v

De nieuwe Influenza A, zin en onzin van preventieve

maatregelen

Christel GoossensJorieke Meijer

Rudolf de BruijnReinout Duymelinck

15 December 2010

2

Nieuwe influenza A, zin en onzin van preventieve maatregelen

• Aanleiding voor ons projectwerk

• Literatuuronderzoek

• Medische aspecten

• Arbeidshygiënische en preventieve maatregelen

• Bedrijfseconomische aspecten

• Griepprotocol

• Enquête

• Conclusie en besluit

2

33

Probleemstelling

• Dreiging van pandemie

• Nieuw risico

• Veel tegenstrijdige informatie

• Wat adviseer ik als preventieadviseur over maatregelen?

44

Literatuuronderzoek

Medische aspecten

55

Medische aspecten Nieuwe Influenza A H1N1

66

Virologie

77

Pandemie

88

Overdracht

99

Overdracht

• Druppelinfectie (hoesten, niezen, handen)

• Incubatietijd 1-7 dagen

• Besmettelijk van 1 dag voor tot 5 dagen na ziek worden

• Besmettelijkheid nieuwe influenza A H1N1 beperkt

• Plaats van overdracht

• Thuis

• School en werk

• Elders

1010

Klinische symptomen

11

Beloop pandemie

11

Nederland België

1212

Behandeling

• Symptomatische behandeling (paracetamol)

• Antivirale middelen (Tamiflu®, Relenza®)

• Preventief gebruik

• Antibiotica

1313

Literatuuronderzoek

Arbeidshygiënische en preventieve maatregelen

1414

Arbeidshygiënische en preventieve maatregelen

• Vaccinatie

• Persoonlijke hygiëne

• Schoonmaak

• Handschoenen en gezichtsmaskers

• Social distancing

• Luchtbehandeling

1515

Vaccinatie

• Vaccinatie met gedood virus

• 70-90% bescherming

• Doelgroepen

• Personeel gezondheidszorg

• Zwangeren

• Risicogroepen

• Kinderen

• School personeel (BE)

• Geen vaccinaties voor bedrijven

1616

Persoonlijke hygiëne

• Regelmatig handen wassen met water en zeep

• Handgel

• Hoest- en nies hygiëne

1717

Schoonmaak

• Virus overleeft 6-72 uur buiten het lichaam

• Overdracht via handcontact met besmette oppervlakte is aangetoond

• Normaal reinigen met water en zeep

• Desinfectantia

1818

Handschoenen en gezichtsmaskers

• Vooral symboolfunctie

• Maskers best gebruikt door patiënten

• Wel: werkers in de gezondheidszorg

• Niet: normaal maatschappelijk verkeer

1919

Social distancing

• Zelfisolatie

• Thuis blijven bij griepverschijnselen

• Toepassing in bedrijven:

• Thuiswerken

• Telewerken

• Vergaderingen beperken

• Kantine sluiten

UK Swine Flu Ad - Catch It, Bin it, Kill It.mp4

2020

Literatuuronderzoek

Bedrijfseconomische aspecten

21

Bedrijfseconomische aspecten, uitval

21

Bron: Ministerievolksgezondheid Nederland

Jaarlijkse griep

Mild scenario H1N1

Ernstigscenario H1N1

Zieken 5% 30% 30%

Doden 250-2.000 5.000 80.000

Verzuim 0-2 weken 0-2 weken 1-2 weken

Duur van de golf

6-10 weken 20 weken 10 weken

Ziek tijdens piek

4% 5-10%

Thuis tijdens piek

4-10% 20-30%

2222

Bedrijfseconomische aspecten, gevolgen

Schatting financiële gevolgen wereldwijd (Wereldbank) :

• 5% van het BNP = 3.000 miljard dollar

Maatschappelijke gevolgen:

• individueel en op

• gemeenschapsniveau

Gevolgen op bedrijfsniveau:

• afhankelijk van aard en omvang

2323

Bedrijfseconomische aspecten, waarom preventiebeleid?

Bedrijfseconomische argumenten voor grieppreventie

• Kosten-batenanalyse

Kosten:

• kwantitatieve kostenposten: primaire gevolgen, berekening of redelijke inschatting mogelijk

• kwalitatieve kostenposten: moeilijk kwantificeerbare kosten, vaak op langere termijn

baten:

Welke baten zijn er ten gevolge van een pandemie

• wat levert het hanteren van een griepprotocol op voor een bedrijf

24

Bedrijfseconomische aspecten, kostenposten

Kwantitatief Kwalitatief

Gederfde omzet Verlies van klanten

Verhoging productiekosten Reputatieschade

Kosten voor vervanging Sociale onrust

Verhoging aantal arbeidsongevallen

Verhoging ziektepremie

Thuiswerken

Inkoop bij derden

Uitval toeleveranciers

Problemen met aan-en afvoer

Uitstel innovatie

24

25

Bedrijfseconomische aspecten, kosten i.v.m continuïteit

Interne kwantitatieve kosten:

• Gederfde omzet

• Verhoging productiekosten

• Kosten voor vervanging

• Verhoging aantal arbeidsongevallen

• Verhoging van de ziektepremie

• thuiswerken

25

26

Bedrijfseconomische aspecten, externe oorsprong

Kwantitatieve kostenposten die extern ontstaan

• Inkoop bij derden

• Uitval van toeleveranciers

• Problemen met aan- en afvoer

• Uitstel van innovaties

26

27

Bedrijfseconomische aspecten, lange termijn gevolgen

Kwalitatieve kostenposten:

• Verlies van klanten

• Reputatieschade

• Sociale onrust

27

28

Bedrijfseconomische aspecten, preventiekosten

Preventiekosten

Kosten die een bedrijf maakt om zoveel mogelijk te voorkomen dat werknemers van het bedrijf uitvallen tengevolge van de grieppandemie

Baten voor bedrijf dat preventiebeleid voert:

• Voorkomen van kwantitatieve en kwalitatieve kostenposten

28

29

Bedrijfseconomische aspecten, baten

Baten van een grieppandemie:

• Rol farmaceutische industrie: vaccins

• Leveranciers overige beschermingsmiddelen: gels, mondmaskers, schoonmaakbedrijven

29

3030

Literatuuronderzoek

Griepprotocollen

3131

Bedrijfscontinuïteit en griepprotocol

Factoren die van invloed zijn op de bedrijfscontinuïteit

3232

Griepprotocol: Organisaties, overheden, informatiebronnen

• Negatief effect grieppandemie te beperken voor:

– Bedrijf

– Gezondheid en veiligheid werknemers

– Economie en maatschappij

• Overheden en bedrijfsleven:

– Goede voorbereiding

– Samenwerking noodzakelijk

– Vermijden in gevaar komen basisvoorzieningen voor de bevolking (vitale producten en diensten)

– Informatievoorziening, beschikbaar stellen van hulpmiddelen (flyer, advies bij opstellen griepprotocol)

• Griepprotocol:

Bedrijfscontinuïteitsplan + specifieke maatregelen grieppandemie

3333

Griepprotocol: Organisaties, overheden, informatiebronnen

Informatievoorziening naar omgeving/bedrijven:

• Wereld gezondheidsorganisatie (WHO)

• Europees Centrum voor ziektebestrijding (ECDC)

• België

Interministerieel Commissariaat Influenza en de Federale Overheidsdienst Welzijn Arbeid en Sociaal Overleg (FOD-WASO)

• Nederland

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM),

ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (MVWS),

ministerie van Binnenlandse Zaken/Koninkrijksrelaties (BZK),

3434

Bedrijfscontinuïteit en griepprotocol

• Hoofdonderdelen bedrijfscontinuïteitsplan:

– Voorbereidingsproces opstarten

– Werknemers beschermen tegen het virus;

– Toetsen bedrijfscontinuïteit tijdens grieppandemie uitgaande van de klant;

– De financiële risico’s in geval van grieppandemie.

• Door uitvoering geadviseerde acties in de checklisten zijn bedrijven goed voorbereid op een grieppandemie.

3535

Enquête

36

Enquête: Methodiek

• Enquête bestond uit 2 delen:

1. Vragen rond toepassen preventieve maatregelen opgesteld a.h.v. literatuuronderzoek en eigen ervaringen uit onze bedrijven (vaccinatie, gezichtsmaskers, handgel,…)

2. Vragen rond het bedrijf zelf (grootte, aantal zieken in bedrijf, beschikbaarheid van protocollen,…)

• Verstuurd naar relaties eigen werkveld en cursusgroep

• Aantal: 22 bedrijven waarvan 18 geantwoord

• Geen statistische conclusies (te klein aantal)

• Meer antwoorden Nederlandse bedrijven dan Belgische

37

Enquête: Overzicht

•Herkomst en sector van het aantal geënquêteerde bedrijven

• Globaal overzicht aantal werknemers

38

Enquête: Algemene resultaten eerste deel enquête

39

Enquête: Dieptebespreking

• Voorzien vaccinatie tegen griep:

– Doelgroep werd bepaald door overheid in België en Nederland.

– België meer vaccinatie tegen seizoensgriep aangeboden in bedrijven.

– Nederland volgt enkel richtlijnen overheid.

• Voorzien antivirale middelen:

– Uitsturen naar risicogebieden.

– Kritische functies

40

Enquête: Dieptebespreking

•Informatie persoonlijke hygiëne:• Werkt preventief

• Goedkope oplossing

• Informatie verstrekt door overheid

• Wel vaak tegenstrijdige informatie

• Begin paniekreactie met maatregelen tot gevolg

• Verstrekken gezichtsmaskers:

– Uit literatuuronderzoek gebleken dat gezichtsmaskers nauwelijks helpen.

– Werden toch veel gebruikt in bedrijven.

– Mogelijks door tonen maskers in het nieuws

Procentuele verdeling informatie persoonlijke hygiëne

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

ja nee ja nee

België Nederland

41

Enquête: Dieptebespreking

•Verstrekken van handschoenen:

– Verspreiding door contact tussen mensen

– Werden preventief verstrekt.

•Voorzien van desinfecterende handgel:

– Goede maatregel om handen niet als besmettingsbron te hebben.

– Meer handgels dan handschoenen en gezichtsmaskers.

42

Enquête: Dieptebespreking

•Bestaan van verzuimprotocol:

– Zowel in België (83%) en Nederland (92%) richtlijnen rond thuis blijven als werknemer ziek was.

•Richtlijnen rond thuisblijven bij ziekte:

– Minder als familielid ziek was

– België 50% en Nederland 67%

•Beperken samenkomsten:

– Zagen veel bedrijven niet als een mogelijke maatregel.

•Aanpassen van airconditioning:

– Ook al wordt griep verspreid via druppeltjes in lucht zagen bedrijven dit niet in als maatregel.

4343

Enquête: Resultaten uit de algemene informatie

• Verzuimpercentage bedrijfscontinuïteit in gevaar

– Wisselt sterk per bedrijf

– Tussen 6 en 50%

• Criteria om maatregelen in te laten gaan/af te bouwen

– Verschillend

– Gebaseerd op:

• Info WHO, overheden

• Interne bedrijfsrichtlijnen

• Verzuimpercentage

• Aantal bevestigde gevallen

• Aantal ziekmeldingen griepachtige klachten

4444

Enquête: Resultaten uit de algemene informatie

• April 2009 bedrijven zetten eerste stappen tot:

– oprichting werkgroepen of crisisteam– bedrijfsinterne coördinatie acties en maatregelen– continu opvolgen van de situatie– opstellen plan van aanpak– bepalen interne richtlijnen– eerste aanzet toetsen bedrijfscontinuïteitsplannen fase 4 WHO

• Juni/juli 2009 bedrijven starten met:– eerste zichtbare interne communicatie naar werknemers en

leidinggevenden – verzoek overheid aan bedrijfsleven garanderen

bedrijfscontinuïteitfase 6 WHO

4545

Enquête: Resultaten uit de algemene informatie

• Communicatie naar werknemers:

– beleidsverklaringen

– toe te passen preventieve maatregelen

– beschikbaar stellen van preventieve maatregelen

– aanpak bedrijf,

– verloop grieppandemie

– lijsten met vragen en antwoorden

• Posters WHO en nationale overheden: toegepast in communicatie en opgehangen

• 50 %: bestaand beleid/plan aanwezig

– 25 % (vogelgriep) SARS

– 25 %: scenario niet medegedeeld

45 %: nieuw beleid

4646

Enquête: Resultaten uit de algemene informatie

• Bepalen beleid op basis van info van:– Wereldgezondheidsorganisatie (WHO),– Nationale overheden www.grieppandemie.nl ,

www.influenza.be. – Corporate bedrijfsrichtlijnen– Bedrijfsarts en interne/externe arbo- of preventiedienst– Belangenorganisaties, collegabedrijven,

wetenschappelijke litteratuur

• Merendeel kiest gelijkaardige aanpak bij nieuwe dreiging

• Leveranciers gevraagd naar voorbereiding en bedrijfscontinuïteitsplan

• Allen maatregelen genomen

4747

Enquête: Resultaten uit de algemene informatie

• Griepprotocol

– vier bedrijven ontvangen – sector chemie en voeding– 6 pandemische fases WHO geïntegreerd– Per fase aandachtsgebieden/bijbehorende acties met

actieverantwoordelijke/ statusrapportage– Griepprotocol checklist om voortgang te monitoren

• Handleiding/checklist bedrijfscontinuït overheden– gebruikt/toegepast in griepprotocol

4848

Enquête: Resultaten uit de algemene informatie

• Hoofdaandachtsgebieden terug te vinden in de protocollen:

– Coördinatie en crisis werkgroep pandemie– Informatie management en informatie aan werknemers– Bedrijfscontinuïteit– Gezondheidsbewaking van werknemers– Beperken infectie risico’s en het risico van virus

overdracht in bedrijf– Management van (potentieel) geïnfecteerde

werknemers– Reizen, antivirale medicatie

4949

Besluit

5050

Besluit

Industriële bedrijven

• Prioriteit bedrijfscontinuïteitsplan incl. griep

• Gebruik bestaande adviezen overheid protocollen

• Preventieve maatregelen beperkt waarde

5151

Besluit

Preventieve maatregelen

• Bedrijfsspecifieke voorlichting

• Voorlichting over persoonlijke hygiëne

(handen wassen, hoest- en niesetiquette)

• Ziekteverzuimprotocol met advies thuis te blijven bij griepverschijnselen

• Uitbreiden mogelijkheden voor thuis werken

• Extra schoonmaak van veel betaste oppervlakten

5252

Besluit

Terughoudendheid

• Gezichtsmaskers en handschoenen

• Desinfecterende handgel

• Antivirale middelen

• Beperken van bijeenkomsten

• Aanpassen airconditioning