publikacje GNHI

Przyczynek dozastosowania w

erudycjiprzyrodniczej.

Wybrane opracowaniaautorstwa Thomasa Quatlaidentyfikacja opracowania: d59bp

--------------------------------

Lukowica, Lesser Poland 2015

1

Note about behoof out of erudition devoted natureThomas QuatlsynopsisWild secret lies in the unknown. Fauna of the wild regions of Europe and Central Asia is one of the most disturbing of natural history with which we meet in nowadays. Interdisciplinary projects and explorations to unstudied areas area priorities in nature and biodiversity inventory. Extensive knowledge is a symptom of autodidactic in naturalist. Initiative followingthe footsteps of our predecessors is key step. We target to one of them, Cienkowski, who led the study in the caucasian landscapes and some researchers x, whose figured natural history of central european forests. One of the return to those is innovative line to knowledge onto population seekers. Let us try to estimate the so-called "gaps in knowledge" by polish studies or contribution to natural resources and development action. Additionally some lack of data to be determined by further investigations.Expedition to iraqi Kurdistan for hairy vertebrates or natural resources management in Beskidy is continuation of return of natural history in a proper form. Survey of Carpathian megafauna is a part of the research program within reconnaissance in zoogeography. Rustic lifestyle is main tribute to nature. The pristine Balkans and ethno-knowledge is one of the steps to further pragmatism.

2

Dzika tajemnica kryje si w nieznanym.

Fauna z dzikich rejonw Europy i Azji rodkowej to jedna z najbardziej niepokojcych historii naturalnych z jakimi mamy styczno w dzisiejszych czasach. Te przejmujce reakcje dowiadcza czytelnik na wasnej skrzejak prawdziwie dzika i tajemnicza jest natura na nieznanych terytoriach. Kolejne wersety tego przedziwnego artykuu otwieraj oczy niedowiarkom i faszywym dziaaczom. Wszystko dzieje si bowiem w rzeczywistoci kosmicznej. Nauka jest deniem do poznania. Inwentaryzacja ukrytych populacji ley w gestii badaczy historii naturalnej. Konieczne jest prowadzenie gruntownych prac(ang. megafauna inventory).

W wielu opisach badawczych wspczesnych z narastajcym niepokojem ledzimy przykady populacji zwierzcych w wielu manuskryptach, tych cigle bdcych w cieniu. Przedstawione zostaj bdy metodologiczne w tych opowieciach, dyskredytujce "nauk o nieznanych zwierztach" w oczach grona naukowego. Poznajemy take gremium starcw-badaczy, wezwan nieokrelon grup dygnitarzy powoan w celu okrelenia stanu niewykrytych populacji. Wiele jest historii o parszywych i pradawnych zwierztach-reliktach, ktre yj jako endemity. Celem tego manuskryptu jest rzucenie wiata na ca t faun wymagajc zbadania przez polskich biologw i przyrodnikww miejscach badawczych "gaps in knowledge" (wg. Sabczyskich 1992). Budowanie potencjau dla bada terenowych prowadzonych przez prominentnych przyrodnikw stao si celem nadrzdnym. Szczeglny program celem analizy populacji waciwej nie jest bynajmniej okrelony w sposb prominenty.

Budowanie potencjau to szeroko znane wartoci edukacyjne majce zwaszcza wymiar pragmatyczny w swym charakterze (patrz red. Filipiak 1987). Zatem analizujc dochodzimy do wniosku na ewidentno wielu znacze w wiedzy przyrodniczej. Przyrodoznawstwo [historia naturalna] nie jest wiedz, jak niektrzy sdz spowia

3

i osadzon w realiach zaprzeszych. Jest to podejcie waciwe pragmatyczne, osadzone wspczenie dla kadego podrnika w duchu przyrodniczym tzn. kosmicznym, w metodzie naukowej przyjtej przez grono-starcw akademickich. Jest konieczne bynajmniej a priori przyjcieobszarw wymagajcych zbadania. Podstaw jest zwaszcza konkretny dzia terenowy, w ktrym zwracamy uwag na kilkaspraw nie budzcych najmniejszej wtpliwoci. Dotycz one miejsc wyszczeglnionych w pracach nad budowaniem potencjau dla polskich badaczy-przyrodnikw.

Dla znamienitego przykadu, jeszcze w latach 30-stych dwudziestego stulecia rozwj polskiej myli przyrodniczej by prominentny. Korzystanie z dbr wiedzy myli owieceniowej i europejskiego dorobku przewodniego wskazywao dobitnie na rozwj w dobie przyrodniczych bada. Obecne czasy s skaone rozwojem faszywych ideologii. Przejawem tego s m.in. namnoenie si ruchu pseudoekologicznego i niezrozumienie natury czowieka i form bjologicznych. Nie jest bynajmniej skdind jasne z jakiej to przyczyny w tem kraju polskim tak nieukoczone s jeszcze pewne oczywiste programy. Mona jednak podejrzewa, e tak wiele lat zacofania w obrbie systemu komunalnego spowodowao zacofanie oglne. Nie mona by jednak opornym na wiedz. Starajmy si oszacowa braki w wiedzy tzw. "gaps in knowledge" polskich przyrodnikw w obszarze forgotten, okrelonych przez badaczy polskich jako szczegowo wskazanych dla badania przez polakw. Jestemy zatem zoologiem, odkrywc i podrnikiem. Ale nade wszystko winnimy by pisarzami i twrcami nauki interdyscyplinarnej.Zastosowania szczeglne w regionach badawczych polakw w kolejnoci malejcej, w tym na terra incognita: Europa rodkowo-Wschodnia/ Azja rodkowa/ Kaukaz/ Afryka Pnocna/ Oceania/

4

Tak moe wic wyglda gabinet wspczesnych przyrodnikw. Ryc. wg. gabinetu osobliwoci anonima z XVII w.

Powrt przyrodnikw europejskich.

Powrt przyrodnikw to podr trwajca w odkrywanie wiatarzeczywistego ponownie. Naley wic zdawa sobie spraw z podjcia wysikw nadawanych przez przyrodnikw. Skutecznemetody s prowadzone technikami interdyscyplinarnymi. Przeto zdawa by si mogo, e tematy opracowane przez zoologw i humanistw nie id w parze. Jest to tzw. nieciso. Interdyscyplinarne projekty i eksploracje odlegego obszaru to priorytet we wspczesnych badaniach przyrody. Zarwno zatem badacze etnolodzy jak i obserwatorprzyrody wczaj si w cilejsz wspprac w celu okrelenia warunkw wspczesnej rzeczywistoci przyrodniczej. Jak mawia Umberto Eco "Kto czyta, ten yje podwjnie". Zatem czytajcie wielokrotnie ten manuskrypt, aby i wycie mogli by zarwno badaczami faunistyki jak i zarwno Ace'm Vantur wrd przyrodnikw.Bdcie wic rwnie badaczem rytw naskalnych z Turkmeniii Kalmyki, a i dziki temu niejedn zagadk zwierzc odsonicie przed wiedz przyrodnicz. Dla badaczy historii

5

naturalnej nie ma bowiem adnych podziaw. Odczytanie zooarcheologicznych prawide przyczynia si do poznania ostatnich czonkw zaprzeszej megafauny wczesnego holocenu. Czy jest sposobno na przywrcenie tej zagadkowej fauny do obecnego antropocenu? Nadto zaprawd wiele jeszcze populacji wczesnoholoceskich przetrwao w formie reliktw na zapomnianych dolinach i wrd krzaczastych krain rodkowej Azji i pnocnej Afryki.Konotacje nazw z historii naturalnej powinny by przypominane. Archetypy jani dla przyrodnikw odwouj si do polskich i europejskich badaczy w dziejach opracowa przyrodniczych. Do przyrodnikw tworzcych wiedz zaliczamy Wodzimierza Puchalskiego czy Dariusza Morsztyna. Fotograf przyrody, obserwator ycia popielic Robert Bijas oraz wspinacze grscy z Karkonoszy (zob. "Karkonoski Wielki i May Staw" w Przyrodzie Polskiej nr.42014) te zostali do nich zaliczeni. Rozwj-development jest celem dla Konfederacji dla przyszoci Krakowa Cracovia Urbs Europaea. Pamitajmy rwnie o dociekaniach niejasnoci wobec natury i pracach praktykw.

Rozlega wiedza jest objawem samouctwa u przyrodnikw czyli badaczy historii naturalnej (wicej w red. Filipiak 1987). Powrmy zatem do przyrodoznawstwa polskiego. Miejmy na uwadze podczas wasnych projektw Czerniawskiego, ktry w latach 1870-76 prowadzi badania faunistyczne i florystyczne na Kaukazie i publikowa pracew wydawnictwach Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego. Wspomnijmy o urodzonym w Maopolsce, apiskim Teofilu, badaczu grali kaukazkich.Miejmy na uwadze wyprawy Karola Bodganowicza pod koniec XIX stulecia do Azji Centralnej, take na grach Muztag Ata. Pamitajmy o wyprawie Leona Cienkowskiego do Sudanu, nad Nil Bkitny w latach 184749. Badacz gromadzi na yczenie Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego kolekcje botaniczne i protozoologiczne. Antoni Waga pisa o dronciesamotniku oraz urojonym nazareskim ptaku (1849 rok).Czy i wrd wspczesnoci naley wybiera zacnych dziaaczy w tej sferze? Z pewnoci znajd si ci wartociowi.(zob. Sabczyscy 1994) //

6

Jaki wielki zajczak z Azji Centralnej (rodkowej). Ryc. ze zbiorw autora.

Frankolin obrony (F. francolinus). Jeden z ptakw kurowatych poudniowejTurkmenii. Fot. domena publiczna.

7

Ezoteryka i ksztatowanie zasobw naturalnych Karpat.

Zasoby naturalne Karpat zachodnich w krainie Beskidu Wyspowego i Pogrza Winickiego s wykorzystywane przez lokaln ludno od setek lat. W pradawnych wiekach w sferze kultywowania ycia pierwotnych sowian, w obecnych czasach jako konwencjonalne wykorzystanie zasobw przyrodniczych. W ramach tego zgromadzenia wykonuje si redyk bez granic transhumance przyjty od ludw wooskich,jest te lenictwo zrwnowaone i Pastwowy System OchronyPrzyrody (patrz wicej Sroka red. 2009).Tak ten sam, ktryrozwin si w czasach komunistycznych i jest pieczoowicie kontynuowany obecnie. Zastosowa naley pragmatyczne decyzje i wiedz utylitarn. Czy to nazywamy dobrymi praktykami? Niekoniecznie. Pragmatyzm w odniesieniu do natury jest decyzj skierowan na rezultat praktyczny. W Karpatach mawiao si o szarej rzeczywistoci. Pragmatyzm waciwy neguje te twierdzenia.Wkraczanie wiedzy hermetycznej, dostpnej dla wtajemniczonych, obecnej w dawnych czasach moe by oczywistoci dla wspczesnych praktykw-badaczy karpackich na ziemiach polskich. Deja vu - wspomnienia dawnych sowian cigle s obecne w rozwoju. I jest czas, aby si obudziy. Totemiczne rozumienie karpackiej fauny izasobw naturalnych objawia si wrd etnowiedzy mieszkacw. Rzwj duchowy moe nastapi wwczas, gdy spoeczno karpatianw-polakw powraca do stanu naturalnego. Jest to stan waciwy. Opisuje go wiedza organiczna. Rozrnienia grup etnograficznych polskich Beskidw Zachodnich nie ma rda biologicznego. Jest to ten sam system kulturowy, jaki obecnie nadaje si jednostkom terytorialnym. Mieszkacy Beskidw maopolskichmaj zatem wsplne pochodzenie jako rd.

