Prawo konkurencji ćwiczenia - spotkanie 2 - wpia.uni.lodz.pl · Prawo gospodarcze publiczne Wykład nr 7 Prawo energetyczne zarys Łukasz Grzejdziak 1 . Wprowadzenie . Zakres przedmiotowy

90-232, Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[email protected]

Prawo gospodarcze publiczne

Wykład nr 7

Prawo energetyczne zarys

Łukasz Grzejdziak

1

Wprowadzenie

Zakres przedmiotowy

• Prawna regulacja działalności gospodarczej w sektorze energetycznym – jej podejmowania, wykonywania i zaprzestania

• Energetyka sensu largo – procesy – pozyskiwania źródeł energii (paliwa stałe, ciekłe,

gazowe, jądrowe, odnawialne)

– wytwarzania energii (elektrycznej, cieplnej)

– dostarczania energii (względnie ich źródeł) do odbiorców (działalność sieciowa i handlowa)

3



[email protected]

Zakres przedmiotowy

• Sektory

– Elektroenergetyczny

– Gazowy

– Ciepłowniczy

– Paliwowy (w tym, w najszerszym ujęciu, wydobywanie paliw)

4



[email protected]

Elektroenergetyka – schemat

funkcjonowania sektora

5



[email protected]

Odbiorcy

Gospodarstwa domowe Odbiorcy instytucjonalni

Dystrybucja i sprzedaż

pośrednicy w sprzedaży energii

Wytwarzanie (w tym kogeneracja)

elektrownie elektrociepłownie

SIECI PRZESYŁOWE

SIECI DYSTRYBUCYJNE

Sieci

przesyłowe

energii

elektrycznej

Źródło: PSE-Operator S.A.



[email protected] 6

Konkurencja w energetyce?

• Pytania

– Czy na tak skonstruowanym rynku może istnieć konkurencja?

– Czy powinna?

– Jakie korzyści i jakie zagrożenia mogą wyniknąć z wdrożenia konkurencji?

– Jak ją wprowadzić i utrzymać?

7



[email protected]

Poprzedni paradygmat organizacji

sektora

• Teoria monopolu naturalnego

– Monopol naturalny – sytuacja, gdy jeden operator na rynku jest w stanie obsłużyć rynek po niższych kosztach niż jakakolwiek kombinacja dwóch lub więcej operatorów

– Rynek charakteryzuje się dużymi barierami wejścia (głównie kosztowymi) i wielkimi efektami skali (konieczne istnienie b. dużej grupy odbiorców)

8



[email protected]

Poprzedni paradygmat organizacji

sektora

• Jedynie uzasadnionym ekonomicznie modelem jest wytwarzanie, przesył i dystrybucja energii przez jedno przedsiębiorstwo

• Wejście na rynek innego podmiotu

– nieopłacalne ze względu na koszty budowy sieci

– stanowiłoby zagrożenie dla działalności operatora zasiedziałego

9



[email protected]

Zmiana paradygmatu

• Do końca lat 70-ych XX w. energetyka na całym świecie domeną monopolistów sieciowych zintegrowanych pionowo

• Zmiana paradygmatu w USA – pierwsze reformy w sektorze gazu ziemnego

• Zmiany stopniowo oddziałują na inne państwa

• Od końca lat 80-ych XX w. stopniowe zmiany w UE

10



[email protected]

Nowy paradygmat

• Tezy

– Monopolista sieciowy jest nieefektywny

– Niska jakość usług

– Wysokie koszty

– Przyczyną braku konkurencji jest bariera dostępu do sieci

– Otwarcie na konkurencję jest możliwe pod warunkiem zapewnienia dostępu do sieci

11



[email protected]

Nowy paradygmat

• Monopol jedynie w zakresie zarządzania sieciami

• Zapewnienie dostępu stron trzecich do sieci przesyłowych i dystrybucyjnych (TPA)

• Konkurencja na poziomie wytwarzania i sprzedaży

• Swobodny wybór sprzedawcy przez odbiorcę końcowego

12



[email protected]

Problemy liberalizacji sektora

energetycznego

• Dominacja przedsiębiorstwa zasiedziałego - przewaga strukturalna

• Brak rzeczywistej konkurencji = brak presji cenowej = ryzyko pobierania renty monopolistycznej

• Brak bezpośredniej kontroli państwa – jak zapewnić powszechny dostęp do usług?

13



[email protected]

Filary reform liberalizacyjnych

• Problem zapewnienia dostępu do sieci – Środki prawa ochrony konkurencji – doktryna

urządzeń kluczowych (essential facility doctrine)

– Rodowód w prawie amerykańskim – sprawa US v. Terminal Railroad Ass'n, 224 U.S. 383 (1912)

– Dotyczy wykorzystywania siły rynkowej (pozycji dominującej) przez podmiot posiadający dostęp do infrastruktury niezbędnej do prowadzenia określonej działalności, np.

• Tory kolejowe, sieci telekomunikacyjne, wodociągi, sieci elektroenergetyczne, gazociągi, rurociągi, itp.

