UntitledBibliografia:
Beetham David, Legitymizacja wadzy, [w:] Wadza i spoeczestwo, red. Jerzy Szczupaczyski, Warszawa 1994. RT, MG, Wenezuela: Patowa sytuacja pomidzy Guaido a Maduro, 16.06.2019 r., dostpny w internecie: tvp.pl [dostp 8.06.2020 r.].
Twoje cele
ródo: domena publiczna.
Przeczytaj
Skadowe wadzy Na wadz polityczn skadaj si dwa elementy. Jednym z nich jest sia – moliwo fizycznego zmuszenia podporzdkowanych osób do okrelonego zachowania wbrew ich woli. Drugim jest autorytet – czynnik, który sprawia, e ludzie dostosowuj si dobrowolnie do oczekiwa rzdzcych. Im jest on wikszy, tym bardziej skuteczna jest wadza. Dua rola autorytetu sprawia bowiem, e koszty egzekwowania podjtych decyzji s wzgldnie niskie dla rzdzcych, opór spoeczny jest niewielki, a swoje zasoby sprawujcy wadz mog przeznaczy na inne cele ni fizyczne zmuszanie ludzi do okrelonego postpowania.
Aby wadza moga skutecznie odwoywa si do swojego autorytetu, musi by postrzegana jako prawomocna. Oznacza to, e ludzie jej podlegajcy uznaj prawo do wydawania przez ni polece. Zjawisko to nazywane jest legitymizacj wadzy. Przywódcy polityczni zawsze d do tego, by prawomocno ich rzdów bya jak najmocniej ugruntowana, co prowadzi ich do podejmowania rónego rodzaju dziaa.
Legalno wadzy Jednym z najwaniejszych aspektów prawomocnoci wadzy jest jej legalno. Wadza jest legalna, gdy jej ustanowienie odbyo si na podstawie obowizujcego w pastwie prawa, oraz gdy czynnoci, które podejmuje, s zgodne z konstytucj.
Wie si to z istotnym problemem. Z jednej strony, prawomocno wadzy wymaga jej legalnoci, z drugiej za – w pastwie suwerennym nie ma adnych nadrzdnych wobec wadzy instytucji, które mogoby o takiej legalnoci orzeka. Kada wadza okrela sam siebie jako legaln, co moe nie by wystarczajce do jej uprawomocnienia. Czciowym rozwizaniem tego problemu jest uznanie wadzy za legaln przez podmioty zewntrzne – inne pastwa oraz organizacje midzynarodowe.
Ciekawostka
W 2018 r. w warunkach ostrego kryzysu ekonomicznego zostay przeprowadzone w Wenezueli wybory prezydenckie. Ogoszono w nich zwycistwo dotychczasowego przywódcy kraju, Nicolása Maduro. Opozycja nie uznaa jednak tego wyboru, twierdzc, e gosowaniu towarzyszy szereg nieprawidowoci, i w efekcie, urzd gowy pastwa jest nieobsadzony. W takiej sytuacji wenezuelski parlament, zdominowany przez polityków opozycyjnych, ogosi, powoujc si na konstytucj kraju, e obowizki prezydenta przejmuje tymczasowo Juan Guaidó, bdcy przewodniczcym Zgromadzenia Narodowego. W rezultacie powsta spór o to, kto jest legalnym przywódc
Zgodno zasad ustrojowych ze spoecznymi wartociami Poza legalnoci wadzy, na jej prawomocno ma wpyw take to, czy same reguy, na podstawie których funkcjonuje, s postrzegane jako waciwe. Inaczej mówic, dla legitymizacji rzdów niezbdne jest, by konstytucja kraju bya akceptowana przez przewaajc cz jego mieszkaców. Sama legalno dziaa wadzy, rozumiana jako zgodno postpowania z prawem, moe nie by bowiem wystarczajca dla jej uprawomocnienia – w sytuacji, gdy prawo to uznawane jest za niesprawiedliwe.
Aby konstytucja bya powszechnie akceptowana, jej zasady musz by zgodne z wartociami podzielanymi przez dane spoeczestwo. Dotyczy to w szczególnoci okrelonych w prawie róde samej wadzy. Wspóczenie wikszo spoeczestw oczekuje, e takim ródem bdzie sam naród. Reprezentowanie przez rzdzcych uprzywilejowanego rodu, mniejszociowej grupy etnicznej albo spoecznoci yjcej w innym pastwie w wikszoci przypadków znacznie osabi prawomocno wadzy.
Ciekawostka
Rewolucja francuska zacza si, gdy mieszczanie zasiadajcy w stanach generalnych ogosili si Zgromadzeniem Narodowym, za ich przywódcy stwierdzili, e wadza monarchy „z boej aski” nie odpowiada aspiracjom emancypujcego si ludu. W Deklaracji praw czowieka i obywatela z 1789 r. napisano: „ródo wszelkiego zwierzchnictwa spoczywa cakowicie w Narodzie. adne ciao, adna jednostka nie moe wykonywa wadzy, która nie pochodziaby wyranie od Narodu”. W ten sposób uznano za nieprawomocn istniejc od redniowiecza zasad funkcjonowania wadzy i wprowadzono now, obowizujc do dzi: wadza pochodzi od narodu.
Deklaracja praw czowieka i obywatela, ok. 1789 r. ródo: domena publiczna.
Ciekawostka
W 1992 r. wybucha wojna domowa w Boni i Hercegowinie. Stao si to po tym, gdy muzumascy i chorwaccy mieszkacy tej jugosowiaskiej republiki opowiedzieli si za jej niepodlegoci. Serbowie, którzy stanowili ok. 30% mieszkaców, wystpili przeciwko takim dziaaniom. Ich przywódcy polityczni stwierdzili, e deklaracja niepodlegoci jest dyktatem czci mieszkaców republiki i nie uwzgldnia interesów ludnoci serbskiej, chccej pozosta w Jugosawii. Wojna zakoczya si zawarciem porozumienia w Dayton, które szczegóowo regulowao wpyw kadej z trzech grup etnicznych na instytucje nowego pastwa.
Sownik charyzma
legitymizacja wadzy
reprezentatywno
stany generalne
traktat z Dayton
podpisana przez prezydentów Serbii, Chorwacji oraz Boni i Hercegowiny umowa midzynarodowa, koczca wojn domow w trwajc w tym ostatnim kraju w latach 1992–1995
Animacja
Film dostpny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1GfEuXYM ródo: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Film nawizujcy do treci materiau
wiczenie 1 Wymie pi rónych dziaa wadz autorytarnych w historii, które miay suy wzmocnieniu ich prawomocnoci w oczach spoeczestw.
wiczenie 2 Dokocz zdanie. Sukces rewolucji politycznej jest zazwyczaj skutkiem...
poczucia braku prawomocnoci dotychczasowej wadzy.
ostrej polaryzacji midzy wanymi grupami spoecznymi.
zmian w strukturze demograficznej spoeczestwa.
zakwesonowania tradycji przez du cz spoeczestwa.
wiczenie 3 Rozstrzygnij, które zdania s prawdziwe, a które faszywe.
Zdanie Prawda Fasz
gównych grup spoecznych wpywa na poczucie jego
prawomocnoci.
przeprowadzania wielopartyjnych wyborów.
jest jej legalno.



wiczenie 4 Wska pastwa, w których po 2010 r. toczy si spór o legalno wadzy.
Wielka Brytania

wiczenie 5 Sporód poniszych opisów sytuacji zaznacz te, które odnosz si do prawomocnoci wadzy.
„Od poniedziaku (24 lutego) czonkowie i zarejestrowani sympatycy opozycyjnej Pari Pracy mog wzi udzia w gosowaniu na nowego przewodniczcego ugrupowania. Poprzedni lider laburzystów Jeremy Corbyn zrezygnowa ze stanowiska po grudniowej porace ugrupowania w wyborach do Izby Gmin. Za faworyta rywalizacji uchodzi 57-letni umiarkowany Keir Starmer, jednak brytyjska prasa przestrzega przed odbieraniem szans posiadajcej skrajne pogldy gospodarcze 40-letniej Rebecce Long-Bailey”.
ródo: Mateusz Kucharczyk, Wielka Brytania: Kto zastpi Jeremy’ego Corbyna w Pari Pracy?, euracv.pl [dostp: 17.03.2020].
„9 marca w Berlinie kanclerz Angela Merkel w trakcie spotkania z premierem Grecji Kiriakosem Mitsotakisem zapowiedziaa przyjcie przez Niemcy czci z 1–1,5 tys. niepenoletnich uchodców z obozów w Grecji. W ramach koalicji chtnych zobowizay si do tego take inne pastwa UE (m.in. Francja, Portugalia, Finlandia). Merkel podkrelia, e obecny kryzys migracyjny nie jest porównywalny z sytuacj z 2015 r. i dodaa, e obywatele niemieccy mog oczekiwa, i politycy bd w stanie «uporzdkowa migracj oraz j ogranicza». Win za napicia na granicy grecko-tureckiej obarczya Ankar, okrelajc jej polityk jako «nieakceptowaln»”.
ródo: Kamil Frymark, Niemcy wobec nowej odsony kryzysu migracyjnego, osw.waw.pl [dostp: 17.03.2020].
„Podczas wizyty w Belgradzie prezydent Czech Milosz Zeman oznajmi, e chce z czeskimi politykami rozmawia o moliwoci cofnicia uznania pastwowoci Kosowa. W odpowiedzi szef MSZ Tomasz Petrziczek wskaza, e nie widzi powodu do takiej dyskusji. Jednak po owiadczeniu Zemana – jak informuje agencja CTK – wicepremier Kosowa odwoa udzia w czwartkowym spotkaniu Grupy Wyszehradzkiej i Bakanów Zachodnich w Pradze; Kosowo ma reprezentowa dyplomata z placówki w Czechach”.
ródo: Z, MNIE, Czechy mog wycofa uznanie dla Kosowa, tvp.info [dostp: 17.03.2020].



oraz ajatollahowi. Od czerwcowych wyborów prezydenckich – których wyniki owiane s mg oszustwa – Iraczycy ponownie zaczli zbiera si na dachach i wspólnie chwali Boga. Z t tylko rónic, e zawoanie, które niegdy symbolizowao solidarno z rewolucj islamsk, dzi skierowane jest przeciwko niej i na wskro przesiknite ironi. Teokracji iraskiej zarzuca si amanie podstawowych zasad szyizmu oraz cakowite odejcie od kanonów wiary muzumaskiej. Std okrzyk «Allah-o-akbar» nabiera nowego znaczenia”.
ródo: Micha Gsior, Religia przeciw teokracji, politykaglobalna.pl [dostp: 17.03.2020].
„Ahmad Darba wezwa arabskich przywódców na szczycie w Kuwejcie do przyznania miejsca w Lidze Arabskiej opozycyjnej Syryjskiej Koalicji Narodowej, na czele której stoi. Darba prosi równie by zgodzono si na przejcie syryjskich ambasad przez opozycj. W Kuwejcie rozpocz si doroczny dwudniowy szczyt przywódców Ligi Arabskiej, który jest powicony m.in. sytuacji w Syrii i Egipcie".


RT, MG
Wenezuela: Patowa sytuacja pomidzy Guaido a Maduro
Pi miesicy po tym, gdy szef opozycyjnego parlamentu wenezuelskiego Juan Guaido ogosi si tymczasowym prezydentem, zosta uznany przez pó setki krajów i zyska poparcie prawie 57% rodaków, sytuacja w Wenezueli znalaza si w impasie.
56-letni Nicolas Maduro, dotychczasowy prezydent, którego wedug sondau instytutu Dataanalisis z maja popiera zaledwie 10,1% Wenezuelczyków, i którego popularno znalaza si w najniszym punkcie od czasu objcia wadzy w 2013 roku, gra na czas – pisze agencja AFP w komentarzu na temat obecnej sytuacji w Wenezueli.
Prezes Dataanalisis Luis Vicente Leon twierdzi, e mimo gbokiego kryzysu gospodarczego i politycznego, w jakim znalazo si pastwo wenezuelskie, rokowania dla Juana Guaido, który dy do przejcia wadzy, nie s zbyt pomylne.
Wenezuelskie dowództwo wojskowe, na którym opiera si Maduro, „to element korporacyjny dziaajcy jako jeden zwarty blok”. „Nie ustpi ono bez dostatecznych gwarancji co do swojej przyszoci, sposobu zachowania swej wadzy oraz swoich pienidzy” – przewiduje Leon.
“

Wyjanij, dlaczego spór o legalno wadzy w pastwie jest trudny do rozstrzygnicia.
Wenezuelczyków pogarszaj si coraz bardziej – ocenia analityk ten ukad si.
Tymczasem od 2015 r. trwa exodus Wenezuelczyków, których wyjechao z kraju ju 4 mln wedug ONZ.
ródo: RT, MG, Wenezuela: Patowa sytuacja pomidzy Guaido a Maduro, 16.06.2019 r., dostpny w internecie: tvp.pl [dostp 8.06.2020 r.].
Frekwencja wyborcza (w proc.) w wyborach parlamentarnych z 2018–2020
Oprac.: wasne na podstawie danych komisji wyborczych poszczególnych pastw.
Porównaj frekwencj w wyborach parlamentarnych w krajach demokratycznych i niedemokratycznych. Zinterpretuj rónic.
pastwo : Biaoru frekwencja : 77.2 pastwo : Hiszpania frekwencja : 66.2 pastwo : Irlandia frekwencja : 62.9 pastwo : Izrael frekwencja : 69.8 pastwo : Korea Pónocna frekwencja : 99.9 pastwo : Kuba frekwencja : 85.7 pastwo : Sowacja frekwencja : 65.8 pastwo : Turcja frekwencja : 86.2 pastwo : USA frekwencja : 50.3 pastwo : Wielka Brytania frekwencja : 67.3

Wska ródo legitymizacji wadzy politycznej w epoce poprzedzajcej zmian, o której jest mowa w powyszym tekcie.
David Beetham
Legitymizacja wadzy
Jeeli chodzi o wadz polityczn, to zmiana ta pocigaa co wicej, ni tylko afirmacj zasad równoci wobec prawa i otwarcie dróg karier publicznych przed ludmi utalentowanymi. Pastwo przestao by uwaane za osobist wasno wadcy; zaczo by postrzegane jako wasno ludu, a nie wynikajcy ze szczególnego statusu rzdzcej rodziny. Francuska Deklaracja Praw Czowieka – obok zasad równoci obywatelskiej i ochrony naturalnych praw czowieka – deklarowaa, e „lud jest zasadniczym ródem wszelkiej suwerennoci” (wersja z 1791 r.) i „suwerenno tkwi w ludzie” (wersja z 1793 r.). Prawie we wszystkich wspóczesnych systemach politycznych legitymizacja wadzy pastwowej zakada potwierdzenie zasady suwerennoci poprzez róne formy odpowiedzialnoci rzdu przed wybranymi w powszechnych wyborach reprezentantami spoeczestwa”.
“
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony
Ucze:
Ksztatowane kompetencje kluczowe:
Cele operacyjne:
Strategie nauczania:
Formy zaj:
praca indywidualna; praca w parach; praca w grupach; praca caego zespou klasowego.
rodki dydaktyczne:
komputery z gonikami i dostpem do internetu, suchawki; zasoby multimedialne zawarte w emateriale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg zaj:
Przed lekcj:
1. Na poprzednich zajciach cztery 3osobowe grupy dostaj za zadanie przygotowanie krótkich prezentacji.
- Grupa I i II opracowuj po przykadzie sporu o legalno wadzy. Takim przypadkiem moe by Afganistan w 2020 r., Wenezuela od 2019 lub Libia od 2011 r. Nauczyciel zwraca uwag, by zostaa poruszona kwestia przyczyn, przebiegu oraz trudnoci rozwizania takiego sporu.
- Grupa III i IV opracowuj po przypadku rewolucji politycznej – jako kracowego kryzysu legitymizacji wadzy. Moe to by przypadek jednej z rewolucji francuskich lub rosyjskich. Nauczyciel zwraca uwag, by zosta wyeksponowany zwizek midzy rewolucj a problemem prawomocnoci wadzy.
Faza wstpna
1. Nauczyciel definiuje pojcie prawomocnoci wadzy, a nastpnie inicjuje krótk dyskusj w formie burzy mózgów na temat: „Dlaczego wadza potrzebuje legitymizacji”?
2. Nauczyciel przedstawia przedmiot i cele zaj.
Faza realizacyjna
1. Zagadnienie prawomocnoci wadzy zostaje przedstawione przez pryzmat kryzysów legitymizacyjnych w wybranych pastwach w postaci uczniowskich prezentacji.
2. Grupy I i II przedstawiaj przygotowane w domu prezentacje powicone przypadkom sporów o legalno wadzy.
3. Grupy III i IV przedstawiaj przygotowane w domu prezentacje dotyczce przypadku rewolucji politycznej – jako kracowego kryzysu legitymizacji wadzy.
Faza podsumowujca
1. Nauczyciel podsumowuje omówione zagadnienia oraz ocenia prezentacje. Zwraca uwag na znaczenie problemu legitymizacji wadzy we wspóczesnym wiecie.
2. Uczniowie wykonuj wiczenia 5–8, nastpnie w parach porównuj odpowiedzi.
Praca domowa:
Uczniowie zapoznaj si z animacj „Wadza potrzebuje aplauzu” oraz wykonuj zaczone do niej wiczenie.
Materiay pomocnicze:
Jerzy Szczupaczyski (red.), Wadza i spoeczestwo, Warszawa 1994.
Wskazówki metodyczne opisujce róne zastosowania multimedium: