PowerPoint Presentation

Polska 2030 Trzecia fala nowoczesnociEdukacja, nauka i rynek pracy

Micha Boni, Szef Zespou Doradcw Strategicznych

28 marca 2011 r. Polska 2030I. Cele i kontekst Polska 2030Polska 2030 Filary rozwoju 3

Globalne scenariusze rozwoju (1)Ujawnianie si nowych si,Moliwoci dekoncentracji wadzy:Rola Azji (szczeglnie poudniowo wschodniej),Rola BRIC oraz E7,Rola podmiotw niepastwowych (korporacje nowe typy spoecznoci: Facebook),Problemy w obszarze uku niestabilnoci (rejon andyjski Ameryki Pd., Afryka Subsaharyjska i Pn., Bliski Wschd, Kaukaz, centralna i wschodnia Azja),Zmieniajca si rola Afryki.4rdo: The EconomistGlobalne scenariusze rozwoju (2)5

rdo: FT

rdo: PWC, The World in 2050. The accelerating shift of global economic power: challenges and opportunities, January 2011.

Zwikszajca si rola rynkw wschodzcych, ale nadal due dysproporcje w parytecie siy nabywczej,Rosnca rola E7: BRIC, Indonezja, Meksyk i Turcja,W 2007 G7 byy o 60% wiksze od E7, a w 2010 ju tylko o 35% (PPP),W 2030 gospodarki E7 bd stanowiy 97% gospodarek G7, a w 2050 bd o 64% wiksze.

Przyjmujc zaoenia wzrostu PKB wg MF to PKB per capita (PPP) Polski stanowi 43% USA w 2010 roku, bdzie stanowi 61% w 2030, a w 2050 roku 78%**dane szacunkoweW stron wiata onlinerdo: IUT, The World in 2010 ICT Facts and Figures, 2011. 6

Obecnie w wiecie jest 5,3mld subskrypcji telefonii mobilnej, w tym 940 mln subskrypcji 3G, 90% populacji wiata ma dostp do sieci komrkowych, Liczba internautw w wiecie podwoia si midzy 2005 a 2010 rokiem,Na 2 mld uytkownikw internetu w 2010 roku, 1,2 mld pochodzi z krajw rozwijajcych si, Estonia, Finlandia i Hiszpania zagwarantowao prawnie swoim obywatelom dostp do internetu,Z 420 milionami uytkownikw Chiny s najwikszym rynkiem internetowym w wiecie,Nadal mao jest uytkownikw w pastwach afrykaskich.Liczba uytkownikw internetuCzynniki zmianyNowe technologie (cyfryzacja, nowe reguy ekonomii: wsppraca, otwarto, dzielenie si, integracja, wspzalenoci),Wyzwania i napicia demograficzne i ich skutki (stary wiat Zachodu 1,2 mld ludzi obecnie i tyle samo w 2025 mody uk niestabilnoci oraz kraje o dodatniej kontrybucji demografii do wzrostu PKB, obecnie 5,2 mld, a w 2025 6,7 mld ludzi), Konkurencja o zasoby energetyczne i dystrybucj energii,Warunki rodowiskowe (klimat, trudnoci z dostpem do wody, oszczdzanie energii, potrzeby ywnociowe warunki dla rozwoju rolnictwa, z 0,6 mld ludzi z 21 pastw bez ziemi uprawnej i dostpu do wody pitnej w 2025 bdzie 1,4 mld z 36 pastw). 7rdo: HSBC, The world in 2050 Quantifying the shift in the global economy, January 2011.

Rosnce wydatki pastwa8

rdo: The Economist, IMF

KLUCZ: alokacja w wydatkach publicznych na cele prorozwojowe (przy wzgldnie staym poziomie wydatkw publicznych w relacji do PKB)Polska20002005200941.143.444.4Zmiana w strukturze wydatkw9

Alokacja wydatkw na transfery spoeczne (proc. PKB)

Indykatywna struktura wydatkw na sprawy gospodarcze (proc. PKB)Indykatywna struktura wydatkw na B+R (proc. PKB)Zmiana struktury wydatkw publicznych do 2030 roku10II. Czynniki rozwoju zagroenia i dylematyPolska 2030Czynniki rozwoju gospodarczego12 rdo: World Bank, Europe 2020 Poland Fueling Growth and Competitiveness in Poland Through Employment, Skills, and Innovation, 2011. rda wzrostu PKB Polski13

rdo: World Bank, Europe 2020 Poland Fueling Growth and Competitiveness in Poland Through Employment, Skills, and Innovation, 2011 i obliczenia wasne na podst. danych MOP

Cel zatrudnieniowy (w wieku 20-65)202070%203075%Aktywno zawodowa 45-64 (2008)NiemcyWielka BrytaniaLitwaKoreaChileHiszpaniaPolska74,63%72,96%72,31%71,84%67,25%65,41%57,06%Zwikszenie liczby zatrudnionych na skutek podniesienia wieku emerytalnego14

rdo: Obliczenia DAS KPRMPolska w rankingach konkurencyjnoci15

rdo: WEF Global Competitiveness Report 2010-2011. W przecigu 2 lat awansowalimy z miejsca 53 do 39 Zagroenia dla polskiego rozwojuPokryzysowe bariery rozwoju generowane przez problem wysokiego zaduenia i deficytu, czyli niestabilno finansw publicznych w dugiej perspektywie, co moe by pogbiane globalnymi napiciami walutowymi i powstaniem nowych barier w wiatowym handlu - przez brak jasnej polityki oszczdnoci i rozwoju (poprzez rozumn alokacj zasobw w kierunkach najbardziej prorozwojowych),Dryf rozwojowy opisany ju w raporcie POLSKA 2030, ktry polega miaby na urednieniu tempa wzrostu, nie rozwizaniu problemw demograficznych oraz braku stymulacji dla wzrostu zatrudnienia, czyli obnieniu w efekcie poziomu ambicji i aspiracji poprzez polityk nie stawiajc trudnych wyzwa, skupion na doranych celach i prymacie spokoju spoecznego nad twrczym konfliktem w sprawach, gdzie bez konfliktu nie mona si obej,Peryferyzacja Polski w globalnym ukadzie si przez brak podjcia wyzwa i zaniechania modernizacyjne oraz wzrost si rozwojowych krajw wschodzcych w tym E7 (BRIC + Indonezja, Meksyk, Turcja).16Dylematy rozwojowe Jak wyj ze spowolnienia, budujc nowe przewagi konkurencyjne, oparte o kapita intelektualny, wiedz, impet cyfryzacyjny, rozbudzony potencja kreatywnoci, si modej generacji ?Jak odrobi zalegoci rozwojowe (dystans infrastrukturalny: transport, energetyka, wymiar digitalny) w tym samym czasie, co tworzenie nowych przewag konkurencyjnych i w jak najszybszym tempie (rola rodkw UE jako generatora kapitau na inwestycje w tym zakresie) ?Jak zaktywizowa zawodowo rezerwy zasobw pracy (wicej pracujcych, wicej podatkw z ich pracy oraz samodzielnoci gospodarstw domowych wiksza rwnowaga w finansach publicznych)?Jak podj dugoterminowy wysiek w celu wyrwnywania szans i rwnowaenia rozwoju w wymiarze terytorialnym ?Jak harmonizowa perspektyw rozwoju (niezbdne nakady) i perspektyw stabilnoci finansowej (oszczdnoci, redukcje nakadw, ujednolicenie stawek podatkowych) ?W jakiej perspektywie czasowej tego dokonywa: 2010 2015 jako kluczowy okres dla zbudowania fundamentw przyszego, potransformacyjnego, modernizacyjnego rozwoju Polski?17Nowe przewagi konkurencyjne Polski i warunki dla wzrostu innowacyjnociLiderzy rozwoju: modzie i kobiety,Solidarno pokole srebrna gospodarka i wymiana elit (pokolenie 2.0 u wadzy),Wzrost jakoci kapitau ludzkiego i wysokie zatrudnienie, Jakociowy boom edukacyjny,Impet cyfryzacyjny,Gospodarka oparta na wiedzy i kreatywnoci.18III. Przedsibiorczo, innowacyjno i kreatywnoPolska 2030Przedsibiorczo w Polsce20Liczba aktywnych przedsibiorstw w Polsce w latach 2003 - 2008Sektor MSP wytwarza 46,9% PKB Polski,Analizujc struktur PKB wytwarzanego przez sektor przedsibiorstw, wyranie rysuje si dominacja firm mikro; w 2008 roku wytwarzay one 42% PKB. Przedsibiorstwa mae (bez mikro), redniej wielkoci i due wytwarzay odpowiednio: 10%, 14% i 34% PKB,Problem wkad w PKB maj te przedsibiorstwa, ktre nie inwestuj w innowacje inwestycje przeprowadzaj due firmy (61% spord duych firm, 33% spord firm rednich i tylko 15% spord firm maych),W 2008 r. funkcjonowao 1 862 462 przedsibiorstw aktywnych, z czego 1 787 909 stanowiy mikroprzedsibiorstwa, 54 974 przedsibiorstwa mae, 16 327 rednie oraz 3 252 due. W efekcie liczba MSP wyniosa 1 859 210,Problemem jest to, e wikszo przedsibiorstw mikro zatrudnia 2-3 osoby.

Dziaalno innowacyjna polskich przedsibiorstw21

Jaki jest poziom innowacyjnoci w Polsce?Innowacyjno pastw europejskich mierzona zagregowanym wskanikiem innowacyjnoci*22

* Average performance is measured using a composite indicator building on data for 24 indicators going from a lowest possible performance of 0 to a maximum possible performance of 1. Average performance in 2010 reflects performance in 2008/2009 due to a lag in data availability. The performance of Innovation leaders is 20% or more above that of the EU27; of Innovation followers it is less than 20% above but more than 10% below that of the EU27; of Moderate innovators it is less than 10% below but more than 50% below that of the EU27; and for Modest innovators it is below 50% that of the EU27.rdo:Innovation Union Scoreboard 2010The Innovation Union's performance scoreboard for Research and Innovation 1 February 2011Polska znajduje si w grupie moderate innovators, czyli wrd krajw, ktrych wartoci wskanikw znajduj si poniej redniej UE.

Liderzy maj kila cech wsplnych: wysok jako prowadzonych prac badawczych (B+R), dobre wartoci okrelajce aktywno przedsibiorstw w zakresie innowacyjnoci, du liczb uzyskiwanych patentw i sukcesy w komercjalizacji naukiWymiary innowacyjnoci czy mamy si na czym oprze?23

rdo:Innovation Union Scoreboard 2010The Innovation Union's performance scoreboard for Research and Innovation 1 February 2011

Z European Innovation Scoreboard 2010 wynika, e w wielu kategoriach oceny Polska wypada le. Ale w obszarze zasobw ludzkich wskaniki wskazuj na przewag. Nie umiemy przekada innowacji na efekty ekonomiczne bo brakuje nam innowatorw oraz relacji midzy sfer gospodarki oraz sfer nauki. Wykorzystanie nowych technologii24

Szerokopasmowy dostp do Internetu w krajach europejskich w 2008 r. Pracownicy wykorzystujcy komputery w przedsibiorstwach krajw europejskich w 2008 r.

rdo: GUS, Spoeczestwo informacyjne w Polsce. Wyniki bada statystycznych w Polsce z lat 2004-2008, Warszawa 2010 r.Osoby regularnie korzystajce z komputerw

Wzmocnienie kreatywnoci i innowacyjnoci gospodarki25Polskim przedsibiorcom brakuje wci przekonania o istotnoci nakadw na innowacje i koniecznoci tworzenia strategii rozwojowych firm,Mae i rednie firmy chc konkurowa cenami, a w konkurencji midzynarodowej niskimi kosztami pracy, Jest to za mao by odpowiednio konkurowa na rynku.Cel strategiczny Polski cyfrowejSpoeczestwo cyfrowe charakteryzuje si zdolnoci wykorzystania technologii cyfrowych wpywajcych na na wszystkie sfery i poziomy ycia spoecznego, ekonomicznego czy kulturowego.

26Wykorzystanie impetu cyfrowegoPrzejcie od spoeczestwa informacyjnego do cyfrowego, odejcie od modelu cigego nadrabiania zapnie w sferze cyfrowej na rzecz prymatu wykorzystywania nowych technologii w czynnikach rozwojowych 27

Dotychczasowe dziaania skupiaj si na rozwoju infrastruktury, kosztem dwch pozostaych filarwWspieranie rozwoju zasobw: regulacja przyjazna dostawcom zasobw i usug online; oraz udostpnianie wasnych zasobw przez instytucje publiczneRozwj kompetencji cyfrowych (kluczowe zadanie systemu edukacji do 2020 roku)Wykorzystanie impetu cyfrowego zmienia i zmieni rne obszary ycia - od procesw produkcyjnych po sposoby sprzeday produktw i usug28Rozwj Polski cyfrowej 28Otwarto zasobw publicznych synergia dla rozwojuInternet i technologie cyfrowe, poprzez redukcj kosztw przechowywania i udostpniania zasobw, umoliwiaj powszechn dostpno zasobw publicznych (edukacyjnych, naukowych, kulturowych) ktre sfinansowano ze rodkw publicznych, Otwarto zasobw w Sieci uczynienie z nich dobra wsplnego: dostp i ponowne wykorzystanie informacji publicznej (zacz od repozytoriw danych), Funkcja prorozwojowa: powszechnie dostpne zasoby, np. dane publiczne (np. meteorologiczne, geodane, statystyczne) jako podstawa innowacyjnych usug (komercyjnych i niekomercyjnych), w skali kraju ale take na poziomie miejskim,Funkcja wyrwnywania szans edukacyjnych i uczestnictwa w kulturze, poprzez dostp do zasobw w Sieci,wiat aleksandryjski biblioteka aleksandryjska/wikipedia.292930Rozwj klas kreatywnychRozwj klas kreatywnych (zawody informatyczne, inynierskie, nauk o czowieku, yciu i spoeczestwie, edukacji, sztuki, rozrywki, mediw; profesjonalici: biznesu, finansw, marketingu, sfery zdrowia, prawnicy): z 10% do 30% w USA,Richard Florida synergia 3T: technologie, talenty, tolerancja, Metropolitarny model rozwoju (lifestyle, uczelnie, usugi, przemysy kulturowe, dyfuzja wewntrzna i zewntrzna) wzy metropolitarne, CDI (Indeks Kompozycji Rnorodnoci): Gay Index, Melting Pot Index, Bohemian Index a korelacja z High Tech Index. 31Globalny Indeks Kreatywnoci

Dua czwrka miast pierwszego poziomu:Nowy Jork, Londyn Tokio, Pary, Inne miasta pierwszego poziomu:Chicago, Los Angeles, Frankfurt, Hong Kong, Milan,Miasta drugiego poziomu:San Franciso, Sydney, Toronto, Zurich, Bruksela, Madryt, Meksyk, Sao Paulo, Moskwa, Seul, Miasta trzeciego poziomu:Boston, Waszyngton, Dallas, Houston, Atlanta, Miami, Minneapolis, Amsterdam, Caracas, Dusseldorf, Genewa, Jakarta, Johannesburg, Melbourne, Osaka, Praga, Santiago, Taipei, Bangkok, Pekin, Montreal, Rome, Sztokholm, Warszawa, Barcelona, Berlin, Budapeszt, Buenos Aires, Kopenhaga, Hamburg, Stambu, Kuala Lumpur, Manila, Shanghai.rdo: R. Florida, The Flight of the Creative ClassPotencja kreatywnoci czytelnictwoCzytanie ksiek i intensywno czytania(dane w procentach liczonych od caej prby we wszystkich trzech przypadkach prba reprezentatywna dla caego spoeczestwa)Polska 2010Francja 2009Czechy 2007Czytelnicy(czytajcy przynajmniej jedn ksik w cigu roku)446983Czytelnicy sporadyczni12(1-6 ksiek)34(1-5 ksiek)39(1-6 ksiek)Czytelnicyrzeczywici32(wicej ni 6 ksiek)35(wicej ni 5 ksiek)45(wicej ni 6 ksiek)32Kupowanie ksiek (dane w procentach liczonych od caej prby we wszystkich przypadkach prba reprezentatywna dla caego spoeczestwa)Polska 2010Czechy 2010Czechy 2007Nabywcy ksiek (przynajmniej jednej w cigu roku)28%46%71%rdo: Olga Dawidowicz-Chymkowska, Porwnanie wynikw polskich (2010), czeskich (2007,2010) i francuskich bada czytelnictwa (2009), 2010. Regiony potencja kreatywnoci infrastruktura spoeczna wyszego rzdu (1)33

Regiony potencja kreatywnoci infrastruktura spoeczna wyszego rzdu (2)34

Regiony potencja kreatywnoci infrastruktura spoeczna wyszego rzdu (3)35

IV. Generacje rozwojuPolska 2030Generacje rozwoju (1)Moda generacja si rozwojow na przyszo, czy straconym pokoleniem?Jakie warunki s potrzebne by zapewni wykorzystanie potencjau innowacyjnego modych?3738Dowiadczenie eksplozji: systemu i ustroju, modoci, owiaty, otwartoci na inne kultury, dekompozycji statusu spoecznego rodzicw, eksplozji informatycznej oraz globalnego kryzysu gospodarczego. Dominujce aspiracje edukacyjne (boom edukacyjny), ale take osoby naladujce wzorce roszczeniowe rodzicw,Mocna orientacja na zaspakajanie potrzeb konsumpcyjnych, odporne na zmienno koniunktury, nastolatyzacja dorosych,Pierwsze polskie pokolenie od stuleci bez dowiadczenia luki technologicznej w porwnaniu z modymi z innych, rozwinitych krajwUmiejtna indywidualizacja strategii yciowych (przykadem: dostrzeenie roli edukacji, skorzystanie z szans emigracji czasowej, zarobkowej po 2004 roku) dopasowywana do horyzontu potrzeb i ambicji,Kapitay wyniesione z domu rodzinnego, take i osobisty wysiek oraz ambicje modych ludzi sprawiaj, e w pokoleniu tym istniej grupy innowacyjnie zorientowane nie tylko na to, co wie si z korzystnymi warunkami startu yciowego,Naturalne podleganie tym samym procesom zmian kulturowych, jakie zachodz w krajach rozwinitych - deinstytucjonalizacja rodziny nowy porzdek sentymentalny (kulturowe wzorce seksualnoci), doroso = praca, kiedy doroso=rodzina, Generacje rozwoju (2)39Rosnce znaczenie kryzysu wierwiecza, co symbolizuje problem transferu midzy edukacj a rynkiem pracy (ciar decyzyjny, problem startu zawodowego, gniazdownicy),Deklarowana ch posiadania dzieci, ale i ostrono w strategiach yciowych, jeli chodzi o decyzje dotyczce dzietnoci, uzalenione od warunkw do opieki, wychowania i stworzenia dzieciom szans na przyszoPotrzeba rwnowagi pracy ycie (leisure time tych generacji nabiera jeszcze wikszego znaczenia ekonomicznego)Inne sytuowanie roli i obszaru wolnoci internet (w skrajnej wersji: Real jest obcy, a Sie oswojona), intrnet to take podstawowe rdo wiedzy,Wikszy poziom otwartoci i zaufania (badania ICCS 2009),Umiejtne czenie indywidualizmu (rywalizacyjnoci w wikszej i mniejszej skali) ze zdolnoci do kooperacji. Relatywnie wysoki poziom zrnicowania (status rodziny i zwizane z nim rodzinne kapitay),

Przedstawione cechy generacyjne s istotne dla stworzenia energii spoecznej ewolucyjnych przemian w Polsce i zbudowania si rozwojowych, pozwalajcych z jednej strony kreowa nowe przewagi konkurencyjne, z drugiej nowy model ycia spoecznego.

Generacje rozwoju (3)

40Solidarno pokole generacja 2.0 i Polska 2030rdo: Prezentacja Krystyny Szafraniec Czas na modych. Socjologiczne charakterystyki pokoleniaPole A: modzieowe aspiracje s bardzo wysokie, dugie strategie edukacyjne, rodzice wspieraj swoje dzieci kapitaem (krok do przodu w stosunku do rwienikw i do siebie;Pole B: aspiracje s rwnie wysokie lub niewiele nisze, zakadane strategie edukacyjne bywaj najczciej dugie, faktycznie jednak staj si krtsze (lub gorszej jakoci), zaszczepianie ambicji przez rodzicw brak kapitau na pen realizacj zamierze;Pole C: aspiracje s znacznie nisze, ale nie niskie (zwaszcza w odniesieniu do konsumpcji), brak dugich strategii edukacyjnych, rodzice funduj dzieciom gwnie resentymenty i roszczeniowe postawy (brak kapitau intelektualnego, materialnego, mentalnego), wyuczony pesymizm i bierno.

Modzi a migracje poakcesyjneWg GUS w szczytowym okresie (koniec 2007 roku) 2,27 mln osb przebywao zagranic, w kocu 2009 roku zasb ten zmniejszy si do 1,87 mln,Migracje zagraniczne to zwykle domena ludzi modych ok. 60% ogu, Cech polskich migracji poakcesyjnych jest take relatywnie wysoki poziom wyksztacenia migrujcych osb (powodowane wzrostem liczby osb wyksztaconych ogem),

41

Migracje ludzi modych i ich potencjalny wpyw na procesy rynku pracyMotywacje migracyjne: ucieczka przed ryzykiem bezrobocia, ch poznania wiata, denia do akumulacji kapitau ludzkiego i finansowego, ktry mgby uatwi wejcie na rynek pracy nowe wzorce karier zawodowych a migracje,Wpyw migracji na poziom bezrobocia w kraju bardzo umiarkowany (na poziomie zagregowanym w zasadzie nieistotny statystycznie) i trudny do jednoznacznego oszacowania,Wyjazdy zagraniczne ludzi modych rwnowayy nierwnowag na linii system edukacyjny rynek pracy (tzn. absolwenci wyjedajcy masowo za granic nie wchodzili na rynek pracy i tym samym nie zwikszali ryzyka bezrobocia),Wyhamowanie fali odpywu wpyw kryzysu gospodarczego i zmniejszenia moliwoci absorpcyjnych zagranicznych gospodarek coraz wiksza presja osb modych, w tym absolwentw na polski rynek pracy moliwy silny wzrost stopy bezrobocia ludzi modych, w tym z wyszym wyksztaceniem (europejski rynek pracy jako system naczy poczonych?)Jakie wzorce karier migrantw powracajcych? kontynuacja edukacji, ponowny wyjazd, prba wejcia na polski rynek pracy, tworzenie wasnych przedsibiorstw (najbardziej prawdopodobna opcja wspierana wynikami bada w Polsce i za granic).

4243Zaufanie i otwarto modego pokoleniardo: European Social Survey 2008Zaufanie spoeczne wg krajw ESS 2008 rdo: Initial Findings from the IEA International Civic and Citizenship Education StudyZaufanie spoeczne wg krajw modzie ICCS 2009

44Modzi w odrnieniu od starszych uywaj internetu do dziaalnoci kreatywnej.O ile penetracja sieci w Polsce nie jest wysoka, o tyle uywanie portali spoecznociowych jest due:

Modzi a nowe media

rdo: World Internet Project 2010 - Poland rdo: Special Eurobarometer 335, E-Communications Household Survey Fieldwork: November - December 2009 Publication: October 2010Czstotliwo uywania internetu do:Niepewno posiadania dzieci45W porwnaniu z innymi krajami europejskimi Polacy nie s pewni czy chc mie dzieci,Proporcja tych ktrzy nie chc nie jest tak wielka w porwnaniu z innymi krajami.

V. Nowe siy na rynku pracyPolska 2030Inwestycje w edukacj47

Polski system owiaty charakteryzuje anachroniczne podejcie do roli nauczyciela widzianego bardziej jako urzdnika zbiurokratyzowanego systemu ni jako pracownik wiedzy i wspwychowawca przygotowujcy modych ludzi do uczenia si przez cae ycie. Inwestycje w kapita ludzki najmodszych daj najwikszy zwrot s najbardziej opacalne nie tylko dla samych dzieci, ale rwnie dla spoeczestwa. W dugim okresie przekadaj si na wyszy poziom dobrobytu, lepsze zdrowie, nisze wskaniki przestpczoci.Inwestycje w edukacjWyniki ucznia na tle swojej grupy wiekowejWaga personalizacji nauczaniaNasz kraj potrzebuje jasnego okrelenia wasnego modelu rozwoju projektu cywilizacyjnego adekwatnego do wyzwa przyszoci. Decyzje, ktre teraz podejmujemy, a take dziaania ktrych zaniechamy zawa na miejscu, w ktrym znajdziemy si za pi, dziesi i dwadziecia lat. Dlatego, jeli chcemy zmierzy si z wyzwaniami stojcymi przed Polsk w najbliszych dwch dekadach, ju teraz - w roku 2009 - musimy zdefiniowa dylematy, ktre s silnie zakorzenione w obecnej rzeczywistoci spoeczno-gospodarczej i bd okrelay nasze szanse i zagroenia rozwojowe w nastpnym dwudziestoleciu. Musimy take osign consensus w zakresie podstawowych kierunkw zmian prawnych, instytucjonalnych i organizacyjnych jakich powinnimy dokona by Polska w tej perspektywie staa si krajem rozwinitym. Jeli tego nie uczynimy grozi nam popadnicie w dryf rozwojowy i niewykorzystanie otwierajcych si przed nami szans na modernizacj, a tym samym utrata naszego potencjau.

48rdo: Andreas Schleicher, Strong performers and successful reformers PISA 2009 10 lutego 2011 r.Edukacja, praca, cykl yciaZmiany w popycie na umiejtnoci na rynku pracy w stron nierutynowych interaktywnych i analitycznych Staysta"ProfesjonalistaMistrzCoachAmbasador"mdroFizyczne moliwociWIEKszybkoGawdziarz65Kumulatywnapamidugookresowa Wiek a efektywno

Bardzo dobre wyniki z kategorii czytanie PISA 200949

rdo: PISA 2009, The Programme for International Student Assessment, OECD.Dobre miejsce Polski matematyka

50rdo: PISA 2009, The Programme for International Student Assessment, OECD.Bardzo dobre wyniki w naukach przyrodniczych51

rdo: PISA 2009, The Programme for International Student Assessment, OECD.W Polsce istnieje silny zwizek midzy statusem spoecznym rodziny a wynikami w czytaniuPorwnanie wynikw czytania w PISA 2000 i 200952

rdo: PISA 2009, The Programme for International Student Assessment, OECD.Gender gap w czytaniu PISA 2009 53

rdo: PISA 2009, The Programme for International Student Assessment, OECD.Dziewczynki w kadym badanym kraju osigny lepsze wyniki od chopcw,rednio notuj wynik o 39 pkt lepszy od chopcw co przelicza si na ok. jednego roku nauczania w szkole, Zmiana postaw i zwikszenie zainteresowania chopcw czytaniem moe w znacznym stopniu wpyn na ich wyniki, Rnice pomidzy krajami wiadcz o wpywie socjalizacji na umiejtnoci i rnice w wynikach midzy pciami.

Lokalizacja szkoy a osignicia edukacyjne54Odchylenie standardowe w wynikach z egzaminu gimnazjalnego cz matematyczno-przyrodnicza Odchylenie standardowe w wynikach testu szstoklasistyPoziom i dynamika zrnicowania gimnazjw rdo: Roman Dolata, Pokolenie testw Premia za wysze wyksztacenie55

rdo: World Bank, Europe 2020 Poland Fueling Growth and Competitiveness in Poland Through Employment, Skills, and Innovation, 2011. Inwestowanie w kapita ludzki daje wysokie stopy zwrotu zwaszcza na poziomie licencjata, magistra i wyej,Dyplom licencjata/inyniera daje prawie tak samo wysok premi w wynagrodzeniach co magistra, a umoliwia szybsze wejcie na rynek pracy.

Zbyt pny moment otrzymania pierwszego dyplomu i wejcia na rynek pracy56

rdo: World Bank, Europe 2020 Poland Fueling Growth and Competitiveness in Poland Through Employment, Skills, and Innovation, 2011. Konieczne jest podniesienie roli dyplomw licencjackich i inynierskich (take ich atrakcyjnoci na rynku pracy) poprzez system uczelni zawodowych o profilach technicznych, ktre na bieco bd realizowa programy ksztacenia odpowiadajce na aktualne zapotrzebowanie rynku pracy.Naley zada sobie pytanie, czy tak wiele osb w Polsce powinno studiowa 5-6 lat i opnia swj start na rynku pracy?Bariery na rynku pracy dla modych57rdo: ILO, Global Youth Employment Trends 2010

Nowo powstajce miejsca pracy niedopasowanie58

rdo: World Bank, Europe 2020 Poland Fueling Growth and Competitiveness in Poland Through Employment, Skills, and Innovation, 2011. Pracodawcy ceni sobie motywacj i odpowiedzialno59

rdo: World Bank, Europe 2020 Poland Fueling Growth and Competitiveness in Poland Through Employment, Skills, and Innovation, 2011. Wchodzenie i obecno na rynku pracyrednia dla EU-27 (w 2008-2009) wynosi 20 lat, dla Polski 22 - 23,4 lata,Wskaniki aktywnoci zawodowej i zatrudnienia nisze ni rednia dla krajw UE,Niepokojce wskaniki NEET (Not Employed, in Education or Training ok. 7-8% Polakw 19-34) sugeruj istnienie w Polsce mechanizmw skutecznie demobilizujcych do pracy modzie dobrze do niej przygotowan - wg analiz OECD trudniej wyj z NEET ni z working poor w przypadku modziey,Niskie wyksztacenie i bycie kobiet nie sprzyja sukcesowi na rynku pracy,Due zrnicowania sektorowe i statusowe (zwizane z wyksztaceniem i pozycj w strukturze zarzdzania).60Wskaniki bezrobocia modychPolska naley do krajw, gdzie wskaniki bezrobocia modziey (liczby i stopy) s jednymi z najwyszych chocia od roku 2004 systematycznie malay,Najwiksze natenie bezrobocia wystpuje wrd najmodszych kategorii wiekowych 18-19 lat, nieco mniejsze wrd osb w wieku 20-24 lata. W obydwu tych grupach dominuj absolwenci i w nich wanie bezrobocie uderza najbardziej (cznie stopa bezrobocia dla osb w wieku 18-24 lata 21,4%),Kryzys wiatowy ponownie zagrozi pogorszeniem sytuacji na polskim rynku pracy dla modziey (w maju 2010 roku modzi w wieku 18-34 lata stanowili ponad poow zarejestrowanych bezrobotnych).

61

Stopa bezrobocia wedug grup wieku kraje UESytuacja modych na rynku pracy62Udzia pracownikw tymczasowych wrd zatrudnionych w grupie wiekowej 15-24 w 2009 r. Bezrobocie wrd osb w wieku 15-24 w 2010 r.Nadal mao osb pracuje w niepenym wymiarze63

rdo: Eurofund, Part time work in Europe 2009 Euiropean Company Survey 2009, Dublin 2011. Czasowo zatrudnienia a ryzyko bezrobocia

64Czy prowizoryczne zatrudnienie zwiksza cykliczn niestabilno zatrudnienia?rdo: K. Szafraniec Raport Modzi 2010 za: Komisja Europejska Dualizm rynku pracy transfer: edukacja rynek pracy (1) Im wiksza asymetria midzy zatrudnieniem tymczasowym a staym, tym:wikszy udzia w zatrudnieniu form tymczasowych,mniejsze prawdopodobiestwo przejcia do zatrudnienia staego, wiksze zrnicowanie wynagrodze. Korzy: czas wzrostu: tworzenie miejsc pracy tymczasowej,czas kryzysu: destrukcja miejsc pracy tymczasowej (cho: przyrosty selektywne).Zatrudnienie tymczasowe a start zawodowy:mniej szkole:65

Rnica w czstoci szkolenia pracownikw w zalenoci od formy zatrudnienia (stae/tymczasowe) w %Dualizm rynku pracy transfer: edukacja rynek pracy (2) Rozwizanie: utrzyma elastyczno (istotna dla modych) wysokiej skali ale:stworzy ciek do stabilizacji pozycji na rynku pracy (po 3-letnim okresie penej elastycznoci ku flexicurity for youth),nowa edycja flexicurity: Contracto UnicoFaza wstpna (do 3 lat): pracownikma prawo doodprawy(niezalenie od wielkoci firmy) proporcjonalnej do okresu zatrudnienia:wypowiedzenie pracy bez podania przyczyny wypacanie odprawy w wysokoci maksymalnie 6 miesicznego wynagrodzenia (odprawa zwiksza si o ekwiwalent wynagrodzenia za 5 dni roboczych za kady przepracowany miesic), Fazastabilnoci (poczwszyodtrzeciegoroku):obowizujce przepisy (wypowiedzenie pracy bez podania przyczyny: prawopowrotu(po wyroku sdu) w firmachpowyej15 pracownikwi 6 miesiczna odprawaw maych firmach).Contracto Unico (Contratto Unico di Ingresso) zamiast pracy tymczasowej i pozornego samozatrudnienia, z wyszymi wynagrodzeniami i odprowadzanymi skadkami,Wane w polskich rozwizaniach (+samozatrudnienie):dostp do wiadcze dla bezrobotnych, odpowiedni poziom ubezpieczenia (skadka dla samozatrudnionych),wsparcie w dostpie do kredytw,udzia w szkoleniach, cieka wzrostu wynagrodze wraz ze wzrostem produktywnoci.Efekt: nowy model transferu: edukacja/rynek pracy

66Potencja ekonomiczny kobiet

rdo: Richard Florida, What makes women rich, 2010 - http://www.creativeclass.com/creative_class/2010/10/08/women-and-the-wealth-nations/ 67

rdo: Economist Intelligence Unit, Womens economic opportunity A new pilot index and global ranking from the Economist Intelligence Unit Findings and methodology, june 2010. Potencja ekonomiczny kobiet PolskaWomens Economic Opportunity Economist Intelligence Unit 68Wzrost i rozwj otwarcie moliwoci udziau kobiet w rozwoju,Poprawa warunkw dla rozwoju pozycji kobiet, wykorzystanie ich potencjau zwielokrotnia si czynnikw rozwojowych.

VI. Nowe przewagi konkurencyjne: edukacja, innowacyjno i przedsibiorczo, kreatywno, sprawno pastwaPolska 2030Kapita ludzki, kapita intelektualny a nowe przewagi konkurencyjneDziaania:Rozwj wczesnej edukacji, Funkcje egalitarne i elitarne edukacji (personalizacja nauczania, wyawianie talentw),Nowe kompetencje (szkoa, potrzeby kadrowe inynierowie, techniki cyfrowe i staa adaptacyjno),Efektywno szk wyszych (jako) i nauki, Stymulacja rozwoju przez cae ycie (LLL),Stymulacja wczeniejszego wchodzenia na rynek pracy osb dobrze przygotowanych do funkcji zawodowych,Nakady na B+R (wzrost, zmiana struktury, udzia sektora prywatnego),Wsppraca: nauka/B+R biznes/gospodarka (stymulacja innowacyjnoci),Innowacyjno totalna (organizacja, publikacje, patenty, open sources).70Trjkt wiedzy (rola twrcw wiedzy i twrcw gospodarczych):Aby osign poziom nakadw na badania i rozwj powyej 1% PKB do 2020 r. naley systematycznie zwiksza udzia rodkw przeznaczanych na nauk o 15% w stosunku do roku poprzedniego. Prezentowany model jest modelem uproszczonym zakadajcym stay wzrost PKB o 3,5% w cigu roku i pomijajcy warto inflacji. W latach 2015 2020 przyjto warto rodkw pochodzcych z funduszy strukturalnych UE w rocznej wysokoci o 20% wyszej ni w latach 2010 2013 oraz wzrost udziau rodkw prywatnych w finansowaniu bada i rozwoju do poziomu 0,5% PKB. Dla osignicia wartoci nakadw na badania i rozwj w wysokoci ok. 1,7% PKB oznacza konieczno podwyszenia nakadw pochodzcych z budetu pastwa na nauk w ostatnich trzech latach (2018 2020) o 20% w stosunku do roku poprzedniego.71rdo: ZDS obliczenia wasneNakady na nauk200820092010201120122013201520172020Nakady budetowe do PKB (%)0,36%0,35%0,37%0,39%0,40%0,42%0,49%0,61%0,96%Nakady przedsibiorstw do PKB (%)0,16%0,19%0,30%0,30%0,30%0,30%0,40%0,40%0,50%Nakady z funduszy strukturalnych UE po 2015 r.0,18%0,17%0,16%Nakady czne do PKB (z uwzgldnieniem funduszy strukturalnych po 2015 r.)0,59%0,64%0,89%0,90%0,90%0,91%1,04%1,24%1,62%Nakady na nauk i szkolnictwo wysze722007 r.2008 r.2009 r.2010 r.2011 r.wykonaniewykonanieszacunkowe wykonaniewg ustawy budetowejprojekt planuNakady budetowe na szkolnictwo wysze ogem (tys. z)10709 67811 120 78611 772 43311 923 80112 318 386Liczba studentw1937 4041 927 7621 879 5571 835 0971 788 964Nakady budetowe na jednego studenta (tys. z)5,55,86,36,56,9rdo: Plan Rozwoju i Konsolidacji Finansw Pulicznych, ZDS badania wasne.Skd pochodz rodki na R&D w Polsce?73

46% Public fundingPAN rdo: World Bank, Europe 2020 Poland Fueling Growth and Competitiveness in Poland Through Employment, Skills, and Innovation, 2011. Polska nauka a wiat74czna liczba publikacji naukowych SCImago JCR (na rok, rednia 1996-2008)Liczba publikacji naukowych w SCImago JCR na liczb pracownikw B+R zatrudnionych w SW (na rok, rednia 1996-2008)Ilo cytowa na publikacj naukow w SCImago JCR (rednia 1996-2008)H-indeks (liczba h publikacji autorstwa pracownikw danej uczelni, ktre byy cytowane minimum h razy)Wsppraca midzynarodowa (wspczynnik publikacji naukowych, w ktrych afiliacje autorw obejmuj wicej ni jeden kraj) Polska160830,376,620833,1Wochy467950,7612,343234,3Wielka Brytania955740,5914,861935,3Finlandia95530,6015,127339,9Austria100230,8413,628146,0Szwajcaria190251,1618,642252,6Niemcy871220,8613,554239,6Stany Zjednoczone331349-17,3102325,2Cytowanie zagregowane wskaniki bibliometryczneczna liczba wnioskw patentowych zoonych do EPO na milion mieszkacw (1996-2007, rednia roczna)czna liczba wnioskw patentowych zoonych do EPO na miliard cakowitych wydatkw na B+R (1996-2007, rednia roczna)Polska2,0557,3Wochy70,8265,4Wielka Brytania89,6167,1Finlandia241,9262,3Austria155,4168,1Szwajcaria368,9127,6Niemcy257,2288,9USA105,7124,8UE27102,6295,1Liczba wnioskw patentowych zoonych do EPO w latach 1996-2007rdo: E&Y, Joanna Wolszczak-Derlacz, Aleksandra Parteka, Produktywno naukowa wyszych szk publicznych w Polsce, Warszawa 2010Aktywno nauczycieli akademickich75

Nauczyciel akademicki z polskiej uczelni by autorem jednej publikacji w czasopismach wchodzcych w skad ISI Web of Knowledge raz na cztery lata,Najprawdopodobniej niektrzy publikuj znacznie wicej, lecz wikszo z nich w ogle nie moe poszczyci si publikacjami w cenionych czasopismach.Innowacyjno gospodarki kamienie milowe76Kluczowe decyzje (1) eby osign cele projektu cywilizacyjnego POLSKA 2030 naley w podj 25 kluczowych decyzji, w tym 8 zwizanych z edukacj, nauk i rynkiem pracy:

Wdroy (w latach 2011-2015) programy aktywizacji rezerw na rynku pracy (zwizanie osb niepenosprawnych z otwartym rynkiem pracy, wczeniejszy o 2-3 lata start modych, wysza aktywno kobiet w prime-age, poprawa zatrudnialnoci nieaktywnych, programy 50+ i 60+, przygotowanie i rozpoczcie wieloletniego procesu zrwnania wieku emerytalnego obu pci i jego przesunicie) w celu odpowiedzi na wyzwania demograficzne poprzez wzrost zatrudnienia (zwikszenie wskanika zatrudnienia do poziomu 70% w roku 2020 i 75% w kolejnej dekadzie), czyli utrzymanie liczby pracujcych ok. 16,5 mln do roku 2020 i zwikszenie do 17,5 mln w roku 2030.Wzmocni (w latach 2011-2013) warunki ekonomiczno-instytucjonalne dla czenia ambicji zawodowych i aspiracji rodzinnych modej i redniej generacji (opieka nad dziemi w wieku 0-3, dostpno przedszkoli, powszechna opieka wietlicowa nad dziemi w szkoach, zwikszenie pewnoci rodzin decydujcych si na drugie dziecko (i kolejne), e koszty edukacji i wychowania nie przekrocz moliwoci finansowych rodziny, propagowanie elastycznoci zatrudnienia w rygorach flexicurity).

77Kluczowe decyzje (2)Przygotowa instytucje publiczne, rynek pracy i spoeczestwo (w latach 2011-2015) do przyszociowej zamiany Polski z kraju emigracji netto w kraj imigracji netto: wykorzysta potencja migracji poakcesyjnych i migracji powrotnych oraz stworzy prawne i instytucjonalne warunki wdroenia polityki migracyjnej efektywnie odpowiadajcej na potrzeby rynku pracy i wspierajcej proces integracji imigrantw od roku 2020 Polska krajem imigracji netto.Unowoczeni system edukacji (dekada 2011-2020): od przedszkolnej po wysz poprzez konsekwentne wprowadzenie zasad ksztacenia zdolnoci dalszego samodzielnego uczenia si, wykorzystywania nowoczesnych technologii jako narzdzia edukacji i poprawy kompetencji cyfrowych, staego podnoszenia kompetencji nauczycieli oraz zapewnienia stabilnoci finansowania na wysokim poziomie (w przeliczeniu na jednego ucznia) systemu szkolnictwa powszechnego i wyszego przy jednoczesnej stymulacji ekonomicznej racjonalnoci podejmowania decyzji o studiowaniu, w tym zwaszcza na etapie magisterskim.

78Kluczowe decyzje (3)Stworzy warunki (wdraanie do 2020 roku) rozwoju indywidualnej kreatywnoci i innowacyjnoci Polakw poprzez wzrost efektywnoci nauczania (jakociowy boom edukacyjny, wyawianie i wspieranie talentw), poprawa skutecznoci transferu: edukacja rynek pracy (w tym cieki stabilizacji zatrudnienia), dostp do kultury (w klasycznej postaci czytelnictwa ksiek i moliwoci korzystania z nowoczesnych bibliotek, a take z wykorzystaniem zdigitalizowanego dziedzictwa kultury i zasobw mediw publicznych) i jej twrcze wykorzystanie w rozwoju przemysw kreatywnych.Wdroy warunki dla uzyskania rozwojowego impetu cyfrowego: powszechno dostpu (2015) i korzystania z szerokopasmowego internetu, wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK) we wszystkich sektorach gospodarki, (co zwikszy produktywno pracy), rozwj sektora ICT i kreatywnego, stworzenie warunkw dla poday wysokiej jakoci treci, take poprzez udostpnienie w Sieci otwartych zasobw publicznych, oraz odpowiednie regulacje technologii cyfrowych, suce rozwojowi sieciowych form ycia publicznego i kapitau spoecznego.

79Kluczowe decyzje (4)Zbudowa nowe relacje midzy wiatem nauki (wzrost nakadw na B+R do co najmniej 3% PKB w 2030, w tym wydatkw publicznych co najmniej do 1.7%-2% PKB, a rodkw prywatnych do 1 1.3%), a wiatem biznesu, tak by procesy komercjalizacji nauki poprawiy jako efektw badawczych, zwikszya si poda projektw innowacyjnych, generowano nowe patenty take w wymiarze midzynarodowym, przyspieszay modernizacj gospodarki i zwikszano udzia produktw high-tech w produkcji i eksporcie (kilkakrotny wzrost do 2030 r.) oraz rozwijano systemy wsparcia instytucjonalnego, organizacyjnego (inkubatory, parki technologiczne, klastry), oraz mechanizmy finansowe wzmacniania innowacyjnych firm (preferencyjne kredyty, uatwienia podatkowe).Stworzy baz dla nowych przewag konkurencyjnych (sukcesywnie do 2020 r.) opartych o kapita intelektualny poprzez kompleksowe, instytucjonalne podejcie do innowacyjnoci, wzmacniajce indywidualn kreatywno i podnoszenie kwalifikacji pracownikw, ksztatowanie kompetencji przedsibiorcw w zakresie rozwoju i strategii firm, wprowadzanie zasad konkurencyjnoci w szkolnictwie wyszym i nauce, lepszy dostp do kultury i jej twrcze wykorzystanie w rozwoju przemysw kreatywnych, wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu oraz, otwarto na kooperacj ze wiatem i nowe formy atrakcyjnoci Polski dla globalnego biznesu wynikajce z rozwoju kapitau spoecznego i zdolnoci do wsppracy.80

81Obywatel 2030Fotografia przedstawia Zoj Owsiask rdo: Centrum Informacyjne RzduWykres10.720.70.530.550.530.550.520.570.50.510.480.410.440.370.420.370.40.410.340.370.290.240.270.150.260.270.260.270.220.240.220.220.220.21

odsetek firm prowadzcych dziaalno innowacyjn w latach 2006 - 2008 wg Eurostat (za: PARP, 2010)odsetek firm prowadzcych dziaalno innowacyjn w latach 2004 - 2006

Arkusz1odsetek firm prowadzcych dziaalno innowacyjn w latach 2006 - 2008 wg Eurostat (za: PARP, 2010)odsetek firm prowadzcych dziaalno innowacyjn w latach 2004 - 2006Seria 3Niemcy72%70%2Estonia53%55%3Finlandia53%55%5Irlandia52%57%Szwecja50%51%Portugalia48%41%Wochy44%37%Czechy42%37%Sowenia40%41%Hiszpania34%37%Bugaria29%24%otwa27%15%Sowacja26%27%Litwa26%27%Polska22%24%Rumunia22%22%Wgry22%21%

Wykres10.8080.7660.6840.6660.6370.6130.6120.6110.5950.5770.5480.5280.5260.5250.5170.4650.4620.4590.4380.4140.3820.3710.3650.360.3390.3350.2960.2910.2820.280.2750.2620.240.2390.2340.230.2190.1990.1860.1850.1770.1640.1590.1320.127

The Global Creativity Index

Arkusz1The Global Creativity IndexSzwecja0.808Japonia0.766Finlandia0.684Stany Zjednoczone0.666Switzerland0.637Dania0.613Islandia0.612Holandia0.611Norwegia0.595Niemcy0.577Kanada0.548Australia0.528Belgia0.526Izrael0.525Wielka Brytania0.517Korea Poudniowa0.465Francja0.462Nowa Zelandia0.459Austria0.438Irlandia0.414Czechy0.382Grecja0.371Hiszpania0.365Estonia0.36Rosja0.339Wochy0.335Ukraina0.296Sowacja0.291Wgry0.282Chorwacja0.28Bugaria0.275otwa0.262Urugwaj0.24Polska0.239Portugalia0.234Chiny0.23Gruzja0.219Argentyna0.199Turcja0.186Chile0.185Indie0.177Meksyk0.164Brazylia0.159Peru0.132Rumunia0.127

Struktura polskich migrantw wg pci wyksztacenia, w %Poziom wyksztaceniaMigranci przedakcesyjniMigranci poakcesyjni

OgemMKOgemMK

Wysze14.712.018.319.815.627.0

rednia 14.07.123.114.28.823.8

rednie zawodowe26.126.026.328.129.825.1

Zawodowe34.845.420.930.939.216.2

Podstawowe9.99.310.97.06.67.8

Podstawowe niepene0.40.20.50.00.00.0

Ogolem100.0100.0100.0100.0100.0100.0

rdo: Fihel i Kaczmarczyk 2008.Wykres10.770.660.760.610.710.450.70.640.680.560.670.60.660.330.640.480.640.320.640.40.640.480.630.280.630.430.630.610.610.510.590.40.580.230.580.250.580.420.580.230.580.410.570.350.570.250.570.320.570.530.520.340.520.430.520.520.520.560.510.260.510.510.510.450.50.550.490.350.470.310.470.260.470.350.390.180.30.38

Zaufanie do innych ludziZaufanie do partii politycznych

LudzieMost people can be trusted or you can't be too careful * Country CrosstabulationCountCountryTotalBelgiumBulgariaSwitzerlandCyprusCzech RepublicGermanyDenmarkEstoniaSpainFinlandFranceUnited KingdomGreeceCoatiaHungaryIsraelLatviaNetherlandsNorwayPolandPortugalRomaniaRussian FederationSwedenSloveniaSlovakiaTurkeyUkraineMost people can be trusted or you can't be too carefulYou can't be too careful662693878116180145350181339492146117152193329121247336350191111578582594308148402221121346819427725896322911711588167261212719519418914891854551643467299270801112081962280195331601183091651591162558622167389232244361162122231874490318428115312926134463137357100274238352155223180273130572363752403389915825319522160064152232180133214306641483151402652382571241841931691158118825719727713112718513717851875407351387212334590215422597348544501333358342591332266232354431359447311306366246343105256278104195111171341129184354251245271170143150369175263177123168181180190102120869553267337115362109232349309281354509214454169131132300161452405154132188201446132147751517001814777277157208263453192230590103282114926632514933638794113129148405961105810457059276475491105222567281322749392824107404311728344851129284334431741Most people can be trusted1450461222579647847164062226525426502318256549132246781030Total17592215181512132010274616091653256521932070234820701481153824731968177515491615235921292490182912781800241318235478678936090942672110051116724966148258910564923943721101525109410863994475465801170358420253393197730.44855031270.16252821670.50082644630.35119538330.35870646770.365986890.69359850840.43799153060.37660818710.67578659370.28454106280.44974446340.23768115940.26603646190.24187256180.44520824910.26676829270.61633802820.70109748220.24705882350.18948707080.25645843120.23293172690.63969382180.28012519560.23333333330.1048487360.21557871640.36091337245%16%50%35%36%36%69%43%38%67%28%45%24%27%24%44%27%62%70%25%19%26%23%64%28%23%10%21%36%A8CARD 3: Using this card, generally speaking, would you say that mostpeople can be trusted, or that you cant be too careful[1] in dealing with people?Please tell me on a score of 0 to 10, where 0 means you cant betoo careful and 10 means that most people can be trusted.Most people(DontYou cant be too carefulcan be trustedknow)01234567891088[1] Cant be too careful: need to be wary or always somewhat suspicious

people can be trusted, or that you cant be too careful[1] in dealing with people?[1] Cant be too careful: need to be wary or always somewhat suspicious

