Plan upravljanja životnom · U projektu „Regulacija i ureĊenje rijeke Save u Jugoslaviji“, bilo je planirano, da se problemi zaštite od poplava riješe kombinovanim strategijama:

Plan upravljanja životnom sredinom i procjena uticaja na

društvo

Projekta Izrade zaštitnog nasipa na lijevoj obali Drine

od Balatuna uzvodno do Glavičica

Banja Luka, januar 2014. godine

Plan upravljanja životnom sredinom i procjena uticaja na društvo | 2

PREDMET

Plan upravljanja ţivotnom sredinom i procjena uticaja na društvo projekta izrade zaštitnog nasipa na lijevoj obali Drine od Balatuna uzvodno do Glaviĉica

NARUČILAC

Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS Bosna i Hercegovina

NOSILAC IZRADE

Institut za graĊevinarstvo „IG“ d.o.o. Banja Luka

BROJ PROTOKOLA IZ-IGBL-IN-EK - 0001/14

RADNI TIM

Mr Nebojša Kneţević, dipl.inţ.tehnol. Dragan Tadić, dipl.inţ.mašinstva Mile Tica, dipl.inţ.geologije Saša Dunović, dipl.inţ.tehnol. Milenko Plivĉević, dipl.inţ.znr i zţs Ţeljka stojanović, dipl.inţ.poljop. Ranka Pušić, dipl.biol. Bojana Ivić, dipl.inţ.šum.

Direktor _____________________________ Mr Slobodan Stanarević, dipl.inţ.graĊ.


SADRŢAJ:

1. UVOD .........................................................................................................................................................5

1.1. ISTORIJSKI PODACI O POPLAVAMA NA RIJECI ......................................................................................................... 6

1.2. KRATKI OPIS PROJEKTA ZAŠTITE OD POPLAVA U BOSNI I HERCEGOVINI (BAFPP) .......................................................... 7

1.3. CILJ PROCJENE EKOLOŠKIH I SOCIJALNIH UTICAJA ................................................................................................... 8

2. OPIS PROJEKTA, LOKACIJE, NAMJENE I VELIČINE ........................................................................................9

2.1. OPIS POSTOJEDE SITUACIJE I RAZMATRANIH RJEŠENJA UPRAVLJANJA POPLAVAMA ......................................................... 9

2.1.1. Pregled projektnih rješenja za područje Bijeljine .......................................................................... 10

2.2. LOKACIJA IZGRADNJE PLANIRANOG NASIPA ........................................................................................................ 11

3. OPIS MOGUDIH UTICAJA PROJEKTA NA ŽIVOTNU SREDINU ...................................................................... 19

3.1. PREGLED EKOLOŠKIH USLOVA SVJETSKE BANKE ................................................................................................... 19

3.2. RAZLIKE IZMEĐU LEGISLATIVE WB I LEGISLATIVE BIH ........................................................................................... 21

3.3. OPIS ŽIVOTNE SREDINE NA KOJU PROJEKAT MOŽE IMATI UTICAJ .............................................................................. 22

3.3.1. Fizički faktori ................................................................................................................................. 22

3.3.2. Biološke karakteristike .................................................................................................................. 28

3.3.3. Namjena površina zemljišta predmetne lokacije .......................................................................... 31

3.3.4. Socio-kulturološke karakteristike .................................................................................................. 32

3.4. OPIS MOGUDIH UTICAJA PROJEKTA ................................................................................................................... 33

3.4.1. Uticaji u fazi pripreme projekta ..................................................................................................... 33

3.4.2. Uticaji u fazi izgradnje ................................................................................................................... 33

3.4.3. Uticaji u fazi korištenja .................................................................................................................. 36

3.4.4. Pozitivni uticaji projekta na upravljanje okolinom ........................................................................ 36

3.4.5. Opis mogudih uticaja projekta na društvo ..................................................................................... 37

3.4.5.1. Trajno/privremeno preseljenje i izuzimanje zemljišta .............................................................. 37

3.4.5.2. Prava na naknade ..................................................................................................................... 38

3.4.5.3. Žalbeni postupak ...................................................................................................................... 48

4. OPIS PREDVIĐENIH MJERA ZA SPREČAVANJE, SMANJIVANE I OTKLANJANJE ŠTETNIH UTICAJA ................ 50

4.1. PLAN MJERA ZA PREVENCIJU/UBLAŽAVANJE EKOLOŠKIH UTICAJA ............................................................................. 50

4.2. PLAN PRADENJA STANJA ŽIVOTNE SREDINE ......................................................................................................... 56

5. KRATAK PREGLED ALTERNATIVA KOJE JE NOSILAC PROJEKTA RAZMATRAO I NAVOĐENJE RAZLOGA ZA

IZABRANO RJEŠENJE, S OBZIROM NA UTICAJE NA ŽIVOTNU SREDINU ...................................................... 58

6. IZVOD IZ PLANSKOG AKTA ........................................................................................................................ 59

7. INFORMACIJE O MOGUDIM TEŠKODAMA NA KOJE JE NAIŠAO NOSILAC PROJEKTA PRI PRIKUPLJANJU

PODATAKA ............................................................................................................................................... 59

8. NETEHNIČKI REZIME ................................................................................................................................. 60

9. PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM ................................................................................................................ 65

10. PREGLED POTREBA ZA DOZVOLAMA .................................................................................................... 65

11. ANALIZA O OPCIJAMA ZA SPREMNOST U SLUČAJU POPLAVA ............................................................... 65

12. JAVNA RASPRAVA ................................................................................................................................ 66

13. PRILOZI ................................................................................................................................................. 66

PRILOG BR. 1: PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM

PRILOG BR. 2: DOBRE GRAĐEVINSKE PRAKSE

PRILOG BR. 3: DETALJNA ANALIZA DRUŠTVENE PROCJENE

PRILOG BR. 4: UTICAJ NA OTKUP ZEMLJIŠTA I RASELJAVANJE


Korišteni akronimi i skraćenice

BAFPP Projekat odbrane od poplava u Bosni i Hercegovini BiH Bosna i Hercegovina DRBMP Plan upravljanja slivom rijeke Drine EA Procjena ţivotne sredine EIA Procjena uticaja na ţivotnu sredinu EK Evropska komisija EP Ekološka dozvola ESIA Procjena uticaja na ţivotnu sredinu i društvo ESMP Plan upravljanja ţivotnom sredinom i društvom EU Evropska unija FBiH Federacija Bosne i Hercegovini FPP Projekat odbrane od poplava HE Hidroelektrana IPA Pretpristupni instrument NVO Nevladina organizacija PUO Plan upravljanja okolišem RBM Upravljanje rijeĉnim slivom RBMP Plan upravljanja rijeĉnim slivom RS Republika Srpska ST Stacionaţa


1. UVOD

Cilj ove procjene uticaja na ţivotnu i društvenu sredinu procjene uticaja Projekta zaštite od poplava u Bosni i Hercegovini je da: (i) analizira politike, pravni i administrativni okvir relevantan za obnovu, modernizaciju i izgradnju infrastrukture za zaštitu od poplava, (ii) analizira dostupne osnovne podatke o ekološkim pitanjima i njihova kretanja, (iii) identifikuje moguće negativne i pozitivne uticaje projekta na ţivotnu sredinu i predloţi mjere za ublaţavanje, (iv) navede kljuĉne kriterije za praćenje kvaliteta ţivotne sredine na podruĉju realizacije projekta; (v) izradi smjernice za ekološki prihvatljive graĊevinske prakse i (vi ) pomogne u interinstitucionalnoj koordinaciji i procesu javnih / NGO rasprava. U projektu „Regulacija i ureĊenje rijeke Save u Jugoslaviji“, bilo je planirano, da se problemi zaštite od poplava riješe kombinovanim strategijama: linijskim sistemima zaštite, izgradnjom kaseta, izgradnjom retenzija i regulacijom reţima voda izgradnjom akumulacija. U prirodnim uslovima, 1896.g. ĉitava dolina rijeke Drine bila je poplavljena. To je bio ekstremni hidrološki dogaĊaj, ali on rjeĉito pokazuje kakve se nepovoljne koincidencije hidroloških i meteoroloških fenomena mogu pojaviti (1896.g., velike vode rijeke Drine prelivale su se preko mosta u Višegradu), koji mogu da izazovu poplave katastrofalnih razmjera. Eventualno ponavljanje neke sliĉne hidrometeorološke situacije, sada bi izazvao poplave koje bi imale katastrofalne razmjere, zbog intenzivnog naseljavanja i urbanizacije rijeĉne doline, i njegovog zaposjedanja vrlo znaĉajnim privrednim i infrastrukturnim objektima i sistemima. Situacija sa rijekom Drinom je nešto povoljnija u odnosu na prirodno stanja zato što su uzvodno u Crnoj Gori, Srbiji i BiH, izgraĊeni slijedeći hidroenergetski sistemi: HE „Uvac“, HE „Kokin Brod“,HE „Bistrica“, HE „Potpeć“, HE „Piva“, HE „Višegrad“, HE „Bajina Bašta“ i HE „Zvornik“, ukupne instalisane snage 1932 MW. Od ovih devet hidroelektrana, na samoj rijeci Drini nalazi se HE „Višegrad“, HE „Bajina Bašta“ i HE „Zvornik“. Navedene hidroelektrane, uz povoljan plan pogona, mogu da efikasno utiĉu na smanjenje velikih (poplavnih) voda rijeke Drine. Izvjestan manji povoljan uticaj na reţim poplavnih voda na donjem toku rijeke Drine, moţe da ima akumulacija „Bajina Bašta“, a sasvim mali i akumulacija „Višegrad“, samo u sluĉaju povodnja malih ukupnih zapremina. Pored akumulacija u slivu rijeke Drine, koji imaju uticaj na smanjenje poplavnog talasa kroz obezbijeĊenje rezerve u svojim akumulacionim prostorima, u donjem toku Drine izgraĊeni su i linijski sistemi (nasipi) zaštite. Ovim sistemima zaštite štite se velika prostranstva Semberije i Maĉve sa rangom zaštite od stogodišnjih velikih voda. U donjem toku Drine, izgraĊeni su slijedeći linijski sistemi zaštite, desna obala Drine:

- Zaštitni nasip oko Crne Bare, duţina nasipa 7,14 km, širina krune nasipa b = 5,00 m, nagib kosine naispa prema rijeci 1:2, a nagib kosine nasipa prema branjenom podruĉju 1:2 i kota krune nasipa 83,30 – 85,50 m.n.m.,

- Zaštitni nasip Crna Bara-Badovinci, duţina nasipa 7,96 km, širina krune nasipa b = 6,0 m, nagib kosine nasipa sa rijeĉne strane 1:2, a sa branjene strane 1:2,50 i kota krune nasipa 86,00 – 92,74 m.n.m.,

- Zaštitni nasip – obilazni put oko Loznice, duţina nasipa 10,30 km, širina krune nasipa b = 3,00 m, nagib kosine nasipa sa rijeĉne strane 1:2, a sa branjene strane 1:2,50 i kota krune nasipa 122,40 – 127,40 m.n.m.

Svi navedeni izgraĊeni linijski zaštitni sistemi imaju rang zaštite od stogodišnjih velikih voda i zaštitnom visinom nasipa od 0,80 – 1,00 m.


Lijeva obala Drine:

- Lijevi Drinski nasip duţ Balatuna, duţina nasipa 8,00 km, širina krune nasipa b = 5,00 m, nagib kosine nasipa prema rijeĉnoj strani 1:3, a prema branjenoj strani 1:2,50 i kota krune nasipa 83,50 – 85,70 m.n.m.

1.1. Istorijski podaci o poplavama na rijeci

Prije izgradnje nekoliko akumulacija, Drina je bila poznata po velikim poplavama. Ona koja se najviše pamti je poplava koja se desila 27. marta 1896. godine, kada je zbog velikih kišnih padavina, u kombinaciji sa otapanjem snijega, u srednjem toku rijeke Drine došlo do protoka od oko 9500 m³/s (za usporedbu: srednji protok rijeke Dunav u Beogradu iznosi 5600 m³/s), što je dovelo do uništenja nekoliko naselja. IzmeĊu ostalih, uništen je i grad Ljubovija. Poznati most Mehmed Paše Sokolovića u Višegradu je u potpunosti bio pod vodom. Oznaka velike vode od 16 m je zaista neobiĉna vrijednost za rijeke na ovim geografskim prostorima. U posljednjih deset godina, naroĉito vlaţni uslovi sa intenzivnim plavljenjem su zabiljeţeni 2004., 2005. i najskorije u decembru 2010. godine. Produţeni sušni periodi, sa pogubnim sušama, zabiljeţeni su 2001, 2007, 2008 i 2011. godine. U Bosni i Hercegovini, poplave su najizraţenije nizvodno od Zvornika (ili do oko 40 km uzvodno od ušća u Savu), i znaĉajno pogaĊaju opštine Bijeljina i Janja u donjem dijelu sliva u RS, i podruĉje oko Goraţda, u FBiH. O poplavama koje su se dogodile u prošlosti i koje su imale znaĉajan negativan uticaj na okolinu, zasnovano je na dostupnim podacima iz postojeće i rasploţive dokumentacije i prikupljenih podataka na terenu putem „Upitnika o poplavnom dogaĊaju“, koji su prikupljeni tokom 2011. i 2012.g. Putem „Upitnika o poplavnom dogaĊaju“ od nadleţnih struktura Grada Bijeljina, dobijeni su osnovni podaci o poplavama. Poĉetkom decembra (07.12.2010.g.), dramatiĉnim poplavama u Semberiji, velikim vodama rijeke Drine poplavljeno je oko 83,60 km2 poljoprivrednog i graĊevinskog zemljišta. U neposrednom slivu rijeke Drine, koji pripada Gradu Bijeljina, prikupljanjem podataka na terenu putem „Upitnika o poplavnom dogaĊaju“, evidentirani su slijedeći podaci:

- Broj poplavljenih stambenih objeakata ........................................... 869 - Broj poplavljenih objekata zajedniĉkog stanovanja ........................ 0 - Broj poplavljenih objekata individulanog stanovanja ...................... 869 - Broj poplavljenih pomoćnih objekata .............................................. 1.386 - Broj stanovnika u poplavljenom podruĉju ..................................... 9.761 - Broj evakuisanih domaćinstava iz poplavnog podruĉja .................. 653 - Broj evakuisanih stanovnika iz poplavljenog podruĉja ................... 2.612 - Broj stradalih stanovnika u poplavama ........................................... 0 - Procijenjena direktna šteta od poplava .......................................... 19.790.000,00

KM - Procijenjena indirektna šteta od poplava, iznosi ........................... 13.355,000,00

KM - Ukupno procijenjena šteta od poplava, iznosi ................................ 33.145.000,00

KM Procjenjuje se, da bi stogodišnje poplavne vode (Q1/100 = 5350 m3/s) rijeke Drine poplavile oko 9 200 ha poljoprivrednog i graĊevinskog zemljišta. Proporcijalno, povećanjem poplavnih površina, povećale bi se direktne i indirektne štete branjenog podruĉja.


Slika 1 Poplavljeno područje Dvorova na putu prema Bijeljini (2010. godine)

Zona od nekoliko stotina metara do 1 km duţ lijeve strane donjeg toka rijeke Drine plavi skoro svake godine, pri ĉemu su nivoi vode dosta visoki (protoci su veći od 1600 - 1700 m³/s, što je maksimalni protok povratnog perioda od jedne ili dvije godine). Ova zona obuhvata dijelove naselja Janja i Amajlije. Posebice, pored naselja Amajlija nalazi se vikend naselje sa kućama (za koje nisu dobivene potrebne dozvole), te su stoga ove kuće pod uticajem poplava, kao i neka domaćinstva u blizini Janje u kojima ljudi stalno borave. Osim ovih plavnih zona sa izgraĊenim objektima, takoĊer postoje i druge inundacione zone skoro duţinom cijelog donjeg toka, koje se plave skoro svake godine, meĊutim u tim zonama nisu izgraĊeni ili je vrlo malo objekata (uglavnom se radi o poljoprivrednom ili šumskom zemljištu).

1.2. Kratki opis projekta zaštite od poplava u Bosni i Hercegovini

(BAFPP)

Svrha ovog zadatka je da definiše obim posla i zadataka za izradu Studije izvodljivosti i okvirne procjene uticaja na ţivotnu i društvenu sredinu za Projekat zaštite od poplava u Bosni i Hercegovini. U junu 2012. godine, nadleţne institucije BiH formalno su zatraţile od Svjetske banke da razmotri obezbjeĊenje finansijskih sredstava za Projekat zaštite od poplava u Bosni i Hercegovini (BAFPP).


Svjetska banka je pristala da razmotriti podršku kao odgovor na zahtjev od strane drţave za trenutnu pomoć za uspostavljanje hitno potrebnih mjera upravljanja/ublaţavanja poplava na podruĉju Goraţda (FBiH) i Bijeljine (RS). PredviĊeno je da je cilj ovog projekta zaštita od 1 - od -100 poplava na poljoprivrednim, stambenih i komercijalnim resursima u opštinama Goraţde, Foĉa - Ustikolina, Pale – Praĉa (FBiH), Bijeljina i Janja (RS). Ovaj cilj će se ostvariti kroz ( a) izgradnju, obnovu i modernizaciju infrastrukture za zaštitu od poplava, (b ) institucionalni razvoj kroz jaĉanje kapaciteta za prognoziranje i rano upozoravanje na poplave. U 2012. godini uraĊena je studija "Okvir za vanrednu odbranu od poplava na rijeci Drini, Bosna i Hercegovina" - 2012, kojom se utvrĊuju i procjenjuju moguće opcije za kratkoroĉnu zaštitu od poplava u projektnim podruĉjima, s obzirom na nacionalne politike i zakonodavni okvir, kao i kretanja u pravcu ispunjavanja zahtjeva Okvirnih direktiva o vodama i poplavama EU, uzimajući u obzir da kratkoroĉne mjere ne spreĉavaju niti oteţavaju uvoĊenje sveobuhvatnijih i dugoroĉnijih mjera koje će se zasnivati na Planu upravljanja slivom rijeke Drine (DRBMP) . Projekat odbrane od poplava (FPP) se odnosi na istoĉni dio BiH. Podruĉje se nalazi u slivu rijeke Drine. Projekat odbrane od poplava (BAFPP) obuhvata ulaganja u obnovu, modernizaciju i izgradnju infrastrukture za zaštitu od poplava. On je kategorisan kao projekat B kategorije i stoga zahtijeva procjenu uticaja na ţivotnu sredinu. Procjena uticaja na ţivotnu sredinu koja je potrebna za procjenu potencijalnih ekoloških rizika i uticaja projekta na njegovom podruĉju uticaja. Ona ima za cilj da se identifikuje naĉin na koji se moţe poboljšati izbor projekata, planiranje, dizajn, i implementacija. Proces obiĉno ukljuĉuje specifiĉna ispitivanja potencijalnih negativnih i pozitivnih uticaja projekta na ţivotnu sredinu i predlaţe mjere koje su potrebne da se sprijeĉi, smanji, ublaţi ili nadoknadi negativni uticaj, te poboljša ekološki uĉinak. Cilj procjene uticaja bi bio da: (I) analizira politike, pravni i administrativni okvir relevantan za obnovu, modernizaciju i izgradnju infrastrukture za zaštitu od poplava, (II) analizira dostupne osnovne podatke o ekološkim pitanjima i njihova kretanja , (III) identifikuje moguće negativne i pozitivne uticaje projekta na ţivotnu sredinu i predloţi mjere za ublaţavanje, ako je potrebno; (IV) navede kljuĉne kriterije za praćenje kvaliteta ţivotne sredine na podruĉju realizacije projekta; (V) izradi smjernice za ekološki prihvatljive graĊevinske prakse i (VI) pomogne u interinstitucionalnoj koordinaciji i procesu javnih / NVO rasprava, ako je potrebno.

1.3. Cilj procjene ekoloških i socijalnih uticaja

Ova Studija se radi u skladu sa zahtjevima zaštitnih mjera Svjetske banke, te u skladu sa procedurama pripreme projekata koje Banka finansira. Cilj izrade dokumenta jeste da se:

- Analizira trenutno vaţeći zakonski okvir relevantan za projekte odbrane od poplava;

- Analiziraju raspoloţivi podaci o nultom stanju fiziĉkog i biološkog okoliša te socijalnih uslova koji su prisutni na terenu;

- Identificiraju mogući negativni i pozitivni ekološki i socijalni uticaji projekta i predloţe mjere ublaţavanja;

- Predloţi program praćenja stanja ţivotne sredine i socijalnih kretanja.


2. OPIS PROJEKTA, LOKACIJE, NAMJENE I VELIĈINE

2.1. Opis postojeće situacije i razmatranih rješenja upravljanja

poplavama

Trenutno stanje pokazuje da su u BiH većinom implementirane tehniĉke mjere zaštite od poplava dok su neinvesticione mjere implementirane u mnogo manjem omjeru. Iz grupe neinvesticionih mjera su samo implementirane mjere koje se tiĉu pripreme planova o zaštiti, a nedostaju dugoroĉne mjere (na primjer, urbanizacija koja uvaţava hidrotehniĉke zahtjeve ili uvoĊenje i striktno poštivanje tehniĉkih pravila za izgradnju u ugroţenim podruĉjima, povećavajući svijest o poplavama, povećavajući stepen spremnosti i obrazovanja. Mnogi problemi su postali još komplikovaniji u proteklim godinama zbog nekontrolisanog naseljavanja u doline rijeke i podruĉja blizu obala rijeke koja zahtijevaju široku i veoma skupu zaštitu koja se mora pruţiti u nekim podruĉjima. Zakon o vodama Republike Srpske (Ĉlan 25.) podrazumijeva pripremu Integralne strategije upravljanja vodama - kao osnovni dokument za razvoj sektora voda u Republici Srpskoj. Okvir za izradu plana upravljanja vodama za RS (u daljem tekstu „Okviri plan“) je jedan od najvaţnijih dokumenata spomenute strategije. Objavljivanje ovog dokumenta je uraĊeno u pravo vrijeme, odnosno nakon pripreme nacrta i poĉetka procesa usvajanja Zakona o vodama Republike Srpske. Ovaj Okvirni plan bi trebao posluţiti kao prelazni dokument dok se ne objave kljuĉni strateški dokumenti o vodama, te bi se trebao koristiti kao osnova za strateški razvoj Republike Srpske. Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS je pripremilo ovaj Akcioni plan za period 2010.-2021. za bazen rijeke Save u RS. Ovaj plan za bazen rijeke Drine u RS planira izgradnju novi sistema zaštite od poplava (duţina 40 km). Prema dostupnim podacima oko 200.000 hektara poljoprivrednog i graĊevinskog zemljišta u bazenu rijeke Save u RS treba da budu zaštićeno od poplava. Postojeća situacija i projektne ideje za region Bijeljina:

- Na lijevoj obali (Bosna i Hercegovina) Drine postoji nasip dug oko 5 km i poĉinje na ušću u Savu;

- Na desnoj obali (Srbija) Drine postoji nasip dug oko 20 km i poĉinje na ušću u Savu;

- Bila je dostupna mapa koja ukljuĉuje stvarno korito rijeke Drine i korito rijeke od prije 100 godina (kada je Drina bila granica izmeĊu Austrougarske i Srbije);

- S obzirom na definiciju granice prije 100 godina („sredina rijeke Drine je granica“) postoje problemi sa jasnom definicijom granice danas;

- Prema dobivenim informacijama problemi sa drţavnom granicom su ozbiljni, posebno nizvodno od novog mosta - odobrenje Srbije je potrebno i izgleda da ga je teško dobiti;

- SagraĊeni su novi put i most („Pavlovića most“) oko 1991/1992, put formira nasip, tokom poplave u decembru 2010. godine napravljena je rupa u putnom-nasipu, da ne bi došlo do poplava u Bijeljini, ali to je izazvalo poplave u Dvorovima, Dazdarevu itd. (reĉeno je da je bolje napraviti rupu bliţe Drini (to jeste u podruĉju gdje tri varijante nasipa prelaze preko puta);

- Jedna od posljedica nasipa na desnoj obali je vjerovatno da usmjerava vodu ka bosanskoj strani;

- Nema brana nizvodno od Zvornika; - Postoje ideje o hidroelektranama na Drini u ovom podruĉju ali ništa se do danas

nije realizovalo;


- Kanal („KANAL DRINA GLOGOVAC") nalazi se na relativno visokoj koti (izmeĊu nasipa);

- Nasip na Savi je sagraĊen HQ100 + 80 cm (na kratkom dijelu na bosanskoj strani nasip je niţi);

- Tokom poplave u decembru 2010. godine poplavljeno je podruĉje od oko 8 000 ha; protok Drine je bio oko 4 000 m³/s, što se smatra rangom pojave 1/60 godina. (dok je protok Save bio pribliţno jednak povratnom periodu od 1/20 godina (oko 5 950 m³/s na vodomjernoj stanici Sremska Mitrovica);

- Nasip na desnoj obali Drine (Srbija) voda nije prešla tokom poplave u decembru 2010. godine;

- Naselja Jana i Amajlija su poplavljena skoro svake godine; - Od 2007. godine postoji hidrometeorološka stanica blizu novog mosta (Pavlovića

most); - Blizu Raĉe postoji automatska stanica za mjerenje kvaliteta i nivoa (za Savu; ali

nivo je skoro isti kao na ušću Drine); - U Srbiji postoji stanica od 1976. godine: Radalj; - Od 1926. do 1982. postojala je stanica na ušću Drine (gdje se sada nalazi

automatska stanica); to je bila osnova za Q100, vrijednost protoka od 4 075 m³/s acc. projekt Institut Jaroslav Ĉarni;

- Prema projektu "Energoprojekt 1998", 3 varijante nasipa su predloţene (pogledaj Dodatak), visina nasipa: 2-3 m (max. 4m).

2.1.1. Pregled projektnih rješenja za područje Bijeljine

Tabela 1 Projektno rješenje

Opština Zvornik – Bijeljina Bijeljina Naziv projekta

Idejno rješenje ureĊenja rijeke Drine na sektoru od ušća do

Zvornika

Generalni projekat zaštite od plavljenja i ureĊenja rijeĉnog korita u gornjem toku

rijeke Drine Projektant Institut za vodoprivredu

„Jaroslav Ĉerni“ Beograd „Energoprojekt“ Beograd

Napomena: projekat: Idejno rješenje ureĊenja reke Drine na sektoru od ušća do Zvornika izraĊen je prije 27 godina, te je korišten kao osnova za izradu Studije Energoprojekta iz 1998. godine.

Tabela 2 Pregled radova na regulaciji rijeke Drine

Opština Bijeljina Naziv projekta Generalni projekat zaštite od poplava i

regulacije donjeg toka Drine Planirani objekti za kontrolu poplava

Zemljani nasip sa obaloutvrdom od kamenog nabaĉaja na rijeĉnoj strani nasipa (oko 11 km duţine,1- 4 m visine,prosjek 2,5 m).

Hitne mjere zaštite od poplava. Zbog specifiĉne situacije koju je izazvao rat i teškog ekonomskog stanja, hitne mjere zaštite protiv poplava se primarno sastoje od hitnih popravki i radova obnove. Prema hitnim potrebama za izgradnju obaloutvrda (kameni nabaĉaj), da bi se izbjegla erozija na obalama rijeke (na najnizvodnijem dijelu, u duţini od 20 km). U ovom trenutku se samo hitne popravke postojećih obaloutvrda ili izgradnja novih na oštrim zavojima rijeke mogu finansirati iz ograniĉenih fondova. Srednjoročne mjere zaštite od poplava. Kada se implementiraju kratkoroĉne mjere zaštite od poplava, još uvijek će otprilike ista duţina, nizvodno od Pavlović mosta, biti pod prijetnjom poplavama, kao i oko 15 km uzvodno od kanala Glogovac.


Na ovim podruĉjima bi takoĊe urgentno bila potrebna izgradnja nasipa, posebno na dionici od oko 10 km od Pavlovića mosta nizvodno do postojećeg nasipa (koji završava oko 5 km uzvodno od ušća u Savu), i dionici od oko 15 km uzvodno od kanala Glogovac. Imajući u vidu da je 11 km izmeĊu Pavlovića mosta i kanala Glogovac urgentnije, jer će ova dionica imati najviše uticaja na zaštitu Bijeljine, te iz razloga ograniĉenih finansijskih sredstava, projekta i ograniĉenja u kapacitetu za izgradnju, dionice nizvodno od Pavlovića mosta, odnosno uzvodno od kanala Glogovac, jedine su kategorisane u srednjoroĉne mjere.

2.2. Lokacija izgradnje planiranog nasipa

Preliminarno tehniĉko rješenje obuhvata izgradnju odbrambenog nasipa na lijevoj obali za zaštitu od poplavnih voda rijeke Drine podruĉja Semberije i Janje u Gradu Bijeljina. Odbrambeni nasip treba pozicionirati od Balatuna, gdje se nadovezuje na postojeći Lijevi Drinski nasip, pa uzvodno do Glaviĉica (Slika 2). Nasip treba da obezbijedi zaštitu od poplava naseljima: Balatuna, MeĊaša, Dvorova, Popova, Amajlija, Janje i novog naselja Obrijeţi, te znaĉajne poljoprivredne površine (plavi se 8 350 ha) visokih bonitetnih klasa za poljoprivrednu proizvodnju. Procjenjuje se da će ukupna duţina nasipa iznositi oko 33,36 km. Na desnoj obali rijeke Drine (u Republici Srbiji), desni nasip se nadovezuje na postojeći kod Badovinaca, pa uzvodno proteţe se do Banje Koviljaĉe. Da bi se iskljuĉili paralelni tokovi u rukavcima i staraĉama rijeke Drine, te da se skoncentriše samo na glavno korito, treba predvidjeti pregradne graĊevine u rukavcima. Cilj im je da usmjere vode u glavni tok, pospješe taloţenje materijala i vremenom potpuno iskljuĉe rukavac iz toka, te da se sprijeĉi meandriranje rijeke Drine prema odbrambenim nasipima i ugroţavanje pratećih nasipa. Sadašnje stanje ima za posljedicu obrušavanje obala, odnošenje najplodnijeg zemljišta i plavljenje velikih površina poljoprivrednog i graĊevinskog zemljišta, priobalnih naselja i drugo. Takvo stanje sa ekološkog stanovišta nepovoljno utiĉe na zaštitu ţivotne sredine i to: ljudi, flore i faune, zemljište, vodu, vazduh, klimu, pejzaţ, materijalna dobra i kulturna naslijeĊa.


Slika 2 Planirana trasa nasipa duž lijeve obale rijeke Drine


Slika 3 Početak trase nasipa, Johovac (poljoprivredno zemljište)

Na slici 3 je prikazano mjesto gdje je predviĊeno da se trasa nasipa spaja sa postojećim kanalom u mjestu Johovac, većina površina je poljoprivredno obradivo zemljište (kultivisane površine) dok je vodni pojas obrastao gustim rastinjem, šibljem i visokim stablima drveća, u blizini lokacije nema stambenih jedinica kao i privrednih subjekata. Na ovom podruĉju je identifikovana šljunkara sa separatnim postrojenjem neposrednu uz korito rijeke Drine. Poljoprivredne površine, shodno njihovim najznaĉajnijim karakteristikama (poloţaj, reljef, mogućnost obezbjeĊenja potrebnih koliĉina vode za navodnjavanje, mogućnost zaštite od voda i sliĉno), predstavljaju prostore na kojima se moţe razviti odgovarajuća intenzivna poljoprivredna proizvodnja, uz primjenu svih sredstava i metoda koje se koriste u savremenoj poljoprivredi. Na dijelu predviĊene trase nasipa kroz naselje Janja (Slika 4) nasip bi prolazio kroz naselje, izmeĊu stambenih objekata, ali ne postoji potreba za raseljavanjem lokalnog stanovništva, obzirom da postoji dovoljno prostora da se trasa izgradi van postojećih objekata. Na ovom dijelu trase postoje stambeni objekti koji bi bili plavljeni za vrijeme većih poplava. Na ovom dijelu trase dominantno je poljoprivredno zemljište sa ţbunastim rastinjem i visokim drvećem uz obalu rijeke Drine. TakoĊe je uoĉeno ureĊeno kupalište na obali rijeke Drine, kao i dvije veće šumske površine.


Slika 4 Trasa u naselju Janja pravac sjever

Slika 5 Spoj kanala Dašnica sa rijekom Drinom, pogled prema sjeveru (na ovom mjestu se kanal

Dašnica napaja sa vodom iz korita rijeke Drine)


Na dijelu trase od Janje do Amajlija nisu identifikovani stambeni objekti u zoni obuhvata projekta, kao i u dosadašnjem dijelu tarase preovladava poljoprivredno kultivisano zemljište sa većim šumskim zajednicama uz samu obalu rijeke Drine, ĉitavom duţinom od Janje do Amajlija. TakoĊe je identifikovano postrojenje za regulaciju vodostaja kanala Dašnica i vodostaja rijeke Drine, odnosno mjesto gdje se kanal Dašnica napaja drinskom vodom. Na dijelu trase (slika 6 i 7) planirano je smicanje nasipa, razlog tome je već postojeći nasip kod Slobomira a takoĊe je izvršeno izdizanje terena na potezu od Pavlovića ćuprija do univerziteta Slobomir koji već ima svrhu odbrane od poplava teritorije opštine Bijeljina u duţini od 1 600m. Smicanje je predviĊeno u duţini od oko 2 200 m, u pravcu Slobomir do raskrsnice prema Popovima i dalje bi se protezao u pravcu MeĊaša dalje sjeverno do Balatuna taĉnije do mjesta uklapanja u postojeći nasip koji štiti opštinu Bijeljina i pripadajuća naselja od poplava rijeka Save i Drine (slika 7). Postojeći lijevi Drinski nasip duţ Balatuna je duţine 8,00 km sa širinom u kruni nasipa b = 5,00 m, nagiba kosine nasipa prema rijeĉnoj strani 1:3, a prema branjenoj strani 1:2,50 i kote krune nasipa 83,50 – 85,70 m.n.m. Na ovom dijelu je planirano da se spoje postojeći lijevi drinski nasip i novoprojektovani nasip.

Slika 6 Lokacija smicanja nasipa u Popovima

Slobomir je već izgraĊen na nasipu i isti nasip će se koristiti u sistemu zaštite od poplava, na postojeći nasip na kojem je izgraĊen Slobomir, nastaviće se gradnja nasipa u pravcu Amajlija.


Slika 7 Smicanje nasipa kod Slobomira pogled ka jugu (Popovima i Amajlijama)

Slika 8 Spoj budućeg nasipa sa postojećim nasipom (na ovom dijelu postoji nasip)


Kako se projekat izgradnje odbrambenog nasipa Grada Bijeljine od poplava rijeke Drine, tj, planirana izgradnja tzv. lijevog drinskog nasipa realizuje iskljuĉivo na teritoriji BiH realizacijom planiranih aktivnosti jedan dio objekata (Slika 9) koji se nalaze na teritoriji Republike Srbije, a istovremeno i na lijevoj obali rijeke Drine naći će se izmeĊu dva nasipa i u sluĉaju većih vodostaja rijeke Drine dolaziće neminovno do njihovog plavljenja, što nije bio sluĉaj do sada. Ovdje su zastupljeni objekti za individualno stanovanje, rekreaciju, sportski ribolov, ugostiteljstvo i turizam i jedan od većih etno restorana Drinska ruţa.

Slika 9 Objekti na lijevoj obali rijeke Drine, ali administrativno na teritoriji Republike Srbije

Kako će se gore opisanom realizacijom planiranih aktivnosti uticati na ţivotu sredinu, ljude i materijalno tehniĉka dobra druge drţave neosporno je da je rijeĉ o projektu sa mogućim uticajem na ţivotnu sredinu druge drţave. Upravljanje vodnim bogatstvom na naĉin da se poboljšaju, oĉuvaju i zaštite vode proizlazi iz meĊunarodnih obveza kako Bosne i Hercegovine tako i Republike Srpske i Federacije BiH. Obaveze su nastale potvrĊivanjem meĊunarodnih konvencija i protokola o korištenju i zaštiti voda. Na osnovu ''Konvencije o zaštiti i upotrebi prekograniĉnih vodotoka i meĊunarodnih jezera'', Bosna i Hercegovina i susjedne drţave su se sporazumjele da će poduzeti sve nuţne mjere za nadzor, spreĉavanje i smanjenje prekograniĉnih posljedica. U Konvenciji se navode naĉela kojih će se stranke pridrţavati u primjeni korištenja voda:

osigurati da se prekograniĉne vode koriste u cilju ekološki sigurnog i racionalnog upravljanja vodama, zaštite vodenih resursa i ţivotne sredine,

osigurati da se prekograniĉne vode koriste racionalno i pravedno, uzimajući u obzir njihov meĊunarodni karakter, u svezi s djelatnostima koje izazivaju ili bi mogle izazvati prekograniĉne posljedice,

osigurati ĉuvanje i gdje je potrebno obnovu ekosistema.


