Polityka Zagraniczna Polski w Okresie Międzywojennym – Koncepcje I Realizacja

Powstała na gruzach II Rzeszy -Republika Weimarska nie zrezygnowała z ziem dawnego zaboru pruskiego. Polskę określano jako „kraj sezonowy” ,zaś perspektywicznym celem polityki niemieckiej było przywrócenie przedwojennego status qua w Europie, a to wymagało zniszczenia odrodzonej Polski. To właśnie na wschodzie Niemcy postrzegali szanse na rewizję postanowień traktatu wersalskiego, grając jednocześnie wobec państw zachodnich rolę lojalnego wykonawcy jego postanowień. Przebieg stosunków polsko-niemieckich można ogólnie podzielić na trzy etapy :

lata 1919-1925 ( do konferencji w Locarno), lata 1925-1933 (do dojścia Hitlera do władzy), lata 1933-1939 (do wybuchu II wojny światowej).

Stosunki Polsko-Niemieckie w okresie międzywojennym

Jednym z pierwszych przejawów konfliktu była blokada gospodarcza w 1920 r. W odpowiedzi Polska podjęła próby stosowania bojkotu ekonomicznego Prus Wschodnich, co jednak nie przyniosło większych rezultatów,

obawa przed rewizjonizmem niemieckim zaowocowała zbliżeniem polsko-francuskim. 19 II 1921 r. oba państwa podpisały deklarację o przyjaźni oraz układ polityczny z konwencją wojskową, która przewidywała wzajemną pomoc w przypadku napaści Niemiec na któraś ze stron,

Brak perspektyw na ułożenie stosunków z Republiką Weimarską spowodował, że jedyny plan wojny ułożony na początku lat 20-tych obejmował wariant „N” odnoszący się do wojny na zachodniej i północnej granicy.

Stosunki Polsko-Niemieckie do konferencji w Locarno:

Ugodowa polityka Anglii wobec Niemiec wpłynęła na zaostrzenie przez Berlin kursu wobec Polski. W XI 1924 r. minister spraw zagranicznych Niemiec – Gustaw Stresemann oświadczył, że Prusy Wschodnie odcięte od Niemiec zostaną pewnego dnia powtórnie połączone. Powszechnie kwestionowano również stałość ukształtowanej w Wersalu granicy z Polską.

przed 1925 r. Niemcy odgrywały ważną rolę w obrotach zagranicznych Polski (43% eksportu i 35% importu ). Wojna celna wywołana w 1925 r. przez Niemcy – odmową przedłużenia Polsce klauzuli najwyższego uprzywilejowania, a nieco później również odmową zezwolenia na import polskiego węgla, przyniosła Polsce duże straty. Zwiększeniu uległ deficyt w bilansie handlowym i płatniczym, a także w budżecie państwa,

ustalenia konferencji w Locarno (X 1925) Polacy odebrali jako zamach na bezpieczeństwo polskiej granicy z Niemcami. 16 X 1925 r.

podpisano Pakt Reński gwarantujący zachodnie granice Niemiec oraz traktaty arbitrażowe między Niemcami a Polską i Czechosłowacją gwarantowane przez Francję . Gwarancje Niemieckie dla granic z

Francją i Belgią osłabiały bezpieczeństwo nie gwarantowanych przez Berlin granic z Polską i Czechosłowacją .Takie rozwiązanie wręcz

zachęcało Niemcy do szukania dróg ekspansji na wschodzie Europy.

postanowienie konferencji w Locarno oraz zaniechanie przez państwa zachodnie kontroli zbrojeń niemieckich spowodowały wzrost tendencji rewizjonistycznych w polityce Berlina. Członkowie rządu niemieckiego otwarcie zgłaszali pragnienie rewizji granic z Polską, zaś minister Stresemann w I 1927 r. wręcz oświadczył, że Pomorze jest niemieckie, zaś traktat wersalski nie wyklucza możliwości zmian wschodniej granicy Niemiec,

pod koniec lat 20-tych doszło do zniesienia kontroli gospodarki niemieckiej ustanowionej wcześniej w planie Downesa. Niemcy uzyskały kolejne ustępstwo ze strony państw zwycięskiej koalicji. W 1932 r. nawet praktycznie umorzono spłatę odszkodowań wojennych ochłodzenie stosunków niemiecko-radzieckich oraz niewielkie efekty

wojny celnej wpłynęły na przyjęcie przez Berlin bardziej umiarkowanego kursu wobec Polski. 31 X 1929 r. zawarto umowę o likwidacji wzajemnych

roszczeń finansowych. Umowa ta anulowała zobowiązania niemieckie wynikające z przejęcia przez Polskę fabryk i nawozów azotowych w

Chorzowie. Dzięki temu kompromisowi doszło do zawarcia w dniu 27 III 1930 r. polsko-niemieckiej umowy handlowej, mającej przynieść

zakończenie wojny celnej .

Stosunki Polsko-Niemieckie w latach 1926-1933

Adolf Hitler został kanclerzem Niemiec 30 I 1933 r. Niemal od początku swoich rządów wysuwał postulat rewizji niemieckiej granicy na wschodzie. Stwierdzał, że sytuacja w „ korytarzu polskim” (polskie Pomorze) jest nie do zniesienia, że musi on być szybko zwrócony Niemcom oraz, że cała granica polsko-niemiecka „krwawi”,

Piłsudzki już od końca 1932 r. dostrzegając zagrożenie płonące ze strony Niemiec sondował opinię Paryża na temat ewentualnej wojny prewencyjnej przeciw Niemcom. W skutek oporu pacyfistycznie nastawionych Francuzów plany te upadły,

Trudna sytuacja Niemiec wynikająca z pogłębiającego się kryzysu gospodarczego, niskiego stanu kadrowego armii, narastającego konfliktu z ZSRR oraz zbliżenia polsko-radzieckiego wpływa na zmianę taktyki Hitlera wobec Polski. Złagodzeniu uległ ton antypolskiej propagandy, zaś 26 I 1934 r. podpisano tekst wspólnej deklaracji o niestosowaniu przemocy we wzajemnych stosunkach. Deklaracja ta nie wspomniała o problemach terytorialnych, jednak dla Polski stanowiła podstawę dla bardziej nie zależnej polityki wobec ZSRR i Francji.

Stosunki Polsko Niemieckie po dojściu Adolfa Hitlera do władzy

Niemcy tymczasem wzmacniały się wewnętrznie. Stale rósł budżet wojskowy, zaś już w 1935 r. armia niemiecka przekroczyła stan liczebny armii polskiej, osiągając 380 tys. Żołnierzy. W 1935 r. wprowadzono również powszechny obowiązek służby wojskowej – po raz kolejny łamiąc postanowienia traktatu wersalskiego. W 1936. Niemcy wkraczają Nadrenii, następnie razem z Włochami podejmują interwencję w Hiszpanii,

wyrazem zaniepokojenia wzrostem ekspansji niemieckiej było nakazanie przez generała E. Rydza-Śmigłego w VI 1926. ułożenia planu wojny z Niemcami.

23 VIII 1939 – Podział wpływów w Europie Środkowej I X 1939 - III Rzesza podjęła działania wojenne przeciwko Polsce

1.Determinaty

odrodzona w 1918 r. Rzeczpospolita Polska do 1922 r. uzyskała swój ostateczny kształt terytorialny, licząc 388,6 tys. km², zajmując pod względem obszaru szóste miejsce w Europie. Granica z Niemcami na zachodzie i w Prusach wschodnich wynosiła łącznie 753 km, z Czechosłowacją – 985 km, z Rumunią- 347 km, ZSRR- 1412 ,z Litwą i Łotwą łącznie 753 km, a granica morska liczyła 140 km.

najgorsze zagrożenie płynęło ze strony dwu najsilniejszych sąsiadów : Niemiec i ZSRR. Z powodów sporów terytorialnych nieprzyjazne stosunki panowały z Litwą ( problem Wileńszczyzny) oraz Czechosłowacją (problem Zaolzia i Śląska Cieszyńskiego).

Polityka Zagraniczna Polski w Okresie Międzywojennym – Koncepcje I Realizacja

2. Etapya) Lata 1919-1926 Cel: zapewnianie bezpieczeństwa odrodzonej

Rzeczpospolitej, zawarcie sojuszy z partnerami mającymi podobne jak Polska interesy , osiągnięcie międzynarodowego uznania granic

b) Lata 1926-1935 Cel: zachowanie pokoju w oparciu o Ligę Narodów, ustabilansowanie polityczne między ZSRR a Niemcami.

c) Lata 1935-1939 Cel: zapobieżenie wojnie lub przekształcenie ewentualnego konfliktu polsko-niemieckiego lub polsko-radzieckiego w wojnę światową.

3. Polska Polityka Zagraniczna w latach 1919-1926 udział polskiej delegnacji ( od 18 I 1919) na Konferencji Paryskiej

oznaczał wejście Polski na arenę międzynarodową; poza kwestią granic, sprawy polskie były przedstawiennictwem tzw. Małego traktatu wersalskiego ( o ochronie mniejszości narodowych),

naturalnym sojusznikiem RP po I wojnie światowej stała się Francja.19 II 1921 r. w Paryżu podpisano układ o przymierzu Polski i Francji. Dla

Francji miał być to układ chroniący jej interesy przed Niemcami i wpływami Anglii oraz zabezpieczający przed Rosją. Dla Polski był on wzmocnieniem pozycji wobec sąsiadów (Republiki Weimarskiej i Rosji).

w sytuacji skonfliktowania z innymi sąsiadami, 3 III 1921 r. Polska podpisała układ polityczny z Rumunią, który wzmacniał pozycję obu państw wobec Rosji Radzieckiej,

w początku lat 20-tych popularne były koncepcje sojuszy politycznych w Europie. Wśród nich np. Mała Ententa (Francja ,Czechosłowacja, Rumunia, Jugosławia, Polska), która miała być zwrócona przeciwko Republice Weimarskiej i ZSRR. Sprzeczności interesów pomiędzy wymienionymi państwami uniemożliwiły realizację tej koncepcji. Dla Rumunii, Jugosławii , Czechosłowacji większym zagrożeniem były Węgry, na nie korzyści których po traktacie w Trianon uzyskały znaczne terytoria. Polska natomiast utrzymywała poprawne stosunki z Węgrami. RP nie chciała jednocześnie zaostrzać napiętych stosunków z Czechosłowacją i zrywać układu z Rumunią. Inną , oryginalnie polską byłą koncepcja Międzymorza. Miał być to związek państw (Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Rumunia) który zabezpieczałyby je od Rosji Radzieckiej. Na niemożności realizacji tej koncepcji zaważyły przede wszystkim wrogie stosunki polsko-litewskie.

wyniki konferencji w Rapallo z 26 IV 1922 r. i objęcie funkcji kanclerza Republiki Weimarskiej przez G.Strasemanna ( który dążył do zmian

granic z Polską zmniejszenia reparacji i rozłożenia ich w czasie, przywrócenia pozycji Niemiec na arenie międzynarodową), pogorszyły

sytuację geopolityczną Polski,

16 X 1925 r. na konferencji w Locarno, Niemcy zagwarantowały nienaruszalność swoich granic zachodnich. Była to klęska polskiej polityki zagranicznej ; nie zdołano stworzyć korzystnych układów sojuszniczych. Gwarantką paktów locameńskich została Wielka Brytania (rzeczniczka Niemiec). Pozycja Francji uległa osłabieniu.

4.Polska polityka zagraniczna w latach 1926-1935

W 1926 r. dobre stosunki radziecko-niemieckie znalazły wyraz w traktacie o nieagresji i neutralności między obydwoma państwami ; w tym samym roku przyjęto Niemcy do Ligi Narodów jako stałego członka, Polskę jako pozostałego,

po nie udanych próbach reaktywowania koncepcji międzymorza w 1926 r. ( brak zgody Litwy, którą popiera ZSRR w jej roszczeniach

terytorialnych), Polska zgłasza koncepcje stworzenia w Europie systemu bezpieczeństwa zbiorowego. Idea ta została przyjęta przez LN , która

nadała jej kształt prawny i ostatecznie, została przyjęta w sierpniu 1928 r. jako pakt Brianda-Keolloga ; podpisanie protokołu Litwinowa

( pomiędzy ZSRR a Polską, Łotwą, Rumunią, Litwą, Turcją, Persją) stanowiło uzupełnienie tego paktu, w którym strony deklarowały

wyrzeczenie się wojny w rozwiązywaniu sporów ,

Na początku lat 30-tych została opracowana przez Piłsudzkiego i jego współpracowników (przede wszystkim Józefa Becka , od 1932 r. -Ministra Spraw zagranicznych) nowa koncepcja polityki zagranicznej tzw. „polityka nowego kursu” . Jej założeniem było ułożenie i utrzymanie dobrych stosunków z sąsiadami, kierowanie się tylko własnym interesem (prowadzić politykę niezależna). Wśród celów było zagwarantowanie statusu Wolnego Miasta Gdańsk, anulowanie traktatu mniejszościowego, odzyskanie Zaolzia, nawiązanie stosunków dyplomatycznych z Litwą,

W konsekwencji 25 VII 1932 r. podpisano z ZSRR pakt o nieagresji na 3 lata , wzmocniło to pozycję Polski w stosunku do Niemiec i Francji,

Po dojściu Hitlera do władzy ( 30 I 1933) Polska proponuje Francji wojnę prewencyjną, jednak Francuzi odrzucają tą propozycję ,

zgodnie z koncepcją równowagi Polska odrzuciła francuską propozycję

tzw. paktu Wschodniego ( obejmującego Francję, Niemcy, Polskę, ZSRR, Czechosłowacją; głównym celem było związanie Niemiec z ZSRR układem wielostronnym), zawarła natomiast z Niemcami pakt o nieagresji ( 26 I 1934) ; w tym samym roku Polska wypowiada traktat mniejszościowy.

5. Polska Polityka Zagraniczna w latach 1935-1939

W 1935 r. nastąpiło odnowienie paktu o nieagresji z ZSRR(przyczyna: działalność Japonii na Dalekim Wschodzie) na 10 lat,

w latach 1935-1936 dyplomacja niemiecka nakłania Polskę do współpracy w kierunku wschodnim; w 1936 r. proponuje wstąpienie do paktu antykominternowskiego , Polska odmawia,

polityka appeasementu (z ang. zaspokojenie) państw zachodnich nie dawała gwarancji i bezpieczeństwa i świadczyła o chęci skierowania agresji niemieckiej na Wschód; agresywna polityka niemiecka stanowiła zagrożenie dla państwa polskiego; dyplomacja polska poszukiwała w latach 1937-1939 formuły na stworzenie systemu bezpieczeństwa dla Polski, utrzymując dalej poprawne stosunki z III Rzeszą,

5 XI 1937 r. polsko-niemiecka deklaracja o „wzajemnej ochronie praw mniejszości”

Rząd polski wykorzystał sytuację Czechosłowacji w okresie

konferencji monachijskiej i wysunął żądania w stosunku do Zaolzia , Spisz i Orawę w grudniu 1938 r.

Propozycje podane ambasadorowi polskiemu w Berlinie – Józefowi Lipskiemu przez Joachima von Ribbentropa 24 X 1938 r. zapoczątkowały pogorszenie stosunków polsko-niemieckich. Były to następujące żądania: włączenia wolnego miasta Gdańska do III Rzeszy , wyrażenia także przez Polskę zgody na wybudowanie eksterytorialnej linii kolejowej i autostrady, która łączyłaby Pomorze zachodnie z Prusami wschodnimi i przystąpienie Polski do Paktu Antykominternowskiego. W zamian Polska miała otrzymać gwarancję swoich granic i przedłużenie paktu o nieagresji na 25 lat,

kategoryczne żądania niemieckie w sprawie Gdańska i Pomorza, zostają ponowione 21 III 1939 r.

W kwietniu 1939 r. Francja i Anglia udzielają Polsce gwarancji bezpieczeństwa w przypadku naruszenia granic (w obawie , że Polska ulegnie polityce III Rzeszy). Udzielenie gwarancji Polsce stało się przyczyną zerwania przez Hitlera paktu o nieagresji,

Rokowania Francji, Anglii i ZSRR nie przynoszą rezultatów w sprawie wzajemnej pomocy ; Niemcy proponują ZSRR podpisanie układu o nieagresji; 23 VIII 1939 r. w układzie Ribbentrop-Mołotow oba totalitarne państwa dokonały podziału wpływów w Europie Środkowej.

Podpisanie układu wojskowego przez Francję , Anglię, Polskę (25 VIII 1939) sprawia , że Hitler odkłada agresję na Polskę z 26 VIII na IX.

Wykonał: Czarek Słapik kl.ID