Karol Życzkowski
• Instytut Fizyki, Uniwersytet Jagielloński
• Centrum Fizyki Teoretycznej, PAN
(1/2 etatu)
• Forum Integracyjne Nauki Polskiej
• zainteresowania badawcze:
- dynamika nieliniowa,
- chaos klasyczny i kwantowy,
- informacja i mechanika kwantowa,
- teoria głosowania.
•A. Wittlin and K. Ż. Ekonomia badań
naukowych, Znak nr 579, sierpień 2003
•A. Wittlin and K. Ż. Kiedy Dostaniemy Nobla?
Tygodnik Powszechny, 19 września 2004
• K. Ż. Czy nauka polska może być
konkurencyjna? wydawnictwo PAU 2008
• K. Ż. artykuły w Forum Akademickim:
9/2008; 4/2009; 10/2011; 11/2011
• K. Ż. artykuły w PAU-zie 2011, 2012
• K. Ż. artykuł w Academii 2011
i inne…
Tradycje uprawiania nauki w Polsce :
Mikołaj Kopernik - XVI wiek
lecz do końca XIX wieku
wkład Polski w rozwój nauki nie był znaczący
(wyjątek: skroplenie tlenu w Krakowie –
Maria Skłodowska-Curie sukcesy już we Francji… ) -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Początek XX wieku:
powstanie polskiej szkoły matematyki:
Zygmunt Janiszewski, Hugo Steinhaus, Stefan
Banach, Wacław Sierpiński, Stanisław Mazur,
Kazimierz Kuratowski, Alfed Tarski, ...
Druga Wojna Światowa: 1939-1945
- śmierć wielu wybitnych uczonych;
- zniszczenie całego systemu nauki polskiej
Okres komunizmu: 1945 - 1989
- lata pięćdziesiąte: sowietyzacja nauki
- odcięcie nauki polskiej od nauki światowej
- dominacja źle opłacanej pseudo-nauki
(„naukowcy udawali że pracują,
rząd udawał że płacił”)
1997
-2007
Kraj Liczba
prac z
fizyki
Liczba
cytowań
Średnia liczba
cytowań na 1 pracę
1 USA 218,045 2,719,244 12.47
2 NIEMCY 104,592 1,100,855 10.53
3 JAPONIA 117,017 899,691 7.69
4 FRANCJA 74,124 683,324 9.22
5 WIELKA BRYTANIA
55,085 577,457 10.48
6 ROSJA 80,575 458,682 5.69
7 WŁOCHY 49,700 449,636 9.05
8 CHINY 86,679 371,287 4.28
9 SZWAJCARIA 22,231 304,182 13.68
10 HISZPANIA 28,461 261,164 9.18
11 KANADA 24,759 238,065 9.62
12 HOLANDIA 17,407 206,652 11.87
13 KOREA Płd. 32,313 191,334 5.92
14 POLSKA 24,529 168,958 6.89
Dane bibliometryczne
dotyczące fizyki polskiej
• rok 2005 - 13 miejsce na świecie pod
względem całkowitej liczby cytowań
• rok 2007 - 14 miejsce na świecie
(wyprzedziła nas Korea Południowa).
• rok 2011 - 15 miejsce na świecie
(wyprzedziły nas Indie …).
• wkaźnik średniej liczby cytowań na pracę - 6.8
Szwajcaria - 13.7
Pracujemy dużo, ale inni nas wyprzedzają (1)
Dane bibliometryczne
dotyczące innych dziedzin:
Pod względem całkowitej liczby cytowań: polska
• matematyka, fizyka, astronomia i chemia
są (nadal) w pierwszej dwudziestce na świecie
• nauki techniczne, rolnicze, biologiczne,
medyczne, społeczne, ….
(daleko) poza pierwszą dwudziestką !!
nauki humanistyczne trudniej poddają
się analizie bibliometrycznej…
Nie jest tak dobrze ! (1)
Dane za lata
2001-2011
za ISI Web
of Science
Dyscyplina Nauki
Miejsce
Polskiw świecie
Liczba prac
Liczba cytowań
Średnia liczba
cytowań pracy
Mathematics 14 6 186 15 525 2,5
Physics 15 24 029 177 787 7,4
Space Science 16 2 898 44 128 15,2
Chemistry 17 29 110 203 527 7,0
Engineering 22 13 787 44 178 3,2
Biology & Biochemistry
24 9 209 77 711 8,4
Computer Science
26 3 116 8 317 2,7
Clinical Medicine
26 17 331 183 056 10,6
Agricultural Science
30 2 585 13 675 5,3
Geosciences 33 3 627 16 230 4,5
Economics 41 523 1 096 2,1
Social Sciences 42 1 179 2 334 2,0
Granty European Research Council :na 1450 grantów Starting przyznanych w latach
2007-2011 jedynie 8 powędrowało do Polski:
Stefan Dziembowski (informatyka UW, 2007)
Natalia Letki (socjologia UW, 2009)
Mikołaj Bojańczyk (informatyka, UW, 2009)
Janusz Bujnicki (biologia molekularna, PAN, 2010)
Maciej Konacki (astronomia, UMK Toruń, 2010)
Piotr Sankowski (informatyka, UW, 2010)
Piotr Garstecki (chemia fizyczna, PAN, 2011)
Marcin Nowotny (biologia molekularna, PAN, 2011)
Nie jest tak dobrze ! (2) przykład: ERC Starting
Granty European Research Council :na 1086 grantów ERC Advanced przyznanych w
latach 2008-2011 jedynie 4 uzyskali
uczeni z Polski:
Tomasz Dietl (fizyka, IF PAN, 2008)
Maciej Lewenstein (fizyka, 2008)
(dawniej PAN Warszawa, obecnie ICFO Barcelona)
Andrzej Udalski (astronomia, UW, 2009)
Ryszard Horodecki (fizyka, Gdańsk, 2011)
Nie jest tak dobrze ! (3) przykład: ERC Advanced
Sumaryczne dane bibliometryczne• pod względem całkowitej liczby publikacji za
lata 2001-2011 a Polska zajmuje 20 miejsce `
(niedawno wyprzedziła nas Turcja i Tajwan…)
Pod względem całkowitej liczby cytowań całego
kraju Polska jest na 25 miejscu na świecie :
(lepsze od nas są np. Belgia, Dania i Izrael …
Pracujemy dużo, ale inni nas wyprzedzają (2)
Analogia sportowa:
Jakie miejsce zajmują polskie zespoły
w rankingach światowych ?
a) Piłka nożna
Ranking FIFA
Polska
2007 - 21 miejsce
2009 - 40 miejsce
2011 - 68 miejsce… (panie zajmują 32 miejsce !)
Analogia sportowa:
Jakie miejsce zajmują polskie zespoły
w rankingach światowych ?
b) Siatkówka
Ranking FIVB
Polska
2011 - 8 miejsce
2012 - 4 miejsce !!
2012 (panie zajmują 11 miejsce !)
Analogia sportowa:
A czy znają Państwo
dyscyplinę sportową,
w której pozycja Polski
w świecie jest
jeszcze wyższa ?
W jakiej dyscyplinie sportowej
organizowany jest mecz
Polska - Reszta Świata ?
w Gorzowie Wielkopolskim, 14 kwietnia 2012
Żużel:
wygrana
47 : 45
W jakiej (niszowej) dziedzinie sportu
Polska jest potęgą na skalę światową ?
Himalaizm zimowy:
1980 Mount Everest L.Cichy, K. Wielicki
+ 9 innych ośmiotysięczników
zdobytych przez Polaków zimą
marzec 2012 :
Adam Bielecki i Janusz Gołąb jako pierwsi zdobywają zimą
Gasherbrum I (8068 m)
Analogia w nauce:
Skoro nie możemy osiągnąć czołowych pozycji w
najważniejszych dziedzinach nauki, Polska
mogłaby pokusić się o zdobycie przewodnictwa w
poddziedzinach wąskich (i nieco niszowych), ale
rozwojowych
Analogia w nauce:
Skoro nie możemy osiągnąć czołowych pozycji w
najważniejszych dziedzinach nauki, Polska
mogłaby pokusić się o zdobycie przewodnictwa w
poddziedzinach wąskich (i nieco niszowych), ale
rozwojowych
Tak postąpili matematycy polscy, którzy po
I wojnie światowej tworząc zręby polskiej szkoły
matematycznej postanowili specjalizować się w
teorii mnogości oraz logice matematycznej…
Znaczenia położenia Polski na listach
bibliometrycznych oraz miejsc polskich
uniwersytetów w rankingach światowych
nie należy przeceniać:
Celem polskich naukowców jest
tworzenie nauki na poziomie
światowym, a nie awans o 2 miejsca w
rankingu światowym w jakiejś kategorii…
Nauka to nie sport !
2006 www.worldmapper.org
Rozwój badań naukowych: stosunek liczb
prac opublikowanych w latach 2001 oraz 1990
2006 www.worldmapper.org
Wydatki na badania i rozwój (R&D)
całkowite wydatki kraju na R&D w roku 2002
nakłady na R&D (research and
development) w stosunku do
produktu krajowego brutto (GDP): dane worldbank.org za rok 2010
• Finlandia 3.8% GDP
• Szwecja 3.4 %
• średnia UE-27 2.0%
• Polska 0.54 - 0.74% (czerwona latarnia Unii)
w inwestycjach w rozwój i badania...
• Rumunia - 0.47%
Polska mało inwestuje w badania naukowe !
a) Z jednej strony należy dążyć do
zwiększenia nakładów na R&D:
możliwość odpisu podatkowego dla firm
b) Z drugiej strony trzeba
zreformować system organizacji
nauki, aby efektywnie
wykorzystywać dostępne środki !
Jak to osiągnąć ??
Polska mało inwestuje w badania naukowe !
główne tezy artykułu A.W. & K.Ż.
pisanego w roku 2002 :
• Polscy naukowcy nie mogą pracować jak za
PRL-u jednocześnie zarabiając
jak na zachodzie...
• Dobrym naukowcom trzeba więcej płacić,
ale też znacznie więcej od nich wymagać !
• Wszystkie wyniki badań prowadzonych za
pieniądze podatnika muszą być jawne !
• Zmiana algorytmu dofinansowania uczelni,
która wymusi mobilność i konkurencyjność
naukowców (rzetelne konkursy o etaty).
Problemy nauki polskiej ‘2012 :
• niestabilność przepisów prawnych
• nieprzewidywalność finansowania
• „reforma nauki” skutkuje zwiększającą się
biurokracją (na wszystkich szczeblach !)
• marnotrawienie środków – finansowanie
badań odtwórczych oraz „naukawych”