Papczyskiego i zaoonego przeze Zgromadzenia Ksiy Marianw. Kolejne pis-ma uoone s wedug objtoci, od najobszerniejszych do najkrt-szych. Na kocu, w Aneksie, zamieszczone s cztery pisma, ktrych autorem nie jest o. Stanisaw Papczyski: trzy streszczenia listw Za-oyciela marianw sporzdzone przez Kongregacj Biskupw i Za-


14 PISMA ZEBRANE

konnikw w Rzymie oraz Regua Dziesiciu Cnt NMP, na podstawie ktrej papie Innocenty XII zatwierdzi Zgromadzenie.

Kade z zamieszczonych tu pism zostao opatrzone wprowadze-niem uwzgldniajcym charakter, okolicznoci powstania i znacznie utworu. Podobnie te, na kocu kadej czci tego zbioru pism za-mieszczona jest bibliografi a, uwzgldniajca gwnie pozycje pol-skie.

Do Pism zebranych doczono take kalendarium ycia i wykaz pism o. Stanisawa Papczyskiego oraz indeksy: biblijny oraz na-zwisk.

Poniewa o. Papczyski cytowa Pismo wite w przekadzie a-ciskim tzw. Wulgaty, w niniejszym wydaniu cytaty biblijne zostay zaczerpnite z polskiego przekadu Wulgaty dokonanego przez ks. Jakuba Wujka SJ, w uwspczenionej wersji jzykowej (wyd. III, Kra-kw 1962). Dla uatwienia lokalizacji cytatw, nazewnictwo ksig bi-blijnych jest zgodne z Bibli Tysiclecia.


SOWO WSTPNE 15

KALENDARIUM YCIA I WYKAZ PISMb. Stanisawa Papczyskiego

KALENDARIUM YCIA

Dziecistwo i modo

1631 18 maja przychodzi na wiat w Podegrodziu z rodzicw: ojca Tomasza Papki, matki Zofi i, z domu Talikowskiej.

1640-1643 pobiera nauk gramatyki w szkole parafi alnej w Pode-grodziu, ktr w 1643 koczy w zakresie I klasy (infi ma).

1643 kontynuuje szko w Nowym Sczu w zakresie II klasy gra-matyki (media).

1646 przez kilka tygodni kontynuuje nauk w kolegium jezuitw w Jarosawiu.

1646-1649 udaje si do kolegium jezuitw we Lwowie, gdzie nie zostaje przyjty; zarobkowo podejmuje korepetycje, a z czasem zapada na cik chorob; cudownie uleczony w 1649, wraca do Podegrodzia.

1649-1650 pobiera nauk w kolegium pijarw w Podolicu i ko-czy III klas gramatyki (suprema).

1650-1651 ksztaci si w kolegium jezuitw we Lwowie, gdzie ko-czy poetyk i rozpoczyna retoryk; opuszcza jednak miasto na skutek wojny.

1652-1654 kontynuuje nauk w kolegium jezuitw w Rawie Mazo-wieckiej, gdzie ukoczy retoryk i zarazem szko redni oraz odby 2 lata studiw fi lozofi cznych.


16 PISMA ZEBRANE

Okres pijarski

1654 2 lipca wstpuje do nowicjatu pijarw w Podolicu (So-wacja).

1655 w drugim roku nowicjatu studiuje teologi u franciszkanw reformatw w Warszawie.

1656 dla swojego kierownika duchowego pisze Secreta Conscien-tiae ad Reverendum Patrem N.N. Poloniae V[icarium] meum in Spiritualibus Magistrum (Tajemnice sumienia); dwa fragmenty tego pisma zachoway si do dzisiaj.

1656 22 lipca skada luby proste w Zakonie Pijarw.1658-1660 naucza retoryki w kolegium pijarw w Podolicu.1660-1662 naucza retoryki w kolegium pijarw w Rzeszowie.1661 12 marca w Brzozowie k. Rzeszowa otrzymuje wicenia

kapaskie z rk biskupa przemyskiego Stanisawa Sarnowskie-go.

1663-1667 w Warszawie jest nauczycielem, kaznodziej, spowied-nikiem, moderatorem bractwa Matki Boej askawej, prefek-tem w kolegium.

1663 w Warszawie wydaje drukiem Prodromus Reginae Artium sive Informatio Tyronum Eloquentiae (Zwiastun krlowej sztuk).

1664 w Warszawie wydaje drukiem Doctor Angelicus, in sui Ordinis Varsaviensi Basilica, pro nostris laudatus a P. Stanislao a Iesu Maria, Clericorum Pauperum Matris Dei Scholarum Piarum Sacerdote ( Doktor Anielski).

1667 w Warszawie zostaje wydany drukiem Panegyris Lyrica Illu-strissimo et Reverendissimo Domino D. Joanni Gembicki Dei et Sedis Apostolicae Gratia Episcopo Plocensi decantata per P. Sta-nislaum a Iesu Maria Clericorum Pauperum Matris Dei Schola-rum Piarum Anno 1666 (Panegiryk liryczny).

1667 20 padziernika w Warszawie, na krtko przed udaniem si do Rzymu na wezwanie przeoonego generalnego pijarw, pisze Protestatio Romam abeuntis (Owiadczenie odchodzcego do Rzymu).


1668 z Rzymu zostaje wysany przez generaa do Nikolsburga (Mi-kulov, Czechy), skd wraca do Warszawy.

1669 z polecenia przeoonych, z okazji wyboru Michaa Korybuta Winiowieckiego na krla, pisze panegiryk Panegyricus Augu-stissimo Principi Michaeli Korybuth Divinitus Electo Regi Polo-niae, Lithuaniae, Russiae, [...] Magno Duci, debitae subiectionis et observantiae causa a Regio Collegio Varsaviensi Clericorum Pauperum Matris Dei Scholarum Piarum Consecratus (Panegi-ryk dla najczcigodniejszego ksicia Michaa Korybuta); wydany drukiem tego samego roku w Warszawie.

1669 we wrzeniu udaje si do rezydencji pijarw na Kazimierzu w Krakowie.

1669 ukazuje si drukiem Triumphus sine originali macula con-ceptae Magnae Virginis, nova methodo, celeberrime adornatae (Triumf bez zmazy pierworodnej pocztej wielkiej Dziewicy), jako wstp do: D. K. Kochanowski, Novus Asserendae Imma-culatae Conceptionis Deiparae Virginis Modus, Cracoviae 1669, s. XVIII-XIX.

1670 w styczniu zostaje uwiziony najpierw w domu zakonnym w Podolicu, a pniej w Prievidzy (Sowacja); po 3 miesicach 22 marca zwolniony, wraca na Kazimierz i oddaje si pod opiek biskupa krakowskiego Andrzeja Trzebickiego.

1670 w Krakowie ukazuje si drukiem Orator Crucifi xus sive Ulti-ma Septem Verba Domini nostri Iesu Christi, totidem piis discur-sibus exposita per R. P. Joannem Papczyski, Presbyterum Polo-num (Ukrzyowany Mwca).

Zaoyciel Zgromadzenia Ksiy Marianw

1670 11 grudnia z rk wiceprowincjaa o. M. Krausa otrzymuje dyspens papiesk i odchodzi od pijarw, jednoczenie w obec-noci tych samych osb dokonuje aktu Oblatio (Ofi arowanie siebie) z zamiarem zaoenia Zakonu Marianw od Niepokala-nego Poczcia NMP.

KALENDARIUM YCIA I WYKAZ PISM 17


18 PISMA ZEBRANE

1671-1673 w Luboczy, u Karskich jest kapelanem; tu przywdziewa biay habit i opracowuje Norma vitae (Regua ycia) dla przy-szych marianw.

1671 w Luboczy lub w Krakowie, z powodu powstaych kontrower-sji po opuszczeniu pijarw pisze Apologia pro egressu e Scholis Piis (Apologia wystpienia z Zakonu Szk Pobonych).

1673 za rad o. Franciszka Wilgi, kameduy, i za zgod biskupa ordynariusza Stefana Wierzbowskiego, o. Papczyski przybywa 30 wrzenia do Puszczy Korabiewskiej, gdzie zostaje przeo-onym wsplnoty pustelnikw yjcych wedug Reguy ycia; bp Jacek wicicki, archidiakon i ofi cja warszawski, podczas wizytacji 24 padziernika zatwierdza dekretem pierwszy klasz-tor Zakonu Marianw.

1675 udaje si do Krakowa, aby tam wyda drukiem Templum Dei Mysticum quod in Homine Christiano demonstravit R. P. Sta-nislaus a Iesu Maria Presbyter Polonus (Mistyczna witynia Boga).

1675 w klasztorze w Puszczy Korabiewskiej opisuje pocztki po-wstania marianw w Fundatio Domus Recollectionis (Zaoenie domu skupienia).

1677 aprobata fundacji instytutu Ksiy Eremitw Marianw w Puszczy Korabiewskiej przez Sejm Rzeczypospolitej.

1677 marianie otrzymuj Wieczernik Paski w Nowej Jerozolimie (Gra Kalwaria), dokd przenosi si o. S. Papczyski z Puszczy Mariaskiej.

1677-1682 w Grze Kalwarii gosi i spisuje przez kilka lat rozwa-ania i konferencje pt. Inspectio Cordis, Stanislai a Iesu Maria Congregationis Immaculatae Conceptionis Clericorum Recollec-torum, ex Scholis Piis Praepositi - Recollectiones pro Dominicis et Festis totius anni et Menstruis exercitiis tumulturaria [= tumul-tuaria?] opera consutatae (Wejrzenie w gb serca).


1679 21 kwietnia kanoniczna erekcja Zakonu Marianw na tere-nie diecezji poznaskiej przez bpa Stefana Wierzbowskiego.

1684 w czerwcu o. Papczyski zwouje w Puszczy Korabiewskiej pierwsz kapitu generaln

1690 w Warszawie wydaje drukiem Christus Patiens, Septem Discursibus Quadragesimali Paenitentiae accomodatis, Devotae Piorum considerationi Propositus per Patrem Stanislaum a Iesu Maria Sacerdotem Polonum (Chrystus cierpicy).

1690 udaje si do Rzymu w celu uzyskania aprobaty papieskiej dla mariaskiego Instytutu, choruje i powraca, nie osignwszy celu.

1692 9 grudnia w obliczu cikiej choroby i ewentualnej mierci pisze Testamentum [primum] (Testament pierwszy).

1698 jesieni wysya do Rzymu o. Joachima Kozowskiego w celu uzyskania aprobaty papieskiej dla mariaskiego instytutu.

1699 21 wrzenia Stolica Apostolska udziela aprobaty dla Zako-nu Marianw, ktry po przyjciu Regula decem beneplacitorum BVM (Regua dziesiciu cnt NMP) i agregacji do Zakonu Braci Mniejszych staje si zakonem o lubach uroczystych

1699 15 padziernika objcie trzeciej fundacji w Golinie.1699 Innocenty XII wysya list (breve) do nuncjusza apostolskie-

go Franciszka Pignatellego w Rzeczypospolitej, nakazujcy mu przyjcie lubw od marianw.

1701 w perspektywie zbliajcej si mierci o. Papczyski pisze Te-stamentum [alterum] (Testament drugi).

1701 6 czerwca skada uroczyste luby na rce nuncjusza apostol-skiego w Warszawie; 5 lipca przyjmuje profesj zakonn swoich wspbraci w Wieczerniku.

1701 17 wrzenia umiera w Grze Kalwarii, gdzie te, w kociele Wieczerzy Paskiej, zostaje pochowany.



20 PISMA ZEBRANE

Proces beatyfi kacyjny

1705 powstaje pierwsza biografi a napisana przez o. Mansueto Le-poriniego OFM pt. Vita Fundatoris Congregationis Polonae Or-dinis Immaculatae Conceptionis BVM.

1754 Suga Boy Kazimierz Wyszyski pisze Vita Venerabilis Servi Dei Patris Stanislai a Iesu Maria.

1764 w Rzeczypospolitej Sejm Koronacyjny krla Stanisawa Au-gusta 20 grudnia przedoy Wniesienie si ad Curiam Roma-nam o kanonizacj i beatyfi kacy Stanisawa Papczyskiego.

1767 10 czerwca w Warszawie I sesja Poznaskiego Informacyj-nego Procesu Beatyfi kacyjnego o. Stanisawa od Jezusa i Maryi Papczyskiego.

1769 zakoczenie procesu diecezjalnego i przesanie akt do Stolicy witej.

1775 15 lipca Kongregacja Obrzdw wydaje dekret aprobujcy pisma o. Papczyskiego.

1775 ostatni dokument w toczcej si sprawie i przerwa w procesie beatyfi kacyjnym.

1953 kontynuacja procesu.1992 13 czerwca ogoszenie Dekretu o heroicznoci cnt ojca Sta-

nisawa Papczyskiego.2006 16 grudnia Ojciec wity Benedykt XVI potwierdzi dekret

Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych uznajcy cud dokonany za przyczyn Sugi Boego Stanisawa od Jezusa i Maryi Papczy-skiego.

2007 16 wrzenia w Licheniu, beatyfi kacja o. Stanisawa Pap-czyskiego, ktrej w imieniu Ojca witego Benedykta XVI dokona Jego Eminencja Kardyna Tarcisio Bertone, Sekretarz Stanu Stolicy Apostolskiej.


CHRONOLOGICZNY WYKAZ zachowanych i zaginionych pism b. Stanisawa Papczyskiego

Niniejszy wykaz zachowanych i zaginionych pism o. Stanisawa Papczyskiego zosta opracowany na podstawie bada K. Krzyanow-skiego MIC, ktry opar si gwnie na na dekrecie Kongregacji Obrz-dw, badajcej w ramach procesu beatyfi kacyjnego zgodno naucza-nia Papczyskiego z doktryn Kocioa katolickiego oraz na innych wiadectwach historycznych. Na tej podstawie wiemy m.in., e w roku wydania dekretu super eorum examine, revisione et approbatione, to jest w 1775, istniay jeszcze niektre pisma o. Papczyskiego, cho nie zachoway si do dzisiaj. Te natomiast pisma Zaoyciela marianw, w tym listy i dokumenty, o ktrych wiemy, e istniay, ale nie zacho-way si ich tytuy, albo ich tre jest nam znana w sposb do oglny i przybliony, zostay pogrupowane w dziay. Szczegowy wykaz za-ginionych pism, wraz z krtkim opisem ich tytuw, treci i rde potwierdzajcych ich istnienie znajduje si w dysertacji doktorskiej ks. Krzyanowskiego MIC i w Positio1.

Pisma zachowane

1. Secreta Conscientiae ad Reverendum Patrem N.N. Poloniae V[icarium] meum in Spiritualibus Magistrum (Tajemnice sumienia), 1656, w: Vita Venerabilis Servi Dei Patris Stanislai a Iesu Maria [...] composita per Patrem Casimirum Wyszyski, 18, 20; rkps Archi-wum Postulatora MIC; wydanie krytyczne aciskie: K. Krzyanow-ski MIC, Scripta Historica, Varsaviae 1999, s. 1-4.

2. Profesja lubw prostych, Warszawa, 22 VII 1656; wydanie kry-tyczne aciskie: K. Krzyanowski MIC, Scripta Historica, Varsaviae 1999, s. 5-9.

1 Por. K. J. Krzyanowski MIC, Stanislaus a Iesu Maria Papczyski O.IMM.CONC. (1631-1701). Magister studii perfectionis, Romae 1963, 146nn oraz Positio, s. 580-586.



22 PISMA ZEBRANE

3. Prodromus Reginae Artium sive Informatio Tyronum Eloque-ntiae (Zwiastun krlowej sztuk), Varsaviae 1663; Varsaviae 16642; 16653; Cracoviae [1669(?)]4; wydanie krytyczne aciskie: Varsaviae 2001.

4. Doctor Angelicus, in sui Ordinis Varsaviensi Basilica, pro nostris laudatus a P. Stanislao a Iesu Maria, Clericorum Pauperum Matris Dei Scholarum Piarum Sacerdote ( Doktor Anielski), Varsaviae 1664; wydanie krytyczne aciskie: K. Krzyanowski MIC, Norma Vitae et alia Scripta, Varsaviae 2001, s. 65-98.

5. List do prokuratora generalnego pijarw, [Warszawa, 16 I 1666]; wydanie krytyczne aciskie: Positio, s. 81-82.

6. Panegyris Lyrica Illustrissimo et Reverendissimo Domino D. Joanni Gembicki Dei et Sedis Apostolicae Gratia Episcopo Plocensi decantata Per P. Stanislaum a Iesu Maria Clericorum Pauperum Matris Dei Scholarum Piarum Anno 1666 (Panegiryk liryczny), Var-saviae 1667; wydanie krytyczne aciskie: K. Krzyanowski MIC, Norma Vitae et alia Scripta, Varsaviae 2001, s. 99-116.

7. Protestatio Romam abeuntis (Owiadczenie odchodzcego do Rzymu) [Varsaviae, 20 X 1667]; wydanie krytyczne aciskie: K. Krzy-anowski MIC, Scripta Historica, Varsaviae 1999, s. 11-20.

8. Panegyricus Augustissimo Principi Michaeli Korybuth Divini-tus Electo Regi Poloniae, Lithuaniae, Russiae, [...] Magno Duci, de-bitae subiectionis et observantiae causa a Regio Collegio Varsaviensi Clericorum Pauperum Matris Dei Scholarum Piarum Consecratus (Panegiryk dla najczcigodniejszego ksicia Michaa Korybuta), Varsa-viae 1669; wydanie krytyczne aciskie: K. Krzyanowski MIC, Nor-ma Vitae et alia Scripta, Varsaviae 2001, s. 117-146.

9. Triumphus sine originali macula conceptae Magnae Virginis, nova methodo, celeberrime adornatae, 1669, w: D. K. Kochanow-ski, Novus Asserendae Immaculatae Conceptionis Deiparae Virginis Modus (Triumf bez zmazy pierworodnej pocztej wielkiej Dziewicy), Cracoviae 1669, s. XVIII-XIX; wydanie krytyczne aciskie: K. Krzy-


anowski MIC, Norma Vitae et alia Scripta, Varsaviae 2001, s. 147- -154.

10. Orator Crucifi xus sive Ultima Septem Verba Domini nostri Iesu Christi, totidem piis discursibus exposita per R. P. Joannem Pap-czyski, Presbyterum Polonum (Ukrzyowany Mwca), Cracoviae 1670; wydanie krytyczne aciskie: Varsaviae 1998.

11. List do o. Cosmy Chiary, przeoonego generalnego Zakonu Szk Pobonych [Krakw, 22 XI 1670]; wydanie krytyczne aciskie: K. Krzyanowski MIC, Scripta Historica, Varsaviae 1999, s. 21-24.

12. Oblatio (Ofi arowanie siebie), [Casimiriae ad Cracoviam, 11 XII 1670]; wydanie krytyczne aciskie: K. Krzyanowski MIC, Scrip-ta Historica, Varsaviae 1999, s. 25-30.

13. Apologia pro egressu e Scholis Piis (Apologia wystpienia z Zakonu Szk Pobonych), [Cracoviae (?) Luboczae (?), 1671 (?)]; wydanie krytyczne aciskie: K. Krzyanowski MIC, Scripta Histori-ca, Varsaviae 1999, s. 31-73.

14. Templum Dei Mysticum quod in Homine Christiano demon-stravit R. P. Stanislaus a Iesu Maria Presbyter Polonus (Mistyczna witynia Boga), Cracoviae 1675; Varsaviae 17412; 17473; wydanie krytyczne aciskie: Varsaviae 1998.

15. Fundatio Domus Recollectionis (Zaoenie domu skupie-nia), [Eremo Corabieviensi 1675 (?)];wydanie krytyczne aciskie: K. Krzyanowski MIC, Scripta Historica, Varsaviae 1999, s. 75-96.

16. Inspectio Cordis, Stanislai a Iesu Maria Congregationis Imma-culatae Conceptionis Clericorum Recollectorum, ex Scholis Piis Pra-epositi - Recollectiones pro Dominicis et Festis totius anni et Menstruis exercitiis tumulturaria [= tumultuaria?] opera consutatae (Wejrzenie w gb serca) [1679-1685(?)], rkps 523, Bibl. Metropolitalnego. Sem. Duch. w Lublinie; wydanie krytyczne aciskie: Varsaviae 2000.

17. List do o. Aleksego Arminiego, przeoonego generalnego Zakonu Szk Pobonych, 23 III 1688; wydanie krytyczne aciskie: K. Krzyanowski MIC, Scripta Historica, Varsaviae 1999, s. 97-105.



24 PISMA ZEBRANE

18. Christus Patiens, Septem Discursibus Quadragesimali Paeni-tentiae accomodatis, Devotae Piorum considerationi Propositus per Patrem Stanislaum a Iesu Maria Sacerdotem Polonum (Chrystus cierpicy), Varsaviae 1690; wydanie krytyczne aciskie: Varsaviae 1998.

19. List do marianw w Pustelni Korabiewskiej, [Neo-Jeroso-lymae, 19 IV 1690]; wydanie krytyczne aciskie: K. Krzyanowski MIC, Scripta Historica, Varsaviae 1999, s. 107-111.

20. List do Zakonu Braci Mniejszych [Romae, III/IV 1691]; wy-danie krytyczne aciskie: K. Krzyanowski MIC, Scripta Historica, Varsaviae 1999, s. 113-116.

21. Testament pierwszy, [Neo-Jerosolymae, 9 XII 1692]; wydanie krytyczne: aciskie K. Krzyanowski MIC, Scripta Historica, Varsa-viae 1999, s. 117-122.

22. Norma Vitae Religiosae Congregationi B. V. Mariae sine labe Conceptae Eremitarum Marianorum fi delibus defunctis praecipue Militibus et peste sublatis Suff ragantium Proposita et ab Eminentissi-mo et Reverendissimo Domino Domino Leandro Cardinali Colloredo ex Commissione Sacrae Congregationis Regularium et Episcoporum Correcta Romae Anno Domini 1694 (Regua ycia), rkps A LIX, Archi-wum Archidiecezji Lubelskiej; wydanie krytyczne aciskie: K. Krzy-anowski MIC, Norma Vitae et alia Scripta, Varsaviae 2001, s. 11-64.

23. List do wspbraci marianw, [16 IV 1695]; wydanie krytyczne aciskie: K. Krzyanowski MIC, Scripta Historica, Varsaviae 1999, s. 123-125.

24. List do o. Jana Fociego, przeoonego generalnego Zakonu Szk Pobonych, [17 II 1696]; wydanie krytyczne aciskie: K. Krzy-anowski MIC, Scripta Historica, Varsaviae 1999, s. 127-129.

25. Testament drugi, [1699-1701]; wydanie krytyczne aciskie: K. Krzyanowski MIC, Scripta Historica, Varsaviae 1999, s. 131-142.

26. Rozporzdzenia dla Pustelni Korabiewskiej, [1701?]; wydanie krytyczne aciskie: K. Krzyanowski MIC, Scripta Historica, Varsa-viae 1999, s. 145-149.


27. Profesja lubw uroczystych, [6 VI 1701]; wydanie krytyczne aciskie: K. Krzyanowski MIC, Scripta Historica, Varsaviae 1999, s. 143-144.

Pisma zaginione

I. Drukowane:1. Prodromus Rhetoricus sive Institutiones Rhetoricae, Varsaviae

1665. Byo to III wydanie Prodromus Reginae Artium sive Informa-tio Tyronum Eloquentiae (Zwiastun krlowej sztuk) pod zmienionym tytuem.

2. Mowy wygoszone do ksicia Lubomirskiego oraz mowy de singulari, eoque illibato ab originis labe conceptu B.V. Mariae, o czym: A. Horanyi, Scriptores Piarum Scholarum, P. II (Budae 1809), s. 460.

3. Norma vitae, Varsaviae 1687. Bya to pierwsza, drukowana wersja Norma Vitae (Regua ycia).

II. Rkopisy:1. Boleslaus, 1655. Prawdopodobnie panegiryk na cze o. Bolesa-

wa Opatowskiego, pijara, przygotowany na okoliczno jego imienin.2. Secreta Conscientiae ad Reverendum Patrem N.N. Poloniae

V[icarium?] meum in Spiritualibus Magistrum, 1656 (?). (NB. znane s nam dzi 2 wycigi z tego pisma).

3. Regina Artium, 1658. Podrcznik retoryki.4. Natalis Hieronymi Lubomirski, 1660. Panegiryk napisany i wy-

goszony w Rzeszowie2.

2 B. Kupis przypuszcza, e to ten sam panegiryk, ktry zamieszczony jest w Zwia-stunie krlowej sztuk [por. s. 565 niniejszego wydania, tekst znajduje si w czci: Uzu-penienie, oraz dalej Sposb czwarty za pomoc entymematu trjczonowego, yczenia z okazji urodzin]. Por. B. Kupis, Niedoceniony podrcznik retoryki Stanisawa Papczy-skiego (1631-1701), Warszawa-Lublin 2006, s. 154-159.



26 PISMA ZEBRANE

5. Sol Th eologorum de S. Th oma, lub: Sol Th eologorum, S. Th omas ok. 1663-1667. Prawdopodobnie kazanie wygoszone pomidzy ro-kiem 1663 a 1667 w Warszawie, w kociele dominikanw.

6. Apologia pro Summa Paupertate, ok. 1663-1669. Dzieko o cha-rakterze ascetycznym, poruszajce kwesti ubstwa waciwego du-chowoci pijarskiej.

7. Nauka ycia duchownego, po 1677. Ksika napisana po polsku, prawdopodobnie zawieraa konferencje wygoszone przez o. Pap-czyskiego dla dominikanek, ktrych by kierownikiem duchowym w Grze Kalwarii.

8. Institutiones beatae vitae. Wyliczone w Protokole klasztoru w Balsamao, bez bardziej szczegowego opisu.

9. Documenta religiosa. Wyliczone w Protokole klasztoru w Balsa-mao, brak bardziej szczegowego opisu.

10. Pisma z zakresu retoryki, w tym: pitnacie rnych pism z dziedziny wymowy, mowy wygoszone do ksit Lubomirskich, cztery pisma zatytuowane: Poesis sacra, Opuscula poetica, Poesis Lyrica, Epigrammata,

11. Pisma z zakresu teologii i ascetyki, w tym: dziewi zeszytw dotyczcych teologii moralnej, wspomnienia Memoriale donorum, illuminationum etc, mowy na temat Niepokalanego Poczcia NMP, zalecenie skierowane do marianw i odnoszce si do zachowania ubstwa (12 I 1694), nauki o wykorzystywaniu czasu, rnego rodza-ju mowy, kazania, medytacje, modlitwy zawierajce treci zwizane z yciem duchowym.

12. Dokumenty, w tym: pisma polemiczne zwizane z konfl iktem midzy pijarami a jezuitami w Warszawie (1667-1669), obietnica zo-enia habitu (z dnia 10 XII 1670).

13. Kilkadziesit listw, w tym: osiem do generaa pijarw, (1667- -1670), dwa do prowincjaa pijarw (1668-1669), cztery do o. Micha-a Krausa SP (1665, 1670), do rnych ojcw pijarw w Rzeczypospo-litej, jeden do br. Hieronima Wolskiego SP (1668), dwa do klerykw pijarskich w Kazimierzu (ok. 1 II 1670 i ok. 1 IV 1670), dwa do bp.


krakowskiego (XII 1669 i IV 1670), do przeoonego generalnego pi-jarw (ok. 1 I 1671), do Kapituy Generalnej pijarw (1671), do Ka-pituy Prowincjalnej pijarw w Rzeczypospolitej (1676), do probosz-cza w Sieciechowicach (15 I 1671), do Stolicy witej (16 II 1671), do Trzciskich (1677?), do przeoonego klasztoru mariaskiego w Puszczy Korabiewskiej (po 1677), do swoich wspbraci w klaszto-rze korabiewskim (3 I 1696), polecajcy dla swoich wspbraci wysa-nych do Rzymu (1698), do adresatw nieznanych, do biskupw.

oprac. Andrzej Pakua MIC



28 PISMA ZEBRANE

Wykaz skrtw

Skrty pism o. S. Papczyskiego

Apologia Apologia wystpienia z Zakonu Szk Pobonych (Apologia pro egressu e Scholis Piis); w: LD, nr 6CP Chrystus cierpicy (Christus patiens)DA Doktor Anielski (Doctor Angelicus); w cz. Pisma pochwalneFDR Zaoenie Domu Skupienia (Fundatio Domus Recollectionis), w: LD, nr 7.IC Wejrzenie w gb serca (Inspectio cordis)LD Listy i dokumentyNV Regua ycia (Norma vitae)OC Ukrzyowany Mwca (Orator crucifi xus)Oblatio Ofi arowanie siebie (Oblatio); w: LD, nr 5PLyr Panegiryk liryczny (Panegyris lyrica); w cz. Pisma pochwalneTMV Triumf bez Zmazy Pierworodnej Pocztej Wielkiej Dziewicy (Triumhus sine originali macula conceptae Magnae Virgini) ; w cz. Pisma pochwalnePraecepta Rozporzdzenia dla Pustelni Korabiewskiej (Praecepta); w: LD, nr 16PPM Panegiryk krlewski (Panegyricus Augustissimo Principi Michaeli Korybuth); w cz. Pisma pochwalnePRA Zwiastun krlowej sztuk (Prodromus reginae artium)SC Tajemnice sumienia (Secreta conscientiae); w: LD, nr 1TDM Mistyczna witynia Boga (Templum Dei mysticum)


Skrty bibliografi czne

AMS Augustinus, Meditationes, Soliloquia et Manuale, ed. Taurini 1929.APost MIC Archiwum Postulatury Gen. Marianw, Rzym BS Bibliotheca Sanctorum I-XIII, Roma 1961-1970.BT Pismo wite Starego i Nowego Testamentu (Biblia Tysiclecia), wyd. V., Pozna 2002.BullRom Bullarium RomanumBW Pismo wite Starego i Nowego Testamentu, prze. o. Jakub Wujek SJ, wyd. III., Krakw 1962.CChrL Corpus christianorum seu nova Patrum collectio. Cont. Mediaev., Tornhout 1954. CChrM Corpus christianorum seu nova Patrum collectio. Continuatio Mediaevalis, Tornhout 1971.ConstSP Constitutiones Congregationis Pauperum Matris Dei Scholarum Piarum, w: Clericorum Regularium Scholarum Piarum I. Constitutiones cum Notis. II. Regulae et Ritus Communes, [...], s.l. 1768.DEIt Dizionario Enciclopedico Italiano I-XII, Roma 1954; 1955-1961.DIP Dizionario degli istituti di perfezione I-VIII, Roma 1974-1978.ECat Enciclopedia Cattolica I-XII, Citt del Vaticano, 1948-1954.EI Enciclopedia Italiana I-XXXV, Roma 1929-1949. EIt Enciclopedia Italiana Treccani I-XXVI+I-III, Milano-Roma 1929-1960.EK Encyklopedia Katolicka, t. 1-9, Lublin 1973-2002.EKoc Encyklopedia Kocielna I-XXXIII, red. M. Nowodworski, Warszawa, 1873-1933.

LISTA SKRTW 29


30 PISMA ZEBRANE

EphCal Ephemerides Calasanctianae, comment. bimestre Edit. Calas., Roma 1931.Kr. [M. Kraus a Visitat. B.V.M., SP], Provincia Poloniae Clericorum Regularium Pauperum Matris Dei Scholarum Piarum, rkps (1692-1701?) - ACSP Hung., For. 0-6. Nr 70.LCG Lippomano L., Catena in Genesim ex authoribus ecclesiasticis, Parisiis 1546.Navikeviius Georgio A. Navikeviius, MIC, Stanislao di Ges Maria Papczyski (1631-1701) Scolopio e Fondatore della Congregazione dei Padri Mariani, Dissertatio ad Lauream in Fac. Hist. Eccl., Roma 1960.NVS Stanisaw od J.M. Papczyski, Norma Vitae et alia Scripta, ed. K. Krzyanowski MIC, Varsaviae 2001.PEK Podrczna Encyklopedia Kocielna I-XLIV, Warszawa 1904-1916.PG Patrologiae cursus completus, Series Graeca I-CLXI, ed. J.P. Migne, Paris 1857-66.PL Patrologiae cursus completus, Series Latina I-CCXVII, ed. J.P. Migne, Paris 1878-90.Positio Beatifi cationis et Canonizationis S.D. Stanislai a I.M. Papczyski..., Positio super Introductione Causae et super Virtutibus..., Romae 1977.PP Copia Publica Transumpti Processus Ordinaria auctoritate in Curia Posnanien. constructi super fama sanctitatis vitae, virtutum et miracularum Servi Dei Stanislai Papczyski Clericorum Marianorum Institutoris - APost MICProt. Protocollum Ordinis Beatae Mariae Virginis Immaculatae Conceptionis Congregationis Polonae, Defunctorum et Parochorum Suff ragatricis sub Regula Imitationis Decem Virtutum seu Decem Beneplacitorum


B. Mariae V. [...] Anno Virginei partus 1705 in Colle Mariano Eremi Corabieviensi die 13 Maii, rkps (ok. 1744).PSB Polski sownik biografi czny I-XXXVII, Krakw 1935-1997.SH Scripta Historica P. Stanislai a J.M. Papczyski, ed. K. Krzyanowski MIC, Varsaviae 1999.Statuta Statuta Patrum Marianorum Ordinis B.M.V. sub tit. Immaculatae Conceptionis, Defunctis et Parochis in Cura Animarum suff ragantium Congregationis Polonae, Romae 1723.Sydry Stefan M. Sydry, MIC, Czcigodny Suga Boy O. Stanisaw od Jezusa Maryi Papczyski i jego dzieo w wietle dokumentw, Warszawa 1937.VW Vita Venerabilis Servi Dei Patris Stanislai a Iesu Maria Qui Congregationem Religiosorum Marianorum Immaculatae Conceptionis Beatissimae Virginis Mariae [...], in Suff ragium Animarum Purgatorii instituit, Composita per Patrem Casimirum Wyszyski, eiusdem Congregationis Marianae ExPraepositum Generalem (1754), rkps 1772 - APost MIC.WEP Wielka Encyklopedia Powszechna PWN I-XIII, Warszawa, 1962-1970.

Oprcz powyszych zastosowano skrty powszechnie znane i przyjte, jak rwnie podane w broszurze: Encyklopedia Katolicka, Wykaz skr-tw, KUL, Lublin 1993.

LISTA SKRTW 31


REGUA YCIA 33

REGUA YCIA

Przetumaczy, wstpem i przypisami opatrzyKazimierz Krzyanowski MIC


REGUA YCIA 35

REGUA YCIAprzeznaczona dla

ZGROMADZENIA ZAKONNEGONAJWITSZEJ MARYI PANNY

NIEPOKALANIE POCZTEJEREMITW MARIANW

wspomagajcych wiernych zmarych,zwaszcza onierzy i zmarych wskutek zarazy

poprawionaprzez Jego Eminencj Najprzewielebniejszego

Ksidza Leandra Kardynaa Colloredo,na zlecenie witej Kongregacji Zakonnikw i Biskupw

w Rzymie, w Roku Paskim 1694


REGUA YCIA 37

WPROWADZENIE DOReguy ycia

Tytu oraz cel dziea

Regua ycia (NV) podana jest tutaj w jej wersji ostatecznej z lat 1694-1698, ktrej peny oryginalny tytu brzmi: Norma Vitae Reli-giosae Congregationi B. V. Mariae sine labe Conceptae Eremitarum Marianorum1 fi delibus defunctis praecipue Militibus et peste sublatis Suff ragantium Proposita et ab Eminentissimo et Reverendissimo Do-mino Domino Lucio [ Leandro2] Cardinali Colloredo3 ex Commis-sione Sacrae Congregationis Regularium et Episcoporum Correcta. Jest to pismo o charakterze prawodawczym, ktre miao suy jako regua-konstytucje dla powstaego w 1673 r. Zgromadzenia Ksiy Marianw. Zawarte w NV prawa, regulujce cae ycie marianw zarwno pod wzgldem duchowym, jak i praktycznym, ukierunko-wane s na uwicenie zakonnikw oraz osignicie celw powstaej wsplnoty.

1 Dopiero w 1699 r. marianie przestali by Zgromadzeniem o lubach prostych i przestali by nazywani eremitami marianami, poniewa po aprobacie papieskiej stali si Zakonem (Ordo) o lubach uroczystych i wyzwolili si ze statusu prawnego eremitw; por. Positio, s. 537-557.

2 W rkopisie aciskim zamiast Leandro jest bdnie podane: Lucio (praw-dopodobnie w pimie towarzyszcym tekstowi poprawionemu NV imi Leander byo napisane w skrcie: L.).

3 Leander Colloredo (1639-1709), mianowany kardynaem w 1684 r., pracowa w rnych watykaskich komisjach i kongregacjach za rzdw papiey Innocentego XI i Innocentego XII; por. Positio, s. 459, przyp. 1.


38 PISMA ZEBRANE

Konstrukcja i treRegua ycia, na ktr skada si Przedmowa informacyjna oraz

dziewi rozdziaw, podaje rodki, ktre czonkowie Zgromadzenia mieli stosowa, by swoim yciem i prac przyczyni si do wikszej chway Boej i osign postp w deniu do doskonaoci stanu za-konnego. Wskazuje, co marianie maj robi kadego dnia i kadej godziny, by wypeni luby posuszestwa, ubstwa i czystoci, wcie-lajc w ycie nakazy i rady ascetyczne w duchu mioci, umartwienia i skupienia wewntrznego. NV zawiera wic elementy zarwno regu-y, jak i konstytucji instytutu zakonnego, i dlatego o. Papczyski d-c do uzyskania papieskiej aprobaty zakonu, nie myla o wybraniu ktrej z regu ju istniejcych i zatwierdzonych przez Stolic wit. Wydaje si, e jego koncepcj pierwotn byo, aby marianie mieli tyl-ko same konstytucje, ktre byyby potwierdzone przez Stolic wit (nawet przy aprobacie apostolskiej Zgromadzenia) zamiast reguy (wedug zasady: constitutiones pro regula).

To prawda, e z czasem w tekcie NV pojawio si polecenie, by marianie przestrzegali jej przepisw oprcz Reguy w. Augustyna4, nie wydaje si jednak, by kiedykolwiek mieli jej formalnie podlega. Chodzio po prostu o to, by umocni pozycj prawn Zgromadze-nia Marianw w Kociele, wykazujc, e ich sposb ycia jest zgodny z Regu w. Augustyna i e NV przez swe duchowe pokrewiestwo z t Regu jak najbardziej odpowiada zakonowi ksiy spieszcych z pomoc zmarym i proboszczom, a wic e ma wszelkie dane po temu, by by zatwierdzona przez Stolic wit jako constitutiones pro regula5. Faktycznie NV zawiera tak obfi t doktryn duchow i tak liczne zasady ascetyczne w duchu Ewangelii i zdrowej tradycji Kocioa, e jest porwnywalna ze staroytnymi reguami zakonnymi wskazanymi przez Sobr Lateraski IV z 1215 r. jako jedyne reguy, na ktrych miay si opiera przysze zgromadzenia zakonne.

4 Por. niej, rozdz. I, 1.5 Por. niej, s. 46, przyp.29; por. take Marianie 1673-1973, red. J. Bukowicz MIC,

T. Grski MIC, Rzym 1975, s. 28-30.


REGUA YCIA 39

Autentyczno tekstu, rdo i dotychczasowe wydania

Jest przyjte powszechnie, e na okadce konstytucji jakiego zgromadzenia zakonnego nie wymienia si ich autora. Tak byo te i tym razem nazwisko o. Papczyskiego, jako autora, nie fi gurowao na okadce (ani w dalszej treci) NV. Jednak nie ma adnych wtpli-woci co do jego autorstwa. S na to dowody zarwno wewntrzne (styl), jak i zewntrzne. O. Papczyski tylko raz okrela NV jako leges meas (moje prawa), ale wicej dowodw jego autorstwa zawartych jest w pismach innych autorw i w caej tradycji mariaskiej6.

Nie wiadomo dokadnie, kiedy o. Papczyski sformuowa pierw-sz wersj NV. Pierwszy raz mwi si o niej jako o gotowej okoo padziernika 1672 r., kiedy to sprezentowa j Krajewskiemu, pierw-szemu kandydatowi do swego Zgromadzenia. Mona wic przypusz-cza, e napisa j po 11 grudnia 1670 r. (tego dnia w Oblatio wyra-zi po raz pierwszy pragnienie zaoenia Zgromadzenia Marianw), prawdopodobnie wkrtce po przybyciu na dwr Karskich, we wrze-niu 1671 r. Rok pniej musia wprowadzi pewne zmiany do NV, by j dostosowa do Statutw, jakie bp wicicki naoy na Pustelni Korabiewsk, nakazujc tamtejszym pustelnikom przestrzega te NV i wyznaczajc o. Papczyskiego na ich przeoonego. W rezul-tacie NV, ktra miaa jak naley przypuszcza pierwotnie tre odpowiadajc Zgromadzeniu czynnemu, apostolskiemu, musiaa zosta dostosowana do ycia eremitw marianw. I w takiej wer-sji, po przypuszczalnych dalszych poprawkach tekstu, NV w 1687 r. ukazaa si drukiem.

NV z 1687 r. zostaa przekazana witej Kongregacji Biskupw i Zakonnikw i zostaa w Rzymie poprawiona przez kard. Colloredo w 1694 r. Jako taka, NV zostaa przygotowana do druku w 1698 r. (bp Popawski udzieli imprimatur). Z tego czasu pochodzi Przedmowa informacyjna o. Papczyskiego. Ostatecznie decyzja wydrukowania

6 Por. Positio, s. 451-452, lub NVS, s. 13-16, gdzie jest te wyjanione, e bezpod-stawne s dwie moliwe obiekcje co do jego autorstwa.


40 PISMA ZEBRANE

NV z 1694/1698 r. nie zostaa zrealizowana, albowiem po mierci bpa Witwickiego (4 marca 1698 r.) marianie ponownie podjli starania o uzyskanie aprobaty papieskiej dla swego Zgromadzenia, i gdyby si one powiody, to NV musiaaby by przed drukiem dostosowana do nowego statusu prawnego Instytutu Marianw.

Tekst rkopisu NV z lat 1694/1698 zachowa si do dzi i zosta opublikowany w Positio (s. 450-483) wraz z podanymi w przypisach wersjami tekstu z 1687 r. Wersja NV z lat 1694/1698 bya take pod-staw do wydania krytycznego w: Stanislaus Papczyski, Norma Vi-tae et alia Scripta, Varsaviae 2001 (NVS)7. Na tym wanie tekcie opiera si niniejsze tumaczenie NV. rda, z ktrych korzysta o. Papczyski w opracowaniu Reguy ycia, i dowd na autentycz-no jej tekstu s podane w jej wydaniu krytycznym8. Tam rwnie zostaa wyjaniona forma grafi czna i aparat naukowy uyty te przy obecnym wydaniu tekstu NV.

Na kocu trzeba zaznaczy, e dzisiaj NV nie obowizuje czon-kw odnowionego w 1909 r. Zgromadzenia Ksiy Marianw jako przepis prawny. Jest jednak nadal dla marianw cennym wykadni-kiem duchowoci Zaoyciela i Zgromadzenia Ksiy Marianw.