• W pewnym zakresie także prawa własności intelektualnej

14



[email protected]


• Problem zapewnienia dostępu do sieci – doktryna urządzeń kluczowych

1. Urządzenie kluczowe – niezbędne do prowadzenia działalności lub gdy prowadzenie jej bez niego jest w sposób nieunikniony nieopłacalne

2. Urządzenie unikalne – brak praktycznej możliwości by zduplikować urządzenie

3. Odmowa dostępu do urządzenia – wprost lub poprzez stawianie nierealnych warunków dostępu

4. Możliwość udostępnienia urządzenia

15



[email protected]


• Odmowa dostępu do urządzenia kluczowego stanowi nadużycie pozycji dominującej (art. 9 uokk i 102 TFUE)

• Środki prawa antymonopolowego niewystarczające – Interwencja ex post

– Długotrwałość i wysokie koszty postępowań

– Niepewność rezultatu

16



[email protected]


• Problem zapewnienia dostępu do sieci • Zasada TPA (Third Party Access)

– Pozytywny obowiązek nałożony na operatora sieci dopuszczenia do niej innych podmiotów (dostawców – wytwórców, spółek obrotu) na równych, niedyskryminacyjnych zasadach oraz przejrzystych i rozsądnych warunkach

– Środek regulacji ex ante – Różne modele TPA

• wyłącznego nabywcy • negocjowanego dostępu do sieci • regulowanego dostępu do sieci

17



[email protected]


• Czy TPA wystarczy by zapewnić konkurencję? – Pionowo zintegrowane przedsiębiorstwa

zasiedziałe zainteresowane są niedopuszczeniem do sieci

– Przenoszenie siły rynkowej z rynku zarządzania siecią na rynki pokrewne

– Nadmierne, uciążliwe warunki techniczne

– Przewlekłe negocjacje

– Wygórowane ceny

18



[email protected]


• Zasada separacji funkcji zarządzania siecią i dostaw energii (unbundling)

– Obowiązek odseparowania w ramach pionowo zintegrowanych przedsiębiorstw operatora sieci przesyłowych i dystrybucyjnych od innych obszarów działalności – wytwarzania i obrotu

– Zmniejszenie (pozbawienie) bodźców do ograniczania dostępu do sieci

19



[email protected]


• Rodzaje unbundlingu

– Funkcjonalny (zarządzania)

– Księgowy (chinese wall)

– Prawny

– Właścicielski

20



[email protected]


• Bilansowanie – Problem zbilansowania popytu i podaży na

energię elektryczną

– Problem mniej istotny w systemach opartych na monopolu

– Jak zapewnić ciągłość dostaw przy jednoczesnym bezpiecznym funkcjonowaniu sieci?

– Operatorzy sieci obowiązani zapewnić bilansowanie systemu – prowadzą sprzedaż i zakup energii elektrycznej na rynku bilansującym na zasadach przejrzystych i niedyskryminacyjnych

21



[email protected]

Niezależna regulacja sektorowa

• Organy regulacyjne (niezależni regulatorzy sektorowi) – Organy administracji publicznej

– Niezależne (najlepiej kadencyjne)

– Nadzór nad stosowaniem zasady TPA

– Zatwierdzanie taryf

– Zatwierdzanie instrukcji ruchu i eksploatacji sieci, w tym instrukcji rynku bilansującego

– Wyznaczanie operatorów systemów

– Zadania w zakresie zapewnienia świadczenia usług publicznych

22



[email protected]

POLITYKA ENERGETYCZNA

UE



[email protected] 23

Traktaty założycielskie

• Początkowo regulacja poza TEWG

– TEWWiS – 1951 (wygasł 23.07.2002) – wspólna polityka węglowa

– TEWEA – 1957 – wspólna polityka jądrowa

• Brak pozytywnej integracji w ramach TEWG (TWE) – energetyka podlega tym samym zasadom co pozostałe dziedziny gospodarki

– Reguły konkurencji

– Swobody rynku wewnętrznego

24



[email protected]

Wdrażanie reguł

konkurencji w energetyce • Do poł. lat 80-ych XX w. – brak działań

na rzecz stworzenia europejskiego rynku energii – monopole państw członkowskich

• Zmiana podejścia podyktowana nowymi trendami ekonomicznymi i „nową inicjatywą rynkową”

25



[email protected]

Wdrażanie reguł

konkurencji w energetyce • Nowa inicjatywa rynkowa Wspólnoty

– Kryzys integracji europejskiej

– Od integracji negatywnej (poprzez rynek) do pozytywnej (harmonizacja)

– Identyfikacja deficytów rynku wewnętrznego

– 1985 – Biała Księga w sprawie ukończenia rynku wewnętrznego

– 1986 – Jednolity Akt Europejski – ukończenie budowy jednolitego rynku do końca 1992 r.

26



[email protected]

Wdrażanie reguł

konkurencji w energetyce • Nowa inicjatywa rynkowa Wspólnoty

– Priorytetem otwarcie rynków usług publicznych, w tym energetyki, na konkurencję

– Stopniowe usuwanie barier w handlu między p. cz.

– Liberalizacja i likwidacja monopoli krajowych

– Budowa wewnętrznego rynku energetycznego

27



[email protected]

Rozwój prawa pierwotnego

• Traktat z Maastricht – 1992 – zakres działalności Wspólnoty rozszerzony o

środki w dziedzinie energii – dodanie tytułu poświęconego sieciom

transeuropejskim

• Instrumenty prawne liberalizacji rynku energii – Europejskie prawo antymonopolowe (art.

101, 102 TFUE i kontrola koncentracji) – Ograniczenia w tworzeniu krajowych

monopoli handlowych (art. 37 TFUE) i usługowych (art. 106 TFUE)

– Harmonizacja

28



[email protected]

Monopole handlowe p. cz.

• Art. 37 ust. 1 TFUE – Państwa Członkowskie dostosowują monopole

państwowe o charakterze handlowym w taki sposób, aby wykluczona była wszelka dyskryminacja między obywatelami Państw Członkowskich w stosunku do warunków zaopatrzenia i zbytu.

Postanowienia niniejszego artykułu stosują się do każdego podmiotu, za pośrednictwem którego Państwo Członkowskie z mocy prawa lub faktycznie, bezpośrednio lub pośrednio, kontroluje, kieruje lub wpływa w stopniu odczuwalnym na przywóz lub wywóz w stosunkach między Państwami Członkowskimi. Postanowienia te stosują się także do monopoli delegowanych przez państwo innym podmiotom.

