POMORSKIE W UNII

Publikacja współfinansowana jest ze środkówEuropejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

ZPORRZintegrowany Program OperacyjnyRozwoju Regionalnego

strona 2 wrzesień 2005

Drodzy Państwo!Oddajemy w Wasze ręce wydanie

specjalne magazynu „Pomorskiew Unii”. Podsumowuje on wszystkie wydarzenia związane z wykorzysta-niem przez nasz region funduszy unijnych. Aby maksymalnie z nich skorzystać już w 2003 roku - jako pierwsi w Polsce - stworzyliśmy Plan Działań Komunikacyjnych, który zapewnił powszechny dostęp doinformacji o możliwościach uzyska-nia wsparcia w ramach funduszy strukturalnych przez wszystkich projektodawców z naszego regionu. Pomorskie było również pierwszym

na liście województw, które od-wiedził wicepremier Jerzy Hausner, rozpoczynając prezentację projektu

„Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013”. Wierzę, że jest to wyraz uznania dla naszego przygotowania do członkostwa w Unii Europejskiej oraz znakomitego wyniku, jaki uzy-skaliśmy dotychczas w pozyskiwaniu funduszy unijnych. W opublikowanym przez dziennik

„Rzeczpospolita” rankingu samorzą-dów województw, które najefektyw-niej wykorzystują unijne fundusze, Pomorskie znajduje się na pierw-szym miejscu w kraju. Świadczy to o wysokiej skuteczności i dobrym działaniu pomorskich samorządów, które doskonale wykorzystują unijną szansę. Od samego początku stawiali-śmy na przejrzystość w przyznawaniu pieniędzy. Dlatego też cały proces oceny projektów był jawny, dzięki czemu projektodawcy na każdym etapie oceny wiedzieli, jakie są losy ich projektu.

Dokonując wyboru konkretnego pro-jektu Zarząd Województwa kierował się zawsze opinią członków Pomor-skiego Komitetu Sterującego. Ponie-waż reprezentują oni najważniejsze organizacje regionalne w wojewódz-twie, mogliśmy mieć pewność, że wybrane projekty posiadają społecz-ne poparcie, a pieniądze trafiają tam, gdzie są najbardziej potrzebne.

Jan KozłowskiMarszałek województwa pomorskiego

Pracownicy Departamentu PR zgrany zespół gwarantem unijnego sukcesu

Pomorskie najlepsze w wykorzystywaniu unijnych funduszy!Prawie 600 milionów złotychze Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regio-nalnego 2004-2006 zasili bu-dżety pomorskich samorządów.Cel? Rozwój infrastruktury.A te pieniądze to dopieropoczątek...Zintegrowany Program Operacyjny Rozwo-ju Regionalnego 2004-2006 (ZPORR) to do-kument, który powstał 2 lata temu i dawał możliwość ubiegania się przez samorządy, podmioty publiczne i organizacje poza-rządowe o pieniądze z Unii Europejskiej na różne cele, m.in. budowę i moderni-zację dróg, szpitali, szkół czy obiektów kulturalno - turystycznych. W naszym województwie dokument ten przeczytało co najmniej 600 osób, co - jak na dokument rządowy - jest bardzo dobrym wynikiem. Tyle bowiem wniosków wpłynęło do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego w Gdańsku w ramach konkursów na unijne inwestycje. Jak te projekty były przygotowywane? Jakim ocenom je poddawano? Od pomy-słu do akceptacji projektu i otrzymania pieniędzy droga daleka, często kilku-nastomiesięczna. Zainteresowani, czyli podmioty uprawnione do starania się o dofinansowanie w ramach ZPORR, mieli w planach remonty szkół, dróg, szpitali, jak zatem doszło do tego, że mogli owe plany wykonać za unijne pieniądze? Potrzeb-nych było wiele spotkań i szkoleń, organi-zowanych przez pracowników urzędu. Po-mógł też specjalny program Ministerstwa Gospodarki i Pracy, dzięki któremu można było pisać próbne projekty. To właśnie one były omawiane na spotkaniach w urzędzie marszałkowskim, a wszystko po to, by przy prawdziwym projekcie powstawało jak najmniej problemów. Czas pokazał, że dzięki temu większość składanych projek-tów była dobrze przygotowana, w każdej chwili gotowa do realizacji. Nie wszystkie złożone projekty uzyskały finansową pomoc z Unii. Zainteresowanie ZPORR przerosło najśmielsze oczekiwania. W niektórych przypadkach ilość pieniędzy, jaką chcieli pozyskać samorządowcy prze-kroczyła aż ośmiokrotnie przewidzianą na ten cel pulę środków (infrastruktura edu-kacyjna).

Urzędnicy nie mieli wakacji

Ubiegłoroczne wakacje były czasem od-poczynku dla wielu, ale nie dla pracow-ników urzędów w naszym województwie, ogłoszono bowiem długo oczekiwany

pierwszy konkurs na dofinansowanie unij-nych projektów. Gminy pisały, urzędnicy sprawdzali. Każdy z wniosków podlegał trzystopniowej ocenie. Pierwszej z nich doko-nali pracownicy Departamentu ProgramówRegionalnych Urzędu Marszałkowskiego. Drugiej, tzw. merytoryczno – technicz-nej - specjaliści z danej dziedziny, którzy sprawdzali, czy projekt jest wykonalny i celowy. Eksperci wystawiali kolejnym projektom punkty i tzw. lista rankingowa projektów poddawana była trzeciej oce-nie, czyli trafiała pod obrady Pomorskiego Komitetu Sterującego. W jego skład wcho-dzi blisko 40 osób z najważniejszych in-stytucji regionalnych, m.in. reprezentanci władz samorządowych, wyższych uczelni, instytucji otoczenia biznesu czy związków zawodowych. Wynikiem obrad Komite-tu była lista projektów priorytetowych.Na podstawie tej rekomendacji Zarząd Województwa decydował, który z projek-tów zostanie zrealizowany za pieniądzez Unii Europejskiej.

Pomorskie wzorem dla Polski

Unia Europejska, w ramach programu ZPORR, dała blisko 600 milionów złotych do wykorzystania w naszym województwie do roku 2006. Sumę udało się podzielić jużw połowie 2005 roku! O czym to świadczy? O ogromnych potrzebach inwestycyjnychw naszym województwie, o dużej świado-mości władz lokalnych w pozyskiwaniu fun-duszy strukturalnych UE i o dobrej współ-pracy między Urzędem Marszałkowskima samorządmi. Warto też wspomnieć o tym, że województwo pomorskie, jako pierwsze w kraju, stworzyło i wprowadziło sposób in-formowania mieszkańców o możliwości uzy-skania pieniędzy z UE. Pomysł był na tyle do-bry, że został „zapożyczony” później przez inne województwa. Zasługi województwa pomorskiego zostały też dostrzeżone przez ministra gospodarki Jerzego Hausnera, któ-ry od nas właśnie rozpoczął proces przy-gotowywania następnego programu, który posłuży pozyskiwaniu kolejnych funduszyz Unii Europejskiej w latach 2007 – 2013.

Perfekcyjne rozdanie

W odpowiedzi na pierwszy konkurs wpły-nęło 314 projektów, większość z nich dotyczyła rozbudowy i unowocześniania małych miast i wsi naszego województwa. Z 600 milionów złotych po pierwszym konkursie rozdysponowano 377 milionów złotych. Dzięki ZPORR powstanie np. Na-rodowe Centrum Żeglarstwa w Gdańsku, oczyszczalnia ścieków w Kościerzynie czy fragment trasy W-Z.- Obawy związane z małą aktywnością samorządów, jakie mieliśmy w stosunku

do wykorzystania pieniędzy unijnych roz-wiane zostały już po pierwszym konkur-sie. Wiedzieliśmy już wtedy, że pieniędzy dla województwa jest bardzo mało i że w następnych latach będziemy chcieli dużo więcej, bo i tak będą one wykorzystane na nowe inwestycje - mówi Jarosław Paw-łowski, dyrektor Departamentu Progra-mów Regionalnych w Urzędzie Marszał-kowskim Województwa Pomorskiego. Wielu zainteresowanych czekało na ogłoszenie konkursu z zakresu turystykii kultury, kwestii tak ważnych dla nasze-go regionu. Doczekali się dopiero wiosną tego roku (potrzebna była zgoda Komisji Europejskiej). Do rozdysponowania była już znacznie mniejsza suma: ok. 223 mi-liony zł, ale zainteresowanie nadal było ogromne. Wpłynęło dwa razy więcej,bo aż 722 wniosków na sumę 1 miliarda 330 milionów złotych!

Z pomocą przedsiębiorczym

Pieniądze z unijnych funduszy przeznaczo-ne są również na poprawę sytuacji na rynku pracy i dofinansowanie firm w wojewódz-twie. W ramach tego ostatniego Agencja Rozwoju Pomorza, zajmująca się pomocą dla przedsiębiorców przyjęła 395 wniosków, z czego przydzielono pomorskim firmom bli-sko 32 miliony złotych. Pieniądze te zostaną przeznaczone na unowocześnienie ofero-wanych przez nie usług, zakupy nowego sprzętu komputerowego oraz przeszkolenie pracowników. Dzięki unijnym funduszom zasilony zostanie również pomorski rynek pracy. Do Wojewódzkiego Urzędu Pracy,w samym tylko 2004 roku, wpłynęły aż 164 projekty. Ponad 27 milionów złotych prze-znaczone zostanie na szkolenia językowe, kursy komputerowe czy szkolenia dla osób chcących zmienić swe kwalifikacje zawodo-we, głównie rolników. Znaczna suma pienię-dzy przekazana zostanie również uczniom i studentom z Pomorza, którzy w ramach programu korzystają z przyznanych na na-ukę stypendiów.Obecnie kończy się przydzielanie pozo-stałych pieniędzy skierowanych na rozwój turystyki, kultury i modernizacji wsi po-morskich. Trwa także realizacja projek-tów na szkolenia zawodowe i dotacje dla firm. Większość zwycięskich w pierwszym konkursie projektów jest już realizowana.Jest rok 2005, a wszyscy czekają i przygo-towują się do okresu 2007 – 2013. To wtedy właśnie rozpocznie się prawdziwe uczest-nictwo województwa pomorskiego w UE.

Michał Wacławik

Czym jest ZPORR?Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego 2004-2006 to jeden z głównych programów, dzięki któremu województwo pomorskie uzyskuje pieniądze na nowe inwestycje drogowe, środowiskowe czy turystycznez Unii Europejskiej. Do dyspozycjiw ramach ZPORR województwo pomorskie miało 600 milionów złotych. Suma ta zasili budżety wielu gmin, powiatów i instytucji, które wykorzystają te pieniądze na realizację unijnych projektów.

ZPORRZintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego

strona 3 wrzesień 2005

O sukcesach Pomorza w zdo-bywaniu unijnych pieniędzy z wicemarszałkiem, odpowie-dzialnym za ich pozyskiwaniew naszym regionie rozmawia Michał Wacławik.

- W tym roku minęła pierwsza rocz-nica naszego członkostwa w Unii Europejskiej. Czy uważa Pan, że Pomorze dobrze wykorzystuje szan-sę, jaką jest nasza obecność w struk-turach zjednoczonej Europy?

Marek Biernacki: - Członkostwo Polski w UE dało nam przede wszystkim realne możliwości i instrumenty, pozwalające na rozwój kraju, w tym naszego regionu. Województwo pomorskie już od 2000 r. przygotowywało się bardzo intensywnie do korzystania ze środków zewnętrznych. Pierwszym sprawdzianem był Kontrakt Wojewódzki, czyli umowa z rządem na sfinansowanie najbardziej znaczących dla nas inwestycji. Dobrą podstawę dały nam też programy przedakcesyjne czy doświadczenia uzyskane w ramach współ-pracy z partnerami z Glasgow i Newcastle. Dotychczasowe doświadczenia z realizacji w naszym regionie Zintegrowanego Pro-gramu Operacyjnego Rozwoju Regional-nego 2004-2006 dowodzą niezbicie, jak bardzo pomorskie samorządy zaangażo-wane są w proces pozyskiwania unijnych pieniędzy. Po raz kolejny okazało się, że na poziomie lokalnym drzemie prawdziwa energia, która przeradza się we wspa-niałe pomysły, przybierające postać kon-kretnych projektów do realizacji. Stoi za tym sztab przygotowanych merytorycznie osób, które, często ryzykowne pomysły, przełożyły na język europejskiego pro-jektu. Wszystkie społeczności – Kaszubi, Kociewiacy czy Borowiacy - pokazały, jak należy pracować.

- Czym w takim wypadku możemy się już dziś pochwalić?

MB: - W zasadzie każdy wybrany projekt zasługuje na pochwałę. Wszystkie one świadczą o wysokim profesjonalizmie sa-morządów i ludzi w nich pracujących. Przypomnę tylko, że projekty Gdyni jako pierwsze w województwie otrzymały dofi-nansowanie ze ZPORR oraz Sektorowego Pro-gramu Operacyj-nego - Transport.Myślę tu przede wszystkim o pro-jekcie budo-wy Trasy Kwiatkow-s k i e g ow Gdyni, ł ą c z ą -cej portz obwod-nicą trój-miej s kąw kierunku budowanej

autostrady A1. Mający ogromne znaczenie dla rozwoju regionu projekt, jako pierw-szy w kraju został bardzo wysoko ocenionyi zatwierdzony przez Komisję Europejską.

- Na jakie problemy mogli napotkać projektodawcy? Jakie były najwięk-sze obawy?

MB: - Wspólnie z marszałkiem JanemKozłowskim obawialiśmy się, że samo-rządowcy nie zdążą na czas przygotować dobrych projektów. Baliśmy się też, że nie będziemy w stanie zapewnić wymaganego przez Unię Europejską tzw. wkładu wła-snego, który jest niezbędny, by projekt otrzymał dofinansowanie. Na szczęście nie mieliśmy racji. Doszło nawet do sytuacji, że na środki, które wspierają inwestycje w pomorskich wsiach mieliśmy 10-krotnie wyższe zapotrzebowanie, niż było przewi-dziane w programie na ten cel. Potwierdziły się natomiast obawy dotyczą-ce całego systemu zarządzania funduszami strukturalnymi. Daleko idąca centralizacja pokazała, że pojawiły się problemy z prze-kazywaniem pieniędzy do wnioskodawców, a skomplikowany system oceny wniosków znacząco wydłużył czas podejmowania de-cyzji. Mam jednak nadzieję, w kolejnych latach rola województw w podejmowaniu decyzji co do kształtu systemu wdrażania znacząco wzrośnie.

- Kto więc w naszym regionie naj-więcej skorzystał na pieniądzachz funduszy strukturalnych?

MB: - Wszyscy bez wyjątku. Wszyscy mieszkańcy korzystają przecież z nowych dróg, wodociągów czy obiektów turystycz-

nych i kulturalnych. Często zapomina-my, że wielu inwe-stycji nie udałoby

się zrealizować bez pomocy środ-

ków unijnych. Najlepszy przy-

kład to choćby składowisko

odpadów w Bierkowie koło Słupska czy oczyszczalnia ścieków w Kościerzynie. Tych miast nie byłoby stać na realizację wielomilionowych inwestycji. Dodać należy również, że pierwszymi, którzy skorzystali na akcesji z Unią byli polscy rolnicy, którzy zostali objęci do-płatami bezpośrednimi w ramach wspól-nej polityki rolnej. Już dwa lata temu wspominałem, że będziemy mieli prawie dwa miliardy na budowę i remonty dróg. Trzeba też przypomnieć, że oprócz dróg, kanalizacji i innych projektów infrastruk-turalnych wybudowany zostanie nowy gmach Wydziału Elektroniki, Telekomuni-kacji i Informatyki Politechniki Gdańskiej,a Narodowe Centrum Żeglarstwa w Gór-kach Zachodnich zostało już właściwie wybudowane i czeka teraz na wyposaże-nie. Warto powiedzieć o nowym sprzęcie dla szpitali, m.in. w Wejherowie i Słupsku. Szansę, jaką dała nam Unia dopiero zaczy-namy wykorzystywać, bo jest to przecież dopiero drugi rok naszego członkostwa.Czeka nas dużo pracy, ale głęboko wie-rzę, że Pomorzanie, znani ze swego uporui pracowitości, nie pozwolą zmarnować takich możliwości.

- Wspomniał Pan o tym, że dzięki Unii pomorscy urzędnicy i samo-rządowcy udowodnili, że potrafią przygotowywać dobre projekty.A czego w tych dwóch latach mogli nauczyć się mieszkańcy Pomorza?

MB: - Tego, że warto chcieć, warto cięż-ko pracować. Także i tego, że przygoto-wanie dobrych projektów przynosi kon-kretne efekty w postaci nowych miejsc pracy, nowych sal gimnastycznych czy wyremontowanych dróg. Myślę też, że efektem naszego członkostwa jest za-sadnicza zmiana mentalna. Już teraz wi-dać, że samorządy dzielą się na bardzieji mniej aktywne. Wśród nich są te, któ-re od ponad dwóch lat przygotowywały się do wykorzystania unijnych środków, tak jak np. samorządy z powiatu by-towskiego, które uzyskały dofinanso-wanie aż dla ośmiu swoich projektów.To właśnie takie samorządy spowodowały konkurencję w walce o unijne pieniądze.Na politykę samorządów wpływają z kolei ich mieszkańcy, którzy mobilizują swoje władze do pracy, a potem z niej rozlicza-ją. Kolejnym efektem jest zdecydowa-nie lepsza jakość pracy. Nie można po-zwolić sobie na najmniejsze uchybienie, bo konsekwencją tego może być utratamilionów złotych. Kluczem do sukcesu są oczywiścieludzie. Odchodzi w zapomnienie model urzędnika, który z wybiciem dzwon-ka punktualnie wychodzi zza biurka po spędzonym dniu w pracy. Nadszedł czas wywiązywania się z konkretnych zadań.To jest rewolucja, którą zawdzięczamy właśnie naszemu członkostwu w struk-turach UE.

- Fundusze unijne to nie tylkoinwestycje drogowe czy ogólnie rozumiana infrastruktura. To tak-że pomoc finansowa dla rynku pracy oraz przedsiębiorców. Jak w tym wypadku wygląda sytuacjaw regionie?

MB: - Wsparcie rynku pracy, realizowanez pieniędzy z Europejskiego Funduszu Spo-łecznego, odbywa się z pomocą szeregu instrumentów. Jest to zarówno program ZPORR, jak i inne programy poświęcone rozwojowi zasobów ludzkich czy pomocy przedsiębiorcom. W tym wypadku jest wiele bardzo dobrych projektów realizo-wanych na przykład przez Politechnikę Gdańską czy Uniwersytet Gdański, które mają za cel przygotowanie bezrobotnych do wysokich wymogów, stawianych przez

pracodawców. Także aktywność ludzi biz-nesu jest w naszym województwie ogrom-na. W tej dziedzinie także notujemy ol-brzymie zainteresowanie, muszę więcz przykrością stwierdzić, że na razie pieniędzy nie starczy dla wszystkich.Jestem jednak pewien, że w następnych latach będzie ich już znacznie więcej.

- Co, według Pana, może stać się unijną wizytówką Pomorza ?

MB: - Obok wymienionych wcześniej pro-jektów - Trasy Kwiatkowskiego w Gdyni czy nowego budynku dla jednego z wy-działów Politechniki Gdańskiej - będzie to z pewnością projekt modernizacji magi-

strali kolejowej na trasie Gdynia-Warsza-wa za ponad 1,5 mld zł, realizowany przez PKP. W kolejce po środki czeka również Filharmonia Bałtycka i hala widowiskowo--sportowa na granicy Gdańska i Sopotu. Dla mieszkańców Gdańska będzie to też na pewno połączenie trasy W-Z z obwod-nicą, a dla mieszkańców Powiśla i Kwidzy-na nowy most na Wiśle, łączący ten region z autostradą A1. Flagowym, dla miesz-kańców Słupska, będzie z kolei projekt budowy wodociągów, współfinansowanyz Funduszu Spójności.

- Wśród mieszkańców Pomorza czę-sto można spotkać się z opinią, że większość środków finansowych przekazywanych jest wyłącznie Trójmiastu. Czy rzeczywiście ist-nieje jakaś dysproporcja w rozdzie-laniu funduszy unijnych?

MB: - Jest to opinia zdecydowanie nie-uzasadniona. W urzędzie marszałkowskim uzupełniamy „mapę projektów”, które zostały wybrane przez członków Zarządu Województwa Pomorskiego. Pokazuje ona niezbicie, że teza o nierównym dzieleniu unijnych euro jest po prostu nieprawdzi-wa. Należy przy tym pamiętać, że fun-dusze strukturalne nie są dzielone „po równo” na powiat czy gminę. Warunkiem jest przygotowanie dobrego projektu, który przejdzie przez wszystkie trzy stop-nie oceny. „Białe plamy” na tej mapie są więc jedynie dowodem, że nie wszystkie gminy dostatecznie dobrze przygotowały się do zdobywania pieniędzy z unijnego budżetu.

Rozmawiał: Michał Wacławik

Rozmowa z Markiem Biernackim, wicemarszałkiem województwa pomorskiego

Pierwsza kielnia za unijne euro.

Są pieniądze, czas na budowę!

Kościerzyna

Człuchów

Bytów

Chojnice

LęborkSłupsk

Ka

Wejhero

Województwo Pomorskie

Projekty realizowane z funduszy strukturalnychw ramach programu ZPORR

drogi

ochrona środowiska

uczelnie, szkoły i obiekty sportowe

szpitale i przychodnie

rozwój internetu

rozwój wsii małych miast

rozwój obszarów zdegradowanych

Inwestycje ZPORR

Gdynia

SztumStarogard Gdański

Malbork

Kwidzyn

Tczew

Puck

Gdańsk

PruszczGdański Nowy Dwór

Gdański

artuzy

Sopot

owo

MORZE BAŁTYCKIE

Wojewódzki Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Gdańsku

Departament Geodezji i Gospodarki NieruchomościamiUrząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego

http://geodezja.woj.pomorskie

w latach 2004 - 2006

Już za rok Gdańsk zyska, najnowocześniejszą w kraju, bazę żeglarską...

...a Warcino piękne Centrum Edukacji Regionalnej, zbudowane na bazie odrestaurowanej wozowni.

Te i wiele innych inwestycji, w tym setki kilometrów dróg...

...powstaną dzięki pieniądzom z Unii Europejskiej.

strona 6 wrzesień 2005

Zobacz, co realizujemy

Drogi o znaczeniu regionalnym– działanie 1.1

Na drogi o znaczeniu regionalnym Unia Europejska prze-znaczyła dla województwa pomorskiego ponad 190 mln zł. Wszystkie projekty, które uzyskały dofinansowanie przyczynią się do usprawnienia komunikacji i poprawy bezpieczeństwa na drogach naszego województwa.

Jednym z projektów, który uzyskał dofinansowanie jest prze-budowa dróg: wojewódzkiej 216 i powiatowych nr 1506Gi 1507G, czyli dojazd z Redy na Półwysep Helski. Ze wzglę-du na ilość turystów przejeżdzających corocznie tą drogą jest to kluczowa inwestycja w województwie pomorskim.Cały projekt kosztować będzie ponad 69 mln zł, z czego prawie52 mln zł to środki z UE.

Rozwój komunikacji – działanie 1.6

To jedyne działanie, w którym projektodawcy składali wnioski bezpośrednio do Ministerstwa Gospodarki i Pracy w Warsza-wie. Do konkursu mogły stanąć tylko projekty dla aglomera-cji powyżej 500 tys. mieszkańców. Na sfinansowanie dużych inwestycji komunikacyjnych w miastach przeznaczone było blisko 670 milionów złotych.

Jednym z projektów, jaki otrzymał dofinansowanie z tej czę-ści programu ZPORR jest gdyński projekt komunikacji trolej-busowej. Dzięki jego realizacji powstanie nowoczesna zajezd-nia, stworzone zostaną nowe linie łączące dzielnice miasta,a także zakupione trolejbusy. Wartość projektu to 53 mln zł.Z unijnego budżetu Gdynia otrzyma na ten cel 21 mln zł.

Ochrona środowiska – działanie 1.2

Ochrona środowiska w naszym regionie zostanie wsparta kwo-tą prawie 52 mln zł. O środki ubiegało się 22 beneficjentów,3 projekty dostały już dofinansowanie. Dwanaście jest jeszcze ocenianych. Inwestycje, których autorzy starali się pozyskać pie-niądze z Unii Europejskiej musiały przyczynić się do ograniczenia zanieczyszczenia powietrza, wód, gleb, poprawę bezpieczeń-stwa przeciwpowodziowego lub zwiększyć wykorzystanie energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, np. elektrownie wodne.

Inwestycją, która uzyskała dofinansowanie jest program segrega-cji odpadów w Bierkowie dla miasta Słupska i powiatu słupskiego. W ramach tego projektu powstanie sieć pojemników do selek-tywnej zbiórki szkła, papieru, metali oraz tekstyliów, sortownia oraz zbiornik odpadów. Słupsk otrzyma na ten cel prawie12 mln zł, całkowity koszt wynosi ponad 16 mln zł.

Obszary wiejskie – działanie 3.1

W ramach tej części unijego programu ZPORR można było zdobyć środki na inwestycje, które zwiększają atrakcyjność gospodarczą i społeczną miejscowości do 20 tys. mieszkań-ców. Na projekty drogowe, środowiskowe, kulturalne i tury-styczne, realizowane we wsiach i małych miastach przezna-czono w naszym województwie prawie 90 mln zł.

Wśród projektów, które uzyskały dofinansowanie znalazła się inwestycja za 1,5 mln zł. Jej celem jest stworzenie ParkuInwestycyjnego o powierzchni 15,5 ha w Sztumie. Głównym założeniem przedsięwzięcia jest oddanie do użytku terenów, na których tworzone będą nowe firmy i miejsca pracy. Zda-niem władz Sztumu powstały teren będzie doskonałym miej-scem dla rozwinięcia działalności firm związanych gospodar-czo z regionem.

Szkoły wyższe – działanie 1.3.1

Wsparcie finansowe szkolnictwa wyższego przeznaczone jest na remonty sal wykładowych, pracowni naukowych i cam-pusów. W ramach tej części programu do urzędu wpłynęło12 projektów na łączną kwotę 79 mln zł.

Dofinansowanie otrzymała m.in. Politechnika Gdańska, któ-ra pieniądze te przeznaczy na nowy gmach dla Wydziału Elektroniki, Informatyki i Telekomunikacji. Dofinansowaniew wysokości ok. 14 milionów złotych przeznaczone będziena budowę i wyposażenie uczelni w nowy sprzęt dydaktyczny.

Obszary restrukturyzowane – działanie 3.2

Tereny, na których w ostatnich latach nastąpił znaczący spa-dek zatrudnienia w przemyśle też mogą liczyć na unijne euro. W ramach pomocy tym obszarom dofinansowywane są projek-ty drogowe, środowiskowe, kulturalne i turystyczne. Całość dostępnych środków to ponad 27 mln zł. Pieniądze ta mają przyczynić się do ich ponownego ożywienia gospodarczego.

Fundusze w tym działaniu zdobył projekt Tczewa, zakładający stworzenie centrum wystawienniczo – regionalnego, promu-jącego dziedzictwo Kociewia w zabytkowych budynkach Mu-zeum Tczewa i Muzeum Dolnej Wisły. Podniesie to atrakcyjność turystyczną miasta, a dzięki odwiedzającym Tczew turystom powstanie szansa na jego rozwój gospodarczy.

Lokalne ośrodki zdrowia – działanie 3.5.2

Również dawne gminne ośrodki zdrowia otrzymały możli-wość dofinansowania remontów gabinetów lekarskich i za-kupu sprzętu medycznego. Z przewidzianej na ten cel sumy12,5 miliona zł wsparcie otrzyma 13 projektów.

Wśród wybranych inwestycji znalazł się projekt przychodni „Medpharma” w Starogardzie Gdańskim. Za 1,2 mln złotychz UE zostanie ona wyremontowana i rozbudowana. Utworzonezostaną także parkingi i chodniki wokół budynku.

Szkolnictwo i sport – działanie 3.5.1

Ta część programu ZPORR cieszyła się największym zainte-resowaniem. Zapotrzebowanie na pieniądze przekroczyło 8-krotnie dostępne środki. Najczęściej występowano o do-finansowanie budowy nowych sal gimnastycznych i remonty klas. Dzięki ZPORR szkolnictwo w województwie wzbogaci się o prawie 15 milionów złotych.

Jedną z inwestycji, której autorzy otrzymali unijne euro jest budowa Miejskiej Hali Sportowej w Lęborku. Z obiektu, którego budowę Unia Europejska wsparła kwotą 4,5 mln zł,korzystać będą uczniowie szkół, kluby sportowe a także wszy-scy mieszkańcy Lęborka.

Turystyka i kultura – działanie 1.4

Pieniądze, które UE przekazała dla naszego regionu nakulturę i turystykę to prawie 58 mln zł. Środki te przeznaczone są na poprawianie atrakcyjności regionu i zwiększanie liczby turystów odwiedzających Pomorze. O unijne euro na te cele ubiega się 31 projektów. W chwili obecnej trwa ocena złożonych wniosków.Jednym z takich projektów jest utworzenie Parku Kulturowe-go w Kalwarii Wejherowskiej. Wejherowo planuje renowację kaplic, ołtarzy, barokowych malowideł i rzeźb. Odnowione zostaną drogi leśne oraz system oświetlenia. Stworzone zo-staną również nowe miejsca postojowe oraz zaplecze użyt-kowe: ławeczki, zdroje uliczne, sanitariaty itp. Ponadtow Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiejpowstanie punkt informacji o Kalwarii Wejherowskiej i regio-nie oraz utworzona zostanie strona internetowa.

Zdegradowane obszary miejskie, poprzemy-słowe i powojskowe – działanie 3.3

Ponad 23 mln zł można było uzyskać na ożywienie gospodar-cze i społeczne, a także na rozwój turystyki i kultury na tere-nach zdegradowanych.

Jednym z projektów, który uzyskał środki w ramach tego działania jest budowa nowoczesnego kompleksu edukacyjno- rekreacyjnego „HEWELIANUM” na terenie gdańskich Fortów. Będzie on pełnić funkcję ośrodka zapobiegania bezrobociu, prezentacji nauki i techniki oraz edukacyjnego parku miej-skiego. Cały projekt kosztować będzie ponad 23 mln złotych,z czego prawie 12 mln miasto dostanie z Unii Europejskiej.

Szpitale – działanie 1.3.2

W programie ZPORR znalazły się również pieniądze na służbę zdrowia. Najwięcej chętnych chciało za te pieniądze zakupić nowy sprzęt medyczny. Na remont szpitali i zakup aparatury przeznaczono w sumie 11,5 miliona złotych. Najważniejsze dla województwa było rozwiązanie problemów zdrowotnych w onkologii i ratownictwie medycznym. Wsparcie z UE znacz-nie zwiększy dostęp Pomorzan do tych świadczeń.

Wśród 8 projektów, które otrzymały dofinansowanie znalazł się projekt Wojewódzkiego Centrum Onkologii. Dzięki pra-wie 2 milionom złotych przeznaczonych dla WCO zakupionyzostanie nowoczesny aparat USG, stół operacyjny oraz cyfro-wy mammograf.

Rozwój internetu – działanie 1.5

Łatwiejszy i szybszy dostęp do Internetu dla mieszkańców wo-jewództwa - oto główne założenia tej części ZPORR. Rozwój usług elektronicznych, publiczne punkty dostępu do interne-tu, a także możliwość załatwienia spraw w urzędzie bez wy-chodzenia z domu to pomysły, które pojawiały się najczęściej wśród konkursowych wniosków. Całość dostępnych pieniędzy to prawie 22 mln zł.

Pieniądze na rozwój internetu zdobył m.in. powiat człuchow-ski, który zamierza w pełni zinformatyzować urzędy na swoim terenie w ramach e-administracji. Starostwo uzyskało na ten cel prawie 2,5 mln zł.

Opracowała: Magdalena Lesiewicz

Z Jackiem Zwolakiem, dyrek-torem Regionalnej Instytucji Finansującej w Agencji Roz-woju Pomorza SA rozmawia Piotr Witek

- Co program ZPORR dał dotychczas naszemu regionowi?

Jacek Zwolak: Gdyby chcieć krótko odpo-wiedzieć na to pytanie, to ... sporo pienię-dzy. Ale nie tylko. Przede wszystkim zmusił prawie 400 przedsiębiorców i przedstawi-cieli instytucji otoczenia biznesu do zasta-nowienia się nad możliwościami rozwoju. Z tej refleksji wynikają właśnie projekty złożone w Agencji.

- Proszę o dowody...

JZ: Oto liczby: ogółem, w trakcie trzech dotychczas przeprowadzonych rund apli-kacyjnych, ARP SA przyjęła 395 wniosków o dotacje w ramach wdrażanych działań ZPORR – 2.5, 2.6 i 3.4. Po ocenie formal-nej i merytorycznej do wypłaty wsparcia zarekomendowano 149 wniosków. Ogólna

wartość dofinansowania to grubo ponad 31 mln zł. Tych pieniędzy wpompowanych w Pomorze nie byłoby, gdyby nie program, o którym mówimy. Przede wszystkim jed-nak nie byłoby ich, gdyby nie aktywność zainteresowanych i niezła jakość projek-tów, które przygotowali.

- Czy wszystkie powiaty naszego województwa aktywnie uczestni-czą w „walce” o unijne środki po-mocowe?

JZ: Niestety nie. Aktywność danych po-wiatów zależy od aktywności przedsiębior-ców działających w danej części naszego regionu. Na podstawie obserwacji, jakie poczyniliśmy przy okazji ZPORR 3.4 muszę stwierdzić, że powiaty wypadające słabiej po prostu nie należą do regionów rozwija-jących się szczególnie dynamicznie.Cechu-ją się często dużym bezrobociem struktu-ralnym i małą liczbą przedsiębiorców.

- Czy można to zmienić?

JZ: Cały czas staramy się to robić. Zanim rozpoczęliśmy proces naboru projektów dofinansowanych ze środków Unii Europej-skiej zrobiliśmy objazd po wszystkich po-wiatach woj. pomorskiego. Informowaliśmy o dostępnych programach wsparcia. Każdez tych spotkań cieszyło się dużym zaintereso-waniem, co oczywiście nie musi przekładać się na liczbę i jakość wniosków o wsparcie. Prelekcje na temat możliwości finansowania

inwestycji ze środków ZPORR prowadzimy nadal. Tylko w ostatnim półroczu w semi-nariach w Gdańsku, Sopocie, Kościerzynie, Ustce, Słupsku i Pruszczu Gdańskim wzięło udział około 450 osób. Mamy nadzieję, że przełoży się to na wzrost zainteresowania przedsiębiorców dotacjami.

- Jakie ma Pan rady dla przedsię-biorców przygotowujących wnioski do ZPORR?

JZ: Projektów nie można traktować sztampo-wo. Nie jest tak, że jedna osoba wymyśli pa-tent na projekt i sprzeda innym jako szablon. Każdy projekt jest traktowany indywidualniei podlega ostrej ocenie, także przez finansi-stów. Środki z funduszy mają pomóc wniosko-dawcom realizować projekty szybciej, lepiej, w większym wymiarze. Żeby z nich skorzystać przedsiębiorstwa muszą po prostu je składać. Jeśli nie teraz, to w kolejnym okresie progra-mowania. Z funduszy unijnych będziemy ko-rzystać przez następne kilkanaście lat. Kto na-uczy się teraz, będzie mógł skuteczniej po te środki sięgać. To z kolei oznacza, że da sobie szansę szybszego i tańszego rozwoju. Nie należy się zrażać, a po prostu próbować.

ZPORR-e pieniądze czekają na przedsiębiorców

strona 7 wrzesień 2005

Z Iwoną Malmur, dyrektorem Wojewódzkiego Urzędu Pracyw Gdańsku rozmawiaEwelina Broś

- Jakie programy unijne wdrażaWojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku?

Iwona Malmur: W imieniu samorząduwojewództwa, w ramach dwóch progra-mów operacyjnych: Sektorowego ProgramuOperacyjnego „Rozwój Zasobów Ludzkich” oraz Zintegrowanego Programu Opera-cyjnego Rozwoju Regionalnego wdrażamy wszystkie działania dotyczące rozwoju za-wodowego mieszkańców w naszym regio-nie. Ich celem jest podnoszenie kwalifika-cji i umiejętności mieszkańców Pomorza. - Urząd rozdysponowuje unijne środki już drugi rok. Na jakich zasa-dach się to odbywa?

IM: Warunkiem otrzymania dofinansowa-nia jest poprawne przygotowanie wnio-sku aplikacyjnego i złożenie go w WUP. Wniosek taki oceniany jest przez Komisję Oceny Projektów, w skład której wchodzą osoby posiadające wiedzę na temat sytu-acji na rynku pracy i potrzeb pracodaw-ców w województwie. Im wyżej oceniony zostanie wniosek, tym większa szansa na uzyskanie dofinansowania. W 2004 roku, w pierwszym roku wdrażania działań, do urzędu wpłynęło ponad dwieście wnio-

sków o dofinansowanie. Wynika z tego, że działania te cieszą się dużym zaintereso-waniem, a liczba wniosków złożonych w 2005 roku to potwierdza. Niestety, brak przygotowania na czas wszystkich do-kumentów uniemożliwiał prowadzenie naboru wniosków z dniem wejścia nasze-go kraju do Unii Europejskiej. W związ-ku z tym WUP i projektodawcy musieliz większym zaangażowaniem przystąpić do realizowania projektów, aby nadrobić stracony czas. W chwili obecnej w żadnym z działań nie istnieje zagrożenie niewyko-rzystania unijnych pieniędzy.

- Czego mogą dotyczyć projekty?

IM: Każdemu z programów operacyjnych przypisane są konkretne formy wsparcia. Mamy więc możliwości organizowania szkoleń, które dotyczą kształcenia usta-

wicznego pracujących mieszkańców wo-jewództwa pomorskiego, a także kursów przekwalifikowania zawodowego rolników i ich domowników oraz osób, które muszą odejść z pracy w wyniku likwidacji ich za-kładów. Jest również możliwość przyzna-wania stypendiów naukowych dla uczniówi studentów. W ostatnim roku szkol-nym udało się wypłacić stypendia 11 162 uczniom szkół ponadgimnazjalnych z ob-szarów wiejskich oraz 1 432 studentom. Na tle Polski stanowi to dobry wynik. Z kolei drugi z programów - SPO „Rozwój Zasobów Ludzkich” - obejmował szkolenia dla bezrobotnych absolwentów wojewódz-twa pomorskiego.

- Kto może ubiegać się o dofinan-sowanie w działaniach wdrażanych przez WUP?

IM: Uprawnionych projektodawców jest wielu. Zależy to od konkretnego działa-nia. Najwięcej możliwości mają: jednost-ki samorządu terytorialnego, instytucje związane z rynkiem pracy, organizacje pozarządowe oraz instytucje szkoleniowe. Jedynym warunkiem otrzymania dofinan-sowania jest dobry pomysł i przełożenie go na wniosek aplikacyjny. Mówiąc „do-bry” mam na myśli taki, który przyniesie konkretne efekty mieszkańcom regionuw postaci nabycia nowych umiejętnościw wielu zawodach, naukę języków obcych czy dotacji na rozpoczęcie własnej dzia-łalności gospodarczej. Z danych, jakie posiadamy wynika, że do

chwili obecnej z takich form wsparciaw ubiegłym roku skorzystało ponad 20 tysięcy osób. Aktualnie z sukcesem są realizowane projekty dotyczące kursów z dziedziny e-learningu czy kursy adreso-wane do osób odchodzących z rolnictwaz zakresu przygotowania do zawodu in-formatyka programisty. Duże znaczenie mają także projekty o charakterze lokal-nym np. projekt przygotowany przez gmi-nę Pszczółki, który obejmuje szkolenia specjalistyczne dla operatorów sprzętudo budowy i remontów dróg.

- Czy możemy dokonać już jakiś podsumowań?

IM: Ubiegły rok był dla wszystkich przede wszystkim doskonałym okresem zdoby-wania doświadczeń. Efekty są już wi-doczne. Po pierwsze, projekty składane w odpowiedzi na konkursy ogłoszonew 2005 roku są dużo lepsze. Zauważal-na jest większa kreatywność pomysło-dawców, co z całą pewnością będzie miało pozytywny wpływ na rozwój re-gionalnego rynku pracy. Jednocześnie zachęcam Państwa do przygotowywania wniosków aplikacyjnych we współpracyz lokalnymi partnerami, w tym z samorzą-dami lokalnymi, którzy często posiadają nieocenioną wiedzę na temat rzeczywi-stych potrzeb naszego regionu. Im większa liczba dobrych projektów zostanie zreali-zowana z unijnych funduszy, tym lepsze perspektywy otwierają się przed miesz-kańcami województwa pomorskiego.

Działania ZPORR wdrażane przez ARP S.A.:

2.5 - Promocja przedsiębiorczości – wsparcie na założenie własnej firmy.

2.6 - Regionalne Strategia Innowacyjne i transfer wiedzy – wsparcie najnowo-cześniejszych gałęzi gospodarki.

3.4 – Mikroprzedsiębiorstwa – wsparcie na zakup nowego sprzętu do produkcjii usług oraz na specjalistyczne szkolenia dla pracowników.

Niektóre projekty, które będą realizowane w ramach ZPORR.Działanie 2.5- Makro-szansa dla Mikro-firm (projekt realizowany przez Fundację Gospodarczą w Gdyni),- Wsparcie Przedsiębiorczych - czas na Własną Firmę (pro-jekt Kaszubskiego Uniwersytetu Ludowego w Szymbarku),- Moja własna firma - profesjonalne wsparcie dla nowych mikroprzedsiębiorstw (projekt Stowarzyszenia „Wolna Przedsiębiorczość”, oddział terenowy w Gdańsku).Działanie 2.6- Program stypendiów dla doktorantów Uniwersytetu Gdań-skiego, zajmujących się badaniami nad rozwojem gospodarki innowacyjnej Pomorza (projekt Uniwersytetu Gdańskiego),- Strategiczne doradztwo technologiczne i innowacyjne dla MSP jako moduł Regionalnego Centrum Transferu Innowacji Pomorze (projekt Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej),

- Przygotowanie koncepcji utworzenia Systemu Wdra-żania RIS-P i uruchomienie działalności Biura Wdrażania RIS-P (BW RIS-P) – I etap – inicjacja działań (projekt Poli-techniki Gdańskiej).Działanie 3.4- Rozwój firmy Media Kaszebe poprzez zakup nowo-czesnego sprzętu radiowego (projekt Agencji Media Kaszebe s.c.),- Inwestycja rozpoczynająca funkcjonowanie nowego przedsiębiorstwa z branży medycyny estetycznej(projekt firmy ORCHID Piotr Ziajka),- Wyposażenie Małej Elektrowni Wodnej w Tczewie(projekt firmy Mała Elektrownia Wodna W. Węgierski),- Zakup wyposażenia i środków trwałych dla nowopow-stałego obiektu restauracyjno-hotelowego (projekt firmy FERIEN - BECKER JACEK).Więcej na stronie internetowej ARP SA: www.arpg.gda.pl

Ze zdwojoną siłą

Online

Agencja Rozwoju Pomorza S.A. (ARP) zajmuje się przede wszystkim dotacjami dla małychi średnich przedsiębiorstw. Do ARP wnioski składają przedsiębiorcy, którzy chcą dokonać inwestycji w swojej firmie oraz skorzystać ze specjalistycznych usług doradczych. W tej in-stytucji ubiegają się o dofinansowanie również instytucje i organizacje, które chcą pomóc osobom indywidualnym w rozpoczęciu działalności gospodarczej.

Na stronie internetowej Agencji Rozwoju Pomorza znajdziecie Państwo dokumenty umoż-liwiające przygotowanie wniosku, biznes - planu oraz innych wymaganych załączników dla przedsiębiorstw chcących ubiegać się o dofinansowanie ze Zintegrowanego Programu Opera-cyjnego Rozwoju Regionalnego. Znajduje się tam również wykaz projektów, które uzyskały już dofinansowanie oraz informacje o szkoleniach organizowanych przez tą instytucję.

Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku odpowiedzialny jest za część ZPORR związaną z szero-ko rozumianym rynkiem pracy. O środki na organizację szkoleń, praktyk zawodowych oraz doradztwa umożliwiającego podwyższenie kwalifikacji mogą starać się jednostki samorządu terytorialnego, instytucje szkoleniowe, instytucje rynku pracy, organizacje pozarządowe, szkoły wyższe itp.

Na stronie internetowej Wojewódzkiego Urzędu Pracy znajdziecie Państwo dokumenty, które pomogą Państwu przygotować i rozliczyć wniosek dotyczący rozwoju umiejętności powiąza-nych z potrzebami rynku pracy, kształceniem ustawicznym w regionie, reorientacją zawodo-wą oraz programami stypendialnymi.

Pomorski Urząd Wojewódzki odpowiedzialny jest za kwestie związane z podpisaniem umo-wy o dofinansowanie oraz realizacją projektu współfinansowanego ze środków unijnych. To do tej instytucji składa się sprawozdania z realizacji projektu. Ona również nadzoruje rozliczanie wydatków i płatności za poniesione koszty. Biuro Zarządzania Funduszami Eu-ropejskimi PUW prowadzi również kontrole projektów ZPORR, podczas których sprawdza czy wszystkie zobowiązania, jakie ciążą na beneficjencie zapisane w dokumentach orazw umowie są wypełniane.

Na stronie internetowej Biura Zarządzania Funduszami Europejskimi PUW można znaleźć wykaz projektów, które uzyskały dofinansowanie oraz dokumenty, które pomogą Państwu rozliczyć swój projekt.

Ministerstwo Gospodarki i Pracy jest instytucją, która zarządza Zintegrowanym Progra-mem Operacyjnym Rozwoju Regionalnego, nadzorując wdrażanie programu w całym kraju.W tym celu tworzy dokumenty programowe oraz pomocnicze.

W serwisie internetowym Ministerstwa Gospodarki i Pracy znajdziecie Państwo najbardziej aktualne wersje dokumentów, dotyczące całego programu, a także odpowiedzi na najbar-dziej nurtujące zagadnienia. Na tej stronie znaleźć można też kontakty do wszystkich insty-tucji zajmujących się ZPORR w 16 województwach oraz informacje na temat szkoleń organi-zowanych przez ministerstwo.

Departament Programów Regionalnych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego zajmuje się częścią infrastrukturalną Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Re-gionalnego (ZPORR). Za środki z tej części programu gminy, powiaty, organizacje pozarzą-dowe i inni mogą m.in. budować drogi, mosty, oczyszczalnie ścieków oraz zmodernizować infrastrukturę kulturalną i turystyczną.

W serwisie internetowym Departamentu Programów Regionalnych UMWP można znaleźć do-kumenty, które pomogą Państwu przygotować i rozliczyć wniosek o dofinansowanie projek-tów infrastrukturalnych ZPORR. Tutaj znajdziecie Państwo też informacje na temat aktu-alnego stanu oceny poszczególnych projektów oraz wykaz tych, które uzyskały już środki.Na tej stronie zamieszczane są też zapowiedzi szkoleń, konferencji i seminariów dotyczących ZPORR, jakie odbywają się w naszym regionie.

Agencja Rozwoju Pomorza S.A.

ul. Piwna 36/39, 80-831 Gdańsktel. (58) 323 31 00, fax: (058) 301 13 41

e-mail: sekretariat@arpg.gda.pl

Wojewódzki Urząd Pracy Oddział Funduszy

Przedakcesyjnych i Strukturalnych

ul. Podwale Przedmiejskie 30, 80-824 Gdańsktel. (058) 326 18 00, fax: (058) 326 18 16

e-mail: efs@wup.gdansk.pl

Pomorski Urząd Wojewódzki

Biuro Zarządzania Funduszami Europejskimi

ul. Okopowa 21/27, 80-810 Gdańsktel. (058) 307 73 55, fax: 301 17 65

e-mail: bzfe_fundusze@gdansk.uw.gov.pl

Ministerstwo Gospodarki i PracyDepartament Wdrażania Programów

Rozwoju Regionalnego

ul. Trzech Krzyży 3/5, 00-507 Warszawatel. (022) 693 42 42, fax: (022) 693 40 88

e-mail: zporr@mg.gov.pl

Urząd MarszałkowskiWojewództwa Pomorskiego

Departament Programów Regionalnych

ul. Długi Targ 1/7; 80-828 Gdańsktel. (058) 320 70 33; fax: (058) 320 70 34

e-mail: dpr@woj-pomorskie.pl

Redakcja: Departament Programów RegionalnychMichał Wacławik, m.waclawik@woj-pomorskie.plMagdalena Lesiewicz, zporr@woj-pomorskie.plTomasz Kulpa, t.kulpa@woj-pomorskie.plBeata Glamowska, b.glamowska@woj-pomorskie.plDaniel Duda, d.duda@woj-pomorskie.pl

www.dpr.woj-pomorskie.pl

www.arpg.gda.pl

www.wup.gdansk.pl

www.bzfe.uw.gda.pl

www.zporr.gov.pl

Gdzie najłatwiej o informacje? Oczywiście na stronach internetowych. Każda z instytucji zajmujących się programem ZPORR ma taką właśnie stronę.

Wydawca: Urząd Marszałkowski Województwa PomorskiegoW publikacji wykorzystano zdjęcia i prace: Jarosława Bujnego, Tomasza Degórskiego, Agnieszki Małek i M.M. Soldemhoffa.Artykuły można powielać i dostarczać innym zainteresowanym organizacjom za podaniem źródła. Redakcja zastrzega sobie prawo skracania tekstów oraz zmiany ich tytułów. WYDAWNICTWO BEZPŁATNE.

© Projekt graficzny: Szajna Studioul. Hołdu Pruskiego 1⁄280 – 321 Gdańskstudio@szajnastudio.plwww.szajnastudio.pl