U provedbi mjera vezanih za korištenje voda stranke se moraju pridrţavati slijedećeg naĉela: „Vodnim resursima treba upravljati tako da se potrebe sadašnje generacije zadovoljavaju tako, da se ne dovodi u pitanje mogućnost budućih generacija da zadovolje vlastite potrebe“. Dalje se navodi, da spreĉavanje, kontrolu i smanjenje prekograniĉnih posljedica stranke moraju razraditi, prihvatiti i provesti i koliko je moguće, uskladiti vaţeće zakonske, administrativne, ekonomske, financijske i tehniĉke mjere radi postizanja, meĊu ostalim sljedeće:

prosuĊivanje o uticaju na ţivotnu sredinu,

promociju odrţivog upravljanja vodnim resursima, uz uvaţavanje ekosistema. Prema ''Konvencije o procjeni uticaja na ţivotnu sredinu preko drţavnih granica'', Espoo, Finska 1991. godine (Bosna i Hercegovina je potpisnica te konvencije), obveza je izmeĊu ostalih analizirati i prekograniĉni uticaj planiranog zahvata. Ta obaveza je ugraĊena i u Zakon o zaštiti ţivotne sredine RS (Sl. Glasnik RS, br. 71/12), u ĉlanovima od 75. do 79. Prema odredbama definisanim u ovim ĉlanovima ukoliko resorno Ministarstvo u postupku prethodne procjene ustanovi da je rijeĉ o projektu sa mogućim uticajem na ţivotnu sredinu druge drţave duţno je da dostavi nadleţnom organu druge drţave obavještenje koje sadrţi:

a) opis projekta sa dostupnim informacijama o mogućem uticaju na ţivotnu sredinu druge drţave,

b) informaciju da Ministarstvo vodi postupak prethodne procjene uticaja projekta i da će donijeti rješenje o obavezi sprovoĊenja procjene uticaja, kao i o obimu procjene, ako je njeno sprovoĊenje obavezno i

c) rok u kojem se druga drţava moţe izjasniti da li su mu potrebne dodatne informacije radi dostavljanja mišljenja u postupku prethodne procjene, odnosno i u eventualnom postupku izdavanja ekološke dozvole.

Ministarstvo treba nadleţnom organu druge drţave proslijediti:

a) zahtjev za prethodnu procjenu uticaja i priloţena dokumenta u postupku prethodne procjene uticaja ili

b) zahtjev za izdavanje rješenja o odobrenju studije i studiju uticaja, te obavještenje o vremenu i mjestu odrţavanja javne rasprave u postupku izdavanja rješenja o odobravanju studije.

Mišljenja o zahtjevu za izdavanje rješenja o odobravanju studije i o studiji uticaja koje je dostavio nadleţni organ druge drţave Ministarstvo treba razmotriti prilikom odobravanja studije uticaja i izdavanja rješenja o odobravanju studije. U postupku izdavanja rješenja o odobravanju studije, Ministarstvo je duţno omogućiti uĉešće u javnoj raspravi predstavnika iz druge drţave na koje projekt moţe imati uticaj, kao i predstavnika nadleţnog organa druge drţave.


3. OPIS MOGUĆIH UTICAJA PROJEKTA NA ŢIVOTNU SREDINU

3.1. Pregled ekoloških uslova Svjetske banke

Svi projekti koje finansira WB podlijeţu bezbjednosnim politikama WB i procedurama, naroĉito OP/BP/GP 4.01 EA i dokumentacija vezano za javne konsultacije i zahtjeve javnog objavljivanja koji opisuju instrumente i procedure za eliminisanje negativnih ekonomskih, socijalnih i ekoloških pitanja koja se mogu javiti. EA predloţenog projekta je proces ĉija širina, dubina i tip analize zavise od prirode, veliĉine i potencijalnih uticaja na okolinu. Ona evaluira potencijalne okolišne rizike i uticaje projekta; prouĉava alternative projekta; identifikuje naĉine poboljšanja odabira projekta, viĊenja, planiranja, dizajna i implementacije spreĉavajući, minimizirajući, ublaţavajući ili kompenzirajući negativne uticaje na okolinu; i poboljšavajući pozitivne uticaje. Politika Svjetske Banke o okolinskim i društvenim mjerama zaštite su oslonac njene podrške odrţivom smanjenju siromaštva. Cilj ovih mjera zaštite je da sprijeĉi i ublaţi neprikladnu štetu prema ljudima i njihovoj okolini u procesu izrade projekta. Ove mjere pruţaju smjernice za Banku i korisnika kredita u identifikaciji, pripremi i provoĊenju programa i projekata. OP/BP 4.01 O procjeni uticaja na okolinu Cilj ovog pravila je da pomogne da se osigura ekološka i društvena ispravnost i odrţivost investicionih projekata kao i da podrţi integraciju ekološka i društvenih aspekata projekta u procesu donošenja odluka. Procjena Okoline (PO) ocjenjuje potencijalne okolinske rizike projekta i uticaje u njegovom podruĉju djelovanja, ispituje alternative projekta i identifikuje naĉine poboljšanja odabira projekta, zasjedanje, planiranje, dizajn, i provoĊenje spreĉavanjem, minimiziranjem, umanjivanjem ili kompenziranjem za nepovoljne uticaje na okolinu. Predloţeni projekti su klasificirani na osnovu tipa, lokacije, osjetljivosti, prirode i povratnosti uticaja na okolinu. Sistem Svjetske Banke svrstava projekat u jednu od 3 kategorije na osnovu ekološkog odabira, na slijedeći naĉin:

- Kategorija A – nepovoljni uticaji na okolinu su široki, razliĉiti, djeluju van lokaliteta gradilišta, nepovratni; svako veće preseljenje ili promjena/degradacija prirodnih staništa; opasni materijali.

- Kategorija B – potencijalni nepovoljni uticaji su ograniĉeniji, manje ih je, iskljuĉivo mogući na gradilištu u velikoj mjeri povratni, spremno i pouzdano smanjenje posljedica poznatim metodama

- Kategorija C – vjerovatno nema nepovoljnih uticaja, ili minimalnih i lako umanjenih Projekat odbrane od poplava je kategorisan kao projekat B kategorije. OP/BP 4.04 O prirodnim staništima Pravila Svjetske Banke o prirodnim staništima imaju za cilj da promovišu ekološki odrţiv razvoj podrţavajući zaštitu, oĉuvanje, odrţavanje, i rehabilitaciju prirodnih staništa i njihovih funkcija. Prirodna staništa su kopnena i vodena podruĉja gdje su ekosistemi bioloških društava formirani većinom od izvornih biljnih i ţivotinjskih vrsta, i gdje ljudska aktivnost nije znaĉajnije promijenila primarne ekološke funkcije podruĉja. Sva prirodna staništa imaju vaţnu biološku, duštvenu, ekonomsku i vrijednost postojanja. Vaţna staništa mogu biti u tropski vlaţnoj, suhoj, i oblaĉnoj šumi;


Šumi umjerenog pojasa i borealnoj šumi; mediteransko grmovito tlo; prirodno suhim i polusuhim zemljištima; mangrove moĉvarama; priobalnim moĉvarama, i drugim vlaţnim podruĉjima; estuarima, talozima morske trave; koralnim grebenima; slatkovodnim jezerima i rijekama; alpskim i sub alpskim okruţenjima, ukljuĉujući biljna polja, livade, paramo ekosistemima i umjerenim i tropskim travnjacima. Banka ne podrţava projekte koji prema njenom mišljenju ukljuĉuju znaĉajne promjene ili degradacije kritiĉnih prirodnih staništa. Prikladne mjere oĉuvanja i umanjenja posljedica moraju biti odreĊene za projekat u sluĉaju uticaja na prirodna staništa, zbog ovoga će ekološki struĉnjaci biti ukljuĉeni tokom cijelog procesa. Pravilo u odreĊenim sluĉajevima moţe biti potaknuto aktivnostima pod projekata jer radovi predloţeni ovim projektom mogu imati odreĊene nepovoljne uticaje na rijeku Drinu, i eventualno šume koje se nalaze uz korite rijeke i mnogo doprinose odrţivosti kritiĉnog ekosistema. Prirodni ekosistemi rijeke i šuma su znali podrţavati razne stepene kompleksnosti flore i faune. Ovo pravilo takoĊer moţe biti potaknuto da oznaĉi da će projekat stvoriti pozitivan ekološki uticaj na prirodna staništa. Ovo pravilo će biti primjenjeno za ESIA i ESMP jer intervencije koje se tiĉu projekta ukljuĉujući bagerisanje, rehabilitaciju obala rijeke, i moguće rašĉišćavanje zemljišta nalaze u/pored zaštićenih podruĉja ukljuĉujuĉi Ramsar gradilišta, za koje će odredbe o pravilnom oĉuvanju i umanjenju posljedica biti neophodne tokom radova. Banka ne podrţava projekte koji ukljuĉuju znaĉajnu promjenu prirodnih staništa. Ako procjena okoline nalaţe da će predloţeni pod projekat znaĉajno promijeniti i degradirati prirodna staništa, predloţeni podprojekat neće biti moguće finansirati. OP 4.07 – Upravljanje vodnim resursima Ukljuĉenost Banke u upravljanje vodnim resursima daje neotuĊivu podršku za obezbjeĊivanje pitke vode, projekte vodosnabdijevanja i kanalizacije, kontrolu poplava, i vode za produktivne aktivnosti na naĉin koji je ekonomski prihvatljiv, okolišno odrţiv i socijalno/društveno pravedan. Banka podrţava projekte za izbjegavanje gomilanja vode i probleme saliniteta koji idu uz investicije za navodnjavanje i tako što će (I) pratiti vodostaje i impementirati mreţe za drenaţu gdje je potrebno, i (II) usvojiti najbolje prakse upravljanja za kontrolu zagaĊenja vode. Ona takoĊe podrţava projekte uspostavljaući jake zanonske i regulatorne okvire da osigura da su zadovoljeni socijalni interesi, okolišni resursi zaštićeni, i sprijeĉeno monopolistiĉko formiranje cijena. Banka zahtijeva legislativu ili druge prikladne aranţmane da uspostavi efektivnu koordinaciju i procedure dodjeljivanja za meĊudrţavne vodne resurse. OP 7.50 – Projekti na meĎunarodnim vodnim putevima Ova politika se primjenjuje na slijedeće tipove meĊunarodnih vodnih puteva:

- Bilo koja rijeka, jezero, kanal, ili sliĉno vodno tijelo koje formira granicu izmeĊu; - Koja rijeka ili površinsko vodno tijelo koje protiĉe kroz, dvije ili više drţava; - Bilo koja pritoka ili drugo površinsko vodno tijelo koje je komponenta bilo kojeg

vodnog puta; - Bilo koja uvala, zaliv, tjesnac ili kanal koji povezuje dvije ili više drţava. Ili, ako je

unutar jedne drţave, koji je priznat kao neophodan kanal komunikacije izmeĊu otvorenog mora i drugih drţava i bilo koja rijeka koja utiĉe u takve vode.


MeĊunarodna komisija za sliv rijeke Save koristi kao otvoreni kanal za komunikaciju sa svim zemljama na koje projekat moţe da ima uticaja (Srbija i Hrvatska) te je projektni tim obavijestio predstavnike ovih drţava, u skladu sa Operativnom politikom OP 7.50. Obaviještavanje se radi nezavisno od izrade plana uticaja na ţivotnu sredinu. Ova politika se primjenjuje na slijedeće tipove projekata:

- Hidro-elektrika, kontrola poplava, plovidba, odvodnja, - Vodosnabdijevanje i kanalizacija, industrijske i sliĉne projekte koji ukljuĉuju

korištenje ili potencijalno zagaĊenje meĊunarodnih vodnih puteva, i - Detaljan projekat i inţinjerske studije projekata pod a) gore.

Banka zahtijeva se meĊunarodnim aspektom projekta na meĊunarodnom vodnom putu bavi ĉim je prije moguće. Ako je takav projekat predloţen, Banka zahtijeva od korisnika da izjavi, ako to već nije ranije uradio, da formalno obavijesti ostale obalne drţave o predloţenom projektu i njegovim projektnim detaljima. Ako dati korisnik zajma navede Banci da on ne ţeli dati takvu notifikaciju, Banka to normalno sama uradi. Ako korisnik zajma ima prigovor na takav postupak Banke, Banka prekida obradu projektnog prijedloga. Tabela 3 Pregled politike Svjetske banke koje se tiču očuvanja okoline

Politika očuvanja okoline Opis

OP/BP 4.01 O procjeni uticaja na okolinu

Osigurati ekološki i društveni odjek i odrţivost investicijskih projekata, kao i obezbijediti podršku za ukljuĉivanje ekoloških i društvenih aspekata projekata u proces donošenja odluka. Projekt izgradnje nasipa i obaloutvrda rijeke Drine smatra se PUO – kategorija B, PUO je obavezna u skladu s drţavnim zakonodavstvom.

OP/BP 4.04 O prirodnim staništima

Promovisati ekološko odrţivi razvoj kroz osiguravanje podrške za zaštitu, oĉuvanje, odrţavanje i sanaciju prirodnih staništa i njihovih funkcija. Banka podrţava i oĉekuje od korisnika kredita da primjenjuju jedan obazriv pristup upravljanja prirodnim resursima kako bi se osigurale mogućnosti za ekološko odrţivi razvoj.

OP 4.07 O upravljanju vodnim

resursima

Osigurati podršku za obezbjeĊivanje pitke vode, projekte vodosnabdijevanja i kanalizacije, kontrolu poplava, i vode za produktivne aktivnosti na naĉin koji je ekonomski prihvatljiv, ekološki odrţiv i socijalno/društveno pravedan.

OP 7.50 O projektima koji se tiĉu

meĊunarodnih plovnih puteva

Promovisati okolišno odrţivi razvoj kroz osiguravanje podrške za zaštitu, oĉuvanje, odrţavanje i sanaciju prirodnih staništa i njihovih funkcija. Banka podrţava i oĉekuje od korisnika kredita da primjenjuju jedan obazriv pristup upravljanja prirodnim resursima kako bi se osigurale mogućnosti za ekološko odrţivi razvoj. Intervencije u okviru Projekta izgradnje nasipa vodotoka rijeke Drine locirane su ili su u blizini zaštićenih podruĉja, za što će biti potrebno osigurati odgovarajuće mjere ublaţavanja i oĉuvanja tokom radova.

3.2. Razlike između legislative WB i legislative BiH

Zakoni o ţivotnoj sredini FBiH i RS daju adekvatan okvir da se sprovedu ekološke aktivnosti i njih će općenito biti moguće uskladiti sa zahtjevima WB. Kratak izvještaj o saţetku koji poredi ekološke zahtjeve BiH i WB za pripadajuća ulaganja za planiran projekat:

a) Pripremu investicija: Procedure skrininga projekta, Sadrţaj EA Objava dokumentacije, Procedure konsultacija i dozvola, Institucionalni EA pregled, odobrenje i izdavanje ekoloških dozvola, i Standardi efluenta/smjernice;


b) Implementaciju investicija: Plan ublaţavanja, Monitoring plan, Institucionalne odgovornosti i aranţmani za upravljanje okolišem (prikupljanje podataka, analiza podataka, priprema izvještaja i dostavljanje istog, donošenje odluka o upravljanju okolišem), Dozvole i licenciranje.

BiH E(I)A proces se zasniva na EP, koji je zauzvrat zahtjev za ostale neophodne dozvole (kao što je urbanistiĉka saglasnost u FBiH ili graĊevinska dozvola u RS). Koraci potrebni za pribavljanje EP su sadrţani i u kategorizaciji i u skriningu. Neke od investicija koje će biti identifikovane nakon poĉetka implementacije BAFPP (I) mogu biti mali projekti i nacionalna legislativa bi samo zahtijevala aplikaciju (Zahtiev) za dozvole (EP, Urbanistiĉka saglasnost, GraĊevinska dozvola, itd.), koje se mogu pribaviti irelevantno od toga da li je ili nije izraĊena EIS.

3.3. Opis ţivotne sredine na koju projekat moţe imati uticaj

3.3.1. Fizički faktori

Klima

Klimatografija šireg analiziranog podruĉja je odreĊena specifiĉnim poloţajem u odnosu na planinske vijence u okruţenju. Podruĉje se nalazi izmeĊu Dinarskih vijenaca srednje Bosne na zapadu, Hercegovaĉkih i visokih planina Crne Gore na jugu i jugoistoku, kao i niţih planina sa sjeverne i sjevernoistoĉne strane. Otvorenost doline Drine prema sjeveru uslovljava izloţenost razmatranog podruĉja hladnom, polarnom vazduhu koje stiţe sa sjeveroistoka Evrope. TakoĊe, usled planinskih masiva sa zapadne i juţne strane, uticaj Jadranskog mora na klimatografiju ovog podruĉja je ograniĉen. Klimatske prilike u slivu Drine uslovljene, su prije svega, njegovim meridijanskim prostiranjem. Zbog toga se sliv nalazi pod uticajem razliĉitih klimatskih reţima. Izvorišna i najviša oblast sliva je pod uticajem mediteranske klime. Mediteranski uticaj, mada dosta oslabljen, osjeća se još i u gornjem dijelu sliva, do Srbinja - Foĉa, odakle sve više preovladava umjereno-kontinentalna klima, a u donjem slivu Drine, nizvodno od Zvornika, Bijeljine ona prelazi u kontinentalnu. Kljuĉne odlike ta tri klimatska podruĉja su sljedeće:

(a) Umjereni klimatski pojas Sjeverne Bosne i Posavine odlikuje umjerena kontinentalna klima, sa oštrim zimama i toplim ljetima. Najtoplija zona tog pojasa je Posavina (prosjeĉne julske temperature oko 21,3°C do 21,7°C), ali sa dosta skromnim padavinama (prosjeĉne godišnje padavina 700-800 mm). U sjevernim dolinama Drine, Bosne i Vrbasa, kljuĉnih pritoka Save, koje pripadaju tom klimatskom podruĉju, prosjeĉne godišnje i mjeseĉne temperature opadaju za 2 do 3 °C u odnosu na one iz Posavine, a padavine se povećavaju na oko 800-1000 mm. Padavine imaju najveće vrijednosti u junu i oktobru u Posavini, odnosno, u aprilu i oktobru u planinskim, hladnijim zonama tog klimatskog podruĉja.

(b) Kontinentalni planinski pojas Centralne Bosne karakteriše kontinentalna planinska klima, sa znatno oštrijim zimama (najhladniji januar, sa prosjeĉnim temperaturama -3,5 do -6,8 °C, sa ekstremnim minimumima koji se spuštaju i ispod -30°C), i umjerenije toplim ljetima (prosjeĉne temperature u julu 14,8 do 18,7oC, sa maksimumima do oko 36°C). Prosjeĉne godišnje padavine su veće (1000-1200 mm), sa nešto izraţenijim varijacijama i najvećim mjeseĉnim vrijednostima u jesenjem i ranom proljetnjem periodu (najveće padavine u novembru, preko 90 mm).


(c) Maritimni pojas Hercegovine, u kome preovlaĊuje nešto modifikovana mediteranska klima, sa blaţim zimama, sa ţarkim ljetima i obilnijim padavinama u hladnijem dijelu godine. Najniţe prosjeĉne januarske temperature su u opsegu 3,4 do 4,8 °C, dok prosjeĉne julske temperature prelaze 24°C, sa maksimumima koji prelaze 40°C. Padavine su u opsegu 1000 mm do preko 1800 mm (Trebinje 1837 mm), pri ĉemu su najmanje u ljetnjim mjesecima (u julu i avgustu se spuštaju i do oko 30 mm), sa maksimumima tokom poznih jesenjih i zimskih mjeseci, kada se penju na 150-230 mm/mjes. (maksimum u decembru, npr. maksimum prosjeĉnih decembarskih padavina u Gacku, 236 mm). Tipiĉno za taj klimatski pojas: topla, malovodna ljeta, i vodni periodi zimi, sa padavinama velikih intenziteta koje dovode do poplava, što zahtjeva: realizaciju objekata za ureĊenje vodnih; reţima, prije svega tunelskih odvodnika za evakuaciju suvišnih voda iz karstnih polja; kompleksne melioracije karstnih polja; preraspodjelu voda po prostoru i vremenu, realizacijom akumulacija raznih stepena regulisanja protoka.

U svim klimatskim podruĉjima vlada „inverzija padavina“ u odnosu na potrebe - i po prostoru i po vremenu. Padavina ima najmanje u zonama u kojima su najkvalitetniji zemljišni resursi (Semberija, Posavina, gde su proseĉno oko 700-750 mm), i ima ih najmanje upravo u periodu velikih potreba za vodom u ljetnjim mjesecima. Taj fenomen, izraţen u svim klimatskim podruĉjima, upućuje na nuţnost regulisanja voda u akumulacijama. TakoĊe, analize intenziteta 60-minutnih padavina ukazuje na velike intenzitete padavina (preko 60 l/sha za jednogodišnji povratni period, odnosno preko 100 l/sha za petogodišnji povratni period). Fenomen neravnomjernosti padavina po vremenu, kao i veliki intenziteti padavina ukazuju na neophodnost graĊenja sloţenih sistema za odvodnju voda, posebno u dolinskim zonama i karstnim poljima, kao i na potrebu adekvatnog dispozicionog rješavanja i dimenzionisanja kanalizacija naselja za atmosferske vode. U svim klimatskim podruĉjima stvarna evaporacija je u opsegu od oko 390 mm (Ĉemerno), do oko 600 mm na nekim podruĉjima Hercegovine (Trebinje - oko 590 mm). Potencijalna evapotranspiracija je za oko 25% veća od stvarne, dok je evaporacija sa vodene površine za oko 25% veća od potencijalne evapotranspiracije (Trebinje 860 mm). Bijeljina se nalazi u pojasu umjerene kontinentalne klime kao i cijela regija. Od klimatskih pokazatelja moţe se konstatovati vrijednost godišnje osunĉanosti koja je 1 800-1 900 sati. Zatim umjerena oblaĉnost koja je najveća u zimskoj sezoni u novembru, januaru i februaru, a najmanja je u ljetnim mjesecima jun, jul i septembar. Tabela 4 Vrijednosti srednje mjesečne temperature, kao i srednjih maksimalnih i minimalnih temperatura za meteorološku stanicu Bijeljina

Mjesec Srednja mjesečna

temperatura oC

Srednja maksimalna temperatura

oC

Srednja minimalna temperatura

oC

Januar -1.0 3.5 -3.8

Februar 2.5 6.8 -1.8

Mart 6.8 12.3 1.5

April 11.8 17.5 5.9

Maj 17.0 22.6 10.5

Jun 20.3 25.3 13.5

Jul 21.7 27.4 14.7

Avgust 21.2 27.3 14.2

Septembar 16.7 23.8 11.1

Oktobar 11.9 18.2 6.3

Novembar 6.3 10.7 1.8

Decembar 1.5 5.3 -1.9

Prosječna godišnja temperatura

11.4 16.7 6.0


Termiĉke uslove ovog podruĉja karakterišu temperaturna kolebanja što moţe potvrditi i amplituda od 23 stepena C. Srednja julska temperatura iznosi 22°C, dok srednja januarska iznosi -1°C. Uz ovo se navodi da je srednja godišnja temperatura oko 11°C. Iz ove temperaturne slike konstatuje se i relativna vlaţnost vazduha od 70 – 80 %. U slivu Drine koliĉina padavina se smanjuje niz tok rijeke Drine, mada ne pravilno. Visko planinski predjeli sliva preko 2.000 mnm primaju 2.000 - 3.000 mm atmosferskog taloga. Srednje planine tj. do Srbinja - Foĉe oko 1.400 mm, u Ljuboviji 890 mm, dok je oko ušća Drine u Savu 700 mm. Naime, na osnovu raspoloţivih podataka u Foĉi se 60% ukupnih padavina ostvari u toku hladnijeg dijela godine, što je odlika sredozemnog reţima padavina. Niţa podruĉja na ovom prostoru se odlikuju umjereno-kontinentalnom klimom, koja se graniĉi sa subalpskom i alpskom klimom. Zbog toga, samo u toku šest mjeseci (maj-oktobar) prosjeĉna temperatura na ovom podruĉju je veća od 10°C. Tabela 5 Srednje mjesečne količine padavina (mm)

Stanica I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Gоd

Rogatica 57,7 49,2 49,3 58,1 76,1 81,4 79,9 63,4 70,3 72,7 74,2 75,4 807,7

Osjeĉani 71,6 62,2 66,3 80,9 90,8 102,6 88,8 80,0 90,9 87,0 97,8 94,2 1012,8

Ustipraĉa 59,7 50,3 53,4 70,3 78,4 84,4 83,0 70,6 70,9 68,7 81,5 79,1 850,4

Goraţde 55,3 55,0 46,5 64,3 70,8 73,1 64,5 63,6 68,7 70,4 80,4 73,3 785,8

Vranići 57,5 53,8 54,7 68,0 71,8 78,5 68,9 66,6 70,9 70,1 86,1 80,0 826,9

Ustikolina 65,8 61,8 54,2 61,3 71,7 71,6 66,2 64,8 70,1 81,2 90,1 86,4 845,1

Ifsar 81,1 71,4 70,4 89,8 96,1 100,9 95,4 71,3 89,7 84,7 106,4 106,8 1063,9

Foĉa 70,7 73,7 65,9 80,6 78,6 79,5 76,2 63,5 74,3 86,1 98,0 100,9 948,1

Vikoĉ 70,5 72,7 64,4 70,6 75,9 74,6 66,1 63,0 71,5 83,8 91,5 89,8 894,3

Kalinovik 87,5 79,7 82,2 98,2 97,5 101,8 72,5 74,6 95,0 127,6 152,3 141,3 1210 Maksimalne vrijednosti srednjih mjeseĉnih koliĉina padavina se na većem dijelu posmatranog podruĉja javljaju upravo u jesenjim i zimskim mjesecima (novembar - Goraţde 80,4 mm, Ustikolina - 90,1 mm, Vikoĉ - 91,5 mm, Kalinovik - 152,3 mm; decembar - Ifsar 106,8 mm, Foĉa 100,9 mm) - što i jeste odlika maritimnog reţima. Na stanicama sjeverno od Goraţda (Ustipraĉa, Osjeĉani, Rogatica) najveća koliĉina padavina se dešava u junu - odlika kontinentalne klime. Moţe se zakljuĉiti da se maritimne odlike gube sjevernije od razvoĊa jadranskog i crnomorskog sliva (planinski vijenci Lelije, Zelengore i Lebršnika juţno od rijeke Bistrice). Okolina Foĉe, interesantna za ovaj projekat, ima ukupnu godišnju koliĉinu padavina 948 mm. Tabela 6 Sume godišnjih padavina i karakteristične srednje mjesečne padavine

Kišomjerna stanica

Nadmorska visina

Period obrade

Suma godišnjih padavina

Minimalne srednje

mjesečne

Maksimalne srednje

mjesečne

m n.m. god mm mm mjesec mm mjesec

KS Modriĉa 115 61-90 871 52 feb. 100 juni

KS Orašje 87 61-90 720 47 jan. 84 juni

KS Brĉko 96 53-88 799 53 okt. 96 juni

KS Derventa 110 61-90 906 60 feb. 103 juni

KS Doboj 146 61-90 870 56 feb. 102 juni

KS Bijeljina 90 - 744 38 okt. 87 juni

KS Šamac 90 - 790 43 mart 85 juni

Broj dana u godini kada ima padavina (vodeni talog veći od 0,1 mm) iznosi oko 115 dana. Maksimalne dnevne koliĉine padavina se nalaze u intervalu od 51 mm do 110 mm.


Na podruĉju Bijeljine koliĉina padavina direkno je proporcionalna sa oblaĉnošću, tako da prosjeĉna koliĉina padavina iznosi 850 mm po metru kvadratnom. Najviše kiše padne u maju i junu, a najmanje u martu i septembru

Geološka obiljeţja lokaliteta

S obzirom na to da Drina sa svojim pritokama presjeca gotovo ĉitav dinarski planinski sistem, geološka graĊa u slivu ove rijeke je veoma sloţena i bitno je uticala na izgled reljefa. Najveći dio sliva leţi u predjelu centralnih Dinarida koji su izgraĊeni od paleozojskih i mezozojskih stijena. Jedino podrinjske planine Cer i Majevica pripadaju unutrašnjim Dinaridima gdje su paleozojske i trijske stijene većim dijelom prekrivene neogenim i kvartarnim sedimentima. U slivu je zastupljena tipiĉna blokovska tektonska struktura, sastavljena od tri velika i brojnih manjih blokova, rastavljenih rasjednim pukotinama. Od stijena u slivu Drine najveće rasprostranjenje imaju paleozojski škriljci i permo-trijaski pješĉari sa intruzijama magmatskih stijena (graniti, andeziti, gabro). Mezozojski kreĉnjaci zahvataju preko 30% sliva. Idući od sjevera prema jugu, u slivu se smjenjuju trijaski, jurski i kredni kreĉnjaci i dolomiti, što je vjerovatno u vezi sa tektonskom evolucijom ovog prostora, kome su zastupljeni blokovi kontinentalne kore. Nizvodno od Loznice dominiraju neogeni i kvartarni jezerski i rijeĉni sedimenti na kojima je obrazovana ogromna plavinska lepeza Drine na ušću u Savu. Današnji izgled ravnice je rezultat rada erozija u toku ledenih doba (periodi glacijala i interglacijala) i naroĉito rijeĉnih naplavina – fluvijalne erozije. Rijeka Sava i njena desna pritoka Drina u ovom sektoru svog toka donose velike koliĉine suspendovanih ĉestica i erodiranog materijala koji se taloţi. Ove sitne frakcije materijala imaju za posljedicu stvaranje plodnih zemljišta. Fluvijalna erozija je dominirala nad ostalim oblicima erozije. U Semberiji koja je ravna naplavina rijeke Drine preovladava plodna crnica i degradirani ĉernozem, a dijelom i ritske crnice, te rijeĉni nanosi. Sama geološka postavka slojeva, fluvijalna erozija, glacijacija u davnim periodama, eolska erozija i deflacija imali su presudan uticaj na formiranje ovakve vrste reljefa pa kasnije stvaranja plodnog zemljišta. Najniţe hipsometrijske poloţaje reljefno izraţavaju kompozitne doline Bosne, Drine, Lima obiljeţene smjenom dolinskih proširenja (zavale i kotline) sa kanjonsko-klisurastim suţenjima. Najdublje usjeĉene kanjojske i klisuraste doline su: kanjoni Drine nizvodno i uzvodno od Višegrada (dubina i preko 700 metara), Lima, probojniĉka dolina Sutjeske ''Prosjeĉenica'' (dubina i preko 1.200 metara), kanjoni Hrĉavke, Praĉe, Bistrice itd. Fluvijalne oblike reljefno izraţavaju rijeĉna korita vodotoka, naplavne ravni i niske rijeĉne terase. Ovi oblici su skoncentrisani na najniţim hipsometrijskim poloţajima u kotlinama i dolinama. Na aluvijanim ravnima i niskim rijeĉnim terasama se nalaze naseljena mjesta. To su najgušće naseljena podruĉja Sarajevske ekonomske makroregije i na njima su nastali i razvijeni svi znaĉajniji centri promatranog podruĉja. Teren Goraţda ima reljef koji je dijelom blago izraţen, a dijelom sa izrazitim visokim istaknutim oblicima. Ĉitavim podruĉjem dominiraju mnogobrojne potoĉne doline i jaruge usjeĉene u klasiĉne stijene paleozoika i donjeg trijasa. Na podruĉju Bosansko-podrinjskog kantona u izgraĊivanju oblika reljefa i stvaranju razliĉitih genetskih tipova reljefa uĉestvuju razliĉiti oblici erozionog djelovanja. Najizraţeniji su: fluvijalni oblik erozije (mehaniĉki rad velikog broja rijeka i potoka), karstni oblik erozije (hemijsko rastvaranje kreĉnjaĉkih stijena) i erozioni procesi na padinama (fiziĉko-mehaniĉko rastvaranje pod uticajem gravitacije).


Samim tim, nastali su odgovarajući tipovi reljefa: fluvijalni tip reljefa, padinski tip reljefa i karstni tip reljefa. Fluvijalna ili rijeĉna erozija je karakteristiĉna za tokove rijeka Drine. Od akumulacionih fluvijalnih oblika javljaju se aluvijalne ravni, inundacione ravni, rijeĉne terase uz korita rijeke Drine i druge. Na otkrivenim profilima terasa uoĉava se djelimiĉna slojevitost, ali je najveći dio heterogen kako po sastavu, tako i granulaciji. Terase su gotovo idealno uravnjene što ukazuje na veliku energiju toka u završnim fazama stvaranja. Terasni odsjeci su ĉesto preko 2 m visine. Terase su naroĉito izraţene u dolini Drine kod Ustikoline.

Hidrogeološke karakteristike

U slivu je zastupljena tipiĉna blokovska tektonska struktura, sastavljena od tri velika i brojnih manjih blokova, rastavljenih rasjednim pukotinama. Od stijena u slivu Drine najveće rasprostranjenje imaju paleozojski škriljci i permo-trijaski pješĉari sa intruzijama magmatskih stijena (graniti, andeziti, gabro). Mezozojski kreĉnjaci zahvataju preko 30% sliva. Idući od sjevera prema jugu, u slivu se smjenjuju trijaski, jurski i kredni kreĉnjaci i dolomiti, što je vjerovatno u vezi sa tektonskom evolucijom ovog prostora, kome su zastupljeni blokovi kontinentalne kore. Nizvodno od Loznice dominiraju neogeni i kvartarni jezerski i rijeĉni sedimenti na kojima je obrazovana ogromna plavinska lepeza Drine na ušću u Savu.

Hidroenergetski potencijal

Hidroenergetski potencijal Drine i njenih pritoka je davno uoĉen. Tome doprinose veliko vodno bogatstvo, ujednaĉen godišnji i višegodišnji proticaj, znaĉajan pad uzduţnih rjeĉnih profila i kanjonasto - klisurast sklop nekih rijeĉnih dolina pogodnih za izgradnju moćnih betonskih brana, iza kojih se formiraju vještaĉka jezera. Osim onih koje su već izgraĊene postoje i projekti za izgradnju novih. Po hidroenergetskom potencijalu Drina nema premca na Balkanu, ali istovremeno ona ima apsolutni primat po neiskorišćenosti svoje hidroenergije. Na teritoriji BiH prosjeĉne godišnje padavine su oko 1250 mm, što iznosi oko 64x109 m3, što je ekvivalnentno prosjeĉnom protoku od oko 2030 m3/s. Pošto je proseĉni oticaj oko 1155 m3/s, proizilazi da je na godišnjem nivou prosjeĉni koeficijent oticaja oko 0,57. U pravcu crnomorskog sliva preko pritoka Save otiĉe oko 722 m3/s (62,5%), dok oko 433 m3 (37,5%) otiĉe u Jadransko more. Kljuĉni pokazatelji oticaja na osnovnim slivovima ĉitavog podruĉja BiH dati su u Tabeli 7. Tabela 7 Pokazatelji oticaja na osnovim slivovima BiH

Sliv rijeke

Površina (km

2)

Prosječni protok Qsr (m

3/s)

Specifični protok Q (L/s*km

2)

Protok malih voda Qmin 95%

Sava 5 506 63 11,40 1,5 Drina 7 240 124 17,10 24,10

Radi okvirnog sagledavanja vodnih potencijala RS daju se prosjeĉne vrijednosti godišnjih protoka na najvaţnijim vodomjernim profilima koji su relevantni za planiranja u RS (kljuĉni vodotoci i karstna polja u RS), odnosno na profilima u blizini teritorije RS, ukoliko daju informaciju o ulazno / izlaznim protocima relevantnim za podruĉje RS. Podaci su okvirni. Sliv Drine: Bastasi: 164 m3/s, Foĉa: 212 m3/s, Višegrad: 335 m3/s, Zvornik: 387 m3/s, ušće: 401 m3/s. Sutjeska, Igoĉe: 14,9 m3/s, Ĉehotina, Foĉa: 16,0 m3/s, Praĉa, Rakitnica: 2,4 m3/s, Lim, Rudo: 113,6 m3/s, Drinjaĉa: 6,5 m3/s.

