Prawo handlowe Andrzej Kidyba dr hab. nauk prawnych Profesor UMCS w Lublinie 3. wydanie zmienione i uaktualnione

WARSZAWA 2002 WYDAWNICTWO C. H. BECK

Propozycja cytowania: Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 3., Nb. 88, Warszawa 2002 Redakcja: Beata Wawrzyczak-Jdryka Spis tre ci str Nb Wstp do trzeciego wydania V Wykaz skrtw. XXV Rozdzia 1. Zagadnienia oglne prawa handlowego 1 1.Pojcie prawa handlowego 1 1 I. Definicja prawa handlowego 1 1 II. rda prawa handlowego 6 7 2. Przedsibiorca i przedsibiorstwo 10 12 I. Definicja przedsibiorcy 11 12 II. Przedsibiorstwo w wikszym rozmiarze a may i redni przedsibiorca 18 19 I. Definicja 18 19 2. Rozliczenia maych i rednich przedsibiorstw w obrocie

22 21 III. Pojcie przedsibiorstwa 23 22 1. Znaczenie podmiotowe 23 23 2.Znaczeniefunkcjonalne 24 24 3.Znaczenie przedmiotowe 25 25 IV. Zbycie przedsibiorstwa 26 27 V. Formy zorganizowania przedsibiorcw 30 32 1. Wewntrzne formy zorganizowania przedsibiorcw 30 32 2. Zewntrzne formy zorganizowania przedsibiorcw 32 34 VI. Nowe instrumenty wspierania maych i rednich przedsibiorcw 36 39 1. Uwagi oglne 36 39 2. Ventures capital 37 40 3. Fundusze kapitaowe 39 42 3.1.Uwagioglne 39 42 3.2 Formy prawne funduszy kapitaowych. 41 43 3.3. Sposoby inwestowania przez fundusze kapitaowe 41 44 4. Fundusze porczeniowe 44 49 5. Fundusze poyczkowe 47 53 3. Zasady rejestrowania przedsibiorcw i skutki wpisw 48 54 I. Krajowy Rejestr Sdowy 48 54 l. Uwagi oglne

48 54 2. Centralna Informacja 49 55 3. Struktura Krajowego Rejestru Sdowego 50 56 4. Postpowanie rejestrowe 53 57 5. Skutki wpisw i ogoszenia wpisw 57 59 4. Dobra osobiste przedsibiorcy 59 64 I. Uwagi oglne dotyczce dbr osobistych 60 64 II. Nazwa i firma. 62 67 l. Nazwa 62 67 2. Firma 65 70 III. Ochrona prawa do nazwy i do firmy. 69 75 5. Czynno ci przedsibiorcw 73 77 I. Uwagi oglne 73 77 II. Zarzdzanie (prowadzenie spraw, kierowanie) 74 78 l. Pojcie zarzdzania 74 78 2. Zasady podejmowania decyzji i uchwa 77 81 2.1. Zwyka, bezwzgldna, kwalifikowana wikszo gosw 79 83 2.2. Gosy oddane, obecne, caego skadu 79 84 2.3. Kworum potrzebne do podjcia uchwa 80 85 2.4. Gosowanie tajne i jawne 80 86 III. Reprezentacja

81 87 6. Zasady wystpowania przedsibiorcw w obrocie 84 89 I. Osoby fizyczne 84 89 II. Osoby prawne 90 93 l. Powstanie. 90 93 2. Organy 92 95 3. Przedstawiciele ustawowi 100 97 4. Penomocnicy 104 100 5. Prokurenci 106 101 5.1. Uwagi oglne 106 101 5.2. Ustanowienie i udzielenie prokury 107 102 5.3. Zakres przedmiotowy prokury 110 106 5.4. Ograniczenie prokury 114 109 5.5. Legitymacja podmiotowa prokurentw 114 110 5.6. Prokura jednoosobowa i prokura czna 116 111 6. Szczeglni pomocnicy osb prawnych 117 112 III. Nie majce osobowo ci prawnej spki prawa handlowego 118 113 7. Ograniczenia prowadzenia dziaalno ci gospodarczej 122 114 I. Ograniczenia przedmiotowe 122 114 II. Ograniczenia podmiotowe 125 115 l. Uwagi oglne

125 115 2. Zakazy wynikajce z ustawy o przedsibiorstwach pastwowych 127 116 3. Zakazy wynikajce z ustawy o ograniczeniu prowadzenia dziaalno ci gospodarczej prz ez osoby penice funkcje publiczne 129 118 4. Zakazy wynikajce z ustawy o samorzdzie gminnym 133 120 5. Zakazy wynikajce z ustawy o samorzdzie powiatowym 134 121 6. Zakazy wynikajce z ustawy o samorzdzie wojewdztwa 135 122 7. Zakazy wynikajce z ustawy o ochronie konkurencji i konsumentw 136 123 8. Inne zakazy 136 124 8.1. Zakazy wynikajce z przepisw regulujcych pozycj sdziw 136 124 8.2. Zakazy odnoszce si do prokuratorw 137 125 8.3. Zakazy odnoszce si do adwokatw 137 126 8.4. Zakazy odnoszce si do radcw prawnych 138 127 8.5. Zakazy odnoszce si do notariuszy 138 128 8. Konkurencja, nieuczciwa konkurencja, zakaz konkurencji 139 129 I. Konkurencja 139 129 II. Nieuczciwa konkurencja i jej zwalczanie 142 132 III. Zakaz konkurencji 148 134 I. W Kodeksie spek handlowych 148 134 2. W Kodeksie pracy 150 137 3. W ustawie-Prawo spdzielcze 151 138

4. W ustawie o ochronie konkurencji i konsumentw 153 139 Rozdzia 2. Przedsibiorcy, instytucje non for profit i inne podmioty w dziaalno ci gos podarczej 153 I. Przedsibiorca jednoosobowy 153 140 I. Cechy przedsibiorcy 153 140 II. Rozpoczcie dziaalno ci gospodarczej 155 141 III. Specyfika przedsibiorcw jednoosobowych (osb fizycznych) 155 142 IV. Zakoczenie prowadzenia dziaalno ci gospodarczej 158 143 V. Rzemioso 159 144 1. Definicja rzemiosa 159 144 2. Kwalifikacje rzemie lnikw 160 146 3. Prawa i obowizki rzemie lnika 161 148 4. Samorzd rzemiosa 162 150 2. Spka cywilna-umowa przedsibiorcw 164 155 I. Uwagi oglne 167 155 II. Utworzenie spki cywilnej 170 156 III. Majtek wsplnikw 173 157 IV. Odpowiedzialno za zobowizania spki 176 159 V. Prowadzenie spraw spki 177 160 VI. Reprezentacja spki 179 162 VII. Udzia w zyskach i stratach 181

165 VIII. Wystpienie wsplnika 183 167 IX. Rozwizanie spki 185 171 X. Likwidacja spki 185 172 3. Spki handlowe-przepisy oglne 186 173 I. Przepisy wsplne 187 173 1. Uwagi oglne 187 173 2. Stosunki holdingowe 189 175 3. Ogoszenia. 192 176 II. Spki osobowe 193 177 l. Podmiotowo spek 193 177 2. Zmiana umowy spki 194 178 3. Zbycie praw i obowizkw 194 179 II. Spki kapitaowe 195 180 1. Spka w organizacji 195 180 2. Aporty 198 181 3. Problematyka organw 199 182 4. Zasada rwnego traktowania 201 183 5. Niewano spki 202 184 4. Spka jawna 203 185 I. Uwagi oglne 203

185 II. Utworzenie spki 205 186 III. Majtek spki jawnej, wkady do spki 208 191 IV. Odpowiedzialno za zobowizania 210 193 V. Reprezentacja spki 212 196 VI. Prowadzenie spraw spki 214 198 VII. Udzia w zysku i stratach 216 202 VIII. Obowizek lojalno ci i zakaz dziaalno ci konkurencyjnej 217 204 IX. Wystpienie wsplnika 218 206 X. Rozwizanie spki 220 209 XI. Likwidacja spki 221 210 5. Spka partnerska 223 213 I. Uwagi og1ne 224 213 II. Utworzenie spki 226 214 III. Odpowiedzialno za zobowizania 230 221 IV. Reprezentacja spki 232 222 V. Prowadzenie spraw 234 226 VI. Udzia w zyskach i stratach 235 227 VII. Wystpienie wsplnika i rozwizanie spki 235 228 VIII. Likwidacja spki 236 229 6. Spka komandytowa 236

230 I. Uwagi oglne 237 230 II. Utworzenie spki 239 231 III. Majtek spki, wkady do spki, udziay, suma komandytowa 242 237 IV. Odpowiedzialno za zobowizania 247 241 V. Reprezentacja spki 252 245 VI. Prowadzenie spraw spki. 255 247 VII. Udzia w zyskach i stratach 257 249 VIII. Wystpienie wsplnika i rozwizanie spki 258 250 IX. Likwidacja spki 259 251 7. Spka komandytowo-akcyjna 259 252 I. Uwagi oglne 260 252 II. Utworzenie spki 262 253 III. Majtek spki, kapita zakadowy, wkady do spki 266 264 IV. Odpowiedzialno za zobowizania. 268 265 V. Reprezentacja spki 269 266 VI. Prowadzenie spraw, nadzr i podejmowanie uchwa 271 267 1. Prowadzenie spraw 271 267 2. Nadzr 272 268 3. Podejmowanie uchwa 273 269 VII. Udzia w zysku i stratach 275

270 VIII. Wystpienie wsplnika i rozwizanie spki 276 271 IX. Likwidacja spki 277 272 8. Spka z ograniczon odpowiedzialno ci 277 273 I. Uwagi oglne 278 273 II. Utworzenie spki 280 276 III. Wkady do spki 290 282 l. Rodzaje wkadw 290 282 2. Zdolno aportowa 291 283 3. Rodzaje aportw 293 284 IV. Kapita zakadowy 295 286 l. Uwagi oglne 295 286 2. Podwyszenie kapitau zakadowego 298 289 3. Obnienie kapitau zakadowego 301 293 4. Umorzenie udziaw 302 296 V. Udziay 304 297 VI. Prawa wsplnikw 308 303 l. Uwagi oglne 308 303 2. Prawo dania wyczenia wsplnika 309 306 3. Prawo do dywidendy 310 307 4. Prawo do zbywania udziaw 312

311 5. Prawo zwrotu dopat 314 316 6. Prawa mniejszo ci 315 317 VII. Obowizki wsplnikw 316 318 I. Uwagi oglne 316 318 2. Obowizek wyrwnania brakujcej cz ci aportu 317 319 3. Obowizek dopat 318 320 4. Obowizek wiadcze niepieninych na rzecz spki 320 321 VIII. Organy spki 322 323 l. Zarzd 322 323 1.1. Uwagi oglne 322 323 1.2.Powoaniezarzdu 323 324 1.3. Odwoanie zarzdu 324 326 1.4. Kompetencje zarzdu 325 328 1.5. Zakaz konkurencji 329 333 1.6. Odpowiedzialno czonkw zarzdu 330 334 2. Rada nadzorcza i komisja rewizyjna 334 340 2.1. Prawo indywidualnej kontroli 334 340 2.2. Zakaz czenia funkcji i stanowisk 336 431 2.3. Powoanie i odwoanie rady nadzorczej i komisji rewizyjnej 336 342 2.4. Kompetencje rady nadzorczej i komisji rewizyjnej 338

344 2.5. Sposb dziaania rady nadzorczej i komisji rewizyjnej 339 346 3. Zgromadzenie wsplnikw 341 347 3.1. Zgromadzenie wsplnikw jako organ spki 341 347 3.2. Zgromadzenie zwyczajne i nadzwyczajne 343 349 3.3. Zasady zwoywania zgromadze. 344 352 3.4. Zasady podejmowania uchwa 346 356 3.5. Zaskaranie uchwa 349 359 IX. Rozwizanie spki i jej likwidacja 352 360 X. Zgoszenie wniosku o wykre lenie spki z rejestru 356 364 9. Spka akcyjna 357 367 I. Uwagi oglne 358 367 II. Powstanie spki 359 368 l. Zawizanie spki 360 369 2. Wniesienie przez akcjonariuszy wkadw na pokrycie caego kapitau zakadowego 363 375 3. Ustanowienie zarzdu i rady nadzorczej 367 379 4. Rejestracja spki 367 380 III. Kapita zakadowy 368 381 l. Uwagi oglne 368 381 2. Podwyszenie kapitau zakadowego 369 382 2.1. Zwyke podwyszenie 369

382 2.1.1. Subskrypcja akcji 369 382 2.1.2. Podwyszenie ze rodkw wasnych spki 370 383 2.2. Podwyszenie w oparciu o kapita docelowy 371 384 2.3. Warunkowe podwyszenie 372 385 3. Obnienie kapitau zakadowego 374 386 IV. Pojcie akcji i ich rodzaje 376 389 l. Pojcie akcji 376 389 2. Akcje uzyskane za gotwk, aporty i akcje mieszane 381 396 3. Akcje zwyke i uprzywilejowane 381 397 4. Akcje nieme 383 398 5. Akcje imienne i na okaziciela 383 399 6. Akcje wasne 384 400 7. Akcje zwizane ze szczeglnymi obowizkami 385 401 8. Akcje objte wspwasno ci 385 402 9.Akcje gratisowe 385 403 10. Akcje winkluowane 386 404 11. Imienne wiadectwa tymczasowe, imienne wiadectwa zaoycielskie i 386 405 12. Obowizek prowadzenia ksigi akcyjnej 387 406 V. Prawa i obowizki akcjonariuszy 388 407 l. Uwagi oglne 388

wiadectwa uytkowe

408 2. Obowizek zwrotu nieprawidowo pobranych wiadcze 389 408 3. Obowizek powtarzajcych si wiadcze niepieninych 390 409 4. Prawo do dywidendy 391 410 5. Prawo do zbycia akcji 394 413 6. Prawo do udziau w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy 395 417 7. Prawo poboru 396 418 8. Prawo do informacji 399 421 9. Prawo do "pozbycia si" wsplnikw mniejszo ciowych 400 422 VI. Organy spki 401 423 l. Zarzd 401 423 2. Rada nadzorcza 406 432 3. Walne zgromadzenie 408 438 VII. Odpowiedzialno cywilnoprawna w spce akcyjnej 412 443 VIII. Rozwizanie i likwidacja spki 415 444 10. Procesy transformacyjne w spkach 418 448 I. czenie si spek 418 448 l. Cele i istota czenia spek 418 448 2. Postpowanie przy czeniu spek kapitaowych 420 449 3. Postpowanie przy czeniu spek z udziaem spek osobowych 425 453 4. Skutki poczenia spek 428