29



[email protected]

Monopole handlowe p. cz.

• Art. 37 ust. 1 TFUE

– nakaz przekształcenia wszelkich

monopoli w obrocie towarami jeśli

naruszają one swobodę przepływu

towarów lub gdy ich funkcjonowanie

prowadzi do dyskryminacji

– Dotyczy m.in. monopoli w imporcie,

monopolu w zakresie sprzedaży towarów

30



[email protected]

Monopole usługowe p. cz.

• Art. 106 ust. 1 TFUE

– Państwa Członkowskie, w odniesieniu do

przedsiębiorstw publicznych i

przedsiębiorstw, którym przyznają prawa

specjalne lub wyłączne, nie wprowadzają ani

nie utrzymują żadnego środka sprzecznego

z normami Traktatów, w szczególności z

normami przewidzianymi w artykułach 18

oraz 101–109

31



[email protected]

Derogacja od reguł konkurencji

• art. 106 ust. 2 TFUE

– Przedsiębiorstwa zobowiązane do zarządzania UOIG lub mające charakter monopolu skarbowego podlegają normom Traktatów, zwłaszcza regułom konkurencji, w granicach, w jakich ich stosowanie nie stanowi prawnej lub faktycznej przeszkody w wykonywaniu poszczególnych zadań im powierzonych. Rozwój handlu nie może być naruszony w sposób pozostający w sprzeczności z interesem Unii.

Kompetencje Komisji


– Komisja czuwa nad stosowaniem

postanowień niniejszego artykułu i w

miarę potrzeby kieruje stosowne

dyrektywy lub decyzje do Państw

Członkowskich

Derogacja od reguł konkurencji


– Prima facie adresowany do przedsiębiorstw, a nie do państw członkowskich

– Dotyczy jednak także środków podejmowanych względem nich przez państwa członkowskie

– Na art. 106 ust. 2 TFUE mogą powoływać się nie tylko przedsiębiorstwa, ale także państwa członkowskie – bezpośrednia skuteczność

Zastosowanie art. 37 i 106 TFUE

• 3 etapy rozwoju orzecznictwa

– Do połowy lat 80-ych XX w. – przepisy

praktycznie niestosowane

– Koniec lat 80-ych – „zwrot publiczny” w prawie

konkurencji i nowa inicjatywa rynkowa

• art. 106 ust. 1 TFUE w centrum

• Stosowany w związku z art. 102 TFUE jako

narzędzie walki z monopolami państwowymi

• Burzliwy rozwój orzecznictwa

• P. cz. chroniąc monopole powołują się na

wyłączenie z art. 106 ust. 2 TFUE

Zastosowanie art. 106 ust. 2 TFUE

• C-393/92 Almelo – zakaz importu energii elektrycznej, zawarty w

umowach pomiędzy dystrybutorami lokalnymi i dystrybutorem regionalnym IJM w Holandii

– TSUE • IJM zostały powierzone obowiązki świadczenia SGEI -

wszyscy odbiorcy uzyskają nieprzerwane dostawy energii elektrycznej w odpowiedniej ilości, w oparciu o jednolite stawki i na tych samych warunkach

• ograniczenie konkurencji w oparciu o art. 106 ust. 2 TFUE dozwolone „w zakresie w którym jest konieczne dla umożliwienia przedsiębiorstwu, któremu powierzono zadanie w interesie ogólnym, jego wykonanie, a w szczególności działanie na ekonomicznie akceptowalnych zasadach”

• Konieczna analiza ekonomicznych warunków działalności przedsiębiorstwa

Zastosowanie art. 106 ust. 2 TFUE

• Monopole energetyczne i gazowe – 1997 r. – C-157/94, KE v Holandia, C-158/94 KE v Włochy, C-159/94, KE v Francja, C-160/94, KE v Hiszpania – nie jest konieczne, by stosowanie norm

traktatowych zagrażało przetrwaniu przedsiębiorstwa

– wystarczy, że p. cz. udowodni iż uchylenie praw wyłącznych zagraża wykonywaniu zadań na ekonomicznie akceptowalnych zasadach

– Komisja powinna wykorzystać środki przysługujące jej z art. 106 ust. 3 TFUE

Usługi w ogólnym interesie gospodarczym

• Art. 14 TFUE

– Bez uszczerbku dla artykułu 4 TUE i artykułów 93, 106 i 107

niniejszego Traktatu oraz zważywszy na miejsce, jakie SGEI

zajmują wśród wspólnych wartości Unii, jak również ich

znaczenie we wspieraniu jej spójności społecznej i

terytorialnej, Unia i P. Cz., każde w granicach swych

kompetencji i w granicach stosowania Traktatów,

zapewniają, aby te usługi funkcjonowały na podstawie zasad

i na warunkach, w szczególności gospodarczych i

finansowych, które pozwolą im wypełniać ich zadania

– PE i Rada, stanowiąc w drodze rozporządzeń zgodnie ze

zwykłą procedurą prawodawczą, ustanawiają te zasady i

określają te warunki, bez uszczerbku dla kompetencji, które

P. Cz. mają, w poszanowaniu Traktatów, do świadczenia,

zlecania i finansowania takich usług

Znaczenie art. 14 TFUE

• Wprowadzony Traktatem Amsterdamskim (1997)

(Drugie zdanie dodane Traktatem Lizbońskim (2007)

• Kompromisowy charakter

• Podniesienie SGEI do roli wspólnych wartości UE

• Powiązanie prawa dostępu do SGEI z

obywatelstwem UE

• Pozytywne obowiązki państw członkowskich i UE

zapewnienia właściwego funkcjonowania SGEI (tak

by mogły wypełniać swoje zadania)

• Umieszczenie SGEI w kontekście spójności

społecznej i gospodarczej oraz solidarności i

współpracy europejskiej

Znaczenie art. 14 TFUE

• Początkowo postrzegane jako deklaracja o

niewielkim znaczeniu praktycznym

• W istocie – zmiana paradygmatu

– Wcześniej art. 106 ust. 2 TFUE jako

rozgraniczający wartości UE (konkurencja) i

wartości chronione przez P. Cz. (prawo do SGEI,

wartości socjalne związane z koncepcją usługi

publicznej); jako rozgraniczający sferę prawa

krajowego i prawa UE

– Obecnie – obie grupy wartości rozpoznawane

przez UE – miejsce dla szerszego zakresu

wyłączenia

Etapy harmonizacji

• I pakiet energetyczny: dyr. 96/92/WE dotycząca wspólnych zasad dla rynku energii elektrycznej i dyr. 98/30/WE dotycząca wspólnych zasad dla rynku gazu ziemnego • pierwsze dyrektywy harmonizacyjno-liberalizacyjne

• Implementacja dyrektywy energetycznej do 19.02.1999

• Otwarcie rynku dla nowych wytwórców (zezwolenia lub przetargi na nowe moce)

• Wyznaczenie OSP

• TPA – model negocjowany lub jedynego nabywcy

• Unbundling księgowy (rachunkowy)

• Wyznaczenie regulatora

• Prawo wyboru dostawcy dla największych odbiorców

41



[email protected]

Etapy harmonizacji

• II pakiet energetyczny • dyr. 2003/54/WE (energia elektryczna) i 2003/55/WE

(gaz)

• rozp. w sprawie warunków dostępu do sieci w transgranicznej wymianie energii elektrycznej (1228/2003) oraz w sprawie warunków dostępu do sieci przesyłowych gazu ziemnego (1775/2005)

• Implementacja do 1.07.2004, a w zakresie wydzielenia OSD do 1.07.2007

42



[email protected]

Etapy harmonizacji

• II pakiet energetyczny • TPA regulowana – obowiązek przyłączenia do sieci za

wynagrodzeniem na podstawie taryf zatwierdzanych przez regulatora

• Otwarcie rynku dla odbiorców innych niż indywidualni do 1.07.2004 i dla indywidualnych do 1.07.2007

• Unbundling OSP i OSD – prawny i funkcjonalny

• Możliwość nakładania obowiązków z tytułu usług publicznych (UOIG) w zakresie bezpieczeństwa dostaw, ochrony środowiska, regularności, jakości i ceny

• Określenie szczegółowo i szeroko kompetencji regulatora

43



[email protected]

Etapy harmonizacji

• III pakiet energetyczny • dyr. 2009/72/WE – (energia elektryczna) i dyr.

2009/73/WE (gaz) - transpozycja do 3 marca 2011

• rozp. 713/2009 – ustanawiające Agencję ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki

• rozp. 714/2009 – w sprawie warunków dostępu do sieci w odniesieniu do transgranicznej wymiany energii elektrycznej i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1228/2003

• rozp. 715/2009 – w sprawie warunków dostępu do sieci przesyłowych gazu ziemnego i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1775/2005

44



[email protected]

Etapy harmonizacji

• III pakiet energetyczny • Zwiększenie zakresu kompetencji regulatora i środki

wzmacniające jego niezależność – kadencyjność, autonomia budżetowa i odpowiednie środki finansowe…

• Ustanowienie Agencji ds. Współpracy Organów Regulacyjnych – ciało koordynujące funkcje regulacyjne wykonywane przez regulatorów krajowych, ich współpracę, wydaje opinie i zalecenia, a w niektórych sprawach decyzje (np. dostęp do sieci transgranicznych)

• Powołanie Europejskiej Sieci OSP – forum współpracy krajowych OSP

• TPA regulowana

45



[email protected]

Etapy harmonizacji

• III pakiet energetyczny • Unbundling OSP

– Własnościowy – system przesyłowy stanowi własność OSP niezależnego od przedsiębiorstw wytwarzających i dostarczających energię + certyfikacja regulatora

– model ISO – jedynie gdy OSP jest pod kontrolą przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo - wyznaczenie niezależnego operatora systemu

– model ITO - jedynie gdy OSP jest pod kontrolą przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo - unbundling prawny z precyzyjnie określonymi restrykcyjnymi kryteriami niezależności OSP

• W modelach ISO i ITO OSP wyznacza państwo członkowskie, ale decyzję zatwierdza KE

• OSD – unbundling prawny i funkcjonalny

46



[email protected]

Etapy harmonizacji • III pakiet energetyczny

• Otwarcie rynku i uprawnienia odbiorców – Swobodne prawo do zakupu energii od każdego dostawcy

zarejestrowanego w UE

– Prawo do zmiany dostawcy w terminie 3 tygodni

– Nakaz zapewnienia usługi powszechnej – prawo odbiorców indywidualnych, ewentualnie także małych przedsiębiorstw do dostaw energii elektrycznej o określonej jakości, na ich terytorium, po uzasadnionych, łatwo i wyraźnie porównywalnych, przejrzystych i niedyskryminujących cenach – możliwość wyznaczenia sprzedawcy z urzędu

– Obowiązki związane z informowaniem konsumentów i tryby rozstrzygania sporów

– Środki walki z ubóstwem energetycznym

47



[email protected]

Źródła prawa UE • TFUE

– art. 4 ust. 2 lit. i) – energia jako kompetencja dzielona – Tytuł XXI – Energetyka - art. 194 TFUE – (cele polityki

energetycznej UE) – W ramach ustanawiania lub funkcjonowania rynku

wewnętrznego oraz z uwzględnieniem potrzeby zachowania i poprawy środowiska naturalnego, polityka Unii w dziedzinie energetyki ma na celu, w duchu solidarności między P. Cz.:

• a) zapewnienie funkcjonowania rynku energii

• b) zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii w Unii

• c) wspieranie efektywności energetycznej i oszczędności energii, jak również rozwoju nowych i odnawialnych form energii; oraz

• d) wspieranie wzajemnych połączeń między sieciami energii

48



[email protected]

Źródła prawa UE • Inne źródła europejskiego prawa

energetycznego • rozp. 994/2010 w sprawie środków zapewniających

bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego i uchylenia dyrektywy

• dyr. 2004/8/WE w sprawie wspierania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na rynku wewnętrznym energii oraz zmieniająca dyrektywę 92/42/EWG

• Dyr. 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE (dyrektywa OZE lub RES)

• (…)

49



[email protected]

KRAJOWA REGULACJA

ENERGETYKI



[email protected] 50

Źródła prawa

• Ustawa z dnia 10.04.1997 r. Prawo energetyczne

– Wielokrotnie nowelizowana

– Począwszy od września 2013 r. implementuje dyrektywy III pakietu

– Kompleksowy charakter (sektor gazowy, elektroenergetyka, kogeneracja)

– obszerna, ale niewyczerpująca regulacja

51



[email protected]

Zakres UPE

• Ustawa określa zasady kształtowania polityki energetycznej państwa, zasady i warunki zaopatrzenia i użytkowania paliw i energii, w tym ciepła, oraz działalności przedsiębiorstw energetycznych, a także określa organy właściwe w sprawach gospodarki paliwami i energią

• Poza zakresem UPE – wydobywanie kopalin ze złóż oraz bezzbiornikowe

magazynowanie paliw w zakresie uregulowanym ustawą Prawo geologiczne i górnicze

– wykorzystywanie energii atomowej w zakresie uregulowanym ustawą – Prawo atomowe

– Wytwarzanie biokomponentów i produkcja biopaliw

52



[email protected]

Źródła prawa

• Inne źródła prawa – Ustawa z 25.8.2006 r. o biokomponentach i

biopaliwach ciekłych

– Ustawa z 29.6.2007 r. o zasadach pokrywania kosztów powstałych u wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii elektrycznej

– Ustawa z 16.2.2007 r. o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym

53



[email protected]

Cele UPE

• art. 1 ust. 2 upe - celem ustawy jest tworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju kraju, zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, oszczędnego i racjonalnego użytkowania paliw i energii, rozwoju konkurencji, przeciwdziałania negatywnym skutkom naturalnych monopoli, uwzględniania wymogów ochrony środowiska, zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych oraz równoważenia interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców paliw i energii

54



[email protected]

Cele UPE

• art. 1 ust. 2a upe - Ustawa określa także warunki wykonywania i kontrolowania działalności polegającej na przesyłaniu dwutlenku węgla w celu jego podziemnego składowania w celu przeprowadzenia projektu demonstracyjnego wychwytu i składowania dwutlenku węgla w rozumieniu art. 1 ust. 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze

55



[email protected]

Zakres przedmiotowy

działalności koncesjonowanej • Uzyskania koncesji wymaga wykonywanie działalności

gospodarczej w zakresie: – 1) wytwarzania paliw lub energii (wyjątki, m.in. wytwarzanie

paliw stałych lub paliw gazowych, generacja rozproszona)

– 2) magazynowania paliw gazowych w instalacjach magazynowych, skraplania gazu ziemnego i regazyfikacji skroplonego gazu ziemnego w instalacjach skroplonego gazu ziemnego, magazynowania paliw ciekłych jak również magazynowania lub przeładunku paliw ciekłych w instalacjach magazynowania paliw ciekłych lub instalacjach przeładunku paliw ciekłych (wyjątek)

– 3) przesyłania lub dystrybucji paliw lub energii (wyjątki)

– 4) obrotu paliwami lub energią (wyjątki, m.in. paliwa stałe)

– 5) przesyłanie CO2

56



[email protected]

Warunki uzyskania koncesji • Prezes URE udziela koncesji wnioskodawcy, który:

– 1) ma siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego UE, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwa członkowskiego EFTA – strony umowy o EOG

– 2) dysponuje środkami finansowymi w wielkości gwarantującej prawidłowe wykonywanie działalności bądź jest w stanie udokumentować możliwość ich pozyskania

– 3) ma możliwości techniczne gwarantujące prawidłowe wykonywanie działalności

– 4) zapewni zatrudnienie osób o właściwych kwalifikacjach zawodowych

– 5) uzyskał decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu albo decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej

– 6) nie zalega z zapłatą podatków stanowiących dochód budżetu państwa, z wyjątkiem przypadków gdy uzyskał przewidziane prawem zwolnienie, odroczenie, rozłożenie na raty zaległości podatkowych albo podatku lub wstrzymanie w całości wykonania decyzji właściwego organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej

57



[email protected]

Warunki uzyskania koncesji

• Odrębne warunki dla koncesji na

wytwarzanie paliw ciekłych lub koncesji

na obrót paliwami ciekłymi z zagranicą

wnioskodawcy

58



[email protected]

Warunki uzyskania koncesji • koncesja nie może być wydana wnioskodawcy

– który znajduje się w postępowaniu upadłościowym lub likwidacji;

– któremu w ciągu ostatnich 3 lat cofnięto koncesję na działalność określoną ustawą z przyczyn wymienionych w art. 58 ust. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej lub którego w ciągu ostatnich 3 lat wykreślono z rejestru działalności regulowanej z przyczyn, o których mowa w art. 71 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej;