Niti je moguće, niti bi bilo metodološki ispravno izdvajanje protoka po pojedinim entitetima BiH, imajući u vidu da granice presijecaju slivove na naĉin da je nemoguće hidrološko bilansno razgraniĉenje protoka prema genezi na dijelu teritorije koji nije sliv.


Pokušaj takvog razdvajanja protoka po principu nastajanja na dijelovima administrativne teritorije ne bi bio metodološki primjeren, posebno imajući u vidu ĉinjenicu da ne postoje osmatranja padavina i protoka koja bi omogućila takav dovoljno taĉan postupak.

Kvalitet vode

Kvalitet sektora Drine prema podacima sa monitoring stanica Foĉa i Goraţde, moţe okarakterisati kao zadovoljavajući. Ipak, kako se na sektorima biljeţi hidromorfološka modifikacija, ekološki status okarakterisan je kao umjeren. Hemijski status ocijenjen je kao zadovoljavajući, odnosno ne biljeţi se prekoraĉenje vrijednosti prioritentih i hazardnih supstanci. Prema podacima iz izvještaja monitoringa kvaliteta površinskih voda u Republici Srpskoj, Republiĉke direkcije za vode RS – Bijeljina, u periodu od 2001. do 2009. godine, moţe se zakljuĉiti iz prikazane ocjene klase kvaliteta na profilu Drina – Paunci, propisanu Uredbom o klasifikaciji voda i kategorizaciji vodotoka (Sluţbeni glasnik Republike Srpske br. 42/01), da je kvalitet voda navedenog lokaliteta u pomenutom periodu bio zadovoljavajući i da je većina parametara zadovoljavala uslove koji su propisani za prvu klasu voda. Prema podacima iz perioda 2007. – 2010. godina, moţe se zakljuĉiti da pojedini hemijski parametri ne zadovoljavaju vrijednosti propisane klase1. Vrijednosti ukupnih ĉvrstih materija rijeke Drine povremeno ne zadovolјavaju propisane zahtjeve za prvu klasu. Vrijednosti za ukupnu tvrdoću zadovolјavaju vrijednosti treće klase. Vrijednosti koncetracija hemijske potrošnje kiseonika (HPK dihromatna) zadovolјavaju vrijednosti propisane za drugu klasu. Vrijednosti BPK5, koji predstavlјa mjeru koncentracije petodnevne biohemijske potrošnje kiseonika, zadovolјava vrijednosti propisane za drugu klasu. Koncetracije ukupnog azota zadovolјavaju vrijednosti propisane za drugu klasu. Vrijednosti amonijaĉnog azota zadovolјava propisane vrijednosti za drugu klasu. Najveće koncentracije ukupnog fosfora su bile u okviru treće kategorije. Vrijednosti koncentracija hlorida ulaze u okvir druge klase. Procenat zasićenja kiseonikom izlazi iz okvira prve klase i ulazi u okvir druge klase. Od teških metala ĉije su koncentracije mjerene tokom analiziranog perioda, koncentracije gvoţĊa, mangana, arsena, ţive i cinka zadovolјavaju uslove prve klase voda. Koncentracija kadmijuma i nikla zadovolјavju uslove druge klase voda.

Lista potencijalnih izvora zagađenja u bazenu rijeke Drine

Većina industrijskih otpadnih voda u Republici Srpskoj sadrţe toksiĉne materijale, najĉešće teške metale, cijanide, fenole, mineralna ulja i emulzije, organske razrjeĊivaĉe (od industrije obrade metala) i razne druge toksiĉne materijale (osnovne industrije hemije, tekstila i obrade koţe). Devet industrijskih lokacija je identifikovano i klasifikovano kao potencijalni izvori zagaĊenja na listi aktivnosti koje ugroţavaju kvalitet voda. Najveći potencijalni industrijski izvori zagaĊenja su rudnik uglja i termoelektrana Ugljevik koji su udaljeni 20-ak kilometara od rijeke Drine, te rudnik boksita u Zvorniku na udaljenosti od oko 30 kilometara uzvodno od mjesta Glaviĉice i poĉetka izgradnje nasipa. Najznaĉajnije lokacije su površinski otvoreni kopovi rudnika boksita u Milićima (udaljen od rijeke 25 km) i Srebrenici, kao i rudnici olova i cinka u Srebrenici koji su udaljeni od rijeke Drine manje od 5 km). Za rudnik u Srebrenici, vaţno je napomenuti da nisu bili dostupni zvaniĉni podaci o koliĉinama proizvedenih opasnih supstanci. Postoji takoĊe odreĊeni broj nezakonitih opštinskih/refrakcijskih lokacija za odlaganje. Rudnici u Milićima i Sasama nalaze se uzvodno od predmetne lokacije izgradnje nasipa više od 60 kilometara.

1 Korišteni su podaci iz Sava River Basin Management Plan, Final Draft, Zagreb, November 2011..


Sakupljeni su podaci o 17 izvora otpadnih od kojih za pet ispusta postoje podaci o parametrima kvaliteta otpadnih voda, a za preostale je korištena procjena koristeći ekvivalent stanovnika. Konaĉni rezultati pokazuju da najveće zagaĊenje dolazi iz većih opština, najviše iz Bijeljine, Zvornika i Višegrada. U Federaciji, na podruĉju Goraţda, izvršena je detaljna analiza aktivnosti koji su potencijalno štetne za kvalitet vode. Razmatrane su industrije: „Pobjeda Rudet“ d.d. u Goraţdu, za koju je procijenjeni vodni indeks rizika bio 3.09 „UNIS Ginex" i „Pobjeda", sportska industrija, pripadaju istoj grupi po veliĉini vodnog indeksa rizika. Što se tiĉe lokacija za odlaganje otpada koje ugroţavaju kvalitet voda, najveća prijetnja su općinska deponija u Goraţdu koji ima kapacitet oko 10,000 m² i predstavlja prijetnju rijeci Drini i vodnim tijelima podzemnih voda. Indeks rizika m = 42. U dijelu bazena rijeke Drine u RS identificirani su industrijski objekti koji u procesu rada proizvode razliĉite vrste otpada. Veliki dio opasnih materija nastaje u rudnicima, zatim u metalurškoj industriji, termoelektranama, hemijskoj industriji, i kod svih ovih vrsta teške industrije se javlja opasni otpad. Skoro svi objekti teške industrije imaju posebno napravljene i izgraĊene lokacije za odlaganje otpada.

3.3.2. Biološke karakteristike

Podruĉjem rijeke Drine (istoĉni dio BiH) dominiraju šumski ekosistemi. U niţim predjelima biljeţe se biocenoze sladuna i cera (Quercetum confertae – cerris). U nešto višim predjelima konstatuju šume kitnjaka i cera (Quercetum petraeae – cerris), i kitnjaka (Quercetum petraeae montanum) na toplijim ekspozicijama, dok su šume bukve (Fagetum montanum) zastupljene na hladnijim staništima. U višim predjelima konstatuju se i fragmenti zajednice bukve, jele i smrĉe (Piceo – Abieti – Fagetum).Termofilne šumske zajednice crnog graba i bukve (Orno – Ostryietum) i crnog graba (Ostryo – Fagetum) biljeţe se na padinama sa većim nagibom, uglavnom uz pritoke Drine. Na podruĉju gornje Drine, naĉelno, dominiraju sljedeće vrste dendroflore: bukva (Fagus silvatica), hrast kitnjak (Quercus petraea), hrast sladun (Quercus frainetto) i cer (Quercus cerris). U dolini Drine biljeţe se i, po površini, manje sastojine crne jove (Alnus glutinosa). Obodna vegetacija uz Drinu karakteriše se dominacijom vrbe (Salix alba), a poljski jasen (Fraxinus angustifolija) se biljeţi sporadiĉno. U spratu grmlja konstatuju se dren (Cornus sanguinea), lijeska (Corylus avellana), glog (Crataegus monogyna), kleka (Juniperus communis), kao i Viburnum lantana, Sambucus recemosa, S. nigra i Acer tataricum. Prizemna vegetacija odlikuje se dominacijom vrsta koje pripadaju flornim elementima širokog rasprostranjea: Galium silvaticum (srednjeevropski element), Veronica chamaedrys, Pulmonaria officinalis (sub-srednjeevropski), G. vernum (pontijsko- submediteranski), Primula vulgaris (subatlansko-submediteranski), Stellaria holostea (subevroazijski) i dr. Pored toga, biljeţe se i ilirski florni elementi: Helleborus atrorubens, Epimedium alpinum i dr. Kao posljedica eksploatacije šuma, na širem podruĉju biljeţe se i površine pod brezom (Betula pendula) i jasikom (Populus tremula).


U širem pojasu uz rijeku Drinu u okviru predmetnog podruĉja biljeţe se: Pyrus pyraster, Carpinus orientalis, Acer campestre, Quercus petraea, Rosa canina, Fraxinus angustifolia, Clematis vitalba, Malus sylvestris, Salix alba, Picea abies, Pinus sp. (saĊena kultura), Robinia pseudoacacia, Corylus avellana, Rubus caesius, Urtica dioica, Galium mollugo, Lamium purpureum, Taraxacum officinale, Glechoma hederacea i dr. PotvrĊeno je prisustvo i sljedećih vrsta: Rumex obtusifolius, Plantago lanceolata, Potentilla reptans, Hypericum perforatum, Festuca pratensis, Scrophularia nodosa, Medicago lupulina, Silene vulgaris, Verbascum sp., Clematis vitalba, Calystegia sepium, Anagalis arvensis, Veronica persica, Chenopodium hybrodum, Fontinalis sp. (u vodi) i Symphytum officinale. Endemsku grupu biljnog gena tercijarnih bioloških populacija predstavljaju brojne vrste od kojih su najvaţnije: Daphne malyana Blečić, Saxifraga rocheliana Sternb. Ex. Host, Centaurea incompta Vis., Dianthus kitaibelii Janka ex. Beck, Cerastium lanatum Lam., Centaurea derventana Vis et Panč., Aquilegia grata Zimm., Amphoricarpus autariatus Blečić et May., Valeriana braun-blanquetii Lak., Campanula balcanica Hruby, Adenophora liliifolia (L.) Besser, Cirsium wettsteinii Petr., Cicerbita pancicii (Vis.) Beauverd., Melampyrum hoermanianum Maly., Opoponax chironium Koch., Achillea abrotanoides (Vis.) Vis., Teucrium arduini L., Corydalis leiosperma Conrath, Acer intermedium Panč., Iris bosniaca Beck itd . U uţem obuhvatu planiranih graĊevinskih radova na izgradnji zaštitnog nasipa za odbranu od poplava nisu identifikovane ugroţene biljne vrste. Kad su u pitanju pašnjaci nalaze se u srednjim i gornjim tokovima rijeka, a livade u dolinama i na blagim padinama. Travni pokrivaĉ je slabog kvaliteta. Livade su pod dobrim travnim pokrivaĉem. Šume su raširene po ĉitavom slivu i to u vidu manjih sastojina, zabrana i šikara. Glavni dio šuma se nalazi u izvorišnim dijelovima pritoka. Šume u izvorišnim dijelovima su bolje saĉuvane i grupisane u nešto većim kompleksima, dok su ostale šume i šikare dijelom razrjeĊene i zakrţljale, te ne pruţaju gotovo nikakvu zaštitu zemljišta. Prisustvo mladice (Hucho Hucho (Linnaeus, 1758)) i rijeĉnog raka (Astacus astacus (Linnaeus, 1758)) u rijeci Drini je od najveće vaţnosti. Mladica se nalazi na crvenoj listi meĊunarodne unije za zaštitu prirode (IUCN) ugroţenih vrsta i zaštićena je Bernskom konvencijom. Ima ograniĉeno prisustvo u slivu Dunava. Mladica se u slivu rijeke Drine smatra endemskom vrstom kao i vrstom sa "najzdravijim" genom u regiji. Ova vrsta se razmnoţava u proljeće kada odlazi u manje tokove (na primjer ušće Kosovske i Praĉe). Razmnoţavanje zavisi od meteoroloških uslova i odvija se na ĉistom pijesku, šljunku ili kamenom stjenovitom tlu u sporijim dijelovima vodenog toka rijeĉnog korita, sa brzim protokom vode bogate kisikom. Mladi se hrane sa faunom i ribom sa dna dok se odrasli najviše hrane drugom ribom, ponekada ţabama i drugim vodenim kiĉmenjacima. Rijeĉni rak se nalazi na IUCN-ovoj listi ranjivih vrsta. Ova vrsta ţivi na dnu rijeke u blatnjavoj vodi. Veoma je osjetljiva na zagaĊenje vode. Ornitofauna podruĉja rijeke Drine je izuzetno bogata. Osim lokalnih vrsta ptica i vrsta koje su povezane sa vodom, privremeno prisustvo vrsta koje ţive na moru je primijećeno u posljednjih nekoliko godina. Ugroţene vrste orlova Aquila sp. se mogu naći u dijelovima kanjona Drine kao i drugi grabeţljivci sa vodenim organizmima i patke Anas sp., vodomar Alcedo atthis (Linnaeus, 1758), obiĉna ĉigra Sterna hirundo Linnaeus, 1758, neke vrste galebova (Fam. Laridae Vigors, 1825) i mnoge druge.


Ptiĉji svijet je svakako, najraznovrsniji a izdvajaju se vrste Passer domesticus (Linnaeus, 1758) – vrabac, Columba livia Gmelin, 1789 – obiĉni golub, Streptopelia decaocto (Frivaldszky, 1838) – gugutka, Corvus corax Linnaeus, 1758 – gavran, Corvus cornix Linnaeus, 1758 – vrana, Pica pica (Linnaeus, 1758) – svraka, Corvus monedula (Linnaeus, 1758) – ĉavka, Falco tinnunculus Linnaeus, 1758 –vjetruša, Accipiter nisus (Linnaeus, 1758) – kobac ptiĉar, Strix aluco Linnaeus,1758 – mala sova. Prirodne karakteristike podruĉja pruţaju uslove za pojavu velikog broja vrsta sisara. Oblast je nedovoljno ispitana, pogotovo u pogledu sitnih sisara i vrsta koje nisu od znaĉaja za lovni turizam. U šumskim prostranstvima gornjeg sliva rijeke Drine sreću se ţivotinje koje su ili prorijeĊene ili ih više nema u mnogim dijelovima Evrope medvjed (Ursus arcotos), vuk(Canis lupus), divokoza, divlja maĉka (Felix catus), lisica, kuna zlatica, jazavac (Meles meles), divlja svinja, srna, vidra, zec), kao i ptice (suri orao, orao zmijar, sivi soko, veliki tetrijeb, šumska šljuka, jarebica kamenjarka i bjeloglavi sup (Gyps fulvus). U uţem obuhvatu planiranih graĊevinskih radova na izgradnji zaštitnog nasipa za odbranu od poplava na lijevoj obali Drine od Balatuna uzvodno do Glaviĉica nisu identifikovane ugroţene vrste ptica i sisara.

Batrahofauna područja

Vodozemci su grupa kiĉmenjaka koja obuhvata više od 6000 recentnih vrsta rasprostranjenih širom svijeta, osim najhladnijih i najsuvljih predjela i nekih veoma izolovanih okeanskih ostrva (Cox i sar., 2006). Vodozemci predstavljaju jednu od najugroţenijih grupa kiĉmenjaka danas, zbog sinergizma izmeĊu kompleksnosti sopstvenog ţivotnog ciklusa, intenziteta antropogenih izmjena autohtonih predjela i sredinskih fluktuacija. MeĊunarodna unija za zaštitu prirode (engl. International Union for Conservation of Nature- IUCN) proglasila je mnoge vrste vodozemaca globalno ugroţenim. Većina vrsta koje naseljavaju Evropu nema status ugroţenih (Anthony i sar., 2006), uglavnom zbog velikog areala koji naseljavaju. MeĊutim, na lokalnom nivou, tj. u okviru postojećih drţava, mnoge populacije su oznaĉene kao ugroţene zbog raznovrsnih prijetnji oĉuvanju biološke raznovrsnosti. Popis vrsta koji je je saĉinjen na bazi malobrojnih podataka iz literature, procjene oĉekivanih vrsta na osnovu opštih prirodnih karakteristika podruĉja, odnosno prema analogiji sa sliĉnim podruĉjima u regionu (klisura Lima sa Mileševkom i Uvcem, na primer), zastupljenih staništa, kao i na osnovu liĉnih opaţanja. Sve vrste ptica su obuhvaćene nekim mjerama zaštite mada se uvijek istiĉu crvene vrste Evrope Hieraaetus pennatus – patuljasti orao, Crex crex – prdavac, Eremophila alpestris – ušata ševa, Ficedula parva – mala muharica. Prisutni su i glacijalni relikti: ušata ševa, borealne vrste: Strix uralensis – dugorepa sova, Picoides tridactylus – tropski detlić, Pyrrhula pyrrhula – obiĉna zimovka, oromediteranske vrste: Monticola saxatilis – drozd kamenjar, Regulus ignicapillus – vatroglavi kraljić i vrste reliktnih zajednica: Poecile lugubris – mediteranska sjenica, Emberiza cia – planinska strnadica. Na ovom prostoru se sreću vrste sa istoĉnomediteranskog rasprostranjenja kao i vrsta sa zapadno mediteranskim rasprostranjenjem. Podruĉje istoĉne Bosne je malo prouĉeno. Procjenjujemo da je prikazano oko 50% potencijalnih vrsta sa ovog prostora, pa bi inventarizacija ornitofaune predstavljala realnu osnovu za valorizaciju kvaliteta i znaĉaja i mogućnost monitoringa. Prostor opštine Bijeljina pripada eurosibirsko – boreoameriĉkoj regiji, koja je na ovom prostoru zastupljena provincijom higrofilnih lišćarsko – listopadnih šuma, sektoru šuma sa hrastom luţnjakom (Quercetalia roboris), koja zahvata najveći dio sjeveroistoĉnih nizija Bosne i Hercegovine.


Vegetacija predmetnog podruĉja je izuzetno siromašna vrstama. Preovladavaju uniformne kulture silaţnog kukuruza (Zea mays L.). Pošto na samom prostoru dominira vrsta Abutilon theophrasti Medik., moţe se zakljuĉiti da na lokalitetu dominiraju vrste invazivnih korova predvoĊena vrstom Ambrosia artemiisifolia L. U blizini predmetne lokacije na mjestima koja nisu podloţna redovnoj kosidbi, niti se na njima upotrebljavaju herbicidi, dominira klasa Secalinetea Br. – Bl. 51 reda Secalinetalia Br. – Bl. 31. u kojoj je brojna vrsta Hordeum secalinum Schreb. TakoĊe, na neobraĊenim mjestima se moţe izdvojiti poneka individua vrste Atropa belladonna L., Crataegus nigra Waldst. & Kit. i Rubus idaeus L. koje nisu veće od pojedinih individua korovskih vrsta (ambrozija, abutilion) te se, iako se navedene vrste mogu smatrati grmolikim vrstama, ne moţe izdvojiti jasno uoĉljiv sprat šiblja do dva metra visine. Vrijedi napomenuti da su na ovom prostoru nekada dominirale nizijske listopadne šume iz klase Querco – Fagetea Br. – Bl. Et Vlieg 37, reda Populetalia albae Br. – Bl. 31, sveze Alno - Quercion roboris Ht. (37) 38, asocijacije Genisto elathae-Quercetum roboris Horvat, 38, koje su sjeĉom pretvorene u poljoprivredne parcele Na pojedinim (istoĉnim) dijelovima, zbog blizine rijeke Drine postoje pojedinaĉne individue vrste Populus sp., te je evidentno da su nekada na tom dijelu predmetne lokacije obitavale šume iz klase Querco – Fagetea Br. – Bl. Et Vlieg 37, reda Populetalia albae Br. – Bl. 31, sveze Salicion albae Tx. 55, asocijacije Populetum nigro – albae Slavnić 52. Na ovaj prostor su zasaĊene i vrste Abies alba Mill. i Picea abies L. smrĉa, koje imaju estetsku funkciju.

3.3.3. Namjena površina zemljišta predmetne lokacije

U Tabeli 8, je predstavljen dio površine (11,618 km2) Grada Bijeljina koji pripada neposrednom slivu rijeke Drine, i to definisano klasama upotrebe zemljišta prema bazi podataka Corine Land Cover [CLC]2. Tabela 8 Namjena zemljišta grada Bijeljine koji pripada neposrednom slivu rijeke Drine

Red. Br.

Kod Opis koda Površina

(km2)

%

1 112 Urbana podruĉja 477 4,11

2 211 Nenavodnjavana obradiva zemljišta 7.296 62,80

7 222 Voćnjaci i plantaţe 2 0,02

9 242 Kompleks kultiviranih parcela 2.087 17,96

10 243 Preteţno poljoprivredna podruĉja sa većim površinama prirodne vegetacije

341 2,94

11 311 Bjelogoriĉna šuma 1.076 9,26

16 324 Prelazni šumski pojas-zarasla grmiĉasta šuma 54 0,46

17 331 Plaţe, dine, goli pješĉani predjeli 16 0,14

20 411 Kopnene moĉvare 49 0,42

21 511 Vodotoci 214 1,84

22 512 Vodna tijela-vodne površine 6 0,05

UKUPNO: 11.618 100

2 Ovdje su korišteni podaci iz baze podataka CLC 2006 iz 2006.g. Corine Land Cover [CLC] je karta evropske predstave

životne sredine, koja je bazirana na interpretaciji satelitskih snimaka. Ona obezbjeđuje podatke za kartu o načinu

upotrebe zemjišta na prostoru gotovo cijele Evrope, pa time i prostora neposrednog sliva rijeke Drine u Gradu Bijeljina.


3.3.4. Socio-kulturološke karakteristike

Poredeći podatke broja stanovnika iz 1991 i 2010. godine se moţe zakljuĉiti da je postojao negativan trend u razvoju populacije, osim u opštini Bijeljina, gdje je zabiljeţen pozitivan razvoj. Znaĉajan prekid normalne vrste razvoja populacije se dogodio u periodu 1991 - 1995 zbog rata. Veliki dio populacije je otišao u druge zemlje. Najveće preseljenje se dogodilo unutar zemlje, najviše u odnosu na etniĉke linije, što je izazvalo da veliki dio populacije ode u podruĉja gdje su se osjećali manje ugroţeni. Povratak raseljenih lica u prijašnje prebivalište se takoĊer odvija uglavnom u odnosu na etniĉke linije. To vodi ka slabom nivou povratka i znaĉajnim promjenama u strukturi drţavne populacije. Migracija, posebno mlaĊe populacije u radnoj dobi, se nastavila i nakon rata. Poslijeratna migracija je bila izazvana siromaštvom, teškim ţivotnim uslovima, slabim mogućnostima za zaposlenje i niskim ţivotnim standardom. Tabela 9 Pregled broja stanovnka za period 1991 - 2010

Opština Populacija

Gustina

Prirodno povećanje

(2010.)

Naselja

Broj zaposlenih

(2010) 1991 2010

Bijeljina 96.988 108.814 148,3 -172 - 21.130

Foĉa-Ustikolina 4.968 1.740 10,3 -12 26 194

Goraţde 33.073 30.123 121,1 -25 145 4.822

Pale-Praĉa 2.063 1.068 12,4 3 15 92

Populacije ima najviše oko opštinskih centara dok su druga mala naselja manje naseljena. Opština Bijeljina ima znatno veću gustinu naseljenosti u poreĊenju sa prosjekom u RS (57.6 stanovnika/km²) i predstavlja jednu od najgušće naseljenih opština u RS. Opština Bijeljina ima stepen urbanizacije oko 46%, uzimajući u obzir ukupan broj stanovnika u općini i populaciju u gradu. Procjenjuje se da u gradu Bijeljini ţivi oko 50.000 ljudi. Prema preliminarnim informacijama popisa stanovništva, domaćinstava i ustanova u BiH 2013, na teritoriji Republike Srpske na podruĉjima koja obuhvataju mjesne zajednice Bijeljine, na kojim se planira izgradnja nasipa nalazi se 6104 domaćinstava i ţivi preko 22.000 stanovnika. Najveći broj radnih mjesta u odnosu na populaciju ima Bijeljina a najniţi udio radnih mjesta u odnosu na populaciju ima općina Pale-Praĉa. TakoĊer, u apsolutnim vrijednostima Općina Bijeljina ima najviše zaposlenih što implicira da Bijeljina predstavlja najrazvijeniju opštinu u grupi opština koje se analiziraju. Starosna struktura populacije pokazuje veoma mali broj mladih ljudi, u prosjeku oko 14% populacije i oko 19% populacije preko 64 godine. Moţe se zakljuĉiti da demografsku strukturu ove tri opštine karakteriše prosjeĉna starosna dob populacije od oko 41 godine. Najmanja prosjeĉna veliĉina domaćinstva u sadašnjoj procjeni je u opštini Pale-Praĉa a najveća prosjeĉna veliĉina domaćinstva u opštini Foĉa-Ustikolina. Zakljuĉak demografske analize je:

- Negativan rast populacije je karakteristika većine opština projektnog podruĉja; - Znaĉajan broj raseljenih lica zbog rata i nakon njega ţivi u lošim uslovima; - Znaĉajno manji broj stanovnika u poreĊenju sa 1991. godinom u opštinama

Bosansko-podrinjskog kantona; - Većina populacije je koncentrisana u naseljima duţ rijeke Drine; - Visoka stopa nezaposlenosti.


Cjelokupan demografski rezultat je nepovoljan jer većina opština, to se posebno odnosi na opštine Bosansko-podrinjskog kantona, ne mogu pruţiti osnovne ţivotne uslove da bi se zadrţala populaciju u podruĉju i ohrabrio dalji razvoj demografije. Na ovom prostoru postoji veliki broj kulturno istorijskih spomenika. Najstariji sakralni centar i, ujedno, najstarija graĊevina u opštini Bijeljina je Manastir Tavna sa crkvom Svete Trojice, graĊen, vjerovatno, poĉetkom 14. vijeka.

3.4. Opis mogućih uticaja projekta

3.4.1. Uticaji u fazi pripreme projekta

Ne oĉekuju se znaĉajni negativni uticaji na prirodnu okolinu u operacionoj fazi. Štaviše, uticaji na operacioni fazu se smatraju veoma pozitivnim jer je cilj projekta da sprijeĉi rizike po okolinu, ljude i imovinu (objekti koje je napravio ĉovjek). MeĊutim, kako se projekat izgradnje odbrambenog nasipa Grada Bijeljine od poplava rijeke Drine, tj, planirana izgradnja tzv. lijevog drinskog nasipa realizuje iskljuĉivo na teritoriji BiH realizacijom planiranih aktivnosti jedan dio objekata koji se nalaze na teritoriji Republike Srbije, a istovremeno i na lijevoj obali rijeke Drine naći će se izmeĊu dva nasipa i u sluĉaju većih vodostaja rijeke Drine dolaziće neminovno do njihovog plavljenja, što nije bio sluĉaj do sada. Kako će se gore opisanom realizacijom planiranih aktivnosti uticati na ţivotu sredinu, ljude i materijalno tehniĉka dobra druge drţave neosporno je da je riječ o projektu sa mogućim uticajem na ţivotnu sredinu druge drţave. Prema ''Konvencije o procjeni uticaja na ţivotnu sredinu preko drţavnih granica'', Espoo, Finska 1991. godine (Bosna i Hercegovina je potpisnica te konvencije), obveza je izmeĊu ostalih analizirati i prekograniĉni uticaj planiranog zahvata. Ta obaveza je ugraĊena i u Zakon o zaštiti ţivotne sredine RS (Sl. Glasnik RS, br. 71/12), u ĉlanovima od 75. do 79. Stavom 2. ĉlana 75. precizirano je da „kada projekat može imati značajan uticaj na životnu sredinu drugog entiteta, ili Brčko Distrikta, nosilac projekta o tome obavještava Ministarstvo za prostorno ureĎenje, graĎevinarstvo i ekologiju Republike Srpske“. Na osnovu ove informacije resorno Ministarstvo dalje postupa u skladu sa drugim odredbama Zakon o zaštiti ţivotne sredine, a koje se odnose na prekograniĉni uticaj. Upravo na ovaj naĉin se mogu izbijeći pojedini negativni uticaji projekta još u fazi pripreme projekta.

3.4.2. Uticaji u fazi izgradnje

Mjere kontrole poplava na rijeci Drini i njenim pritokama ukljuĉuju pojaĉavanje rijeĉnog koridora graĊenjem rip-rap obaloutvrda, betonskih pragova, pregradnih zidova, zemljanih nasipa i presijecanja meandara. Naglasak u fazi planiranja/pravljenja projekta treba biti na primjeni, gdje je moguće, tehnika sa slabim uticajem na ekološke aspekte rijeĉnih habitata i krajolika. Zbog toga upotreba biljnih vrsta (tehnike bioinţenjeringa) i stjenovitog materijala dostupnog na dnu bujice treba da bude osnovna ako je to moguće. Ovo doprinosi smanjenju zagaĊivaĉa u plavnim vodi dok se stvaraju ili odrţavaju prirodni koridori, što pomaţe pri širenju i oĉuvanju ţivih vrsta unutar priobalnih ekosistema. Ekološka uloga priobalne vegetacije se mora stoga uzeti u obzir u intervencijama na rijeĉnim sistemima.


Potencijalni negativni uticaj projekta ukljuĉuje:

- Štete uzrokovane radovima na izgradnji od strane izvoĊaĉa radova ukljuĉujući odlaganje iskopane zemlje i drugih materijala iz iskopa;

- Dugoroĉni rizik od kontaminacije površinskih i podzemnih voda; - Erozija zemljišta povezana sa postojećim praksama poljoprivredne proizvodnje.

Za potrebe izgradnje sistema neophodno je prisustvo graĊevinske mehanizacije (rovokopaĉa, buldoţera) manjih gabarita i radnika na terenu, te uspostavljanje zone gradilišta. Glavni uticaji izgradnje će ukljuĉivati upravljanje iskopanom zemljom i graĊevinskim otpadom, te otpadnim vodama i gorivima i mazivima na gradilištu, ali takoĊer mogu ukljuĉivati:

- Ometanje pristupa i kretanja; - Poremećaj u odvijanju poljoprivrednih aktivnosti koje proizlaze iz pristupa

ograniĉenja, sabijanje tla i kopanja kanala; - Otpad, buku, blato i prašinu na lokaciji i na pristupnim saobraćajnicama; - Oštećenje stabala ili drugog rastinja na mjestu izvoĊenja radova; - Uznemiravanje ţivotinjskog svijeta na i u blizini podruĉja.

Zagađenje tla i vode

Tokom aktivnosti izgradnje kada se koriste mašine postoji mogućnost kontaminacije tla zbog ulja/nafte i hemikalija. Kontaminacija vode zbog otpada sa graĊevinskog podruĉja i mrlje srednje veliĉine su takoĊer moguće, u sluĉaju akcidenta. Podprojekti će trebati da uzmu u obzir ovu vjerovatnoću i da razviju sisteme koji bi uticali na ove incidente, ukljuĉujući konaĉno uklanjanje kontaminiranog tla i zadrţavanje zagaĊivaĉa u zemlji i površinskoj vodi. U podruĉju Bijeljine će se objekti za zaštitu od poplava izgraditi unutar kopna, najviše na zemlji u privatnom vlasništvu koje se trenutno koristi za poljoprivredne potrebe. Posebna paţnja se mora obratiti da se saĉuva veoma vrijedno poljoprivredno zemljište i sprijeĉi bilo kakvo zagaĊenje tla koje bi moglo da utiĉe na zaradu farmera. Pitanje kupovine zemlje se takoĊer treba razmotriti zbog izgradnje nasipa u Bijeljini. Ne oĉekuje se uticaj na kvalitet vode Drine.

Erozija tla i širenje prašine

GraĊevinske aktivnosti će ukljuĉiti uklanjanje vegetacije, iskopavanje tla, eksploatacija, kidanje i punjenje itd. Sve ove aktivnosti se moraju paţljivo provoditi da ne bi došlo do erozije tla. Zbog aktivnosti se tlo moţe pomaknuti i moţe se povećati stopa gubljenja tla iz podruĉja sa druge strane, podruĉja u prirodnim uslovima. Ovo kretanje tla će do odreĊene mjere dovesti do širenja prašine. Stoga će biti potrebno intenzivno uvesti specijalne mjere smanjenja da bi se napravio balans sa erozijom tla i širenjem prašine.

Vazduh

Kao posljedica izvoĊenja graĊevinskih radova oĉekuje se povećana koncentracija zagaĊujućih materija, prvenstveno prašine i izduvnih gasova iz motornih vozila. Aktivnosti koje će prouzrokovati emisiju zagaĊujućih materija su: izgradnja privremenih pristupnih puteva, prevoz nepokrivenog graĊevinskog materijala, kretanje mašinerije i vozila na gradilištu, kao i radovi na nasipanju obrambenog nasipa.


Prašina, kao poslјedica transporta i izvoĊenja radova (iskopi, utovar i istovar materijala), izduvni gasovi graĊevinskih mašina i motornih vozila mogu uticati na smanjenje kvaliteta vazduha u zoni graĊevinskih radova za vrijeme izvoĊenja radova. Uticaj na kvalitet vazduha se oĉekuje na podruĉju udaljenom nekoliko stotina metara od mjesta na kojem će se odvijati radne aktivnosti. Ipak, znaĉajan uticaj na lokalno stanovništvo se ne oĉekuje, kao ni prekoraĉenje zakonom dozvoljenih koncentracija za emisije u vazduh. Stoga su svi uticaji usko vezani za lokaciju izvoĊenja radova, privremenog su karaktera sa tendencijom vraćanja u prvobitno stanje po završetku radova.

Nivoi buke

Korištenje opreme na mjestima izgradnje kao što su bageri, buldoţeri, kamioni za prijevoz materijala, valjci, mašine za razbijanje kamena i stijena stvaraju buku koja je daleko iznad nivoa ambijentalne buke u ruralnim podruĉjima. Vaţno je uvesti mjere kontrole buke kao dio mjere ublaţavanja faze izgradnje da bi se nivoi buke pri izgradnji doveli do prihvatljivog nivoa. Nivoi pozadinske ambijentalne buke će se morati mjeriti i onda uporediti sa tipiĉnim vrijednostima za buku koju izaziva oprema za izgradnju.

Flora i fauna

GraĊevinski radovi će izazvati privremene promjene kvaliteta vode u koritu rijeka Drine ovo se iskljuĉivo odnosi na pozajmišta graĊevinskog materijala jer će se nasip graditi na kopnu. Ovo je posebno vaţno za postojanje ranjivih i zaštićenih vrsta koje ţive u vodenom ekosistemu rijeke Drine. Stoga je preporuĉeno da se izbjegava izgradnja u osjetljivim periodima godine (sezona razmnoţavanja je od februara do maja) i tokom ljeta kada minimalni tokovi smanjuju efekt razrjeĊivanja. Veliki uticaj na ornitofaunu se ne oĉekuje. Ptiĉje vrste koriste rijeku kao izvor hrane i pitke vode. Samo u sluĉaju velikog zagaĊenja, što ovdje sigurno neće biti sluĉaj, opstanak tih vrsta moţe biti ugroţen. Otkrivene drevne vrste obiĉno ne naseljavaju urbana podruĉja i ona koja su pod uticajem ljudskih aktivnosti. Stoga se ne oĉekuje uticaj na njih. Radovi u podruĉju Bijeljine neće uticati na ekosistem rijeke Drine jer će nasip biti napravljen unutar kopna, na nekim dijelovima do 1 km od obale rijeke.

