Embed Size (px)
Citation preview
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Pretpostavke razvoja turizma kao masovnog fenomena
Socio-ekonomske pretpostavkeSlobodno vremeSlobodna novčana sredstva
Organizaciono-tehničke pretpostavkeRazvoj kapaciteta za prihvat gostiju u turističkim mestimaRazvoj saobraćaja
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
evićUkupno godišnje vreme stanov-nika (tadašnje) EZ (WTO, 1983)
Biološko vreme (43%)Radno vreme (34%)Obaveze (7%)Slobodno vreme (16%)
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
evićUkupno godišnje vreme stanov-nika (tadašnje) EZ (WTO, 1983)
Ako se izuzme vreme utrošeno na spavanje (34% ukupnog vremena), raspored preostalog vremena izgleda ovako:
Biološko vreme 15%Rad 48%Obaveze 13%Slobodno vreme 24%
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
evićDistribucija ukupnog godišnjeg SLOBODNOG vremena
Dnevno, u toku radnih dana 6%Za vreme vikenda 11,5%Za vreme godišnjih odmora 6,5%
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Ključni ekonomski faktori koji su uticali na razvoj turizma
Plaćeni odmoriDovoljna finansijska sredstva, kao deo diskrecionog dohotka, za putovanjaPorast broja porodica sa dva zaposlena člana
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Organizacija turizma
Turistička destinacija: Zemlja, region ili grad u koji turisti dolaze kao glavni (ili usputni) cilj putovanja.Tranzitno područje: Zemlja, region ili grad kroz koje, iz transportnih, komunika-cijskih ili drugih razloga, turisti prolaze.Emitivno područje: Zemlja, region ili grad gde posetioci žive i iz kojih dolaze u turističke destinacije.
Sledi…
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Organizacija turizma
U mestu stal-nog boravka
U procesuprevoza
U turističkommestu
Turističke uslugese pružaju
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Organizacija turizma
TURISTI
HOTELIJERSTVO
DELATNOSTI
ZANATIATRAKCIJEPUTNIČKE AGENCIJE
TRANSPORT
RESTORATERSTVOL
OK A L
N
O
O
V
TS
INVON
A
T
S
TRGOVINANA
MALO
NTO / RTO / LTO
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Organizacija turizma
U mestu stalnog boravkaPutničke agencijeTrgovina na maloSaobraćajna preduzećaPredstavništva NTOInicijativne društvene turističke organizaci-je (auto-moto društva, društva lovaca, pla-ninara i dr.)
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Organizacija turizma
U prevozu iz emitivnog u receptivno područje
Saobraćajna preduzećaPrivatni automobilRent-a-car
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Organizacija turizma
U turističkoj destinacijiHotelska i restoraterska industrijaPutničke agencijeRent-a-carPrivatni automobilZanatsvoTrgovina na maloKomunalne delatnostiInfo-centri LTO itd.
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Saobraćaj
ŽelezničkiPomorskiVazdušniDrumskiRečni, jezerski i kanalski
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Saobraćaj
Tri prekretnice u razvoju saobraćaja ključno uticale na razvoj turizma:
Pojava železniceŠirenje korišćenja privatnih automobila u prevozuPojava aviona i razvoj vazdušnog saobraćaja
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Železnički saobraćaj
20-tih godina XIX veka (1925.) prva železnička linija u EngleskojCena karte 1 peni, brzina 18 mph, 3 klase1841. Thomas Cook - prvo organizovano putovanje
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Železnički saobraćaj
U kopnenom prevozu primat do sredine XX vekaDanas mala uloga, samo u pojedinim zemljama značajnijaPorast značaja u poslovnim putovanjima – brzi vozovi
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Pomorski saobraćaj
Vrste:Prekookeanska linijska plovidbaKrstarenja (kružna putovanja, cruses)Kraće pomorske linije (ferry)
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Pomorski saobraćaj
PrekookeanskiPrekookeanski brodovi “krenuli” sredinom19. vekaPrvi parobrod Great Western – 68 putnikaVB-SADSir Samuel CUNARD – stalna parobrodskaprekookeanska linija od 1840. godine
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Pomorski saobraćajVrhunac sredinom XX veka – 1957. godinepreko Antlantika preko 1 miliona putnikaDanas preko Atlantika samo jednaletnja linija UK-SAD, linija za JužnuAfriku cele godine i desetak egzo-tičnih ruta – Indija, Norveška, Kina,Island, Farska ostrva
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Krstarenja (cruses)Od kraja 50-tih XX veka – preorijentacija a linijskih putovanja
Pomorski saobraćaj
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Pomorski saobraćajGlavna krstarenja:
Bahamska i Karipska ostrva, severna obalaJužne AmerikeZapadna obala SAD, Kanada, Aljaska, MeksikoMediteranPacifička ostrva, Daleki IstokBaltik, Severne prestonice, Severni rtZapadna Afrika, Artlantska ostrvaOko sveta
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Pomorski saobraćaj
Ferry – Mediteran, Severno i Baltičko more, kao i veze kopna sa ostrvima
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Avio-saobraćaj
Prvi letovi početkom XX vekaPrva redovna linija 1919. Pariz – London. U početku samo pošta, sedam godina kasnije i jedan putnik (ako ima mesta)1950. preuzeo primat nad prekookean-skim u prevozu putnika preko Antlantika skrativivreme sa 6 (brod) na 1 dan
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Avio-saobraćajUspeh zahvaljujući:
Tehnološkim poboljšanjima u aviotehnologiji (povećanje brzina – 1958. jet smanjio vreme leta preko Atlantika sa 24 na 8 sati, Concorde na 3 sata -, zatimuštede goriva, širokotrupni avioni)Sposobnost (kreativnost, preduzetnost)menadžmenta u avio transportu i drugimsektorima turističke industrije (IT, stand byi druge tarife, čarter)
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Avio-saobraćaj
Vrste:RedovniČarterAvio taksi
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Avio-saobraćajRedovni
Definisane ruteLicence od vlade (ili vlada) Vazdušne slobode
Objavljeni, publikovani redovi letenjaLoad faktor cca. 65%JAT, Air France, Alitalia, Lufthansa, American Airlines, United, Malev, KLM, British Airways itd.Low cost carriers (no frills) Ryan Air, Jet Air, Southwest.
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Vazdušne slobode
SCGSCG8. sloboda (Lufthansa)
PoljskaRusija7. sloboda (npr. JAT)
FrancuskaSCGTurska6. sloboda (npr. JAT)
FrancuskaItalijaSCG5. sloboda (npr. JAT)
ItalijaSCG4. sloboda (npr. JAT)
ItalijaSCG3. sloboda (npr. JAT)
FrancuskaItalijaSCG2. sloboda (npr. JAT)
FrancuskaItalijaSCG1. Sloboda (npr. JAT)
samogorivo
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Avio-saobraćaj
ČarterKljučni uticaj na razvoj turizmaPrvo na ad hoc bazi (nedeljni polasci), a kasnije na bazi stavljanja na raspolaganjeu potpunosti u toku sezone ili godineLoad faktor preko 95%Niži troškovi, niže cene
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Drumski saobraćaj
Vrste:AutobuskiAutomobilski
Privatni automobiliRent-a-Car (iznajmljivanje vozila)
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Drumski saobraćaj
AutobuskiVrste:
Javni – redovne autobuske linijeAutobuske ture (IT) i ekskurzijeTransferi
Najveći broj korisnika u turizmu – stariji:Niske ceneDoor-to-door
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Drumski saobraćaj
Automobilski – privatni automobiliVodeća uloga u prevozu turistaFleksibilan – sloboda u kretanjuPad relativnih troškova posedovanja i korišćenjapercepirani niski troškovi korišćenja – samo direktni, bez amortizacije, “muka” i “problema”
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Drumski saobraćajHotelska i restoraterska industrijaodgovorila otvaranjem motela, restorana kraj puteva i kampovaDrugi vidovi saobraćaja odgovorili –auto vozovi, trajektiUgroženi paket aranmanitouroperatora – prilagodili setzv. sopstveni prevoz
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Drumski saobraćajRent-a-car
Velike medjunarodne kompanije ili franšizni operatori (opslužuju uglavnom tržište poslovnihputnika, visoke cene, širok izbor vozila, lokacija) - AVIS, Hertz, Budget itd.Male, lokalne, nezavisne kompanije (tržišteuobičajenih ili klasičnih turista, ograničen izborvozila, niže cene, sezonalnost u poslovanju)
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
evićRečni, jezerski i kanalni saobraćaj
Minoran značajTurizam posebnih interesovanja –rečne/kanalske ture – V. Britanija, FrancuskaRaste značaj rečnih krstarenja, rečnog čartera i “garažiranja” (marine)
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
evićKorišćenje pojedinih vidovaprevoza u EU (Forbes, 1994)
ČJed.dnev
ČRRČČDnevni posetioci (ekskurzisti)
ČČČČČČDrugi uobičajeni interesi
ČČSeatOnly
ČČČPosete prijateljima i rodbini
ČČČPoslovna putovanja i konferencije
Čr-pas
ČSeatOnly
ČČČOdmor: nezavisni
RČČČLongHaul
ČČOdmor: paket aranžmani
VozCru-ise
FeriČar-ter
Avio red
BusAuto
Segmenti
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Struktura međunarodnih dolazaka turista prema sredstvima prevoza
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Hotelijerstvo
Ugostiteljstvo=hotelijerstvo+restoraterstvoVrste objekata za smeštaj
KSRPansioniPlaninarski domoviTuristička naseljaOdmaralištaPrenoćištaKampoviMoteliPrivatne sobe i apartmaniHoteli
KomplementarniOsnovni
dr B
ojan
Zeč
ević
dr B
ojan
Zeč
ević
Hotelijerstvo
Na zastupljenost pojedinih vrsta i tipova objekata za smeštaj utiče više faktora:
Karakteristike društveno-ekonomskih odnosaVrsta i lokacija turističkog mestaKonfiguracija zemljišta i drugi prirodni faktoriNivo opšte razvijenosti turizmaAkumulativna sposobnost privredeZahtevi turista i dr.
