Pozycja polskiej nauki

na tle światowym

Warszawa,

11 czerwca

2012

Karol

Życzkowski

Karol Życzkowski

• Instytut Fizyki, Uniwersytet Jagielloński

• Centrum Fizyki Teoretycznej, PAN

(1/2 etatu)

• Forum Integracyjne Nauki Polskiej

• zainteresowania badawcze:

- dynamika nieliniowa,

- chaos klasyczny i kwantowy,

- informacja i mechanika kwantowa,

- teoria głosowania.

•A. Wittlin and K. Ż. Ekonomia badań

naukowych, Znak nr 579, sierpień 2003

•A. Wittlin and K. Ż. Kiedy Dostaniemy Nobla?

Tygodnik Powszechny, 19 września 2004

• K. Ż. Czy nauka polska może być

konkurencyjna? wydawnictwo PAU 2008

• K. Ż. artykuły w Forum Akademickim:

9/2008; 4/2009; 10/2011; 11/2011

• K. Ż. artykuły w PAU-zie 2011, 2012

• K. Ż. artykuł w Academii 2011

i inne…

Tradycje uprawiania nauki w Polsce :

Mikołaj Kopernik - XVI wiek

lecz do końca XIX wieku

wkład Polski w rozwój nauki nie był znaczący

(wyjątek: skroplenie tlenu w Krakowie –

Maria Skłodowska-Curie sukcesy już we Francji… ) -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Początek XX wieku:

powstanie polskiej szkoły matematyki:

Zygmunt Janiszewski, Hugo Steinhaus, Stefan

Banach, Wacław Sierpiński, Stanisław Mazur,

Kazimierz Kuratowski, Alfed Tarski, ...

Druga Wojna Światowa: 1939-1945

- śmierć wielu wybitnych uczonych;

- zniszczenie całego systemu nauki polskiej

Okres komunizmu: 1945 - 1989

- lata pięćdziesiąte: sowietyzacja nauki

- odcięcie nauki polskiej od nauki światowej

- dominacja źle opłacanej pseudo-nauki

(„naukowcy udawali że pracują,

rząd udawał że płacił”)

Świat – mapa standardowa

Polska

2006 www.worldmapper.org

Badania naukowe

całkowita liczba prac opublikowanych w 2001

1997

-2007

Kraj Liczba

prac z

fizyki

Liczba

cytowań

Średnia liczba

cytowań na 1 pracę

1 USA 218,045 2,719,244 12.47

2 NIEMCY 104,592 1,100,855 10.53

3 JAPONIA 117,017 899,691 7.69

4 FRANCJA 74,124 683,324 9.22

5 WIELKA BRYTANIA

55,085 577,457 10.48

6 ROSJA 80,575 458,682 5.69

7 WŁOCHY 49,700 449,636 9.05

8 CHINY 86,679 371,287 4.28

9 SZWAJCARIA 22,231 304,182 13.68

10 HISZPANIA 28,461 261,164 9.18

11 KANADA 24,759 238,065 9.62

12 HOLANDIA 17,407 206,652 11.87

13 KOREA Płd. 32,313 191,334 5.92

14 POLSKA 24,529 168,958 6.89

Dane bibliometryczne

dotyczące fizyki polskiej

• rok 2005 - 13 miejsce na świecie pod

względem całkowitej liczby cytowań

• rok 2007 - 14 miejsce na świecie

(wyprzedziła nas Korea Południowa).

• rok 2011 - 15 miejsce na świecie

(wyprzedziły nas Indie …).

• wkaźnik średniej liczby cytowań na pracę - 6.8

Szwajcaria - 13.7

Pracujemy dużo, ale inni nas wyprzedzają (1)

Dane bibliometryczne

dotyczące innych dziedzin:

Pod względem całkowitej liczby cytowań: polska

• matematyka, fizyka, astronomia i chemia

są (nadal) w pierwszej dwudziestce na świecie

• nauki techniczne, rolnicze, biologiczne,

medyczne, społeczne, ….