Uticај nа ihtiоfаunu

Uticај nа flоru i fаunu pоĉinjе оd priprеmnih rаdоvа zа izgrаdnju оbјеkаtа. Uticај u оvој fаzi sе оglеdа krоz uklаnjаnjе bilјnоg pоkrivаĉа u zоni оbјеkаtа, kао i gubitkа stаništа u zоni izgradnje. Zа оĉеkivаti је dа ćе sе diо fаunе iz ugrоţеnе zоnе brzо prеsеliti i prilаgоditi nа nеštо višim kоtаmа. МеĊutim, diо аkvаtiĉnе flоrе i fаunе u zоni projekta ćе nаkоn izgradnje biti pоd trајnim uticајеm, nа pojedinim dijеlovima vоdоtоkа dоlаzi dо trајnе prоmеnе аkvаtiĉnоg stаništа. Pоznаtо је dа izgrаdnjа grаĊеvinskih оbјеkаtа nа vоdаmа, оdnоsnо svih оbјеkаtа kојi uspоrаvајu prirоdаn tоk, imајu uticај nа prоmjеnu аmbiјеntаlnih uslоvа (tеmpеrаturа, kisеоnik), pа је nеоphоdnо dа оnај kојi izvоdi rаdоvе rаzmišlја dа pоrеd nеsumnјivо pоzitivnоg еkоnоmskоg uticаја štо višе smаnji ili kоmpеnzuје nеgаtivni uticај nа ţivоtnu srеdinu. Оbilаskоm budućеg rеgiоnа izgrаdnjе objekata uоĉili smо dа su dnеvnе оscilаciје nivоа vоdе u rijеci Drini vеlikе, štо sigurnо nеgаtivnо utiĉе nа biološke prоcеsе kоd pоstојеćih riblјih vrstа. Oscilacije nivoa vode rijeke Drine su posljedica rada uzvodnih hidroenergetskih objekata. Uopšteno, svi negativni uticaji u fazi izgradnje su privremeni i mogu se ublaţiti primjenjujući dobre graĊevinarske prakse.


Upravljanje poplavama ima za cilj smanjenje gore pomenutih potencijalnih rizika koristeći razne tehnike. Bilo koji objekat za upravljanje poplavama neupitno ima pozitivan uticaj na ljude, imovinu i okolinu. Ali razne strukturalne mjere, koje ukljuĉuju razliĉite vrste radova i intervencija radi kontrole poplava, mogu imati i negativne uticaje prirodne hidrološke i posljediĉno ekološke procese u ekosistemu rijeke. Ovaj projekat na područiju opštine Bijeljina, neće imati uticaja na ihtiofaunu obzirom da kompletan projekat se izvodi na kopnu.

3.4.3. Uticaji u fazi korištenja

U ovom projektu odreĊeni broj vanjskih pozitivnih uticaja se pojavljuje u vezi implementacije. MeĊu glavnim vanjskim efektima treba spomenuti slijedeće:

- Izbjegnute štete na poljoprivrednom zemljištu i objektima (Privatne kuće; stambene

zgrade; industrijski/poslovni objekti; škole, obdaništa, javne zgrade) zbog

poboljšane zaštite od poplava;

- Izbjegnuti gubici u poslovanju zbog neprekidne proizvodnje/usluga;

- Zdravstveni efekti zbog smanjenja zagaĊenja u vodi;

- Izbjegnuti saobraćajni prekidi;

- Rekreacione koristi;

- Razvoj turizma;

- Zaštita okoline (izbjegnuti troškovi zamjene);

- Izbjegnuti troškovi privatne zaštite;

- Efekti ekonomskog razvoja;

- Izbjegnuti rizik od gubitka ljudskih ţivota.

3.4.4. Pozitivni uticaji projekta na upravljanje okolinom

Izgradnjom nasipa osiguraće se ekonomske, socijalne i ekološke koristi, korisnicima zemljišta i lokalnoj zajednici u ovom podruĉju. Iskustava sliĉnih projekata, govore da će projekat imati brojne pozitivne uticaje na ţivotnu sredinu kroz promociju dobrih praksi upotrebe zemljišta, metoda uzgoja i upravljanjem štetoĉinama. Podprojekt bi trebao pomoći ojaĉati lokalne kapacitete u ekološko odrţivim pristupima razvoju poljoprivrede.

Dodatno zapošljavanje

U sluĉaju nezaposlenosti i siromaštva u projektnom podruĉju, izvori radne snage neće biti smanjeni. Ako se zapošljava iz grupe nezaposlenih ili zapošljavanje ima uticaj na nezaposlenost, projekat stvara društven koristi zbog smanjene društvene podrške ili pomoći nezaposlenima. To je sluĉaj u projektima zaštite od poplava. Nastat će slijedeće društvene koristi od dodatnog zapošljavanja:

- Povećanje broja radnih mjesta tokom implementacije investicije (privremeni efekt); - Povećanje radnih mjesta zbog potrebe za obavljanjem poslova odrţavanja; - Nova radna mjesta kao posljedica ekonomskog razvoja koji je omogućen

implementacijom investicije.


Smanjenje razvojnih razlika među regijama

Uticaj projekta na smanjenje razvojnih razlika meĊu regijama proizlazi najviše iz proširenja pristupa tehniĉkoj infrastrukturi. Zadaci završeni u okviru projekta imaju pozitivan uticaj na povećanje investiranja u cijeloj regiji. Dva aspekta su od kljuĉne vaţnosti za smanjenje stepena razvoja meĊu regijama:

- Proširenje infrastrukture je osnovni element razvoja u regiji i stanovnici ga smatraju uslovom. Nedostatak infrastrukture vodi ka degradaciji u regiji i odlasku ljudi u podruĉja koja su razvijenija;

- Drugi element u smanjenju razvojnih razlika meĊu regijama se tiĉe uske veze izmeĊu proširenja infrastrukture i adekvatne zaštite od poplava. Projekat omogućava poslovni razvoj u podruĉju trgovine i usluga. Poplave koje prijete su velika prepreka razvoju ovih podruĉja. To obeshrabruje potencijalne investitore od razvojnih aktivnosti u podruĉjima kojima nedostaje osnovna infrastruktura.

Drugi društveni efekti

Drugi društveni efekti, kao izbjegnuti saobraćajni prekidi, rekreacione koristi, razvoj turizma, zaštita okoline (izbjegnuti troškovi zamjene), rizik od gubitka ljudskih ţivota i izbjegnuti troškovi privatne zaštite te efekti ekonomskog razvoja nisu ocjenjivani. Potencijalna veliĉina ovih efekata bi mogla biti kao i vrijednost izbjegnutih šteta.

3.4.5. Opis mogućih uticaja projekta na društvo

Detaljna analiza društvene procjene sa kvalitativnom i kvantitativnom analizom data je u formi priloga ovog dokumenta. U nastavku data je analiza mogućih uticaja projekta na stanovništvo predmetnog projektnog obuhvata.

3.4.5.1. Trajno/privremeno preseljenje i izuzimanje zemljišta Prema dosadašnjim raspoloţivim podacima na planiranoj lokaciji izgradnje nasipa u svrhu odbrane od poplava neće biti trajnog preseljenja stanovništva, a eksproprijacija zemljišta treba da se izvrši prema vaţećim propisima i standardima. Vlada Republike Srpske se obavezala na pridrţavanje sljedećih kljuĉnih principa u pogledu pruţanja naknada i preseljenja u okviru Projekta Zaštita od poplava u BiH:

1) Preseljenje i pruţanje naknada za osobe pod uticajem Projekta će biti provedeno u saglasnosti sa:

a) Primjenjivom legislativom BiH /FBiH / Republike Srpske / Republike Srbije,

prvenstveno Zakonom o eksproprijaciji; b) Primjenjivim zahtjevima Evropske banke za rekonstrukciju i razvoj – EBRD; c) MeĊunarodno prihvaćene dobre prakse;

2) Vlasnici i korisnici zemljišta pod uticajem Projekta u vrijeme referentnog datuma

imaju pravo na naknadu ili pomoć, ukoliko im je rješenjem o eksproprijaciji priznato pravo na naknadu na sljedeći naĉin:

- Sva zakonita imovina će podlijegati procesu eksproprijacije u skladu sa

Zakonom o eksproprijaciji; - Bespravno izgraĊeni objekti za koje je proces legalizacije uspješno okonĉan

do donošenja rješenja o eksproprijaciji će biti predmet eksproprijacije u skladu sa Zakonom o eksproprijaciji;


- Nelegalno izgraĊeni objekti koji se koriste kao stalni stambeni objekti a nisu legalizirani do donošenja rješenja o eksproprijaciji (ĉak i ako je proces legalizacije u toku ali nije završen), tretirat će se kao bespravno izgraĊeni objekti i korisnicima neće biti isplaćena nikakva naknada. Za dokaz da se objekat koristi kao stambeni koristiće se prijava o mjestu prebivališta korisnika izdata od strane nadleţnih organa. MeĊutim, Vlada RS moţe na prijedlog Ministarstva poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva donositi odluke o kompenzaciji za navedene sluĉajeve nelegalno izgraĊenih stambenih objekata;

- Korisnicima bespravno izgraĊenih stambenih objekata za koje Ministarstva poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva utvrdi da nemaju pravo nikakve naknade za bespravno izgraĊeni objekat biće isplaćena pomoć za relokaciju. Korisnici će dobiti naknadu za svu drugu imovinu koju legalno posjeduju, pri ĉemu je svrha, u skladu sa zahtjevima politike EBRD-a, da im se ne pogorša materijalna situacija;

- Korisnici nelegalno izgraĊenih stambenih objekata za odmor (vikendica) i nelegalno izgraĊenih nestambenih objekata podlijeţu odredbama Zakona o eksproprijaciji i takvi predmeti neće biti upućivani nadleţnom ministarstvu na odluĉivanje;

3) Za privremene uticaje koji se odnose na privremeno korištenje (zauzimanje)

zemljišta, npr. u svrhe izgradnje, bit će pruţene naknade; 4) Svaka naknada će biti u zamjenskoj vrijednosti, bilo putem zamjene sa drugom

sliĉnom nekretninom (preferirana opcija) ili putem novĉane naknade; 5) Izvori izdrţavanja za osobe pod uticajem Projekta će biti ponovno uspostavljeni

minimalno u ekvivalentnom obimu ili poboljšani gdje je to moguće; 6) U monitoring i evaluaciju aktivnosti pruţanja naknada i preseljenja će biti ukljuĉeni

nezavisni subjekti; 7) Osobe pod uticajem Projekta i nove zajednice u koje se takve osobe naseljavaju

će biti angaţovane, informisane i konsultovane tokom cijelog razvoja, implementacije i evaluacije Akcionog plana preseljenja (APP ili na Engleskom Resettlement Action Plan - RAP);

8) Referentni datum za utvrĊivanje prava na naknade je momenat donošenja rješenja o eksproprijaciji od strane nadleţnih organa navedenog u Zakonu o eksproprijaciji;

9) Zajmoprimac će finansirati naknade za eksproprisane nekretnine, kao i troškove u vezi sa implementacijom aktivnosti preseljenja i smještaja.

3.4.5.2. Prava na naknade Prava na naknade za razliĉite kategorije domaćinstava koja za to ispunjavaju uslove i imovine u skladu sa postojećom legislativom rezimirana su u Tabeli 10, dok su u Tabeli 11 prikazana prava na naknade koja nisu utvrĊena vaţećim pozitivnim propisima. Pravo na naknade će biti zasnovano na sljedećem:

- Elaborat eksproprijacije koji će biti izraĊen u skladu sa Zakonom o eksproprijaciji za imovinu koja podlijeţe eksproprijaciji, zasnovano na katastarskim podacima na nivou opština,

- Dodatna istraţivanja od strane opština, naroĉito u sluĉajevima gdje je imovina uknjiţena, ali uknjiţeno ime vlasnika ne odgovara stvarnoj vlasniĉkoj situaciji.

U sluĉaju neslaganja izmeĊu katastarskih podataka i stvarne situacije vlasništva na terenu, opštine su duţne da riješe te vrste neslaganja, prema Zakona o eksproprijaciji. Ovo se posebno odnosi na sluĉajeve gdje podaci u katastru nisu aţurirani nakon smrti registrovanih vlasnika.


Propisi o legalizaciji nezakonitih objekata izgraĊenih bez dozvole, i objekata koji su privremenog karaktera potpadaju u nadleţnost opština. Ovi propisi ili odluke utvrĊuju uslove i procedure za legalizaciju bespravno sagraĊenih ili privremenih objekata. Proces legalizacije ukljuĉuje slijedeće korake:

- Zahtjev za legalizaciju od strane vlasnika u odreĊenom roku koji opština propiše (uobiĉajeno 1 godina);

- Razmatranje od strane opštinskih i Republiĉkih tijela zaduţenih za prostorno ureĊenje i graĊevinarstvo;

- Odluka o dodatnoj urbanistiĉkoj saglasnosti. - Odluka o graĊevinskoj dozvoli i upotrebnoj dozvoli u skladu sa Zakonom o prostornom ureĊenju.

Pod uspješno provedenim procesom legalizacije podrazumijeva se ona legalizacija bespravno izgraĊenih objekata koja je uspješno okonĉana do donošenja rješenja o eksproprijaciji. Za sve sluĉajeve koji su u suprotnosti sa vaţećom zakonskom regulativom koja reguliše ove postupke, a koji se traţe direktivama EBRD-a u skladu sa potpisanim ugovorom o zajmu odluĉivat će nadleţni organi na prijedlog ministarstva poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva. Pored gore navedenih prava na naknade, ugroţene (ranjive) kategorije stanovništva pod uticajem Projekta će dobiti dodatnu pomoć, u zavisnosti od procjene njihovog individualnog sluĉaja. Tabela 10 Prava na naknade u skladu sa postojećom legislativom

Vrsta prava ili imovine pod

uticajem Projekta

Zakonski okvir

Prava na naknade Proces i specifični uslovi

Uknjiţena zemljišna parcela sa stambenim objektom za koji je izdata graĊevinska dozvola

Zakon o eksproprijaciji

Opcija 1: preseljenje uz zamjenske nekretnine Zamjenske nekretnine ukljuĉujući stambenu parcelu sliĉne veliĉine i karakteristika, te stambeni objekat sliĉne veliĉine i karakteristika Opcija 2: novĉana naknada Novĉana naknada za parcelu i objekat prema zamjenskoj vrijednosti i Naknada za pokrivanje troškova selidbe

Prenos vlasništva putem sporazumnog dogovora ili procesa eksproprijacije

Nestambeni objekat za koji je izdata graĊevinska dozvola, na uknjiţenom zemljištu


Novĉana naknada vlasniku objekta prema zamjenskoj (trţišnoj) vrijednosti i Novĉana naknada za parcelu prema zamjenskoj vrijednosti




uticajem Projekta

Zakonski okvir


Uknjiţena poljoprivredna parcela


ObezbjeĊenje zamjenske poljoprivredne parcele sliĉne veliĉine i karakteristika ili Novĉana naknada prema zamjenskoj vrijednosti

Prenos vlasništva putem sporazumnog dogovora ili procesa eksproprijacije Ako dio predmetne parcele pod uticajem Projekta iznosi 10% ili manje od ukupne površine poljoprivredne parcele, opcija zamjenske parcele neće biti na raspolaganju. Samo opcija novĉane naknade će biti na raspolaganju. Ako je ostatak parcele nakon eksporpijacije njenog dijela neupotrebljiv, vlasnik polaţe pravo na potpunu eksproprijaciju (cijele) parcele i naknadu u skladu sa time

Poljoprivredna parcela uknjiţena na ime druge osobe (ne na ime korisnika)

Zakon o eksproprijaciji i Zakon o vlasniĉko- pravnim odnosima

Novĉana naknada prema zamjenskoj vrijednosti za zemljište vlasniku zemljišta ili njegovim nasljednicima i Novĉana naknada za bilo kakva unaprjeĊenja (razvojne aktivnosti) vlasniku tih unaprjeĊenja (primjenjivo na objekte zaštite od poplava, zasade višegodišnjih kultura, objekte, itd.)


Jednogodišnje poljoprivredne kulture (prinos)


Novĉana naknada prema trţišnoj vrijednosti vlasniku kulture ukoliko ima dokaz o zakupodavnom odnosu sa vlasnikom zemljišta Novĉana naknada vlasniku zemljišta po trţišnoj vrijednosti

Novĉana naknada za kulturu će biti na raspolaganju jedino ako se godišnji prinos ne moţe ubrati ili poţeti u toku raspoloţivog roka

Višegodišnje poljoprivredne kulture


Novĉana naknada po trţišnoj vrijednosti vlasniku poljoprivrednih kultura ukoliko ima dokaz o zakupodavnom odnosu sa vlasnikom zemljišta Novĉana naknada vlasniku zemljišta po trţišnoj vrijednosti

Poslovna djelatnost


Nekretnine podlijeţu naknadi prema proceduri eksproprijacije: Ranijem vlasniku eksproprisane poslovne prostorije u kojoj je obavljao poslovnu djelatnost korisnik eksproprijacije duţan je prije rušenja poslovne prostorije osigurati drugu odgovarajuću prostoriju u vlasništvu.



uticajem Projekta

Zakonski okvir


Šumsko zemljište Zakon o eksproprijaciji

Vlasniku zemljišta novĉana naknada prema trţišnoj vrijednosti parcele i Novĉana naknada vlasniku drveta prema trţišnoj vrijednosti izgubljenog drveta


Tabela 11 Naknade koje možda nisu obuhvaćene postojećim propisima


uticajem Projekta Prava na naknade Proces

Specifični uslovi koji

moţda nisu obuhvaćeni postojećim propisima

Upisana parcela sa stambenom jedinicom bez graĊevinske dozvole, koju je izgradio vlasnik parcele

Pod uslovom da se uspješno provede proces legalizacije: Opcija 1: preseljenje uz zamjenske nekretnine Zamjenska imovina ukljuĉujući stambenu parcelu sliĉne veliĉine i karakteristika i stambenu jedinicu sliĉne veliĉine i karakteristika (zamjenska nekretnina) i parcelu koja se nalazi uz imovinu i Pomoć za selidbu Opcija 2: novĉana naknada Novĉana naknada i za parcelu i za stambenu jedinicu po zamjenskoj (trţišnoj) vrijednosti i Pomoć za selidbu

Nakon uspješno okonĉanog postupka legalizacije do donošenja rješenja o eksproprijaciji moţe se vršiti eksproprijacija

Pomoć za selidbu

Stambena jedinica izgraĊena bespravno na parceli koja je u vlasništvu nekog drugog lica

Pod uslovom da se uspješno provede proces legalizacije: Novĉana naknada po trţišnoj vrijednosti vlasniku objekta i Pomoć za selidbu vlasniku objekta i Novĉana naknada po trţišnoj vrijednosti za parcelu vlasniku i/ili nasljednicima vlasnika parcele


Pomoć za selidbu

Stambena jedinica izgraĊena bespravno na parceli koja je u javnom vlasništvu

Pod uslovom da se uspješno provede proces legalizacije: Novĉana naknada po trţišnoj vrijednosti objekta, vlasniku objekta i Pomoć za selidbu vlasnika objekta


Pomoć za selidbu

Nestambeni objekti bez graĊevinske dozvole na uknjiţenom zemljištu

Pod uslovom da se uspješno provede proces legalizacije: Novĉana naknada po trţišnoj vrijednosti za objekat - vlasniku objekta i Novĉana naknada po trţišnoj vrijednosti za parcelu




uticajem Projekta Prava na naknade Proces

Specifični uslovi koji

moţda nisu obuhvaćeni postojećim propisima

Bespravno izgraĊeni nestambeni objekat na parceli koja je u vlasništvu nekog drugog lica

Pod uslovom da se uspješno provede proces legalizacije: Novĉana naknada po trţišnoj vrijednosti za objekat vlasniku objekta i Novĉana naknada po trţišnoj vrijednosti za parcelu vlasniku parcele i/ili njegovim nasljednicima


Bespravno izgraĊeni nestambeni objekti na parceli koja je u javnom vlasništvu

Pod uslovom da se uspješno provede proces legalizacije: Novĉana naknada po trţišnoj vrijednosti za objekat vlasniku objekta


Naknade za zemljište

Zamjensko zemljište U skladu sa Zakonom o eksproprijaciji, gdje god je to moguće, naknada za zemljište će biti ponuĊena u obliku zamjenske nekretnine koja će vlasniku omogućiti pribliţno iste uslove korištenja pod istim uslovima korištenja porazumijeva se da su zadovoljeni sljedeći kriteriji:

- Prihvatljivost vlasniku/poljoprivredniku pod uticajem Projekta; - Pribliţno ista veliĉina zemljišta (plus/minus 10%); - Sliĉan ili bolji poljoprivredni potencijal (plodnost, nagib, oblik parcele, izloţenost

sunĉevoj svjetlosti); - Lokacija na razumnoj udaljenosti („razumna udaljenost“ će varirati u zavisnosti od

opreme koju poljoprivrednik posjeduje, veliĉine i lokacije eksproprirane parcele i ostale poljoprivrednikove zemljišne imovine - kao generalna vodilja, razumna udaljenost bi obiĉno trebala biti manja od 5 km).

U sluĉajevima gdje se ekspropriše samo 10% ili manje od ukupne površine poljoprivredne parcele, neće biti predloţena zamjenska nekretnina nego samo novĉana naknada Novčana naknada U sluĉaju da je novĉana naknada preferirana opcija, trţišna vrijednost zemljišta se odreĊuje putem vještaka i to na sljedeći naĉin:

- UtvrĊivanje tri nedavne (u periodu manjem od zadnjih 6 mjeseci) transakcije parcela sliĉnih karakteristika u predmetnom podruĉju;

- Raĉunanje prosjeĉne cijene po kvadratnom metru za ove tri transakcije, koja će se zatim koristiti kao predloţena trţišna vrijednost za ekspropriranu parcelu.

U sluĉaju da se samo manja ili parcela manjeg potencijala moţe identifikovati i ponuditi kao nakanda, razlika izmeĊu vrijednosti parcele koja je predmet eksproprijacije i zamjenske parcele će se utvrditi i isplatiti. Ovo će zahtijevati utvrĊivanje vrijednosti i parcele koja je predmet eksproprijacije i zamjenske parcele, kako bi se mogla izraĉunati razlika vrijednosti.


UtvrĊivanje vrijednosti će biti provedeno u skladu sa prethodno navedenim. Ako je razlika u vrijednosti manja od 10%, neće biti plaćena novĉana naknada za izmirenje razlike.

Naknada za poljoprivredne kulture i šume

Jednogodišnje kulture Eksproprijacija i „ulazak na zemljište“ će generalno biti provedeni u fazama tako da bilo kakve preostale jednogodišnje kulture, nezavisno od stadija razvoja, mogu biti ubrane ili poţevene prije nego se zemljište oduzme prethodnom vlasniku ili korisniku. Za godišnje prinose ubrane prije zaposjedanja zemljišta od strane korisnika eksproprijacije neće biti isplaćena naknada. Za jednogodišnje kulture koje se ne mogu ubrati prije zaposjedanja zemljišta ili kulture koje budu oštećene graĊevinskim radovima bit će pruţena naknada prema punoj trţišnoj vrijednosti. Potrebno je uzeti u obzir nedavne podatke o cijenama poljoprivrednih kultura na republiĉkom i opštinskom nivou, tamo gdje takvi podaci postoje i nisu stariji od šest mjeseci. Ukoliko takvi podaci ne postoje, potrebno je provesti posebnu analizu trţišnih cijena u okviru izrade detaljnog Akcionog plana preseljenja (RAP), kako bi se utvrdile trţišne vrijednosti glavnih kultura za koje se pruţaju naknade, te izradila tabela sa cijenama svih glavnih kultura na datom podruĉju. Ovi podaci će biti aţurirani svakih šest mjeseci. Višegodišnje kulture Raĉunanje pune zamjenske vrijednosti zahtijeva razmatranje ne samo godišnjeg prinosa plodova, nego i troškova ponovne uspostave plantaţe (sadnice, priprema tla, Ċubrivo, ostalo), kao i prihoda izgubljenog u toku perioda potrebnog da se ponovno postigne prinos. Visina naknada će biti izraĉunata prema principu pune zamjenske vrijednosti, zasnovano na sljedećem, ako je: V - Prosjeĉna trţišna vrijednost jednogodišnjeg prinosa jednog stabla; D - Prosjeĉna duţina perioda u godinama potrebnog da se dobije odraslo stablo sposobno da daje prinos; Cp - Cijena sadnje (sadnice, priprema tla, poĉetno Ċubrenje); Cl - Cijena rada potrebnog za odrţavanje u toku perioda dostizanja prethodnog prinosa Visina naknade C za jedno stablo se odreĊuje prema sljedećoj formuli: C = V x D + CP + CL Jediniĉna visina naknade C po stablu se zatim primjenjuje na cijelu parcelu, uzimajući pri tom u obzir ili prosjeĉnu gustinu sadnje ili taĉan broj ţivih stabala. Trţišne vrijednosti prinosa za svaku od uobiĉajenih voćki u datom podruĉju će biti analizirane i navedene u tabelama sa cijenama za svaki Akcioni plan preseljenja (RAP). U RAP-ovima će visine naknada biti prikazane za ĉetiri stadija razvoja voćke:

- Sadnica; - Mlada voćka bez prinosa; - Mlada voćka sa prinosom; - Zrela voćka.


Šuma Zamjenska vrijednost je trţišna vrijednost posjeĉenih stabala (drvne graĊe). Ako pogoĊena komercijalna šuma ne moţe biti posjeĉena prije zaposjedanja zemljišta, bit će data kompenzacija na sliĉnom principu kao što je prezentirano prethodno u dijelu za jednogodišnje kulture, uzimajući u obzir trţišnu vrijednost izgubljene drvne graĊe. Sa stanovišta migracionih kretanja stanovništva, razlikuju se ĉetiri sociološke grupe na podruĉju razmatranog sistema:

- Ţitelji koji se moraju preseliti iz podruĉja potapanja; - Stanovnici okolnih podruĉja, koji će se naći u ulozi domaćina preseljenog

stanovništva; - Imigranti koji se u zonu socijalnih granica projekta doseljavaju u potrazi za poslom,

slijedeći ubrzanije aktiviranje prirodnih i ekonomskih potencijala tog podruĉja; - Prolaznici, koji na podruĉje sistema dolaze kao izletnici. Sa gledišta socijalnih

planiranja za potrebe projekta, posebno su vaţna prva i druga grupa. Ranjivo stanovništvo su grupe ljudi pod uticajem projekta koji po polu, etniĉkoj pripadnosti, starosti, fiziĉkom ili mentalnom hendikepu, ekonomskom stanju ili društvenom statusu mogu biti više ugroţeni preseljenjem koje uslovljava Projekat nego druge grupe stanovništva, te mogu imati ograniĉen pristup i mogućnost dobijanja pomoći prilikom preseljenja. Ranjive grupe stanovništva ukljuĉuju izmeĊu ostalog:

- Hendikepirane osobe, mentalno ili fiziĉki; - Osobe sa ozbiljnim oboljenjima, naroĉito HIV/AIDS i drugim hroniĉnim bolestima; - Starije osobe, posebno ako ţive same; - Domaćinstva ĉije su glave djeca; - Domaćinstva sa ţenskom glavom obitelji i koja ţive sa ograniĉenim finansijskim

mogućnostima; - Domaćinstva sa ograniĉenim, minimalnim prihodima ili bez prihoda; - Udovice i/ili siroĉad.

Izbjeglice i raseljena lica ostvaruju svoja prava na osnovu Zakona o raseljenim licima, koji se provodi na nivou Republike Srpske, od strane Ministarstva za raseljena lica i izbjeglice i kroz nadleţne institucije. Pomoć ranjivim grupama stanovništva ukljuĉuje slijedeće aktivnosti, zavisno od analize individualnih sluĉajeva, uz podršku socijalnih radnika iz nadleţne opštine. Pomoć u toku procesa kompenzacije i preseljenja:

- U toku cenzusa (popisa); - Individualni sastanci u cilju pojašnjavanja prava na naknadu; - Posebni „paketi" za preseljenje; - Proces isplate naknade (osigurati da dokumenti koji se tiĉu naknade budu

razumljivi, te da će ranjive osobe moći naplatiti ĉekove i sl.).; - Osiguranje novca nakon isplate (npr. stavljanjem na bankovni raĉun) u cilju

sprjeĉavanja kraĊe ili nenamjenskog korištenja novca. Pomoć u toku selidbe:

- Selidba liĉnih stvari; - Oĉuvanje, transport i/ili prodaja materijala iz starog objekta; - Prevoz ĉlanova domaćinstva uz medicinsku pomoć, ako je potrebna; - Ulazak u novi posjed (stan).


Pomoć nakon preseljenja:

- Savjetovanje po pitanju porodice, zdravlja, upravljanja novcem i ponovne uspostave izvora izdrţavanja;

- Provjera da li postoje mreţe solidarnosti i podrške na koje su ranjive osobe raĉunale i da li su ponovno uspostavljene, a ako nisu primjena mjera da budu uspostavljene radi pomoći u vidu hrane, zdravstvenih pregleda i sl.;

- Po potrebi zdravstvena i medicinska njega u kritiĉnim periodima ili ukljuĉenje ranjivih osoba u šemu zdravstvenog osiguranja;

- Prioritet za kurseve obuke za poboljšanje mogućnosti zaposlenja, te prioritet kod zaposlenja gdje je moguće.

(A) Sociološke zakonitosti karakteristične za grupu stanovništva koja mora da se iseli iz zone gradnje objekata sistema.

- Raseljavanje ljudi doţivljavaju kao veliku traumu, koja dovodi do stresa. U tim ljudima raste otpor, koji se, ukoliko se blagovremeno ne naĊu za njih prihvatljiva rješenja, pretvara snaţnu i organizovanu oponenciju projektu, koja moţe da onemogući i najatraktivnije sisteme;

- Ne smije se dozvoliti da se u ljudima koje treba iseliti javi osjećanje da su njihovi interesi ravnodušno ţrtvovani zbog interesa drugih, bogatijih ljudi iz razvijenijih sredina. Ljudi koji se raseljavaju moraju u projektu da naĊu i svoj vlastiti ţivotni interes, inaĉe će to doţivjeti kao socijalni pritisak, što će sve više uvećavati njihovo protivljenje realizaciji tog sistema.

- Ljudi koje treba raseliti imaće kooperativan stav u odnosu na integralni projekat samo ukoliko im se odgovarajućim razvojnim projektima, koji se paralelno realizuju kao dio integralnog ureĊenja i korišćenja prostora, obezbijedi bolja ekonomska i socijalna perspektiva od one koju bi imali da se taj integralni sistem ne realizuje. To se moţe uspješno ostvariti ukoliko se odreĊena sredstva, namijenjena podsticaju razvoja manje razvijenih dijelova zemlje, usmjere upravo u razvoj onih podruĉja gdje će se naseljavati stanovništvo iseljeno iz zona uticaja projekta;

- Pri planiranju naĉina raseljavanja treba uzeti u obzir sve relevantne sociološke ĉinjenice: zanimanje, mogućnost prekvalifikacije, starosnu i polnu strukturu, stepen srodstva ljudi, susjedske odnose, konfesionalnu pripadnost, ekonomski poloţaj domaćinstava, dotadašnji društveni standard, itd. U tom domenu nema nebitnih pitanja. Projekat moţe da propadne samo zbog nespretno odabrane lokacije sa gledišta konfesionalne pripadnosti raseljenih i domaćina, zbog neuzimanja u obzir kompletnog dotadašnjeg društvenog standarda u naselju koje se raseljava, itd. Ukoliko se iseljavanjem obuhvataju ĉitava naselja ili veći njihovi dijelovi, poţeljno je sociološkim istraţivanjima utvrditi stepen meĊusobne povezanosti i navika takvih zajednica, pa u skladu sa tim ići na plansku gradnju novih naselja, u kojima će se zadrţati svi ţeljeni susjedski, rodbinski i drugi odnosi, kako bi trauma zbog napuštanja starih domova bila što manja. Jasno je da i komunalni standard tih novih naselja mora da bude bolji od onog koji su ti ljudi imali do tada, ukljuĉivši tu i izgradnju svih onih objekata na koje su ţitelji navikli (religijski objekti, mjesta sastajanja i druţenja - dom kulture, kafane, itd.). Obavezna i najdelikatnija duţnost je preseljavanje i grobalja i sakralnih objekata koji su ĉesto povezani sa njima, jer su ljudi emocionalno posebno vezani za njih;

- Za zbrinjavanje raseljenih vrlo su bitni - blagovremenost i praviĉnost - bez taktiziranja i pogaĊanja. Ţiteljima koji se raseljavaju treba odmah ponuditi dovoljno privlaĉne ekonomske programe kao kompenzaciju. Investitori ĉesto griješe kada ţiteljima koje ţele da rasele ponude malo, u nadi da će kasnije, kroz pogaĊanje jeftinije proći. Sociološki - to je potpuno pogrešan pristup. Potcjenjivaĉki, nehuman pristup u prvim kontaktima, dovešće do formiranja odbojnog stava ţitelja koji treba da se isele, koji se kasnije ne mijenja ni sve atraktivnijim ponudama.


Kada se takav odbojan stav konsoliduje i organizuje, dovešće do obaranja projekta, što se vrlo ĉesto dogaĊalo. Što ranije zapoĉeti pripreme za raseljevanje - to bolje. Odmah cjelovito i za stanovnike prihvatljivo riješiti problem raseljavanja, uz odgovarajuće razvojne programe kao kompenzaciju i za njih i za njihove domaćine na podruĉju doseljavanja. Zapoĉeti što prije i programe prekvalifikacije i obuĉavanja. Otvoriti se za sve korisne inicijative i sugestije koji dolaze od ţitelja, stvarajući duh saradnje i potpomaţući sve procese njihove konstruktivne samoorganizacije na novim lokacijama ţivljenja;

- Krupni socijalni dogaĊaji dovode do uoĉljivih promjena na planu socijalne moći. Ti dogaĊaji dovode do radikalnog smanjivanja uticaja i autoriteta lokalnih vlasti i do pojave stvarnih lidera i autoriteta koje narod poštuje i slijedi. Treba paţljivo pratiti takve procese pomjeranja teţišta socijalne moći i na vrijeme uspostaviti kooperativne odnose sa onim ljudima ĉije mišljenje ima veliku teţinu pri zauzimanju stavova o projektu i naĉinima rješavanja problema raseljavanja. Njima podrobno obrazloţiti planove preseljavanja i podstaći ih na aktivnu saradnju, uvaţavajući njihove zahtjeve i sugestije;

- Paţljivo odabrati vrijeme raseljavanja. Kod sistema koji se dugo grade to moţe da bude i postupan proces, uz maksimalno uvaţavanje ţelja ţitelja. Zemljoradnicima svakako ostaviti mogućnost da obave ţetvu, ĉak i ako je to zemljište već isplaćeno (ništa tako ne iritira zemljoradnike kao nepotrebno uništavanje nedozrele ljetine, ulazak mašina u neobrane njive plastiĉno pokazuje da planer nije sociološki mudro obavio svoj zadatak);

- Dosta je rasprostranjeno loše pravilo da investitor isplati zemljište i imovinu porodicama koje se raseljavaju, skidajući sa sebe svaku dalju obavezu za njihovu egzistenciju. Dugoroĉno gledano to je loš pristup (pokazalo se, na objektima koji su izvedeni takvim naĉinom obeštećenja raseljenih, da na taj naĉin bogatije porodice obiĉno proĊu zadovoljavajuće, jer znaju da brzo i pametno investiraju, dok siromašni proĊu vrlo loše, novac koji dobiju najprije im se uĉini velikim, ali ne znaju da ga investiraju brzo i mudro, te ubrzo postanu socijalni sluĉajevi, jer ostanu bez ikakve imovine i zanimanja). Pri slijedećim vodoprivrednim projektima upravo će takvi loši primjeri imati neuporedivo veću teţinu pri formiranju stava ljudi u odnosu na raseljavanje. U zemljama koje masovno grade, investitor pravi i realizuje veoma detaljne socijalne programe, ĉiji je cilj da se za svaku konkretnu porodicu iznaĊu sasvim prihvatljiva socijalna i ekonomska rješenja (porodiĉni posao, prekvalifikacija i promjena zanimanja), kako se ne bi desilo da nakon iseljavanja i potrošenog novca ostanu nezbrinuti. Investitor koji je "dobro prošao" na jednom sistemu, raseljavajući ljude površno, uz nepraviĉnu i zakasnjelu nadoknadu, nanio je neprocjenjivu štetu sistemima koji će se kasnije graditi, jer će se odmah nakon takvog sluĉaja formirati ĉvrst odbojni stav prema svim sliĉnim projektima.

(B) Sociološke zakonitosti karakteristične za grupu stanovnika koja će se naći u ulozi domaćina raseljenom stanovništvu.

- Naseljavanje na nekom podruĉju veće skupine ljudi sa strane stvara, po pravilu, rezervisan, pa i odbojan stav starosjedilaca. To je posljedica odreĊenih socijalnih i ekonomskih zakonitosti koje prate takve procese: rastu cijene nekih proizvoda, što ĉesto ne odgovara nekim grupama starosjedilaca, javljaju se oštre podjele pri izboru lokalnih vlasti, razliĉiti su obiĉaji, navike, nekada dolazi i do narušavanja ravnoteţe u polnoj strukturi, itd. U zemljoradniĉkim sredinama mogu da se jave oštri sukobi zbog zemlje: zemlju na koju su raĉunali neki mještani kupuju ljudi sa strane, koji imaju više novca; na opštinske pašnjake ulazi stoka "doĊoša", itd. Zbog toga se mora posvetiti velika paţnja odnosima izmeĊu domaćina i pridošlica;

- Pravi naĉin da se prevazilaze konfliktni odnosi izmeĊu starosjedilaca i pridošlica leţi u razvojnim projektima koji donose boljitak i jednima i drugima.


Kooperativan stav domaćina se moţe ostvariti samo ukoliko i oni naĊu svoj vrlo jasno iskazan interes u toj akciji raseljavanja, koja donosi njihovom kraju nove razvojne i ekonomske mogućnosti;

- Posebnu paţnju treba posvetiti ureĊenju i urbanizaciji naselja u koja se doseljavaju pridošlice, da i to ne bi bio izvor konflikata. Investitor ne smije da dopusti da zbog doseljavanja bude smanjen nivo društvenog i komunalnog standarda koji su nekada imali starosjedioci (opterećenje školskog prostora, nivo zdravstvenih usluga, opskrbljenost prodavnicama, itd.). Pri dogradnji postojećih naselja za pridošlice, mora se izgraditi i sva prateća nova komunalna infrastuktura koja će ne samo odrţati, već i poboljšati dostignuti društveni standard i nivo komunalnih usluga tog naselja. U protivnom, to će biti izvor stalnih konflikata starosjedilaca i pridošlica;

- Zapošljavanje u novim privrednim objektima mora da bude mudro dozirano radnom snagom iz obje socijalne grupe - pridošlica i starosjedilaca. Favorizovanje pridošlica biće uzroĉnik stalnih socijalnih konflikata, koji će ţivot u tom prostoru uĉiniti nesnošljivim. Voditi raĉuna i o starosnoj dobi i polu nezaposlenih, te razvojne programe planirati u skladu sa tim (sklad izmeĊu "muških" i "ţenskih" preduzeća, kako bi se stvorile šanse za brak i zadrţavanje na tom prostoru mlaĊeg stanovništva);

- Objektima u sferi kulture, sporta, razonode i druţenja i promišljenim akcijama na tom planu, podsticati što lagodnije komuniciranje izmeĊu starosjedilaca i pridošlica, kako bi se što brţe premostio jaz koji postoji izmeĊu tih socijalnih grupa. Mudar investitor će u takvim zonama donacijama sportskim klubovima, izgradnjom lokalnih igrališta i drugim sliĉnim potezima pomoći proces jaĉanja povezanosti tih dvaju socijalnih grupa.

Izuzetno vaţan segment planiranja infrastrukture ĉine dijelovi projekta koji se odnose na socijalne analize projektnih rješenja. Na bazi tih analiza neophodno je pokazati da li su projektna rješenja - socijalno stabilna. Sociološka stabilnost vodoprivrednog sistema se iskazuje ocjenom da li se projektom realizuju ciljevi definisani socijalnom granom ciljne strukture, na naĉin da se moţe sa puno pouzdanosti oĉekivati da će sve relevantne socijalne grupe prihvatiti vodoprivredni projekat sa odobravanjem i aktivnom podrškom neophodnom za njegovu realizaciju. Pri definisanju ciljne strukture veoma je vaţno da grana socijalnih ciljeva bude vrlo detaljno razraĊena. Detaljnost razrade socijalnih ciljeva pokazuje ozbiljnost namjere planera da mu projekat bude prihvaćen i podrţan u socijalnom okruţenju. Socijalni ciljevi se ne smiju odnositi samo na otklanjanje socijalnih posljedica, već moraju da obuhvate sva socijalna poboljšanja koja se projektom ţele ostvariti. Kljuĉni socijalni fenomeni koji moraju da budu tretirani pri definisanju te grane ciljne strukture su: Poboljšanje demografske strukture u socijalnim granicama projekta; Pozitivno (pre)usmjeravanje migracionih tokova; Poboljšanje standarda stanovništva u zoni projekta; Smanjenje nivoa nezaposlenosti, posebno u mlaĊim, radno sposobnim populacijama; Poboljšanje zdravstvenih uslova ţivota stanovništva; Povećanje socijalne sigurnosti stanovništva zbog stabilizacije uslova privreĊivanja; Poboljšanje socijalnih uslova ţivljenja zbog rješenja problema u oblasti voda (snabdijevanje vodom, povećanje stepena zaštite od poplava, poboljšanje sanitacije naselja); Ostvarenje povoljnijih uslova za obrazovanje i zadovoljenje kulturnih potreba; Poboljšanje uslova za rekreaciju na ureĊenim akvatorijama i obalama; Poboljšanje opšteg zadovoljstva ljudi u socijalnim granicama projekta. Uzroci mogućih konflikata oko razvojnih projekata su dvojaki: (a) konflikti interesa, (b) konflikti vrijednosti i uvjerenja. Vrlo ĉesto se oni i prepliću. Jedini djelotvorni naĉin za njihovo prevazilaţenje jeste - pregovaranje, koje jedino omogućava da se riješi sama suština izvora konflikta.


Tokom pregovaranja mogući su razni pristupi. Jedan od najefikasnijih pristupa zasniva se na prevazilaţenju suprotnosti putem reciproĉnih ustupaka. Drugi naĉin je uvoĊenje novih ciljeva, ĉija bi realizacija mirila interese uĉesnika u konfliktu. Za taktiku dogovaranja bitno je znati kljuĉne socijalne zakonitosti:

- OdreĊeni oblik ponašanja (kooperacija, kompeticija) jedne strane izaziva isti takav tip ponašanja druge strane. Ako se jedna strana opredijelila za naĉin ponašanja tokom pregovora (strategija moći, prisile, obmane, zastrašivanja), izazvaće odgovarajuće kompetitivno ponašanje druge strane. Nasuprot, taktika otvorenosti, uvaţavanja i razumijevanja pobudiće sliĉan odgovor druge strane i jaĉaće kooperativni odnos tokom pregovora;

- Ne zapoĉinjati pregovore sa pozicije snage, ĉak i kada se posjeduje odreĊena socijalna moć. To će stvoriti odbojnost druge strane, oteţati pa i onemogućiti dogovaranje. Agresivnost, bezobzirnost, ţelja za dominacijom, autoritarnost - sve su to osobine koje veoma oteţavaju, ĉesto i onemogućavaju pregovaranje;

- Najjaĉe dejstvo imaju valjani argumenti koji se iznose odmah na samom poĉetku pregovora (formiraju odreĊeni stav), ili se pak ostavljaju za sam kraj. Zato kljuĉne argumente treba mudro rasporediti: jedne upotrijebiti na poĉetku, radi formiranja odreĊenog stava i stvaranja duha saradnje, druge ostaviti za kraj, kada imaju karakter presudnih ĉinjenica. Time se, uz izvesne ustupke koji se pritom uĉine drugoj strani, pruţa mogućnost da svoje ustupke ne tretira kao poraz;

- Iznošenje i slabosti vlastite pozicije (one koja je poznata drugoj strani) ĉesto daje veću uvjerljivost drugim argumentima koji se u tom kontekstu saopštavaju. Taj pristup jaĉa atmosferu povjerenja i kooperativnosti.

Za pregovore sa socijalnim grupama kojima treba riješiti neke vaţne egzistencijalne probleme u okviru projekta (raseljavanje, zamjenu vrijednosti, ekspropriacije, itd.) treba znati:

- Ne smije se ići na ucjenu; - Treba ponuditi odmah realne kompenzacije i druge atraktivne ciljeve koji će ih

uĉiniti zainteresovanim za realizaciju projekta; - NuĊenje malih naknada stvoriće blok otpora, koji se kasnije teško moţe savladati i

sa znatno većom ponudom; - Ako se pregovara sa predstavnicima grupa, treba prethodno utvrditi ko su u njoj

stvarni lideri, te pregovarati sa njima, a ne sa formalnim predstavnicima, ukoliko oni nemaju stvarnu socijalnu moć u grupi.

3.4.5.3. Ţalbeni postupak

Poštovat će se slijedeći principi:

- Protiv rješenja o eksproprijaciji dopuštena je ţalba o kojoj odluĉuje nadleţna uprava za geodetske i imovinsko-pravne poslove;

- Ţalba se predaje prvostepenom organu koji je donio rješenje o eksproprijaciji (opština), rok za podnošenje ţalbe je 15 dana;

- Na sve ţalbe će se odgovoriti i biti će obraĊene u zakonskom roku od 30 dana; - Protiv rješenja drugostepenog organa moţe se pokrenuti upravni spor tuţbom kod

nadleţnog suda u roku od 30 dana od dana prijema ovog rješenja; - Sastavni dio svakog rješenja je pouka o pravnom lijeku; - Ako se ne postigne sporazum o naknadi u roku od dva mjeseca od dana

pravomoćnosti rješenja o eksproprijaciji opštinska sluţba za upravu dostavit će, bez odlaganja, pravomoćno rješenje o eksproprijaciji sa svim spisima nadleţnom sudu na ĉijem podruĉju se nalazi eksproprisana nekretnina;


- Ako opštinska sluţba za upravu u odreĊenom roku ne postupi prema gore navedenom, raniji vlasnik i korisnik eksproprijacije mogu neposredno se obratiti nadleţnom sudu radi odreĊivanja naknade;

- U odnosu na Zakon o eksproprijaciji ţalbeni postupak se provodi po Zakonu o upravnom postupku;

- U sluĉaju rješavanja nastalih sporova koji se nisu mogli riješiti direktnim dogovorom strana primjenjivaće se medijacija kao dobrovljni naĉin vansudskog rješavanja sporova, angaţovaće se treća stranu, nepristrasnog medijatora koji će biti obavješten o svakom spornom sluĉaju;

- Nadleţni sud po sluţbenoj duţnosti u vanparniĉnom postupku odluĉuje o visini naknade za eksproprisanu nekretninu;

- Postupak za odreĊivanje naknade za eksproprisanu nekretninu je hitan. Postupak se mora završiti što prije, a najkasnije u roku od 30 dana od dana pokretanja postupka pred sudom,

- Protiv rješenja suda o utvrĊivanju naknade dozvoljena je posebna ţalba.


4. OPIS PREDVIĐENIH MJERA ZA SPREĈAVANJE, SMANJIVANE

I OTKLANJANJE ŠTETNIH UTICAJA

4.1. Plan mjera za prevenciju/ublaţavanje ekoloških uticaja

Plan upravljanja ţivotnom sredinom je pripremljen na temelju rezultata ekološke procjene uticaja i ukljuĉuje mjere kako bi se smanjili mogući negativni uticaji koji će se primijeniti tokom implementacije projekta, ukljuĉujući procjenu troškova i odgovornost za njihovu implementaciju. Mjere ublaţavanje su kategorizovane kao:

- Mjere ublaţavanja u fazi planiranja prije izgradnje; - Mjere ublaţavanja u fazi izgradnje; - Mjere ublaţavanja u fazi korištenja.

Mjere za ublaţavanje u fazi prije izgradnje se odnose na ishodovanje svih relevantnih dozvola, te planiranje vezano za odabir najpovoljnije trase nasipa i naĉin izvoĊenja radova. Mjere za ublaţavanje u fazi izgradnje uglavnom se odnose na implementaciju dobrih graĊevinskih praksi kako bi se izbjegli negativni uticaji na stabilnost tla, kvalitetu voda i zemljišta, te na nivo buke, kvalitet vazduha. Njihovo provoĊenje je odgovornost IzvoĊaĉa radova i potrebno ih je, zajedno sa Planom praćenja stanja ţivotne sredine ukljuĉiti u Ugovor sa izvoĊaĉem radova. Troškovi praćenja ovih mjera trebaju biti ukljuĉeni u troškove izgradnje, iako oni uglavnom ukljuĉuju mjere dobrog gazdovanja i obiĉno ne zahtijevaju znaĉajna finansijska sredstva. Klijent i imenovani nadzorni inţenjer nadziraće provoĊenje mjera ublaţavanja i Plana praćenja. Popis dobrih graĊevinskih praksi i Plan upravljanja otpadom koji trebaju biti ugraĊeni u Ugovor sa izvoĊaĉem radova su dati u Prilogu ovog dokumenta. Mjere za ublaţavanje u fazi korištenje se odnose na ublaţavanje negativnih uticaja koji mogu nastati kao posljedica neadekvatnog korištenja i odrţavanja izgraĊenih objekata. Regulacije rijeka, pored funkcionalnih zahtjeva (hidrauliĉka i morfološka stabilnost korita, bezbjednost - stepen zaštite od velikih voda, ekonomiĉnost), moraju da zadovolje i vrlo bitne socijalne, ekološke i urbane funkcije. Takve funkcije se ne ostvaruju radikalnim regulacijama, koje vodotok potpunim okivanjem u kamen i beton pretvaraju u otvoreni kolektor u kome ne mogu da obitavaju ni najprostiji oblici rijeĉnih biocenoza. Takav radikalan funkcionalistiĉki pristup koji je devastirao veliki broj vodotoka i u Republici Srpskoj, tako da su prestali da postoje kao vodeni ekosistemi, više nije ni moguć ni dopustiv. Neophodan je pristup sa pozicija takozvane naturalne regulacije, koja je u novije vrijeme postala jedino primjerena kao pristup regulacije i ureĊenja manjih i srednjih vodotoka. Tim konceptom se mire ostvarivanje funkcionalnih hidrotehniĉkih zahtjeva sa ekološkim zahtjevima da se oĉuvaju ekološke funkcije vodotoka i da se stvore uslovi, ne samo za oĉuvanje, već i za obogaćivanje biodiverziteta u rijeci i njenom priobalju. Mogu se izdvojiti neki bazni principi naturalne regulacije vodotoka:

- Regulacija ne smije da ugrozi vodene i priobalne ekosisteme; - Trasu regulisanog vodotoka voditi što prirodnije, prilagoĊavajući se zahtjevima

oĉuvanja biotopa u rijeci i njenom okruţenju; - Zadrţavati dijelove staraĉa i rijeĉne rukavce, kako bi se obezbijedili povoljni uslovi i

za biocenoze stajaćih voda;


- Popreĉni presjek regulisanog korita zadrţati u obliku koji odgovara stabilizovanim morfološkim karakteristikama dionice;

- Za regulaciju koristiti prirodne materijale, bez radikalnih zahvata u koritu oblaganjem kosina i dna korita;

- Prostor uz rijeku prilagoditi višenamjenskom korišćenju, usklaĊujući funkcionalne, ekološke i socijalne zahtjeve (korito osposobiti za rekracione aktivnosti);

- Poduţnom niveletom, sa pragovima od prirodnih materijala u vidu kontinuiranih kaskadnih brzaka, obezbijediti uslove za migraciju svih vrsta vodene faune;

- Ukoliko se priobalje štiti nasipima, ĉitav rijeĉni prostor izmeĊu nasipa tretirati kao jedinstven ekosistem, u cilju obogaćivanja vodenih i probalnih biocenoza;

- Duţ rijeke, u pojasu priobalja, zadrţati autohtonu vegetaciju u vidu fitosanacionog zaštitnog pojasa;

- Kod većih rijeka gdje su mogućnosti naturalne regulacije ograniĉene, ali i manje potrebne, jer primijenjene metode ureĊenja korita (naperi, paralelne graĊevine, obaloutvrde) ne ugroţavaju ekološke funkcije rijeke, prostor izmeĊu nasipa i obalnu zonu treba tretirati kao jedinstven ekološki prostor, namijenjen oĉuvanju pune biološke raznovrsnosti.


Tabela 12 Plan za prevenciju i ublažavanje ekoloških uticaja za projekat Zaštite od poplava

Faze Problem Mjere ublaţavanja Troškovi Instituc. odgovornosti

Komentar planiranje Inplementacija planiranje Inplement.

Planiranje/ projektovanje

Osigurati usklaĊenost sa relevantnom legislativom iz obl. graĊenja, voda, ţiv. sredine i koncesija

Osigurati graĊevinsku, Osigurati Ekološku, Vodne smjernice,

Predlagaĉ projekta

Predlagaĉ projekta

Planiranje/ Projektovanje

Potencijalna oštećenja postojeće infrastrukture i objekata, osobito podzemnih instalacija (vodovod. i kanalizac. cjevov. i dr.) što uzrokuje smetnje u pruţanju usluga korisnicima.

Precizno locirati poziciju infrastrukturnih objekata i podzemnih instalacija u saradnji sa nadleţnim institucijama na svim nivoima vlasti. Izmijeniti trasu ili projektno rješenje kako bi se umanjila ili izbjegla moguća oštećenja. dogovoriti saradnju sa davaocima usluga komunalnih i drugih usluga kako bi se poduzeli potrebni zajedniĉki koraci i ne bi došlo do prekida u isporuci usluge ili pravovremeno obavijestila javnost o privremenom prestanku pruţanja usluge

Projektant

Predlagaĉ projekta u saradnji sa projektantima i predstavnicima nadleţnih institucija lokalne vlasti.


Neovlaštena nabavka sirovina i graĊevinskog materijala predstavlja pritisak na prirodne resurse.

Nabaviti graĊevinski materijal od pravnih lica registrovanih za predmetnu djelatnost i sa vaţećim potrebnim dozvolama (ekološka, vodna, itd.).

Predlagaĉ Projekta

IzvoĊaĉ radova

Problematiku regulisati kroz tendersku dokumentaciju.


Povećana mogućnost zapošljavanja i ostvarivanja prihoda za lokalnu zajednicu.

Dati prednost pri zapošljavanju kvalifikovanom lokalnom stanovništvu.

Predlagaĉ Projekta

IzvoĊaĉ radova


Izgradnja Erozija tla kao posljedica krĉenja, ĉišćenja, iskopavanja

Osigurati zaštitu padina (zbijanje obala, stabilizacija ozelenjavanjem, oblaganje kosina).Odrediti lokaciju odlagališta zemljanog materijala, a humus sa travnatim pokrivaĉem odlagati posebno kako bi se ponovno mogao koristiti. izvršiti zamjensko saĊenje ili presaĊivanje vegetacije. Provoditi Plan upravljanja otpadom.

IzvoĊaĉ radova

IzvoĊaĉ radova





Izgradnja Narušavanje vegetacijskog pokrivaĉa

Izvršiti zamjensko saĊenje ili presaĊivanje vegetacije. Primijeniti mjere dobre graĊevinske prakse

IzvoĊaĉ radova

IzvoĊaĉ radova

Problematiku regulisati kroz Ugovor o izvoĊenju radova.

Izgradnja

Emisije prašine sa odlagališta zemljanog materijala, zbog kretanja vozila makadamskim putevima i izvoĊenja graĊevinskih radova.

Sabiti odloţeni zemljani materijal. Prskati vodom izvore prašine kako bi se umanjili uticaji prašine na okolno stanovništvo i vegetaciju. Kontrolisati brzinu vozila kako bi se umanjilo podizanje prašine. Pripremiti i provoditi Plan organizacije gradilišta koji ukljuĉuje mjere dobre graĊevinske prakse.

IzvoĊaĉ radova

IzvoĊaĉ radova


Izgradnja

Emisija gasova i ĉestica iz vozila, mehanizacije i generatora.

Redovno odrţavanje opreme. IzvoĊaĉ je duţan priloţiti dokaz o ispravnosti vozila u skladu sa propisima o emisiji štetnih gasova. Pripremiti i provoditi Plan organizacije gradilišta koji ukljuĉuje mjere dobre graĊevinske prakse.

IzvoĊaĉ radova

IzvoĊaĉ radova


Izgradnja Buka pri radu teške mehanizacije i generatora.

Pridrţavati se zakonski odreĊenog radnog vremena na gradilištu. Zvuĉno izolovati kućišta za generatore ukoliko se nalaze u blizini stambenih objekata. Osigurati prigušivaĉe zvuka za teške mašine. Pripremiti i provoditi Plan organizacije gradilišta koji ukljuĉuje mjere dobre graĊevinske prakse.

IzvoĊaĉ radova

IzvoĊaĉ radova


Izgradnja Povećana mutnoća voda kao posljedica izvoĊenja radova.

Iste mjere kao i za kontrolu erozije i stabilizaciju padina. Radove vršiti po suhom vremenu. Pripremiti i provoditi Plan organizacije

IzvoĊaĉ radova

IzvoĊaĉ radova





Izgradnja

ZagaĊenje podzemnih i površinskih voda uljima i mastima zbog lošeg odrţavanja i popravki opreme, te sipanja goriva na gradilištu.

Izbjegavati servisiranje i sipanje goriva na terenu. Kod eventualnog sipanja goriva i odrţavanje vozila na gradilištu koristiti zaštitne folije. Osigurati apsorbirajući materijal za sluĉaj izlijevanja goriva. Iskorištenim zauljenim materijalima i sredstvima upravljati u skladu sa Planom upravljanja otpadom. Pripremiti i provoditi Plan organizacije gradilišta koji ukljuĉuje mjere dobre graĊevinske prakse, mjere iz vodnih akata i mjere iz Plana upravljanja otpadom.

IzvoĊaĉ radova

IzvoĊaĉ radova


Izgradnja

Ugroţavanje radovima vrsta koje ţive u vodenom ekosistemu rijeke Drine.

Izbjegavati izgradnju u osjetljivim periodima godine (sezona razmnoţavanja je od februara do maja) i tokom ljeta kada minimalni tokovi smanjuju efekt razrjeĊivanja.

IzvoĊaĉ radova

IzvoĊaĉ radova

Izgradnja Smanjena prohodnost kroz podruĉje gdje se izvode radovi.

Planirati premještanje opreme u vrijeme kada nisu velike dnevne guţve u saobraćaju. Osigurati alternativni prolaz za pješake i vozila u saradnji sa lokalnim vlastima ili osigurati siguran prolaz kroz gradilište. Pripremiti i provoditi Plan organizacije gradilišta koji ukljuĉuje mjere dobre graĊevinske prakse.

IzvoĊaĉ radova

IzvoĊaĉ radova


Izgradnja

Povećani rizici za stanovništvo od prometnih nesreća i graĊevinskih radova.

Osigurati odgovarajuće znakove upozorenja, osvjetljenje, zaštitne ograde itd. Pridrţavati se saobraćajnih pravila. Ĉistiti gradilište od graĊevinskog otpada kako u fazi graĊenja, tako i nakon završetka radova, pri zatvaranju gradilišta. Kroz institucionalne i administrativne dogovore sa opštinskim domom zdravlja osigurati sanitetski materijal i ljekarsku pomoć na gradilištu Provoditi Plan organizacije gradilišta.

IzvoĊaĉ radova

IzvoĊaĉ radova





Izgradnja Opasnost od ozljeda na radu.

Zahtijevati od svih radnika da se pridrţavaju Mjera zaštite na radu Duţ trase izgradnje sistema postaviti znakove upozorenja Radnicima osigurati sanitarne i higijenske ĉvorove Pripremiti i provoditi Plan organizacije gradilišta i Plan mjera zaštite na radu.

IzvoĊaĉ radova

IzvoĊaĉ radova


Izgradnja

"Chance findings" sluĉajnih pronalazaka kulturno-historijskog naslijeĊa, ne-eksplodiranih materijala i sliĉno

Obavijestiti nadleţne organe i Republiĉki zavod za zaštitu kulturno-istorijskog naslijeĊa Republike Srpske i preduzme sve mjere kako se pronaĊeni predmet ne bi oštetio do dolaska ovlašćenog lica.

IzvoĊaĉ radova

IzvoĊaĉ radova


Izgradnja Uticaj na poslovne aktivnosti i prava korištenja zemljišta.

Izraditi odgovarajuće Instrumente preseljenja u skladu sa Operativnom politikom 4.12 Nedobrovoljno

preseljavanje. Zakonom o eksproprijaciji RS. Pravovremene konsultacije i saradnja sa ranjivim skupinama kako bi se smanjile smetnje u svakodnevnim aktivnostima.

Procjena troškova će biti dostupna kroz Ekspropriacioni elaborat.

Predlagaĉ projekta

Predlagaĉ projekta

Izgradnja

ZagaĊenje voda i zemljišta uslijed neadekvatnog odlaganja otpada.

Kratkoroĉno skladištenje na odreĊenim lokacijama. Preuzimanje otpada i zbrinjavanje od strane ovlaštenih institucija. Zemlju i drugi inertni materijal iskoristiti za osiguranje kosina. Ponovno korištenje i reciklaţa otpada gdje god je to moguće. Zabranjeno je spaljivanje otpada na otvorenom i na lokaciji. Postupanje u skladu sa planom upravljanja otpadom.

IzvoĊaĉ radova

IzvoĊaĉ radova


Izgradnja

Negativni uticaji na ţivotnu sredinu zbog neadekvatnog odlaganja otpada nastalog podizanjem nasipa

Odlaganje otpada u skladu sa Planom upravljanja otpadom na ovlaštenim odlagalištima: Reciklirati otpad koji je podloţan reciklaţi.

Korisnik sistema

IzvoĊaĉ radova


4.2. Plan praćenja stanja ţivotne sredine

Tabela 13 Plan praćenja stanja životne sredine za projekat zaštite od poplava

Faze Koji parametar

treba pratiti Gdje se vrši

praćenje

Kako će se vršiti

praćenje/vrsta opreme za praćenje

Kada će se vršiti praćenje-

učestalost mjerenja ili

Stalno

Zašto je potrebno praćenje

Troškovi Odgovornost

Planiranje Implemen. Planiranje Implemen.

Izgradnja Pojava erodiranih površina i klizišta u blizini gradilišta

U neposrednoj okolini gradilišta

Vizuelni nadzor Dnevno

Zbog utvrĊivanja pojave erozije tla i klizišta uzrokovanih graĊevinskim radovima

UgraĊeno u troškove izvoĊenja nadzora

IzvoĊaĉ nadzora

IzvoĊaĉ nadzora

Izgradnja

Broj i vrsta zasaĊenih biljaka. Površina koja je podvrgnuta rehabilitaciji.

Na mjestu izvoĊenja graĊevinskih radova

Vizuelni nadzor i uporeĊivanje sa

planom rehabilitacije degradiranih

podruĉja.

Nakon implementacije

plana rehabilitacije degradiranih

podruĉja

Zbog potrebe vraćanja zemljišta u prvobitno stanje


IzvoĊaĉ nadzora

IzvoĊaĉ nadzora

Izgradnja

Lokacije na kojima se izvode radovi i vrijeme njihovog izvoĊenja.

Na mjestu izvoĊenja graĊevinskih radova

Vizuelni nadzor i uporeĊivanje sa

izvedbenim projektom.

U toku izvoĊenja radova

Zbog zaštite vrsta koje ţive u vodenom ekosistemu rijeke Drine.


IzvoĊaĉ nadzora

IzvoĊaĉ nadzora

Izgradnja Pojava buke i aerozagaĊenje

Na mjestu izvoĊenja radova

Standardna oprema za mjerenje

kvaliteta vazduha i nivo buke.

Po zaprimanju prituţbi graĊana

Radi utvrĊivanja nivoa aerozag. i buke te uporedba sa zakons. graniĉ.vrijed. U sluĉaju odstupanja dodatne mjere ublaţavanja.

IzvoĊaĉ nadzora

IzvoĊaĉ nadzora

Izgradnja Kontrola radnog vremena.

Na mjestu izvoĊenja radova

Vizuelno i uporeĊivanje sa

planom organizacije gradilišta.

Po zaprimanju prituţbi graĊana

Radi utvrĊivanja poštovanja radnog vremena i ograniĉenja emisije buke na dnevne radne sate.

IzvoĊaĉ nadzora

IzvoĊaĉ nadzora

Izgradnja

Implementacija plana organizacije gradilišta, zaprimljene prituţbe graĊana zbog smanjenja prohodnosti, povećanog saobraćaja i neureĊenosti gradilišta i sliĉno.

Na gradilištu

Vizuelno i uporeĊivanje sa

planom organizacije gradilišta.

Stalno

Radi utvrĊivanja usklaĊenosti sa Planom organizacije gradilišta i izbjegavanja negativnih uticaja na stanovništvo


IzvoĊaĉ radova

IzvoĊaĉ nadzora


Faze Koji parametar

treba pratiti Gdje se vrši

praćenje

Kako će se vršiti

praćenje/vrsta opreme za praćenje

Kada će se vršiti praćenje-

učestalost mjerenja ili

Stalno

Zašto je potrebno praćenje

Troškovi Odgovornost

Planiranje Implemen. Planiranje Implemen.

Izgradnja Upravljanje otpadom

Na gradilištu

Vizuelno i uporeĊivanje sa planom planom

upravljanja otpadom.

Stalno

Radi utvrĊivanja usklaĊenosti sa Planom upravljanja otpadom i izbjegavanja negativnih uticaja na ţivotnu ţivotnu sredinu


IzvoĊaĉ radova

IzvoĊaĉ nadzora

Izgradnja

Broj evidentiranih nezgoda Postojanje higijenskih uslova za radnike, Korištenje zaštitne opreme

Na gradilištu Vizuelno i uvidom u evidenciju

Stalno u toku izvoĊenja radova

Radi utvrĊivanje provedbe mjera zaštite na radu.


IzvoĊaĉ radova

IzvoĊaĉ nadzora

Izgradnja

Uticaj na stanovništvo zbog ograniĉavanja poslovne aktivnosti i prava na korištenja zemljišta

U lokalnoj zajednici

Uvidom u evidenciju

Nakon zaprimljenih prituţbi graĊana

Radi pravovremenog spreĉavanja uticaja


Predlagaĉ projekta

Predlagaĉ projekta

Izgradnja

Kvalitet izvedenih radova Kvalitet materijala koji se ugraĊuje

Na gradilištu Vizuelno

opaţanje i kroz evidenciju

Stalno u toku izvoĊenja radova i uklanjanja gradilišta

Slab nadzor i ocjena kvalitete izvoĊenja radova moţe uzrokovati štete po okolinu, nekvalitetne konstrukcije i upotrebu nekvalitetnih materijala, što moţe dovesti do oštećenja konstrukcija i izloţiti stanovnike rizicima i mogućim nesrećama

Korištenje Pojava korovskih biljaka i štetoĉina

Na lokaciji projekta

Vizuelna identifikacija i prebrojavanje jedinki.

Dnevno

Radi utvrĊivanja potrebe za primjenom fitofarmaceutskih sredstava

Korisnik sistema

Korisnik sistema


5. KRATAK PREGLED ALTERNATIVA KOJE JE NOSILAC

PROJEKTA RAZMATRAO I NAVOĐENJE RAZLOGA ZA

IZABRANO RJEŠENJE, S OBZIROM NA UTICAJE NA ŢIVOTNU

SREDINU

Tokom dizajna preliminarnog rješenja razmatrano je više alternativa sa stanovišta poloţaja novoprojektovanog nasipa u odnosu na "vjerovatnu pozicija drţavne granice", jer je to bio i jedan od investicionih preduslova, i ostvarenih mjera zaštite od poplava koje se postiţu takvom dispozicijom nasipa. U ovom razmatranju alternativnih poloţaja nasipa velika paţnja je posvećena i traţenju rješenja sa što manjim uticajem na ţivotnu sredinu, prije svega na stanovništvo izbjegavanjem pozicioniranja nasipa kroz naselja. U nastavku su opisana razmatrana alternativna rješenja. Jedan od preduslova tokom izbora optimalnog rješenja (pravca) od tri opcije je bila "vjerovatna pozicija drţavne granice". Zvaniĉni sporazum izmeĊu BiH i Republike Srbije u vezi pozicije granice ne postoji. Kada će se takav sporazum potpisati je teško reći. Prvo je eliminisan pravac razmatrajući nasip najbliţi Drini. Na ovom dijelu Drina znaĉajno vijuga i drţavna granica je definisana prema pravcu Drine od prije oko 100 godina. Stoga je teško znati gdje se danas taĉno nalazi drţavna granica izmeĊu Bosne i Hercegovine i Republike Srbije; ĉini se da je ovaj pravac najviše na teritoriji Republike Srbije. Najudaljenija opcija, iako skoro bez spornih dijelova u vezi pozicije "vjerovatne drţavne granice", bi ostavila znaĉajne dijelove poljoprivrednog zemljišta bez zaštite. Pozitivan uticaj nasipa bi bio znatno manji. Opcija izmeĊu ove dvije prethodno opisane opcije je pravac koji je najprikladniji iz raznih gledišta ("pravac 2"). MeĊutim, tokom glavnog projekta ovaj pravac treba još optimizirati na pojedinim mjestima. Na osnovu idejnog projekta i na osnovu glavne odluke o "pravcu 2", raspravljalo se i preporuĉen je najhitniji dio za implementaciju (uzimajući u obzir da se navjerovatnije neće moći finansirati „takoĊer urgentne" dionice cijele duţine "pravca 2", odnosno dionicu od oko 10 km nizvodno od Pavlovića mosta do postojećeg nasipa (koji završava oko 5 km uzvodno od ušća u rijeku Savu), te dionicu od oko 15 km uzvodno od kanala Glogovac). Vertikalan u odnosu na Drinu je sagraĊen nasip (koji je takoĊer glavni put) koji se proteţe od Bijeljine do Pavlović mosta. Ovaj nasip je projektovan na odgovarajućoj visini kada je u pitanju maksimalni stogodišnji protok, ali tokom poplava 2010. godine je lokalno stanovništvo iskopalo rupe kroz njega i voda je poplavila nizvodni dio. To je razlog zašto su 2010. godine podruĉja nizvodno od navedenog nasipa/ceste bila poplavljena. Procijenjeni protok 2010. godine je bio povratnog perioda 1/60 godina. Za izbor najpovoljnije varijante u principu su odabrani kriteriji koji se odnose na finansijske, tehniĉko-tehnološke i ekološke pokazatelje. Projektom je predviĎeno da se zaštiti područje od poplava opštine Bijeljina, ukupne površine 6400 ha. U sklopu "EC IPA 2007 Programa za BiH" implementiran je projekt "Podrška vodnoj politici u BiH". Glavni dokument je „Dokument o vodnoj politici“ u kojem su identifikovani glavni problemi koji se tiĉu poplava u drţavi.


Njihova rješenja su pripremljena u dokumentu koji se naziva „Tehniĉka osnova za pripremu podstrategije za implementaciju EU Direktive o poplavama.“ Naglašena su dva glavna pravca:

- Potrebne aktivnosti za implementaciju Direktive o poplavama i - Hitne mjere radi zaštite graĊana i infrastrukture.

S obzirom da se sadašnji objekti zaštite od poplava (nasipi, pumpne stanice, bazeni za zadrţavanje vode) nedovoljno odrţavaju i neke od njih su oštećene, bit će dosta posla da bi se dostigao nivo zaštite iz 1992. godine. Procijenjeno je da bi za rekonstrukciju postojećih sistema za zaštitu od poplava u BiH trebalo oko 134 mil. KM (68,5 mil €). Operacioni troškovi su procijenjeni na 10%, 6,7 mil KM/godišnje (3,4 mil €/godišnje). Regija Semberija (koja se nalazi „izmeĊu" rijeke Save i rijeke Drine sa glavnim gradom Bijeljinom, kao i sa najvećim poljoprivrednim potencijalom u BiH) koja obuhvata površinu od 41.000 ha, od kojih je 7.000 ha ugroţeno poplavama. U okviru finansijskih kriterija razmatrani su:

- Investiciona ulaganja; - Operativni troškovi – tekuće i investiciono ulaganje i plate zaposlenih radnika; - Pogonski troškovi rada i odrţavanja nasipa.