PartieTrust in political parties * Country CrosstabulationCountCountryTotalBelgiumBulgariaSwitzerlandCyprusCzech RepublicGermanyDenmarkEstoniaSpainFinlandFranceUnited KingdomGreeceCoatiaHungaryIsraelLatviaNetherlandsNorwayPolandPortugalRomaniaRussian FederationSwedenSloveniaSlovakiaTurkeyUkraineTrust in political partiesNo trust at all147854809632230224213435822372744593875004908254533366685438399541621817808029672110339449873381902516224166171172373234202257344513823623926423757110163309277538921792711099736938749209276124315271272238264356236791082963232773221121612142181956327325922421812230352010529634720335137228120118626819613018525032021932020821029020420069884247140248157215408148216349296313376224114121253120179235161275224252275154219152107617853821414982832385443702894744444194512771561373581363974141783022503744512523953301459085622833269146841972881031784151331838344401973850225241671331503049013784174436714331169101761013205811437572142533119110272931901858120104223689468123190848267460304519731591193349251815361680641317787794215552151447967101414640715304946314641225472314618324362Complete trust16213810202782135841231313172851181202323Total1743212717261176199727101586158624952162205023122056143714912351194717611534156222942067228617971245177423491776533974261035243342123598652013739472443961701078136990880521751503953826401963123565097580,2444061962134250,04842501175364360,3035921205098490,2840136054421770,1061592388582870,1324723247232470,5453972257250950,1267339218158890,1494989979959920,4380203515263640,1190243902439020,1712802768166090,08268482490272370,07446068197633960,05432595573440640,1569544874521480,04622496147919880,4997160704145370,3396349413298570,04801536491677340,06538796861377510,1910982099661340,1671041119860020,3561491374513080,1574297188755020,175873731679820,1515538527032780,02815315315315320,18274434893346124%5%30%28%10%13%54%12%15%44%12%17%8%7%5%16%5%50%34%5%6%19%17%36%16%18%15%3%18%CARD 8: Using this card, please tell me on a score of 0-10 how much youpersonally trusteach of the institutions I read out. 0 means you do not trustan institution at all, and 10 means youhave complete trust. FirstlyREAD OUTNo trustComplete trust(Dont know)at allB4 [country]s parliament?01234567891088B5 the legal system?01234567891088B6 the police?01234567891088B7 politicians?01234567891088B8~[1]political parties?01234567891088B9 the European Parliament?01234567891088B10 the United Nations?01234567891088

B8~[1]

Arkusz3European Social Survey 2008BelgiaBugariaSzwajcariaCyprCzechyNiemcyDaniaEstoniaHiszpaniaFinlandiaFrancjaWielka BrytaniaGrecjaChorwacjaWgryIzraelotwaHolandiaNorwegiaPolskaPortugaliaRumuniaRosjaSzwecjaSoweniaSowacjaTurcjaUkrainaredniaZaufanie do innych ludzi45%16%50%35%36%36%69%43%38%67%28%45%24%27%24%44%27%62%70%25%19%26%23%64%28%23%10%21%36%BelgiaBugariaSzwajcariaCyprCzechyNiemcyDaniaEstoniaHiszpaniaFinlandiaFrancjaWielka BrytaniaGrecjaChorwacjaWgryIzraelotwaHolandiaNorwegiaPolskaPortugaliaRumuniaRosjaSzwecjaSoweniaSowacjaTurcjaUkrainaredniaZaufanie do partii politycznych24%5%30%28%10%13%54%12%15%44%12%17%8%7%5%16%5%50%34%5%6%19%17%36%16%18%15%3%18%Initial Findings from the IEA International Civic and Citizenship Education StudyAustriaBelgiaBugariaChileTaiwanKolumbiaCyprCzechyDaniaDominikanaWielka BrytaniaEstoniaFinlandiaGrecjaGwatemalaIndonezjaIrlandiaWochyKorea PoudniowaotwaLiechtensteinLitwaLuxemburgMaltaMeksykNowa ZelandiaNorwegiaParagwajPolskaRosjaSowacjaSoweniaHiszpaniaSzwecjaSzwajcariaTajlandiaHong KongHolandiaredniaZaufanie do innych ludzi64%57%64%52%51%49%47%63%68%61%52%58%76%57%47%77%64%52%39%58%70%66%64%50%47%58%52%57%58%51%51%71%59%67%63%63%30%57%58%AustriaBelgiaBugariaChileTaiwanKolumbiaCyprCzechyDaniaDominikanaWielka BrytaniaEstoniaFinlandiaGrecjaGwatemalaIndonezjaIrlandiaWochyKorea PoudniowaotwaLiechtensteinLitwaLuxemburgMaltaMeksykNowa ZelandiaNorwegiaParagwajPolskaRosjaSowacjaSoweniaHiszpaniaSzwecjaSzwajcariaTajlandiaHong KongHolandiaredniaZaufanie do partii politycznych48%35%32%34%26%35%31%28%56%51%43%23%61%25%26%66%40%52%18%25%64%33%48%55%35%42%56%32%23%51%45%45%40%60%43%61%38%53%41%

Arkusz1

Arkusz10.450.240.160.050.50.30.350.280.360.10.360.130.690.540.430.120.380.150.670.440.280.120.450.170.240.080.270.070.240.050.440.160.270.050.620.50.70.340.250.050.190.060.260.190.230.170.640.360.280.160.230.180.10.150.210.030.360.18

Zaufanie do innych ludziZaufanie do partii politycznych

Arkusz20.640.480.570.350.640.320.520.340.510.260.490.350.470.310.630.280.680.560.610.510.520.430.580.230.760.610.570.250.470.260.770.660.640.40.520.520.390.180.580.250.70.640.660.330.640.480.50.550.470.350.580.420.520.560.570.320.580.230.510.510.510.450.710.450.590.40.670.60.630.430.630.610.30.380.570.530.580.41

Zaufanie do innych ludziZaufanie do partii politycznych

European Social Survey 2008NorwegiaDaniaFinlandiaSzwecjaHolandiaSzwajcariaBelgiaWielka BrytaniaIzraelEstoniaHiszpaniaCzechyNiemcyredniaCyprFrancjaSoweniaChorwacjaotwaRumuniaPolskaGrecjaWgryRosjaSowacjaUkrainaPortugaliaBugariaTurcjaZaufanie do innych ludzi70%69%67%64%62%50%45%45%44%43%38%36%36%36%35%28%28%27%27%26%25%24%24%23%23%21%19%16%10%Zaufanie do partii politycznych34%54%44%36%50%30%24%17%16%12%15%10%13%18%28%12%16%7%5%19%5%8%5%17%18%3%6%5%15%Initial Findings from the IEA International Civic and Citizenship Education StudyIndonezjaFinlandiaSoweniaLiechtensteinDaniaSzwecjaLitwaAustriaBugariaIrlandiaLuxemburgCzechySzwajcariaTajlandiaDominikanaHiszpaniaEstoniaotwaNowa ZelandiaPolskaredniaBelgiaGrecjaParagwajHolandiaChileWielka BrytaniaWochyNorwegiaTaiwanRosjaSowacjaMaltaKolumbiaCyprGwatemalaMeksykKorea PoudniowaHong KongZaufanie do innych ludzi77%76%71%70%68%67%66%64%64%64%64%63%63%63%61%59%58%58%58%58%58%57%57%57%57%52%52%52%52%51%51%51%50%49%47%47%47%39%30%Zaufanie do partii politycznych66%61%45%64%56%60%33%48%32%40%48%28%43%61%51%40%23%25%42%23%41%35%25%32%53%34%43%52%56%26%51%45%55%35%31%26%35%18%38%

Zaufanie do innych ludziZaufanie do partii politycznych

Zaufanie do innych ludziZaufanie do partii politycznych

Wykres149.99501249.95514149.96223149.97328149.96408553.52155646.19965453.06147551.86414750.67059753.7840444.38946851.82469453.24721253.28350952.31519341.81251148.34360156.21673158.59797446.97472941.44464242.17712160.05545563.585317

Routine manualNonroutine manualRoutine cognitiveNonroutine analyticNonroutine interactive

Sheet1Routine manualNonroutine manualRoutine cognitiveNonroutine analyticNonroutine interactive196050.050.050.050.050.0197053.546.253.151.950.7198053.844.451.853.253.3199052.341.848.356.258.6200247.041.442.260.163.6To resize chart data range, drag lower right corner of range.