(daleko) poza pierwszą dwudziestką !!

nauki humanistyczne trudniej poddają

się analizie bibliometrycznej…

Nie jest tak dobrze ! (1)

Dane za lata

2001-2011

za ISI Web

of Science

Dyscyplina Nauki

Miejsce

Polskiw świecie

Liczba prac

Liczba cytowań

Średnia liczba

cytowań pracy

Mathematics 14 6 186 15 525 2,5

Physics 15 24 029 177 787 7,4

Space Science 16 2 898 44 128 15,2

Chemistry 17 29 110 203 527 7,0

Engineering 22 13 787 44 178 3,2

Biology & Biochemistry

24 9 209 77 711 8,4

Computer Science

26 3 116 8 317 2,7

Clinical Medicine

26 17 331 183 056 10,6

Agricultural Science

30 2 585 13 675 5,3

Geosciences 33 3 627 16 230 4,5

Economics 41 523 1 096 2,1

Social Sciences 42 1 179 2 334 2,0

Granty European Research Council :na 1450 grantów Starting przyznanych w latach

2007-2011 jedynie 8 powędrowało do Polski:

Stefan Dziembowski (informatyka UW, 2007)

Natalia Letki (socjologia UW, 2009)

Mikołaj Bojańczyk (informatyka, UW, 2009)

Janusz Bujnicki (biologia molekularna, PAN, 2010)

Maciej Konacki (astronomia, UMK Toruń, 2010)

Piotr Sankowski (informatyka, UW, 2010)

Piotr Garstecki (chemia fizyczna, PAN, 2011)

Marcin Nowotny (biologia molekularna, PAN, 2011)

Nie jest tak dobrze ! (2) przykład: ERC Starting

Granty European Research Council :na 1086 grantów ERC Advanced przyznanych w

latach 2008-2011 jedynie 4 uzyskali

uczeni z Polski:

Tomasz Dietl (fizyka, IF PAN, 2008)

Maciej Lewenstein (fizyka, 2008)

(dawniej PAN Warszawa, obecnie ICFO Barcelona)

Andrzej Udalski (astronomia, UW, 2009)

Ryszard Horodecki (fizyka, Gdańsk, 2011)

Nie jest tak dobrze ! (3) przykład: ERC Advanced

Sumaryczne dane bibliometryczne• pod względem całkowitej liczby publikacji za

lata 2001-2011 a Polska zajmuje 20 miejsce `

(niedawno wyprzedziła nas Turcja i Tajwan…)

Pod względem całkowitej liczby cytowań całego

kraju Polska jest na 25 miejscu na świecie :

(lepsze od nas są np. Belgia, Dania i Izrael …

Pracujemy dużo, ale inni nas wyprzedzają (2)

Analogia sportowa:

Jakie miejsce zajmują polskie zespoły

w rankingach światowych ?

a) Piłka nożna

Analogia sportowa:

Jakie miejsce zajmują polskie zespoły

w rankingach światowych ?

a) Piłka nożna

Ranking FIFA

Polska

2007 - 21 miejsce

2009 - 40 miejsce

2011 - 68 miejsce… (panie zajmują 32 miejsce !)

Analogia sportowa:

Jakie miejsce zajmują polskie zespoły

w rankingach światowych ?

b) Siatkówka

Analogia sportowa:

Jakie miejsce zajmują polskie zespoły

w rankingach światowych ?

b) Siatkówka

Ranking FIVB

Polska

2011 - 8 miejsce

2012 - 4 miejsce !!

2012 (panie zajmują 11 miejsce !)

Analogia sportowa:

A czy znają Państwo

dyscyplinę sportową,

w której pozycja Polski

w świecie jest

jeszcze wyższa ?

W jakiej dyscyplinie sportowej

organizowany jest mecz

Polska - Reszta Świata ?