457 II. Podzia spek 430 459 l. Cele i istota podziau. 430 459 2. Postpowanie przy podziale spek 432 460 3. Skutki podziau spek 437 470 III. Przeksztacanie spek 439 471 l. Cele i istota czenia spek 439 471 2. Postpowanie przy przeksztacaniu spek 441 473 3. Szczeglne zasady zwizane z przeksztacaniem 445 479 3.1. Przeksztacanie spki osobowej w kapitaow.. 446 480 3.2. Przeksztacanie spki kapitaowej w osobow 446 481 3.3. Przeksztacanie spki kapitaowej w kapitaow 447 482 3.4. Przeksztacanie spki osobowej w osobow 447 483 4. Skutki przeksztacenia 448 484 11.Spdzielnie 449 485 I. Definicja spdzielni 450 485 II. Tworzenie spdzielni 452 490 III. Rodzaje spdzielni 455 495 IV. Nabycie i ustanie czonkostwa w spdzielni 459 503 V. Zasady dziaania spdzielni 465 514 l. Uwagi oglne 465

514 2. Walne zgromadzenie 465 515 3. Rada nadzorcza 469 520 4. Zarzd 472 526 5. Grupy czonkowskie 474 532 VI. Prowadzenie dziaalno ci gospodarczej przez spdzielnie; 474 533 VII. Reorganizacja, likwidacja i upado spdzielni 479 543 1. czenie 479 543 2. Podzia 480 544 3. Likwidacja 481 545 4. Upado 485 549 12. Przedsibiorstwa pastwowe 485 550 I. Definicja przedsibiorstwa pastwowego 486 550 II. Rodzaje przedsibiorstw pastwowych 487 552 III. Zasady dziaania przedsibiorstw pastwowych 492 562 l. Organy 492 562 2. Przedstawiciele ustawowi 497 566 2.1. Zastpca dyrektora 497 566 2.2. Zarzdca 498 567 2.3. Zarzdca komisaryczny 499 568 2.4. Likwidator 500

majtek spdzielni

570 2.5. Tymczasowy kierownik 501 571 2.6. Reprezentant upadego 502 572 2.7. Kurator 503 573 3. Penomocnicy. 503 574 IV. Dysponowanie skadnikami majtku przez przedsibiorstwa 504 575 l. Uwagi oglne 504 575 2. Dysponowanie w toku biecej dziaalno ci 505 576 3. Dysponowanie w toku restrukturyzacji przedsibiorstw pastwowych 510 584 4. Dysponowanie w toku likwidacji przedsibiorstw pastwowych 516 593 5. Dysponowanie w toku upado ci przedsibiorstw pastwowych 520 600 6. Dysponowanie w toku komercjalizacji i prywatyzacji przedsibiorstw pastwowych 521 601 6.1. Komercjalizacja zwyka 521 601 6.2.Prywatyzacja po rednia 530 614 6.3. Prywatyzacja bezpo rednia 533 618 13. Jednostki badawczo-rozwojowe 540 626 I. Cele jednostek badawczo-rozwojowych 540 626 II. Tworzenie jednostek badawczo-rozwojowych i zasady ich dziaania 541 627 14. Przedsibiorcy zagraniczni, oddziay przedsibiorcw zagranicznych oraz przedstawicie lstwa przedsibiorcw za granicznych. 542 629 I. Przedsibiorcy zagraniczni 544 629 II. Oddziay przedsibiorcw zagranicznych

544 631 III. Przedstawicielstwa przedsibiorcw zagranicznych 546 633 15. Towarzystwa ubezpiecze wzajemnych 548 635 I. Istota towarzystw ubezpiecze wzajemnych 548 635 II. Rodzaje towarzystw ubezpiecze wzajemnych 550 637 III. Tworzenie towarzystw ubezpiecze wzajemnych 551 638 IV. Organy towarzystw ubezpiecze wzajemnych 552 640 l. Zarzd. 552 640 2. Organy nadzoru 553 641 3. Walne zgromadzenie czonkw 553 642 V. Majtek i prowadzenie dziaalno ci gospodarczej. 554 643 l. Kapita zakadowy 554 644 2. Kapita zapasowy, gwarancyjny, rezerwowy oraz rezerwa techniczno-ubezpieczeniow a 556 646 VI. Rozwizanie i likwidacja towarzystwa ubezpiecze wzajemnych 557 647 16. Gwne oddziay zagranicznego zakadu ubezpiecze 557 648 I. Uwagi oglne. 558 648 II. Utworzenie gwnego oddziau 558 649 III. Dziaanie gwnego oddziau 560 650 IV. Nadzr nad dziaalno ci ubezpieczeniow 561 651 V. Rozwizanie i likwidacja 561 652

17.Fundacje 563 653 I. Pojcie i typy fundacji 564 653 II. Utworzenie fundacji 565 654 l. Uwagi oglne. 565 654 2. Akt fundacyjny 565 655 3. Statut fundacji 567 661 4. Wpis do rejestru 569 663 III. Dziaalno fundacji 569 664 l. Prowadzenie spraw, reprezentacja, podejmowanie uchwa 569 664 2. Prowadzenie dziaalno ci gospodarczej 571 669 IV. Nadzr nad fundacjami 574 675 V. Likwidacja 575 676 18.Stowarzyszenia 576 678 I. Istota stowarzysze 576 678 II. Tworzenie stowarzysze 578 680 l. Uwagi oglne. 578 680 2. Stowarzyszenia osb fizycznych 579 681 3. Stowarzyszenia gmin 581 683 III. Czonkostwo w stowarzyszeniu 582 685 IV. Organy stowarzysze 583 689

l. Uwagi oglne 583 690 2. Walne zgromadzenie czonkw 583 690 3. Organ kontroli 585 692 4. Zarzd 585 693 V. Prowadzenie dziaalno ci gospodarczej przez stowarzyszenia 587 695 VI. Nadzr nad dziaalno ci stowarzysze. 591 703 VII. Likwidacja stowarzyszenia 593 704 19. Skarb Pastwa 595 709 I. Uwagi oglne 595 709 II. Dziaania Skarbu Pastwa 598 711 III. Dziaalno gospodarcza Skarbu Pastwa 602 717 20. Gminy, powiaty, wojewdztwa. 604 721 I. Gminy 605 721 l. Osobowo prawna 605 721 2. Gospodarka komunalna 607 725 II. Powiat 614 736 III. Wojewdztwo 616 738 Rozdzia3.Umowy handlowe 619 l. Cz oglna 619 740 I. Pojcie umowy handlowej 619 740

II. Podzia umw 622 745 III. Cechy umw handlowych 623 751 IV. Zasada wolno ci umw 627 754 V. Zasada pacta sunt servanda 630 755 VI. Klauzula rebus sic stantibus 630 756 VII. Specyfika zawierania umw handlowych 632 756 l. Czynno ci przygotowawcze -pojcie 632 758 1.1.Listy intencyjne 632 758 1.2. Ogoszenia, cenniki, reklamy, inne informacje 633 759 1.3. Wzorce umowne 634 760 1.4. Inne czynno ci przygotowawcze 637 762 2. Zawarcie umowy w wykonaniu umowy przedwstpnej 637 763 3. Sposoby zawierania umw 638 765 4. Zawieranie umw poza lokalem przedsibiorstwa 644 774 5. Zawieranie umw na odlego . . 646 776 6. Zawieranie umw przy wykorzystaniu podpisu elektronicznego 648 778 2. Umowa sprzeday na raty 651 784 I. Definicja umowy 651 784 II. Charakter umowy 652 785 III. Strony umowy 653 787

IV. Zawarcie umowy 654 788 V. Zmiana i ustanie umowy 655 789 VI. Wykonanie umowy 655 790 VII. Prawa i obowizki stron 656 791 VIII. Odpowiedzialno za niewykonanie lub nienaleyte wykonanie umowy 658 794 IX. Odpowiedzialno z tytuu rkojmi za wady i gwarancji jako ci 659 795 3. Umowa sprzeday rzeczy ruchomych z udziaem konsumentw 659 796 I. Definicja umowy 659 796 II. Charakter umowy 661 798 III. Strony umowy. 662 799 IV. Przedmiot umowy 663 800 V. Zawarcie umowy 663 801 VI. Zmiana i ustanie umowy 664 802 VII. Wykonanie umowy 664 804 VIII. Prawa i obowizki stron 665 805 IX. Odpowiedzialno sprzedawcy za nienaleyt jako towaru. 668 807 l. Odpowiedzialno z tytuu rkojmi 668 807 2. Odpowiedzialno z tytuu gwarancji jako ci 671 810 X. Odpowiedzialno za niewykonanie lub nienaleyte wykonanie umowy -odesanie. 672 812 4. Umowy budowlane 673 813

I. Umowa o prace geologiczne 673 813 l. Definicja umowy 673 813 2. Przedmiot umowy 673 814 3. Charakter umowy 675 816 4. Strony umowy 675 817 5. Zawarcie umowy 676 819 6. Zmiana i ustanie umowy 677 821 7. Wykonanie umowy 678 822 8. Prawa i obowizki stron 679 824 9. Odpowiedzialno za niewykonanie lub nienaleyte wykonanie umowy 680 827 10. Odpowiedzialno z tytuu rkojmi 680 828 II. Umowa o roboty geodezyjno-kartograficzne 681 829 l. Definicja umowy 681 829 2. Przedmiot umowy 681 830 3. Charakter umowy 682 832 4. Strony umowy 683 834 5. Zawarcie umowy 684 838 6. Zmiana i ustanie umowy 686 841 7. Wykonanie umowy 687 843 8. Prawa i obowizki stron 688 845

9. Odpowiedzialno za niewykonanie lub nienaleyte wykonanie umowy 688 847 l0. Odpowiedzialno z tytuu rkojmi 689 848 III. Umowa o prace projektowe 690 848 l. Definicja umowy 690 849 2. Przedmiot umowy 691 852 3. Charakter umowy 694 854 4. Strony umowy 694 855 5. Zawarcie umowy 695 857 6. Zmiana i ustanie umowy 696 859 7. Wykonanie umowy 697 860 8. Prawa i obowizki stron 698 862 9. Odpowiedzialno za niewykonanie lub nienaleyte wykonanie umowy 699 863 l0. Odpowiedzialno z tytuu rkojmi 699 864 IV. Umowa o roboty budowlane. 700 864 l. Definicja umowy 700 865 2. Przedmiot umowy 701 866 3. Rodzaje umw o roboty budowlane 701 870 4. Charakter umowy 703 871 5. Strony umowy 703 873 6. Zawarcie umowy 704 876

7. Zmiana i ustanie umowy 705 879 8. Wykonanie umowy 707 880 9. Prawa i obowizki stron 707 882 10. Odpowiedzialno za niewykonanie lub nienaleyte wykonanie umowy 709 883 l1. Odpowiedzialno z tytuu rkojmi 710 884 5.Umowaleasingu 711 884 I. Definicja umowy 711 885 II. Charakter umowy 713 888 III. Przedmiot umowy 716 889 IV. Strony umowy 716 890 V. Zawarcie umowy 717 891 VI. Zmiana i ustanie umowy 717 892 VII. Prawa i obowizki stron 719 894 VIII. Odpowiedzialno za niewykonanie lub nienaleyte wykonanie umowy 721 895 6. Umowa rachunku bankowego. 722 895 I. Definicja umowy 722 896 II. Charakter umowy 723 897 III. Tre umowy 724 898 IV. Strony umowy 725 899 IV. Strony umowy 726 900

VI. Zawarcie umowy 726 901 VII. Zmiana i ustanie umowy 726 902 VIII. Prawa i obowizki stron umowy 726 904 IX. Odpowiedzialno za niewykonanie lub nienaleyte wykonanie umowy 728 905 7. Umowa agencyjna 728 905 I. Definicja umowy 728 906 II. Charakter umowy 729 907 III. Przedmiot umowy 729 908 IV. Strony umowy 731 909 V. Zawarcie umowy 732 910 VI. Zmiana i ustanie umowy 733 911 VII. Prawa i obowizki stron 734 913 VIII. Odpowiedzialno za niewykonanie lub nienaleyte wykonanie umowy 737 913 8. Umowa komisu 738 914 I. Definicja umowy 738 914 II. Charakter umowy 738 915 III. Tre umowy 739 916 IV. Strony umowy 740 917 IV. Strony umowy 740 918 VI. Zawarcie umowy 741 919

VII. Zmiana i ustanie umowy 741 920 VIII. Prawa i obowizki stron umowy 741 921 IX. Odpowiedzialno za niewykonanie lub nienaleyte wykonanie umowy 743 923 X. Odpowiedzialno z tytuu rkojmi 743 924 9.Umowa przewozu 745 925 I. Definicja umowy 745 925 II. Charakter umowy 746 926 III. Tre umowy 747 927 IV. Strony umowy 747 928 V. Zawarcie umowy 749 929 VI. Zmiana i ustanie umowy 751 930 VII. Wykonanie umowy 751 931 VIII. Prawa i obowizki stron umowy 752 932 IX. Odpowiedzialno za niewykonanie lub nienaleyte wykonanie umowy 753 937 10.Umowaspedycji 756 942 I. Definicja umowy 756 942 II. Cechy umowy 757 944 III. Strony umowy 758 946 IV. Zawarcie umowy 759 947 V. Zmiana i ustanie umowy 759 948

VI. Wykonanie umowy 759 949 VII. Prawa i obowizki stron 760 950 VIII. Odpowiedzialno za niewykonanie lub nienaleyte wykonanie umowy 761 951 11.Umowa ubezpieczenia 762 952 I. Definicja umowy 762 952 II. Przedmiot umowy 762 952 III. Charakter umowy 762 953 IV. Strony umowy 763 956 V. Zawarcie umowy 764 957 VI. Zmiana i ustanie umowy 767 960 VII. Wykonanie umowy 767 963 VIII. Prawa i obowizki stron umowy 768 964 IX. Odpowiedzialno za niewykonanie lub nienaleyte wykonanie umowy 769 965 12. Umowa skadu. 770 967 I. Definicja umowy 770 969 II. Charakter umowy 770 969 III. Przedmiot umowy 771 970 IV. Strony umowy 771 971 V. Zawarcie umowy 772 972 VI. Zmiana i ustanie umowy 773 973

VII. Wykonanie umowy 773 974 VIII. Prawa i obowizki stron umowy 773 975 IX. Odpowiedzialno za niewykonanie lub nienaleyte wykonanie umowy 775 976 13.Umowafranchisingu 775 977 I. Definicja umowy 775 978 II. Rodzaje umw franchisingowych 777 978 III. Charakter umowy 777 989 IV. Strony umowy 780 981 V. Zawarcie umowy 780 983 VI. Zmiana i ustanie umowy 781 984 VII. Wykonanie umowy 782 986 VIII. Prawa i obowizki stron umowy 782 988 IX. Odpowiedzialno za niewykonanie lub nienaleyte wykonanie umowy 784 991 X. Odpowiedzialno z tytuu rkojmi i gwarancji. 784 992 14.Umowa factoringu 785 993 I. Definicja umowy 785 993 II. Charakter umowy 786 994 III. Rodzaje umw factoringowych 786 995 IV. Strony umowy 787 999 V. Zawarcie umowy 788 1000

VI. Zmiana i ustanie umowy 789 1001 VII. Wykonanie umowy 790 1003 VIII. Prawa i obowizki stron w rnych typach factoringu 790 1004 l. Uwagi oglne 790 1004 2. Factoring wa ciwy (peny) 790 1005 3. Factoring niewa ciwy (niepeny) 791 1006 IX. Odpowiedzialno za niewykonanie lub nienaleyte wykonanie umowy 793 1008 l5.Umowaforfaitingu 794 1010 I. Definicja umowy 794 1010 II. Rodzaje umw forfaitingowych 795 1011 III. Charakter umowy 797 1017 IV. Strony umowy 799 1019 V. Podmioty zwizane z forfaitingiem nie bdce stron umowy forfaitingu 800 1020 VI. Zawarcie umowy 801 1022 VII. Zmiana i ustanie umowy 802 1026 VIII. Wykonanie umowy 803 1028 IX. Prawa i obowizki stron I 803 1029 X. Odpowiedzialno za niewykonanie lub nienaleyte wykonanie umowy 804 1031 Indeks rzeczowy 807 Rozdzia 1. Zagadnienia oglne prawa handlowego 1. Pojcie prawa handlowego

Literatura: J. Frckowiak, O konieczno ci dalszych zmian prawa cywilnego szczeglnie w odniesieniu do podmiotw i umw w obrocie gospodarczym, PPR 1999, Nr 3; K. Kruczalak, Prawo handlowe. Zarys wykadu, Warszawa 1997; J Okolski (red.), Prawo handlowe, Warszawa 1999; J. Okolski, W. Opalski, Reforma kodeksu c ywilnego a prawo handlowe, Studia Iuridica XXI 1994; J. Okolski, W. Opalski, Zna czenie prawa handlowego w wietle koncepcji jedno ci prawa cywilnego, PPR 1992, Nr I ; M. Safjan, Umowy zwizane z obrotem gospodarczym jako najwaniejsza kategoria czynno ci handlowych, PPR 1998, Nr 2. I. Definicja prawa handlowego Nb 1. Podstawy prawa prywatnego, w tym prawa handlowego, byy tworzone w okresie przedwo jennym. Wwczas og stosunkw w sferze obrotu prawnogospodarczego regulowao prawo handlo we, bdce gazi prawa prywatnego. Podstawowym aktem prawnym regulujcym te stosunki byo zp. Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.6.1934 r. -Kodeks handlowy (Dz.U. Nr 57, po z. 502 ze zm.). Kodeks ten uksztatowany zosta w oparciu o kryterium podmiotowe, ktr ego podstaw byo pojcie kupca. W ten sposb przyjto kryterium subiektywne opierajce si rozwizaniu przyjtym przez niemiecki Kodeks handlowy (Handelsgestzbuch-HGB). Jedna ke jednocze nie ustawodawca definiowa czynno ci handlowe jako czynno ci dokonywane przez kupca w zwizku z prowadzon przez niego dziaalno ci. W ten sposb wyksztacia si dual a koncepcja regulacji stosunkw majtkowych przez prawo cywilne (obrt powszechny) i p rawo handlowe (obrt gospodarczy). Ten ostatni rozumiany by nie tylko jako wymiana dbr i usug za po rednictwem pienidza, ale towarzyszce tej wymianie i powstajce w jej p ocesie stosun-

STRONA 2 -ki prawne midzy jej uczestnikami (K. Kruczalak, Prawo, s. 17). Cech tych stosunkw jest to, e co najmniej jeden uczestnik (obrt pprofesjonalny, jednostronnie gospodarc zy) lub wszyscy uczestnicy (obrt profesjonalny, dwustronnie gospodarczy) prowadzi dziaalno gospodarcz w sposb trway i zawodowy, co najcz ciej wie si z prowadzenie rstwa na wasny rachunek i w celach zarobkowych. Cech charakterystyczn stosunkw handlowych byo rwnie uycie cywilistycznej metody regu ji stosunkw prawnych, czyli powszechne posugiwanie si umow. Tak wic cech stosunkw go darczych poddanych regulacji cywilistycznej bya ekwiwa1entno wiadcze i zasada rwnorz i podmiotw. W okresie powojennym zasady te ulegy zdeformowaniu poprzez wykorzystyw anie instrumentw prawa administracyjnego (przede wszystkim decyzji administracyjn ej) do wpywania na stosunki gospodarcze.

Nb 2 Wprowadzenie w ycie w 1965 r. ustawy z 23.4.1964 r. -Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) spowodowao zmian dualistycznej regulacji stosunkw majtkowych przez prawo cywilne i handlowe, na rzecz koncepcji jedno ci prawa cywilnego. Jednake, jak sdz, nie moe to prowadzi do wniosku, e zasada jedno ci prawa cywilnego oznacza odej c od podziau na prawo handlowe i prawo cywilne powszechne. Wydaje si, e zasad t wprowad zono przede wszystkim po to, aby Kodeks cywilny obj swym zasigiem rwnie stosunki midz jednostkami gospodarki uspoecznionej (J. Frckowiak, O konieczno ci, s. 7-8). Poddan ie odrbnej regulacji dziaania jednostek gospodarki uspoecznionej, jako dominujcej gr upy podmiotw stojcej w opozycji do podmiotw prywatnych, mogo doprowadzi do wydzieleni a tzw. prawa gospodarczego opartego na zupenie odmiennych reguach dziaania ni te, w ktrych obowizyway reguy rynkowe. W ten sposb, mimo e doszo do osabienia wykorzystyw tradycyjnych metod regulacji obrotu gospodarczego (umowa) i cz ciowego tworzenia zrbw prawa gospodarczego, jednostki gospodarki uspoecznionej podlegay przepisom Kodeks u cywilnego. Jednocze nie jednak art. VI PWKC uchyli przepisy Kodeksu handlowego, u trzymujc w mocy tylko niektre z nich dotyczce spek jawnych, z ograniczon odpowiedzial o ci i akcyjnych. W stosunku do tych spek pozostay w mocy przepisy o firmie, rejestrze , prokurze, a w odniesieniu do stosunkw handlu zagranicznego -przepisy art. 518-5 24 i 531 KH. W ten sposb z kodyfikacji prawa handlowego pozostay jedynie fragmenty odnoszce si do niektrych grup podmiotw (cznie z przywrcon w 1991 r. spk komandy ezygnowa -

STRONA 3 - no z regulacji odnoszcych si do czynno ci handlowych, okre lajcych pojcie i rodzaje t ch czynno ci. Nb 3 Ustawa z 28.7.1990 r. o zmianie ustawy- Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321) utrzymaa w mocy jedno prawa cywilnego (art. 1 KC). Jednake utrzymanie zasady jedno ci prawa cywilnego na wzr rozwiza przyjtych m.in. we Woszech i Szwajcarii, gdzie stosunk i gospodarcze zarwno profesjonalne, jak i nieprofesjonalne (powszechne) poddane s jednolitej regulacji prawnej, wymaga zastanowienia. W dobie gospodarki rynkowej, opartej na zasadzie wolno ci podejmowania i prowadzenia dziaalno ci gospodarczej, ni e znajdujemy kompleksowego zespou norm, ktre mogyby stanowi podstaw regulacji tych st osunkw. Naley przede wszystkim zwrci uwag na istniejce dyrektywy interpretacyjne daj podstaw wyrnienia obrotu profesjonalnego (pprofesjonalnego), ktre zmuszaj do wyodrb a prawa handlowego. Nale do nich (zob. J. Okolski, w: Prawo, s. 15-16): wolno gospod arcza, bezpieczestwo obrotu, szybko (tempo) obrotu, specyficzne wymogi dotyczce fina nsowania (kredyt) i sposobu rozliczania, trwao stosunkw, ich szablonowo , podwyszony iom wymaga wobec profesjonalistw. Nie powinno by wic wtpliwo ci, e - mimo tendencji w cniania zasady jedno ci prawa cywilnego - naley wyodrbni prawo handlowe jako samodzie ln dyscyplin prawn. Naley przez ni rozumie zesp norm prawa prywatnego regulujcy or j przedsibiorcw oraz dokonywanie midzy nimi (dwustronnie lub choby jednostronnie) czy nno ci handlowych (por. rwnie K. Kruczalak, Prawo, s. 21; J. Okolski, w: Prawo, s. 1 1). Od prawa handlowego naley wyra nie odrni tzw. publiczne prawo gospodarcze, bdce cz ci prawa publicznego, a charakteryzujce si tym, e reguluje stosunki odnoszce si d eresu publicznego, w szczeglno ci stosunki organw pastwowych z podmiotami (w tym prze dsibiorcami) przy posugiwaniu si metod administracyjnoprawn (decyzja). Nie powinno si zalicza do publicznego prawa gospodarczego stosunkw przedsibiorcw, chocia w literatur ze podejmowane s takie prby. Z pewno ci nie mona zakwestionowa relacji midzy pastwem o organami) a uczestnikami obrotu, ale w dobie gospodarki rynkowej powinno to st anowi margines dziaa (zwany poprzednio zarzdzaniem gospodark narodow). Nb 4. Niniejsze opracowanie oparte jest na dwch kryteriach pozwalajcych, zgodnie z przed stawion definicj, na wyrnienie prawa handlowego: podmiotowe (przedsibiorca) i przedmi otowe (umowy handlowe). Nie powinno ju budzi wtpliwo ci wyodrbnienie kategorii podmiot owej, gdy po ewolucji historycznej (kupiec, jednostka gospodarki uspoecznio-

STRONA 4

-nej i nieuspoecznionej, podmiot gospodarczy) przepisy posuguj si pojciem przedsibior y. Przedsibiorc jest wic osoba fizyczna, osoba prawna oraz nie majca osobowo ci prawne j spka prawa handlowego, ktra zawodowo we wasnym imieniu podejmuje i wykonuje dziaaln o gospodarcz (art. 2 ust. 2 ustawy z 19.11.1999 r. -Prawo dziaalno ci gospodarczej, Dz . U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.). Wyra ne podstawy wyrnienia kategorii podmiotowej wynikaj ponadto z utrzymania, a obec nie wzmocnienia kategorii spek prawa handlowego poprzez uchwalenie nowego Kodeksu spek handlowych. Z kolei przez dziaalno gospodarcz rozumie si (art. 2 ust. 1 PrGosp) dziaalno wytwr low, budowlan, usugow oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacj zasobw naturalny h wykonywan w sposb zorganizowany i cigy. Podejmowanie i wykonywanie dziaalno ci gospo arczej jest wolne dla kadego i na rwnych prawach, z zachowaniem warunkw okre lonych p rzepisami prawa (art. 5 PrGosp). Wolno gospodarcza wyraona w tym przepisie nie ma j ednak charakteru absolutnego. Do najwaniejszych jej ogranicze naley zaliczy wymg posi adania koncesji lub zezwolenia. Z przepisw prawa wynikaj ponadto obowizki spenienia warunkw wykonywania dziaalno ci gospodarczej, odnoszce si do ochrony przed zagroeniem ia lub zdrowia ludzkiego i moralno ci publicznej oraz ochrony rodowiska. Artyku 36 ustawy z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sdowym (tekst jedn. Dz. U. z 2001 r. Nr 17, poz. 209) wprowadzi list podmiotw, ktre podlegaj rejestracji w Krajowy

m Rejestrze Sdowym. Nie wyczerpuje to, moim zdaniem, katalogu przedsibiorcw, ale ws kazuje jednak na tych, ktrzy s rejestrowani. Z drugiej strony, poza przedsibiorcami sensu stricto wpisywane s te oddziay przedsibiorstw zagranicznych i gwne oddziay za nicznych zakadw ubezpiecze. Podstawowymi jednak kryteriami uznania za przedsibiorc s e, ktre zostay okre lone w art. 2 PrGosp. Na potwierdzenie zamiaru uznania osb wpisyw anych jako przedsibiorcw przepisy KrRejSU nazywaj ten rejestr "Rejestrem przedsibior cw". W rozumieniu art. 36 KrRejSU przedsibiorcami s: 1) osoby fizyczne prowadzce dziaalno gospodarcz (w tym wsplnicy spek cywilnych), 2) spki jawne, 3) spki partnerskie, 4) spki komandytowe, 5) spki komandytowo-akcyjne, 6) spki z ograniczon odpowiedzialno ci, STRONA 5

7) spki akcyjne, 8) spdzielnie, 9) przedsibiorstwa pastwowe, 10) jednostki badawczo-rozwojowe, 11) przedsibiorcy zagraniczni w rozumieniu przepisw o zasadach prowadzenia na tery torium Rzeczypospolitej Polskiej dziaalno ci gospodarczej w zakresie drobnej wytwrcz o ci przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne, zwane dalej "przedsibiorstwami zagr anicznymi" (por. art. 91 PrGosp), 12) towarzystwa ubezpiecze wzajemnych, 13) inne osoby prawne, jeeli prowadz dziaalno gospodarcz i podlegaj obowizkowi wpis rejestru (np. fundacje, stowarzyszenia), 14) oddziay przedsibiorcw zagranicznych, 15) gwne oddziay zagranicznych zakadw ubezpiecze.

Nb 5 Inne zagadnienie zwizane jest z pojciem czynno ci handlowych. Kategorii tej nie mona opiera na jednoznacznych wyrnikach metodologicznych, gdy w nas zym prawie nie istnieje definicja tej kategorii czynno ci ani nie zostaa te normatyw nie wyodrbniona regulacja takich czynno ci (M. Safjan, Umowy, s. 1). Jednake bezsprz ecznie wskazane ju cechy obrotu gospodarczego, a przede wszystkim jego specjaliza cja, wymagaj regulacji czsto odbiegajcych od klasycznego unoffi1owania w prawie cyw ilnym materialnym. Oznacza to, e do obrotu gospodarczego naley stosowa oglne przepis y prawa handlowego z uwzgldnieniem przepisw szczeglnych. Ju obecnie przepisy Kodeksu cywilnego reguluj, cho nie zawsze kompleksowo (np. umowa przewozu), kategori umw ha ndlowych. Naley podzieli pogld, e specyfika stosunkw handlowych moe doprowadzi do po ego wyodrbnienia oglnej regulacji czynno ci handlowych (ibidem, a take: J. Okolski, W . Opalski, Znaczenie, s. l; J. Okolski, W. Opalski, Reforma, s. 68 i nast.). Przyjmujc kryterium podmiotowo-przedmiotowe, definiujce pojcie prawa handlowego, ob ecnie moemy uzna, e wyrnienie umw handlowych ma podstaw de lege lata (M. Safjan, Umo s. 1). Wielu przepisw Kodeksu cywilnego odwouje si bezpo rednio do przedsibiorcw (cho czsto s to terminy konsekwentnie stosowane, np. art. 118, 355 2, art. 3581 4, art. 3854 l, art. 563 2, art. 765, 774, 794). Uywane terminy: prowadzenie dziaalno ci gospoda rczej, prowadzenie przedsibiorstwa naley traktowa jako podstaw wyrnienia kategorii cz nno ci handlowych, umw w szczeglno ci. Z drugiej strony, okre lenia: "osoba prowadzca dz aalno gospodarcz" (art. 386 KC), "strona zawierajca umow w zakresie prowadzenia dzia o ci gospoSTRONA 6 -darczej" (art. 3852 2 KC), "w zakresie swojej dziaalno ci gospodarczej (producent)

" (art. 4491 l), "poza zakresem dziaalno ci gospodarczej" (art. 4493 l), "podmiot, ktry zawodowo trudni si zaatwianiem czynno ci dla drugich" (art. 736 KC), pozwalaj na wyodrbnienie specjalnej kategorii, oglnie okre lanej przedsibiorcami. Dlatego te druga cz niniejszego opracowania (rozdzia III) odnosi si do umw handlowyc rozumianych jako dokonywane w ramach dziaalno ci zawodowej lub zarobkowej danego po dmiotu bdcego uczestnikiem obrotu gospodarczego (ibidem, s. l).

Nb 6 W ramach prawa handlowego wyodrbniy si wyspecjalizowane przedmioty (dyscypliny - K. Kruczalak, Prawo, s. 35). Uwaam jednak, e prawo spek naley zaliczy do prawa przedsi rcw sensu stricto w ramach prawa handlowego. Do najwaniejszych zaliczy moemy: prawo autorskie i wynalazcze, prawo papierw warto ciowych, prawo wekslowe i czekowe, praw o upado ciowe. Moemy wic doj do wniosku, e zdefiniowane prawo handlowe, jako prawo re ujce organizacj przedsibiorcw i dokonywanych midzy nimi czynno ci handlowych, rozumian jest jako prawo handlowe sensu stricto, natomiast uzupenione przez wyspecjalizow ane dyscypliny tworzy prawo handlowe sensu largo. II. rda prawa handlowego Nb 7 rdem prawa handlowego s przede wszystkim przepisy prawa stanowionego, regulacje umow ne tworzone przez strony, odpowiednie postanowienia umw midzynarodowych. Nie bez znaczenia dla prawa handlowego s rwnie zwyczaje, a take orzecznictwo sdowe i wypowiedzi doktryny, ktrych jednak nie mona zaliczy do rde prawa.

Nb 8 Bezsprzecznie do najwaniejszych aktw prawnych, bdcych rdem prawa handlowego, nale: l) ustawa z 15.9.2000 r. -Kodeks spek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037), 2) ustawa z 23.4.1964 r. -Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.), 3) ustawa z 23.4.1964 r. -Przepisy wprowadzajce Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 94 ze zm.), 4) ustawa z 17.11.1964 r. -Kodeks postpowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z e zm.), 5) utrzymane w mocy postanowieniem art. 632 KSH przepisy Kodeksu handlowego doty czce firmy i prokury,

STRONA 7 6) rozp. Prezydenta RP z 24.10.1934 r. -Prawo upado ciowe (tekst jedn. Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm.), 7) rozp. Prezydenta RP z 24.10.1934 r. -Prawo o postpowaniu ukadowym (Dz.U. Nr 93, poz. 836 ze zm.), 8) ustawa z 21.8.1997 r. -Prawo o publicznym obrocie papierami warto ciowymi (Dz. U. Nr 118, poz. 754 ze zm.), 9) ustawa z 28.4.1936 r. -Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282), 10) ustawa z 28.4.1936 r. -Prawo czekowe (Dz.U. Nr 37, poz. 283 ze zm.), 11) ustawa z 29.6.1995 r. o obligacjach (Dz.U. Nr 83, poz. 420 ze zm.), 12) ustawa z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sdowym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r . Nr 17 poz. 209), 13) ustawa z 20.8.1997 r. -Przepisy wprowadzajce ustaw o Krajowym Rejestrz e Sdowym (Dz. U. Nr 121, poz. 770 ze zm.), 14) ustawa z 19.11.1999 r. -Prawo dziaalno ci gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.), 15) rozp. Ministra Sprawiedliwo ci z 21.12.2000 r. w sprawie szczegowego sposobu pro wadzenia rejestrw wchodzcych w skad Krajowego Rejestru Sdowego oraz szczegowej tre ci isw w tych rejestrach (Dz.U. Nr 117, poz. 1237).

Druga grupa przepisw regulujcych prawo handlowe wie si z jednej strony ze szczegowo wiza, a z drugiej - z ich powan dynamik i zmienno ci. Mona zaryzykowa tez, e list legaa permanentnym zmianom polegajcym na wydawaniu coraz to nowych aktw i uchylaniu

obowizujcych. Do przepisw tych, regulujcych szczegowo stosunki prawa handlowego, nal l) ustawa z 25.9.1981 r. o przedsibiorstwach pastwowych (tekst jedn. Dz.U. z 1991 r. Nr 18, poz. 80 ze zm.), 2) ustawa z 30.8.1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsibiorstw pastwowyc h (Dz.U. Nr 118, poz. 561 ze zm.), 3) ustawa z 16.9.1982 r. -Prawo spdzielcze (tekst jedn. Dz. U. z 1995 r. Nr 54, p oz. 288 ze zm.), 4) ustawa z 6.4.1984 r. o fundacjach (tekst jedn. Dz.U. z 1991 r. Nr 46, poz. 20 3 ze zm.), 5) ustawa z 7.4.1989 r. -Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U. Nr 20, poz. 104 ze zm.), 6) ustawa z 26.6.1974 r. -Kodeks pracy (tekst jedno Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.), 7) ustawa z 5.6.1998 r. o samorzdzie powiatowym (Dz.U. Nr 91, poz. 578 ze zm.), STRONA 8 8) ustawa z 5.6.1998 r. o samorzdzie wojewdztwa (Dz.U. Nr 91, poz. 576 ze zm.), 9) ustawa z 8.3.1990 r. o samorzdzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 1996 r. Nr 13, poz. 74 ze zm.), 10) ustawa z 20.12.1996 r. o gospodarce komunalnej (tekst jedn. Dz.U. z 1997 r. Nr 9, poz. 43 ze zm.), 11) ustawa z 10.5.1990 r. -Przepisy wprowadzajce ustaw o samorzdzie terytorialnym i ustaw o pracownikach samorzdowych (Dz.U. Nr 32, poz. 191 ze zm.), 12) ustawa z 25.7.1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 33, poz. 388), 13) ustawa z 28.7.1990 r. o dziaalno ci ubezpieczeniowej (tekst jedn. Dz.U. z 1996 r. Nr 11, poz. 62 ze zm.) 14) ustawa z 30.5.1989 r. o izbach gospodarczych (Dz.U. Nr 35, poz. 195 ze zm.), 15) ustawa z 29.8.1997 r. - Prawo bankowe (Dz.U. Nr 140, poz. 939 ze zm.), 16) ustawa z 15.11.1984 r. -Prawo przewozowe (tekst jedno Dz. U. z 2001 r. Nr 50 , poz. 601), 17) ustawa z 22.3.1989 r. o rzemio le (Dz. U. Nr 17, poz. 92 ze zm.), 18) ustawa z 23.11.1990 r. o czno ci (tekst jedn. Dz. U. z 1995 r. Nr 117, poz. 564) , 19) ustawa z 15.12.2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentw (Dz. U. Nr 122, po z. 1319), 20) ustawa z 16.4.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. Nr47, po z. 211 ze zm.), 21) ustawa z 10.6.1994 r. o zamwieniach publicznych (Dz. U. Nr 76, poz. 344 ze zm .), 22) ustawa z 30.6.2000 r. -Prawo wasno ci przemysowej (Dz. U. z 2000 r. Nr 49, poz. 508), 23) ustawa z 1.12.1961 r. -Kodeks morski (tekst jedno Dz. U. z 1998 r. Nr 10, po z. 36 ze zm.), 24) ustawa z 7.7.1994 r. -Prawo budowlane (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 106, poz. 1126 ze zm.), 25) ustawa z 2.3.2000 r. o ochronie niektrych praw konsumentw oraz o odpowiedzialn o ci za szkod wyrzdzon przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271), 26) rozp. RM z 30.5.1995 r. w sprawie szczegowych warunkw zawierania i wykonywania umw sprzeday rzeczy ruchomych z udziaem konsumentw (Dz. U. Nr 64, poz. 328), STRONA 9 27) ustawa z 18.9.2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U. Nr 130, poz. 1450), 28) ustawa z 22.1.2000 r. o oglnym bezpieczestwie produktw (Dz. U. Nr 15, poz. 179) . Nb 9

rdem prawa handlowego moe by ponadto prawo umowne. W tym przypadku s to tzw. umowne w runki umw (K. Kruczalak, Prawo, s. 84). Obecnie wzorce umowne mog by wydawane przez kady podmiot prawa, ktry uczestniczy w obrocie cywilnoprawnym. Zmieniona zostaa wic zasada, e moe je wydawa tylko ten podmiot, ktremu przepis rangi ustawy przyznawa kom petencje do wydawania wzorcw umownych (ustawa z 2.3.2000 r. o ochronie niektrych p raw konsumentw oraz o odpowiedzialno ci za szkod wyrzdzon przez produkt niebezpieczny, Dz. U. Nr 22, poz. 271). Swoboda kreowania stosunkw umownych wynika z art. 3531 KC i odnosi si przede wszystkim do umw handlowych. Nie dotyczy natomiast tworzenia przedsibiorcw, gdy w stosunku do nich obowizuje zasada numerus clausus (J. Okolski, w: Prawo, s. 22).

Nb 10 Jak ju wspomniano, dla prawa handlowego znaczenie maj rwnie zwyczaje. Poprzednio, zg odnie z art. l KH, do rde prawa handlowego (obok Kodeksu handlowego i ustaw szczegln ych) zaliczano powszechnie obowizujce w pastwie prawo zwyczajowe. Obecnie, wobec uc hylenia art. l KH, naley poda w wtpliwo uznanie prawa zwyczajowego jako rda prawa. ke -co podkre la si w doktrynie (J. Okolski, w: Prawo, s. 21; K. Kruczalak, Prawo, s . 55) -istotne znaczenie w prawie handlowym maj zwyczaje. Przez zwyczaj naley rozu mie pewne zasady zachowania si przedsibiorcw. Same w sobie nie maj cech prawotwrczych ale czsto albo konkretne przepisy odsyaj do zwyczaju (np. art. 56, 65 l, art. 354 KC), albo zwyczaj ten na tyle ksztatuje stosunki prawne, e nastpstwem okre lonych zac howa jest wydanie normy prawnej. Na rozwj prawa handlowego wpywaj rwnie (nie bdc rdem prawa) orzecznictwo sdowe i doktryny (literatura, pi miennictwo).

Nb 11 Z punktu widzenia czonkostwa Polski w Unii Europejskiej coraz wiksze znaczenie mie bd przepisy prawa Wsplnoty Europejskiej. Ju teraz dorobek prawa handlowego wie si z nywaniem dyrektyw (np. ~ sprawach spek), tj. aktw wicych pastwa czonkowskie, dajcy ak swobod wyboru metody i formy wprowadzenia postanowie dyrektywy w ycie (inaczej n i rozporzdzenia, ktre maj moc bezpo rednio

STRONA 10 wic). Poza tym naley wskaza zalecenia i opinie, ktre s aktami niszego rzdu i ktr a pastw czonkowskich.

2. Przedsibiorca i przedsibiorstwo Literatura: P. Bielski, Regulacja pojcia przedsibiorstwa w znaczeniu przedmiotowym a projekt prawa spek handlowych, PPR 1999, Nr 6; G. Bieniek, B. Ziemianin, Przeds ibiorstwo pastwowe. Komentarz do ustawy o przedsibiorstwach pastwowych, Zielona Gra 1 992; E. Bieniek-Koronkiewicz, J. Sieczyo-Chlabicz, Dziaalno gospodarcza i przedsibior a na gruncie ustawy prawo dziaalno ci gospodarczej, PPR 2000, Nr 4; G. Czudaj, Odpo wiedzialno zbywcy i nabywcy przedsibiorstwa w wietle art. 526 k.c., Rej. 1999, Nr 5; J: Frckowiak, Podmiot gospodarczy. Kilka uwag o konsekwencjach wyodrbnienia tej k ategorii podmiotw w prawie cywilnym, Acta Universitatis Wratislavensis Prawo CCXL II 1995; A. Jakubecki, A. Kidyba, J. Mojak, R. Skubisz, Prawo spek. Zarys, Warszaw a 1999; W J. Katner, Kupiec, podmiot gospodarczy, przedsibiorca. Ewolucja pojciowa , Gdaskie Studia Prawnicze 1999, t. V; A. Kidyba, May i redni przedsibiorca jako kat egoria normatywna, Prawo spek 2000, Nr 2; A. Kidyba, Spka z ograniczon odpowiedzialno i. Komentarz, Warszawa 2001 ;A. Kidyba (red.), Spka z 0.0. w praktyce, Warszawa 199 9; K. Kopaczyska-Pieczniak, Spka z 0.0. w praktyce, Warszawa 1999; K. Kruczalak, Po jcie przedsibiorcy i jego znaczenie w obowizujcym prawie, Rej. 1998, Nr 3; K. Krucza lak, Prawo handlowe. Zarys wykadu, Warszawa 1997; K. Kruczalak, Przedsibiorstwo za robkowe (gospodarcze) "w wikszym rozmiarze", Pr. Sp. 1998, Nr I; Z. Kubot, Struktur y holdingowe, Zielona Gra 1993; M. Litwiska, Dzierawa i uytkowanie przedsibiorstwa w ietle art. 552 k.c., PPR 1994, Nr 3; M. Litwiska, Pojcie przedsibiorstwa w prawie c ywilnym i handlowym. Przedsibiorstwo jako przedmiot obrotu, PPR 1993; J. Malarczy k, Pojcie przedsibiorstwa zarobkowego prowadzonego w wikszym rozmiarze, Rej. 2000, Nr 4; E. Norek, Przedsibiorstwo jako przedmiot obrotu gospodarczego, Warszawa 199 7; J. Okolski (red.), Prawo handlowe, Warszawa 1999; A. Opalski, Koncern w polsk

im prawie spek, PPR 1998, Nr 7; M. Po niak-Niedzielska, Pojcie przedsibiorstwa a jego majtek, Annales UMCS 1982; M. Po niak-Niedzielska, Zbycie przedsibiorstwa w wietle zm ian w kodeksie cywilnym, PiP 1991, Nr 6; S. Sotysiski, A. Szajkowski, J. Szwaja, K odeks handlowy. Komentarz, t. I, Warszawa 1997; K. Strzyszkowski, Instytucje pra wa dziaalno ci gospodarczej. Uwagi o projekcie ustawy Prawo dziaalno ci gospodarczej, PUG 1999, Nr 4; W Szpringer, Regulacje struktur rynkowych, Pr. Sp. 1997, Nr 10; H. Urbaczyk, Przedsibiorstwo jako aport w spce z ograniczon odpowiedzialno ci, Pr. Sp Nr 9; Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, pod red. J. Szwaj i, Warszawa 1994; J. Widio, Zakres stosowania art. 526 k.c. w odniesieniu do prz episw o zbyciu przedsibiorstwa, PPR 1996, Nr I; A. W Wi niewski, Przepisy o Krajowym Rejestrze Sdowym a reforma prawa handlowego, cz. I i II, PPR 1999, Nr 4-5. STRONA 11 I. Definicja przedsibiorcy

Nb 12 Na przestrzeni lat, niezalenie od ustroju panujcego w Polsce, regulacja odnoszca si do dziaalno ci gospodarczej oparta bya na systemie podmiotowym. Zgodnie z takim rozw izaniem, najistotniejsze byo zdefiniowanie podmiotu prowadzcego dziaalno gospodarcz. prawie handlowym w okresie przedwojennym -a do uchylenia przepisu art. 2 I KH -gwny m pojciem byo pojcie kupca. Kupcem by ten, kto we wasnym imieniu prowadzi przedsibio wo zarobkowe (por. W J. Katner, Kupiec, s. 171 i nast.). Zgodnie z Kodeksem hand lowym, nie uwaano za prowadzenie przedsibiorstwa prowadzenia gospodarstw rolnych, le nych, ogrodniczych, hodowlanych, rybnych, owieckich i pszczelarskich oraz wykony wania wolnych zawodw. Kupcy, ktrzy prowadzili przedsibiorstwo w wikszym rozmiarze, z aliczani byli do grupy kupcw rejestrowych (w prawie niemieckim Vollkaufmann), a p ozostali byli kupcami nierejestrowymi (Minderkaufmann). Uchylenie przepisw odnoszc ych si do kupca (art. 2-4, 7-9, 11-12) nie byo cakowite. Nie uchylono bowiem art. 5 i 6, zgodnie z ktrymi spki handlowe byy kupcami rejestrowymi, ktre musiay by wpisan o rejestru handlowego. Ponadto szereg przepisw utrzymanych w mocy operowao i operu je nadal pojciem "kupiec" (m.in. art. 23 2, art. 24, 26, 60 KH). Pojcie "kupiec" p owinno by zastpione sowami "spka prawa handlowego". Uchylenie pojcia "kupiec" wizao si z pewn nieadekwatno ci do obowizujcego w Polsce . Sowo "kupiec" byo i jest uywane raczej jako techniczno-potoczne okre lenie strony u mowy sprzeday (kupujcy). Zastpienie terminu "kupiec" wizao si z wprowadzeniem kategor i jednostki gospodarczej, w szczeglno ci podziau na jednostki gospodarki uspoecznione j i nieuspoecznionej. Termin ,jednostka gospodarcza" by nie tylko terminem jzyka pr awniczego, ale rwnie prawnego. Za jednostk gospodarcz uwaano kad jednostk organizac woan do prowadzenia staej dziaalno ci gospodarczej (K. Kruczalak, Prawo, s. 83). Ustaw a z 23.12.1988 r. o dziaalno ci gospodarczej (Dz.U. Nr 41, poz. 324 ze zm.) wprowad zia nowe pojcie "podmiot gospodarczy", ktre w sensie podmiotowym zastpio pojcie kupca i jednostki gospodarczej. Zastpienie terminu "kupiec" dokonao si m.in. w art. 1 roz p. Prezydenta RP z 24.10.1934 r. -Prawo upado ciowe (tekst jedno Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm.) i w art. 1 rozp. Prezydenta RP z 24.10.1934r. Prawo o pos tpowaniu ukadowym (Dz.U. Nr 93, poz. 836 ze zm.). Nie chodzio wszake o zwyke zastpowa ie poj, ale bardziej o nadanie innego sensu temu okre leniu. Trudno bowiem zgodzi si z twierdzeniem, e pojcie "podmiot gospodarczy" pokrywa siz terminem "kupiec" czy "pr zedsibiorca". Wydaje si, e midzy tymi terminami zachodz okre lone rnice jako ciowe. Zgodnie z art. 2 ust. 2 GospU, podmiotem prowadzcym dziaalno gospodarcz (Przedsibiorc bya osoba fizyczna, osoba prawna, a take jednostka organizacyjna nie majca osobowo ci prawnej, utworzona zgodnie z przepisami prawa, jeeli jej przedmiot dziaania obejm uje prowadzenie dziaalno ci gospodarczej. Z kolei dziaalno gospodarcza, w rozumieniu G ospU, to dziaalno wytwrcza, budowlana, handlowa i usugowa, prowadzona w celach zarobk owych i na wasny rachunek przedsibiorcy. STRONA 12 Z powyszego wynikay dwie przesanki warunkujce bycie przedsibiorc: 1) naley by osob n, prawn lub jednostk organizacyjn nie posiadajc osobowo ci prawnej; 2) prowadzi dzi spodarcz w celach zarobkowych i na wasny rachunek. Definicja z art. 2 GospU wywoywaa okre lone wtpliwo ci. Wizay si one zarwno z aspektem przedmiotowym (dziaalno zarob

k i podmiotowym (jednos10stki organizacyjne nie posiadajce osobowo ci prawnej). Cel em osoby podejmujcej dziaalno gospodarcz powinien by zysk, gdy to on stanowi istot no ci gospodarczej. Zysk stanowi nadwyk aktyww nad pasywami. Wystpuje wwczas, gdy wszy tkie warto ci majtkowe w okre lonym okresie przewyszaj sum zobowiza i majtku pierwot ysk podlega opodatkowaniu, tote z pojciem czystego zysku mamy do czynienia po odjci u od zysku (dochodu) naliczonych podatkw, do ktrych jest si zobowizanym. W sensie ek onomicznym jest to nadwyka wpyww nad wydatkami. Ponadto prowadzenie dziaalno ci gospod arczej ukierunkowane na zarobek, nie zawsze traktowane byo przez ustaw o dziaalno ci gospodarczej za tak dziaalno . W szczeglno ci dotyczy to art. 9 GospU, zgodnie z ktrym e wymagaa zgoszenia do ewidencji dziaalno gospodarcza (a wic ustawa przesdzaa o tym st to taka dziaalno ) prowadzona osobi cie przez osob fizyczn, jeeli zarobek stanowi kowe rdo dochodu tej osoby (uboczne zajcie zarobkowe) w zakresie okre lonym w ust. 2 a rt. 9. Dotyczyo to wytwarzania przedmiotw majtku osobistego, domowego i gospodarcze go oraz rkodziea ludowego i artystycznego, naprawy i konserwacji przedmiotw uytku o sobistego, domowego i gospodarczego oraz mieszka, wykonywania innych usug z uyciem materiaw i na narzdzi wasnych oraz powierzonych (z wyjtkiem zarobkowego przewozu osb) czynno ci handlowych polegajcych na sprzeday nie przetworzonych produktw rolnyc1ych, ogrodowych, sadowniczych, hodowlanych, w tym misa z uboju gospodarczego, go, run a le nego, owocw le nych, przetworw domowych. Tak wic mieli my do czynienia z sytuacj, trej podmiot, mimo e prowadzi dziaalno gospodarcz, nie uzyska statusu przedsibiorc wa nie traktowaa rwnie, ale z powodw przedmiotowych, za dziaalno gospodarcz podjci no ci wytwrczej, rolniczej w zakresie produkcji ro linnej i zwierzcej, ogrodniczej ora z sadowniczej. Ustawa z 19.11.1999 r. - Prawo dziaalno ci gospodarczej wycza rwnie stosowanie jej prz pisw (art. 3) do dziaalno ci wytwrczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz cho wu i hodowli zwierzt, ogrodnictwa, warzywnictwa, le nictwa i rybactwa rdldowego, a tak wynajmowania przez rolnikw pokoi i miejsc na ustawianie namiotw, sprzeday posikw dom owych, wiadczenia w gospodarstwach rolnych innych usug zwizanych z pobytem turystw. Zakres wycze jest wic odmienny od zastosowanego w GospU. Nb 13 Od strony podmiotowej problemem byo, co moemy uzna, a co nie, za jednostk organizacy jn nie posiadajc osobowo ci prawnej, a take oddzielenie sfery gospodarczej od niegospo darczej w rd osb fizycznych i prawnych. Najwiksze problemy rodziy si przy uznaniu podm otowo ci gospodarczej spki cywilnej. Cz doktryny oraz orzecznictwo uznaway spk cyw miot gospodarczy (por. w szczegl-

STRONA 13 no ci A. Jdrzejewska, Podmiotowo prawna spki cywilnej bdcej podmiotem gospodarczym, 993, Nr 7; zob. wyr. SN z 14.12.1990 r., I CR 529/90, PUG 1991, Nr 7, s. 122; wy r. NSA z 8.4.1991 r., S.A./Wr48/91, NSA 1991, Nr 3-4, poz. 56) czy wrcz -w katego riach prawa cywilnego -za jednostk organizacyjn nie posiadajc osobowo ci prawnej, ale posiadajc zdolno sdow (por. dwa sprzeczne orzeczenia, z ktrych jedno przyjmuje zdoln a drugie j wyklucza: wyr. SN z4.2.1995 r., I CRN 2/93, OSP 1993, Nr l0, poz. 194 (negocja); uchw. SN (7) z 26.1.1996 r., 111 CZP 111/95, R. Pr. 1996, Nr4 i uchw . SN z7.7.1993 r., IIICZP 87/93, OSP 1994, Nr II, poz. 204), ukadow (uchw. SN z 28 .7.1993 r., 111 CZP 97/93, OSNCP 1994, Nr 21, poz. 20), upado ciow (uchw. SN z 27.5. 1993 r., III CZP 61/93, OSNCP 1994, Nr I, poz. 7). Doprowadzio to do pewnej patologii jurydycznej, polegajcej na interpretacji rozsze rzajcej art. I ustawy z 23.4.1964 r. -Kodeks cywilny (tak rwnie W J. Katner, Kupiec , s. 178; W Pyzio, w: W Pyzio, A. Szumaski, I. Weiss, Prawo spek, Bydgoszcz 1998, s. 70-73). Poprzez takie podej cie spka cywilna wypara prawie cakowicie spk jawn z obrotu. Syt a zmienia si diametralnie od 1.1.2001 r., tj. z chwil wej cia w ycie ustawy z 20.8.199 7 r. o Krajowym Rejestrze Sdowym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 17, poz. 209), k tra nie uznaje spki cywilnej za przedsibiorc. Przedsibiorcami s tylko osoby tworzce iln. Kodeks cywilny w art. l potwierdza wyra nie dychotomi podmiotw stosunkw cywilnoprawny ch: osoby fizyczne i osoby prawne. Dlatego te nie mona byo przyj, e spka cywilna to ostka organizacyjna po rednia midzy osobami fizycznymi a osobami prawnymi. Spka cywil na jest umow wsplnikw. Nie oznacza to, e nie naley wyrni trzeciej kategorii, czego

s cywilny nie czyni: jednostek organizacyjnych nie posiadajcych osobowo ci prawnej. Jednake ich istnienie wynika nie z Kodeksu cywilnego, ale z przepisw szczeglnych ( np. Kodeksu spek handlowych dotyczcych spek osobowych czy art. 6 ustawy z 24.6.1994 r . o wasno ci lokali (tekst jedno Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903). Naley zwrci uwag r e na okoliczno , e nie mona utosamia stosunkw gospodarczych ze stosunkami cywilnopra . Te pierwsze co do zasady opieraj si na instrumentach cywilistycznych, ale uwzgldn iaj rwnie instrumenty administracyjne (koncesje, zezwolenia, inne decyzje administr acyjne), finansowe itp. Nie kada osoba fizyczna bdca podmiotem prawa musi by przedsib iorc. Dotyczy to rwnie osb prawnych. Nie kada osoba prawna z kolei musi by przedsibi Nie mona zgodzi si z pogldem wykluczajcym z tej kategorii instytucje, ktrych celem p dstawowym nie jest cel zarobkowy, jeeli prowadz one dziaalno gospodarcz jako aktywno esoryjn do podstawowej dziaalno ci (np. fundacja, stowarzyszenie). Z chwil podjcia dziaalno ci gospodarczej, po spenieniu warunkw Przewidzianych prawem, taj si one przedsibiorcami (inaczej, moim

STRONA 14 zdaniem, wtpliwie: K. Kruczalak, Prawo, s. 89; susznie natomiast: W. J. Katner, Ku piec, s. 183). Rwnie przepisy ustawy o Krajowym Rejestrze Sdowym przewiduj, e jeeli fundacja, stowar yszenie, zakady opieki zdrowotnej i inne organizacje spoeczne i zawodowe (np. zwizk i zawodowe, izby gospodarcze) podejmuj dziaalno gospodarcz, to s wpisywane take do r stru przedsibiorcw (art. 50 KrRejSU).

Nb 14 Ustawa z 20.8.1997 r. -Przepisy wprowadzajce ustaw o Krajowym Rejestrze Sdowym (Dz. U. Nr 121, poz. 770 ze zm.) zastpia w ustawie o dziaalno ci gospodarczej, ale rwnie w aym kompleksie aktw prawnych termin podmiot gospodarczy pojciem przedsibiorcy (W J. Katner, Kupiec, s. 178 i nast.; J. Frckowiak, Oznaczanie podmiotw prowadzcych dziaal no gospodarcz (handlow), Gdaskie Studia Prawnicze 1998, t. V, s. 78). Wydaje si, e z na ta nie ma tylko wymiaru formalnego, ale zawiera gboki adunek merytoryczny. Chodz i przede wszystkim o nawizanie do tradycyjnych poj prawa handlowego, w szczeglno ci do pojcia kupca. Realizacja tego przedsiwzicia nie jest jednak pozbawiona problemw. Przede wszystkim trudno si zgodzi z wystpujcymi w doktrynie pogldami, e pojcie podmiotu gospodarczeg est pojciem szerszym od pojcia przedsibiorcy (wtpliwie K. Kruczalak, Prawo, s. 84). Problem polega na tym, e w rozumieniu ustawy o dziaalno ci gospodarczej byy to synoni my. Naley jednak pamita, e pojciem "przedsibiorca" operuj inne akty prawne. W szczeg godne zainteresowania s art. 2 ZNKU i art. 4 OchrKonkurU. Tak wic, zgodnie z usta w o dziaalno ci gospodarczej, przedsibiorc by ten, kto we wasnym imieniu w celu zarob ym prowadzi dziaalno gospodarcz, tj. polegajc na handlu, usugach, produkcji i budow ie. Take PWPU w art. 3 ust. 1 pkt 3 przewiduje, e przedsibiorc jest osoba prowadzca w celach zarobkowych dziaalno wytwrcz, budowlan, handlow lub usugow.

NB 15 W stosunku do pojcia "kupiec" zachodzia istotna rnica, gdy zgodnie z tym, co ju zosta powiedziane, kupcem by ten, kto we wasnym imieniu prowadzi przedsibiorstwo zarobkowe . Wystpuj tu wic dwa dodatkowe elementy: 1) prowadzenie dziaalno ci gospodarczej we wasnym imieniu, co nie moe by utosamiane z ktualnym prowadzeniem dziaalno ci gospodarczej na wasny rachunek, oraz 2) 2) prowadzenie przedsibiorstwa, co nie musi mie miejsca przy obecnie prowadzone j dziaalno ci gospodarczej. Kupiec musia wic by wa cicielem przedsibiorstwa lub dzierawc i uytkownikiem. Nowa ustawa z 19.11.1999 r. -Prawo dziaalno ci gospodarczej przewiduje, e przedsibior c jest osoba fizyczna, prawna oraz nie majca osobowo ci prawnej, spka prawa handlowego , ktra zawodowo we

STRONA 15 wasnym imieniu podejmuje i wykonuje dziaalno gospodarcz. Za przedsibiorcw uznaje si

wsplnikw spki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich dziaalno ci gospodarczej (K. trzyszkowski, Instytucje, s. 2-4). Zgodnie z t ustaw, mona wyrni nastpujce wyznaczn ojcia dziaalno ci gospodarczej: 1) gospodarczy charakter, 2) zarobkowy (ukierunkowany na zysk) charakter, 3) prowadzenie dziaalno ci w sposb zorganizowany i trway (E. Bieniek-Koronkiewicz, J. Sieczyo-Chlabicz, Dziaalno , s. 15).

Nb 16 Przedsibiorcw moemy podzieli na dwie grupy: przedsibiorcw sensu stricto i przedsibio not for profit. Odrbn kategori jest grupa podmiotw non profit, tj. tych, ktre w ogle ie mog prowadzi dziaalno ci gospodarczej. Przedsibiorcy sensu stricto to tacy, ktrych el, w jakim mog by utworzeni, jest celem zarobkowym, a ich dziaalno prowadzona jest w e wasnym imieniu i zawodowo. Do takich przedsibiorcw zaliczamy przede wszystkim oso by fizyczne prowadzce dziaalno gospodarcz, spki jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo-akcyjne, z ograniczon odpowiedzialno ci, przedsibiorstwa pastwowe, spdzie e. Problematyczny moe by status spek z 0.0. lub akcyjnych, ktre powszechnie s traktowane jako przedsibiorcy, ale jeeli s tworzone w celu charytatywnym, kulturalnym itp., a nie nakierowanym na zysk, to status ich jest dyskusyjny. W takich przypadkach moliwe bdzie zakwalifikowanie obu typw spek do kategorii not for profit. Przedsibiorcy z grupy not for profit to tacy, ktrych co prawda cel gwny nie jest cel em zarobkowym, ale mog prowadzi dziaalno gospodarcz z jednoczesnym przeznaczaniem zys na cele statutowe (np. fundacje, stowarzyszenia, izby gospodarcze, szkoy wysze, z wizki zawodowe, instytuty naukowo-badawcze). Trudno zakwestionowa ich wystpowanie w obrocie gospodarczym, skoro przepis wyra nie na to zezwala. Przedsibiorcy not for profit mog mie status przedsibiorcy od samego pocztku, tj. od ich powstania, albo po przez podjcie dziaalno ci gospodarczej. Not for profit oznacza, w odrnieniu od instytu cji non profit, e dziaalno gospodarcza moe by prowadzona z ukierunkowaniem na osigan zyskw, z tym jednak e zysk ten nie jest dzielony midzy czonkw czy uczestnikw przedsi ia, ale na rzecz podmiotu realizujcego okre lone cele, z przeznaczeniem na te cele.

STRONA 16 Nb 17 Okre lenie najblisze prawidowemu rozumieniu pojcia przedsibiorcy wystpuje w art. 2 ZNK . Zgodnie z tym przepisem, przedsibiorcami s osoby fizyczne, osoby prawne oraz jed nostki organizacyjne nie majce osobowo ci prawnej, ktre prowadzc - chociaby ubocznie dziaalno zarobkow lub zawodow uczestnicz w dziaalno ci gospodarczej. Tak wic pojc ibiorcy w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji jest odmienne od tego pojci a wynikajcego z przepisw PrGosp. Przepisy ZNKU odnosz si do wszelkich osb i jednostek organizacyjnych, ktre uczestnicz w obrocie gospodarczym, prowadzc dziaalno zarobkow b zawodow. Pojcie przedsibiorcy w rozumieniu ZNKU nie jest te tosame z takim pojciem ystpujcym w innych aktach prawnych, gdy w wikszo ci przypadkw automatycznie zastpiono o "podmiot gospodarczy" sowem "przedsibiorca", nie nadajc mu nowego sensu. Przedsibi orc w rozumieniu ZNKU jest kady przedsibiorca bez wzgldu na to, czy zosta wpisany do Krajowego Rejestru Sdowego (ewentualnie jeszcze do ewidencji dziaalno ci gospodarcze j), czy te wpisowi nie podlega (J Szwaja, w: Ustawa, s. 30). Rozstrzygajce jest rwni e faktyczne uczestniczenie w obrocie gospodarczym. Przedsibiorca musi prowadzi dziaa lno gospodarcz we wasnym imieniu i zawodowo jako wa ciciel przedsibiorstwa w znaczeni unkcjonalnym (J. Szwaja, ibidem, s. 31 odnosi pojcie wasno ci do znaczenia przedmiot owego), a take jako dzierawca lub uytkownik. Przedsibiorcami s wic nie tylko te jedno tki, ktrych celem jest dziaalno gospodarcza ukierunkowana na zysk, ale take te wszyst kie, ktre faktycznie prowadz dziaalno gospodarcz, niezalenie od rozmiaru, akcesoryjn w stosunku do podstawowego celu itp. Grupa ta zostaa okre lona mianem przedsibiorcw n ot for profit (np. fundacje, stowarzyszenia). Cech przedsibiorcw musi by prowadzenie dziaalno ci zarobkowej lub zawodowej, co dotyczy w szczeglno ci przedstawicieli tzw. wolnych zawodw, ktrzy s traktowani jak przedsibiorcy, jeeli osobi cie i samodzielnie, arobkowo lub zawodowo wiadcz usugi nawet bez wyodrbnionego przedsibiorstwa w znaczeni u przedmiotowym.

Rni to istotnie ZNKU od ustawy z 19.11.1999 r. -Prawo dziaalno ci gospodarczej, ktra w art. 87 przewiduje wyra nie, e w rozumieniu tej ustawy wiadczcy pomoc prawn nie jest przedsibiorc.

Nb 18 Pojcie przedsibiorcy zdefiniowane zostao rwnie w art. 4 ust. 1 OchrKonkurU, zgodnie z ktrym przez przedsibiorc rozumie si przedsibiorc w rozumieniu ustawy -Prawo dziaaln gospodarczej, czyli osob fizyczn, osob prawn oraz nie majc osobowo ci prawnej spk

STRONA 17 prawa handlowego, ktra zawodowo, we wasnym imieniu podejmuje i wykonuje dziaalno gosp odarcz, a take wsplnikw spki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich dziaalno ci darczej. Ponadto przedsibiorc w rozumieniu ustawy o ochronie konkurencji i konsume ntw jest: 1) osoba fizyczna, osoba prawna, a take jednostka organizacyjna nie majca osobowo ci prawnej, organizujca lub wiadczca usugi o charakterze uyteczno ci publicznej, ktre n s dziaalno ci gospodarcz w rozumieniu przepisw o dziaalno ci gospodarczej, 2) osoba fizyczna wykonujca zawd we wasnym imieniu i na wasny rachunek lub prowadzca dziaalno w ramach wykonywania takiego zawodu, 3) osoba fizyczna posiadajca akcje lub udziay zapewniajce jej co najmniej 25% gosw w organach co najmniej jednego przedsibiorcy lub posiadajca kontrol nad co najmniej j ednym przedsibiorc, choby nie prowadzia dziaalno ci gospodarczej, jeeli podejmuje dal dziaania podlegajce kontroli koncentracji. Katalog przedsibiorcw zosta wic rozszerzony poza przedsibiorcw sensu stricto m.in. o e podmioty, ktre prowadz dziaalno uyteczno ci publicznej. Tak wic dziaalno organi sugowa o takim charakterze, mimo e wyra nie nie ma znamion prowadzenia dziaalno ci gosp odarczej, a jest tzw. dziaalno ci celow (statutow), zgodn z podstawowym celem jednostk organizacyjnej, jest przesank uznania za przedsibiorc w rozumieniu przepisw OchrKonk urU. Stowarzyszenia, fundacje, partie polityczne, zwizki zawodowe itp., nawet jeel i nie podejmuj dziaalno ci gospodarczej, to i tak s traktowane przez ustaw o ochronie konkurencji i konsumentw jako przedsibiorcy. Ponadto przedsibiorc -w rozumieniu przepisw OchrKonkurU -s przedstawiciele wolnych z awodw, ktrzy wykonuj wolny zawd osobi cie, we wasnym imieniu lub prowadz dziaalno wykonywania takiego zawodu. Ustawa przyznaje rwnie status przedsibiorcy osobie fizy cznej posiadajcej wskazany pakiet udziaw lub akcji co najmniej jednego przedsibiorcy lub sprawujcej nad co najmniej jednym przedsibiorc kontrol, rozumian jako wszelkie f ormy bezpo redniego lub po redniego uzyskania uprawnie, ktre osobno lub cznie, z uwzgl eniem wszystkich okoliczno ci prawnych lub faktycznych, umoliwiaj wywieranie decydujc ego wpywu na tego przedsibiorc. Uprawnienia te tworz m.in. prawo do caego lub cz ci m ia przedsibiorcy bd prawa lub umowy przyznajce decydujcy wpyw na skad, wynik gosowa ub decyzje organw przedsibiorcy (art. 4 pkt 13 OchrKonkurU). Status ten jest nieza leny od prowadzenia dziaalno ci

STRONA 18 gospodarczej przez tak osob, natomiast przesank jego przysugiwania jest podejmowanie dalszych dziaa podlegajcych kontroli koncentracji. Dziaania te mog si przejawia w po u, przejciu lub utworzeniu przez przedsibiorcw wsplnego przedsibiorcy, objciu lub nab ciu udziaw lub akcji innego przedsibiorcy, powodujcego uzyskanie co najmniej 25% gosw na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wsplnikw, a take w objciu przez t sam osob f cji czonka organu zarzdzajcego albo kontrolnego u konkurujcych ze sob przedsibiorcw, i czny obrt przedsibiorcw uczestniczcych w koncentracji w roku obrotowym poprzedzajc rok zgoszenia jej zamiaru przekracza rwnowarto 50 000 000 EURO (art. 12 OchrKonkurU) . Natomiast zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 3 PWPU, przedsibiorc jest osoba prowadzca w c elach zarobkowych dziaalno wytwrcz, budowlan, handlow lub usugow. Zgodnie z ustaw z 5.7.2001 r. o cenach (Dz.U. Nr 97, poz. 1050), przedsibiorc jest podmiot prowadzcy dziaalno gospodarcz w rozumieniu ustawy PrGosp, a take osoby prowad e dziaalno wytwrcz w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierzt

ogrodnictwa, warzywnictwa, le nictwa i rybactwa rdldowego (art. 3 ust. 8 tej ustawy) . Specyficzne okre lenie przedsibiorcy wystpuje w art. 6 ust. 6 PrGeolGrn. Jest to podm iot posiadajcy koncesj na prowadzenie dziaalno ci ustawowej, tj. prowadzenie prac geo logicznych i grniczych. II. Przedsibiorstwo w wikszym rozmiarze a may i 1. Definicja redni przedsibiorca

Nb 19 Szereg przepisw, przede wszystkim Kodeksu handlowego, odwoywao si do kategorii przed sibiorstwa w wikszym rozmiarze. W szczeglno ci, zgodnie z art. 75 KH, spk jawn bya prowadzia we wsplnym imieniu przedsibiorstwo zarobkowe w wikszym rozmiarze, a nie b ya inn spk handlow. Zgodnie z art. 143 KH, spka majca na celu prowadzenie w wiksz rze przedsibiorstwa zarobkowego albo gospodarstwa rolnego pod wspln firm bya spk ko tow, jeeli wobec wierzycieli za zobowizania spki przynajmniej jeden wsplnik odpowiada ez ograniczenia, a odpowiedzialno przynajmniej jednego wsplnika (komandytariusza) b ya ograniczona. Tak wic prowadzenie przedsibiorstwa zarobkowego w wikszym rozmiarze naleao do essentialia negotii umw tych spek. Jednake zgodnie z art. VI l PWKC, uchy y zosta zarwno art. 4, jak i art. 7, bdce podstaw ustalenia co jest, a co nie jest pr zedsibiorstwem w wikszym rozmiarze.

STRONA 19 W zwizku z tym rozp. Min. Przemysu, Aprowizacji i Handlu oraz eglugi i Handlu Zagra nicznego z 1 1.7.1946 r. wydane w porozumieniu z Min. Sprawiedliwo ci, Skarbu oraz Rolnictwa i Reform Rolnych w sprawie okre lenia przedsibiorstw prowadzonych w wiksz ym rozmiarze (Dz.U. Nr 36, poz. 223 ze zm.) utracio moc obowizujc. Odmiennie do tego zagadnienia ustosunkowywaa si cz doktryny (m.in. K. Kruczalak, Prze dsibiorstwo, s. 2 i nast.), przyjmujc, e dalej istniay podstawy prawne, aby wykona up owanienie zawarte w art. 4 2 oraz art. 7 2 KH. Stanowisko takie wydaje si wtpliwe. Z kolei S. Sotysiski (w: Kodeks, s. 71) przyjmowa, e prowadzenie dziaalno ci gospodarc ej w wikszym rozmiarze naley wywodzi z ustawy o rachunkowo ci. Jest to taka dziaalno , a spenia cznie dwa z trzech kryteriw: 1) rednioroczne zatrudnienie wynosi co najmniej 50 osb, 2) suma aktyww bilansu wynosi powyej 1 mln EURO, 3) przychd netto ze sprzeday towarw i usug oraz operacji finansowych stanowi rwnowart o co najmniej 2 mln EURO. Natomiast Kodeks spek handlowych odstpuje od kryterium wikszego rozmiaru dziaalno ci p zy definiowaniu spki jawnej i komandytowej. Wskazuje jednak na to kryterium w art. 26 4 przy obowizku przeksztacenia spki cywilnej w jawn (jeeli w kadym z dwch kol lat obrotowych przychody netto ze sprzeday towarw lub wiadczenia usug osigny warto mniej 400 000 EURO). Wydaje si jednak, e z praktycznego punktu widzenia wprowadzen ie tego kryterium jest zbdne i niczemu nie suy. Obecnie coraz wiksze znaczenie, rwnie normatywne, ma kategoria maego i redniego przed sibiorstwa. Grupa takich przedsibiorstw stoi w opozycji do przedsibiorstw duych, co w konsekwencji nie jest ju do pogodzenia z kategori przedsibiorstwa w wikszym rozmia rze. W krajach Unii Europejskiej nie ma jednolitej definicji maego i redniego przedsibio rstwa. Jednake powszechnie stosuje si trzy kryteria dla przyjcia, co naley do grupy maych i rednich przedsibiorstw. S to: liczba zatrudnionych w przedsibiorstwie, wielko ego obrotw, warto wyniku bilansowego. Czsto wskazuje si take na warto majtku produkcyjnego, niezaleno ekonomiczn itp. W rnych krajach, nie tylko Unii Europejskiej stosuje si rozmaite kryteria z punktu widzenia zatrudnionych w przedsibiorstwie. Tak np. za mae i rednie przedsibiorstwa uwaa si te, ktrych zatrudnienie wynosi od 1 do 20 osb (Norwegia), od 1 do 49 osb (Niemcy, Szwec ja, Francja, Japonia), od 1 do 50 osb (Belgia, Dania, Holandia) czy te od l do 250 osb (USA). Z kolei, biorc pod uwag obroty, naley zdywersyfikowa kryteria ze wzgldu na bran, w j

ej prowadzona jest dziaalno gospodarcza (przemys, drobny handel, duy handel, budownic two itp.).

STRONA 20 W krajach Unii Europejskiej czsto przyjmuje si definicj wprowadzon w 1996 r. przez K omisj Europejsk, zgodnie z ktr do maych i rednich przedsibiorstw zalicza si te, kt trudnienie jest nisze ni 250 osb, obroty nisze ni 40 mln EURO lub oglny wynik bilanso y nie osiga 27 mln EURO. Potrzeba wyrnienia tej kategorii w wymiarze normatywnym ni e powinna budzi wtpliwo ci. Grupa maych i rednich przedsibiorstw w krajach Unii Europe skiej stanowi podstawow grup przedsibiorcw. Tak np. w Niemczech a 95% wszystkich prze dsibiorstw zalicza si do maych i rednich. Znaczenie maych i rednich przedsibiorstw w przede wszystkim z takimi elementami, jak: dua elastyczno w procesie dostosowania s wojej struktury do gry rynkowej, wysoka innowacyjno i skonno do ponoszenia ryzyka, wy soka dynamika wzrostu zatrudnienia czy w kocu wzrastajcy udzia w wytwarzaniu dochod u narodowego. Potrzeba wyrnienia maych i rednich przedsibiorstw wie si rwnie z ko pecjalnej pomocy dla tych podmiotw, gwnie tzw. start-up, czyli rozpoczynajcych dziaal no gospodarcz. Do najcz ciej stosowanych instrumentw pomocy maym i rednim przedsibi nale specjalne programy pomocy finansowej (dofinansowanie targw, wystaw) oraz spec jalne poyczki, preferencje kredytowe i w systemie podatkowym, tworzenie specjalne go otoczenia infrastrukturalnego (centra wspierania przedsibiorczo ci), regionalne fundusze kapitaowe dla wspierania finansowego maych i rednich przedsibiorstw, ventur es capital, fundusze porczeniowe dla takich przedsibiorstw, ktre nie maj wystarczajce go zabezpieczenia kredytowego, itp. Kategoria maego i redniego przedsibiorcy bdzie z wizana zarwno z przedsibiorc jednoosobowym, jak i spk komandytow, komandytowo-akcyj graniczon odpowiedzialno ci, akcyjn. Wie si zasadniczo z przedsibiorstwami reprezent przewag kapitau prywatnego.

Nb 20 Kategoria maego i redniego przedsibiorcy staa si kategori normatywn dziki regulacji rtej w ustawie z 19.11.1999 r. -Prawo dziaalno ci gospodarczej (A. Kidyba, May, s. 1 7-18; J. Malarczyk, Pojcie, s. 88-90). Unormowanie odnoszce si do tego zagadnienia skada si z dwch cz ci: cz pierwsza po zasadom pomocy pastwa dla maych i rednich przedsibiorstw, natomiast cz druga definiu maego i redniego przedsibiorc. Zgodnie z art. 53 PrGosp, pastwo z poszanowaniem zasad rwno ci i konkurencji powinno stwarza szczeglne warunki funkcjonowania tyche przedsib orcw poprzez:

STRONA 21 l) inicjowanie zmian stanu prawnego sprzyjajcych rozwojowi maych i rednich przedsibi orcw, w tym dotyczcych dostpu do rodkw finansowych pochodzcych z kredytw i poyczek porcze kredytowych, 2) wspieranie instytucji umoliwiajcych finansowanie dziaalno ci gospodarczej na dogod nych warunkach, 3) wyrwnywanie warunkw wykonywania dziaalno ci gospodarczej ze wzgldu na obcienia pub znoprawne, 4) uatwianie dostpu do informacji, szkole oraz doradztwa, 5) wspieranie instytucji i organizacji lokalnych oraz regionalnych dziaajcych na r zecz maych i rednich przedsibiorcw, 6) promowanie wsppracy maych i rednich przedsibiorcw z innymi przedsibiorcami po i zagranicznymi, ze szczeglnym uwzgld nieniem przedsibiorczo ci lokalnej. Definicja maego i redniego przedsibiorcy zostaa okre lona z uwzgldnieniem wymogw Unii ropejskiej. Za maego przedsibiorc uwaa si przedsibiorc, ktry w poprzednim roku obro (art. 54 ust. l PrGosp): 1) zatrudnia redniorocznie mniej ni 50 pracownikw oraz 2) osign przychd netto ze sprzeday towarw, wyrobw i usug oraz operacji finansowych rzekraczajcy rwnowarto ci w zotych 7 mln EURO lub suma aktyww jego bilansu sporzdzoneg

na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczya rwnowarto ci w zotych 5 mln E URO. Nie uwaa si jednak za maego przedsibiorcy, w ktrym przedsibiorcy inni ni mali posiad art. 54 ust. 2 PrGosp): 1) wicej ni 25% wkadw, udziaw lub akcji, 2) prawa do ponad 25% udziaw w zysku, 3) wicej ni 25% gosw w zgromadzeniu wsplnikw (akcjonariuszy). Z kolei za redniego przedsibiorc uwaa si przedsibiorc, nie bdcego maym przedsibi oprzednim roku obrotowym (art. 55 ust. 1 PrGosp): 1) zatrudnia redniorocznie mniej ni 250 pracownikw oraz 2) osign przychd netto ze sprzeday towarw, wyrobw i usug operacji finansowych nie przekraczajcy rwnowarto ci w zotych 40 mln EURO lub suma akt yww jego bilansu sporzdzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekrocz ya rwnowarto ci w zotych 27 mln EURO.

STRONA 22 Nie uwaa si jednak za redniego przedsibiorcy, w ktrym przedsibiorcy inni ni mali i posiadaj (art. 55 ust. 2 PrGosp): l) wicej ni 25% wkadw, udziaw lub akcji, 2) prawa do ponad 25% udziaw w zysku, 3) wicej ni 25% gosw w zgromadzeniu wsplnikw (akcjonariuszy). Rada Ministrw, w drodze rozporzdzenia, moe podwyszy kwoty, o ktrych mowa w art. 54 us . l pkt 2 oraz w art. 55 ust. l pkt 2 (odnosi si to do przychodu i sumy aktyww). W celu stwierdzenia, e przedsibiorca spenia przesanki okre lone w art. 54 albo w art. 55 PrGosp, zainteresowany skada odpowiednie dokumenty. Jeeli z przyczyn od siebie niezalenych przedsibiorca nie moe przedstawi dokumentw wiadczcych, e nie zachodz o o ci wskazane w art. 54 ust. 2 albo w art. 55 ust. 2 PrGosp, o wiadczenie na pi mie za stpuje te dokumenty. W przypadku przedsibiorcy dziaajcego krcej ni rok, jego przewidy any roczny przychd netto ze sprzeday towarw, wyrobw i usug oraz operacji finansowych, a take przewidywane rednioroczne zatrudnienie oszacowuje si na podstawie danych za ostatni okres, udokumentowany przez przedsibiorc. 2. Rozliczenia maych i rednich przedsibiorstw w obrocie

Nb 21 Coraz wicej przepisw odnosi si do kategorii maego i redniego przedsibiorcy, w szczeg i w kontek cie udzielania im wsparcia. Ustawa z 6.9.2001 r. o terminie zapaty w obr ocie gospodarczym (przed opublikowaniem) wprowadza ograniczenie swobody w narzuc aniu maym i rednim przedsibiorcom przez przedsibiorcw duych niekorzystnych warunkw u Ustawa dotyczy umw, ktrych podmiotami s osoby wskazane powyej, ale tylko tych, ktrych przedmiotem jest odpatne dostarczanie towarw lub wiadczenie usug przez maego i redni go przedsibiorc na rzecz podmiotw pozbawionych takiego statusu. Nie dotyczy to jedn ak wiadczenia usug zwizanych z wykonywaniem czynno ci bankowych, a take wiadcze poleg ch na odpatnym dostarczaniu towarw lub wiadczeniu usug, gdy s one finansowane w cao c ub cz ci ze rodkw midzynarodowych instytucji finansowych, w ktrych Polska jest czonki lub z ktrymi ma podpisane umowy o wsppracy oraz ze rodkw pochodzcych z bezzwrotnej p mocy Unii Europejskiej. Generaln zasad, wprowadzon ustaw z 6.9.2001 r., jest to, e je dn stron jest may i redni przedsibiorca, a drug -osoba pozbawiona takiego statusu i g y przewiSTRONA 23

-dziay one w umowie termin zapaty duszy ni 30 dni. Wwczas kontrahent maego i rednie zedsibiorcy jest obowizany do zapaty odsetek ustawowych i to niezalenie od tego, czy jego kontrahent wystpi z takim daniem. Odsetki obowizuj za okres poczwszy od 31 dni o spenieniu swojego wiadczenia niepieninego i dorczeniu dunikowi faktury lub rachunk do dnia zapaty, ale nie duszy ni do dnia wymagalno ci wiadczenia pieninego. Strony m trzec w umowie odsetki wysze od ustawowych. W takim przypadku wierzyciel -may i red ni przedsibiorca, moe da ich za cay okres midzy 31 dniem od dostarczenia towaru bd

nia usugi a dniem zapaty. Zgodnie z art. 4 ustawy, nie narusza ona przepisw Kodeksu cywilnego o wymagalno ci w iadcze pieninych oraz o skutkach op nienia i zwoki dunika. W konsekwencji wic, niez d odsetek, dostawca (wykonujcy usug) moe da odszkodowania, jeeli w wyniku zwoki w ponis szkod. III. Pojcie przedsibiorstwa Nb 22 Pojcie przedsibiorstwa nie jest terminem jednoznacznym. Wystpuje zarwno w ustawie z 25.9.1981 r. o przedsibiorstwach pastwowych (tekst jedno Dz.U. z 1991 r. Nr 18, po z. 80 ze zm.), jak i Kodeksie cywilnym, Kodeksie spek handlowych, Prawie upado ciowym , ustawie z 30.8.1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsibiorstw pastwowyc h (Dz. U. Nr 118, poz. 56 ze zm.) itd. Pojcie to jest kategori zarwno ekonomiczn, ja k i prawn. W ustawodawstwie, literaturze i orzecznictwie przyjmuje si, e termin "pr zedsibiorstwo" moe by uywany w trzech znaczeniach: podmiotowym, funkcjonalnym i prze dmiotowym.

1. Znaczenie podmiotowe Nb 23 W znaczeniu podmiotowym przedsibiorstwo wystpuje jako podmiot stosunkw prawnych, cz yli podmiot praw i obowizkw w zakresie prawa cywilnego (np. przedsibiorca, przedsibi orstwo pastwowe). W tym znaczeniu chodzi rwnie o podmiot stosunkw gospodarczych. Mona przyj, e obecnie zumienie tego terminu jest synonimem pojcia przedsibiorca. Artyku l PPU uywa pojcia "przedsibiorstwo" w znaczeniu podmiotowym (przedsibiorstwo p astwowe jest samodzielnym, samorzdnym i samofinansujcym si przedsibiorc posiadajcym bo-

STRONA 24 -wo prawn). Zasadniczo uywanie przymiotnika "pastwowe" wskazuje na takie rozumienie p ojcia "przedsibiorstwo". Mona takie znaczenie odnosi do innych okre le, np. "prywatne" "spdzielcze". Okre lenie "przedsibiorstwo prywatne" bdzie mogo by odnoszone do podmi wego znaczenia tego pojcia, jeeli z przepisw bdzie wynikao, e przedsibiorstwu przyzn podmiotowo prawn lub prowadzi je osoba fizyczna (przedsibiorca). Uywanie terminu "pr zedsibiorstwo prywatne" w kategoriach podmiotowych musi wiza si z korzystaniem z tak iej formy organizacyjnej, ktrej przepisy przyznaj podmiotowo prawn lub gdy dziaalno adzi osoba fizyczna. Tak naley traktowa prowadzenie dziaalno ci gospodarczej przez je den podmiot w formie jednoosobowej spki z ograniczon odpowiedzialno ci. W ten sposb do hodzi do pokrywania si terminw "przedsibiorstwo" i "spka" (w znaczeniu podmiotowym) w odrnieniu od prowadzenia przez spk przedsibiorstwa (znaczenie funkcjonalne). Moemy yj pewn tosamo midzy pojciem przedsibiorcy a pojciem przedsibiorstwa w znaczeniu m.

2. Znaczenie funkcjonalne Nb 24 Z kolei przez przedsibiorstwo w znaczeniu funkcjonalnym rozumie si stae (zawodowo, we wasnym imieniu, w sposb zorganizowany i cigy) prowadzenie dziaalno ci gospodarczej celach zarobkowych, a normatywn podstaw do wyodrbnienia tego pojcia byy uchylone art . 2 i 4 KH, w ktrych wspomniano o "prowadzeniu przedsibiorstwa zarobkowego". Do ta kiego rozumienia przedsibiorstwa nawizuj te te przepisy Kodeksu spek handlowych, w kt ch jest mowa o prowadzeniu przedsibiorstwa, tj. art. 22 1 pkt 1 (w odniesieniu do spki jawnej), art. 86 l (do spki partnerskiej), art. l 02 (do spki komandytowej), . 125 (do spki komandytowo-akcyjnej) oraz przepisy Kodeksu cywilnego (np. art. 358 1 4, art. 526 l, art. 765, art. 794 l). Naley podkre li rnic pomidzy przedmiotem dziaalno ci spki, jako oglnie okre lonym no ci, dla ktrej spka zostaje powoana, a przedmiotem jej przedsibiorstwa, ktry powini by skonkretyzowany. Ponadto spka moe prowadzi kilka przedsibiorstw. Stanowisko orzecz

ictwa i literatury nie jest jednak zgodne co do stopnia szczegowo ci okre lenia przedm iotu przedsibiorstwa. Pocztkowo judykatura przyjmowaa, e przedmiot przedsibiorstwa sp moe zosta okre lony oglnie -produkcja, handel, usugi. P niej jednak Sd Najwyszy sta owisku, e przedmiot ten powinien by skonkretyzowany okre leniem przynajmniej rodzaju dziaalno ci gospodarczej (zob. uchw. SN z 9.11.1988 r., III CZ P 92/88, Pal. 1990, s. 11-12 z glos A. Szumaskiego, s. 48 i nast.). STRONA 25 Zgodnie z art. 40 pkt I KrRejSU, przedmiot dziaalno ci ustala naley wedug polskiej Kla syfikacji Dziaalno ci (PKD).

3. Znaczenie przedmiotowe Nb 25 Od przedsibiorstwa w znaczeniu funkcjonalnym i podmiotowym naley odrni przedsibiorstw w znaczeniu przedmiotowym (E. Norek, Przedsibiorstwo, s. 35 i nast.; por. P Biel ski, Regulacja, s. 29 i nast., rwnie M. Litwiska, Pojcie, s. 8 i nast.). Przedsibiors two w znaczeniu przedmiotowym -zgodnie z definicj zawart w art. 551 KC -oznacza ze sp skadnikw materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji okre lonych za da gospodarczych, obejmujcych wszystko, co wchodzi w skad przedsibiorstwa, w szczegln o ci: firm (nazw), znaki towarowe i inne oznaczenia indywidualizujce przedsibiorstwo, ksigi handlowe, nieruchomo ci i ruchomo ci nalece do przedsibiorstwa, w tym produkty i ateriay, patenty, wzory uytkowe i zdobnicze, zobowizania i obcienia zwizane z prowadz niem przedsibiorstwa, prawa wynikajce z najmu i dzierawy lokali zajmowanych przez p rzedsibiorstwo (szerzej zob. E. Norek, Przedsibiorstwo, s. 27 i nast.). Wyej wymienione prawa i obowizki stanowi przykadowe wyliczenie moliwych skadnikw prz ibiorstwa. Z definicji zawartej w art. 551 KC wynika, e wyeksponowane s trzy elementy: l) zesp skadnikw, 2) zesp dbr o materialnym i niematerialnym charakterze, 3) zesp ten jest przeznaczony do realizacji okre lonych zada gospodarczych. Zesp skadnikw oznacza uwypuklenie elementw organizacji jako pewnej zorganizowanej str uktury. Wyra nie tak stanowi art. 40 KH, ktry stanowi o "zorganizowanej cao ci". Ten el ment naley jednak, mimo nieobowizywania tego przepisu, wyra nie podkre li. Uyte w przepisie okre lenie "skadniki materialne i niematerialne" jest doprecyzowane przez przykadowe wyliczenie, co wchodzi w skad przedsibiorstwa. W skad przedsibiorst wa wchodz wic przede wszystkim prawa, a w tym: -prawa na dobrach materialnych, tzn. prawa do rzeczy, czyli wasno i inne prawa rzec zowe (por. art. 551 pkt 3 KC), -prawa na dobrach niematerialnych: m.in. firma, znaki towarowe, wzory uytkowe i z dobnicze patenty (por. art. 551 pkt l i 4 KC),

STRONA 26 -prawa obligacyjne wynikajce np. z najmu i dzierawy (M. Litwiska, Dzierawa, s. 11 i nast.) (por. art. 551 pkt 6 KC), -zobowizania i obcienia (art. 551 pkt 5 KC). W rd skadnikw przedsibiorstwa naley wymieni take sytuacje faktyczne, ktre nie maj u praw podmiotowych, lecz wpywaj dodatnio lub ujemnie na jego warto , np. klientela, lokalizacja, dobra lub za renoma itp. (M. Litwiska, Pojcie, s. 10), czyli okoliczno c i okre lane w jzyku angielskim jako good will lub bad will. Zgodnie z art. 551 pkt 5 KC, w skad przedsibiorstwa wchodz rwnie zobowizania i obci zwizane z jego prowadzeniem. Jest to zmiana w porwnaniu z art. 40 KH, w ktrym nie w spomniano w ogle o zobowizaniach lub obcieniach, a mowa bya tylko o aktywach i wierzy telno ciach powstaych przy prowadzeniu przedsibiorstwa. W kwestii tej nastpia wic wyra na zmiana stanu prawnego. Wierzytelno ci to nic innego j ak zobowizanie z punktu widzenia wierzyciela. Mona przyj, e w skad pojcia przedsibi a wchodz wierzytelno ci powstae przy jego prowadzeniu (A. Jakubecki, w: Prawo, s. 41 -42). Pojcie zobowizania obejmuje rwnie dug (zobowizanie ze stanowiska dunika), a z -wedug art. 551 KC -w skad przedsibiorstwa wchodz nie tylko prawa, ale i dugi zwizane

z jego prowadzeniem. Pojcie "obcie" w prawie cywilnym odnoszone jest do rnych prawo c arakterze przede wszystkim rzeczowym, ktre istniej ("ci") na cudzej rzeczy, takich ja k np. uytkowanie (art. 252 KC), suebno (art. 285 i 296 KC), zastaw (art. 306 KC), hip oteka (art. 65 KWU), a ponadto ciary realne (por. M. Litwiska, Dzierawa, s. 11 oraz A. Jakubecki, w: Prawo, s. 41-42). W wietle art. 551 KC, gdy mowa o zobowizaniach, chodzi o prawa i obowizki obligacyjne, a w przypadku obcie -o obowizki co do zasady rzeczowe. Nb 26 Wskazane rozrnienie pojcia przedsibiorstwa ma istotne znaczenie praktyczne, gdy czase m jeden akt prawny posuguje si tym terminem w rnych znaczeniach (np. ustawa o przeds ibiorstwach pastwowych, ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji przedsibiorstw pastw owych, Kodeks spek handlowych), uywajc znaczenia podmiotowego i przedmiotowego czy f unkcjonalnego i przedmiotowego. IV. Zbycie przedsibiorstwa Nb 27 Z przedmiotowym znaczeniem pojcia przedsibiorstwo wie si problem jego zbycia. Zgodnie z art. 751 KC, przedsibiorstwo moe by zby-

STRONA 27 -te, wydzierawione albo moe by na nim ustanowione prawo uytkowania. Zbycie przedsibio rstwa jest pojciem, ktre obejmuje wszelkie czynno ci prawne powodujce przeniesienie n a nabywc praw i obowizkw wchodzcych w skad przedsibiorstwa. Dotyczy to wic sprzeday owizny, zamiany, wniesienia do spki tytuem wkadu (zob. P. Bielski, Regulacja, s. 29 i nast.; A. Kidyba, Spka, s. 113-114; K. Kopaczyska-Pieczniak, Spka, s. 8.2.2.4.; H. Urbaczyk, Przedsibiorstwo, s. 22 i nast.; E. Norek, Przedsibiorstwo, s. 125 i nast. ), zawarcia umowy o odpatne korzystanie z przedsibiorstwa poczone z opcj sprzeday. Zg dnie z art. 552 KC, czynno prawna majca za przedmiot przedsibiorstwo, obejmuje wszys tko, co wchodzi w jego skad, chyba e co innego wynika z tre ci czynno ci prawnej lub p rzepisw szczeglnych (M. Litwiska, Pojcie, s. 8 i nast.). Oznacza to, e w braku odmien nych postanowie lub przepisw szczeglnych naley przyj, e czynno ci zbycia objte s kadniki wymienione w art. 551 KC (M. Po niak - Niedzielska, Zbycie, s. 37). Charakter prawny przedsibiorstwa w znaczeniu przedmiotowym nie by nigdy jednoznacz ny w literaturze. Dyskusyjne jest przede wszystkim, czy przedsibiorstwo jest prze dmiotem obrotu jako cao , czy te naley je traktowa jako rodzaj zbioru praw i innych sk nikw. Wydaje si, e naley przyj, i podstaw prowadzenia dziaalno ci gospodarczej sta en zorganizowany kompleks majtkowy obejmujcy dobra materialne i niematerialne oraz sytuacje faktyczne. Ten wyodrbniony kompleks majtkowy stanowi dobro samoistne, rne od sumy elementw, ktre si na nie skadaj, mogce by przedmiotem obrotu (M. Po niak-Nie ska, Zbycie, s. 37). Nie musi to oznacza, e zbycie przedsibiorstwa obejmuje zbycie caego majtku. Moliwe jest wyczenie okre lonych skadnikw z majtku. Jednake, jak pod literaturze, chodzi tylko o taki zakres wycze przy zawarciu umowy, aby to co pozost aje, stanowio przedmiot przedsibiorstwa (ibidem, s. 37). Bd odwrotnie, aby te skadnik i, ktre nie s objte umow, nie stanowiy ju przedsibiorstwa. Decyduj tu wic okoliczn yczne, ktre mog by oznaczone in concreto. Na nabywc musi przej minimum rodkw i spos akie s konieczne do tego, aby mona byo prowadzi przedsibiorstwo w znaczeniu funkcjona lnym (S. Buczkowski, Glosa do orz. SN z 10.1.1972 r., 1 CR 359/71, OSPiKA 1972, Nr 12, poz. 232). Chodzi wic o wszelkie elementy, ktre powoduj przejcie funkcji penio nych przez przedsibiorstwo.

Nb 28 Czynno zbycia jest czynno ci prawn o charakterze rozporzdzajcym, ktrej skutkiem jest j cie na nabywc uprawnie niezbdnych do prowadzenia przedsibiorstwa. Jest to czynno pr a konsensualna, wzajemna, kauzalna. Zbycie przedsibiorstwa jest nastpstwem jednej czynno ci prawnej - nabycia uno actu, co oznacza, e po stronie nabywcy mamy do czyn ienia z sukcesj uniwersaln (nabycie pod tytuem oglnym) (J. Wido, Zakres, s. 25 i nast .).

STRONA 28 Nb 29 Przeniesienie wszystkich praw i obowizkw wchodzcych w skad przedsibiorstwa nastpuje w dug jednolitych zasad, niezalenie od tego, jakie reguy dotycz zbywania poszczeglnych praw i obowizkw (A. Jakubecki, w: Prawo, s. 44). Jeeli natomiast na zbycie przedsibi orstwa skada si wiele odrbnych (cho poczonych czasowo) czynno ci zbycia (sukcesji sin arnych), to do przeniesienia kadego prawa i obowizku naley stosowa przepisy o zbyciu dla niego tylko wa ciwe (ibidem, s. 40). Za przyjciem pogldu, e w przypadku nabycia przedsibiorstwa mamy do czynienia z sukce sj uniwersaln przemawiaj wzgldy praktyczne i bezpieczestwo obrotu. Dua liczba czynno prawnych majcych za przedmiot przedsibiorstwo stwarza ryzyko, i w wielu przypadkach w praktyce mogyby nie zosta spenione szczeglne warunki przeniesienia poszczeglnych p raw skadajcych si na przedsibiorstwo, co z kolei doprowadzioby do znacznego skompliko wania stanu prawnego i niepewno ci majtkowych, ktre zawayyby na pewno ci obrotu gospoda czego. Ponadto w skad przedsibiorstwa wchodz te pewne sytuacje, nie stanowice przedmi otu adnych odrbnych praw podmiotowych (np. klientela), oraz prawa niezbywalne (A. Jakubecki, w: Prawo, s. 44). Wyja nienie ich przej cia na nabywc nie byoby moliwe, gdyb y nabycie przedsibiorstwa traktowa jako kompleks odrbnych czynno ci prawnych. Dopuszczalno zbycia przedsibiorstwa w drodze jednej czynno ci prawnej nie wyklucza, e skutki prawne tej czynno ci mog by rozoone w czasie. Wwczas chwila nabycia nie jest to ma z chwil dokonania czynno ci zbycia. Nb 30 Zbycie przedsibiorstwa wymaga formy pisemnej z podpisami notarialnie po wiadczonymi . Jeeli jednak na przedsibiorstwo skada si nieruchomo , to albo czynno zbycia wymaga ej formy, albo te zbycie nieruchomo ci powinno nastpi w formie aktu notarialnego (E. Norek, Przedsibiorstwo, s. 158). Nb 31 Szczeglnie dyskusyjne w literaturze jest to, jakie skutki w sferze odpow