2014

Do. Dr. Melek inibilir OKYAR

stanbul niversitesi

Su rnleri Fakltesi

Plankton Bilgisi

PLANKTON BLGS

1

Plankton Bilgisi Blm 1. Planktonoloji;

ile

Plankton poplasyonlarnn; - blgesel dalm

- poplasyon dinamii - geici deiimleri

- birbirleriyle ve ortamlaryla etkileimleri

Ve

Planktonun; - besin zincirindeki yeri

- enerji transferindeki rol - fiziko-kimyasal deiikliklere uyumlar

- kme oluturmalar - besin ktl

- partikllerin yzey sularndan dibe k

Ve

anlamaya ve aklamaya alr.

Planktonik trlerin saptanmas ve bu organizmalarn; - beslenme - reme

- gelime ve fizyolojileri

Planktonik formlarn kimyasal ierikleri, Pollusyona (kirlilik) ve pollutantlara kar tepkilerini,

PLANKTON BLGS

2

Plankton ekolojisinin daha iyi anlalabilmesi iin; - aydnlanma durumu

- Scaklk - tuzluluk - Oksijen

- besleyici elementler - aknt

- su kolonunu yaps gibi eitli fiziksel ve kimyasal faktrlerle, biyolojik zellikleri

bilmek gerekir.

Deniz suyunda sspansiyon halinde ve asl durumda bulunan, srklenen, yzen, canl-cansz paracklarn hepsi birden Seston'u oluturur.

Sestonda bulunan formlar;

ekil 1.0 .- Tripton, plankton

Tripton: l organizmalarn artklar, organik detritus ve minerallerden ibaret olan cansz paracklardr. Abiyoseston da

denilir. Canl formlara, yani plankton ve neustona ise Biyoseston ad verilir.

Dipnot: Yaamlarn pelajik blgede srdren tm organizmalar; plankton, neuston ve nektonik formlar Pelagos'u olutururlar.

Seston

plankton

fitoplankton

zooplankton

tripton

PLANKTON BLGS

3

.

ekil 1. Yunanca kkenli bir kelime olup "gezen, dolaan, srklenen" anlamna gelir. Plankton oul bir ifadedir tekil olarak planktonik bir

organizmaya ise Plankter veya Planktont ad verilir.

Plankton tanm:

Suda serbest halde yaayan, hareket organelleri olsa bile ancak snrl hareket edebilen ve bu nedenle de su hareketlerinin etkisiyle az ok pasif ekilde yer deitiren tm organizmalara plankton denir.

Etimolojisi (kelimenin kkeni ve evrimi):

Plankton, Yunanca gezen, dolaan, srklenen anlamna gelen planktos kelimesinden kken alr.

Plankton terimi ilk kez Victor Hensen (1886) tarafndan kullanlm olup, Benthos, Nekton gibi bugn de kullanlan baz terimlerin yaratcs olan Haeckel (1890) tarafndan bugnk anlamda yeniden tanmlanmtr.

PLANKTON BLGS

4

Planktonik Organizmalarn Gruplandrlmas Plankton eitli aratrclar tarafndan deiik amalarla;

1. Biyolojik zelliklerine, 2. Toporofik durumuna, 3. Byklklerine, 4. ekillerine, 5. Dal seviyelerine, 6. Ik durumuna, 7. Yaadklar ortama,

8. Populasyonu oluturan trlerin birey saylarna gre gruplandrlabilir.

ekil. 1 .0. 1 . Fitoplanktona genel bir bak.

ekil 1 .0.2. Zooplanktona genel bir bak. Baz trlere genel bir bak.

PLANKTON BLGS

5

1.1. Biyolojik zelliklerine gre plankton Fitoplankton ve Zooplankton olarak gruplandrlabilir.

ekil 1.1.1. Biyolojik zelliklerine gre planktonun gruplandrlmas.

Tablo 1.1.2. Planktonun biyolojisi.

Plankton

Fitoplankton Zooplankton

PLANKTON BLGS

6

ekil 1.1.2 Planktonun yaam evrelerine gre snflandrlmas.

Zooplankton: Deniz veya tatl su ekosistemlerinde, su hareketleeine kaplarak hareket eden veya olduka yava yzebilen, genellikle kk yapl hayvanlar.

Meroplankton: Yaamlarnn belirli dnmlerini geici ya da mevsimsel olarak planktonik fazda geiren zooplankton. Holoplankton: Yaam evrelerinin tmn plankton halinde geiren zooplankton canl.

1.2. Toporofik durumuna gre

Neritik Plankton: Sahilden 200 metre derinlie kadar olan pelajik blgede, kendine zg ekolojik koullarn bulunduu, scaklk ve tuzluluun byk farkllklar gsterdii sahil sularnda bol olarak bulunan organizmalar Neritik Planktonu oluturur.

Oseanik Plankton: Scaklk, tuzluluk ve ekolojik koullarn daha stabil olduu, 200 metreden daha derin yerlerde bulunan planktona Oseanik Plankton ad verilir.

Zooplankton

Meroplankton Holoplankton

PLANKTON BLGS

7

1.3. Byklklerine Gre Plankton Planktonik Organizma Byklne gre genel olarak 6 grupta toplanabilir. Cushing,

Humprey, Banse ve Laevatsun (1958)'e gre:

Ultraplankton : 5 mikrondan kk organizmalar bu gruba girer. Serbest bakteriler bata olmak zere kk flagellatlar, kokkolitoforidler bu byklktedir. Ultrananoplankton da denir. Nanoplankton: 5-50 mikro metre arasnda olan organizmalardr. Mikroplankton: 50-500 mikro metre arasndaki hem byk fitoplanktonik hem de kk zooplanktonik organizmalar bu gruba girer. rnein, byk diatomlar, kopepodlar, krustase larvalar. Mesoplankton: 0.5-1 mm byklkteki formlardr. Kopepod, kladoser gibi baz pelajik krustaseler ile mollusk, poliket, ekinoderm gibi baz bentik hayvan larvalar bu gruba girer. Makroplankton: 1 mm - 1 cm arasndaki Zooplanktonik formlar bu gruba girer. Megaplankton: 1 cm den byk zooplankterlerdir. Medzler, kteneforlar...

ekil 1.3.1. Plankton boyutu snflarna bir rnek. (A, B) Taramal Elektron Mikrograf (A) Prochloroccocus sp. (0.6 m) ve (B) Synechococcus sp. (1 m). (C) Sar okla Epifluorescencede nanoflajellat hcresi gsterilmektedir. Image of (D) Sillilerin (Ciliates) (toplam ortalama uzunluu 100 200 m) faz kontrast mikroskobu altnda grnts (E) yenge zoea (toplam ortalama uzunluu 1000 m) (Houlbrque & Ferrier-Pags, Biological Reviews, 2009).

PLANKTON BLGS

8

1.4. ekillerine Gre Plankton

Planktonolojinin ilgi alanlar;

Besin an gidermek, Balk yemi olarak plankton kullanm,

Fitoplankton ve zooplanktonun birlikte deerlendirilmesiyle ortaya kan kapal besin halkasnn gzlenmesi.

Yaylmlar,

Besin deeri, Ticari deer (Japonya'da Aurelia aurita trnn suyu alnp

kurutulduktan sonra yine balk yemi olarak kullanlmas) .

Diskoplankton: Vcut ekilleri disk veya parat eklinde olan plankterlerdir. Coscinodiscus exentricus (Diatomea), Sapphirinaspp.,

Rabdoplankton: Vcutlar ubuk eklinde uzam formlardr. Fragilaria cartonensis (Diatomea), Ceratium fusus (Dinoflalgellata)

Fizoplankton: Vcutlar kre veya balon eklini alm organizmalardr. Halospharea viridis (Coccolithophoridae), Codonellopsis spp. (Tintinida)

Ketoplankton: Vcutlarndaki kl, seta ve diken gibi eitli kntlarla deiik bir grnm kazanm organizmalardr.

PLANKTON BLGS

9

1.5. Dal seviyelerine gre;

Okyanus ve denizler ekolojik ynden Pelajik ve Bentik blge olmak zere iki blmde incelenir. Bunlardan pelajik blge, bentik blgeyi rten su ktlesi olup, Peres (1961)e gre alt zona ayrlr. Bunlar yzeyden balayarak en derin yerlere doru srayla Epipelajik zon, Mesopelajik zon, nfrapelajik zon, Batipelajik zon, Abissopelajik zon ve Hadopelajik zondur.

Epiplankton (0 50 m, 0 - 120 m) Mesoplankton (50 m 200 m) nfraplankton (200 m 600 m) Batiplankton (600 m 2000 m)

Abissoplankton (2000 m 6000 m) Hadoplankton (6000 m - )

1.6. Ik durumuna gre;

Okyanus ve denizler, gne nn pelajik blgedeki giriimine gre: fotik, Oligofotik, Afotik olmak zere 3 zona ayrlr. Planktonik organizmalar ise a olan ballklarna gre Phaeoplankton, Knephoplankton ve Scatoplankton olarak 3 grup altnda toplanabilir. Phaeoplankton: In bol olduu ilk 30 m iin. Knephoplankton : Fotosentez iin gerekli k miktarnn ulaabilecei 30 ila 500 m aralnda yaayan plankton iin. Scatoplankton: 500 mden daha derin sularda yaayan plankton iin. effaf olmayan trlerde yzeye yaknlarda plankton mavi renkte, In daha az ulat derinliklerde plankton daha koyu renkli In ulaamad derinliklerde pigmentsiz trler bulunur.

PLANKTON BLGS

10

1.7. Yaadklar ortama gre; Belirli bir yreye zg olan ve orada yaayan, reyen ve geliebilen planktona Autojenik Plankton denir. Baz trler ise belirli bir blgede yaar, rer, geliir fakat su hareketleri ile baka bir yere tanr. Bu ekilde oluan planktona Allojenik veya Eksojenik Plankton denir. Limnoplankton: Tatl sularda yaayan plankton. Haloplankton: Tuzlu sularda yaayan plankton. Euryhalin plankton : Farkl tuzluluklarda yaayabilen plankton.

1.8. Birey saylarna gre

Monotonus plankton: Byle bir plankton populasyonunda tekdzelik gze arpar. Populasyonu oluturan bireylerin %75den fazlas ayn tre aittir . rnein; Red-tide olduunda 0-2 metre derinlikte bulunan planktonun % 98ini Gonyaulax tamarensis veya Gymnodium breve, geri kalan %2sini ise dier dinoflagellat ve tintinnid trleri oluturabilir. Privalent plankton: Bir plankton populasyonunu oluturan bireylerin yaklak yars ayn tre ait ise Privalent planktondan bahsedilir. rnein; Populasyonun %50si Acartia clausi, geri kalan %50si dier kopepod trleri ve gruplarndan ibaret olabilir. Polimiktik plankton : Bu tip plankton populasyonunu oluturan trlere ait bireyler, kalitatif ve kantitatif bakmdan hemen hemen ayn oranda bulunurlar. Panktomiktik plankton : Bu tip plankton populasyonunda ok az tr ve birey bulunur. Bu duruma genellikle k aylarnda veya kirli ortamlarda yaz aylarnda yaplan almalarda rastlanr.

PLANKTON BLGS

11

Kaynaka 1. zel, ., Planktonoloji 2. Odum, E. P., Odum, H. T., & Andrews, J. (1971). Ekolojinin Temel lkleri, Palme Yaynclk.

ekil Kaynakas Kapak fotoraf ve ekil 1. TED Ed, ep. 1: The Secret Life of Plankton

ekil 1.0.2. iin eriim linki http://www.senckenberg.de/root/biggerpix.php?http://www.senckenberg.de/popup_images/bild2_2776.jpg