U pogledu tehniĉko-tehnoloških pokazatelja razmatrana je sigurnost i tehniĉka efikasnost planiranog nasipa, a u pogledu ekoloških pokazatelja izvršeno je ekološko vrednovanje razmatranih varijanti. Analiza tehniĉke uĉinkovitosti naglašava tehniĉke aspekte u vezi izvedivosti implementacije (tehniĉki rizici), status pripreme tehniĉke dokumentacije itd. Konsultant je pregledao svu dostupnu dokumentaciju. Pošto projekt ne donosi bilo kakvu zaradu, finansijska analiza je pojednostavljena i više paţnje je posvećeno ekonomskoj analizi. Operativni troškovi ukljuĉuju stalno odrţavanje (košenje trave dva puta godišnje i odrţavanje krunskih nasipa i obaloutvrda te pristupnih puteva), periodiĉne i parcijalne popravke izgraĊenih objekata.

6. IZVOD IZ PLANSKOG AKTA

Izvod iz planskog akta podruĉja treba dostaviti nosilac projekta prilikom podnošenja zahtjeva za izdavanje graĊevinske i ekološke dozvole.

7. INFORMACIJE O MOGUĆIM TEŠKOĆAMA NA KOJE JE

NAIŠAO NOSILAC PROJEKTA PRI PRIKUPLJANJU

PODATAKA

Tokom prikupljanja potrebnih informacija za izradu Plana upravljanja ţivotnom sredinom i Procjene uticaja na društvo, za projekat zaštite od poplava podruĉja Bijeljine, naišlo se na niz problema zbog nepostojanja tehniĉke dokumentacije vezano za pomenuti projekat, a samim tim i nemogućnost taĉnog definisanja prostornog obuhvata i zemljišnih podataka vezanih za eksproprijaciju koji se odnose na broj obuhvaćenih parcela, kvalitet zemljišta, ukupno zemljište u vlasništvu fiziĉkih ili pravnih lica, ukupno zahvaćeno podruĉje, broj zahvaćenih pravnih lica itd.


8. NETEHNIĈKI REZIME

Obuhvat projekta

Preliminarno tehniĉko rješenje obuhvata izgradnju odbrambenog nasipa na lijevoj obali za zaštitu od poplavnih voda rijeke Drine podruĉja Semberije i Janje u Gradu Bijeljina. Odbrambeni nasip treba pozicionirati od Balatuna, gdje se nadovezuje na postojeći Lijevi Drinski nasip, pa uzvodno do Glaviĉica (Slika 2). Nasip treba da obezbijedi zaštitu od poplava naseljima: Balatuna, MeĊaša, Dvorova, Popova, Amajlija, Janje i novog naselja Obrijeţi, te znaĉajne poljoprivredne površine (plavi se 8 350 ha) visokih bonitetnih klasa za poljoprivrednu proizvodnju. Procjenjuje se da će ukupna duţina nasipa iznositi oko 33,36 km. Na desnoj obali rijeke Drine (u Republici Srbiji), desni nasip se nadovezuje na postojeći kod Badovinaca, pa uzvodno proteţe se do Banje Koviljaĉe. Da bi se iskljuĉili paralelni tokovi u rukavcima i staraĉama rijeke Drine, te da se skoncentriše samo na glavno korito, treba predvidjeti pregradne graĊevine u rukavcima. Cilj im je da usmjere vode u glavni tok, pospješe taloţenje materijala i vremenom potpuno iskljuĉe rukavac iz toka, te da se sprijeĉi meandriranje rijeke Drine prema odbrambenim nasipima i ugroţavanje pratećih nasipa. Projektom je predviĎeno da se zaštiti područje od poplava opštine Bijeljina, ukupne površine 6400 ha.

Postojeći sistemi za zaštitu od poplava

Pored akumulacija u slivu rijeke Drine, koji imaju uticaj na smanjenje poplavnog talasa kroz obezbijeĊenje rezerve u svojim akumulacionim prostorima, u donjem toku Drine izgraĊeni su i linijski sistemi (nasipi) zaštite. Ovim sistemima zaštite štite se velika prostranstva Semberije i Maĉve sa rangom zaštite od stogodišnjih velikih voda. U donjem toku Drine, izgraĊeni su slijedeći linijski sistemi zaštite, desna obala Drine:

- Zaštitni nasip oko Crne Bare, duţina nasipa 7,14 km, širina krune nasipa b = 5,00 m, nagib kosine naispa prema rijeci 1:2, a nagib kosine nasipa prema branjenom podruĉju 1:2 i kota krune nasipa 83,30 – 85,50 m.n.m.,

- Zaštitni nasip Crna Bara-Badovinci, duţina nasipa 7,96 km, širina krune nasipa b = 6,0 m, nagib kosine nasipa sa rijeĉne strane 1:2, a sa branjene strane 1:2,50 i kota krune nasipa 86,00 – 92,74 m.n.m.,

- Zaštitni nasip – obilazni put oko Loznice, duţina nasipa 10,30 km, širina krune nasipa b = 3,00 m, nagib kosine nasipa sa rijeĉne strane 1:2, a sa branjene strane 1:2,50 i kota krune nasipa 122,40 – 127,40 m.n.m.

Svi navedeni izgraĊeni linijski zaštitni sistemi imaju rang zaštite od stogodišnjih velikih voda i zaštitnom visinom nasipa od 0,80 – 1,00 m. Lijeva obala Drine:

- Lijevi Drinski nasip duţ Balatuna, duţina nasipa 8,00 km, širina krune nasipa b =

5,00 m, nagib kosine nasipa prema rijeĉnoj strani 1:3, a prema branjenoj strani 1:2,50 i kota krune nasipa 83,50 – 85,70 m.n.m.

Razmatrana su tri rješenja za zaštitu od poplava za podruĉje Semberije i Janje: Prvo je eliminisan pravac razmatrajući nasip najbliţi Drini. Na ovom dijelu Drina znaĉajno vijuga i drţavna granica je definisana prema pravcu Drine od prije oko 100 godina.


Stoga je teško znati gdje se danas taĉno nalazi drţavna granica izmeĊu Bosne i Hercegovine i Republike Srbije; ĉini se da je ovaj pravac najviše na teritoriji Republike Srbije. Najudaljenija opcija, iako skoro bez spornih dijelova u vezi pozicije, vjerovatne drţavne granice, bi ostavila znaĉajne dijelove poljoprivrednog zemljišta bez zaštite. Pozitivan uticaj nasipa bi bio znatno manji. Opcija izmeĊu ove dvije prethodno opisane opcije je pravac koji je najprikladniji iz raznih gledišta (pravac 2). MeĊutim, tokom glavnog projekta ovaj pravac treba još optimizirati na pojedinim mjestima. Na osnovu idejnog projekta i na osnovu glavne odluke o „pravcu 2“, raspravljalo se i preporuĉen je najhitniji dio za implementaciju (uzimajući u obzir da se navjerovatnije neće moći finansirati „takoĊer urgentne“ dionice cijele duţine „pravca 2, odnosno dionicu od oko 10 km nizvodno od Pavlovića mosta do postojećeg nasipa (koji završava oko 5 km uzvodno od ušća u rijeku Savu), te dionicu od oko 15 km uzvodno od kanala Glogovac). Za izbor najpovoljnije varijante u principu su odabrani kriteriji koji se odnose na finansijske, tehniĉko-tehnološke i ekološke pokazatelje.

Potrebne mjere za područje Bijeljine vezano za odbranu od poplava

Hitne mjere zaštite od poplava. Zbog specifiĉne situacije koju je izazvao rat i teškog ekonomskog stanja, hitne mjere zaštite protiv poplava se primarno sastoje od hitnih popravki i radova obnove. Prema hitnim potrebama za izgradnju obaloutvrda (kameni nabaĉaj), da bi se izbjegla erozija na obalama rijeke (na najnizvodnijem dijelu, u duţini od 20 km). U ovom trenutku se samo hitne popravke postojećih obaloutvrda ili izgradnja novih na oštrim zavojima rijeke mogu finansirati iz ograniĉenih fondova. Srednjoročne mjere zaštite od poplava. Kada se implementiraju kratkoroĉne mjere zaštite od poplava, još uvijek će otprilike ista duţina, nizvodno od Pavlović mosta, biti pod prijetnjom poplavama, kao i oko 15 km uzvodno od kanala Glogovac. Na ovim podruĉjima bi takoĊe urgentno bila potrebna izgradnja nasipa, posebno na dionici od oko 10 km od Pavlovića mosta nizvodno do postojećeg nasipa (koji završava oko 5 km uzvodno od ušća u Savu), i dionici od oko 15 km uzvodno od kanala Glogovac. Imajući u vidu da je 11 km izmeĊu Pavlovića mosta i kanala Glogovac urgentnije, jer će ova dionica imati najviše uticaja na zaštitu Bijeljine, te iz razloga ograniĉenih finansijskih sredstava, projekta i ograniĉenja u kapacitetu za izgradnju, dionice nizvodno od Pavlovića mosta, odnosno uzvodno od kanala Glogovac, jedine su kategorisane u srednjoroĉne mjere.

Opis mogućih uticaja Projekta

Uticaji u fazi izgradnje:

- Potencijalni negativni uticaj projekta ukljuĉuje: Štete uzrokovane radovima na izgradnji od strane izvoĊaĉa radova ukljuĉujući odlaganje iskopane zemlje i drugih materijala iz iskopa;

- Dugoroĉni rizik od kontaminacije površinskih i podzemnih voda; - Erozija zemljišta povezana sa postojećim praksama poljoprivredne proizvodnje.

Za potrebe izgradnje nasipa neophodno je prisustvo graĊevinske mehanizacije (rovokopaĉa, buldoţera) manjih gabarita i radnika na terenu, te uspostavljanje zone gradilišta.


Glavni uticaji izgradnje će ukljuĉivati upravljanje iskopanom zemljom i graĊevinskim otpadom, te otpadnim vodama i gorivima i mazivima na gradilištu, ali takoĊer mogu ukljuĉivati:

- Ometanje pristupa i kretanja; - Poremećaj u odvijanju poljoprivrednih aktivnosti koje proizlaze iz pristupa

ograniĉenja, sabijanje tla i kopanja kanala; - Otpad, buku, blato i prašinu na lokaciji i na pristupnim saobraćajnicama; - Oštećenje stabala ili drugog rastinja na mjestu izvoĊenja radova; - Uznemiravanje ţivotinjskog svijeta na i u blizini podruĉja.

Uticaji u fazi korištenja U fazi ekploatacije nisu identifikovani negativni uticaji, izuzev potrebe za odrţavanjem nasipa i uništavanje otrovnih i invazivnih biljaka u periodu od Aprila do Oktobra. U ovom projektu odreĊeni broj vanjskih pozitivnih uticaja se pojavljuje u vezi implementacije. MeĊu glavnim vanjskim efektima treba spomenuti slijedeće:

- Izbjegnute štete na poljoprivrednom zemljištu i objektima (Privatne kuće; stambene zgrade; industrijski/poslovni objekti; škole, obdaništa, javne zgrade) zbog poboljšane zaštite od poplava;

- Izbjegnuti gubici u poslovanju zbog neprekidne proizvodnje/usluga; - Zdravstveni efekti zbog smanjenja zagaĊenja u vodi, - Izbjegnuti saobraćajni prekidi; - Rekreacione koristi; - Razvoj turizma; - Zaštita okoline (izbjegnuti troškovi zamjene); - Izbjegnuti troškovi privatne zaštite; - Efekti ekonomskog razvoja; - Izbjegnuti rizik od gubitka ljudskih ţivota.

Mogući uticaji na društvo Prema dosadašnjim raspoloţivim podatcima na planiranoj lokaciji izgradnje nasipa u svrhu odbrane od poplava neće biti privremenog ili trajnog preseljenja stanovništva, samo je predviĊena eksproprijacija koja će se izvršiti prema vaţećim direktivama, propisima i standardima. Preseljenje i pruţanje naknada za osobe pod uticajem Projekta će biti provedeno u saglasnosti sa:

a) Primjenjivom legislativom BiH /FBiH / Republike Srpske / Republike Srbije, prvenstveno Zakonom o eksproprijaciji;

b) Primjenjivim zahtjevima Evropske banke za rekonstrukciju i razvoj – EBRD; c) MeĊunarodno prihvaćene dobre prakse;

Vlasnici i korisnici zemljišta pod uticajem Projekta u vrijeme referentnog datuma imaju pravo na naknadu ili pomoć, ukoliko im je rješenjem o eksproprijaciji priznato pravo na naknadu na sljedeći naĉin:

- Sva zakonita imovina će podlijegati procesu eksproprijacije u skladu sa

Zakonom o eksproprijaciji; - Bespravno izgraĊeni objekti za koje je proces legalizacije uspješno okonĉan

do donošenja rješenja o eksproprijaciji će biti predmet eksproprijacije u skladu sa Zakonom o eksproprijaciji;


- Nelegalno izgraĊeni objekti koji se koriste kao stalni stambeni objekti a nisu legalizirani do donošenja rješenja o eksproprijaciji (ĉak i ako je proces legalizacije u toku ali nije završen), tretirat će se kao bespravno izgraĊeni objekti i korisnicima neće biti isplaćena nikakva naknada. Za dokaz da se objekat koristi kao stambeni koristiće se prijava o mjestu prebivališta korisnika izdata od strane nadleţnih organa. MeĊutim, Vlada RS moţe na prijedlog Ministarstva poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva donositi odluke o kompenzaciji za navedene sluĉajeve nelegalno izgraĊenih stambenih objekata;

- Korisnicima bespravno izgraĊenih stambenih objekata za koje Ministarstva poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva utvrdi da nemaju pravo nikakve naknade za bespravno izgraĊeni objekat biće isplaćena pomoć za relokaciju. Korisnici će dobiti naknadu za svu drugu imovinu koju legalno posjeduju, pri ĉemu je svrha, u skladu sa zahtjevima politike EBRD-a, da im se ne pogorša materijalna situacija;

- Korisnici nelegalno izgraĊenih stambenih objekata za odmor (vikendica) i nelegalno izgraĊenih nestambenih objekata podlijeţu odredbama Zakona o eksproprijaciji i takvi predmeti neće biti upućivani nadleţnom ministarstvu na odluĉivanje.

Socijalni ciljevi se ne smiju odnositi samo na otklanjanje socijalnih posljedica, već moraju da obuhvate sva socijalna poboljšanja koja se projektom ţele ostvariti. Kljuĉni socijalni fenomeni koji moraju da budu tretirani pri definisanju te grane ciljne strukture su: Poboljšanje demografske strukture u socijalnim granicama projekta; Pozitivno (pre)usmjeravanje migracionih tokova; Poboljšanje standarda stanovništva u zoni projekta; Smanjenje nivoa nezaposlenosti, posebno u mlaĊim, radno sposobnim populacijama; Poboljšanje zdravstvenih uslova ţivota stanovništva; Povećanje socijalne sigurnosti stanovništva zbog stabilizacije uslova privreĊivanja; Poboljšanje socijalnih uslova ţivljenja zbog rješenja problema u oblasti voda (snabdijevanje vodom, povećanje stepena zaštite od poplava, poboljšanje sanitacije naselja); Ostvarenje povoljnijih uslova za obrazovanje i zadovoljenje kulturnih potreba; Poboljšanje uslova za rekreaciju na ureĊenim akvatorijama i obalama; Poboljšanje opšteg zadovoljstva ljudi u socijalnim granicama projekta.

Opis predviđenih mjera za sprečavanje, smanjivanje ili uklanjanje štetnih

uticaja Projekta

Mjere ublaţavanje su kategorizovane kao:

- Mjere ublaţavanja u fazi planiranja prije izgradnje; - Mjere ublaţavanja u fazi izgradnje; - Mjere ublaţavanja u fazi korištenja.

Mjere za ublaţavanje u fazi izgradnje uglavnom se odnose na implementaciju dobrih graĊevinskih praksi kako bi se izbjegli negativni uticaji na zagaĊenje zemljišta i vode, erozija zemljišta, širenje prašine, vazduh, nivoi buke, flora i fauna. Mjere za ublaţavanje u fazi korištenje se odnose na ublaţavanje negativnih uticaja koji mogu nastati kao posljedica neadekvatnog korištenja i odrţavanja izgraĊenih objekata. Neophodan je pristup sa pozicija takozvane naturalne regulacije, koja je u novije vrijeme postala jedino primjerena kao pristup regulacije i ureĊenja manjih i srednjih vodotoka. Tim konceptom se mire ostvarivanje funkcionalnih hidrotehniĉkih zahtjeva sa ekološkim zahtjevima da se oĉuvaju ekološke funkcije vodotoka i da se stvore uslovi, ne samo za oĉuvanje, već i za obogaćivanje biodiverziteta u rijeci i njenom priobalju.


Mogu se izdvojiti neki bazni principi naturalne regulacije vodotoka:

- Regulacija ne smije da ugrozi vodene i priobalne ekosisteme; - Trasu regulisanog vodotoka voditi što prirodnije, prilagoĊavajući se zahtjevima

oĉuvanja biotopa u rijeci i njenom okruţenju; - Zadrţavati dijelove staraĉa i rijeĉne rukavce, kako bi se obezbijedili povoljni uslovi i

za biocenoze stajaćih voda; - Popreĉni presjek regulisanog korita zadrţati u obliku koji odgovara stabilizovanim

morfološkim karakteristikama dionice; - Za regulaciju koristiti prirodne materijale, bez radikalnih zahvata u koritu

oblaganjem kosina i dna korita; - Prostor uz rijeku prilagoditi višenamjenskom korišćenju, usklaĊujući funkcionalne,

ekološke i socijalne zahtjeve (korito osposobiti za rekracione aktivnosti); - Poduţnom niveletom, sa pragovima od prirodnih materijala u vidu kontinuiranih

kaskadnih brzaka, obezbijediti uslove za migraciju svih vrsta vodene faune; - Ukoliko se priobalje štiti nasipima, ĉitav rijeĉni prostor izmeĊu nasipa tretirati kao

jedinstven ekosistem, u cilju obogaćivanja vodenih i probalnih biocenoza; - Duţ rijeke, u pojasu priobalja, zadrţati autohtonu vegetaciju u vidu fitosanacionog

zaštitnog pojasa; - Kod većih rijeka gdje su mogućnosti naturalne regulacije ograniĉene, ali i manje

potrebne, jer primijenjene metode ureĊenja korita (naperi, paralelne graĊevine, obaloutvrde) ne ugroţavaju ekološke funkcije rijeke, prostor izmeĊu nasipa i obalnu zonu treba tretirati kao jedinstven ekološki prostor, namijenjen oĉuvanju pune biološke raznovrsnosti.

Pozitivni uticaji projekta na upravljanje okolinom Izgradnjom nasipa osigurat će se ekonomske, socijalne i ekološke koristi, korisnicima zemljišta i lokalnoj zajednici u ovom podruĉju. Iskustava sliĉnih projekata, govore da će projekat imati brojne pozitivne uticaje na ţivotnu sredinu kroz promociju dobrih praksi upotrebe zemljišta, metoda uzgoja i upravljanjem štetoĉinama. Podprojekt bi trebao pomoći ojaĉati lokalne kapacitete u ekološko odrţivim pristupima razvoju poljoprivrede. Dodatno zapošljavanje U sluĉaju nezaposlenosti i siromaštva u projektnom podruĉju, izvori radne snage neće biti smanjeni. Ako se zapošljava iz grupe nezaposlenih ili zapošljavanje ima uticaj na nezaposlenost, projekat stvara društven koristi zbog smanjene društvene podrške ili pomoći nezaposlenima. To je sluĉaj u projektima zaštite od poplava. Nastat će slijedeće društvene koristi od dodatnog zapošljavanja:

- Povećanje broja radnih mjesta tokom implementacije investicije (privremeni efekt); - Povećanje radnih mjesta zbog potrebe za obavljanjem poslova odrţavanja; - Nova radna mjesta kao posljedica ekonomskog razvoja koji je omogućen

implementacijom investicije.


9. PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM

Plan upravljanja otpadom dat je u Prilogu 1.

10. PREGLED POTREBA ZA DOZVOLAMA

Organ nadleţan za procjenu uticaja na ţivotnu sredinu – Ekološke procjene su u nadleţnosti Ministrastva prostornog planiranja, graĊevinarstva i ekologije RS. Procjene uticaja na ţivotnu sredinu u RS se rade u sklopu procedure izdavanja ekološke dozvole. U cilјu dobijanja ekološke dozvole za projekat izgradnje zaštitnog nasipa na lijevoj obali Drine od Balatuna uzvodno do Glaviĉica u okviru izrade tehniĉke dokumentacije neophodno je obratiti se Ministarstvu za prostorno ureĊenje, graĊevinarstvo i ekologiju Republike Srpske sa dokumentacijom definisanom odredbama ĉlana 64. Zakona o zaštiti ţivotne sredine (Sl. glasnik RS, br. 71/12). Ovo je potrebno zbog toga što predmetni projekat prema odredbama Pravilnika o projektima za koje se sprovodi procjena uticaja na ţivotnu sredinu i kriterijumima za odluĉivanje o potrebi sprovoĊenja i obimu procjene uticaja na ţivotnu sredinu (Sl. glasnik RS, br. 124/12) spada u red projekata za koje resorno Ministarstvo u pojedinaĉnim sluĉajevima odluĉuje o potrebi sprovoĊenja procjene uticaja. Ako Ministarstvo odluĉi da je potrebno raditi procjenu uticaja na ţivotnu sredinu o tome donosi rješenje i nalaţe nosiocu projekta da najkasnije u roku od šest mjeseci od dobijanja rješenja podnese zahtjev ovlašćenoj organizaciji za izradu studije uticaja, za aktivnosti odreĊene Lokacijskim uslovima i tim rješenjem. Javna ustanova „Vode Srpske“ je nadleţna za izdavanje vodoprivredne saglasnosti ĉiji uslovi ĉine sastavni dio ekološke dozvole. Pregled ekoloških zahtjeva Svjetske banke Zaštitne politike i procedure Banke koje se odnose na zaštitu ţivotne sredine za potrebe ovog projekta su:

- OP/BP 4.01 Procjena ţivotne sredine - OP/BP 4.04 Prirodna staništa - OP 4.07 Upravljanje vodnim resursima - OP 7.50 Projekti na meĊunarodnim plovnim putevima

Projekat odbrane od poplava koji obuhvata ulaganja u obnovu, modernizaciju i izgradnju infrastrukture za zaštitu od poplava, kategorisan je kao projekat B kategorije i stoga zahtijeva procjenu uticaja na ţivotnu sredinu.

11. ANALIZA O OPCIJAMA ZA SPREMNOST U SLUĈAJU

POPLAVA

Osim rasprava o tehniĉkim mjerama za hitnu i kratkotrajnu zaštitu od poplava, upravljanje poplavama se mora posmatrati obuhvatnije. Treba da postoji opšta svijest da su poplave prirodni fenomen koji se uopšteno ne moţe sprijeĉiti. Stoga, u nekoj mjeri, spremnost u sluĉaju poplava treba uvijek da bude komponenta upravljanja poplavama. Kao što je reĉeno u EU Direktivi o poplavama 2007/60/EC "Planovi upravljanja poplavama će se baviti svim aspektima upravljanja rizikom od poplava fokusirajući se na prevenciju, zaštitu, spremnost, ukljuĉujući prognoze o poplavama i sisteme ranog upozoravanja, uzimajući u obzir karakteristike posebnih rijeĉnih slivova i podslivova."


U daljem tekstu se govori o odreĊenim pristupima koji se tiĉu spremnosti u sluĉaju poplave. Ali prvo se spominje da se spremnost moţe optimalno odrediti samo u okviru pravilnog sveobuhvatnog upravljanja rizicima od poplava. Za ovu svrhu, 3 koraka istaknuta u EU Direktivi o poplavama treba da se implementiraju:

- Preliminarna procjena rizika od poplava; - Mape opasnosti od poplava i mape rizika od poplava;

- Planovi upravljanja rizicima od poplava. Mjere zaštite od poplava su predviĊene za pojedine poplave, uopšteno za interval 1/100 za naselja, postoje uvijek scenariji niţe vjerovatnoće koja moţe uticati na zaštićenu zemlju. Na primjer, rušenje (probijanje) zaštitne objekte u sluĉaju nepostojanja ili nepravilnog odrţavanja ili brige, kod na primjer zemljanih nasipa. TakoĊe, prelijevanje preko nasipa moţe dovesti do narušavanja sistema zaštite od poplava. Stoga trebaju biti identifikovana podruĉja koja mogu potencijalno biti poplavljena u sluĉaju pojave većih poplava u odnosu na projektovane, ili u sluĉaju probijanja, rušenja i sl. zaštitnih objekata, (scenariji treba da se definišu u skladu sa Agencijama). U tim podruĉjima potencijal štete ne bi trebao biti povećan ako je moguće. Mjere za osiguranje ili ĉišćenje tih podruĉja se mogu odrediti u planu o uzbunjivanju u sluĉaju poplave. U sluĉaju poplava iznad projektovanog nivoa ili u nekim sluĉajevima i za poplave manje od projektovanih, prelivi mogu pruţiti dodatnu sigurnost za sistem zaštite od poplava. Posebno zemljani nasipi mogu biti uništeni ako ih voda preplavi. Stoga se mogu ugraditi dijelovi koji su posebno osigurani na niţim kotama (bez slobodnog nadvišenja). OdreĊivanje lokacije ovih prelivnih objekata mora biti projektovano u odnosu na podruĉja sa visokom potencijalnom štetom, tako da se u sluĉaju velikih voda, minimiziraju negativne posljedice. U podruĉju Bijeljine ove objekte treba identifikovati kada se definiše konaĉna trasa nasipa Odluka o izdizanju ili izmiještanju će se morati razmatrati u zavisnosti od ostvarivosti, posljedica i troškova takvih mjera. U podruĉjima gdje su poplave ĉeste treba koristiti što je moguće više prinose koji su otporni na poplave. Ovo je posebno primjenjivo na poljoprivrednom zemljištu izmeĊu planiranih nasipa i rijeke Drine u podruĉju Bijeljine. Osim toga, treba procijeniti metode upravljanja i objekte za smanjenje erozije tla, tamo gdje je to potrebno. U nekim sluĉajevima pojedinaĉno naselje ili objekti se ne mogu razmatrati u šemi zaštite od poplava. Zavisno od situacije tehniĉka zaštita se moţe implementirati da se izbjegne ili smanji šteta. Ali takoĊe je vaţno za vlasnike i odgovorne osobe da se smanji potencijalna šteta koliko je moguće i da se ne oslanjaju samo na zaštitne objekte. Na primjer, na prizemlju bi trebala da bude što manje predmeta koje bi poplava mogla uništiti.

12. JAVNA RASPRAVA

Saţetak sa javne rasprave, uĉesnici, komentari, sugestije, kao i odgovori na iste biće obraĊeni u okviru ove taĉke nakon odrţane javne rasprave.

13. PRILOZI

PRILOG BR 1 Plana upravljanja životnom sredinom i procjena uticaja na društvo | 1

PRILOG BR. 1: PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM


1. UVOD Upravljanje otpadom je provoĊenje propisanih mjera postupanja sa otpadom u okviru sakupljanja, transporta, skladištenja, ponovnog iskorištenja i odlaganja otpada, ukljuĉujući i nadzor nad tim aktivnostima. U skladu sa ĉlanom 26 Zakona o upravljanju otpadom („Sl. glasnik RS“ 53/02, te „Sl. glasnik RS“ 65/08 - izmjene i dopune), kao i Zakona o upravljanju otpadom („Sl.novine FBiH“ br. 33/03) i Zakona o izmjenama i dopunama zakona o upravljanju otpadom („Sl.novine FBiH“ br.72/09), operator postrojenja za koje je potrebna ekološka dozvola izraĊuje Plan o upravljanju otpadom. U skladu sa Ĉlanom 27. operator postrojenja, kao proizvoĊaĉ otpada, mora odrediti lice odgovorno za poslove upravljanja otpadom, odnosno koordinatora za otpad. Prilikom izrade ovoga Plana uzete su u obzir odredbe Pravilnika o kategorijama otpada s katalogom („Sl. Glasnik RS“ 39/05) i odredbe Ĉlana 2. Pravilnika o uslovima za prenos obaveza upravljanja otpadom sa proizvoĊaĉa i prodavaĉa na operatera sistema prikupljanje otpada („Sl. Glasnik RS“ 118/05), kao i Pravilnika o kategorijama otpada sa listama ((„Sl.novine FBiH“ br.9/05). U cilju potpunog razumijevanja ovog Plana, u nastavku se daju pojašnjenja osnovnih pojmova koja se koriste, a proizlaze iz Zakona o upravljanju otpadom:

- “otpad” znaĉi sve materije ili predmete koje imalac odlaţe, namjerava odloţiti ili mora odloţiti u skladu sa jednom od kategorija navedenih u podzakonskom aktu kojeg donosi ministar nadleţan za zaštitu ţivotne sredine, a nalaze se u Katalogu otpada usvojenom u posebnom zakonskom propisu; („Sl. Glasnik RS“ 39/05);

- "komunalni otpad" - znaĉi iz domaćinstva i ostali otpad, koji je po svojoj prirodi ili sastavu sliĉan otpadu iz domaćinstva;

- "opasni otpad" - znaĉi otpad koji je utvrĊen posebnim propisom i koji ima jednu ili više karakteristika datih u podzakonskom aktu koji donosi ministar nadleţan za zaštitu ţivotne sredine koje uzrokuju opasnost po zdravlje ljudi i ţivotnu sredinu, po svom porijeklu, sastavu ili koncentraciji, kao i otpad koji je naveden u katalogu otpada kao opasni otpad i regulisan posebnim propisima;

- "neopasni otpad" - znaĉi otpad koji nije definisan kao "opasni otpad"; - "inertni otpad" - znaĉi otpad koji nije podloţan znaĉajnim fiziĉkim, hemijskim ili

biološkim promjenama. Inertni otpad se neće rastvarati, spaljivati ili na drugi naĉin fiziĉki i hemijski obraĊivati, biološki razgraĊivati ili nepovoljno uticati na druge supstance sa kojima dolazi u kontakt na naĉin da prouzrokuje zagaĊenje ţivotne sredine ili ugroţavanje zdravlja ljudi;

- "imalac" znaĉi svako fiziĉko ili pravno lice, koje posjeduje otpad; - "proizvoĊaĉ" je pravno ili fiziĉko lice ĉijom djelatnošću se proizvodi otpad ili pravno

ili fiziĉko lice koje obavlja predtretman, sortiranje ili druge operacije koje dovode do promjena fiziĉkih karakteristika ili sastava otpada;

- "pravno ili fiziĉko lice" je fiziĉko ili pravno lice odgovorno za bilo koju vrstu djelatnosti upravljanja otpadom;

- "upravljanje otpadom" – je sistem djelatnosti i radnji koji podrazumijevaju prevenciju nastanka otpada, smanjivanje koliĉine otpada i njegovih opasnih karakteristika, tretman otpada, planiranje i kontrolu djelatnosti i procesa upravljanja otpadom, transport otpada, uspostavljanje, rad, zatvaranje i odrţavanje ureĊaja za tretman otpada nakon zatvaranja, monitoring, savjetovanje i obrazovanje u vezi djelatnosti i radnji upravljanja otpadom.


2. UPRAVLJANJE OTPADOM U FAZI IZGRADNJE 2.1. Klasifikacija otpada koji se javlja u fazi izgradnje i uklanjanja objekta U nastavku se odreĊuje klasifikacijski spisak svih vrsta otpada koje mogu nastati u toku pripreme, ureĊenja i zatvaranja gradilišta u toku graĊenja i u fazi zatvaranja objekta. Za svaku kategoriju daju se smjernice za postupanje odnosno, naĉine sakupljanja, prijevoza, prerade i odstranjivanja otpada. Tabela 1 Klasifikacija otpada koji se javlja u toku izgradnje

Br. Grupa Šifra Neopasni otpad 1. OPŠTINSKI OTPAD

1.1. Miješani opštinski otpad 20 03 01 1.2. Papir i karton 20 01 01 1.3. Plastika 20 01 39 1.4. Drvo 20 01 38 2. GUME

2.1. Potrošene gume 16 01 03 3. GVOŢĐE

3.1. Struganje i obrada ferometala 12 01 01 3.2. Struganje i obrada obojenih metala 12 01 03 3.3. GvoţĊe i ĉelik 17 04 05 4. GRAĐEVINSKI OTPAD I OTPAD OD RUŠENJA

4.1. Beton 17 01 01 4.2. Cigle 17 01 02 4.3. Ploĉice i keramika 17 01 03 Mješavina betona, opeke i keramiĉkih ploĉica koje ne

sadrţe opasne materije 17 01 07

4.4. Drvo, staklo i plastika 17 02 01, 02 i 03 Zemlja i kamenje, iskopana zemlja radom bagera 17 05 04 i 06 4.5. Izolacioni materijali 17 06 04 4.6. Miješani otpad od graĊenja i rušenja drugaĉiji od onih

navedenih pod 17 09 01, 17 09 02 i 17 09 03

Opasni otpad 1.0. OTPADNA ULJA, BITUMEN,SUPSTANCE KOJE SADRŢE ULJA

1.1. Mješavine bitumena koje sadrţe katran od uglja 17 03 01* 1.2. Biorazgradiva hidrauliĉna ulja 13 01 12* 1.3. Mašinska ulja 13 02 06* i 07* 1.4. Ambalaţa koja sadrţi ostatke opasnih materija ili su

kontaminirane sa štetnim tvarima 15 01 10*

1.5. Olovne baterije 16 06 01* 1.6. Apsorbenti, materijali za filtere, krpe za brisanje, zaštitna

odjeća, koji su kontaminirani opasnim supstancama 15 02 02*

1.7. Neorganska sredstva za zaštitu drva 03 02 04*

1.8. Otpad nastao iz primjene i uklanjanja boja i lakova 08 01 11*, 13*, 15*,17*,19* i 21*

1.9. Mješavina ulja i masti iz uljnih/vodnih separatora 19 08 10* 1.10. Sintetiĉka ulja za prenos toplote 13 03 08*


2.2. Plan upravljanja otpadom u fazi izgradnje i uklanjanja objekta Metode prikupljanja, skladištenja i rukovanja sa otpadom Cilj selektivnog prikupljanja, skladištenja i rukovanja otpadom je sprijeĉiti ugroţavanje ĉovjekova zdravlja i ţivotne sredine, a posebno ispuštanje štetnih materija u vode i tlo. Skupljanje i skladištenje otpada će biti organizovano na prostoru gradilišta, a temelji se na osnovnim naĉelima upravljanja otpadom:

- Naĉelu odvojenog prikupljanja, - Prevencije, - Reciklaţe.

Otpad nastao na podruĉju gradilišta će se skupljati selektivno, odnosno u odvojenim posudama u skladu sa klasifikacijom otpada. Sakupljani otpad se ne smije spaljivati na licu mjesta na otvorenom. Osnovni princip je odvajanje opasnog od neopasnog otpada, zatim odvajanje graĊevinskog od ostalih kategorija, te posebno odvajanje otpada koji se moţe reciklirati. Opasni otpad i njihova ambalaţa moraju biti oznaĉeni u skladu sa propisima koji ureĊuju oznaĉavanje opasnih stvari. Opasni otpad treba skupljati i sortirati po kategorijama koje su definisane u gornjoj tabeli. Otpadna ulja treba skupljati i ĉuvati odvojeno. Zabranjeno je izlijevanje otpadnih ulja u površinske i podzemne rijeke, kanalizaciju ili na tla, što vaţi i za tvari u kojima su mineralna ili sintetiĉka ulja. Skladištenje ili ĉuvanje razdvojenog otpada se izvodi na za to posebno odreĊenim mjestima u odgovarajuće kontejnere:

- Kontejner za opasni otpad- miješani opasni otpad (15 01 10*, 16 06 01*, 15 02 02*, 08 01 11*, 13*, 15*, 17*, 19* i 21*, 03 02 04*),

- Kontejner za neopasni otpad- miješani opštinski otpad (20 03 01), - Kontejner za neopasni otpad- miješani ambalaţni otpad koji se moţe reciklirati (20

01 01 , 38 i 39), - Kontejner za neopasni otpad – miješani metalni otpad koji se moţe reciklirati (12

01 i 03 i 17 04 05). Kontejneri moraju biti proizvedeni za navedene namjerne, iz kojih materijali ne smiju curiti. Svaki kontejner mora biti odgovarajuće oznaĉen. Skupljena otpadna ulja (13 02 06* i 07*) će se skladištiti u burad ili druge odgovarajuće posude, tako da ne moţe doći do isticanja. Servisiranje vozila se smije odvijati iskljuĉivo na servisnom platou koji je udaljen od vodotoka i osjetljivih podruĉja, gdje će se pozicionirati i burad za ĉuvanje otpadnih ulja. Za zbrinjavanje kategorija graĊevinskog otpada, IzvoĊaĉ treba predvidjeti privremene i trajne lokacije za deponovanje duţ trase, u zoni graĊenja i na posebnoj lokaciji. Privremene deponije potrebne su za deponovnje humusa, iskopanih materijala, kao i za manje koliĉine tamponskog materijala i kamenih frakcija. IzvoĊaĉ je duţan identifikovati lokacije za stalno i privremeno deponovanje te ishodovati sve potrebne saglasnosti.


Odvoz otpada ProizvoĊaĉ otpada će sav selektivno prikupljeni otpad predati ovlaštenim preduzećima za prikupljanje, transport i preradu otpada u skladu sa Zakonom o otpadu („Sl. glasnik RS“ 53/02). U postupku traţenje najbolje ponude za odvoz (opasnog) otpada proizvoĊaĉ će od ponuĊaĉa zatraţiti dokaz o registraciji za obavljanje poslova upravljanja otpadom u skladu sa odgovarajućim propisima. IzvoĊaĉ će potpisati ugovor sa odabranom firmom. VoĊenje evidencije ProizvoĊaĉ otpada će voditi evidenciju o vrsti i koliĉinama otpada koji proizvede. Evidencija podrazumijeva sljedeće podatke:

- Podaci o proizvedenom otpadu i uzrocima njihova nastanka; - Skladištenje otpada; - Uklanjanje otpada.

ProizvoĊaĉ će za svaku pošiljku otpada pripremiti evidencijski list u dva primjerka, ĉiji jedan primjerak predaje Preduzeću za prikupljanje, transport i preradu otpada, a jedan ĉuva u vlastitoj arhivi. Evidencijske liste predanog otpada treba ĉuvati u stalnom uredu IzvoĊaĉa a kopiju na privremenim lokacijama radi inspekcije. Odgovornost IzvoĊaĉ je duţan imenovati lice koje će biti odgovorno za poslove nadzora nad upravljanjem otpada na gradilištu (koordinatora za otpad).


3. UPRAVLJANJE OTPADOM U FAZI KORIŠTENJA 3.1. Klasifikacija otpada koji se javlja u fazi korištenja U fazi korištenja otpad se javlja kod odrţavanja pumpnih stanica ili drugih objekata sistema npr. u sluĉaju potrebe za zamjenom cijevi radi kvarova, pucanja ili sliĉnog. Pumpne stanice su predviĊene kao automatske bez posade, tako da jedini otpad koji se moţe javiti je otpad nastao od odrţavanja elektroenergetske opreme i pumpi za vodu. U nastavku se prezentiraju vrste otpada koji nastaje na pojedinim lokacijama u toku korištenja. Tabela 2 Klasifikacija otpada koji se javlja u toku korištenja sistema

Br. Grupa Šifra Neopasni otpad 1. OPŠTINSKI OTPAD

1.1. Miješani opštinski otpad 20 03 01 2. GRAĐEVINSKI OTPAD I OTPAD OD RUŠENJA

2.1. Plastika 17 02 03 2.2. Zemlja i kamenje, iskopana zemlja radom bagera 17 05 04 i 06 Opasni otpad 1.0. OTPADNA ULJA, BITUMEN,SUPSTANCE KOJE SADRŢE ULJA

1.1. Mašinska ulja 13 02 06* i 07* 1.2. Ambalaţa koja sadrţi ostatke opasnih materija ili su

kontaminirane sa štetnim tvarima 15 01 10*

1.3. Apsorbenti, materijali za filtere, krpe za brisanje, zaštitna odjeća, koji su kontaminirani opasnim supstancama

15 02 02*

3.2. Upravljanje otpadom u fazi korištenja Skupljanje i skladištenje otpada će se i u ovom sluĉaju temeljit će na naĉelima prevencije i odvojenog prikupljanja. Upravljanje otpadom prezentira se kao što slijedi: U fazi rada i odrţavanja sistema moguće je da će doći do pojave taloga u kanalima za odvodnjavanje (talozi od pranja i ĉišćenja 02 01 01) koje je potrebno redovno ĉistiti i odloţiti na adekvatan naĉin. Ovaj otpad koji se uglavnom sastoji od zemlje i otpadnih biljnih tkiva treba tretirati zajedno sa otpadnim biljnim tkivima. Prilikom redovnog odrţavanja elektroenergetske opreme i pumpi za vodu u pumpnim stanicama nastaje otpad u vidu zamašćenih i zauljenih krpi, otpadnih ulja i drugo, oznaĉen kao 15 02 02* u Tabeli 1. Ovaj otpad treba prikupiti, selektirati i privremeno odloţiti na lokaciji planiranih objekata za vrijeme trajanja odrţavanja. Za ĉuvanje skupljenih otpadnih ulja (13 02 06* i 07*), koja spadaju u opasni otpad, nabavit će se burad ili druge odgovarajuće posude, propisno oznaĉene, tako da ne moţe doći do zagaĊenja okoliša. Ovako prikupljen otpad plasirati preduzećima koja se bave zbrinjavanjem ove vrste otpada sa kojim korisnici sistema. U sluĉaju mjestimiĉne pojave curenja ulja i masti, iste treba odstraniti krpom, a zauljene krpe privremeno odloţiti u metalnu burad. Mast koja se mjestimiĉno odstranjuje sa opreme, zbog pojave mehaniĉkih ĉestica ili zbog zamjene, treba odstraniti na isti naĉin. Prilikom izvoĊenja radova kod zamjene cijevi u sluĉaju kvarova, pucanja cijevi ili sliĉnog zemljani sloj (17 05 04 i 06) posebno deponirati i nakon postavljanja cijevi vratiti. Eventualni višak materijala nakon sanacije potrebno je deponovati na unaprijed predviĊenim lokacijama, do odvoza na deponiju.


Sakupljani otpad se ne smije spaljivati na licu mjesta na otvorenom. Odvoz otpada Za odvoz i zbrinjavanje svih nastalih vrsta otpada potrebno je sklopiti ugovore sa preduzećima koje imaju ishoĊene sve potrebne dozvole za upravljanje otpadom. ProizvoĊaĉ otpada će sav (selektivno) prikupljeni otpad predati operatoru, odnosno ovlaštenim poduzećima za prikupljanje, transport i preradu otpada u skladu sa Uredbom o selektivnom prikupljanju, pakovanju i oznaĉavanju otpada, koja preuzimaju obvezu transporta do konaĉne prerade otpada, odnosno konaĉnog zbrinjavanja. Konaĉno zbrinjavanju komunalnog otpada će se vršiti redovno na općinskoj/regionalnoj deponiji kamionima općinskog javnog komunalnog poduzeća prema ugovoru koji treba sklopiti sa njima. Opasni otpad će se predavati ovlaštenim operaterima za opasni otpad. U toku transporta mora biti oznaĉen i pakiran u skladu sa posebnim propisom. Prijevoz opasnog otpada mora biti usklaĊen sa općim zahtjevima za prijevoz opasnih roba. Transport opasnog otpada bit će praćen odgovarajućom dokumentacijom utvrĊenom u skladu sa Pravilnikom o kategorijama otpada, karakteristikama koje ga svrstavaju u opasni otpad, djelatnostima povrata komponenti i odlaganja otpada. VoĊenje evidencije Korisnika sistema će voditi evidenciju o nastajanju svih vrsta otpada na lokaciji. Potrebno je voditi zapise o vrsti i koliĉinama otpada. ProizvoĊaĉ će za svaku pošiljku otpada pripremiti evidencijski list u dva primjerka, ĉiji jedan primjerak predaje ovlaštenom preduzeću a jedan ĉuva u vlastitoj arhivi. Na osnovu pohranjenih dokumenata se lako utvrĊuje taĉna koliĉina predanog opasnog i neopasnih otpada.


PRILOG BR. 2: DOBRE GRAĐEVINSKE PRAKSE


Zahtjevi u pogledu dobrih graĊevinskih praksi koji će biti ukljuĉeni u Ugovor o izvoĊenju radova su slijedeći: Opšti zahtjevi:

- IzvoĊaĉi će biti duţni slijediti praksu dobre okolišne gradnje u svim graĊevinskim djelatnostima, te smanjiti na najmanju moguću mjeru štete nanesene vegetaciji, tlu, podzemnim vodama, površinskim vodama, krajoliku, kao i uznemiravanje naselja i lokalnih komunikacija.

- Primjena zaštite okoliša i mjera za ublaţavanje, kao i monitoring, provodit će se paralelno s graĊevinskim aktivnostima. Oni će poĉeti u trenutku kada se radnici, oprema i/ili materijal smjeste na gradilište, a završit će s prestankom graĊevinskih radova, kada svi radnici, oprema i/ili materijal napuste gradilište i kada okoliš bude vraćen u prvobitno stanje.

- IzvoĊaĉ ima obvezu da imenuje koordinatora za zaštitu na radu i zaštitu okoliša koji će biti odgovoran za osiguranje usklaĊenosti sa zakonima i ciljevima zaštite okoliša, sigurnosti na radu i zaštite od poţara.

- IzvoĊaĉ treba osigurati red, disciplinu i profesionalnu odgovornost svih zaposlenika na gradilištima. Rad i boravak moraju biti ograniĉeni iskljuĉivo na zonu graĊevinskih radova, a štetu na privatnom vlasništvu, zemljištu i usjevima treba izbjegavati. Treba osigurati redovne kontakte s predstavnicima lokalnih stanovnika (mjesnih zajednica) sa svrhom razmjene informacija ili radi pronalaţenja rješenja za eventualne sporove (nastale povredom prava vlasništva, oštećenjima prilikom graĊevinskih radova, itd.).

Snabdijevanje i prevoz materijala

- Prilikom kupovine materijala za izgradnju nasipa za odbranu od poplava, IzvoĊaĉ će odabrati proizvoĊaĉa/dobavljaĉa koji radi u skladu s vaţećom okolišnom dozvolom, ukoliko mu je ista potrebna u skladu sa Zakonom o zaštiti ţivotne sredine RS („Sluţbeni glasnik RS“ br. 28/07), ili drugim okolišnim standardima koji su priznati u BiH i/ili EU.

- U cilju sprjeĉavanja emisije prašine, IzvoĊaĉ je duţan prevoziti asfalt, šljunak, kamen, zemlju i drugi materijal u kamionima prekrivenim ceradom. Prevoz kamena i šljunka vrši se u vlaţnom stanju. Brzina vozila ne smije prelaziti 30 km/h. IzvoĊaĉ će izbjegavati nepotrebne voţnje.

Organizacija gradilišta

- Izgradnja bi trebala poĉeti (ako je moguće) u doba godine kada se mogu koristiti prednosti suhog tla, tj. kada je zbijanje i degradacija kroz korištenje na minimalnoj razini.

- Koristit će se odgovarajuće mašine i/ili zaštitne ploĉe koje bi mogle sprijeĉiti zbijanja tokom uklanjanja zemljišta, npr. korištenjem traĉnica ili pneumatika niskog tlaka na mjestima koja ukazuju na mogućnost zbijanja. Koristit će se odgovarajući postupci za odvojeno uklanjanje, rukovanje, skladištenje i zamjenu humusa i podzemlje.

- IzvoĊaĉ će uspostaviti privremeno odlagalište za graĊevinski materijal, prostor za ispiranje pumpi za beton i miješalica, te prostor za pranje auto-guma s odgovarajućim sredstvom za ĉišćenje. Privremena odlagališta za iskopni materijalom (zemlja) bit će smanjen na maksimalno 2 m visine, kako bi se sprijeĉilo zbijanje uzrokovano teţinom zemlje, a vrijeme ĉuvanja će se smanjiti na minimum.

- IzvoĊaĉ će osigurati da je sva graĊevinska oprema licencirana i odobrena u skladu s lokalnim propisima, i ako je moguće, certificirana u skladu sa standardima EU.

- IzvoĊaĉ radova duţan je koristiti moderne mašine i vozila koji zadovoljavaju okolišne standarde u pogledu emisije štetnih gasova (potpuno izgaranje). TakoĊer


će koristiti filtere za smanjenje emisije ĉestica ĉaĊi, i gorivo sa povoljnom hemijskom strukturom (nizak sadrţaj sumpora) i uĉinkovito/sigurno pretakanje.

- IzvoĊaĉ radova duţan je koristiti moderne mašine i vozila koji predstavljaju izvore buke (motor, ispušni sistem). Ovo uglavnom podrazumijeva nabavku novih mašina ili provoĊenje mjera za ugradnju dodatne zvuĉne izolacije, kao i njeno konstantno odrţavanje. Osim toga, preporuĉuje se da mašine jedino trebaju raditi u razdoblju 07-17 sati na svim dionicama trase ĉija udaljenost od najbliţe stambene kuće iznosi manje od 60 m.

- IzvoĊaĉ radova duţan je koristiti biorazgradiva maziva i ulja za mjenjaĉe. Odrţavanje, punjenje i ĉišćenje mašina mora biti obavljeno izvan gradilišta i izvan podruĉja s površinskom vodom.

- IzvoĊaĉ će odrediti i slijediti kontrolne mjere za prašinu koja nastaje tokom rukovanja s opremom i/ili prilikom radova na obnovi. IzvoĊaĉ mora dostaviti plan u kojem su predloţeni putevi za prevoz materijala, a takoĊer treba dati izjave o predloţenoj metodi za kontrolu prašine na mjestima gdje se ne moţe izbjeći prevoz kroz naselja.

- Izraditi projekt organizacije gradilišta sa odgovarajućim rješenjima za odvodnju i tretman sanitarnih otpadnih voda, kao i oborinske vode iz zone gradilišta. Odvoditi korištenu vodu sa gradilišta sa odgovarajućim kanalizacionim sistemima, po potrebi sakupljati u vodonepropusnim spremnicima i tretirati na propisani naĉin (bilo na licu mjesta, ili na udaljenoj lokaciji), a prije ispuštanja u recipijent ili sistem gradske kanalizacije.

- IzvoĊaĉ će osigurati da se parkirna mjesta mašina i vozila te smještajni kontejneri radnika ne nalaze unutar šumskih podruĉja, da ne utjeĉu na vodotoke i ne utjeĉu na ugroţenu floru i faunu.

- IzvoĊaĉ će osigurati zaštitu podruĉja koja su osjetljiva na eroziju s agentima stabilizacije (privremene brane, ograde, jame) i presaĊivanje nakon završetka graĊevinskih radova.

IzvoĊenje graĊevinskih radova

- Kako se ne bi ugrozila stabilnost tla, na nestabilnim ili uslovno stabilnim terenima, graĊevinski radovi će se obavljati u kraćim intervalima.

- Tokom izvoĊenja zemljanih radova, humusni sloj će se odlagati na hrpe koje neće biti više od 2 m i bit će zaštićen od zagaĊenja kako bi zadrţao svoju plodnost.

- U cilju smanjenja negativnih uticaja na rijeku i rijeĉne obale na minimum, aktivnosti na izgradnji koje se vrše na ili u blizini površinskih vodnih tijela, trebaju se provoditi u vrijeme sezone malih voda, koja je najĉešće u razdoblju od jula do septembra. Preporuĉuje se da se ovo uzme u obzir prilikom pripreme rasporeda aktivnosti.

- Sva rukovanja sa naftom i njenim derivatima u procesu izgradnje i nabavke mašina, obavljaju se uz najveće mjere zaštite radi izbjegavanja prolijevanja. Sva ambalaţa za naftu i ostale naftne derivate mora biti sakupljena i odnesena na kontrolirano odlagalište IzvoĊaĉa, odakle će biti odvezeni od strane ovlaštenog komunalnog poduzeća. U sluĉaju nesreća, izlijevanja goriva ili maziva u okoliš, potrebne su hitne intervencije u skladu s postupcima za ispuštanje goriva i maziva.

- Mašine i vozila se neće prati u zoni radova. - Otpadne vode iz WC-a radnika neće biti ispuštene u zemlju niti u vodotoke. - Otpadom će se upravljati u skladu sa Planom upravljanja otpadom (detalji su dati u

nastavku). - Odlaganje iskopanog materijala i bilo kakvog drugog ĉvrstog otpada u vodotoke bit

će zabranjeno. - Voţnja mašina u rijekama, potocima, ili na njihovim obalama ne bi trebala biti

dozvoljena, osim u situacijama kada se to ne moţe izbjeći zbog izgradnje neke posebne strukture.

- Dna korita rijeka će biti zaštićena i ne smiju biti potpuno blokirana tokom kopanja u cilju zaštite postojećih vodnih koridora za neometanu komunikaciju izmeĊu ţivih


vrsta koje ţive na dnu i onih koji slobodno plivaju. Restauraciju postojećih obala treba osigurati kroz sadnju odgovarajuće vegetacije na oštećenim terenima.

- IzvoĊaĉ će provesti odgovarajuće mjere kontrole prometa, u skladu sa zakonom, za vrijeme trajanja ugovora, i takve mjere moraju najprije biti odobrene od strane Nadzornog inţenjera. Mjere za upravljanja sigurnosti u prometu će ukljuĉivati privremenu rasvjetu i odgovarajuću signalizaciju tokom kopanja i radova na rehabilitaciji.

- IzvoĊaĉ treba imenovati stalno osoblje koji će biti angaţirano na pitanjima sigurnosti u prometu, te će biti odgovorno za provedbu mjera sigurnosti prometa i provedbu prometnih mjera koje su propisane drţavnim zakonima, a koje će ukljuĉivati: (I) pregled stanja i poloţaja opreme za kontrolu prometa u upotrebi, (II) pregled nacrta - dio koji se odnosi na opremu za kontrolu prometa koja je potrebna za osiguranje sigurnog i uĉinkovitog protoka prometa, (III) ispravka svih prometnih nedostatka gdje je to primjenjivo, (IV) kontrola radnih zona, rukovanje opremom i skladištenje, rukovanje materijalom i skladištenje vezano uz sigurnost u prometu.

- IzvoĊaĉ ne smije ostaviti iskopane rovove bez nadzora, te mora ograditi i oznaĉiti sve otvorene rovove kako bi se sprijeĉile eventualne nesreće.

Organizacija gradilišta nakon završetka radova

- IzvoĊaĉ takoĊer mora ukloniti sve posebne objekte i mjesta koja se koriste kao podrška izgradnji ukljuĉujući privremene zgrade i njihove temelje, privremene instalacije (elektro, vodne i kanalizacijske instalacije) i opremu (bazen za sedimentaciju), vraćanje privremenih cesta u prvobitno stanje (posebno u šumskom podruĉju i na privatnoj imovini), i radnih površina, uklanjanje ograde, znakova i obavijesti.

- IzvoĊaĉ će ukloniti sav graĊevinski otpad. - Sva graĊevinska podruĉja i ostala podruĉja koja su bila pod uticajem tokom

izgradnje, vratit će se u prvobitno stanje, ovisno o budućem korištenju zemljišta. - Aktivnosti na vraćanju u prvobitno stanje će zapoĉeti odmah nakon zakopavanja

cijevi. - GraĊevinsko podruĉje se mora zasaditi vrstama saĉuvanim u tresetu i dopunjeno

odgovarajućim materijalom, ako je potrebno. - Poljoprivredne površine moraju se vratiti u stanje koje je prikladno za

zemljoposjednika kako bi mogli ponovno saditi vlastite zasade


PRILOG BR. 3: DETALJNA ANALIZA DRUŠTVENE PROCJENE


1. REZULTATI KVALITATIVNOG ISTRAŢIVANJA

1.1. Pregled postojećih informacija

Plan je da se izgradi zaštitni nasip na lijevoj obali kako bi se zaštitilo podruĉje Semberije i

Janje od poplava rijeke Drine, od Balatuna uzvodno do Glaviĉice. Nasip će biti spojen sa

postojećim nasipom na rijeci Drini. Time će se osigurati zaštita od poplava za naselja:

Balatun, Medjasi, Dvorovi, Popovi, Amajlije, Janja i Obrijeţ i zaštita znaĉajnih poljoprivrednih

površina.

Procjenjuje se da će ukupna duţina nasipa biti veća od 36 km. Na lijevoj obali rijeke Drine,

nasip će biti spojen sa postojećim u mjestu Badovinac, i protezaće se uzvodno do Banje

Koviljaĉe.

Tokom pripreme socioloških istraţivanja i same lokacije planiranih aktivnosti identifikovani su

kljuĉni akteri:

1. Javna ustanova "VODE SRPSKE",

2. Odsjek za civilnu zaštitu Grada Bijeljine i

3. Grad Bijeljina.

Za potrebe predmetnih istraţivanja predstavnici konzorcijuma su intervjuisali predstavnike

identifikovanih kljuĉnih aktera i saznali njihove stavove koje navodimo u nastavku, a odnose

se na društvne i sociološke komponente planiranih projektnih aktivnosti.

S obzirom da na projektnoj lokaciji postoje naseljena mjesta i zemljišta u privatnom

vlasništvu, sa znaĉajnim brojem stanvnika bilo je potrebno saznati u što većoj mjeri stavove

stanovnika predmetnih projektnih lokaliteta zbog ĉega je izvršeno anketiranje. Anketiranje je

izvršeno u svim mjesnim zajednicama obuhvaćenih projektom, tj. domaćinstva koja ţive u

neposrednoj blizini projektne lokacije. U neposrednoj blizini prostora gdje će biti realizovan

Projekat nalaze se mjesne zajednice Balatun, MeĊaši, Dvorovi, Popovi, Amajlije, Janja i

Obrijeţ. Prema preliminarnim informacijama popisa stanovništva, domaćinstava i ustanova u

BiH 2013, na teritoriji Republike Srpske na podruĉjima koja obuhvataju ove mjesne

zajednice nalazi se 6104 domaćinstava i ţivi preko 22.000 stanovnika.

Tabela 1 Broj stanovnika u obuhvatu projekta

R.br. MJESNA ZAJEDNICA

UKUPAN BROJ POPISANIH LICA

UKUPAN BROJ DOMAĆINSTAVA

UKUPAN BROJ STANOVA

1 Balatun 1165 311 437

2 MeĊaši 917 305 495

3 Dvorovi 5178 1527 1903

4 Popovi 1314 412 551

5 Amajlije 1165 311 437

6 Janja 12233 3184 4272

7 Obrijeţ 192 54 111

UKUPNO 22164 6104 8206 Izvor: Popis stanovništva, domaćinstava i ustanova u BiH 2013, na teritoriji Republike Srpske, Republički zavod za statistiku, Banja Luka 2013


Tokom istraţivanja stavova javnosti korišten je metod ispitivanja ispitanika putem

anketiranja. Prije istraţivanja planirano je da se u cilju reprezentativnosti ispitivanog uzorka

formira uzorak iz svih mjesnih zajednica veliĉine ne manje od 20 ispitanika tako da je

formiran uzorak od 140 ispitanika. Uzorak je obavezno ukljuĉivao i predsjednike predmetnih

mjesnih zajednica jer su to ljudi koji u suštini, predstavljaju ljude mjesne zajednice i štite

njihove stavove i interese.

Anketiranje je sprovedeno direktno na terenu ispitivanjem sluĉajnih prolaznika u predmetnim

mjesnim zajednicama.

1.2. Intervjui

U okviru kvalitativnog istraţivanja, na podruĉju Grada Bijeljina sprovedeni su individualni

intervjui sa tri kljuĉna aktera: predstavnikom Grada Bijeljina, predstavnikom ustanove Javno

preduzeće Vode Republike Srpske i sa predstavnikom odsjeka za civilnu zaštitu Grada

Bijeljine.

Radi lakšeg poreĊenja i formiranja jasnije slike o trenutnom stanju na predmetnom plavnom

podruĉju grada Bijeljina, o mišljenjima i saznanjima o planiranom projektu odbrane od

poplava, imovinsko-pravnim problemima sa kojima bi se projekat mogao suoĉiti i prema

njima mogućim rješenjima, u narednoj sekciji predstavićemo istovremeno odgovore gore

pomenutih predstavnika.

Uĉesnici istraţivanja su saglasni da je oduvijek postojao dobara odnos opštinske vlasti

prema mjesnim zajednicama, udruţenjima/zadrugama i poljoprivrednicima plavljenih

podruĉja opštine Bijeljina?

"Oduvijek su bili aktivni, jer Bijeljina živi sa tim. U okviru svojih finansijskih

mogućnosti uvijek je izlazila u susret, koliko su u mogućnosti da izdvoje od godine do

godine. Nikad ovo područje nije bilo zanemarivo"......(JU Vode Srpske )

"Postoji, pogotovo ova plavna područja uz rijeku Drinu koja je nebranjeni dio, gdje

Drina nažalost, redovno plavi, gdje ugrožava poljoprivredno zemljište. Obično im

Opština izlazi u susret,...., zato što na tom području nema nasipa. Često izvidi

situaciju gradonačelnik sa resornim načelnicima iz odjeljenja za privredu i

poljoprivredu i u razgovoru sa ljudima, stručnjacima za poljoprivredu i izvrši se

procjena i odreĎena naknada, koliko toliko"....(Civilna Zaštita)

Stavovi uĉesnika istraţivanja se ne razlikuju kada je rijeĉ o najvećem potencijalu za razvoj

predmetnog podruĉja i svi istiĉu da se radi o veoma kvalitetnom zemljištu koje je podobno

prije svega za ratarstvo, za šta se i trenutno najviše i koristi?

"Kraj Semberija uvijek je bio usmjeren prema povrtlarskim kulturama (ratarstvo) i s

tim u vezi uvijek je bilo potrebe da to bude koliko toliko stabilno i zaštićeno. Razvijan

je i projekat odvodnje površinske vode, da se taj sistem dovede u funkciju

navodnjavanja, pri čemu bi lakše moglo da se obezbijedi"....(JU Vode Srpske )

"Najveći potencijal bi imali poljoprivreda i ratarstvo i stočarstvo. One su najviše

zastupljene i ljudi od toga žive"....(Civilna Zaštita)

"Uglavnom poljoprivreda, stočarstvo, ratarstvo"....(Grad Bijeljina)


O stanju poljoprivredne proizvodnje u podruĉjima pogoĊenim poplavama i glavnim

problemima sa kojima se poljoprivredni proizvoĊaĉi susreću predstavnici JU Vode Srpske i

Civilne Zaštite usaglasili su se da su najveći problemi za poljoprivrednu proizvodnju

predmetnih podruĉja poplave i posljedice koje ostaju poslije izlijevanja rijeke Drine na plodno

oraniĉno zemljište, dok predstavnik Grada Bijeljina smatra da se problemi sa kojima se

susreće poljoprivredna proizvodnja na predmetnim podruĉjima ne razlikuju od problema sa

kojima se inaĉe susreće poljoprivredna proizvodnja. Predstavnik JU Vode Srpske istiĉe i

nikada ranije rješavan problem upravljanja vodom rijeke Drine, energetske interese,

nesaradnju kljuĉnih korisnika vode rijeke Drine, ne izuĉenost sliva Drine i ne postojanje

objedinjenih podataka o padavinama u slivu.

“Drina je u donjem toku specifičan vodotok. Ona zbog rada hidrocentrala uzvodnog

dijela i sistema Elektroprivrede koji... na prvom mjestu je uvijek bila električna

energija, taj ekonomski momenat je uvijek bio presudan, tako da je ta koordinacija na

radu hidroelektrana škripala oduvijek. Trebalo bi da oni to regulišu, meĎutim, sistem

osmatranja, javljanja ostao je u nekom bivšem vremenu. Nastavljeno je ovako kako

jeste, jer da imamo pouzdane podatke o padavinama uzvodno, a sliv Drine je do

Albanije ima ga i tamo. To je široko jedno područje koje bi sad, da ima prave podatke

i da je to izmodeliran sliv, lako bi moglo da se predpostavi koliki bi doticaj bio, s tim u

vezi da se izvrši predpražnjenje. A u svakom slučaju da se to usaglasi sa kolegama

iz Srbije. I da se nivo zaštite od poplava u donjem toku gdje je najkritičnije izniveliše i

sigurno bi bilo za dobrobit ovog kraja”....(JU Vode Srpske )

“Najveći im je problem plavljenja. Jer voda kada poplavi to područje bude preko pola

metra na njivama i oranicama i kad se povuče to nije trenutna šteta, ona dovuče i

raznog materijala, šljunka i to im pravi probleme. Zemlja više ne dobija onaj kvalitet

kao što je imala. Nastaje degradacija zemljišta”....(Civilna Zaštita)

“Isto kao i svuda”....(Grad Bijeljina)

Na pitanje o saznanjima vezanim za planirani projekat odbrane od poplava rijeke Drine

podruĉja Semberije i Janje, od Balatuna uzvodno do Glaviĉice predstavnici JU Vode Srpske

i Civilne Zaštite istiĉu da su upoznati ili bar djelomiĉno upoznati, uglavnom jer se radi o

problemu koji je na ovom podruĉju prisutan mnogo godina i da je već bilo planova za

njegovo rješavanje, smatraju da je ovaj problem već trebao biti riješen i da je ovo sada samo

opet aktuelizovanje ranijih nastojanja da se ovaj problem riješi, dok predstavnik Grada

Bijeljina nije imao detaljnijh informacija o planiranim aktivnostima.

“Upoznati jesmo, znam da je Svjetska Banka to u nekom ranijem periodu

kandidovala i da je trebalo da se završi puno toga do ovog perioda i sad je to

aktuelizovano. Trebalo je to i ranije krenuti u neke aktivnosti da bi to bilo, ali bolje

ikad nego nikad”....(JU Vode Srpske )

“Upoznati smo uglavnom iz medija. Radi se o prvoj fazi izgradnje Drinskog nasipa

što je nebranjeni dio, od MZ Janje do Pavlovića mosta, dužine 11 km. To je

najkritičnije od navedenih područja. Od Balatuna, od ušća rijeke Drine u Savu, do

Glavičica, najkritičniji je dio Janja, Pavlovića most dužine 11 km. Ako se to uradi 90%

problema je riješeno....(Civilna Zaštita)

“Ne”....(Grad Bijeljina)


O znaĉaju i ideji projekta postoje zanimljive razlike meĊu intervjuisanim sagovornicima.

Predstavnik JU Vode Srpske istiĉe da ovaj projekat treba da ima jedan širi aspekt od same

odbrane od poplava (energetski i putni), jer je ranije na taj naĉin razmišljano o njemu i

predlaţe proširenje kljuĉnih uĉesnika u planiranom projektu na Elektroprivredu i Direkciju za

puteve. Predstavnik Civilne Zaštite istiĉe samo neprocjenjivu funkciju i vrijednost odbrani od

poplava planiranog nasipa, dok predstavnik Grada Bijeljina istiĉe da se realizacijom

planiranog projekta samo na teritoriji BiH dovode u opasnost naselja u Republici Srbiji, koja

do sada nisu bila plavljena tako da planirana rješenja gube znaĉaj.

“......Za taj projekat koji radi u ovoj fazi... o njemu je, bar u ovoj instituciji razmišljano

dosta ranije i tu bi trebalo objediniti više onih koji su zainteresovani, od

Elektroprivrede koja je radila neke analize za ureĎenje donjeg toka rijeke Drine i

postoji energetsko rješenje, ali ono podrazumjeva neke visoke nasipe i sa jedne i sa

druge strane, ali treba ga objediniti. S druge strane ako se bude radio taj nasip sa

vrlo malim ulaganjem, to bi mogla da bude putna komunikacija. Ima tu i

zainteresovanosti i od Direkcije za puteve da se pored Drine, kad već postoji trasa

da se napravi jedan put koji bi bio od Zvornika, pa pored Drine, do Rače”. ...(JP Vode

RS)

“Ogroman značaj. To je neprocjenjiva vrijednost. Semberija je ipak jedan ravničarski

predio i jedan od najplodnijih dijelova BiH i RS i zaštitiće se jedna veoma velika

površina tj. kvalitetna zemlja”....(Civilna Zaštita)

“Treba zaštiti obe strane, tj ako se napravi nasip na strani BiH, opet će da plavi u

Srbiji, pa šta smo onda napravili”....(Grad Bijeljina)

Na pitanje o uticaju projekta na stanovništvo branjenog podruĉja svi su saglasni da je to

veliki pozitivni uticaj. Predstavnik Civilne Zaštite je dao i detaljnju analzu naseljenosti

predmenog podruĉja iz koje je proizilazi hitnost rješavanja ovog problema za MZ Janja.

"Najveći problem je u MZ Janja, jer je naseljena na samoj obali Drine. MeĎutim od

Janje pa do Pavlovića mosta eksproprijacija zemlje je 99%, samo je zemlja, nema

objekata, nema naselja. Od MZ Balatun je gušća naseljenost. Od Pavlovića mosta

do Balatuna nije toliko ali ima nešto...Amajlije su skoro 2 km udaljene i MeĎaši, a

Balatun ima nasip 8 km dužine, za Bogatiće ne znam to je u Srbiji"....(Civilna Zaštita)

O nedostatcima planiranog projekta zaštite od poplava rijeke Drine, od Balatuna uzvodno do

Glaviĉice intervjuisani predstavici kljuĉnih uĉesnika u projektu su imali razliĉita mišljenja.

Predstavnik JU Vode Srpske istiĉe da to treba biti multifunkcionalan objekat, a predstavnik

Civilne Zaštite istiĉe da je sa obzirom na stanje i stalne prijetnje poplavama bilo kakav

projekata zaštite dobro došao, dok predstavnik Grada Bijeljina smatra da je najveći

nedostatak projekta uslov da se realizuje samo na teritoriji BiH.

O mogućim imovinsko-pravnim problemima koje bi implementacija projekta mogla izazvati i

prijedlozima za njihovo prevazilaţenje predstavnici kljuĉnih uĉesnika projekta isto imaju

razliĉite stavove. Predstavnik JU Vode Srpske istiĉe da je potrebno zauzeti jedinstven stav

kada je eksproprijacija u pitanju i taj problem rješavati sistematski kroz institucije drţave

proglašavanjem javnog interesa na tom podruĉju i samim tim definisati i jedinstvene uslove

za otkup zemljišta. Predstavnik Civilne Zaštite smatra da se zbog velikog prostornog

obuhvata projekta mogu oĉekivati odreĊeni problemi, ali da se mogu smanjiti

transparetnošću projekta i dodatnim angaţovanjem na edukaciji i informisanju stanovnika


predmetnog podruĉja, dok predstavnik Grada Bijeljina smatra da ne bi trebalo oĉekivati

velike probleme i da će novac biti najadekvatnije rješenje za te probleme, tj. novĉana

nadoknada za zauzimanje zemljišta i da se ne moţe unificirati cijena za otkup, tj. smatra da

treba da bude zasnovana na kvalitetu zemljišta.

“Uvijek je to otvoreno pitanje, ali ne poznajem zakonodavnu regulativu, možda može

nešto da se proglasi javnim interesom, bezbjednosnim, pa se unificira vrijednost

otkupa da se ne desi eskalacija nekih cijena gdje se sa prolaskom takvog nekog

infrastrukturnog objekta kvalitet života, i ako bude saobraćajnica, diže na veći

nivo......Sa uraĎenim idejnim rješenjem, treba da se uradi eksproprijacioni elaborat.

Da se sa tim ponudi neka cijena, da se proba dogovoriti, da se ponudi nešto. Bolje

dogovor nego sudska procedura”.....(JU Vode Srpske )

“Velika je to površina...tu će biti sa odreĎenim ljudima problema. Ipak je do velika

površina i dužina....Prije početka projekta treba da se sa tim ljudima popriča, da se

upoznaju, koliki je to značaj, iako su oni svjesni, da ih ubijede da će imati daleko više

koristi nego oduzimanje zemlje, i uz odreĎenu adekvatnu naknadu, da li u novcima

ili ponovo u zemlji koja njemu koliko toliko odgovara”....(Civilna Zaštita)

“Neće biti toliko strašno. Moći će se postići nekakav dogovor....ali samo keš u većini

slučajeva. Cijena naknade zavisi od kvaliteta zemljišta. Zavisi da li je to šuma, njiva,

pašnjak i itd....(Grad Bijeljina)

Predstavnici Civilne Zaštite i Grada Bijeljina imaju pozitivan stav kada je u pitanju uloga i

zadaci mjesnih zajednica, udruţenja/zadruga planiranog branjenog podruĉja u realizaciji

planiranog projekta izgradnje odbrambenog nasipa i smatraju da njihova uloga moţe biti

velika, dok predstavnik JU Vode Srpske smatra da oni nisu dovoljno organizovani da bi

njihova uloga u projektu bila znaĉajnija.