Kazimierz Krzyanowski MIC

7 NVS, s. 27-64.8 Tame, s. 20-24.


REGUA YCIA 41

PRZEDMOWA INFORMACYJNA

1. To Zgromadzenie Niepokalanego Poczcia, o ktrym ci, naj-askawszy czytelniku, informujemy, zgodzi si erygowa w stanie eremickim, zgodnie z prawem kanonicznym, bardzo pobony arcy-pasterz Stefan Wierzbowski, biskup poznaski i arcybiskup nominat gnienieski9, ktry chwalebnie przey swe ycie; nastpnie witej pamici papie Innocenty XI zechcia je obdarzy pewnymi odpusta-mi i bractwem10, a wreszcie najjaniejszy i niezwyciony monarcha Jan III, najszczliwiej panujcy krl Polski wraz z ca Rzeczpospo-lit Polsk, postanowi uzna je i przyj w wieczyst opiek na Sej-mie, ktry odby si w 1677 r. w Warszawie11.

2. Bez wtpienia eremici byli niegdy i s obecnie trojakiego ro-dzaju, jak o tym poucza w dziele Quaestiones Regulares (Zagadnienia zakonne) wielce uczony o. Emanuel Roderyk, znany portugalski te-olog [z] Zakonu Franciszkanw Obserwantw. Jedni z nich bowiem,

9 Zgromadzenie Niepokalanego Poczcia zostao erygowane 21 kwietnia 1679 r. (por. Positio, s. 383-400). Bp Stefan Wierzbowski (1620-1687), ordynariusz poznaski od 1663 r., zosta w 1686 r. mianowany przez krla Jana Sobieskiego na arcybiskup-stwo gnienieskie, ale przed sw mierci nie zdy otrzyma potwierdzenia tej no-minacji od Stolicy witej.

10 Papie uczyni to przez breve Cum sicut accepimus z 20 marca 1681 r. (por. Po-sitio, s. 404-409), ktre byo pierwszym uznaniem istnienia Zgromadzenia Marianw przez Stolic w. Prawd jest, e przez to breve marianie zostali obdarzeni pewnymi odpustami, ale trudno powiedzie to samo o bractwie. Jednak znajduje si tam twier-dzenie bezpodstawne e to breve dotyczy rwnie bractwa wiernych. Niemniej bp Wierzbowski (i za nim marianie) wywnioskowali z tego dodatku, e Stolica wita upowania ich do zaoenia jakiego bractwa. A wic od tego czasu marianie zaczli zakada przy swych kocioach Bractwo Niepokalanego Poczcia wspomagajce du-sze wiernych zmarych. Por. niej, rozdz. VII, 8.

11 Por. odnony dokument w Positio (s. 376-378). Mowa jest o krlu Janie III So-bieskim (1674-1696).


42 PISMA ZEBRANE

jak powiada, to wdrujcy przez wiat serbici, drudzy s nazywani anachoretami, czyli pustelnikami; trzeci s nazywani cenobitami12. Pord nich wszyscy skadajcy luby ycia zakonnego, ktre maj spdza w zakonie zatwierdzonym przez papiea, albo (co uznabym za godne podkrelenia) majcy przeoonego od biskupa, nie mog niczego posiada na wasno i zaliczaj si do osb kocielnych13.

Eremici, zwaszcza tego rodzaju, ciesz si take przywilejami przysugujcymi mnichom i duchownym: wasnego sdownictwa i prawa kocielnego (fori et canonis), jak midzy wielu innymi twier-dz autorzy: Lezana, t. 2, Q. Reg.14, i Angelus, w Conf. 12115. Nikt te, o ile mogem stwierdzi, nie jest przeciwny temu pogldowi. Pogld ten, jako powszechny, przyjli dawniej, w decis. 1 de Regul.16, take sdziowie Roty Rzymskiej, jak o tym wiadczy Lauretus de Franchis w czci II, q. 4117.

Natomiast sposb ycia eremitw, o ktrych tu mwimy, zosta zatwierdzony w stanie [prawnym] pokutnikw, jak zauway ten sam Lauretus18, rozdz. 10, q. 1. Wynika z tego, e nie potrzebuj oni adnego innego zatwierdzenia, jeeli prawnie i kanonicznie zostali przyjci przez ordynariusza miejsca.

12 Por. Emanuel (Manoel) Rodericus ( Rodrigues), Quaestiones Regulares et Canonicae, Venetiis 1611, s. 151-152 (q. 49, art. 4). Cenobitami, czyli eremitami yjcymi wsplnie.

13 Tame, s. 152: concludo [...] statum Eremitarum [...] inter personas ecclesia-sticas et religiosas numerari (wnioskuj [...], e stan eremitw [...] zalicza si do osb kocielnych i zakonnych).

14 Por. Io. Baptista de Lezana, Summa Quaestionum Regularium (jest to prawdo-podobnie skrt dziea Zagadnienia zakonne), vol. 1, Venetiis 1646, t. II, 47a-b (r. VII, nry 4-6).

15 Por. NVS, s. 29, przyp. 9.16 Ten skrt aciski prawdopodobnie znaczy: w rozstrzygniciu [nr] 1 odno-

nie do zakonnikw.17 Por. Lauretus De Franchis, Controversiae inter Episcopos et Regulares, Romae

1656, II, 493s (q. 41, nry 1, 2, 4).18 Tame, s. 494 (nr 2); rwnie: Tales enim Eremitae sunt et esse debent sub

obedientia Episcopi (tacy bowiem eremici s i powinni by pod wzgldem posusze-stwa zaleni od biskupa).


REGUA YCIA 43

Rzymski teolog Lezana uwaa ponadto, w zacytowanym miej-scu, e ten, kto lubowa na przyszo y w stanie eremickim, zo-bowizany jest do wypenienia tego lubu19. A jeeli ju przyj ten stan, zwaszcza w jakim zgromadzeniu eremitw zatwierdzonym przynajmniej przez biskupa, i zoy w nim profesj, nie moe tego stanu zmieni inaczej jak za dyspens papiesk, uzyskan na wnio-sek przeoonego wspomnianego zgromadzenia z bardzo susznych i wanych powodw i to ze wzgldu na szkod osb trzecich. Tak owiadczya w 1691 r. wita Penitencjaria, pytana o rad przez pew-nego przeoonego tego rodzaju eremitow20.

Wielce dowiadczony interpretator prawa papieskiego, Prosper Fagnanus, w [Commentaria in] Secundum [Librum] Decret[alium], w rozdz. Nullus, nr 55, niezbicie wykaza, e tacy eremici, mieszka-jcy w maych klasztorach, nie s objci zakazem nabywania nowych domw, a yjc w zgromadzeniu, mog mie sposb ycia zatwier-dzony przez biskupa21.

Nikt te nie moe wtpi, e mog by oni wiceni tytuem ub-stwa albo zgromadzenia (co bardziej jest uznawane za suszne w Rzy-mie).

3. To, co powyej zostao pokrtce przytoczone, aby pouczy tych, ktrzy o tym to Instytucie le myl i mwi, po czci ze wzgldu na brak wiedzy o nim, po czci ze wzgldu na z informacj22. Je-li za spojrz askawszym okiem na nastpujce nieliczne rozdzia-

19 Por. Lezana, dz. cyt., miejsce cyt.: votum validum est et obligatorium (lub jest wany i obowizujcy).

20 Tym przeoonym by zapewne sam o. Papczyski, ktry by w Rzymie w 1691 r. Rok pniej, w licie skierowanym do witej Kongregacji Biskupw i Za-konnikw, stara si uzyska takie owiadczenie na pimie (por. Aneks, nr 2; jest tam rwnie podany powd, dla ktrego si o nie stara).

21 Por. Prosper Fagnani, Commentaria in Secundum Librum Decretalium, Romae 1661, s. 59, 60.

22 Mowa tu o pewnych wrogach Zgromadzenia Marianw. W wikszoci nie wia-domo, kto si do nich zalicza, jednak od pocztku istnienia Zgromadzenia obecne s wzmianki o nich czy to w pismach o. Papczyskiego, czy to w dokumentach odnosz-cych si do Zgromadzenia. Por. NVS, s. 30, przyp. 15.


44 PISMA ZEBRANE

y [ustaw] przedoonych eremitom marianom do przestrzegania, z pewnoci bd dla nich yczliwsi. Nie pragn bowiem oni ani nie podaj niczego oprcz Boga i Jego chway, oprcz czci Najwybra-szej Dziewicy, oprcz zbawienia dusz, a take wasnego [zbawienia], oprcz wspomagania zmarych modlitw i innymi dobrymi uczynka-mi przebagalnymi23.

Poza tym, chocia to Zgromadzenie zostao erygowane w przed-stawionym stanie eremickim, nie obstaje ono jednak przy samotno-ci tak dalece, by nie uwaa za zasugujce dla siebie zajmowanie si niekiedy posugami duchowymi dla blinich, na ile si to godzi, bez cudzej szkody24.

I nie ubiega si ono bynajmniej o tytu eremitw w celu zrw-nania si z kimkolwiek. W rzeczywistoci uwaa, e powinno tak ceni najwitsze, a dawno temu zaoone i wielce pobone zakony i wszystkie instytuty, aby siebie mie za ostatnie ze wszystkich i po-kornie powierza si ich opiece i miosierdziu.

4. Z tego wszystkiego kady, kierujc si yczliwoci, moe wy-cign wniosek, e ten oto Instytut Eremitw Marianw, zaoony w stanie zatwierdzonym przez prawo kanoniczne, nie wymaga adne-go innego zatwierdzenia25. Gdy bowiem przeoony generalny zwr-ci si do witej Stolicy Apostolskiej w sprawie jego aprobaty26, caa sprawa bya najpierw badana niemal przez rok przez wit Nuncja-tur Apostolsk w Polsce, a na podstawie jej informacji rozpatrywa-na bya przez duszy czas take w Rzymie27. Wreszcie wspomniany

23 Por. niej, rozdz. I, 2, gdzie jest okrelony cel Zgromadzenia Eremitw Ma-rianw.

24 Por. niej, rozdz. I, 3.25 O. Papczyski podkrela ten fakt, poniewa niektrzy mu wspczeni twier-

dzili, e marianie nie posiadajc aprobaty papieskiej, nie mieli prawa istnie jako in-stytut zakonny.

26 O. Papczyski uczyni to w dwch probach skierowanych do Stolicy wi-tej w 1692 r. (por. Aneks, nry 2-3). Aprobaty nie uzyska, bo okazao si niemoliwe otrzymanie reguy Zakonu Mniszek Niepokalanego Poczcia.

27 W wyniku rozpatrywania 22 sierpnia 1692 r. proby o. Papczyskiego o apro-bat papiesk, skierowanej do witej Kongregacji Biskupw i Zakonnikw, ta zwr-


REGUA YCIA 45

wyej najdostojniejszy Kardyna odpowiedzia, e temu Instytutowi wystarczy zatwierdzenie ordynariusza miejscowego i ta Regua ycia, ktra zostaa przez Jego Eminencj z najwiksz pilnoci uporzd-kowana i z najwysz mdroci poprawiona, tak jak to jest zawarte w autentycznym pimie Jego Eminencji, skierowanym do Przeoo-nego i czonkw Instytutu, a przedstawionym najdostojniejszemu i najczcigodniejszemu, aktualnie szczliwie urzdujcemu ksidzu Biskupowi poznaskiemu, i przez niego przyjtym28.

cia si 5 wrzenia 1692 r. do nuncjusza apostolskiego w Polsce pro informatione et voto. Tre jego pisemnej informacji, o ktrej tu jest mowa, nie jest znana.

28 Jest tu mowa o bp. Janie St. Witwickim, ordynariuszu poznaskim (1687-1698). To pismo nie zachowao si do dzisiaj, nawet w kopii.


46 PISMA ZEBRANE

ROZDZIA ICel [Zgromadzenia] i przyjmowanie [kandydatw]

1. Poniewa adna wsplnota nie moe istnie bez ochrony praw-nej i nie wypada, aby ktokolwiek w tym yciu doczesnym nie by zwizany prawem, dlatego wy, zgromadzeni w jednym Stowarzysze-niu i umieszczeni w maych klasztorach pod kierownictwem jednego Przeoonego (oprcz Reguy w. Augustyna29), macie si stara pilnie przestrzega tych nielicznych przepisw dla waszego wewntrznego spokoju i pewnoci waszych sumie.

2. Przede wszystkim rozwaajcie pilnie i stale cel waszego Zgro-madzenia. Tak jak wsplnym [celem] wszystkich najwitszych Za-konw, tak i waszym powinien by: wikszy wzrost chway Boej i troska o wasne zbawienie z powanym deniem do doskonaoci. Bo co za poytek czowiekowi, choby cay wiat pozyska, a na du-szy swojej ponis szkod? [Mt 16,26].

Bycie jednak nie stali bezczynnie w winnicy Paskiej30, macie szerzy cze Niepokalanego Poczcia Najwitszej Bogurodzicy Dziewicy na miar waszych si31 oraz z najwyszym wysikiem, po-

29 NV wydana w 1687 r. nie zawiera tych sw w nawiasie. Nie wydaje si, by to uzupenienie tekstu pochodzio od kard. Colloredo. Naley raczej sdzi, e to sam o. Papczyski (ktry w adnym innym pimie czy dokumencie nie wspomina o tej Regule) zdecydowa si na przyjcie Reguy w. Augustyna, nie w sposb prawny, ale ze wzgldw praktycznych, aby zapewniaa ona marianom duchow i duszpastersk orientacj w ich coraz bardziej aktywnym duszpastersko yciu. Taki sposb przyjcia i przestrzegania Reguy w. Augustyna nie udziela marianom podstawy do ubiegania si o aprobat papiesk (moliw przy przyjciu reguy w sposb prawny), ale dawa Zgromadzeniu Marianw oblicze instytutu zakonnego mocno osadzonego w prawnie uznanej tradycji Kocioa.

30 Por. Mt 20,1-7.31 Szerzenie czci Niepokalanego Poczcia NMP zostao pierwszy raz w ten spo-

sb okrelone jako cel szczeglny Zgromadzenia Niepokalanego Poczcia ju w NV wydanej w 1687 r. Ju w Oblatio (1670) o. Papczyski mwi: Obiecuj, e bd sze-


REGUA YCIA 47

bonoci i zapaem wspomaga modlitw dusze wiernych zmar-ych poddanych karom czycowym, zwaszcza onierzy i zmarych wskutek zarazy32.

3. Nie bdzie jednak zakazane tym, ktrzy byliby obdarzeni tego rodzaju zdolnociami, pokornie pomaga proboszczom w pracach kocielnych, jeeli kiedy, za uprzednim pozwoleniem ordynariuszy i przeoonych, zostaliby przez nich wezwani, gdy nie jest dla was odpowiednie tak surowe ycie kontemplacyjne, chocia zostalicie zaoeni w stanie eremitw33.

4. Ci za, ktrzy staraj si o przyjcie do waszego Stowarzysze-nia, niech bd dobrze znani albo przynajmniej poleceni; niech oka- poza tym wiadectwo prawego pochodzenia. Niech przychodz z zamiarem prowadzenia doskonalszego ycia, dostosowania oby-czajw do przepisw [Zgromadzenia] i zmierzania wytrwale do celu powoania; niech wreszcie nie bd uwikani w adne cenzury, dugi i spory.

rzy Jej cze i broni jej nawet kosztem mego ycia (por. LD, nr 5, 4), przy czym sowo cze odnosi si do przywileju Niepokalanego Poczcia NMP. Ale te, kiedy o. Papczyski 15 wrzenia 1671 r. przywdziewa biay habit (por. LD, nr 7, 7), czyni to na pewno z myl, i bdzie to jeden ze sposobw szerzenia czci Niepokalane-go Poczcia, jak to jest powiedziane w NV: Wszystko [w odziey] koloru biaego na cze janiejcego biel Poczcia Matki Boej (rozdz. IV, 4). I zostao przez innych uznane, e biay habit oznacza candorem Immaculatae Conceptionis (blask Niepo-kalanego Poczcia). Por. Positio, s. 523.

32 Ju w dokumencie erekcji kanonicznej Zgromadzenia Marianw (r. 1679) znaj-dujemy podobne sformuowanie jego drugiego szczeglnego celu. Por. Positio, s. 395 (Doc. XI, 4, 2).

33 Od samego pocztku o. Papczyski stara si o uwolnienie siebie i swych wspbraci od ogranicze, jakie na ich dziaalno apostolsk nakada stan prawny eremitw (ktrego przyjcie umoliwio zaoenie i zwaszcza erekcj Zgromadzenia Marianw). Udao mu si wic uzyska (jak to wida ju w NV z 1687 r.) prawne uzna-nie moliwoci zaangaowania marianw w prac duszpastersk na zewntrz klasz-toru (cho przyznano j w 1679 r. tym, ktrzy przebywali w Nowej Jerozolimie i mieli przebywa w innych otrzymanych z czasem placwkach; por. Positio, s. 398, 9). Co prawda ta moliwo jest sformuowana do ostrone, jednak wiadomo, e de facto eremici marianie pod koniec XVII w. prowadzili rozlege prace misyjne i duszpaster-skie poza swymi klasztorami (por. wyej, Przedmowa informacyjna, 3, oraz listy polecajce do Stolicy witej z 1699 r. Por. Positio, s. 521-537).


48 PISMA ZEBRANE

5. W wychowaniu nowicjuszy naley si trzyma Konstytucji apo-stolskich34 i nie powinno si ich uwaa za zdatnych do zoenia lu-bw i przysigi wytrwania, zanim nie zostan dobrze wyprbowani we wszelkiego rodzaju umartwieniu, modlitwie, pokucie, skupieniu i gorliwym deniu do innych cnt.

Niech take wiedz, e po zoeniu profesji droga do porzu-cenia powoania jest dla nich na zawsze zamknita35 (z wyjtkiem przejcia, za pozwoleniem przeoonego Zgromadzenia i dyspens Stolicy Apostolskiej, do cilejszego przestrzegania reguy zakonnej w jakim zatwierdzonym zakonie36). Jeeli jednak znalazby si kto niepoprawny, podegacz, wichrzyciel czy gorszyciel, to po trzykrot-nym upomnieniu naley go albo zamkn na sze miesicy w maej celi i, jeeli si nie opamita, naley go wydali ze Zgromadzenia, albo jeeli wybierze sobie jaki zatwierdzony zakon i znajdzie ta-kich, ktrzy go tam yczliwie przyjm, naley go temu zakonowi poleci.

6. Formua za profesji, ktra ma by skadana po upywie cza-su nowicjatu, bdzie nastpujca: Ja N., Syn N., z diecezji N., lat N., dobrowolnie i bez przymusu, z czystej mioci do Boga, dla wikszej Jego chway i czci Najwybraszej Dziewicy, dla wspomagania zmar-ych pozbawionych pomocy [tzn. modlitw i innych dobrych uczyn-kw majcych warto przebagaln], zwaszcza onierzy i zmarych wskutek zarazy, ofi arowuj si Boskiemu Majestatowi i Bogurodzicy

34 Klemens VIII, konst. Cum ad regularem (19 marca 1603 r.).35 Mimo to zdarzay si wypadki porzucenia powoania i o. Papczyski w 1692 r.

zwrci si do Stolicy witej z prob o wydanie owiadczenia zabraniajcego spo-wiednikom (i przeoonym) zwalniania ze lubw prostych (uwaanych za obietnice) i z przysigi wytrwania w Zgromadzeniu; por. Aneks, nr 1.

36 Jest rzecz ciekaw, e w NV z 1687 r. marianom byo zabronione opuszczenie Zgromadzenia nawet pod pretekstem chci przestrzegania ostrzejszej reguy zakon-nej, albowiem, jak twierdzi o. Papczyski, kady z was moe przyj tak w waszym obecnym Instytucie, mianowicie przez wybranie rezydencji w Pustelni Korabiewskiej, gdzie obowizyway surowe Statuty pustelnicze przepisane przez bp. wicickiego (por. NVS, s. 34, przyp. b-b).


REGUA YCIA 49

Dziewicy Maryi w Zgromadzeniu Zakonnym jej Niepokalanego Po-czcia Ksiy Rekolektw, czyli eremitw marianw, i to na zawsze i nieodwoalnie37, oraz lubuj38 ubstwo, czysto i posuszestwo [wobec] jego przeoonego. Tak mi dopom Bg i ta wita Ewan-gelia.

37 W owym czasie nie istniaa w instytutach zakonnych praktyka lubw czaso-wych.

38 W NV z r. 1687, zamiast lubuj byo: obiecuj (promittoque). Por. wyej, przyp. 20 i 35; NVS, s. 35, przyp. 28.


50 PISMA ZEBRANE

ROZDZIA IIMio

1. Aposto Narodw bardzo dobrze porwna sug Boego nie paajcego prawdziw mioci do miedzi dwiczcej i cymbau brzmicego [por. 1 Kor 13,1]. Osignicie ycia wiecznego i warto zasug polega bowiem na mioci. A zatem kady z was niechaj stara si jak najskuteczniej, bardziej ni wszelkie dobra, zdoby dla siebie t najcenniejsz per, w skarb ukryty w roli [por. Mt 13,45-46.44]. Bo chocia mio Boga jest darem, jednak otrzymuje si j i zacho-wuje poprzez nieustann modlitw i umartwienie. A wic wszystko u was niech dzieje si w mioci [1 Kor 16,14].

2. Przykazania Boe i rady ewangeliczne, prawa witego Ko-cioa rzymskokatolickiego, jego przepisy, postanowienia, obrzdy, zwyczaje i nakazy, a take niniejsza Regua i jeliby kiedy wydano wicej zarzdze niech bd przestrzegane z mioci do Boga. Tak bowiem gono woa Niebieski Nauczyciel: Jeli mnie kto miuje, bdzie przestrzega nauki mojej [J 14,23], co naley rozumie nie tylko w odniesieniu do Jego witej nauki i Pisma witego, lecz rwnie do nakazw i dokumentw Jego witego Kocioa, ktry On sam przez Ducha witego poucza i nim kieruje, i do decyzji zwierzchnikw, ktre od Kocioa pochodz albo s przez niego po-twierdzone.

3. Poza tym macie z mioci do Boga spenia wszystko, co do-bre, unika za wszelkiego za. Macie wprowadza w czyn wszelk moliw cnot, macie si brzydzi wszelkim wystpkiem i grzechem. Z mioci do Boga macie chtnie i mnie znosi umartwienia, zmar-twienia, nagany, krzywdy, oszczerstwa, trudy, cierpienia, niedosta-tek, surowo i inne tego rodzaju rzeczy.

Z mioci do Boga macie wykonywa jak najdoskonalej wasze wiczenia, obowizki i zlecone wam zajcia oraz cokolwiek dotyczy waszego stanu i powoania. Mioci Boej macie powici cae wasze ycie, a szczeglnie wszelkie codzienne dziaania i wydarzenia, oraz


REGUA YCIA 51

wszystkie [razem] i poszczeglne momenty, sekundy, okolicznoci, zmiany wszystkich [razem] i poszczeglnych dziaa i wydarze. Macie je powici z naleytym poddaniem, ufnoci i pobonoci na ca wieczno, na otarzu mioci, sercem, powiadam, czystym, cznie z zasugami Chrystusa Pana i jego Nieskalanej Matki oraz wszystkich witych i Kocioa powszechnego.

Taka wreszcie ma by wasza wsplna regua i najpewniejsza dro-ga do nieba, jak w obu Testamentach Boa Mdro zechciaa uzna za najbardziej godn polecenia: Bdziesz miowa Pana, Boga twego ze wszystkiego serca twego i ze wszystkiej duszy twojej, i ze wszyst-kiej myli twojej [Mt 22,37; por. Pwt 6,5; Mk 12,30; k 10,27].

4. Co dotyczy wzajemnej mioci, niech ten spord was wie, e jest droszy Boskiemu Majestatowi, kto bdzie uwaany za bardziej wyrniajcego si we wzajemnej mioci. Niech kady pamita, e dusz jego Instytutu jest mio, i na ile od niej si oddali, na tyle te oddali si od ycia.

A zatem, tak jak usilnie bdzie si przyczynia do dobra, sawy, nieskaonoci i witoci caego Zgromadzenia, tak poszczeglnym jego osobom okae wszystko to samo, czego by sobie yczy.

Niech wic unika owej zgubnej, a mioci najbardziej przeciwnej zarazy: zazdroci, nienawici, zawzitoci, rywalizacji, podejrzliwo-ci, zniesawienia, antypatii, sympatii, zawici, donosicielstwa, obelg, plotek, obmw, nkania, stronniczoci, pogardy dla innych, mcenia, zamtu, ktni i sporw. I jak o spokj wasnej duszy, tak niech dba o spokj cudzy i domowy, jako gorliwy stranik mioci. Wreszcie tak od caego Zgromadzenia, jak i od kadego jego czonka niech odpo-wiednio odwraca wszelkie zo.

Pamitajcie o mioci pierwotnego Kocioa, o ktrej autor Dzie-jw Apostolskich mwi: A mnstwo wierzcych miao jedno serce i jedn dusz [Dz 4, 32).

5. Ponadto, nie zaniedbujcie adnej nadarzajcej si sposobnoci do okazywania wszelkiego rodzaju mioci osobom spoza Zgroma-dzenia i wywiadczajcie zbon mio nie tylko tym, ktrych ycz-


52 PISMA ZEBRANE

liwoci dowiadczylicie, lecz take przeciwnikom i nieprzyjacioom (ktrych Pan nasz susznie poleca kocha [por. Mt 5,44; k 6,27.35]). Bdcie zawsze pomni dzie miosierdzia39, ktre najwyszej Go-wie Chrystusowi okazywane s w [Jego] czonkach i ktre jako je-dyne zatriumfuj na jego surowym sdzie [por. Mt 25,31-46].

39 Por. TDM, wyd. kryt. Templum Dei Mysticum, Varsaviae 1998, rozdz. XXI, s. 84-100, gdzie o. Papczyski podaje obszerne omwienie uczynkw miosierdzia wzgldem ciaa i wzgldem duszy i gorco je zaleca.


REGUA YCIA 53

ROZDZIA IIIPosuszestwo, ubstwo, czysto

1. Powinnicie przede wszystkim by posuszni Bogu, papieo-wi, biskupom, przeoonym swego Zgromadzenia, nastpnie ich za-stpcom, urzdnikom domowym, dzwonowi wzywajcemu was na wsplne wiczenia, i to ywo, ochoczo, doskonale, cierpliwie, pokor-nie, mnie, wytrwale.

Nie wahajcie si te by poddani ludziom, skoro Aposto chce, abymy byli poddani wszelkiemu [ludzkiemu] stworzeniu [por. 1 P 2,13], a tym bardziej wszelkiej wadzy. Nie ma bowiem powiada wadzy, jeno od Boga, std kto sprzeciwia si wadzy, sprzeciwia si postanowieniu Boemu [Rz 13,1-2], co jest rodzajem najwikszej gupoty.

Pobudk i przykad posuszestwa bierzcie od samego Odkupi-ciela naszego, ktry uniy samego siebie, stawszy si posusznym a do mierci, a bya to mier krzyowa [Flp 2,8]. Gdyby kto w tym przedmiocie wzbrania si Go naladowa, byoby oczywistym, e nie chciaby z Chrystusem panowa, skoro nie chciaby by posusz-ny prawowitej wadzy dla Chrystusa.

W posuszestwie za naley zachowa taki porzdek: aby wadza nisza ustpowaa przed wysz i niech nisza nie stara si osabi wyszej. Take pniejsze polecenie, jeeli wczeniejsze zostao wy-ranie odwoane, naley ponad nie przedoy. Chocia za powin-nicie wszyscy z nalen ulegoci szanowa ordynariuszw miej-scowych i by jak najbardziej gotowi do okazania im ulegosci40, tym niemniej, dla uniknicia zamieszania w zarzdzaniu i licznych zak-ce, niech jedynie przeoeni zwracaj uwag na uzasadnione pole-cenia biskupw, za czonkowie bez adnego ocigania si i pretekstu

40 Naley pamita, e w tym czasie marianie, jako zgromadzenie diecezjalne, byli jeszcze podlegli jurysdykcji biskupa, w ktrego diecezji mieli domy; w NV z 1687 r. zamiast zdania: Chocia [...] ulegoci, znajdujemy zdanie: Chocia za nie jestecie wyjci spod jurysdykcji biskupw.


54 PISMA ZEBRANE

niech bd posuszni przeoonym i prawom; i niech nie sdz, e maj jakiekolwiek prawo albo przywilej pozywania przeoonych do zewntrznych sdw, czyli wadz sdowniczych, a to dla uniknicia licznych sporw, zgorszenia i buntw. Jeeli jednak zdarzy si kiedy jaki spr albo mniej znaczny bd, naley to zaagodzi i naprawi wewntrz samego Zgromadzenia zwykym sposobem, spokojnie i sprawiedliwie.

Przez to prawo jednak nie zamierzamy wprowadzi czegokol-wiek, co byoby sprzeczne z prawem kanonicznym, dekretami czy postanowieniami witego Kocioa rzymskiego.

Jeeli za znalazby si midzy wami jaki krnbrny, wichrzy-ciel albo buntujcy innych niegodziwiec, niech zostanie ujarzmiony zgodnym dziaaniem wszystkich, ktrzy s zwolennikami wewntrz-nego spokoju i dobrego zarzdzania (po uprzednim jednak daniu mu moliwoci sprawiedliwej obrony i oczyszczenia si z zarzutw oraz przy zachowaniu porzdku prawnego), uywajc do tego take, jeeli zajdzie konieczno, pomocy wadzy wieckiej. Prawdziwemu bo-wiem sudze Boemu wypada y w pokoju i powinien on zwaa nie na to komu, lecz z mioci do kogo powinien by posuszny41.

Wszystkie pokuty i umartwienia wyznaczone wam przez przeo-onego wypeniajcie z Bosk pomoc pokornie i radonie, jakkolwiek wydawayby si surowe. Ani te nie szemrajcie przeciwko zwierzch-nikom ani nie uskarajcie si na nich, lecz kochajcie ich i czcijcie. A jeeli kto byby rzeczywicie obciony przez jakiego przeoone-go, niech albo znosi to bardzo cierpliwie dla zasugi ycia wiecznego, albo jak najskromniej sam, bd przez kogo innego, niech przed-stawi [ten problem] temu, przez kogo jest obciony, by zastosowa nalene umiarkowanie.

2. Istota waszego ubstwa polega na tym, by nikt bez zgody prze-oonego nie posiada czegokolwiek prywatnie ani nie omieli si

41 Myl prawdopodobnie zaczerpnita z Konstytucji Instytutu Szk Pobonych, gdzie na kocu tego zdania jest wyjanione, kim jest ten, z mioci do kogo, miano-wicie: qui est Christus Dominus (a tym jest Chrystus Pan); ConstSP, rozdz. II, 11.


REGUA YCIA 55

nazywa czego wasnym. Te rzeczy, ktre by mu zostay przyznane do uytku, niech czysto, w caoci i na ile to jest moliwe, dugo za-chowa.

Wszystkie dochody niech nale do uytku wsplnego, bez wzgl-du na to, czy zostay zebrane z jamun, czy skdind, a sposb ich zbierania, przechowywania i rozdzielania, ktry zawarty jest w de-kretach papieskich, niech bdzie zachowany w caoci pod grob podanych tam kar42.

Niech nikt nie przechowuje u siebie nie tylko pienidzy, pod kar pozbawienia gosu czynnego i biernego, ale take pokarmw ani na-pojw bez upowanienia przeoonego, i to udzielonego rozsdnie na jaki czas. Wszyscy bowiem powinni y ze wsplnego majtku i stou. Tego za upowanienia naley udziela mianowicie jedynie starcom i chorym, przewidziawszy [moliwo] wszelkiej szkody. Std te niech aden z was bez takiego pozwolenia przeoonych nie przyjmuje czegokolwiek od kogokolwiek, czy to spord domowni-kw, czy spoza domu, ani komukolwiek nie daje.

Ojcowizn za i dobra, jeeliby jakie posiada w wiecie, niech rozdzieli przed zoeniem profesji, chyba e w jakim przypadku miaby przeszkod, a wwczas niech to uczyni jak najprdzej po zoeniu profesji, jako e Pan nasz jasno owiadczy: Kady... ktry nie wyrzeka si wszystkiego, co ma, nie moe by uczniem moim (k 14,[33]).

Poza tym, aby z powodu raczej surowego niedostatku czonkowie nie byli opieszali w subie Boej, przeoeni zaopatrz ich dostatecz-nie we wszystko, stosownie do naszych ustaw, lecz nie w nadmiarze, na ile bd mogli w Panu. Chocia kademu wypada pamita, i ow-szem, naladowa niedostatek Krla niebieskiego, ktry, jak czytamy, nie mia nawet wasnego mieszkania [por. Mt 8,20; k 9,58] i bdc

42 Wydaje si, e jest tu mowa o dekrecie Klemensa VIII Nullus omnino (1599), gdzie w 2 jest powiedziane, e zakonnik niczego nie moe posiada na wasno. Podane s tam rwnie kary groce tym, ktrzy nie poddaj si owym przepisom papieskim; por. NVS, s. 40, przyp. 38.


56 PISMA ZEBRANE

pewnego razu spragnionym, nie wstydzi si prosi o wod [por. J 4,7]. Dlatego i wy, znajdujc si w najwyszym ubstwie43, cieszcie si bardzo, e wwczas moecie by prawdziwymi uczniami Chrystusa Pana i Jego naladowcami.

3. A poniewa posuszestwo strzee czystoci, za ubstwo j karmi, dlatego duch starajcy si usilnie o czysto niech wiczy si w posuszestwie i ubstwie, a j posidzie. Chocia w zachowaniu owej anielskiej cnoty najbardziej bdzie moga by pomocna ka-demu skromno oczu i jak najczstsze wznoszenie duszy do Boga, ucieczka od bezczynnoci, pogawdek, bezuytecznej lektury, roz-tropne unikanie niebezpiecznych kontaktw, umiowanie celi i po-szanowanie klauzury, arliwe wzywanie pomocy Ducha witego, Bogurodzicy Dziewicy, Anioa Stra, witego Jzefa i witych dziewic.

Przeoeni za doo stara, by nie rzuci kogo w jakie nie-bezpieczestwo zagraajce tak wielkiej cnocie ani by nie zaniedba kogo znajdujcego si w nim, jako e z powierzonych sobie [osb] zdadz wobec Boga najcilejszy rachunek.

43 To najwysze ubstwo (summa paupertas) nie jest w ten sposb naoone prawnie na Zgromadzenie Marianw, ale wskazane jest tu jako sytuacja, w ktrej mo-gliby si oni znale na skutek pewnych czynnikw zewntrznych. Niemniej na co dzie marianom polecony jest duch najwyszego ubstwa, czyli zadowalanie si tym, co rzeczywicie konieczne do ycia, skromno, prostota i oszczdno w mieszkaniu i wyywieniu, jak to wida z dalszych rozdziaw NV. I faktycznie, marianie yli na og w najwyszym ubstwie, jak o tym zawiadcza bp Wierzbowski w 1679 r. Por. Positio, s. 399, 12; NVS, s. 42, przyp. 43.


REGUA YCIA 57

ROZDZIA IVUmartwienie

1. Do wewntrznego umartwienia namitnoci, podliwoci, wasnego sdu i woli, bez ktrego w aden sposb nie mona wyzby si starego Adama [por. Ef 4,22; Kol 3,9; Rz 6,6], a w ktrym wypa-da wam by bardzo dowiadczonymi, przyczynia si te szczeglnie karcenie ciaa. Umartwiajcie czonki wasze mwi wity Pawe ktre s ziemskie (Kol 3,[5]).

Dlatego poywienie wasze niech bdzie umiarkowane, takie, ktre by umierzyo gd, ale nie doprowadzio do sytoci, przy-rzdzone w niewyszukany sposb z jarzyn, zi, korzeni i polewek. Misa (z wyjtkiem chorych, wtych, starcw i podrujcych) nie spoywajcie. Jednak wolno uywa masa albo jakiego tuszczu jako przyprawy. Ale poza waszymi domami spoywajcie umiarkowanie z bogosawiestwem Boym to, co wam podadz.

2. Zwykym waszym napojem powinna by woda, jeeli za b-dziecie mie, stosownie do woli przeoonego, jaki inny napj, to pijcie go wstrzemiliwie, z wyjtkiem gorzaki, ktra niech bdzie wam zakazana44. Poza jadalni za, a take poza domem, niech nie bdzie nikomu wolno niczego spoywa bez pozwolenia przeoo-nego.

Rozwaajcie czsto, e jedzenie przeznaczone jest dla odka, a odek dla robakw. W ten sposb uczynicie natur zadowalajc si czym maym, a ducha bardziej ochoczym. Prawdziwie pierw-szymi potrzebami ycia ludzkiego45 byy woda i chleb [por. Syr

44 Por. Positio, s. 343 (Doc. X, 3); LD, nr 14, 15; LD, nr 16, 5. O. Papczyski da Zgromadzeniu Marianw absolutny zakaz uywania gorzaki (crematum), poniewa widzia, jak wielkie szkody moralne, fi zyczne i materialne wyrzdza w polskim spo-eczestwie powszechny zwyczaj jej picia. Chcia wic uchroni od nich marianw, ale te mie zbawienny wpyw na to spoeczestwo przynajmniej przez przykad abs-tynencji.

45 O. Papczyski w tekcie aciskim nawizuje do Wulgaty: Initium vitae ho-minis.


58 PISMA ZEBRANE

29,28], i kiedy czowiek tak si odywia, duej y. Teraz obfi to posikw powoduje choroby, skraca ycie, otwiera pieko. Zaiste ten, ktry ucztowa wystawnie na kady dzie [...], pogrzebany jest w piekle [k 16,19.22].

Zadowalajcie si zatem pospolitym i skromnym pokarmem i na-pojem, i nie szemrajcie z tego powodu na kogokolwiek. Jeli za prze-oony by uzna w Panu, e mona poda do zjedzenia co ponad dwa dania, zwaszcza w czasie wielkich uroczystoci i miesicznej rekreacji46, oczywicie pozostawia si to jego rozwadze. To bowiem prawo bdzie mg na mocy swej wadzy w bojani Pana zagodzi co do iloci, jak i jakoci, ze wzgldu na osoby, miejsca i czasy.

3. Oprcz postw kocielnych i zwyczajowych w poszczeglnych regionach, bdziecie poci o jednej zupie albo o chlebie i wodzie w wigilie siedmiu uroczystoci Pani naszej oraz witych: Michaa Archanioa, Jzefa, Stanisawa47 i Anny.

Nastpnie od uroczystoci w. Marcina (wycznie) do wita Niepokalanego Poczcia Najwybraszej Dziewicy i od jego oktawy do uroczystoci Narodzenia Paskiego macie uywa pokarmw wielkopostnych, wedug miejscowego zwyczaju.

A gdy wstrzemiliwoci ujarzmiacie ciao, jeszcze bardziej sta-rajcie si powstrzymywa je od wystpkw. W nieporzdny bowiem sposb poci ten, kto ujarzmia cz nisz, zaniedbujc wysz, i nie jest owocne pozbawianie ciaa pokarmu, jeeli duch nie wstrzy-muje si od grzechu48.

4. A poniewa mikko odziey sprzyja nie tylko pysze, lecz tak-e dzy cielesnej, dlatego wy, jako eremici, macie mie szaty z naj-zwyklejszego ptna, raczej surowego i grubego: habit sigajcy do kostek, ktry nie zamiataby ziemi ani nie odsaniaby zbytnio kostek;

46 Nie wiadomo, jaki by program tego dnia rekreacyjnego raz na miesic. Por. NVS, s. 44, przyp. 46.

47 Chodzi o w. Stanisawa Szczepanowskiego, biskupa i mczennika (zm. 1079), ktrego imi nosi w zakonie o. Papczyski. Nie mg to by w. Stanisaw Kostka, ktry zosta kanonizowany dopiero w 1714 r.

48 Por. w. Leon Wielki, kazanie IV: De Quadragesima, PL 54, 276 (nr 157).


REGUA YCIA 59

paszcz krtki, sigajcy kademu do kolan; wosiennic z grubego ptna albo innego kujcego materiau.

Wszystko koloru biaego na cze janiejcego biel Poczcia Matki Boej, w ktrej to odziey naley zachowywa najwiksz czy-sto. Brudne bowiem ubstwo nikomu nie moe si podoba49.

5. Stopy w lecie niech bd bose, w drewnianych sandaach, przynajmniej w domu. Poza domem i w zimie, ze wzgldu na pew-n przyzwoito i dla zachowania zdrowia, dozwolone s w zimnych regionach proste buty, jednolite, niewyszukane i kapelusze podszy-te jagnicymi skrami, ktrych take dla ochrony ciaa w zimnym klimacie nie zakazuje si nosi po zasigniciu rady przeoonego Zgromadzenia. Bracia robotnicy powinni jednak nosi ubir rny od duchownych, a mianowicie habit sigajcy do kostek, koloru po-pielatego, i paszcz bez konierza. Za [braci] robotnikw uwaa si tych, ktrzy nie mog w chrze wraz z pozostaymi odmawia ofi -cjum za zmarych i innych [modlitw] w jzyku aciskim.

Majc da ciau spoczynek, zcie je na macie somianej i uwaa-jc bardzo na przyzwoito, okryjcie wasnym paszczem albo jak zwyk materi wenian (wochat z jednej strony) lub narzut. Ton-sur bdziecie wszyscy nosili jednolit, stosownie do stopnia swi-ce50, przestrzegajc jej wielkoci i strzygc co miesic take brod i wsy.

6. Wsplne biczowanie odbywa si bdzie w poniedziaek, rod i pitek za grzechy wasze i cudze, szczeglnie za zmarych. Kadego za dnia, powstajc lub udajc si na spoczynek, kady bdzie mg je pobonie podj na cze Pana naszego ubiczowanego, i ilekro zostanie mu ono nakazane przez przeoonego.

49 Por. IC, Rozmylanie VIII: O tej samej cnocie ubstwa, 2, s. 997.50 Po acinie: iuxta ordinum qualitatem (stosownie do jakoci [czyli stopnia

wice], tzn. zalenie od tego, czy kto mia wicenia wysze (kapani, diakoni i sub-diakoni), czy te wicenia nisze (lektorzy, akolici).


60 PISMA ZEBRANE

ROZDZIA VSkupienie wewntrzne

1. Wasze ustawiczne skupienie ma by takie, abycie wszdzie uznawali Boga obecnego, czcili Go, bogosawili i tak przed Jego obliczem skromnie, wiernie i pobonie przebywali, jak przystoi za-chowywa si sugom w obecnoci Pana. Starajcie si kontemplowa Boga we wszystkich stworzeniach, a nie tylko w was samych, albo-wiem w nim yjemy, poruszamy si i jestemy [Dz 17,28]. W ten sposb nigdy nie zniknie On z waszej wiadomoci.

2. W kadej godzinie badajcie siebie, o ile postpilicie w mioci do Boga albo w niej osabilicie si; poprawiajcie zatem niedostatek i powodujcie postp. Bo jeeli bdziecie myle, e o kadej godzi-nie macie um

Documents

PISMA ZEBRANE