8

Krajobraz karpacki w Beskidzie Wyspowym na szlaku (pod Mogielic). Fot. sevencoins.pl.

Dalej na pnoc od mostu kolejowego nad rzek Prut zachoway si jeszcze bory odwieczne porastajce t pierwotn krain zachodniej Ukrainy. Jedn z historycznychrelacji bya udziaem Jzefa Bkowskiego, naukowca i podrnika po Czarnohorze. Czy zatem w owych bdach metodologicznych widzimy to co zdyskredytowao rzeczywisto przyrodnikw? Wiedzmy, i tustyci pochodz od naukowego i podrniczego wiadka poprzednich wiekw. Jak piszemy dalej, w Karpatianach jest jaka tajemnica, ktra jest pokosiem prastarej wiedzy ludowej i rdzenia. To ludzie tej ziemi, archetyp mrocznych Karpat, yjcy tu od stuleci.

Nawizanie do stylu eklektycznego po powrocie przyrodnikw.

Podstaw ywienia swojskiego s owoce i warzywa, mid, olej z pestek dyni, orzechy, udzia alhoholu i kawy

9

parzonej po turecku. Spoywamy z rana wiejsk jajecznic na boczku z dodatkiem marynowanej papryki i oliwy z oliwek. Zamieszkajmy w rustykalnych wntrzach stylowych dworw eklektycznych otoczonych mistycznymi ogrodami. Wytwarzajmy domowy chleb i ser wdzony. Stwrzymy mitycznylabirynt piwnic i przechowalni na gustowne alkohole i marynaty. W kocu zastosujmy powrt przyrodnikw na ich waciwe miejsce po wielu wiekach zapomnienia na ziemiach polskich. Ziemiach, ktre w gruncie rzeczy nigdy nie zostay odebrane ich prawowitym wacicielom.

Kwestia wizji to postmodernistyczne nawizanie do stylu eklektycznego i tradycyjnych form budowlanych (takiejak neogotyk, rustykalizm) jako wspczesny trd w architekturze i kulturze polskiej. Byoby to szczeglnie istotne w dobie progresywnego rozwoju kraju. Wiedzmy wszyscy, i przewidziany jest patriotyczny indiwidualizm wzronicowanej Europie i elementem tego winien by wypracowany wasny styl. Polska otrzymuje w spadku wielowiekow kultur Europy aciskiej i sowiaskie korzenie. Waciwym dla tego poczeniem jest wic tradycyjne budownictwo historyzujcego posmodernizmu, jakowielki dziedzic. Styl swojski-rustyklany i dworski obecny w Karpatach wraz z zakopiaskim dokada winny ze swojego dorobku do obecnego wzorca kulturowego. Kluczowym odniesieniem w tradycyjnym konserwatywnym budownictwie winno by odwoanie do kultury i tradycji ludowych oraz aciskiej kultury europejskiej. Elementem realizacji winien by wic polski styl w Europie progresywnej.

O praktyce etnozoologicznej odkrywcw.

Z wielu obszarw posiadamy poszlaki co do obecnoci nieznanych nauce ukrytozwierzt. Tak jest w przypadku rozlegych dzikich krain Azji rodkowej. Mawiao si o dzikiej wochatej faunie z tych ziem. Ta zaskakujca faunanie bya opracowana w dobie zrwnowaonego rozwoju zasobwnaturalnych przez badaczy europejskich. Czy zaprawd nie wiecie czym jest kryptozoologia polska? Przez lata bdnieprzedstawiano bowiem zarys tego zasakujcego dochodzenia

10

przyrodnikw. Zacznijmy wic od powrotu na waciwe miejsce. Ten element diagnozy na dzikich obszarach w poszukiwaniu kryptozwierzt odsania przed nami nowe horyzonty poznawcze. Populacje niewykryte w nauce zoologicznej bd wwczas opisywane w wiedzy ludowej. S one elementem inwentoriw przyrodnikw w odlegych regionach. Przykadem dla polskich bada s Karpaty Maopolski czy gry wschodniego Uzbekistanu. Programem krytycznym dla tych dziaa jest integrative natural resources inventory dla regionw.

A zatem pragmatyzm w diagnozie objawia si nie tylko wschamacie naszych bada i wypraw. Pragmatyczne denie do ujednolicenia badawczego rozporzdzenia to stworzenie gabinetu i archiwum rde dla przyrodnikw. Gabinety winny si mieci w centrach i obiektach badawczo-ksztatujcych zasoby naturalne, take te prowadzone poprzez organizacje non-gov. Kamienice instytutw i dworwwykorzystane przez te i inne organizacje winny preferowa spucizn europejskiego dziedzictwa kulturowego z rustykalnym wntrzem z drewna skatego, co jest dla polakw wartociowe. Jak wiemy, za wskazwk badacza-przyrodnika pszczelarstwo i tradycyjne owienie ryb, w dobie zrwnowaonego rozwoju s charakterystyczne dla ludnoci lokalnej w spoeczestwach progresywnych. Pasywnebudownictwo i uyteczno krajobrazu dla lokalnych wkracza winny z jednolit fal do krain grskich w Maopolsce. Gospodarka leno-drzewna prowadzona przez Homosapiens w dobie antropocenu winna by prowadzona w ramach kultu sowiaskiego z istotnym poszanowaniem dla przyrody.Korzystanie z zasobw gazu ziemnego lokalnego przez mieszkacw swoich ziem oraz zasobw soca i wiatru to wielka niewykorzystana moc matki-przyrody. Rozporzdzenie Rewilding Lesser Poland dotyczy zatem biornorodnoci krgowcw na poziomach gatunkw i siedlisk. Jest te "pochonicie dla celw" innej wielkiej czystej energii z kosmosu, o ktrej wspomina Nikola Tesla. Czy wic w czasach spoeczestwa informacji nie istnieje bynajmniej sproszczenie badawczego dziaania? Zatem naleysie zrwnowaone.....badania zasobw naturalnych, aby

11

podug tego traktowa wszystkie formy jednakowo, szczeglnie te przyczyniajce si dla czowieka.

Praktyk historii naturalnej. Ryc. ze zbiorw autora.

Kwestia dzikiej fantastyki pragmatyczne formy badawcze //studia integrative.

Integracja badawcza w ksztatowaniu pragmatycznym biornorodnoci jest krytycznym aspektem dla obecnych prac utylitarnych w Karpatach Polskich. Dzika fantastyka jest wypraw badacza w dzikie obszary w swoim wasnym planie uwzgldniajc naukowe dokonania poprzednikw. Dzikfantastyk winni si zajmowa przyrodnicy prowadzcy badania nad faun i flor zapomnianych krain. Elementem

12

dziaania w tej sferze s:

analiza szczegowa w planach bada aktualnych // uyteczne prace lokalnej ludnoci na rzecz wykonania oglnego pragmatycznego uzgodnienia // utylitaryzm waciwy czyli obecna dobra praktyka.

Wykorzystanie w pracach przyrodnikw dziedzictwa wiedzy z rozlegych praktyk nauki i humanistyki. Integracyjne studia z Karpat Polskich dotycz zarwno karpackiego poznania zasobw naturalnych jak i rwnie rozszyfrowania wiedzy. Wykorzystanie protokow do Konwencji Karpackiej oraz wczenie czowieka do przyrody.To elementy kluczowe naszego rozpoznania w obecnym konwencie do warunkw synergicznych. Analiza ksigozbiorwbadawczych jest elementem podstawowym.Wiedza jak posiaday spoecznoci sowian-wilan z Karpatnie zostaa z pewnoci zatracona doszcztnie. Pojcie zasobw przyrody dla grali karpackich jest cigle ywe i stanowi znaczny przyczynek do poznania szczegowej rzeczywistoci i ksztatowanie rodowiska ycia.

Manuskrypt o swojskim byciu i badaniach fauny polskich Karpat.

Zapis odnoszcy si do rozlegego prominentnego manuskryptu. Konieczne jest z pewnoci zrozumienie dziedzictwa przyrodniczego Karpat maopolski z ich zabytkami i wszelak nauk faunistyczn. Zachowanie dziedzictwa to rzecz podstawowa w ramach ksztatowania zasobw naturalnych.

Gwne koncepty analizy to:=dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe polskich Zewntrznych Karpat zachodnich =odniesienie si tej sferze do innych regionw starego kontynentu=zapis w odniesieniu do badawczej sprawy

13

=koncept dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego=faunistyka i wiedza kryptozoologiczna (dochodzenie etnozoologw)=local environmental knowledge/ traditional knowledge=zapis powtrzony z ksig przyrodniczych

Zamieszkanie w chacie-obiekcie w Beskidach to wizja rustykalnego mieszkania przyrodnika. Realizacja tego przedsiwzicia winna by realizowana dwojako. Jako kontynuacja stylu swojskiego w badawczej analizie teriofauny Beskidu Wyspowego czy fauny pazw Pogrza Cikowickiego. Innym elementem jest wprowadzenie pasywnego budownictwa do naszych obiektw. Realizacja konceptu jest prowadzona poprzez badawcz analiz i poprzez prowadzony zindiwidualizowany styl dziaania.

Zapalmy wieczorow por wiece rustyklane, aby poczu klimat bada przyrodnikw. Uywajmy take kominka i rustyklanych mebli oraz lnianego obrusa. Wyposamy si w profil kamienny i wzornictwo ludowe. Rustyklany winien byzwaszcza pragmatyczny. Cech szczegln wwczas bd badania i prace przyrodnicze jakich si podejmujemy. Przyczynienie si do rozwoju wrd niedojrzaych badaczy wymaga jednak mudnej pracy.

Teriofauna Karpat.

Teriofauna Karpat jest elementem badawczego programu zwiadowczego. Kwesti jest przyczynek do zoogeografii ssakw poprzez losowe analizy faunistyczne. Dotycz one take monitoringu fauny przy uyciu fotopuapek i wywiadu rodowiskowego. Analiza jest szczeglnie oparta na etnozoologicznym dochodzeniu. W starych ksigach karpackich poszukujemy zapiskw na tematy rnych form biologicznych wystpujcych w niskiej liczebnoci. Etapem jest raport o wywiadzie z lokaln ludnoci dotyczc ich etnowiedzy o lokalnych dzikich zwierztach i innych

14

formach biologicznych. Zaniechanie tego co uwacza godnoci prawdziwego przyrodoznawstwa (historii naturalnej) czyli ograniczenie do minimum biurokracji i programw mijajcych si z prawd w aneksie do analizy. Nawizaniem do sownika teriofauny karpat jest zdziczenie regionu maopolskiego.

O przypadkach

Te "bdy dobrowolne staj si wrotami odkry". Czowiek dy ku nieznanemu. Celem tego jest poznanie i odkrycie natury rzeczy. Dla rozwoju umysu wic sporzdza si ekspedycje do zatrwaajcych regionw. Jak mawia Daniel Dafoe " Rozum ludzki pocztkiem jest wszelkiej substancji". Caa ta teriofauna z obszarw Kaukazu Pnocnego czy modawskich dolin yje wic w ciemnoci, aby i ich nie ujrzeli ludzkie populacje. Odnaleziono jednak drog nieinwazyjn fotopuapek i genetyczne prbkowanie. A i pewna mglista wiedza ludowa winna w sposb pierwotny przekaza nam te i inne zeznania na temattej niepopularnej owosionej fauny. Teraz pojcie waciwebdzie uywane zamiennie ze znaczeniem nauka - pragmatyczna teoria prawdy. Pragmatyzm bowiem opiera si na dowiadczeniu kryterii uytecznoci i praktycznoci skutkw.

Pseudonauka zwizana jest poniekd z kultur masow i miejsk legend. Ilekro nauka wraca na waciwe miejsce, czy si w jedno z natur rzeczy. Co zadziwiajce wanienaukowe dochodzenie moe czy odmienne kultury i spoecznoci w wielu zaktkach w imi zrwnowaonego wykorzystania zasobw naturalnych i wiedzy utylitarnej.

15

Badania faunistyczne w Afryce Pnocno-Wschodniej. Ryc. ze zbiorw autora.

Dzikie Bakany a wiedza ludowa macedoczykw.

Bdzie tutaj mowa o muzealnikach z przyrodniczego centrum.Oni bowiem maj wiedz o skrkach wypchanych zwierzt przetrzymywanych by moe w grskich monastyrach macedoskich takich jak Monaster w. Joachima Osogowskiego. Poszukiwania zatem wobec tego kilku rzadkichssakw z gr Osogowskiej Paniny jest kwesti badania nad "dzikimi Bakanami". Legendarne opisy i wspczesne ekspedycje do tego regionu s kwesti do rozstrzygnicia. Zrwnowaone wykorzystanie zasobw naturalnych w zaskakujcej decyzji i podre turystw i autostopowiczw winny wykaza si dla nas kilka waciwych decyzji.

Pewien szczeglny zapis moe by decyzj praktyka-badacza. Podczas bada przyrodniczych i rodowiskowych obiektywne badania s skierowane do badania zaskakujcej

16

fauny z Macedonii niepoznanej w jawnym rozporzdzeniu. Tote zatrzymanie si w jednym z monastyrw pnocnych masyww i zasignicie porady tamtejszych kapanw jest wprowadzeniem do ludowej wiedzy. Jet to alternatywny sposb na identyfikacj-pierwowzr jawny dla pilotaowego projektu faunistycznego nad wspczesnymi tetrapodami macedoskich prekambryjskich gr Kozjak na pnocy kraju. W Masywie Rodopskim opisujemy ludow wiedz i zasigamy porad lokalnych adwersarzy. Prowadzimy analiz batrachofauny, w tym poszukiwania traszki Karelina Wykorzystujemy etnowiedz waciw, ktra jest podstawowa oraz aplikacyjn. w aplikacyjna etnowiedza dostarcza nam przyczynku do paradygmatu zachowania zasobw naturalnych wkrytycznych regionach. Muzealnicy i badacze z organizacji non-profit s skonni do dobrych praktyk w aktualnym badaniu faunistycznym. W kolebce tak wielu kultur jakie przewijay si w po tych krainach, wdrowa powinno si pogrskich trasach, wykorzystujc wiedz z natury otrzymujemy rdo etnozoologiczne o endemicznych tetrapodach z tego obszaru. Stanowi to kolejny zapis w sprawie ekspedycji. Prastara wiedza z natury i technologiaanalizy rzadkich populacji metod presence/absence s zacztkiem waciwych bada europejskich. Wykreowanie filmu we wsppracy ze studiem filmowym o jednym z tych badaczy najmniej znanych pozwoli w zaskakujcy sposb przedstawi wypraw w ten niesamowity i zapomniany kraj byej Jugosawii.

Awanturnicze wyprawy w sercu macedoskich gr. Wyprawyi ekspedycje badaczy z historii naturalnej id w parze z opisem ich dokona. Tryb ycia fauny jest systematycznie poznawany w pracach przyrodnikw w pracach nad biologi populacji oraz w wykonaniu prac faunistycznych. Prowadzc dzikie ycie sami badacze d do ycia w zgodzie z natur.

17

Wisa naturalistyczny za przykadem Linneusza w gabinetach przyrodnikw, wykorzystanie take podczas wyprawy (na Kiribatilub w Maopolsce historycznej) bdzie atutem. Fot. Synnve.

Wiedza i rodowisko w Mikronezji.

Jest to krtka rzecz o poznaniu wybranych regionw. Z pewnoci niedostatecznie poznana jest teriofauna Mikronezji. Obca fauna ssakw z tego obszaru to Szczur Rattus diardii oraz zdziczaa koza Capra hircus.

18

Poszukiwanie pewnych endemicznych form zwierzcych jest projektem analizy do naukowego dyskursu i mona to traktowa jak badania dzikich detektyww. Dziaania muzealnikw przyrodniczych bd docenione. Ksztatowanie zasobw biologicznych wysp Mikronezji powinno by traktowane jako priorytetowe dziaanie wadz, podrnikw i jednostek naukowych. Wsppraca instytucji wspierajcych, lokalnych mieszkacw i aktywistw jest szczeglnie istotna dla dalszego funkcjonowania niezaburzonego ekosystemu-domu. Tymczasem "czas ekosystemu" to teoria tego artykuu mwica nam o zrozumieniu teriofauny paru zagubionych wysp zachodniej Polinezji. Na podstawie wielotenich prac podrnikw ogoszono nieneutralny wpyw zmian klimatycznych na gatunki wyspowe, w tym populacje dzikich denisowczykw Pacyficznych. Objawem tego s narastajce tornada i wahania poziomu mrz wok atoli. Krtko wspomnijmy take o norwegu, Thoru Heyerdahlu i jego wyprawie Kon-Tiki. Zastosowa on badania etnograficzne na Pacyfiku, ktre s odzwierciedleniem na wyspach Mikronezji poznania fauny i gospodarki zasobami naturalnymi.

Poznanie pewnej fauny w rosyjskim Wielkim Kaukazie. Wyprawy na Kraj Stawropolski.

Zatem jest tutaj mowa o jakich formach zwierzcych zamieszkujcych w niewielkiej liczbie tzw. Wielki Kaukaz. Na jednym ze wzgrz grskich z kraju Stawropolskiego poszukujemy zatem koniozwierza z krajobrazu i jakiego jeszcze ogromnego gryzonia nieznanego dla wiedzy naukowej,aby i mc pozna jego biologi. Podr po Wielkim kaukazie bya udziaem ekipy filmowej AltayFilm za porednictwem obrazu The Greater Caucasus. Podstaw w aktywnoci jest etnozoologia, jako wiedza uniwersalna. Jest ona uzupenieniem dotychczasowych opisw o lokalne ludowe zeznania. Priorytetem jest uzupenienie wiedzy za pomoc tzw. gaps in knowledge w regionach

19

nieuzupenionych. Elementem podstawowym dla tego odniesienia jest lokalny zasb i wiedza badawcza przyrodnikw. Wiemy o porozumieniu badawczym uniwersyteckim i organizacji z kraju Stawropolskiego i biaoruskich akademikw. Jest to rzecz wartociowa o poznaniu biornorodnoci.

Ale s rwnie regiony na zachd od w obszaru. Nazywamy je grami X. Synergiczne ekspedycje winny by wyprawami wielu specjalistw-biologw zajmujcych si rnymi grupami wiata fauny. Podejcie to jest szczeglnie istotne w polskim dziaaniu. Wesp zatem wsppracuj w ekspedycjach herpetolodzy, malakolodzy, teriolodzy czy ornitolodzy. Do ich ekip doczaj jednak rwnie politycy, fotografowie, antropologowie, etnografowie, fizycy-eksploratorzy, specjalici od przetrwania i geograf. Poszukiwania drzewnych humanoidw zwielkiego Kaukazu czy teriodrapiecw z obszaru zwanego Z (czyt. gdzie w pnocnym Mali) nie powinny by zwizane zpseudonauk. A wic zaley od obecnoci metody i wykorzystaniu wiedzy lokalnej.

Synergiczna aktywno badaczy fauny i kryptozoologw na waciwym miejscu jest wic skierowana na pnocny Kaukaz, gdzie za pomoc etnowiedzy prowadzimy integracyjnebadania w formie zrwnowaonego rozwoju oraz bada faunistycznych (dot. biornorodnoci megafauny). Czy naley wic wprowadzi nowy wymiar w poznawaniu przyrody badanych regionw?

Ekspedycja do odlegego regionu.

Celem znakomitej wikszoci eksploratorw jest stosowanie pragmatycznej teorii prawdy w praktyce. Wizj tego jest udostepnienie gronu badaczy wypraw eksploracyjnych w odlege lub zniszczone przez konflikty obszary. Wiedz na drodze postpu s wic poszukiwania wielkiego faszywego ebrowca z gr rodkowej Azji lub innego jeszcze wielkiegopaza, o ktrym trbiy lokalne przesanki. Poszukiwania

20

endemicznych populacji e.g. Salamander iranodonw Paradactylodon sp., wymagaj praktyk faunistw i diagnostykw taksonomicznych. Wielka wyprawa jest identyfikowana jako projekt podrnikw-badaczy na obcy obszar celem wartoci poznawczych. Pierwowzorem dla przyrodnikw moe by Kazimierz Nowak, o wygldzie Wampleta, eksplorator, ktry w XIX wieku odby podr wzdu Afryki. Dowiadczenie poznania jest celem motywu podry. Jak powiedzia Karl Weber " Podre s najlepszymbodcem twrczoci". Eksploracja [wdrwka poznawcza] owa polega na poznaniu i analizowaniu bdw. Celem zapisu autora nieznanego jest wiedza o poznaniu. Tadeusz Rewicz pisa "Dugo wdrowaem zanim doszedem do siebie". Eksploratorzy dugo wduj rwnie w zamyle odnajdujc wasn drog dla bada.

O POZNANIU / O EKSPLORACJI / lost expedition / ZAPIS fascynujcy / o Besarabii modawskiej / faunal studies in Central Asia and Moldova/ Natural resources and Exploration of Dagestan orGreater Caucasus.

O podrowaniu w Karpaty a zasoby naturalne.

Naley wic sobie zdawa spraw z ksztatujcej roli czowieka w przyrodzie antropoceskiej. Zrwnowaone karpackie lenictwo i turystyka wyraaj si w naszem podejciu do dziedzictwa przyrodniczego. Nard to trzewy zatem przysposobi naley sobie podejcie do ksztatowaniaprzyrodniczej biornorodnoci oraz heterogenno krajobrazu. Analityczne decyzje badawcze winny by rozstrzygane na polu rozrnienia rustykalnych form budownictwa i programw poznawczych - poznania fauny i flory regionu Lesser Poland. Kocowym etapem jest ekspedycja karpacka, na zachodzie obszar obejmujcy

21

rwnie kraj Preszowski czy ukraisk Czarnohor. Elementem inspirujcym dla pseudoekologw winien by zacnyrodzaj rewilding Lesser Poland czyli odzyskanie dawnej dzikiej wietnoci Karpat i Pogrzy na czele z karpatianami. Kontynuacja poznania i ksztatowania w praktyce ludowej to akcje skutkujce. Albowiem nie da si chroni spoeczestw i populacji fauny i flory bez podstawwiedzy ludowej. Czy to nie jest wielka praca przyrodnikw?

Wariant zegara w pomieszczeniu gabinetu. Ryc. ze zbiorw autora.

O pewnej sabo znanej faunie Maej Polski i irackiego Kurdystanu.

Sabo znana fauna nie bya badana przez badaczy. Ich obecno nie zawsze te jest potwierdzana na danym obszarze. Tak moe by z pewnymi populacjami gryzonich ssakw w Karpatach maopolski lub odrbnych populacjach fauny Kurdystanu na ziemiach grzystych. Poprzez nieinwazyjny protok lub wiedz ludow naley zatem sporzdzi raport o populacjach wystpujcych w niskim zagszczeniu. Pewien jeozwierz- Hystrix sp. winien by poznany poprzez etnozoologiczny protok. Wiedza ludowa o

22

skaczcych leporidach lub dziwnej ludzkiej faunie polnej znanej w ludowym rozporzdzeniu kurdyjskim (e.g. Hawraman Mountains) zawiadomi naukowe guru o naturalnym pochodzeniugatunku ludzkiego.

O ekspedycjach po populacje i wyprawach na tropie.

Ekspedycja po populacje jest terenowym angaem w poszukiwaniu skrytych populacji Kurdystanu oraz regionw znanych jako uk Karpat. Zasakujcy monitoring w Zebar Valley w pnocno-irackim regionie. Wyprawy na tropie fauny. Elementem protokou jest rwnie w znany zrwnowaony rozwj obszaru wesp z analiz biornorodnoci. Elementem jest zaskakujca podr do w odegego paskowyu na zachd od ponocnych sfer. W owym rozporzdzeniu naley by gotowym do praktyki podrnika. Zaangaowanie odpowiedzialnej turystyki jest wczone do wyprawy na tropie fauny. Udokumentowanie decyzje s podparte dziaaniami sprawczemi.

23

Typ przyrodnika w rustykalnym stylu. Fot. Tommy Ton, gq.com

Glosariusz populacji.

Materia rozpoczty w roku 2012 cokolwiek dla poznania rozmieszczenia populacji europejskich w typie bada "applied ecology" przerodzi si w znaczne opracowanie techniczne powicone trudno wykrywalnym populacjom. Akcjadzieje si w Europie rodkowej i Azji rodkowej w dwch oddalonych od siebie regionach zamieszkanych przez podobnesobie ludzkie populacje i dziwaczn dzik faun. Opracowanie jest wic skupione nad histori naturaln waciw. Woja do odlegej gry na obszarach Karpat zachodnich. Szkic wypraw zostaje okrelony przed wypraw zidentyfikowan. Relacja z terenowego dziaania. Rzut z

24

prac aktywnych by moe by dotychczas zidentyfikowany jako fantom.

Uwzgldnienie w wiedzy ludowej i faunistyce// Wiedza ludowa z przyrody si wywodzca.

Krtka analiza zrozumienia z wiedzy ludowej. Zrozumienie natury ley w gestii badawczej naukowcw - przyrodnikw. Programem identyfikujacym jest gwne dziaanie badaczy szczeglnie w odniesieniu do ludowej wiedzy. Wiedza ludowao rodowisku to podstawa do dalszych rozwaa do analizy projektw badawczych i poznawczych.

Z ksigi labirynu pochodz te sowa odnonie poznawczej roli przyrodnikw. Parafrazujc sowa Santaragliego przytoczmy rol waciwych przyrodnikw. Ichwiedza jest bowiem szczeglnie klarowna, gdy odnosi do prastarej wiedzy - etnowiedzy. Zgbiajc si w temat dochodzimy do konkluzji, i aby by mwi o prawowitym przyrodniku musimy zna si na naukach biologicznych i innych przyrodniczych, nadto musimy mie wiedz archeologa, psychologa, zna si na polityce i ruchach spoecznych, poza tym musimy by by pracownikiem fizycznym oraz budowa potencja dla innych. Przede wszystkim za musimy by czowiekiem kultury i tajemnicy.

Z praktyki zi, wiedzy ludowej i naturalnej medycyny pochodz rwnie sowiaskie podania od zarania. Skd i dlaczego obca nam jest ta wiedza dzisiaj. Sporzdmy wic praktyczny zapis odnoszcy si do genialnej wiedzy-etnowiedzy. Aby zatem zachowa zasoby naturalne w tym populacje fauny i flory musimy zdawa sobie spraw z nauk przyrodniczych, nadto poznajemy etnozoologi = w tym wiedz o karpackiej faunie oraz pewn histori zwierzt i ludzi z doliny pod kurdyjsk gr o nieznanej nazwie (pnocny Irak).

25

by luchowicz gabinet.

note: Thomas Quatl is scientific pseudonim of Tomasz q. Pietrzak, independent biologist and natural resources researcher. Zapisy dotycz projektw realizowanych w 2014 roku.

Literatura uzupeniajca:

Bonvalot G. 1986. Przez Kaukaz i Pamir do Indii. Wydawnictwo dzkie. s. 187

Bringezu S. oraz Bleischwitz. R. 2009. Sustainable natural resources. Global Trends, Visions and Policies. Wuppertal institute, Germany

J. A. Chapman oraz J. E. C. Flux (red.) 1990. Rabbits,Hares and Pikas: Status Survey and Conservation ActionPlan, s. 61-94. The World Conservation Union, Gland, Switzerland.

Cejrowski W. 2010. Podrnik WC. Wydawnictwo Bernardinum, II wyd. poprawione. s. 251

Eco. U. 2013. Historia krain i miejsc legendarnych. Dom Wydawniczy Rebis. s. 478

Feliksiak (red.) S. 1987. Sownik biologw polskich. Warszawa: Pastwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 450.

Kucharczyk S. 2013. Reliktowa puszcza karpacka. [The Relic Carpathian Forest] s. 152

26

Heyerdahl T. 1972. Wyprawa Kon-Tiki. Warszawa. Pastwowe Wydawnictwo ,,Iskry" s. 246

Krystufek B., Vohralik V. 2012. Taxonomic revision of the Palaearctic rodents (Rodentia). Sciuridae: Xerinae1 (Eutamias, Spermophilus). Lynx, n. s. (Praha), 43(12): s. 17111

Nowak A. 2000. Rowerem i pieszo przez Czarny Ld. Listy z podry afrykaskiej z lat 1931-1936. Wydawnictwo Sorus. s. 404

Mix H. 2013. The Greater Caucasus. AltayFilm, 52 min.

Ogrodowczyk T., Ogrodowczyk M. 2012. Dzika przyroda w sercu Europy. Lene studio filmowe, 25 min.

Pietrzak T. 2014. Wyprawa przyrodnika do dzikiego wiata: badania i rozwizania pragmatyczne. Gnhi documents, 039plhvkq

Pucek Z. (red.). 1981. Keys to vertebrates of Poland Mammals, Polish Scientific Publishers, Warsaw. s. 367

Roborovsky. V. 1890. The Russian Expedition to CentralAsia under Colonel Pievtsoff: Yarkand to Nia. Proceedings of the Royal Geographical Society, s. 161-166

Rossi L. 2012. Criptozoologia - Animali Misteriosi traScienza e Leggenda. Vol. 1 Mammiferi. s. 300

Santarcangeli P. 1983. Ksiga labiryntu. Warszawa: Wiedza Powszechna. s. 394.

W. i T. Sabczyscy. 1992. Sownik Podrnikw

27

Polskich, Warszawa. s. 370

Spitzenberger F. 1996. Zoogeography of Austria's Mammal Fauna. Proceedings of the 1 European Congress of Mammalogy, Museum Bocage, Lisboa, s. 55-65

Sroka S. 2001. Jak poznawano wiat zwierzcy polskich Karpat. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki R. 46:3, s. 139

Sroka S. (red.) 2009. Podrowanie w Karpaty. wczoraj i dzi. Wyd. Avalon. s. 186

Tuniyev B. Atayev C, Sakhat S. 1998. Report on Fauna of Amphibians and Reptiles from Eastern Kopet Dag in Turkmenistan. Vol 5, Nr 1.

Trojan P. 1992. Analiza struktury fauny. Memorabilia Zoologica, s.47

Wrblewski W. 1880. Do rde Prutu. Wdrowiec, nr 187: s. 76-77

=--=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-

1st Young Natural History scientists' Meeting: bdem.mnhn.fr/sites/bdem.mnhn.fr/files/upload/abstract_book_ynhm_v2.pdf

Poloniny National Park and East Carpathian Biosphere ... - OP SR: sopsr.sk/nppoloniny/en/nature.php

Rewilding Europe Making Europe a Wilder Place: rewildingeurope.com cepf.net/resources/hotspots/Europe-and-Central-

28

Asia/Pages/Mountains-of-Central-Asia.aspx

miiz.waw.pl/periodicals/fragmenta_faunistica/abstracts/Abstr54-2.pdf

Kurs dla naturalistw za przykadem Linneusza: uu.se/en/admissions/master/selma/kursplan/?kKod=1BG222&lasar=15%2F16

Atlas Ssakw Polski: iop.krakow.pl/ssaki/Katalog.aspx

Atlas Pazw i Gadw w Polsce: iop.krakow.pl/plazygady

Towarzystwo Bada i Ochrony Przyrody: tbop.org.pl/

Hungarian Natural History Museum: nhmus.hu/

Maopolska Noc Naukowcw: nocnaukowcow.malopolska.pl/

Festiwal Podrnikw 3ywioy: 3zywioly.pl/

Institute of Systematics and Evolution of Animals, PANKrakow.:isez.pan.krakow.pl/

Numer identyfikacyjny opracowania NIOd59bp

29