“Jako je to neorganizovano i današnje nevladine organizacije ne znam da li se mogu

nazvati tako, jer svi oni na neki način zavise, od vlade. Sa druge strane zadruge nisu

na nivou na kojem bi trebale da budu. To bi moralo daleko organizovanije....... samo

kroz kvalitetnije organizovanje zadruga na ovim područjima moguć je njihov uticaj”....

(JU Vode Srpske )

“Uloga MZ je velika. I sad kad se branimo od poplava mi imamo saradnju sa njima.

Predsjednik savjeta mjesne zajednice komanduje svojom jedinicom u MZ. TakoĎe,

oni imaju veliki uticaj na stanovništvo, što se tiče planiranog branjenog područja da

mogu i preko svojih mjesnih zajednica dosta uticati na njih. Lakše bi bilo informisati

stanovništvo preko njih”....(Civilna Zaštita)

“Imali bi veliku ulogu, oni najbolje znaju narod kao diše i šta radi, znali bi i cijene i ko

bi šta volio. Najbolje bi znali tako, preko mjesnih zajednica, da se izorganizuju”....

(Grad Bijeljina)


Kada je su pitanju društvene sfere na koje će se projekat odbrane od poplava pozitivno

odraziti predstavnici Civilne Zaštite i Grada Bijeljina imaju identiĉan stav da je to u prvom

redu poljoprivreda, ali i zdravlje ljudi zbog manjeg nivoa stresa i veće sigurnosti koja će se

dobiti realizacijom ovog projekta, dok predstavnik JU Vode Srpske smatra da je odbrana od

poplava opšti interes.

“Nekad je u ovom sistemu zaštita od poplava bila opšta korist, meĎutim vodoprivrede

naknade su ukinute, ne znam iz kog razloga. Danas u vodoprivredi ne postoji ni

jedna marka koja se izdvoji po osnovu zaštite od poplava, ni po kojem osnovu, ni od

zemljoradnika. Ovdje je opšti interes u pitanju, zaštita od poplava...(JU Vode Srpske )

“Najviše na poljoprivredu ali i na psihičku sferu stanovništva. Daleko će biti sigurniji.

Imali smo problema sa Savskim nasipom. Došlo je do pucanja nasipa i mogao je da

se probije nasip i da se ugrozi 20-30 hiljada stanovnika. Ljude interesuje kako se vrši

sanacija tog nasipa, jer oni žive u strahu da će se to opet desiti. Imamo nebranjeno

područje skoro 30 km i kad bi imali nasip ljudi bi imali tu jednu sigurnost, ne samo za

zdravlje već i za materijalna ulaganja i investicije, jer oni mnogo ulažu u tu zemlju,

stoku i itd....(Civilna Zaštita)

“Na poljoprivrednu proizvodnju. Poslije rata ljudi su dobili zemlju pored Drine, na

plavnom području da grade kuće. Nisu oni krivi što im se kuće plave, već oni koji su

im dodijelili tu zemlju”....(Grad Bijeljina)


2. REZULTATI KVANTITATIVNOG ISTRAŢIVANJA

Detaljne tabele sa prikupljenim podacima date su u Prilogu ovog izvještaja. U daljem tekstu

neki od podataka su predstavljeni tabelarno radi ilustracije.

2.1. Socio-demografski profil ispitanika

U ovom istraţivanju 83% ispitanika su muškog pola, a 17% ispitanika je ţenskog pola.

Prosjeĉna starost ispitanika je 51 godina. Anketirana domaćinstva u prosjeku imaju po 3

ĉlana.

Kada je rijeĉ o obrazovnom profilu, najviši procenat ispitanika je završio srednju

školu/gimnaziju (46,4%), a potom osnovnu školu (39,3%). Nije zanemarljiv ni procenat od

6,4% ispitanika koji su bez osnovne škole ili nisu završili osnovnu školu. 5,7% ispitanika ima

više obrazovanje, 1,4 % visoko obrazovanje.

U više od polovine domaćinstava poljoprivreda je glavna aktivnost (56,4%). U 37,3%

domaćinstava neko od ĉlanova domaćinstva je zaposlen negdje drugo, a ne u

poljoprivrednoj djelatnosti. Prosjeĉan broj ĉlanova domaćinstva koji su zaposleni negdje

drugo je jedan ĉlan po anketiranom domaćinstvu.

Većina anketiranih domaćinstava (78,6%) imaju i druge prihode osim poljoprivredne

proizvodnje. Ispitanici koji su naveli da njihovo kućanstvo ima i druge izvore prihoda, naveli

su i strukturu tih prihoda: 52,7% domaćinstava ima nekog zaposlenog ĉlana i na osnovu

toga prihode po osnovu plate; u 37,3% domaćinstava neko od ĉlanova prima penziju.

35,7% ispitanika navodi da je poljoprivreda osnovni izvor prihoda njihovog domaćinstva.

Najĉešći odgovori o prosjeĉnim mjeseĉnim prihodima domaćinstava su: za isti procenat

ispitanika, 20% u rasponu od 301 do 500 KM, 21,4% u rasponu od 501 do 700 KM. Za

19,3% ispitanika prihod je u rasponu od 101 do 300 KM, a za 8,6% ispitanika u rasponu od

701 do 900 KM. 10,7% ispitanika navodi da su im prihodi u rasponu od 901 do 1500 KM, a

najniţe prihode do 100 KM ima 3,6% ispitanika.

96,4% ispitanika navodi da su vlasnici zemljišta na podruĉju obuhvata projekta. Od ukupnog

broja vlasnika zemljišta, 21,9% ih je zemljište kupilo, a 82,4% ispitanika zemljište su

naslijedili.

Prosjeĉna površina zemljišta koja je u vlasništvu ili posjedu ispitanika iznosi 30520 m2. A

prosjeĉna površina zemljišta koja je u upotrebi za poljoprivrednu proizvodnju je 15370 m2.

Većina ispitanika, 79,3%, za poljoprivrednu proizvodnju koristi zemljište na više odvojenih

parcela. (Tabela 2) Prosjeĉan broj parcela je 4.

Tabela 2 Koliko odvojenih zemljišnih parcela koristite za poljoprivrednu proizvodnju?

P5. Koliko odvojenih zemljišnih parcela koristite za poljoprivrednu proizvodnju?

N %

Jedna parcela 29 20,7

Više parcela 111 79,3

Total 140 100,0


Kada je u pitanju vrijednost zemljišta u vlasništvu, zanemarljivo mali broj ispitanika je dao

konkretan odgovor. Većina ispitanika, 85,7%, ne zna ili nije sigurna. (Tabela 3)

Tabela 3 Možete li izvršiti procjenu trenutne stvarne tržišne vrijednosti zemljišta u KM/m2 koje je u Vašem vlasništvu, posjedu?

P7. Moţete li izvršiti procjenu trenutne stvarne trţišne vrijednosti zemljišta u KM po m2 koje je u Vašem vlasništvu, posjedu?

N %

0-10 KM 1 0,7

Više od 20 3 2,1

Ne zna/Nije siguran/a 120 85,7

Bez odgovora 16 11,4

Total 140 100,0

Velika većina ispitanika za kulture koje uzgajaju navode luk (99,3%), krompir (96,4%), salatu

(94,3%), mrkvu (89,3%), paradajz (91,45%), papriku (85,7%) i kupus (96,4%). Druge kulture

koje su u znaĉajnom postotku navedene kao kulture uzgoja su: kukuruz (90,7%), pšenica

(78,6%), voće (70%).

Iz tabele 4 vidljivo je da se 90% ispitanika izjasnilo da imaju ĉlanove domaćinstva koji se

stalno bave poljoprivrednom proizvodnjom.

Tabela 4 Da li su sve odrasle osobe koje rade stalno na zemlji članovi Vaseg domaćinstva/kućanstva?

P10. Da li su sve odrasle osobe koje rade stalno na zemlji članovi Vaseg domaćinstva/kućanstva?

N %

Da 126 90,0

Ne 3 2,1

Bez odgovora 11 7,9

Total 140 100,0

Velika većina ispitanika (66,5%) proizvodi samo za liĉnu upotrebu, dok ih 30,4%

poljoprivredne proizvode plasira na lokalnom trţištu.

Mali procenat ispitanika posjeduje plastenike (3,4%). Traktor posjeduje velika većina

ispitanika (73,6%), freze 10,8% ispitanika, itd.

Prema rezultatima istraţivanja najviše uticaja na smanjenje prinosa u poljoprivrednoj

proizvodnji predmetnog podruĉja ima visoka cijena Ċubriva (23%), suša (19,5%) i poplave

(17,4%), zatim tu su niska otkupna cijena (17,7%) i nedostatak trţišta za plasman (8%).

60,7% ispitanika oĉekuje da će se u narednom periodu, od npr. 5 godina, poljoprivredna

proizvodnja donekle pogoršati. 19,3% ispitanika ne oĉekuje promjene, a djelimiĉna

poboljšanja u poljoprivrednoj proizvodnji oĉekuje 9,3% ispitanika.


Niti jedan ispitanik ne oĉekuje da će se proizvodnja jako poboljšati, a 1,4% ispitanika

oĉekuje da će se proizvodnja jako pogoršati. 40,2% ispitanika misli da na poljoprivrednu

proizvodnju najveći uticaj ima ekonomska situacija, 21,3% da je to odnos zvaniĉnih

institucija, a 14,2% ispitanika da je to generalni nedostatak promjena.

Prama rezultatima iz tabele 5 27,9% ispitanika smatra da će planirane mjere zaštite od poplava na teritoriji opštine Bijeljina uvelikoj mjeri uticati na njihovu poljoprivrednu proizvodnju, dok ih 40% smatra da će planirane aktivnosti zaštite od poplava donekle uticati, 15% ih smetra da će to biti mali uticaj, dok ih 10% nije sigurno da će projekat imati bilo kakav uticaj na njihovu poljoprivrednu proizvodnju. Tabela 5 U kojoj mjeri će planirane mjere zaštite od poplava na teritoriji opštine Bijeljina uticati na Vašu poljoprivrednu proizvodnju?

P16. U kojoj mjeri će planirane mjere zaštite od poplava na teritoriji opštine Bijeljina uticati na Vašu poljoprivrednu proizvodnju?

N %

U velikoj mjeri 39 27,9

Donekle 56 40,0

Malo 21 15,0

Nimalo 10 7,1


Total 140 100,0

Ispitanici koji su odgovorili da će planirane zaštite od poplava uticati u velikoj mjeri (27,9%),

donekle (40%) i malo (15%) na njihovu poljoprivrednu proizvodnju, odgovarali su na

detaljnija pitanja o ovom uticaju. 57,8% ispitanika smatra da će realizacija projekta imati

pozitivan uticaj na njihovu poljoprivrednu proizvodnju, 15,5% ih smatra da će se realizacija

projekta negativno odraziti na njihovu poljoprivrednu proizvodnju, a 24,1% ispitanika ne zna

ili nije sigurno na koji naĉin će realizacija Projekta uticati na njihovu proizvodnju.

72,9% ispitanika nije spremno ustupiti dio svoje zemlje za potrebe realizacije projektal. Od

ovih ispitanika, njih 41,2% zemlju ne bi ustupili ni pod kojim uslovima, 33,3% bi zemlju ipak

ustupili uz dogovor/nadoknadu, 24,5% bi zemlju prodali.

Tabela 6 Da li biste bili spremni ustupiti dio svoje zemlje za potrebe realizacije projekta?

P18. Da li biste bili spremni ustupiti dio svoje zemlje za potrebe realizacije projekta?

N %

Da 32 22,9

Ne 102 72,9


Bez odgovora/Odbijanje 1 0,7

Total 140 100,0


Tabela 7 Da li biste pristali da dio Vašeg zemljišta bude predmet eksproprijacije (izuzet uz nadoknadu) ukoliko bi bilo neophodno za realizaciju Projekta?

P21. Da li biste pristali da dio Vašeg zemljišta bude predmet eksproprijacije (izuzet uz nadoknadu) ukoliko bi bilo neophodno za realizaciju projekta?

N %

Da 74 5,0

Ne 63 87,0



87% ispitanika ne bi pristalo da dio njihovog zemljišta bude predmet eksproprijacije ukoliko

bi bilo neophodno za izgradnju sistema odbrane od poplava. Od ovih ispitanika, njih 22,7%

ne bi pristali ni pod kojim uslovima, 33,3% bi zemlju ipak ustupili uz dogovor/nadoknadu,

36,4% bi zemlju prodali.

89,1% ispitanika ne bi pristalo na privremeno preseljenje ukoliko bi bilo neophodno radi

izgradnje sistema odbrane od poplava. Od ovih ispitanika, njih 54,9% ne bi pristali ni pod

kojim uslovima, a 39,3% bi ipak pristali uz dogovor/nadoknadu.

93,6% ispitanika ne bi pristalo na trajno preseljenje ukoliko bi bilo neophodno radi izgradnje

sistema odbrane od poplava. Od ovih ispitanika, njih 16% ne bi pristali ni pod kojim

uslovima, a 72,5% bi ipak pristali uz dogovor/nadoknadu.

Lokalne vlasti u veoma maloj mjeri (85,7% ispitanika) i u priliĉno maloj mjeri (7,9%

ispitanika) uvaţavaju zahtjeve poljoprivrednika u vezi sa njihovom proizvodnjom. (Tabela 8)

Gotovo svi ispitanici (97,1%) navode da ne mogu uticati na odluke koje se donose na

lokalnom i višem nivou vlasti vezano za poljoprivredu.

17,1% ispitanika koristilo je poticaje ili neku vrstu pomoći za poljoprivrednu proizvodnju. Ovu

pomoć najĉešće su dobijali s entitetskog nivoa vlasti (66,7%), te od Opštine (16,7%),

poljoprivredne zadruge (12,5%), itd. 97,9% ispitanika nisu ĉlanovi udruţenja ili zadruge

poljoprivrednika.

Tabela 8 U kojoj mjeri lokalne vlasti uvažavaju vaše zahtjeve u vezi s poljoprivrednom proizvodnjom?

P31. U kojoj mjeri lokalne vlasti uvaţavaju vaše zahtjeve u vezi s poljoprivrednom proizvodnjom?

N %

U priliĉno znaĉajnoj mjeri 1 0,7

U priliĉno maloj mjeri 11 7,9

U veoma maloj mjeri 120 85,7



Total 140 100,0


2.2. Podaci prikupljeni putem kvantitativnog istraţivanja

Tabela D01. Pol ispitanika

D01. Spol ispitanika

N %

Muški 116 82,9

Ţenski 24 17,1

Total 140 100,0

Tabela D02. Koliko imate navršenih godina?

D02. Koliko imate navršenih godina?

N M

140 51

Tabela D03. Možete li reći koji je Vaš najviši završeni

stepen obrazovanja?

D03. Moţete li reći koji je Vaš najviši završeni stepen obrazovanja?

N %

Bez osnovne škole ili nezavršena osnovna škola

9 6,4

Završena osnovna škola

55 39,3

Srednja škola/gimnazija

65 46,4

Viša škola (6 stepen)

8 5,7

Fakultet (7 stepen)

2 1,4

Ne ţeli odgovoriti

1 0,7

Total 140 100,0

Tabela D04. Da li je u Vašem domaćinstvu poljoprivreda

glavna ili sporedna aktivnost?

D04. Da li je u Vašem domaćinstvu poljoprivreda glavna ili sporedna aktivnost?

N %

Glavna 79 56,4

Sporedna 34 24,3

Ne ţeli odgovoriti

27 19,3

Total 140 100,0

Tabela D05. Koliko članova ima Vaše domaćinstvo?

D05. Koliko članova ima Vaše domaćinstvo?

N M

140 3

Tabela D06. Da li je neko od članova Vašeg domaćinstva

zaposlen negdje drugo, a ne u Vašoj poljoprivrednoj

djelatnosti?

D06. Da li je neko od članova Vašeg domaćinstva zaposlen negdje drugo, a ne u Vašoj poljoprivrednoj

djelatnosti?

N %

Da 53 37,9

Ne 87 62,1

Total 140 100,0

Tabela D07. Koliko članova vašeg domaćinstva je

zaposleno negdje drugo?

D07. Koliko članova vašeg domaćinstva je zaposleno negdje drugo?*

N M

87 1

*Samo ispitanici koji su naveli da su ĉlanovi domaćinstva

zaposleni negdje drugo

Tabela D08. Da li osim poljoprivredne proizvodnje Vaše

domaćinstvo ima i druge izvore prihoda?

D08. Da li osim poljoprivredne proizvodnje Vaše domaćinstvo ima i druge izvore prihoda?

N %

Da 110 78,6

Ne 29 20,7

Bez odgovora/Odbijanje

1 0,7

Total 140 100,0

Tabela D09. Koji su to izvori prihoda?

D09. Koji su to izvori prihoda?

N %

Plata/plaća 58 52,7

Penzija/mirovina 41 37,3

Više izvora 9 8,2

Ostalo 2 1,8

Total 110 100,0

*Samo ispitanici koji su naveli da njihovo kućanstvo ima i

druge izvore prihoda


Tabela D10. Da li je poljoprivredna proizvodnja osnovni

izvor prihoda vašeg domaćinstva?

D10. Da li je poljoprivredna proizvodnja osnovni izvor prihoda vašeg domaćinstva?

N %

Da 50 35,7

Ne 89 63,6


1 0,7

Total 140 100,0

Tabela D11. Kako biste opisali prosječni mjesečni prihod

Vašeg domaćinstva iz svih izvora, znači kada uračunate

sve plate, i sva ostala primanja svih članova domaćinstava?

D11. Kako biste opisali prosječni mjesečni prihod Vašeg domaćinstva iz svih izvora, znači kada

uračunate sve plate, i sva ostala primanja svih članova domaćinstava?

N %

Do 100 KM 5 3,6

Od 101 do 300 KM 27 19,3

Od 301 do 500 KM 28 20,0

Od 501 do 700 KM 30 21,4

Od 701 do 900 KM 12 8,6

Od 901 do 1100 KM

9 6,4

Od 1101 do 1500 KM

6 4,3

Od 1501 do 2000 KM

3 2,1

Od 2001 do 3000 KM

1 0,7

Ne zna/Nije siguran/a

17 12,1


2 1,4

Total 140 100,0

Tabela P1. Da li ste vlasnik, posjednik ili zakupac parcele

na području obuhvata projekta?

P1. Da li ste vlasnik, posjednik ili zakupac parcele na području obuhvata projekta?

N %

Vlasnik 135 96,4

Posjednik 2 1,4

Zakupac 2 1,4


1 0,7

Total 140 100,0

Tabela P2. Da li ste zemlju naslijedili ili kupili?

P2. Da li ste zemlju naslijedili ili kupili?*

N %

Naslijedio/la 112 82,4

Kupio/la 21 21,9


3 2,6

Total 136 100,0

*Samo ispitanici koji su vlasnici parcela, ili nisu dali

odgovor.

Tabela P3. Pod koji uslovima koristite zemlju kao zakupac,

na koji period, po kojoj cijeni godišnje?

P3. Pod koji uslovima koristite zemlju kao zakupac, na koji period, po kojoj cijeni godišnje?*

N M

Period (godine) 0 .

Godišnja cijena (KM)

2 1470

*Samo ispitanici koji su zakupili zemljište

Tabela P4. Navedite površinu zemljišta u

vlasništvu/posjedu/pod zakupom? Kolika je površina

zemljišta u upotrebi za poljoprivrednu proizvodnju? (u m2)

P4. Navedite površinu zemljišta u vlasništvu/posjedu pod zakupom? Kolika je površina zemljišta u upotrebi

za poljoprivrednu proizvodnju? (u m2)

N M

Površina zemljišta u vlasništvu/posjedu/pod zakupom

80 30520

Površina zemljišta u upotrebi za poljoprivrednu proizvodnju

132 15370


Tabela P5. Koliko odvojenih zemljišnih parcela koristite za

poljoprivrednu proizvodnju?

P5. Koliko odvojenih zemljišnih parcela koristite za poljoprivrednu proizvodnju?

N %

Jedna parcela 29 20,7

Više parcela 111 79,3

Total 140 100,0

Tabela P6. Možete li navesti broj parcela?

P6. Moţete li navesti broj parcela?*

N M

Prosjeĉan broj parcela

111 4

*Samo ispitanici koji imaju više parcela

Tabela P7. Možete li izvršiti procjenu trenutne stvarne

tržišne vrijednosti zemljišta u KM po m2 koje je u Vašem

vlasništvu, posjedu?

P7. Moţete li izvršiti procjenu trenutne stvarne trţišne vrijednosti zemljišta u KM po m

2 koje je u

Vašem vlasništvu, posjedu?

N %

0-10 KM 1 0,7

Više od 20 3 2,1


120 85,7


Total 140 100,0

Tabela P8. Koje sve od navedenih kultura uzgajate?

P8.Koje sve od navedenih kultura uzgajate?

N %

Kukuruz 127 90,7

Pšenica 110 78,6

Mrkva 125 89,3

Paprika 120 85,7

Vinova loza 2 1,4

Krompir 135 96,4

Luk 139 99,3

Salata 132 94,3

P8.Koje sve od navedenih kultura uzgajate?

N %

Paradajz 128 91,4

Kupus 135 96,4

Duhan 5 3,6

Jagodiĉasto voće

15 10,7

Voće 98 70,0

Cvijeće 102 72,9

Nešto drugo 59 42,1

Total 140 100,0

Tabela P9. Koliko osoba radi na zemlji?

P9. Koliko osoba radi na zemlji?

N

Stalno 98

Sezonski 140

Tabela P10. Da li su sve odrasle osobe koje rade stalno na

zemlji članovi Vaseg domaćinstva/kućanstva?

P10. Da li su sve odrasle osobe koje rade stalno na zemlji članovi Vaseg domaćinstva/kućanstva?

N %

Da 126 90,0

Ne 3 2,1

Bez odgovora 11 7,9

Total 140 100,0


Tabela P11. Šta od navedene poljoprivredne opreme i

mehanizacije posjedujete?

P11. Šta od navedene poljoprivredne opreme i mehanizacije posjedujete?

N %

Plastenik 5 3,4

Motokultivator 4 2,7

Kombajn 2 1,4

Traktor 109 73,6

Freza 16 10,8

Nešto drugo 12 8,1


Tabela P12. Gdje sve plasirate/prodajete svoje

poljoprivredne proizvode?

P12. Gdje sve plasirate/prodajete svoje poljoprivredne proizvode?

N %

Proizvodim samo za liĉnu upotrebu

129 66,5

Na lokalnom trţištu 59 30,4

Na širem trţištu BiH

0 0,0

Na inostranom trţištu

0 0,0


0 0,0


6 3,1

Tabela P13. Koji od navedenih problema, ili neki drugi ima

najviše uticaja na smanjenje prinosa u Vašoj poljoprivrednoj

proizvodnji?

P13. Koji od navedenih problema, ili neki drugi ima najviše uticaja na smanjenje prinosa u Vašoj

poljoprivrednoj proizvodnji?

N %

Suša 110 19,5

Poplava 98 17,4

Nedostatak radne snage

8 1,4

Skupo Ċubrivo 130 23,0

Nedostatak trţišta za plasman

45 8,0

Niska otkupna cijena

100 17,7

Nelojalna konkurencija

19 3,4

Nedostatak kvalitetnog sjemena

39 6,9

Nešto drugo 15 2,7


0 0,0

Tabela P14. Kakva su vaša očekivanja od poljoprivredne

proizvodnje u narednom periodu, od npr. 5 godina?

P14. Kakva su vaša očekivanja od poljoprivredne proizvodnje u narednom periodu, od npr. 5 godina?

N %

Jako će se poboljšati

0 0,0

Donekle će se poboljšati

13 9,3

Ostati će pribliţno ista

27 19,3

Donekle će se pogoršati

85 60,7

Jako će se pogoršati

2 1,4


12 8,6


1 0,7

Total 140 100,0

Tabela P15. Zbog čega tako mislite?

P15. Zbog čega tako mislite?*

N %

Nema promjena, generalno

18 14,2

Ekonomska situacija

51 40,2

Nezainteresovanost mladih

3 2,4

Odnos zvaniĉnih institucija

27 21,3

Optimistiĉnost 12 9,4

Ostalo 2 1,6


11 8,7


3 2,4

Total 127 100,0

*Samo ispitanici koji imaju odreĊena oĉekivanja od

poljoprivredne proizvodnje u narednom periodu


Tabela P16. U kojoj mjeri će planirane mjere zaštite od

poplava na teritoriji opštine Bijeljina uticati na Vašu


P16. U kojoj mjeri će planirane mjere zaštite od poplava na teritoriji opštine Bijeljina uticati na Vašu


N %

U velikoj mjeri 39 27,9

Donekle 56 40,0

Malo 21 15,0

Nimalo 10 7,1


14 10,0

Total 140 100,0

Tabela P17. Na koji način mislite da će mjere zaštite od

poplava na teritoriji opštine Bijeljina uticati na Vašu


P17. Na koji način mislite da će mjere zaštite od poplava na teritoriji opštine Bijeljina uticati na Vašu

poljoprivrednu proizvodnju?*

N %

Pozitivno 67 57,8

Negativno 18 15,5


28 24,1


3 2,6

Total 116 100,0

*Samo ispitanici koji oĉekuju da će planirane mjere zaštite

od poplava na teritoriji opštine Bijeljina uticati u velikoj mjeri,

donekle ili malo na njihovu poljoprivrednu proizvodnju

Tabela P18. Da li biste bili spremni ustupiti dio svoje zemlje

za potrebe realizacije projekta?

P18. Da li biste bili spremni ustupiti dio svoje zemlje za potrebe realizacije projekta?

N %

Da 32 22,9

Ne 102 72,9


5 3,6


1 0,7

Total 140 100,0

Tabela P19. Pod kojim bi uslovima pristali da date na

korištenje dio svoje zemlje za ove potrebe? Šta biste tražili

zauzvrat?

P19. Pod kojim bi uslovima pristali da date na korištenje dio svoje zemlje za ove potrebe? Šta biste

traţili zauzvrat?

N %

Uz nadoknadu 19 59,4

Po dogovoru 10 31,3


3 9,4


0 0,0

Total 32 100,0

*Samo ispitanici koji navode da bi pristali ustupiti dio svoje

zemlje, ne znaju/nisu sigurni ili nisu dali odgovor.

Tabela P20. A pod kojim bi uslovima ipak pristali da date na

korištenje dio svoje zemlje za potrebe Projekta?

P20. A pod kojim bi uslovima ipak pristali da date na korištenje dio svoje zemlje za potrebe Projekta?

N %

Ni pod kojim uslovima

42 41,2

Uz dogovor/nadoknadu

34 33,3

Prodaja zemlje 25 24,5


1 1,0

Total 102 100,0

*Samo ispitanici koji navode da ne bi pristali ustupiti dio

svoje zemlje

Tabela P21. Da li biste pristali da dio Vašeg zemljišta bude

predmet eksproprijacije (izuzet uz nadoknadu) ukoliko bi

bilo neophodno za realizaciju Projekta?

P21. Da li biste pristali da dio Vašeg zemljišta bude predmet eksproprijacije (izuzet uz nadoknadu) ukoliko

bi bilo neophodno za realizaciju Projekta?

N %

Da 74 5,0

Ne 63 87,0


2 4,5


1 3,5

Total 140 100,0


Tabela P22. Pod kojim bi uslovima pristali da Vaše

zemljište bude predmet eksproprijacije? Šta biste tražili

zauzvrat?

P22. Pod kojim bi uslovima pristali da Vaše zemljište bude predmet eksproprijacije? Šta biste

traţili zauzvrat?*

N %

Dogovor 31 41,9

Novĉana naknada

43 58,1

Total 74 100,0

*Samo ispitanici koji bi pristali da njihovo zemljište bude

predmet eksproprijacije

Tabela P23. A pod kojim bi uslovima ipak pristali da Vaše

zemljište bude predmet eksproprijacije?

P23. A pod kojim bi uslovima ipak pristali da Vaše zemljište bude predmet eksproprijacije?

N %


15 22,7

Po dogovoru/nadoknada

22 33,3

Prodaja zemljišta 24 36,4


2 3,0


3 4,5

Total 66 100,0

*Samo ispitanici koji ne bi pristali da njihovo zemljište bude

predmet eksproprijacije, ne znaju/nisu sigurni ili nisu dali

odgovor.

Tabela P24. Da li biste pristali na privremeno preseljenje,

ukoliko bi bilo neophodno radi izgradnje?

P24. Da li biste pristali na privremeno preseljenje, ukoliko bi bilo neophodno radi izgradnje?

N %

Da 1 0,7

Ne 122 89,1


4 2,9


10 7,3

Total 137 100,0

Tabela P25. Pod kojim bi uslovima pristali da se privremeno

preselite? Šta biste tražili zauzvrat?

P25. Pod kojim bi uslovima pristali da se privremeno preselite? Šta biste traţili zauzvrat?

N %

Po dogovoru 1 100,0

Total 1 100,0

*Samo ispitanici koji bi pristali na preseljenje

Tabela P26. A pod kojim bi uslovima ipak pristali da se

privremeno preselite?

P26. A pod kojim bi uslovima ipak pristali da se privremeno preselite?

N %


67 54,9


48 39,3



2 1,6


0 0,0

Total 122 100,0

*Samo ispitanici koji ne bi pristali na preseljenje

Tabela P27. Da li biste pristali na trajno preseljenje, ukoliko

bi bilo neophodno radi izgradnje?

P27. Da li biste pristali na trajno preseljenje, ukoliko bi bilo neophodno radi izgradnje?

N %

Da 4 2,9

Ne 131 93,6


3 2,1


2 1,4

Total 140 100,0

Tabela P28. Pod kojim bi uslovima pristali da se trajno

preselite? Šta biste tražili zauzvrat?

P28. Pod kojim bi uslovima pristali da se trajno preselite? Šta biste traţili zauzvrat?

N %

Po dogovoru 3 75,0

Prodaja zemljišta

1 25,0

Total 4 100,0

*Samo ispitanici koji bi pristali na trajno preseljenje


Tabela P29. A pod kojim bi uslovima ipak pristali da se

trajno preselite?

P29. A pod kojim bi uslovima ipak pristali da se trajno preselite?

N %


21 16,0


95 72,5



1 0,8


3 2,3

Total 131 100,0

*Samo ispitanici koji ne bi pristali na trajno preseljenje

Tabela P30. U kojoj mjeri lokalne vlasti uvažavaju vaše

zahtjeve u vezi s poljoprivrednom proizvodnjom?

P30. U kojoj mjeri lokalne vlasti uvaţavaju vaše zahtjeve u vezi s poljoprivrednom proizvodnjom?

N %

U priliĉno znaĉajnoj mjeri

1 0,7

U priliĉno maloj mjeri

11 7,9

U veoma maloj mjeri

120 85,7


4 2,9


4 2,9

Total 140 100,0

Tabela P31. Da li možete uticati na odluke koje se donose

na lokalnom i višem nivou vlasti vezano za poljoprivredu?

P31. Da li moţete uticati na odluke koje se donose na lokalnom i višem nivou vlasti vezano za

poljoprivredu?

N %

Da 0 0,0

Ne 136 97,1


4 2,9

Total 140 100,0

Tabela P32. Da li ste koristili poticaje ili neku vrstu pomoći

za poljoprivrednu proizvodnju?

P32. Da li ste koristili poticaje ili neku vrstu pomoći za poljoprivrednu proizvodnju?

N %

Da 24 17,1

Ne 115 82,1


1 0,7

Total 140 100,0

Tabela P33. Od koga ste dobili taj poticaj ili pomoć, s kog

nivoa vlasti ili od nekog udruženja?

P33. Od koga ste dobili taj poticaj ili pomoć, s kog nivoa vlasti ili od nekog udruţenja?

N %

Opština 4 16,7

Entitet 16 66,7

Poljoprivredna zadruga

3 12,5

Udruţenje poljoprivrednika

1 4,2

Total 24 100,0

*Samo ispitanici koji su koristili poticaje ili neku drugu vrstu

pomoći za poljoprivrednu proizvodnju

Tabela P34. Da li ste član udruženja poljoprivrednika ili

poljoprivredne zadruge?

P34. Da li ste član udruţenja poljoprivrednika ili poljoprivredne zadruge?

N %

Da 3 2,1

Ne 137 97,9

Total 140 100,0


PRILOG BR. 4: UTICAJ NA OTKUP ZEMLJIŠTA I RASELJAVANJE


Traţene podatke iz tabele Uticaj na otkup zemljišta i raseljavanje ili Summary Table: Impact on Land Acquisition and Resettlement nije moguće korektno definisati na osnovu sada dostupnih podataka u fazi pripremnih radova-preliminarne procjene Projekta, kada nemamo ni usvojeno Idejno rješenje sa trasom nasipa i prioritetima – fazama njihove izrade. Iste je moguće sagledati nakon izrade Idejnog projekta i elaborata eksproprijacije. Nivo projektne dokumentacije koja se trenutno radi – Studije uticaja i izvodljivosti tek daje mogućnost sagledavanja površine eksproprijacije i okvirne vrijednosti, te i podatke o preseljenjima, kojih u našem sluĉaju nema. Podatke o eksproprijaciji i procjenjenim vrijednostima eksproprijacije mogu se dati, a za sve ostale precizne podatke moguće je pribaviti u narednim fazama projektovanja. Ovi podaci trenutno nisu dostupni, a biće kada se uradi elaborat o eksproprijaciji, trenutno ove podatke moţemo izraziti preko ukupno zahvaćenih površina i površina pod nasipom. PredviĊene koliĉine zemljišta za eksproprijaciju zemljišta po fazama: Faza 1 : od St. 0+000,00 – St. 9+450,00, duţine 9,45 km

- Eksproprijacija zemljišta : 65,79 ha - Pod nasipom : 10,98 ha

Faza 2 : od St. 9+450,00 – St. 25+500,00, duţine 16,05 km


Faza 3 : od St. 25+500,00 – St. 33+360,00, duţine 7,86 km


UKUPNO : od St. 0+000,00 – St. 33+360,00, duţine 33,36 km



Kratak pregled: Uticaj na otkup zemljišta i raseljavanje

Br. Uticaji Jedinica Broj Cijena

Struktura vlasništva zemljišta

1 Ukupno obuhvaćenih parcela Br.

2 Ukupno obuhvaćeno područje zemljišta m2

3 Ukupna područje zemljišta u vlasništvu

4 Kategorija 1. Privatne (registrovane parcele) Br.

m2

5 Kategorija 2. Privatno (Zakonito vlasništvo) Br.

m2

6 Kategorija 3. Privatno (Nezakonito vlasništvo)

Br.

m2

7 Kategorija 4. Drţavno vlasništvo ilegalno nastanjeno privatnim korisnicima

Br.

m2

8 Kategorija 5. Drţavno vlasništvo nekorišteno od strane privatnih korisnika

Br.

m2

Ukupna cijena za zemljište

Korišeno zemljište i kategorije kompenzacije

9 Privatno poljoprivredno zemljište (HRK xx/m

2)

Br.

m2

10 Privatno nepoljoprivredno zemljište korišteno za komercijalne potrebe (HRK xx/m

2)

Br.

m2

Poljoprivredna struktura (tip uzgoja za upis)

11 Podruĉje pod uzgojem povrća m2

12 Podruĉje pod uzgojem trave m2

13 Obuhvaćeno drveće Br.

Ukupna cijena za višegodišnje sadnice

Ukupna cijena za godišnje usjeve

Zahvaćene graĎevine (upisati sve)

14 Ograde Br.

15 xxxx Br.

Ukupna cijena za graĎevine

Zahvaćeni proizvoĎači (preduzeća)

16 Br.

17 Br.

Ukupna cijena za prizvoĎače (preduzeća)

Zahvaćena domaćinstva (AHs)

18 AH sa registrovanim parcelama (formalni korisnici) Br.

19 AH (neformalni korisnici) Br.

20 AH sa poljoprivrednim parcelama Br.

21 Ukupno AHs Br.

22 Ukupno zahvaćene osobe Br.

Ukupna cijena koju treba platiti za zahvaćena domaćinstva

Ukupno:

Documents

Plan upravljanja životnom · U projektu „Regulacija i ureĊenje rijeke Save u Jugoslaviji“, bilo je planirano, da se problemi zaštite od poplava riješe kombinovanim strategijama: