Pitanja Iz Projektovanja Fabrika2003

8/3/2019 Pitanja Iz Projektovanja Fabrika2003

1/32

Pitanja iz projektovanja fabrikaK1

1.) Izvori finasiranja investicija?

Za investicije se moraju unaprijed obezbjediti financijska sredstva to se dokazuje odreenim

instrumentima po odreenom postupku , kontrolie nadleni organ drave.Investicije se mogu finansirati iz razliitih izvora:

a.) Akumulacija poslovni sistema investitora je najkvalitetniji I najsigurniji izvor finasiranja.b.) Amortizacija koja se moe koristiti samo za investiciju u zmjenu istroeni sredstava.c.) Bankarska sredstva u obliku razliiti kredita od poslovnih banaka pod odreenim uslovima

(kamata i rokovi). Za investitora sa malom akumulacijom ovo je znaajan izvor sredstava zainvesticiona ulaganja.

d.) Udruena sredstva razliitih investitora koji izgradnjom proizvodnog sistema rjeavaju neki svojproblem kao recimo snabdjevanje deficitarnim materijalom, prevoz robe, kontrola robe itd

e.) Sredstva samodoprinosa graana koja koriste uglavnom za izgradnju objekta komunalneinfrastrukture.

f.) Sredstva bueta drutveno politikih zajednica koja koriste takoer za gradnju komunalne

infrastrukture.

2.) Tehniki pregled (prijem) ?

Tehniki pregled (prijem.) predstavlja kontrolu poslije izvedene investicije (gradnje) u smislu da li jeizvedena u kvalitetu i koliini iz ugovora odnosno projekta. Tehniki pregled, izvodi struna komisija,a kojuinvestitor po odreenom postupku po emu se izdaje dokument nadlenog organa.Komisija za tehniki pregled kontrolie:

kvalitetu izvedenih radova u skladu sa ugovorom, projektom i zakonskim Odredbama, obim izvrenih radova prema ugovoru i projektu i- vrsi obraun isplaenih sredstava po privremenim situacijama i ispostavlja konanu situaciju.

Podloge za rad komisije za tehniki pregled (prijem) su:

-Ugovor o gradnji-Glavni projekti-Dnevnici radova-Privrmene situacije-Atesti i protokoli o ispitivanju i-Drugi dokumenti

Tehniki pregled se izvodi u tri faze:-prva faza u kojoj se utvruju nedostaci, definiu zahtjevi za odklanjane i utvruje rok za otklanjanjenedostataka;-druga faza u kojoj se utvruje da li su nedostaci otklonjeni. Za obe faze prave se zapisnici kojepotpisuju lanovi,komisije- i predstavnik izvoaa i-U treoj fazi se pravi konana situacija odnosno obraun financijskih obaveza investitoraprema izvoau.

3.) Dijelovi operacije i kontrole?

Dogaaji tehnolokog procesa (operacija I kontrola) mogu da se dijele na svoje sastavne dijelove:-Zahvate-Prolaze-Pokrete


2/32

4.) Proraun potrebnih povrina: namjena, Uticajni faktori, vrste sistema za koji seproraun vri, naini prorauna?

Proraun potrebnih povrina proizvodnog sistema i njegovih elemenata daje podloge za. izbor mikrolokacije,

izbor vrste objekta, njihovih oblika i dimenzija, te vrste konstrukcije, izradu rasporeda radnih mjesta, opremo i objekata,

Na veliinu potrebnih povrina proizvodnog sistema utiu: vrsta tehnolokih procesa, vrsta odabranih maina i opreme i broj radnih mjesta, opreme i ljudi.

Kod prorauna potrebnih povrina proizvodnog sistema moemo razlikovati povrine: radnih mjesta, tehnolokih sistema (proizvodnih pogona), podraavajuih i odravajuih sistema (skladite, alatnice, odravanje, energetika, obrada

informacija) i mikrolokacije proizvodnog odnosno poslovnog sistema.

Proraun moe da bude Priblian I vri se na osnovu iskustveni podataka ili analiza ve izvedeni ili slinih projekata. Na osnovu standarda povrina za pojedine vrste radnih mjesta I elemenata proizvodni sistema I

objekata koji su daati propisima. Taan proraun na osnovu definisanja veliina elementa proizvodnog sistema.

5.) Vrste prostornih razmjetaja opreme: ?

U zavisnosti. od tipa proizvodnje i toka materijala razlikujemo tri vrste rasporeda radnih mjesta:sa fiksnim poloajem predmeta obrade,

radioniki ili grupni raspored karakteristian za procesni tok, linijski oblik jednopredmetnog tipa i linijski oblik viepredmetnog tipa ili tipa grupnog toka.

Prva dva oblika su karakteristina za prekidne tokove materijala, a druga dva oblika za neprekidne,tokove materijala.

K2

1.) Izvori ideja za investicije?

Izvori ideja za investicije mogu biti: posebne organizacione jedinice o poslovnom sistemu koje se bave razvojem to je est sluaj u

velikim poslovnim sistemima koji irnaju snagu da izdvoje kvalitetne kadrove i finansiraju njihovrad, organizatori poslovnih i proizvodnih procesa u sistemu investitora koji se susreu sa odreenim

problemima u svom radu a rjeenja tih problema su u domenu investicija, svi zaposleni u poslovnom sistemu kroz organizovan proces inovacija to se veoma koristi u

razvijenom industrijskom svijetu i vanjske institucije u okviru rjeenja odreenog problema razvoja poslovnog sistema. Ovaj izvor

se intenzivno koristi od malih poslovnih sistema i kad je rije o sloenim programima razvoja.


3/32

2.) Regulisanje finacijski odnosa investitor- izvoa?

Tokom gradnje izvoa angauje obrtna sredstva u nabavku materijala, opreme i zarade svojih radnika.Da bi mogao normalno obavljati, svoj poslovni proces on mora te trokove naplaivati od naruioca

odnosno investitora. Naplaivanje se vri preko privremenih situacija o izvrenim radovima.Privremene situacije su rauni koje povremeno (najee jednom mjeseno ako drugaije nije ugovoreno)izvoa ispostavlja investitoru.Konano regulisanje financijskih odnosa investitor-izvoa obavlja se po izvrenom tehnikom prijemuispostavljanjem konane situacije,

3.) Izbor vrste i redosljed operacija?

Strukturu tehnolokog procesa ine dogaaji operacije i kontrole koji se moraju odabrati i poredati tako dasigurno obezbjeuju transformaciju odabranog poetnog oblika u izradak (proizvod) traenog oblika,dimenzija i kvaliteta.Vrsta operacija se bira tako da se obezbjedi:

obrada sa to manje operacija,

to vea jednostavnost operacija, sto vei obim obrade na jednom radnom mjestu, to manji broj mijenjanja poloaja obratka (stezanja) zbog mogunosti unoenja greke, to krae vrijeme obrade, minimalni trokovi obrade i odreeni uslovi rada.

Redoslijed operacija se odreuje tako da: to predstavlja prirodan i nuan tok transformacije pripremka u izradak, rezultat prethodne operacije predstavlja osnovu i podrku narednoj operaciji i Da se u narednoj operaciji koristi i sauva kvalitet postignut u prethodnoj operaciji.

Prva operacija streba da bude takva da obezbijedi: najvie skidanje materijala kako bi se u nastavku tehnolokog procesa transportovale 'sto

manje mase materijala, otkrivanje sto vie moguih greaka u poetnom materijalu (posebno vrijedi za odlivke i otkivke)

kako bi se uloilo to manje rada u eventualno lose pripremke, tehnoloke odnosno bazne povrine za stezanje i pravilan poloaj obratka u narednim

operacijama. Ponekad piva operacija i slui samo za ovu svrhu (sluaj koritenja odliva ka iotkivaka kao pripremka za agregatne maine i transfer linije),

Zadnja operacija treba biti takva da obezbjedi: smanjenu mogunost oteivanja u daljem toku proizvodnog procesa, olakana zavrna kontrola, da se izradak ne zagubi (oznaavanje), olakanu predaju skladitu ili kupcu.

4.) Sistemi klasifikacije dijelova?

Do sada razvijeno vie sistema klasifikacije . Opisi nekih od tih sistema daju se u nastavku.Klasificioni sistem TU LSNH NITMA LenjingradKlasificioni sistem WZL THL AACHENKlasificioni sistem E.G. RRISCH.Klasificioni system KS HS 08


4/32

5.) Fabrike zgrade: uticajni faktori na izbor spratnosti, prednosti mane prizemnihzgrada, prednosti i mane spratnih zgrada?

Osnovni faktori koji utiu na izbor jednog od ovih rjeenja su;

veliina, teina i druge karakteristike proizvoda,

veliina i teina opreme koja odreuje optereenje jedinice povrine poda, potrebne visine za montau opreme i transportnih ureaja, povrina zemljita koje stoji na raspolaganju na mikrolokaciju potrebe proirenja proizvodnog sistema i mogunosti transportovanja materijala ili proizvoda gravitacijom.

U industrijama metalskog kompleksa vrlo esto se primjenjuju prizemne. fabrike zgrade, a naroito priproizvodnji teih komada, Najee se izvode sa 3 do 4 meusobno povezana polja pravougaonogoblika.Prednosti koritenja prizemnih fabrikih zgrada su:

podovi zgrade su, gotovo uvijek, postavljeni u istoj visini sa teretom, tako da jeomoguen jednostavan prilaz u sve prostorije bez potrebe za postavljanjem rampi,dizalica ili stepenita, postoji mogunost uvoenja eljeznikog kolosjeka u zgradu,

manje cijene jedinice povrine i. volumena zgrade nego kod spratnih, zgrada, ravnomjerno prirodno osvjetljenje svih prostorija, mogunost poveanja nosivosti poda bez posebne gradnje. pogodne su za postavljanje na zemljita loeg kvaliteta, zbog malog optereenja. fleksibilne su u odnosu na promjene u proizvodnji i manja opasnost od povreda na radu.


5/32

K3

1.) Mogui nosioci investiciong procesa?

Praksa pokazuje da se kao nosioci investicijskog procesa pojavljuju slijedei subjekti:

investitor, projektantske organizacije opteg tipa, specijalizovane projektantske organizacije. proizvoai opreme, udrueni proizvoai opreme, projektantske - izvoake organizacije, nauno - istraivake ili druge ustanove u saradnji sa strunim projektansko -v izvoakim

organizacijama, adhoc organizacije stvorene namjenski za realizaciju neke investicije i organizacije u izgradnji.

2.) Podjela poslovnih sistema?

U zavisnosti od preovlaujueg karaktera izlaza, ulaza i tokova razlikujemo: proizvodne poslove sistema kod kojih su preovladujue komponente izlaza (proizvodi razliitih

vrsta), ulaza (sirovine, materijali, poluproizvodi ) i tok materijalnog karaktera, energetske, poslovne sisteme kod kojih su preovladujue komponente izlaza (energija razliitih

vrsta), ulaza (energija razliitih vrsta) i tok energetskog karaktera i uslune poslovne sisteme kod kojih je preovladujua komponenta izlaza informacija

(projektantski sistemi, konsultantski, obrazovni, sistemi kulture.) ili informacija u kombinaciji samaterijalnim komponentama ili sa novcem (banke, osiguranja itd).

3.) Izbor maina i opreme?

Osnovni uticajm faktori na izbor maina i opreme su: Zahtjevi operacije (ZOj) koje posmatrana maina mora zadovoljiti po vrsti i veliini. Maina

(tehniki sistem) mora imati mogunost izvoenja posmatrane operacije (struganje,glodanje, bruenje, kovanje, presovanje,zavarivanje hlaenje itd.), zahvatanja obratka napogodan nain (oblik obratka i dimenzije), obradu odreenih dimenzija i prostora(dimenzije obratka i raspored obradnih povrina), izvoenje operacija sa odreenim reimimarada i mogunost varijacije parametara reima rada (brzina, korak, dubina rezanja, pritisak itd.').Mogunosti maine (MM i) moraju zadovoljavati relaciju MMi > ZOi

Tip proizvodnje, odnosno koliine proizvodnje odreuju stepen univerzalnosti, odnosno.specijalnosti maine. Vii tipovi masovnosti proizvodnje upuuju izbor maina sa viim stepenomautomatizacije

Zahtjevi odravanja upuuju na unifikaciju maina i opreme jer. se na taj nain smanjuje

raznovrsnost zahtjeva za odravanjem, odnosno umanjuju potreba za rezervnim dijelovima,dokumentacijom za odravanje, oprema za odravanje i raznovrsnou znanja kadrovaodravanja. U okviru ovoga razmatra se garantni rok, uslovi servisiranja. u garantnom roku,mogunost i uslovi dobivanja rezervnih dijelova od proizvoaa, dokumentacije zaodravanje remontnih usluga, te obuka odravalaca kod isporuioca opreme;

Porijeklo maine. Smatra se da je zbog uslova odravanja i nabave maine istu pogodnijenabaviti od domaih proizvoaa, uz iste druge uslove. Takoe je bolje izabrati mainuafirmisanog proizvoaa zbog njegovog prethodnog iskustva u razvoju, izradi servisiranju mainaI opreme.


6/32

Trokovi i uslovi nabave maina i opreme u okviru kojih se razmatraju cijena, rok isporuke,mogunost kreditiranja od .isporuioca, mjesto i nain isporuke i transporta, nain prijema idrugi uslovi;

Trokovi proizvodnje ukupni i po jedinici proizvoda, stepen iskoritenja, trokovi odravanja,trokovi eksploatacije, trokovi ivotnog vijeka, mogunost zastarijevanja i drugi ekonomskiaspekti.

Izbor maina se vri na osnovu:Katalog proizvoaa,Iskustva u eksplataciji istih ili slicni mainaRazgovor sa proizvoaima i eventulano na osnovu eksperimenta.

4.) Postupak grupisanja na kombinovanom principu?

5.) Utvrivanje optimalne varijante prostornog rasporeda: vrsta problema, metode,vrste raunarskih programa za optimizaciju?

Za traenje optimalne varijante prostornog rasporeda razvijeno je vie metoda koje se mogu podijeliti na: kvalitativne, kvantitativne, kvalitativno kvantitativne,

Programi su razvijeni na heuristikom postupku i mogu se podijeliti na dvije vrste: programi za oblikovanje prostornih struktura na osnovu ranga intenziteta toka i programi za poboljanje realnih datih oblika.

esto koriteni program za utvrivanje prostornog rasporeda je ALDEP.


7/32

K4

1.)Ad-hoc organizacije?

Ad hoc organizacija predstavlja posebno konstruisanu organizaciju za realizaciju konkretne investicije.Obino se radi o izgradnji sloenih i visokovrijednih objekata ija izgradnja traje dugo i zahtijeva ueevelikog broja izvoaa raznih profila. Za primjer se navodi izgradnja hidroelektrane erdap. Postojanje

ove organizacije je ogranieno vremenom realizacije investicije. Ponekad se iz ovih organizacija razviju ipreduzea ija je djelatnost neto iz procesa gradnje. Za primjer se navodi preduzee (sloeni sistem)Dunav - Tisa - Dunav koje je gradilo istoimeni kanal i hidrornelioracijski sistem.

2.)Makrolokacija: pojam, uticajni faktori na izbor-ekonomski?

Makrolokacija je iri geografski prostor na kome se namjerava graditi proizvodni sistem.faktora koji utiu na izbor makro lokacije su sljedei:

a) Drutvena stabilnost je znaajan uslov za izbor makrolokacije u internacionalnim okvirima sobzirom na odravanje proizvodnje u vremenu i datim. uslovima.. Zbog toga zemlje koje raunajuna strana ulaganja moraju obezbjediti ovaj uslov jer kapital ide tamo gdje ima vei leperisigurnosti;

b) zakonsko - pravna odreenost slui za ocjenu kvaliteta ulaganja, mogunosti upravljanjaposlovnim sistemima u realnom vremenu i ostvarenju efekata,c) Lokacija izvora snabdijevanja elementima ulaza u proizvodni sistem (trite ubrza) predstavlja

odluujui uticaj za proizvodne programe koji trae visoko uee materijala i imaju visoketrokove transporta. Analiza uticaj a ovog faktora obuhvata, razmatranje podataka o:

uee trokova materijala izrade u cijeni kotanja proizvoda, teinsko uee sirovina i materijala u gotovom proizvodu, trokovima transporta, odnosu trokova transporta i vrijednosti sirovina i materijala izrade, uporeenje udaljenosti elemenata ulaza s konkurentskim pred uze cima.d) Lokacija trita izlaza odnosno odabranog proizvodnog programa predstavlja znaajan uficaj u

onim sluajevima gdje se radi o velikim koliinama i masama izlaza, visokim trokovimatransporta, posebnim uslovima i zahtjevom za kratkim vremenom transporta. Tipini primjeriovakvih poizvodnih sistema su pivare, mljekare, pekare, prerada voa i povra, rafinerija benzina,fabrika graevinskih materijala itd.

e) lokacija u odnosu na izvore energije, vode i goriva je znaajan uticajni faktor za one proizvodne-sisteme iji procesi znaajne koliine energije. Tako na primjer proizvodnja alummijuma zahtjevavelike koliine elektrine energije, zatim elektro celiane i eljezare to trai njihovo smjetanje uzhidro ili. termoelektrane. Lokacija velikih potroaa vode uz vodene resurse za koje se razmatrajupotrebne koliine, Kvalitet i dinamika vode. Poseban uticaj ovog faktora vai za termoelektrane,eljezare, tvornice papira itd.

f) Lokacija s obzirom na radnu snagu je znaajan faktor za radno intezivne proizvodne programe, Uanalizu uticaj a ovog faktora razmatraju se podaci o potrebnom broju radnika, vrsti i .stepenustrunosti, trokovima rada, tehnolokim promjenama u vremenu koje utiu na vrstu i profilstrunosti radnika,

g) otpadne materije i zatita okoline predstavljaju uticajati faktor kod onih proizvodnih sistema ijadejstva ili izlaz ugroavaju ovjekovu okolinu (vazduh, zemljite, voda) kao to su na primjereljezare, termoelektrane, hemijska industrija, koare itd. Uticaj ovog faktora sve vie raste, azakonska regulativa je sve rigoroznija. Zbog toga je potrebna posebna panja izuavanju ovoguticaja na izbor makrolokacije;

h) klimatski uslovi obuhvataju vie faktora kao to su:

temperatura koja ako znaajno varira, moe kod odreenih proizvodnih programa zahtjevatiizgradnju klimalizaciouih postrojenja koji poveavaju trokove gradnje,


8/32

vlanost vazduha moe- da djeluje razliito na proizvod, proces i elemente sistema (poveanapozitivno djeluje u tekstilnoj i prehrambenoj industriji, a suprotno djeluje u industriji,prerade drveta, precizne mehanike, metalskog kompleksa i konditorskoj industriji),

istoa zraka vieg nivoa je poseban zahtjev farmaceutske- industrije, optike industrije,proizvodnje filmova, mikroprocesora itd.

i) Razvoj privredno nerazvijenih podruja zahtijevaju gradnju proizvodnih sistema na tim podrujima

iako ih prethodni faktori uticaja na izbor ne ine boljim u odnosu na neka druga;j) visak radno sposobnog stanovnitva na odreenom podruju iz ega proizilaze mnogi drutveni

problemi ik) lokacija s obzirom na odbranu zemlje je faktor 'iji znaaj postepeno opada s obzirom na razvoj

meunarodnih odnosa i razvoj vojne tehnike.Pri emu je:

ekonomski, faktori (a do h) neekonomski faktori (i do k)

3.)Odreivanje reima rada?

Reim rada iskazuje se parametrima koji odreuju stanja i dinamiku promjene stanja obradnog sistema iobradnog procesa u kojem se vri transformacija pripremka (ulaza) u izradak (izlaz - proizvod).

Vrsta i broj parametara reima rada zavisi od: vrste operacije, odabrane maine i odabranih alata pribora, pristroja i pomagala.

Reim zavarivanja se definie vrstom i dimenzijama dodatnog materijala, jainom struje (I) A , naponstruje (U) v , brzinom zavarivanja (v) m/min, redoslijedom i smjerom zavarivanja, temperaturompredgrijavanja (Tp) C i parametrima hlaenjaVeliina parametara reima rada se odreuje u zavisnosti od:

karakteristika izratka (kvalitet, dimenzije, oblik), karakteristika materijala obratka (mehanike i toplotne karakteristike), karakteristika odabrane maine (nivoi i rasponi tehnolokih mogunosti),

karakteristika odabranih alata i trokova obrade.

4.)Dimenzionisanje skladita?

Pod dimenzjonisanjem skladita podrazumijeva se odreivanje: potrebnog broja sredstava za smjetaj robe (palete, sanduci, ramovi, burad) ako se tako

roba smjeta (roba manjih dimenzija i manje mase), potrebnog broja sredstava za odlaganje (rafovi, police, rezervoari, bunkeri) ako se roba tako

odlae, potrebne povrine skladita i potrebnog volumena skladita. Za proraun potrebnog broja sredstava za smjetaj robe treba da znamo karakteristike sredstava

za smjetaj (oblik, dimenzije, nosivost) i iste te karakteristike za objekat skalditenja. Potrebanbroj sredstava se onda rauna po relacijoma


9/32

5.)Programi za poboljanje rasporeda CRAFT?

Primjena CRAFT-a je sekvencionalno - iterativni postupak koji se provodi dok izmjena lokacije dajeefekte. Mijenjaju se lokacije susjednih elemenata, elemenata koji imaju iste povrine- i promjena lokacijetri elementa koji imaju zajedniki susjedni element. CRAFT obraduje probleme oblikovanja prostornestrukture do 40 elemenata strukture.Ulazni podaci za program CRAFT su:

inicijalni oblik prostorne strukture dobijen iz realnog sistema ili utvren na osnovu sluajnogizbora poloaja elemenat u strukturi.

- matrica toka koji daje podatke o koliini toka izmeu elemenata strukture u datom perioduvremena (slika XL22),

matrica rastojanja sa podacima o meusobnoj udaljenosti centara elemenata prostornestructure, matrica trokova kretanja izmeu elemenata strukture po jedinici rastojanja za dati vremenski

period.Nedostaci CRAFT programa su:

program ne garantuje apsolutan optimum jer najbolje rjeenje zavisi od osnovnog rjeenja, upotreba sredita oblika elemenata strukture za mjerenje rastojanja ne mora uvijek biti realna

naroito za sluaj da osnovne elemente strukture nemaju etverougaoni oblik, program pretpostavlja da su trokovi kretanja materijala znaajni, poznati i linearni sa

nastojanjem. Meutim, u nizu sluajeva ove pretpostavke nisu realne.Raunarski programi omoguavaju dobijanje odreenih rjeenja prostornih rasporeda na brz nain, ali jouvijek ne zadovoljavaju sve kriterijume koje proces oblikovanja trai (jednostavno oblikovanje ulaznihpodataka, dobijanje izlaznih podataka u obliku pogodnom za primjenu, obezbjeenje uslova transporta i

skladitenja, omoguavanje fleksibilnosti strukture itd.).

K5

1.) Glavni Projekat?

Glavni (izvedbeni) projekat daje najvie i najdetaljnije informacije od svih projekata koji se pojavljuju uinvesticionom procesu izgradnje fabrike odnosno proizvodnog sistema,Stepen detaljnosti izrade projekta treba da bude takav da se na osnovu njega moe izvriti:

ugovaranje izvoenja radova, nabavka materijala, dijelova i postrojenja, izvoenje radova izgradnje i montae i kontrola izvoenja radova

Tako glavni projekat sadri dijelove: tehnolokih projekat, arhitektonski i eiuerijeri, graevinsku vodovodnih i kanalizaeionih instalacija, elektromotornih napajanja,


10/32

projekat .osvjetljenja, slabe struje i. tclcibnijc, protivpoarne zatite- i dojave poara, grijanje i ventilacije, projektu drumskih saobraeajnica, projekat eljeznikih saobraajnica, projekat preiavanja otpadnih materija i projekat ureenja okolia.2.) Izbor proizvodnog programa?

Izbor proizvodnog programa predstavlja donoenje odluke za koju treba obezbjediti niz informacija oznaajnim parametrima koji se odnose posebno na:

Potrebe trita za odreenim grupama proizvoda iz proizvodne orjentacije proizvodnog sistema , Mogunosti plasmana odreene grupe prtoizvoda iz okvira proizvodne orjentacije Mogunost obezbjeenja ulaganih elementata (materijali, sirovine, poluproizvodi, gotovi

proizvodi) za izradu proizvoda.Ove informacije se obezbjeuju posebnim metodama, poznatim pod zajednikim imenom ISTRAIVANJETRITA.Na izbor program utiu I faktori koji odreuju tokove drutvene reprodukcije I mogunosti razmjene

proizvodnog sistema I okruenja kao na primjer: Politike prilike Privredni sistem zemlje, Stepen razvijenosti, Razvoj nauke I tehnike.

Pri izboru proizbvodnog program posebno treba voditi rauna o tome u kojoj su faziivotnog vijeka, uemu se esto grijei kod kupovine licence.

3.) Energecki bilans elektrina energija?

U proizvodnim sistemima elektrina energija se koristi za:Elektromotrone pogoneTermike procese odnosno termike aggregateElektrohemisjke proceseRasveju radni mjesta, pogona I vanjska rasvejta.Najee se koristi normalni napon 220 I 280 V uestalos 50 Hz

4.) Pojedninani pristup o oblikovanju tokova materijala. ?

Kod pojedinanog pristupa u oblikovanju tokova materijala za sve elemente proizvodnog (pi) razrauje sepojedinano tehnoloki postupak rada to daje j (J=1,2,3n) pojedinani tokova materijala u sistemu.Osnovne karakteristike, pojedinanog-pristupa u oblikovanju tokova materijala su slijedee:

raznovrsnost u oblikovanju proizvoda i dijelova, pojedinaan prilaz u oblikovanju postupka rada, to vodi razliitim postupcima za sline

dijelove, duzi rokovi pripreme proizvodnje i izrade alata i pribora, razraeni postupci, alati i pribori gube vrijednost pri promjeni programa proizvodnje, nizak stepen iskorienja sredstava rada u. vremenu i radnim karakteristikama, zbog malih

koliina veoma razliitih dijelova, tekoe u obezbjedenju kapaciteta za razvoj postupaka rada, sve vrste, visoki iznosi pripremno - zavrnih vremena, dugi rokovi isporuke, odnosno vremena trajanja ciklusa proizvodnje, tekoe u auriranju baza razliitih podataka,


11/32

visoki trokovi zaliha materijala i d jelova, sloenost postupaka planiranja i kontrole redoslijeda operacija i radnih naloga, nemogunost primjene metoda neprekidnih tokova u uslovima programa sire strukture, i manjih

koliina.

5.) Ciljevi projektovanja prostornih struktura?

Od kvaliteta projektovanja prostornih struktura u znatnoj mjeri zavisi efektivnost funkcionisanja.proizvodnog sistema. Projektovanje prostornih struktura proizvodnog sistema je sloen prostupak kojimtreba da se postignu slijedei ciljevi:

objedinjavanje svih faktora koji utiu na prostorni razmjetaj, upotreba odnosno efikasno korienje maina i opreme, osoblja i. fabrikog. prostora, mogunost proirenja kapaciteta, mogunost jednostavnog preureenja ili reorganizacije, mogunost lakog prilagoavanja izmjenama proizvoda, zahtjevima trita i racionalizacijom

tehnolokog procesa,

pravilna i striktna podjela prostora na relativno jednake povrine, posebno kad su odvojenezidovima, spratovima, glavnim krilima i. slino,

blizina - to manje rastojanje za prenos materijala, izmeu pomonih slubi i radne snage., urednost - uzastopnost loginog toka rada i istih povrina radnog prostora s odgovarajuom

opremom za otpatke- i pomoni materijal, udobnost za sve radnike i slubenike na. svakodnevnim i povremenim poslovima i zadovoljstvo i zatita na radu.

Projektovanje prostornih struktura rjeava tri. pojedinana problema.a) odreivanje koji elementi sadravaju stalno mjesto, a koji se pomjeraju,b) odreivanje stalnih mjesta elemenata koji se ne pomjeraju ic) iznalaenje putanja elemenata koji mijenjaju mjesto.

Uticajni faktori na projektovanje prostornih struktura proizvodnog (poslovnog) sistema su brojni., a kaoosnovni se mogu oznaiti:

vrsta tehnolokog procesa prerade (toplotni, mehaniki, hemijski itd.), vrsta' tehnikih sistema za preradu (obradili sistemi), vrsta sredstava unutranjeg transporta. obim proizvodnje-, stalnost proizvodnje, tip proizvodnje. vrsta tokova (prekidni, neprekidni, procesni, predmetu), karakteristike graevinskih objekata, karakteristike mikrolokacije, propisi o zatiti na radu' i standardi elemenata .prostornih struktura (uglavnom oblik i dimenzije). Ovi faktori se uglavnom

pojavljuju kao ogranienja u postupku oplimizacije

prostornog razmjetaja elemenata prostornih' struktura,

K6

1.) Vrste investicija?


12/32

Sa stanovita projektovanja i. gradnje proizvodnih sistema od interesa je podjela koja polazi odizmjena strukture proizvodnog sistema. Prema ovom kriterijumu razlikujemo:a) investicije u gradnju novih proizvodnih kapaciteta,b) investicije u cilju proirenja obima proizvodnje koja se esto svodi u a uklanjanje grla proizvodnje,c) investicije u modernizaciju postojeih kapaciteta id) investicije u zamjenu istroenih kapaciteta.

Dalje investicije mogu podijeliti i sa stanovita objekta ulaganja na:a) investicije u osnovna sredstva ib) investicije u. obrtna sredstva.


13/32

2.) Analiza tehnologinosti proizvoda?

Iz razliitih razloga se kod projektovanja i konstruisanja proizvoda (neznanje, nedovoljno iskustvo,nedovoljne informacije, izostanak izrade prototipa itd.) dobiju ponekad takva rjeenja proizvoda koja:

onemoguavaju izradu poznatim postupcima, oteavaju izradu poznatim postupcima i poskupljuju izradu.

3.) Zadaci projektovanja tehnolokog procesa?

Projektovanje tehnolokog procesa ini iroki skup raznovrsnih aktivnosti koje se po metodama izvrenjai redoslijedu mogu grupisati u slijedee pods kupove odnosno faze;

analiza proizvoda, izbor poetnog oblika - pripremka, izbor tehnolokih baza (za mehanike i toplotne -mehanike procese) utvrivanje tipa proizvodnje, definisanje vrste i redoslijeda, operacija, definisanje- vrste i redoslijeda kontrole, izbor maina i postrojenja za izvravanje operacija i kontrola, izbor alata, pribora, pris troja i pomagala,

odreivanje vremena potrebnog za izvravanje operacija i kontrole, odreivanje potrebnog profila izvrilaca i formiranje tehnoloke dokumentacije.

Za izvravanje svakog od ovih- zadataka vae odreeni principi i metodologija rada.

4.) Sistemi podrke: pojam, vrste, irina radnog programa, faze projektovanja?

Osnovni sistemi podrke u proizvodnom sistemu, koji su predmet posebnog posmatranja priprojektovanju proizvodnih sistema, su:

skladita, unutranji transport, alatnica, snabdijevanje energijom i odravanje.

irina radnog programa moe da se kree od planiranja potreba, ugovaranja i kontrole isporuke(minimum) do svih aktivnosti u obezbjeenju usluga odreene vrste (maksimum). irina radnog programa(nj) sistema podrke zavisi od:

potrebnog obima usluga (qj), stepena razvijenosti trita usluga, karakteristika makro i mikrolokacije proizvodnog (poslovnog) sistema, uslova pod kojima se mogu dobiti usluge i planova razvoja proizvodnog (poslovnog) sistema.


14/32

U opte-m pristupu projektovanju sistema podrke u proizvodnom sistemu mogu se uoiti slijedee faze: utvrivanje potreba proizvodnih jedinica (tehnolokih sistema) za proizvodom sistema podrke

(dijelom ve uraeno u prethodnim glavama kao sto je materijalni bilans, energija, koliine alata,pribora itd.),

izbor izvora obezbjeenja proizvoda sistema podrke, izbor "proizvodnog", odnosno radnog programa (radi se paralelno sa prethodnom fazom),

projektovanje tehnolokih procesa za odabrani radni program, izborr opreme, dimenzionisanje elemenata sistema, definisanje tokova izrada prostornog rasporeda u objektima koji pripadaju posmatranom sistemu podrke i izrada prostornog rasporeda na makrolokaciji proizvodnog (poslovnog) sistema.

5.) Uticajni faktori i postupak rasporeda elemenata radnog mjesta?

Uticajni faktori na izradu prostornog rasporeda elemenata radnog mjesta su:tip proizvodnje,

karakteristike elemenata radnog mjesta (maine, alata i pribora), karakteristike pripremka i izradka, vrste sredstava unutranjeg transporta, karakteristike energetskih prikljuaka i propisi zatite na radu.

K7

1.) Tehniki nadzor?

Na osnovu ugovora i tehnike dokumentacije izvoai izvode gradnju proizvodnog sistema prema

prirodnom toku i ugovorenoj dinamici. Tokom gradnje izvoai su duni vodili dnevnik izvoenja radova ukoji se unose osnovne informacije:

ta se- uradilo svakog dana (vrsta posla i koliine), ko je to uradio za poslove koje Zakon trai ili definise ugovor o gradnji (na primjer ime zavarivaki

koji je vadio i broj njegovog atesta), koji materijali su ugraivani i koliko (na primjer elini profili sa brojem afesta, beton sa brojem

uzoraka) i problemi koji su se eventualno pojavili i kako su rjeseni.

Dnevnik vodi i potpisuje ovlateni rukovodilac, izvoaa i ovjerava nadzorni organ. Dnevnik, izvoenjaradova slui kao dokument za regulisanje odnosa, invesritor-izvoda. To je .knjiga odreenog oblika iformata, sa odreenim brojem listova i ovjerena od investitora i izvoaa.

2.) Nain iskazivanja proizvodnog programa?

Proizvodni program se iskazuje veliinom osnovnih parametara strukturom pi (i = l, 2, ..., itd) i koliinom(qi) u jedinici vremena po elementima strukture. Ova dva parametra predstavljaju osnovne informacije zaistraivanje, projektovanje, organizovanje i upravljanje proizvodnim sistemima.Obzirom na veliine pj i qi i tanost njihovog odreivanja proizvodni program se moe iskazati kroz:

tacan, svedeni i. indiferentni postupak,


15/32

Tano iskazivanje proizvodnog programa koristi se kod ue strukture i kod tipova velikoserijske imasovne proizvodnje (automobili, traktori, poljoprivredne maine, proizvodi bijele tehnike itd.).Svedeno iskazivanje proizvodnog programa koristi se kod iroke strukture (pi) gdje je neracionalno ilinemogue u nekim fazama projektovanja ili za neke vrste projekata od kompletne strukture.Indiferentni nain iskazivanja proizvodnog programa se koristi za promjenjiv proizvodni program to jekarakteristika maloserijske i pojedinane proizvodnje.

3.) Odreivanje tipova proizvodnje?

Tip proizvodnji je znaajan uticajni faktor na izbor rijeenja u tehnolokom procesu i nivo njegoverazrade. Kao mjera na osnovu koje se moe- zakljuiti o kojem tipu se radi moe se uzeli koeficijentserijnosti iskazan relacijom. (24);

gdje je tii - vrijeme i-te operacije i R-ritam

Ako se poznaje veliina Ksermoe se odrediti tip proizvodnje po slijedeim kriterijima:

(1)Relacija (1) pokazuje da nije zadovoljen uslov neprekidnosti proizvodnje sto znai da imamo maloserijskuproizvodnju.

(2)to znai da je proizvodnja neprekidna odnosno imamo serijsku proizvodnju. Da bi se utvrdilo o kojojserijskoj proizvodnji se radi treba uzeti dopunski kriterijum najdueg vremena trajanja operacije.

4.) Prekidni tokovi materijala?

Definisanje prekidnih tokova materijala temelji se na procesnom principu koji daje tok sa slijedeimkarakteristikama:

odreena vrsta obrade materijala koji. se kree tokom, dugako pripremno zavrno vrijeme, slobodari ritam toka, povien, stepen strunosti izvrilaca, vea meuoperaciona vremena, tehnoloki sistemi (maine i postrojenja) opte i univerzalne namjene sa jednopozicionim i

viepoziciouim strukturama sa jednim ili vie alata i povien stepen prilagoavanja uslovirna okoline (fleksibilnost).

5.) Izbor elemenata skladitenja: vrste skladita, naina odlaganja, nainamanipulacije teretom?

Izbor vrsta skladita zavisi od vie uticajnih faktora od kojih su osnovni sljedei: vri izbor vrste skladita (po nekim kriterijuma), vri izbor naina skladitenja, vri izbor naina manipulacije u skladitu, vri izbor opreme,


16/32

izbor mjesta skladitenja, dimenzionie- povrina i volumen skladita, proraunava potreban obim opreme i utvruje prostorni raspored u skladitu.

Izbor naina odlaganja zavisi od: dimenzije i. oblika objekata skladitenja (mogunosti slaganja),

mase objekata skladitenja, mehanikih karakteristika objekata skladitenja, godinjih koliina skladitenja, sredstava unutranjeg transporta, raspoloive povrine mikrolokacije i trokova rnikrolokacije.

izbor naina manipulacije teretom zavisi od slijedeih faktora: dimenzija i oblika tereta., mase jedinica tereta, naina pakovanja, medicinskih. karakteristika tereta, odnosno objekata skladitenja, naina odlaganja,

dinamike manipulacije i godinjih koliina skladitenja.

K8

1.) Drutveni znaaj investicija?

Drutvo je makro organizacijski sistem iji su osnovni ciljevi: obezbjeenje opstanka, razvoj i kontinuitet razvoja.

Realizacija zadnja dva cilja predstavlja drutveni progres a postiu se dobrim dijelom investicijama.


17/32

2.) Idejni Projekat?

Idejni projekat slui kao podloga za izradu projektnog zadatka za investicioni projekat (program) kao

projekat vieg .nivoa razraenosti i kompletnosti. Idejni projekat sadri grube podatke u obliku redaveliine o tehniko ekonomskim karakteristikama fabrike.Ako se usvoji pristup iznesen u (4) i proiri izvan tehnolokog dijelaonda bih idejni projekat sadravaosljedee:

1.) definisanje projektnog zadatka,2.) definisanje okvirnog radnog (proizvodnog) programa,3.) koncepcija tehnolokih procesa,4.) koncepcija strukture opreme i njene osnovne karakteristike,5.) okvirni raspored radnih mjesta (obradnih. sistema) odnosno faza6.) proizvodnog procesa,7.) prostorni raspored objekata na'mikioiokaciji, 1. osnovne karakteristike posebnih instalacija i

ureaja,8.) osnovne karakteristike najvanijih alata, pribora i pristroja,

9.) vrste i okvirne koliine osnovnih materijala, 10. pribline potrebe raznih vrsta energije i fluida.10.)priblina brojna i kvalifikacijska struktura zaposlenih,11.)reim eksploatacije kapaciteta,12.)ukazivanje na eventualna grla kapaciteta,13.)ukazivanje na kapacitete koji eventualno nee biti iskoriteni,14.)koncepcija perspektivnog razvoja kapaciteta,15.)koncepcija organizacije korisenja kapaciteta,16.) ocjena visine ulaganja ukupno i po strukturi,17.)ocjena osnovnih, pokazatelja efikasnosti eksploatacije kapaciteta,18.)ocjena vremena trajanja gradnje i19.)tehnika i ostala uputstva za izradu investicijskog projekta.

3.) Izbor oblika poetnog materijala?

Izbor oblika poetnog materijala je kompleksan zadatak koji u sebi ukljuuje razmatranje:a) nivoa preraenosti materijala koji moe znatno da varira za najvei broj proizvoda naroito u

metaiskoni 'kompleksu. Izbor nivoa preraenosti se rjeava ve kod izbora proizvodnogprograma. Ako se- posmatraju proizvodni sistemi u oblasti metalskog kompleksa onda se moerei da je najnii nivo preraenosti poetnog materijala odreen izlazom metalurgije kaoprivredne grane i skupa odreene vrste tehnolokih procesa (livenje, valjanje, kovanje optihoblika);

b.) prostorni oblik poetnog materijala. Openito vrijedi da to je poetni oblik blii obliku izratka to suovi trokovi manji.

c.) specijalni ili opsti materijali (oblici). Opsti materijali su oni koji mogu posluiti, za izradu vise vrstadijelova. To su, na primjer, ipka, profili, limovi, ice, cijevi, opsti otkivci (okruglog, kvadratnog i

drugih presjeka), opsti odlivci (naroito od obojenih metala). Specijalni materijali (oblici) su oni kojise mogu koristiti samo za odreeni proizvod (poziciju) kao to su olkivci i odiivci;d.) komad (jedinice) proizvodnju je parametar koji se Uvkoe odreuje pri izboru poetnog

materijala, Ovdje se odreuje koliko se dijelova moe dobiti iz jedininog komada za proizvodnju.Kod specijalnih materijala se najee dobije jedan dio iz jedininog komada za proizvodnju.

e.) konstrukcija koja je pogodna za proizvodnju tako da se proizvod moe proizvesti jednostavno i uzmanje trokove. Analiza pogodnosti konstrukcije vri se po okviru analiza tehnologinosti, izboruoblika poetnog materijala I izbora tehnoloki baza.

f.) troak prerade koji je razliit za razliite oblike poetnog oblika materijala;


18/32

g.) balansiranje optereenja kapaciteta jer svaki oblik stavlja teite na odreenekapacitete koji moraju biti ravnomjerno i maksimalno optereen.

h.) visina investicija u osnovna sredstva kojima e se vriti obrada koja je razliita za razliite,poetne oblike.

i.)4.) Uravnoteenje tokova materijala : zadatak, vrste postupaka. ?

Uravnoteenje tokova je kombinovani problem koji zahtjeva kombinaciju radnih mjesta, odnosnoekvivalentno tome rninimizirati izgubljeno vrijeme. Broj rjeenja problema je velik (n!), ali se on zbogpostojanja tehnolokih ogranienja znatno smanjuje u realnim -sistemima.Postupci uravnoteenja procesa rada zavise od:

tipa toka, vremena trajanja ciklusa uravnoteenja (Tcu), stcpena nejednakosti vremena trajanja operacija rada, postupak ulaza predmeta rada u proces rada,

5.) Fabrike zgrade: koje parametre zgrada odreuje tehnoloki projekat, kako seodreuju oblik i dimenzije?

Osnovni paremetri koje odreuje tehnoloki projekat su : irina, Duina polja, Raspored stubova, Broj I poloaj polja i Visina.

U tehnolokom projektu proizvodnog sistema odreuje se oblik I dimenzije tlocrta fabriki zgradaspretnost I broj odjeljenja, odnosno pogona koji se smjetaju u jednu zgradu. Oblik tlocrta zgrade zavisiod rasporeda opreme I radni mjesta I obrnuto.

K9

1.) Iskazivanje efiksanosti investicija?U optem postupku efikasnost investicije moe iskazat izrazom

I

QE

=

1

Gdje je:Q porast uinka poslovnog sistema nastao realizacijom posmatrane investicij,I - Iznos investicija.


19/32

2.) Pojam proizvodnog programa ?

Proizvodni program predstavlja sumu namjeravanih izlaza iz proizvodnog sistema. To je osnovnapodloga za projektovanje proizvodnog sistema. Proizvodni program predstavlja svrhu i cilj postojanja iiimkcionisanja proizvodnog sistema. Odreuje se na bazi potreba okruenja i mijenja se u skladu sa timpotrebama. Istraivanja pokazuju da svaki proizvod ima svoj ivotni vijek u kome se moe uoiti visei:aza(l-istraivanje, 2-razvoj proizvoda, 3-uvoenje proizvodu, 4-rast plasmana proizvoda, 5-faza zrelostiproizvoda, 6-faza zasienja trita, 7-faza opadanja plasmana ili zastarjevanja proizvoda).

3.) Principi koji se odnose na oblikovanje structure? princip minimalnih rastojanja, princip intenziteta toka, princip iskoritenja prostornih struktura,

princip fleksibilnosti, princip sigurnosti rada i princip integracije tokova.

4.) Povrine podravajuih i odravajuih podsistema?

Osim tehnolokih sistema kao osnovnih podsistema u proizvodnom sistemu postoje i drugi podsisteraikoji omoguavaju, olakavaju i podravaju rad tehnolokih podsistema kao:

odravanje, snabdjevanje materijalom, snabdjevanje energijom i snabdjevanje alatom,

5.) Proraun potrebnog broja sredstava UT (unutrani transport) ?

Potreban broj sredstava UT i-te vrste rauna se po relaciji

Gdje je:


20/32

j=1,2,3,4,5,m broj vrsta tereta koji transportujuQsuti. Kapacitet sredstva UT za isti period koji je dato Qij

Gdje je:FRVri - fond radnog vremena sredstava UT i-te vrste za period za koji je dat i Qijtcij - ciklus jednog prenosa sredstava UT i-te vrste za j~tu vrstu robe

K10

1.) Priprema Lokacije ?

Investitor ie duan nosiocu (organizatoru) investicijskog procesa predati mikrolokaciJLi za gradnjuproizvodnog sistema i pripremiti tako da nema nikakvih smetnji za samu gradnju.Radovi pripreme mikrolokacije obuhvataju:

rjeavanje imovinsko - pravnih odnosa ako mikrolokacija nije u vlasntivu investitora i ako na njojima izgraenih objekata. Ovi poslovi mogu ponekad da budu veoma komplikovani i dugogtrajanja tako da ih treba pokrenuti na vrijeme;

oslobaanje rnikrolokacije od eventualnih postojeih objekata ruenjem; obezbjeenje prilaznog puta mikrolokaciji; obezbjeenje prikljuaka elektrine energije, vode i kanalizacije i zaiita mikrolokacije ograivanjem ili na drugi nain.

2.) Analiza proizvoda sa stanovita obuhvatnosti izrade?

Zbog toga se vri analiza proizvoda sa stanovita stepena obuhvatnosti izrade proizvoda sloenestrukture i utvruje:

a) skupina dijelova proizvoda koji e se u okviru razmatranog proizvodnog programa raditi odsirovina i poetnih materijala najnieg stepena preraeuosti (za proizvodno mainstvo to su oblicidobiveni kao izlaz od metalurgije),

b) skupina, dijelova koji e se raditi od polufabrikata i dalja prerada nastaviti u posrnatranomproizvodnom sistemu. To su obino dijelovi koji su djelimino prethodno oblikovani livenjam,kovanjem, izvlaenjem, lijepljenje (kompozitni materijali) itd,

c) skupina dijelova koji se stanclardizovani, rade se za nepoznatog kupca i mogu se dobiti na tritui

d) skupina nestandardnih dijelova koje emo nabaviti od drugih proizvoaa kroz kooperaciju sanjima.


21/32

3.) Odreivanje vremena za izvravanje zadataka: vrijeme operacionog ciklusa?

Potrebno vrijeme za izvoenje zadatka ili norma slue za:odmjeravanje koliine rada radnim mjestima odnosno izvriocima te kao osnova za plaanje rada,

dimenzionisanje kapaciteta radnih sistema, upravljanje radnim sistemima odnosno za rasporeivanje rada u prostoru vremenu i praenje rada i izradu kalkulacija cijene kotanja proizvoda.

Vrijeme operacionog ciklusaZa N operacija, zahvata ili izrade dijelova Toc se prikazuje- kao

gdje se tii vrijeme trajanja zadatka, moe iskazati

tcr - vrijeme radnog ciklusa i tid - dodatno vrijeme

tio - osnovno vrijeme operacije tip - pomono vrijeme- operacije,Osnovao vrijeme operacije ili tehnoloko vrijeme je vrijeme- potrebno za direktnu promjenu oblika,poloaja, izgleda ili osobina dijelova odnosno obratka. To je jedino korisno vrijeme u T i i treba uinili danjegovo uee treba da bude to vee. Ovo vrijeme moe biti:

rnainsko tiom odnosno vrijeme koje obavlja maina bez uea ovjeka, mainsko - runo vrijeme tiomr u kojem rade maina i ovjek i runo vrijeme tiaru kojem radi ovjek.

Pomono vrijeme operacije je vrijeme za izvoenje pomonih zahvata koji omoguavaju obavljanjeosnovnog zahvata, I ova vremena mogu biti mainsko i runo. Neki od ovih zahvata su:

uzimanje predmeta rada ili alata,

namjetanje, premjetanje i skidanje, obratka, pokretanje i za u tavljenje maine. razna mjerenja i kontrole tokom rada, promjenare.reima rada u toku operacije, podevanje alata, pribora ili ureaja, podeavanje pribora za hlaenje, izmjena alata u toku operacija, otrenje alata u toku operacije i ostvarenje pomonih hodova alata.

4.) Neprekidni tokovi jednopredmetnog tipa?

Proizvodni program sadri jedan proizvod ili manji broj proizvoda za koji vrijedi

Proces rada je neprekidnog toka tipa jednopredmetne protone linije sa tehnoloskim sistemima uglavnomnamjenskog karaktera, visokog stepena efektivnosti i znatno smanjene fleksibilnosti. Razmjetaj opreme i


22/32

radnih mjesta izvedeni su na predmetnom principu po redoslijedu operacija. Vremena trajanja operacijasu u najveoj mjeri meusobno usklaena, odnosno vrijedi

Osnovni problem postavljanja jednopredmetinh linija je obezbjeenje gornje relacije koja se izvodirazliitim postupcima.

5.) Modeli razmjetaja elemenata prostorne strukture?

U nizu moguih rjeenja razmjetaja elemenata prostorne strukture, odnosno radnih, mjesta trebaodrediti koji je sa stanovita utjecajnih faktora optimalan. Razvijeno je vie modela razmjetaja;

a) model prave je razvijen za razmjetaj radnih mjesta sistema nieg stepena sloenosti iza neprekidne tokove,

b) model trougla je nazvan po tome to je raspored lokacije radnih mjesta odreen poloajemtjemenih taaka ravnostranih trouglova stranice S. Za sluaj etiri radna mjesta izmeukojih postoji kretanje postoje tri mogunosti za smjetaj etvrtog radnog mjesta pri emu izbornajpovoljnije lokacije zavisi od intenziteta kretanja izmeu ovog i preostala tri mjesta. Vie radnihmjesta izmeu kojih postoji veza odreene vrste moe se postaviti u vrhovimaravaostrane trougiaste mree. Mode] trougla se koristi najee za prekidne tokove,

c) model krugova je. razvijen na osnovu kritikog razmatranja modela trouglova. Kao kriteriju m setakode uzima minimalni transportni uinak, odnosno minimum trokova kretanja

K11

1.) Sadraj I faze investiciong procesa

Ova faza investicijskog procesa predstavlja sloen skup aktivnosti koji se po vremenu i namjeni grupisu upodskupove:

traenje ideje, provjera cjelishodnosti ideje, izrada idejnog projekta, investiciona 'inicijativa, izrada investicionog projekta odnosno programa i konano odluivanje o ulasku u investicijski proces.

2.) Radno mjesto: pojam, osnovni parametri, osnovna struktura, vrste

Radno mjesto je elementarni radni sistem na kojem se izvodi (deava) jedan dogaaj iz tehnolokog,proizvodnog odnosno poslovnog procesa.

Osnovni parametri, koji. odreuju radno mjesto su:

Pp [m2] -potrebna povrina za nesmetano izvoenje zadatka radnogmjestaKjk - raspoloiva radna mogunost radnog mjesta odnosno potencijalqik - izlazna koliina proizvoda ili radnih zadataka iz procesa rada radnogmjesta,rnik - ukupna koliina resursa ulaza neophodnih za realizaciju qikKod dimenzjonisanja zadataka radnog mjesta rnora se voditi rauna da budu zadovoljene relacije


23/32

gdje je T-potrebno vrijeme rada izvrioca a FVR-raspoloivi fond vremena izvriocaRaina mjesta koja se nalaze na toku materijala u proizvodnom sistemu nazivaju se tehnoloka radnamjesta. Optu strukturu radnih mjesta ine sredstva za rad, predmeti rada i rad odnosno ovjek kaouesnik u radu.

3.) Materijalni Bilans?

Materijalni bilans slui kao osnova za dalje projektovanje proizvodnog sistema, odnosnonjegovih podsistema i to posebno za:

izbor sistema unutranjeg transporta, proraun kapaciteta unutranjeg transporta, izbor vrste skladita, izradu prostornog rasporeda tehnolokih sistema i na mikrolokaciji i ekonomski dio projekta (veliina zaliha, nedovrena proizvodnja, obrtna sredstva, trokovi

materijala, i dranje zaliha). Proraun potreba materijala vri se na. osnovu: odabranog proizvodnog programa, odnosno dokumentacije proizvoda, odabranog tehnolokog procesa, odabranih maina i opreme, iskustva u obradi istih ili slinih materijala, te u nekim, sluajevima propisa o zatiti na radu.

Materijalni bilans treba da obuhvati potrebe za; osnovnim materijalima, dodatnim materijalima,

pomonim materijalima. reijskim materijalima, poluproizvodima iz kooperacije-, gotovim proizvodima sklopovima i pocisklopovima koji se kao takvi montiraju u sloen proizvod i -otpadni materijal koji stvara proizvodni sistem. Osnovni, dodavni i pomoni materijali treba da

obuhvate: osnovnu masu koja se odreuje na osnovu konstruktivne dokumentacije proizvoda, otpadak materijala, koji se odreuje- na osnovu odabranog tehnolokog postupka, kart koji. se odreuje na osnovu iskustava iz proizvodnje istih ili slinih proizvoda u istim ili

slinim proizvodnim sistemima i

-rezervne dijelove ako je karakter proizvoda takav cla slijedi obaveza isporuke istih ilimogunost, prodaje istih.


24/32

4.) Skladite: potreba, efekti uvoenja, vrste skladita, zadatak projektovanja?

Skladita su mjesta gdje se vri organizova.no uvanje- predmeta rada, nekih vrsta sredstava za rad inekih- vrsta energije.Potreba za skladitenjem, odnosno skladitima pojavljuje se kao odraz neusklaenosti dinamike:

obezbjedenja elemenata ulaza u proizvodni sistem i toka proizvodnog procesa (ulazna

skladita), toka proizvodnog procesa i otprema izlaza proizvodnog sistema u okruenju (izlamo skladite) i neusklaenosti kapaciteta obradnih sistema (meufazna skladita). Uvoenjem skladita u

proizvodni sistem deava se slijedee: obezbjeuje se odreena pouzdanost odvijanja proizvodnog procesa od prekida na osnovnim

tokovima (materijala), poveava. se obim angazovanih sredstava (obrtna sredstva na zalihama i osnovna sredstva

skladita - objekti, oprema, zemljite) i poveava se iznos investicije u gradnju proizvodnog sistema.

U jednom proizvodnom sistemu ima vie vrsta skladita koja se mogu klasifikovati. po vie kriterijima odkojih su sa stanovita projektovanja

a) sa stanovita zatite od atmosferskih' uticaja na otvorena skladita i

zatvorena skladita;b) sa stanovita naina odlaganja na skladita sa odlaganjem: na- podu (podna), na razliite vrste regala (regalna), u boksovima ili bunkerima razliitih oblika (rinfuza) i u rezervoarima (tenost i plinovi);c) sa stanovita zatite od poara, eksplozije i trovanja na skladita sa normalnim uslovima sigurnosti i skladita sa posebnim uslovima zatite (za tena goriva, zapaljive plinove, zapaljive, materijale

- boje, lakovi, drvo itd.,plinovi pod visokim pritiskom, otrovne materije);d) sa stanovita uslova okoline- na: skladita sa normalnim uslovima vanjske okoline (i/.uzev kie), skladita sa obezbjedenjem posebnih uslova okoline (temperatura, vlanost zraka. istoa

zraka, obezbjedenje od potresa);e) sa stanovita naina manipulacije teretom na sii a d ista sa runom manipulacijom, mehanizovana skladita sa sredstvima unutranjeg transporta (UT) koja se kreu po podu, mehanizovana skladita sa viseim sredstvima unutranjeg transporta, mehanizovana skladita sa kombinovarrim sredstvima i automatizovana skladita;f) sa stanovita poloaja na toku proizvodnog procesa na ulazna skladita, meufazna skladita i izlazna skladita;g) sa stanovita objekta uskladitenja na skladita

sirovina i materijala, poluproizvoda, gotovih proizvoda, alata, pribora, pristroja i pomagala, goriva i maziva.

Kod projektovanja proizvodnih sistema u vezi skladita (tehnoloki dio projekta) radi se slijedee:utvruju maksimalne koliine objekata skladitenja.

vri izbor vrste skladita (po nekim kriterijuminia), vri izbor, ivdclua skladitenja,


25/32

vri izbor naina manipulacije u skladitu, vri izbor opreme. izbor mjesta skladitenja, dimenzionie povrina i volumen skladita, proraunava potreban obim opreme i utvruje prostorni raspored u skladitu.

5.) Metode projektovanja prostornih struktura?

Postoji vie metoda projektovanja prostornih struktura iji su efekti i primjenjivost razliiti. U literaturi senavode slijedee metode:

metoda instikta i intuicije.Ovo je najbri naj neposredniji. nain koji ne zahtijeva, mnogovremena. Meutim, on se moe pr.mjeniti uglavnom u jednostavnim situacijama, ako postojiveliko iskustvo i evidencije o ranijim dobrim rjeenjima;

metoda primjene gotovih rjeenja. lanci u strunim asopisima, posjete drugim fabrikama a,razgovori sa projektanti ma iz drugih firmi, struni skupovi ili trgovinske izlobe mogu doprinijetiiznalaenju gotovih rjeenja za prostorni raspored proizvodnog sistema. Nove ideje i metodepredstavljaju n a j bitni ju stvar u dananje vrijeme brzih promjena i svakako za njima treba

tragati. Pri. tome ne treba zaboraviti da neko rjeenje koje je dobro za jedan skup uslova nemora da bude dobro i za drugi skup uslova, bez odgovarajuih izmjena i prilagoavanja; metode ukljuivanja svih faktora pri oblikovanju prostorne strukture, zasniva se na

demokratskom principu da treba razmotriti svaiju ideju i stvoriti vizuelnu predstavu o njoj. metoda analize protoka materijala, je metoda koja se najee susree, Pogodna je za

preraivaku industriju gdje je dominantan tok materijala, ali esto zanemaruje druge uticajriefaktore. Jo davno je uoeno da direktno prenoenje materijala sa obradnog sistema naobradni sistem omoguava logian redoslijed rada i smanjuje trokove rukovanja materijala.Ova prednost se moe uoiti analizom kretanja materijala analognim razmjetajem opreme;

sistematska metoda projektovanja prostornog rasporeda je opte prihvaena metoda.Ovametoda koristi dobre strane drugih metoda i postupak projektovanja prostora u jedanracionalan sistem.

K12

1.) Projektatske organizacije kao nosioci investicionog procesa?

Postoji nekoliko vrsta projektatski organizacija a to su:a.) Projektantske organizacije opteg tipa Iskustva sa izborom ovog nosioca su uglavnom loa jer ove organizacije ne raspolau sa

potrebnim i dovoljno strunim kadrom za realizaciju investicijskog procesa. Struktura kadrova imine uglavnom graevinci i arhitekte a drugi profili strunosti se uglavnom angauju od sluaja dosluaja i uglavnom honorarno. Specijalizacije kadrova nema a profesionalnost izvoenja je naniskom nivou,

b.) Specijalizovana projektantska organizacija Specijalizovana na projektantska organizacija se opredjeljuje za uu oblast kao na primjer za

mainogradnju, poljoprivredu, prehrambenu industriju, tekstilnu industriju, petrohemiju, eljeznice,puteve itd.

c.) Projektantske - izvoake organizacije Ovo su uglavnom specijalizovane organizacije za izgradnju odreenih vrsta investicija koci kojih,

je osnovna problematika arhitektonsko - graevinske prirode kao to su bolnice, kole, putevi,melioracijski radovi, sportski objekti. i slino.


26/32

2.) Odnos strukture i obima proizvodnje?

Sa stanovita odnosa struktura proizvodnog programa kao izlaza (pi) iz proizvodnog sistema i ulaza togsistema neophodnog da se realizuje data struktura (Mu) mogu se uoiti tri osnovna tipa proizvodnihsistema.

sistemi u kojima se od malog broja ulaznih materijala izrauje vei broj razliitih proizvoda.Primjeri ovih sistema su livniee, fabrike elinih konstrukcija i dijelova opreme; sistemi u kojima se od odreenog broja ulaznih materijala pravi odmiu broj razliitih proizvoda.

Primjeri ovih sistema su cementare, koksare i ra/.iu1. hemijske fabrike; sistemi u kojima se od velikog broja ulaznih komponenta izrauje muli broj proizvoda. Primjeri

ovih sistema su montani sistemi razliiti li vrsi a,

3.) Povrina radnih mjesta

Radno mjesto predstavlja osnovni kapacitet proizvodnog odnosno poslovnog sistema. Podrazumijevapovrinu na kojoj se obavlja dio procesa u skladu sa principima postavljanja procesa.Sa stanovita karaktera zadatka koji se izvodi na radnom mjestu i vrste upotrebljenih sredstava za radrazlikujemo;

mainska radna mjesta gdje je sastavni element maine ili tehniki sistem na kojem se izvoditransformacija ulaza odnosno operacija uz upravljanje ili bez upravljanja od strane ovjeka. Ovaradna mjesta preovladavaju u preradi materije i energije (proizvodna radna mjesta) alirazvojem informatike sve ee se susree i u obradi informacija odnosno upravljanja(reijska ili neproizvodna radna mjesta);

runa radna mjesta gdje zadatak radnog mjesta izvodi ovjek koristei razliite alate imanju, jednostavniju ili. prenosivu opremu. Ova radna mjesta preovladavaju u obradi informacija(pripreme, upravljanje) odnosno u zavrnim fazama proizvodnih, procesa sloenih proizvoda(montaa, kontrola). Razvojem tehnolokih, procesa i sredstava za rad odnosno automatizacijom,ova radna mjesta se sve vie prevode u mainska radna mjesta.

4.) Izbor jedinice transporta

Jedinica transporta je odreena koliina robe, postavljena u ili na odreeno sredstvo za smjetajodreenog oblika i dimenzija. Sredstvo za smjetaj olakava:

dranje robe na jednom mjestu u stabilnom i sigurnom poloaju (skladitenje), zaiivalanje robe za prenos-i. promjenu poloaja (manipulacija) i prenos robe (i unutranji i vanjski transport). Sredstvo za smjetaj olakava:

Izbor transportne jedinice se svodi na izbor oblika nosaa objekata koji se transportuju i izbor veliinetransportne jedinice odnosno dimenzija i nosivosti. Nosai odnosno sredstva za smjetaj su najeetipizirani i standardizovani. Izbor transportne jedinice treba integralno da posmatra nain dopreme robeod isporuilaca, nain skladitenja, manipulaciju u toku proizvodnog procesa i nain otpreme kupcu.Treba teiti izboru univerzalne transportne jedinice to predstavlja jednu od podloga za automatizacijuproizvodnog i poslovnog procesa.

Osnovni uticajni faktori na izbor transportne- jedinice su: oblik objekta transporta, dimenzije objekata transporta, masa odnosno specifina teina, stanje (vrsto, rastresito, teno), stepen zatite od oteenja, nain skladitenja mogunosti sredstava UT sa stanovita mogunosti zahvatanja i nosivosti.


27/32

5.) Podloge zaprojektovanje prostornih struktura: karta tehnolokog procesa, kartaproizvodnog procesa, dijagram toka

Oblikovanje prostornih struktura odnosno razmjetaja opreme bazira se na primjeni odreenih kriterijmna,postupaka prorauna i informacije ijim ureivanjem se dobijaju odreene podloge za oblikovanje. Opte

prihvaene podloge za oblikovanje prostornih struktura su: karta proizvodnog procesa (slika) koja daje mogunost utvrivanja udaljenosti elemenata

prostorne strukture Ii, i + i [dujed.] i koliina koje se kreu izmeu tih elemenata qi, i+1 [ transjed./vrem.period] posebno potrebnih za oblikovanje prostorne strukture;

dijagram toka (slika) koja u odreenoj razmjeri predstavlja intenzitet toka u datom presjeku, proizvodnogsistema, linije kretanja i izvore i ponore u odreenim takama toka. Dijagram toka pravi se na osnovukarata tehnolokog i proizvodnog procesa i omoguava dopunsku-, analizu dopunskih i povratnih veza usistemu;

K13

1.) Uvoenje izvoaa u posao?

Kad su izvrene sve pripremne radnje za poetak realizacije investicije (kod nas poetak gradnje) uvodise izvoa u posao. Uvoenje izvoaa u posao obuhvata predaju :

tehnike dokumentacije investicije (glavni projekti, saglasnosti, dozvole, atesti o zemljitu itd.), rjeenje o imenovanju nadzornog organa i mikrolokacije sa svim njenim elementima,

O predaji se pie zapisnik gdje se navodi taksativno ta je sve predalo, ko je prisustvovao predaji i kada je to uraeno. Zapisnik slui kao dokument za regulisanje odnosa investitor (nosilac) - izvoa irjeavanje eventualnih sporova.


28/32

2.) Postupak vrednovanja lokacije

Sam postupak vrednovanja lokacije ima i nekoliko koraka koji su slini za obe vrste metoda:utvrivanje problema u kojem donosilac odluke treba cla ima definisane stavove u pogledu razvojaproizvodnog programa, poznaje liti ajne faktore na razvoj, intenzitet promjena u odnosu sistem okoline,

stabilnost reima rada, odreenosti uslova privreivanja i drugih uticaja na posmatrani proizvodnisistem,identifikacija uticajnih faktora i njihova klasifikacija po odabranim kriterijumima,

vrednovanje uticajnih faktora pri emu se moraju poslovati minimalne vrijednosti uslovljenemogunou korienja lokacije (povrina, klizite, nosivost tla, obezbjedenost vode itd.) idefinisane Zakonom. To se definie kao kritini uticaj, a dalja podjela se vri na subjektivne iobjektivne uticaje;

ocjena relativnog znaaja uticajnih faktora za to se uspostavlja poseban postupak i izbor lokacije.

3.) Uticajni faktori na projektovanje tehnolokog procesa

Projektovanje- tehnolokih procesa i rjeenja u projektu su pod uticajem. veeg broja faktora od kojih sekao osnovni mogu uoiti:a) koliina ili obim proizvodnje. Najvei broj proizvoda (bar n metalskorn kompleksu) mogu se

izraditi na vie naina odnosno kroz: vie vrsta tehnolokih procesa. Pri tome svako od ovihrjeenja ima razliite efekte i prostor u kome su racionalni. Posebno se racionalnost posni atra sastanovita trokova upotrebljemh sredstava za rad. Sredstva za rad odreenih tehnolokihmogunosti odnvosno cijene nabave mogu da se koriste tek kad je ispunjen zahtjev.

b) Stalnost proizvodnje odreenih tehnolokih zahtjeva. Sredstva ?.a rad imaju odreeniarnortizacioni vijek za vrijeme kojeg se trokovi eksploatacije namiruju iz prihoda stvorenogprodajom proizvoda stvorenih na posmalra-nim sredstvima; Zakljuak je da amortizacioni vijek (atime i vrsta i kvalitet) sredstava za rad bude priblian ivotnom vijeku proizvoda koji serealizuje na njemu uz stalnu prisutnost tranje na tritu;

c) tip proizvodnje utie na nivo fleksibilnosti tehnolokih struktura tako da e se za nie tipove biratimaine irih tehniko .- tehnolokih mogunosti ali i niih efekata rada (produktivnost,trokovi, kvalitet) kako to ilustmje slika III.3.,

d) razvoj nauke i tehnike kao rezultat daje tehnike sisteme i metode rada sa viim izlaznimefektima. Proizvodni sistem koji ima takva rjeenja n. prednosti je nad konkurentnimproizvodnim (poslovnim) sistemima jer moe ponuditi bolji proizvod i uslove (cijene, nainplaanja, kvalitet, rokovi);

e) mogunost nabave opreme je esto ograniavajui faktor u izboru rjeenja tehnolokog procesanaroito u nerazvijenim zemljama i

f) granice odobrenih investicionih sredstava esto ne omoguavaju izbor . najboljihsredstava za rad (zemlje biveg SSSR-a esto prodaju maine samo zato to su nie cijene irelativno clobri uslova. plaanja).

4.) Efekti primjene grupnog pristupa u oblikovanju tokova materijala

Ukupno se moe zakljuiti da. primjena grupnog pristupa u postavljanju procesa rada obezbjeuju.povienje stepena seiijnosti u procesima rada,

izvoenje kcmcepcijski istih konstrukcionih rjeenja ukoliko to funkcija proizvoda dozvoljava,odnosno eliminaciju neloginih rasipanja elemenata konstrukcionih rjeenja i njihovo svoenje ugranice odreene sistemom klasifikacije u najveoj mjeri,

svoenje razliitih zahvata u razradi postupaka rada na neophodan minimum, olakanu proizvodnju slinih, po odreenim karakteristikama, predmeta rada, optimizaciju redoslijeda ulaza odnosno izlaza radnih naloga u procesu izvoenja operacija rada,


29/32

razvoj proizvodnih sistema povienog stepena efektivnosti, bri protok odnosno skraenje vremena trajanja ciklusa proizvodnje, znaajno smanjenje neproduktivnih vremena u procesima rada.

5.)Programi za oblikovanje prostornih struktura na bazi ranga intenziteta ALDEP

Programi za oblikovanje prostornih struktura na bazi ranga intenziteta toka se temelje na izboru paraelemenata strukture (radnih . mjesta) najveeg stepena. optereenosti, a zatim postupnom odabiranju irasporeivanju ostalih rudnih mjesta na osnovu kriterijima

sve do konanog oblikovanja itave strukture. Na ovom principu je razvijeno vie programa. estokoriteni program iz ove- grupe je-ALDEP -Automatizovam program za oblikovanje prostornih struktura(Automated l.ayout Design Program) koji pokazuje logiku izgradnje raunarskih programa i mogunostprimjene.


30/32

K26

1.) Kriterijum za izbor najpovoljnije ponude?

Izmeu pristiglih ponuda treba odabrati najpovoljniju. Za izbor je potrebno definisati kriterijurne i rangnjihove vanosti. Kad se radi o gradnji proizvodnih kapaciteta u, obzir dolaze slijedei kriterijumi: bonitet ponuaa odnosno dali su njegove karakteristike takve da se moe oekivati ispunjenje

kvaliteta i rokova igradnje. U nekim ekonomskim disciplinama postoje teorije sa metodama ipostupcima utvrivanja boniteta ponuaa. Za ovu priliku emo samo navesti da se u osnovirazmatraju dosadanji postignuti rezultati na istim ili slinim poslovima, kadrovska strukturaponuaa i struktura opreme koji se mogu angaovati u realizaciji gradnje odnosno investicije;

ponuena cijena: ponueni rokovi zavretka ukupno i po fazama (ako nisu zahtjevom ve definisani ili ako se nude

krai rokovi); uslovi plaanja. Povoljnije su one ponude koje sadre i kredibilitet investitora.

Teinu pojedinih od ovih kriterijuma ili njihov prioritet odreuje investitor u skladu sa svojim uslovima ikarakterom investicije (financijske mogunosti, vrijednost proizvodnje budueg sistema, kretanje

konjukture, proizvoda na tritu itd.).

2.) Mikrolokacija: pojam uticajni faktori na izbor?

Mikrolokacija predstavlja, konkretan teren za gradnju proizvodnog sistema sa konkretnim geodetskimoznakama (katastarska opirna i katastarske estice). Izbor mikrolokacija se vri na bazi produbljeneanalize makrolokacije. Osnovni uticajui faktori na izbor mikrolokacije su:

a) povrina mikrolokacije treba da bude dovoljna za smjetaj svih elemenata proizvodnog iposlovnog sistema kao i za proirenje u budunosti. Prostor za proirenje treba da bude min.50 % od prostora za smjetaj projektervanog obima. Sama povrina treba da bude kompaktna ipogodnog oblika (uski i dugi oblici nisu pogodni zbog saobraaj nia);

b) konfiguracija treba da je takva da je teren ravan sa blagim nagibom, to iskljuuje dodatneradove .na iskopavanju zemlje i omoguava oticanje oborinskih voda;

c) nosivost tla treba da bude vea od 30 N/cm" odnosno da nosivi slojevi (ljunak) nisu duboko (3do 4 m). Inae u suprotnom su neophodni skupi radovi saniranja tla ili pobijanja ipova kaooslonaca graevinskih objekata;

d) sigurnost terena od klizanja:e) sigurnost od pojave podzemnih voda gdje je granina dubina na kojoj se one javljaju 3 mf) sigurnost od poplava od otvorenih vodenih tokova gdje nivo terena treba da bude vii za

najmanje l m od najvieg nivoa vodotoka. Za sigurnost od atmosferskih padavina teren ne smijeda se nalazi na vodoslivnicima okolnih terena;

g) poloaj u odnosu na postojee saobraajnice na makro lokaciji, mogunosti izgradnjeindustrijskog kolosijeka i kapaciteta podsistema unutranjeg transporta (stanice, pristanita).Uticaj ovog faktora- se mijenja u vremenu razvoja saobraaja na inakrolokaciji koji ide zatim da se proizvodni sistemi grupiu u odreenim, industrijskim zonama izvan naselja, zakoje se zajedniki obezbjeuju svi infrastrukturni elementi;

h) poloaj u odnosu energetske izvore i mogunosti prikljuka na postojeu infrastrukturu(el.energija, voda, plinovodi, grijanje)- I ovdje razvoj industrijskih zona daje vii kvalitet (manjetrokova graenja, manje zagaenja zona stanovanja);

i) klima, odnosno njen element vjetar (jaina, pravac i. smjer) su znaajni za one proizvodnesisteme koji zagauju okolinu. Lokacija mora biti u suprotnom smjeru od naselja u odnos'u nasmjer vjetra;

j) buka i zraenja utiu na udaljenost proizvodnih sistema od naselja na minimalno 2000 m (20);k) raspoloivost servisa predstavlja znaajan uticaj u podruju odravanja, zatite, smjetaja djece,

ishrane i slinih institucija neophodnih za ivot i rad Ljudi.


31/32

3.) Uticajni faktori na projektovanje tehnoloki procesa

Projektovanje- tehnolokih procesa i rjeenja u projektu su pod uticajem. veeg broja faktora od kojih sekao osnovni mogu uoiti:

a) koliina ili obim proizvodnje. Najvei broj proizvoda (bar n metalskorn kompleksu) mogu seizraditi na vie naina odnosno kroz: vie vrsta tehnolokih procesa. Pri tome svako od ovihrjeenja ima razliite efekte i prostor u kome su racionalni. Posebno se racionalnost posni atra sastanovita trokova upotrebljemh sredstava za rad. Sredstva za rad odreenih tehnolokihmogunosti odnvosno cijene nabave mogu da se koriste tek kad je ispunjen zahtjev.

b) Stalnost proizvodnje odreenih tehnolokih zahtjeva. Sredstva ?.a rad imaju odreeniarnortizacioni vijek za vrijeme kojeg se trokovi eksploatacije namiruju iz prihoda stvorenogprodajom proizvoda stvorenih na posmalra-nim sredstvima; Zakljuak je da amortizacioni vijek (atime i vrsta i kvalitet) sredstava za rad bude priblian ivotnom vijeku proizvoda koji serealizuje na njemu uz stalnu prisutnost tranje na tritu;

c) tip proizvodnje utie na nivo fleksibilnosti tehnolokih struktura tako da e se za nie tipove biratimaine irih tehniko .- tehnolokih mogunosti ali i niih efekata rada (produktivnost,trokovi, kvalitet) kako to ilustmje slika III.3.,

d) razvoj nauke i tehnike kao rezultat daje tehnike sisteme i metode rada sa viim izlaznimefektima. Proizvodni sistem koji ima takva rjeenja n. prednosti je nad konkurentnimproizvodnim (poslovnim) sistemima jer moe ponuditi bolji proizvod i uslove (cijene, nainplaanja, kvalitet, rokovi);

e) mogunost nabave opreme je esto ograniavajui faktor u izboru rjeenja tehnolokog procesanaroito u nerazvijenim zemljama i

f) granice odobrenih investicionih sredstava esto ne omoguavaju izbor . najboljihsredstava za rad (zemlje biveg SSSR-a esto prodaju maine samo zato to su nie cijene irelativno clobri uslova. plaanja).

4.) Osnove grupnog pristupa u oblikovanju tokova materijala?

Grupni pristup u oblikovanju tokova materijala je nastao kao rezultat rjeavanja problema uoenih u

pojedinanom pristupu i saznanja do kojih se dolo u projektovanju i upravljanju proizvodnim sistemima.Posebno se to odnosi (7) na saznanja da:

racionalnost procesa rada raste, za nepromjenjive druge veliine, porastom broja jedinicapredmeta rada u proizvodnom programu,

slinost: predmeta rada, materijala, zahtjeva kvaliteta i drugih karakteristika proizvodnogprograma daje mogunost iznalaenja racionalnih postupaka, homogenih elemenata sistema istvaranja uslova vieg nivoa staconiranosti tokova i

da je uslov za ostvarenje, kvaliteta ekonomije i poviene efektivnosti procesa rada potrebnorijeiti

Osnovna ideja grupnog pristupa u oblikovanju tokova materijala je da je u okviru datog proizvodnogprograma poveaju koliine predmeta rada na principu slinosti .predmeta rada. Time se smanjujerazliitost elemenata proizvodnog sistema i proizvodnog procesa te stvaraju uslovi za smanjenjenestadardnosti tokova u proizvodnom sistemu. Poveanje koliine se ostvaruje objedinjavanjem

predmeta rada slinih karakteristika po nekom sistemu klasifikacije u grupe predmeta slinih tehnolokihkarakteristika.


32/32

5.) Utvrivanje matrice rastojanja pri izboru optimalne varijante prostornograsporeda

Na osnovu polaznog rjeenja prostornog rasporeda, mjesta ulaz -izlaz, puteva i prilaza, zidova, stepenitai drugih utvrenih elemenata mjerenjem se utvruje rastojanje elemenata prostornog rasporeda i formira

matrica rastojanja kao na slici i[ L ]i+1

Documents

Pitanja Iz Projektovanja Fabrika2003