W jakiej dyscyplinie sportowej

organizowany jest mecz

Polska - Reszta Świata ?

w Gorzowie Wielkopolskim, 14 kwietnia 2012

Żużel:

wygrana

47 : 45

W jakiej (niszowej) dziedzinie sportu

Polska jest potęgą na skalę światową ?

W jakiej (niszowej) dziedzinie sportu

Polska jest potęgą na skalę światową ?

Himalaizm zimowy:

1980 Mount Everest L.Cichy, K. Wielicki

+ 9 innych ośmiotysięczników

zdobytych przez Polaków zimą

marzec 2012 :

Adam Bielecki i Janusz Gołąb jako pierwsi zdobywają zimą

Gasherbrum I (8068 m)

Analogia w nauce:

Skoro nie możemy osiągnąć czołowych pozycji w

najważniejszych dziedzinach nauki, Polska

mogłaby pokusić się o zdobycie przewodnictwa w

poddziedzinach wąskich (i nieco niszowych), ale

rozwojowych

Analogia w nauce:

Skoro nie możemy osiągnąć czołowych pozycji w

najważniejszych dziedzinach nauki, Polska

mogłaby pokusić się o zdobycie przewodnictwa w

poddziedzinach wąskich (i nieco niszowych), ale

rozwojowych

Tak postąpili matematycy polscy, którzy po

I wojnie światowej tworząc zręby polskiej szkoły

matematycznej postanowili specjalizować się w

teorii mnogości oraz logice matematycznej…

Znaczenia położenia Polski na listach

bibliometrycznych oraz miejsc polskich

uniwersytetów w rankingach światowych

nie należy przeceniać:

Celem polskich naukowców jest

tworzenie nauki na poziomie

światowym, a nie awans o 2 miejsca w

rankingu światowym w jakiejś kategorii…

Nauka to nie sport !

2006 www.worldmapper.org

Rozwój badań naukowych: stosunek liczb

prac opublikowanych w latach 2001 oraz 1990

2006 www.worldmapper.org

Wydatki na badania i rozwój (R&D)

całkowite wydatki kraju na R&D w roku 2002

nakłady na R&D (research and

development) w stosunku do

produktu krajowego brutto (GDP): dane worldbank.org za rok 2010

• Finlandia 3.8% GDP

• Szwecja 3.4 %

• średnia UE-27 2.0%

• Polska 0.54 - 0.74% (czerwona latarnia Unii)

w inwestycjach w rozwój i badania...

• Rumunia - 0.47%

Polska mało inwestuje w badania naukowe !

a) Z jednej strony należy dążyć do

zwiększenia nakładów na R&D:

możliwość odpisu podatkowego dla firm

b) Z drugiej strony trzeba

zreformować system organizacji

nauki, aby efektywnie

wykorzystywać dostępne środki !

Jak to osiągnąć ??

Polska mało inwestuje w badania naukowe !

??

główne tezy artykułu A.W. & K.Ż.

pisanego w roku 2002 :

• Polscy naukowcy nie mogą pracować jak za

PRL-u jednocześnie zarabiając

jak na zachodzie...

• Dobrym naukowcom trzeba więcej płacić,

ale też znacznie więcej od nich wymagać !

• Wszystkie wyniki badań prowadzonych za

pieniądze podatnika muszą być jawne !

• Zmiana algorytmu dofinansowania uczelni,

która wymusi mobilność i konkurencyjność

naukowców (rzetelne konkursy o etaty).

Problemy nauki polskiej ‘2012 :

• niestabilność przepisów prawnych

• nieprzewidywalność finansowania

• „reforma nauki” skutkuje zwiększającą się

biurokracją (na wszystkich szczeblach !)

• marnotrawienie środków – finansowanie

badań odtwórczych oraz „naukawych”

Dziękuję

za uwagę

!

Wydatki na R&D w Europie 1997-2010

• Polska 0.64 (2000) - 0.74% (2010) PKB