– skazanemu prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe mające związek z prowadzoną działalnością gospodarczą;

– który nie jest zarejestrowany jako podatnik podatku od towarów i usług;

– jeżeli inny podmiot posiadający wobec niego znaczący wpływ lub sprawujący nad nim kontrolę albo współkontrolę (…) został w ciągu ostatnich 3 lat prawomocnie skazany za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe mające związek z przedmiotem działalności gospodarczej określonej ustawą

59



[email protected]

Warunki uzyskania koncesji • Koncesje na czas oznaczony 10-50 lat, chyba że

przedsiębiorca wnioskuje o udzielenie koncesji na czas krótszy

• Możliwość wydania promesy na wniosek przedsiębiorcy

• Przymus działalności – Prezes URE może nakazać przedsiębiorstwu

energetycznemu, pomimo wygaśnięcia koncesji, dalsze prowadzenie działalności objętej koncesją przez okres nie dłuższy niż 2 lata, jeżeli wymaga tego interes społeczny

– Jeżeli działalność ta przynosi stratę - pokrycie strat od Skarbu Państwa w wysokości ograniczonej do uzasadnionych kosztów działalności określonej w koncesji, przy zachowaniu należytej staranności

60



[email protected]

TPA • TPA w zakresie dostępu do sieci przesyłowych i

dystrybucyjnych gazu i energii – Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się

przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych lub energii jest obowiązane zapewnić wszystkim odbiorcom oraz przedsiębiorstwom zajmującym się sprzedażą paliw gazowych lub energii, na zasadzie równoprawnego traktowania, świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych lub energii, na zasadach i w zakresie określonym w ustawie

– świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji tych paliw lub energii odbywa się na podstawie umowy o świadczenie tych usług

61



[email protected]

TPA

• Szeroki zakres TPA

– Art. 4 c UPE – TPA w zakresie

magazynowania paliw gazowych w

instalacjach magazynowych (OSM)

– Art. 4 d UPE – TPA w zakresie dostępu do

gazociągów kopalnianych

– Art. 4 e UPE – skraplanie i regazyfikacja

gazu ziemnego w instalacjach (OSLNG)

62



[email protected]

TPA

• Przesłanki odmowy dostępu – Jeśli świadczenie usług mogłoby obniżyć

niezawodność dostarczania i jakości paliw gazowych lub energii poniżej poziomu określonego w odrębnych przepisach lub

– powodować niekorzystną zmianę cen lub stawek opłat za dostarczane paliwa gazowe lub energię i zakresu ich dostarczania odbiorcom przyłączonym do sieci lub

– uniemożliwiać wywiązywanie się przez przedsiębiorstwa energetyczne z obowiązków w zakresie ochrony interesów odbiorców i ochrony środowiska

63



[email protected]

TPA

• Przesłanki odmowy dostępu – Brak wzajemności

• Odmowa świadczenia usług przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych lub energii, magazynowania tych paliw i skraplania gazu ziemnego odbiorcom, jeżeli te paliwa lub energia byłyby dostarczane z systemu gazowego lub systemu elektroenergetycznego innego państwa, które nie nałożyło obowiązku świadczenia tych usług na działające w tym państwie przedsiębiorstwa, lub gdy odbiorca, do którego paliwa gazowe lub energia elektryczna miałyby być dostarczane, nie jest uznany za odbiorcę uprawnionego do korzystania z tych usług w tym państwie

64



[email protected]

TPA • Szczególne przesłanki odmowy dostępu dla sektora gazu -

OSP i OSD, OSM, OSLNG – Przedsiębiorstwo zintegrowane pionowo może odmówić

świadczenia usług jeżeli może to spowodować dla niego trudności finansowe lub ekonomiczne związane z realizacją zobowiązań wynikających z uprzednio zawartych umów przewidujących obowiązek zapłaty za określoną ilość gazu ziemnego, niezależnie od ilości pobranego gazu (umowy take-or-pay), lub

– gdy świadczenie tych usług uniemożliwia wywiązanie się przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo z obowiązków w zakresie ochrony interesów odbiorców i ochrony środowiska

• Obowiązek wystąpienia niezwłocznie do Prezesa URE z wnioskiem o czasowe zwolnienie z obowiązków

• Prezes URE wydaje decyzję po uzgodnieniu stanowiska z KE

• Możliwość odmowy dostępu do nowej infrastruktury

65



[email protected]

Unbundling OSP

• OSP i OS połączonego (OSx) pozostają pod względem formy prawnej i organizacyjnej oraz podejmowania decyzji niezależni od innych działalności niezwiązanych z – 1) przesyłaniem, dystrybucją lub magazynowaniem paliw gazowych,

lub skraplaniem gazu ziemnego, lub regazyfikacją skroplonego gazu ziemnego w instalacjach skroplonego gazu ziemnego albo

– 2) przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej

• OSP i OSx, mając na względzie racjonalne wykorzystanie posiadanych środków trwałych, jeżeli warunki techniczne i wymagania bezpieczeństwa na to pozwalają, mogą je udostępniać innym podmiotom, na zasadach równego traktowania, na cele inne, niezwiązane z produkcją, wytwarzaniem lub obrotem paliwami gazowymi albo wytwarzaniem lub obrotem energią elektryczną - nie może to powodować obniżenia zdolności do wykonywania działalności OSP/OSx

66



[email protected]

Unbundling OSP

• Kryteria niezależności

– W celu zapewnienia niezależności OSP oraz

OSx ta sama osoba lub podmiot nie może: • 1) bezpośrednio lub pośrednio wywierać decydującego

wpływu lub wykonywać innych praw względem

przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się

produkcją, wytwarzaniem lub obrotem paliwami gazowymi

albo wytwarzaniem lub obrotem energią elektryczną oraz

bezpośrednio lub pośrednio wywierać decydującego

wpływu lub wykonywać innych praw względem OSP lub

OSx ani wywierać decydującego wpływu na system

przesyłowy lub system połączony

67



[email protected]

Unbundling OSP


– W celu zapewnienia niezależności OSP oraz

OSx ta sama osoba lub podmiot nie może: • 2) powoływać członków rady nadzorczej, zarządu lub

innych organów uprawnionych do reprezentacji OSP lub

OSx, ani względem systemu przesyłowego lub

połączonego oraz bezpośrednio lub pośrednio wywierać

decydującego wpływu lub wykonywać praw względem

przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się

produkcją, wytwarzaniem lub obrotem paliwami gazowymi

albo wytwarzaniem lub obrotem energią elektryczną

68



[email protected]

Unbundling OSP


– Prawa te obejmują w szczególności:

• 1) wykonywanie prawa głosu

• 2) powoływanie członków rady nadzorczej, zarządu

lub innych organów uprawnionych do reprezentacji

przedsiębiorstwa energetycznego

• 3) posiadanie większościowego pakietu udziałów lub

akcji

• Przez decydujący wpływ rozumie się w szczególności

wykonywanie uprawnień, o których mowa w art. 4 pkt

4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów

69



[email protected]

Unbundling OSP


– W celu zapewnienia niezależności OSP oraz OSx ta sama osoba lub podmiot nie może:

• 3) pełnić funkcji członka rady nadzorczej, zarządu lub innych organów uprawnionych do reprezentacji operatora systemu przesyłowego lub połączonego, ani względem systemu przesyłowego lub systemu połączonego oraz pełnić tych funkcji w przedsiębiorstwie energetycznym zajmującym się produkcją, wytwarzaniem lub obrotem paliwami gazowymi albo wytwarzaniem lub obrotem energią elektryczną

70



[email protected]

Unbundling OSD

• OSD będący w strukturze przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo pozostaje pod względem formy prawnej i organizacyjnej oraz podejmowania decyzji niezależny od innych działalności niezwiązanych z dystrybucją paliw gazowych lub energii elektrycznej – kryteria niezależności:

• 1) osoby odpowiedzialne za zarządzanie OSD nie mogą uczestniczyć w strukturach zarządzania przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo lub przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się przesyłaniem, produkcją, wytwarzaniem lub obrotem paliwami gazowymi lub przesyłaniem, wytwarzaniem lub obrotem energią elektryczną ani być odpowiedzialne, bezpośrednio lub pośrednio za bieżącą działalność w tym zakresie

71



[email protected]

Unbundling OSD

• Kryteria niezależności – 2) osoby odpowiedzialne za zarządzanie OSD mają

zapewnioną możliwość niezależnego działania

– 3) OSD ma prawo podejmować niezależne decyzje w zakresie majątku niezbędnego do wykonywania działalności gospodarczej w zakresie dystrybucji paliw gazowych lub energii elektrycznej

– 4) organ przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo nie może wydawać operatorowi systemu dystrybucyjnego poleceń dotyczących jego bieżącej działalności ani podejmować decyzji w zakresie budowy sieci lub jej modernizacji, chyba że polecenia te lub decyzje dotyczyłyby działania operatora systemu dystrybucyjnego, które wykraczałyby poza zatwierdzony plan finansowy lub inny równoważny dokument

72



[email protected]

Otwarcie rynku

• Odbiorca paliw gazowych lub energii ma prawo zakupu tych paliw lub energii od wybranego przez siebie sprzedawcy

• Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych lub energii stosując obiektywne i przejrzyste zasady zapewniające równe traktowanie użytkowników systemu, umożliwia odbiorcy paliw gazowych lub energii przyłączonemu do jego sieci zmianę sprzedawcy paliw gazowych lub energii

73



[email protected]

Otwarcie rynku

• Odbiorca końcowy może wypowiedzieć umowę zawartą na czas nieoznaczony, na podstawie której przedsiębiorstwo energetyczne dostarcza temu odbiorcy paliwa gazowe lub energię, bez ponoszenia kosztów, składając do przedsiębiorstwa energetycznego pisemne oświadczenie. Odbiorca, który wypowiada umowę, jest obowiązany pokryć należności za pobrane paliwo gazowe lub energię oraz świadczone usługi przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych lub energii

• Analogicznie na czas oznaczony – możliwe dodatkowe opłaty wynikające z umowy

74



[email protected]

Otwarcie rynku

• Dostarczanie paliw gazowych lub energii odbywa się, po uprzednim przyłączeniu do sieci na podstawie umowy sprzedaży i umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji (…)

• Może tez się odbywać na podstawie umowy kompleksowej - zawierającej postanowienia umowy sprzedaży i umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji gazu lub energii

75



[email protected]

Taryfy

• Taryfa – zbiór cen i stawek opłat oraz warunków ich

stosowania, opracowany przez przedsiębiorstwo energetyczne i wprowadzany jako obowiązujący dla określonych w nim odbiorców w trybie określonym ustawą

• Przedsiębiorstwa energetyczne ustalają taryfy dla paliw gazowych lub energii, stosownie do zakresu wykonywanej działalności gospodarczej

76



[email protected]

Taryfy

• Opracowywane przez przedsiębiorstwa energetyczne posiadające koncesje i zatwierdzane przez Prezesa URE decyzją

• Prezes URE może zwolnić przedsiębiorstwo energetyczne z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzenia, jeżeli stwierdzi, że działa ono w warunkach konkurencji – Obecnie uwolnione ceny energii elektrycznej dla

odbiorców instytucjonalnych

– Planowane (?) uwolnienie cen energii elektrycznej dla gospodarstw domowych

77



[email protected]

Kalkulacja taryf

• W sposób wyznaczony przepisami ustawy - zapewniający – 1) pokrycie kosztów uzasadnionych działalności gospodarczej

przedsiębiorstw energetycznych w zakresie wytwarzania, przetwarzania, przesyłania, dystrybucji lub obrotu paliwami gazowymi i energią oraz magazynowania, skraplania lub regazyfikacji paliw gazowych, wraz z uzasadnionym zwrotem z kapitału zaangażowanego w tę działalność

– 1a) pokrycie kosztów uzasadnionych działalności gospodarczej przedsiębiorstw energetycznych w zakresie magazynowania paliw gazowych, w tym budowy, rozbudowy i modernizacji magazynów paliw gazowych, wraz z uzasadnionym zwrotem z kapitału zaangażowanego w tę działalność (min. 6%)

– 2) pokrycie kosztów uzasadnionych ponoszonych przez operatorów systemów przesyłowych i dystrybucyjnych w związku z realizacją ich zadań

– 3) ochronę interesów odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem cen i stawek opłat

• + szczegółowe zasady

78



[email protected]

Prezes URE

• Centralny organ administracji rządowej

• Wykonuje zadania z zakresu spraw regulacji gospodarki paliwami i energią oraz promowania konkurencji

• Powoływany przez Prezesa RM, spośród osób wyłonionych w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru – 3 najlepszych kandydatów wybiera Komisja utworzona przez Szefa KPRM

• 5-letnia kadencja, powtarzana maks. raz

• Wydaje decyzje, na które służy odwołanie do SOKiK

79



[email protected]

Prezes URE

• reguluje działalność przedsiębiorstw energetycznych zgodnie z ustawą i polityką energetyczną państwa, zmierzając do równoważenia interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców paliw i energii

• regulacja – stosowanie określonych ustawą środków prawnych, włącznie z koncesjonowaniem, służących do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, prawidłowej gospodarki paliwami i energią oraz ochrony interesów odbiorców

80



[email protected]

Wybrane kompetencje

Prezesa URE

• udzielanie i cofanie koncesji

• zatwierdzanie i kontrolowanie stosowania

taryf paliw gazowych, energii elektrycznej

i ciepła pod względem zgodności z

zasadami określonymi w ustawie, w tym

analizowanie i weryfikowanie kosztów

przyjmowanych do ich kalkulacji

81



[email protected]

Wybrane kompetencje

Prezesa URE • kontrolowanie wykonania obowiązków uzyskiwania i

przedstawiania do umorzenia „świadectw pochodzenia” z OZE (potwierdzających wytworzenie energii z OZE) i z kogeneracji

• kontrolowanie wykonywania obowiązków sprzedaży przez wytwórców min. 15% energii na giełdzie towarowej

• wyznaczanie operatorów systemów

• zatwierdzanie instrukcji ruchu i eksploatacji sieci

• organizowanie i przeprowadzanie przetargów dotyczących: – wyłaniania sprzedawców z urzędu,

– budowy nowych mocy wytwórczych energii elektrycznej i realizacji przedsięwzięć zmniejszających zapotrzebowanie na energię elektryczną

82



[email protected]

Wybrane kompetencje

Prezesa URE • udzielanie i cofanie zwolnienia z obowiązku

zapewnienia TPA

• organizowanie i przeprowadzanie przetargów dotyczących: – a) wyłaniania sprzedawców z urzędu,

– b) budowy nowych mocy wytwórczych energii elektrycznej i realizacji przedsięwzięć zmniejszających zapotrzebowanie na energię elektryczną

• kontrolowanie standardów jakościowych obsługi odbiorców oraz kontrolowanie na wniosek odbiorcy dotrzymania parametrów jakościowych paliw gazowych i energii elektrycznej

83



[email protected]

Wybrane kompetencje

Prezesa URE

• rozstrzyganie sporów dotyczących m.in. odmowy zawarcia umowy o przyłączenie do sieci, umowy sprzedaży, umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji paliw lub energii, umowy o świadczenie usług transportu gazu ziemnego, umowy o świadczenie usługi magazynowania paliw gazowych

• współdziałanie z właściwymi organami w przeciwdziałaniu praktykom przedsiębiorstw energetycznych ograniczającym konkurencję

84



[email protected]

Wybrane kompetencje

Prezesa URE • ustalanie metod kontroli i podejmowanie działań dla

poprawy efektywności przedsiębiorstw energetycznych

• określanie i publikowanie wskaźników i cen wskaźnikowych

istotnych dla procesu kształtowania taryf

• publikowanie informacji służących zwiększeniu efektywności

użytkowania paliw i energii

• monitorowanie funkcjonowania systemu gazowego i

elektroenergetycznego

• kontrolowanie zapewnienia równego i otwartego dostępu do

sieci transportowej CO2 podziemnych składowisk CO2 oraz

rozstrzyganie sporów w tych sprawach

85



[email protected]

Bariery konkurencji

• Niewłaściwa struktura rynku – rynek

zdominowany przez publiczne

przedsiębiorstwa zintegrowane pionowo

• Taryfy dla gospodarstw domowych

• Brak transgranicznych połączeń

energetycznych

• Niekorzystny energy-mix

86



[email protected]



[email protected]

Dziękuję za uwagę

Łukasz Grzejdziak

Katedra Europejskiego Prawa

Gospodarczego WPiA UŁ

[email protected]

87

Documents

Prawo konkurencji ćwiczenia - spotkanie 2 - wpia.uni.lodz.pl · Prawo gospodarcze publiczne Wykład nr 7 Prawo energetyczne zarys Łukasz Grzejdziak 1 . Wprowadzenie . Zakres przedmiotowy