Edukacja ekologiczna dla mieszkańców obszarów Natura 2000

dr Maria Palińska

Włocławskie Centrum Edukacji Ekologicznej

Seminarium realizowane jest w ramach projektu pn. „Natura 2000 – naszą szansą” realizowanego przez Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej w Płocku dofinansowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie

• … wiedzieć i stosownie do tej wiedzy działać. Żyć według wartości bez względu na trudności i abstrakcyjność dóbr pozornych, nie ulegać sile, ani złudzeniom......

Kilka słów…….

Strategia zrównoważonego rozwoju Polski do roku 2025,

Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do 2016 ,

Dekada edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju 2005-2014,

Podstawy programowe nauczania,

3

• Dynamiczne utrzymywanie się w stanie równowagi

• Zdolność systemów: społecznych, ekonomicznych i ekosystemów, aby równoważyć ich funkcjonalność

Rozwój zrównoważony

• zapisy prawa (art. 5 Konstytucji, zapisy w wielu ustawach, np. w ustawie z 27 kwietnia 2001 r. - prawo ochrony środowiska, w ustawie z 27 marca 2003 r. – o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,)

• systemy wartości odzwierciedlone w poszczególnych ładach (ładzie społecznym, ładzie gospodarczym, ładzie środowiskowym, ładzie przestrzennym)

• pomiarze stanu, postępu lub regresu w dążeniu do rozwoju zrównoważonego poprzez tworzenie uzgodnionego i dobrze określonego zestawu wskaźników dla potrzeb tego paradygmatu rozwoju.

Planowanie zrównoważonego rozwoju

Cele szczegółowe zrównoważonego rozwoju wg. ładów

Ładu

gospodarczego

Ładu

społecznego

Ładu

środowiskowego

Ładu

przestrzennego

Cel główny: zrównoważony rozwój danego obszaru

Cel nadrzędny : wysoka jakość życia mieszkańców

Strategie rozwoju

• narzędzie tworzenia nowej świadomości

społecznej

• zbudowane i realizowane w oparciu o partnerstwo różnych sektorów życia społecznego, gospodarczego i politycznego.

STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

PROGRAM

OCHRONY

ŚRODOWISKA

PROGRAM

ROZWOJU

GOSPODARCZEGO

STRATEGIA

ROZWIĄZYWANIA

PROBLEMÓW

SPOŁECZNYCH

STUDIUM

UWARUNKOWAŃ

I KIERUNKÓW

ZAGOSPODAROWANIA

PRZESTRZENNEGO

GMINY

PLAN GOSPODARKI ODPADAMI

WIELOLENI PLAN INWESTYCYJNY

WIELOLETNI PLAN GOSPODAROWANIA MIESZKANIOWYM ZASOBEM MIASTA

LOKALNY PLAN ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO

EDUKACJA DLA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

- kształtuje i wzmacnia zdolność do oceny rzeczywistości i podejmowania decyzji,

- wpływa na zmianę sposobu myślenia,

- umożliwi w przyszłości tworzenie bezpieczniejszego, zdrowszego, lepiej prosperujacego świata i przyczyni się do podniesienia jakości życia,

- przyczynia się do kształtowania świadomości,

- podnosi kwalifikacje,

- zmienia postawy.

9

A CO Z TĄ NATURĄ..2000?

Rezerwat leśny

htt

p://

ww

w.w

rota

pom

orza

.pl

Pomnik przyrody

htt

p://

ww

w.o

lszt

yn.la

sy.g

ov.p

l

Park narodowy

htt

p://

ww

w.w

rota

podla

sia.

pl

Ochrona gatunkowa

htt

p://

ww

w.a

rtur

tab

or.p

l/im

ages/

puch

acz.

jpg

Przecież mamy formy ochrony........?

Natura 2000 – początki

Podstawy prawne tworzenia obszarów

1.tzw. Dyrektywa siedliskowa

2.tzw. Dyrektywa ptasia

Czym są obszary Natura 2000?

• Natura 2000 jest to Europejska Sieć Ekologiczna, czyli system obszarów połączonych korytarzami ekologicznymi.

• Utrzymanie różnorodności biologicznej przez ochronę najrzadszych, najcenniejszych, najbardziej zagrożonych elementów przyrody europejskiej.

• Tworzenie obszarów sieci jest obowiązkiem krajów członkowskich Unii Europejskiej, ale każde państwo ma swobodę w wyznaczaniu i metodach ochrony.

• Istnienie obszarów Natura 2000 nie wyklucza działania na nich człowieka, działania nie mogą naruszać równowagi ekosystemów.

• Na terenach Natura 2000 i w ich sąsiedztwie obowiązuje prowadzenie ocen oddziaływania na środowisko.

• Na niektórych obszarach obowiązują reguły takie jak w parkach narodowych, lecz w większości trzeba jedynie unikać uciążliwości dla siedlisk i gatunków.

• Skuteczność działania obszarów sprawdzana jest przez monitoring przyrody np. na obszarach dotyczących ochrony ptaków bada się czy populacja ptaków nie maleje.

• 20% powierzchni UE pokrywają tereny Natura 2000, ok. 25000 obszarów.

• Dla terenów Natura 2000 sporządzane są plany ochrony, po uprzednich konsultacjach ze społeczeństwem. Mają one na celu zachowanie lub nawet odtworzenie siedlisk ważnych dla Wspólnoty.

http://www.mateuszmatysiak.pl http://via-baltica.darz-bor.info http://www.fotoprzyroda.pl

Czym są obszary Natura 2000?

Zachować różnorodność biologiczną

• Różnorodność biologiczna może być wyrażana różnymi parametrami, ale najłatwiej zobrazować ją bogactwem gatunkowym, obfitością gatunków w danym ekosystemie. Od ich liczby może zależeć jego stabilność i przetrwanie.

htt

p://

ww

w.f

oto.

pwsk

.pl/

fotk

i/

Korytarze ekologiczne i siedliska

• Gwarancją przetrwania żyjących gatunków jest zachowanie ich siedlisk.

• Rośliny wymagają odpowiednich gleb, mikoryzujących grzybów, często roślin współtowarzyszących i owadów zapylających.

• Zwierzęta potrzebują odpowiedniej wielkości terytoriów, żerowisk odpowiadających ich potrzebom pokarmowym, miejsc umożliwiających rozród, przetrwanie niekorzystnego klimatycznie okresu itp.

Wymiana genów jest niezwykle istotną sprawą w przetrwaniu gatunków. Jeśli zbyt długo dochodzi do chowu wsobnego populacje degenerują. Muszą się więc przemieszczać i przemieszać!

„Gatunki parasolowe” – podwójne korzyści

• Chroniąc jeden gatunek możemy chronić inne np. stanowiące element ich siedliska.

…chronimy także stare, świetliste

dąbrowy

Chroniąc kozioroga dębosza…

htt

p://

ww

w.b

orod

ziej.

pl/

htt

p://

ww

w.g

ory-

swie

tokr

zysk

ie.p

l

Zasięgi gatunków

Przy wyznaczaniu obszarów Natura 2000 bierze się pod

uwagę zasięgi gatunków i trasy wędrówek zwierząt.

Obszar występowania rysia w Polsce

htt

p://

dar

z-bor

.info

www.zwierzakomania.pinger.pl/

OSO Obszary Specjalnej Ochrony

• Wyznaczane zgodnie z Dyrektywą

Rady Wspólnot Europejskich 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków, tzw. Dyrektywa Ptasia).

• W załącznikach do Dyrektywy

podano listy ptaków dla ochrony których, należy wyznaczać obszary chronione.

• Obszar OSO posiada kod PLB i

numer np. PLB040002 Bagienna Dolina Drwęcy.

/ww

w.f

otop

latf

orm

a.pl

Orlik krzykliwy

Rybitwa czarna

W Polsce występuje 267 gatunków ptaków wymagających ochrony w formie wyznaczonych obszarów Natura 2000.

Jarzębatka

htt

p://

ww

w.c

zapl

on.m

ost.

org.

pl/p

/cyk

l-ja

rzebat

ka.h

tm

Dzięcioł średni

/ww

w.f

otop

latf

orm

a.pl

/

htt

p://

levi

s.sg

gw.w

aw.p

l

Derkacz

Ochrona strefowa miejsc gniazdowania np. ptaków drapieżnych

htt

p://

foto

gale

rie.p

l/fo

tka/

25

33

7211

30

95

512

68

07

,zyw

iec,

Kan

ia-

ruda.

htm

Kania ruda

• Ochrona kolistej strefy wokół miejsc rozrodu i stałego przebywania niektórych szczególnie cennych i wrażliwych na niepokojenie gatunków ptaków (również niektórych gadów). • W strefie tej nie wolno przebywać ani prowadzić żadnych prac oraz zabiegów; strefa ma promień kilkuset metrów. • Na czas rozrodu i opieki nad młodymi (wiosną i latem) jest poszerzana.

SOO - specjalne obszary ochrony siedlisk

htt

p://

ww

w.b

oryd

olno

slas

kie.o

rg/a

rtic

le,p

l,ob

szar

y_na

tura

_2

00

0,1

1.h

tml

• Wyznaczane na podstawie Dyrektywy Siedliskowej (92/43/EWG). W załącznikach do Dyrektywy podano typy siedlisk przyrodniczych oraz listę gatunków zwierząt i roślin, będących przedmiotem ochrony. • Obszar SOO posiada kod PLH i numer np. PLH280027 Ostoja Iławska.

Podziemia fortów w województwie kujawsko- pomorskim są cennymi siedliskami – zimowiskami nietoperzy.

Cytadela Grudziądz - Natura 2000 (PLH040014)

htt

p://

ww

w.t

pdw

.pl

Fort IV w Toruniu- Natura 2000 (PLH040001)

Gacek brunatny htt

p:/

/m.o

net.

pl/_m

/7630f2

c707a7e02e552c356c4

49

d7

2c6,1

4,1

.jp

g

htt

p:/

/ww

w.t

pdw

.pl/file

s/C

yta

dela

%20G

rudzia

dz%

20

-%20N

atu

ra%

20

20

00%

20(P

LH

040

01

4).

JP

G

Obszar specjalnej ochrony siedlisk „Dolina Drwęcy” PLH 280001 stanowi teren rezerwatu „Rzeka

Drwęca” z dopływami Grabiczek i Dylewka oraz z przyujściowymi fragmentami kilku rzek.

Oprócz samych wód, teren ostoi obejmuje brzegi, obszar starorzeczy, lasy łęgowe i łąki w dolinie rzeki.

Obszar stanowi cenny zasób zróżnicowanych siedlisk dla gatunków zwierząt rzadkich i poddanych

ochronie związanych ze środowiskiem wodnym – występuje tu 11 gatunków z Załącznika II Dyrektywy

Rady 92/43/EWG, w tym 7 gatunków ryb.

Dodatkowym atutem obszaru jest jego kształt, sprzyjający zachowaniu tras migracji rozprzestrzeniania

się wielu gatunków fauny i flory. Jest to korytarz ekologiczny między Doliną Wisły a Pojezierzem

Mazurskim.

htt

p://

stat

ic.p

anor

amio

.com

/phot

os/o

rigi

nal

/52

73

99

.jpg

htt

p://

ww

w.b

rodni

ca-o

nlin

e.p

l/

Obszary priorytetowe

• „Obszary ważne dla całej Europy” - szczególnie ważne obszary, które wyróżnia ich unikatowość w skali Unii. W Polsce jest ich 78.

• Obszary priorytetowe, to takie które występują tylko na terenie europy i za nie ponosimy szczególną odpowiedzialność. W Polsce jest ich 13.

Babia Góra – obszar priorytetowy, stoki

góry porośnięte są górskim borem

świerkowym, występują tu alpejskie

piętra roślinności.

htt

p://

zdje

cia.

pols

ka.p

l

Shadow List

• W maju 2004, gdy Polska wstąpiła do Unii Europejskiej, Minister Środowiska przesłał do komisji Europejskiej listę obszarów proponowanych przez polski rząd do włączenia do sieci Natura 2000. Lista, jak potwierdzili niezależni specjaliści była zbyt krótka…

• Organizacje pozarządowe opracowały więc później listę obszarów, które powinny wejść do sieci Natura 2000 na terenie Polski – Shadow List.

KOGO EDUKOWAĆ…………?

Kogo………

WAŻNE !!!

Co ja z tego będę miał/a?

Edukacja ekologiczna jest procesem długotrwałym, angażującym wszystkie obszary aktywności dziecka (poznawczy, uczuciowy, praktyczny), jej efektem powinno być poznanie wszechstronne najbliższego

środowiska oraz nabycie umiejętności prawidłowego zachowania się i oceniania konsekwencji własnych

czynów.

J. Półturzycki W procesie wychowawczym

w przedszkolu metoda staje się podstawowym elementem, obok sposobu

postępowania określa organizację procesu, jego tok, właściwe reguły i

prawidłowości nauczania.

Metodyka • ustandaryzowane dla wybranego obszaru

podejście do rozwiązywania problemów.

• abstrahuje od merytorycznego kontekstu danego obszaru, a skupia się na metodach realizacji zadań, szczególnie metodach zarządzania.

Metodyka w nauczaniu • poszukuje efektywnych sposobów nauczania

określonego przedmiotu poprzez analizę celów, treści, metod oraz form organizacyjnych kształcenia.

• zajmuje się metodami nauczania wybranych treści, najczęściej różnych przedmiotów nauki szkolnej.

• sprowadza się do poszukiwania dróg (sposobów) racjonalnego działania poprzez możliwie dokładną analizę treści przedmiotowych oraz oparte na doświadczeniu nauczycielskim rozpoznanie metod i środków umożliwiających uczniom opanowanie tych treści.

Strategia wielostronnego kształcenia wyróżnia:

• metody asymilacji wiedzy (metody podające), oparte na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym (pogadanka, dyskusja, wykład, opis, opowiadania itp.),

• metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy (problemowe), oparte na twórczej aktywności poznawczej, polegające na rozwiązywaniu problemów, możliwym na trzech poziomach poznania – konkretach, modelach i teoriach (klasyczna metoda problemowa, metoda przypadków, metoda sytuacyjna, giełda pomysłów, gry i zabawy dydaktyczne),

• metody waloryzacyjne (eksponujące wartości), o dominacji aktywności emocjonalno-artystycznej ( metody impresyjne i ekspresyjne),

• metody praktyczne, cechujące się przewagą działalności praktyczno-technicznej, zmieniające otoczenie (metody ćwiczebne, metody realizacji zadań)

Edukację ekologiczną wg Ważyńskiego

• bierną, ograniczoną do podziwiania piękna przyrody i zapamiętywania w kategorii wrażeń, dotyczy osób nie posiadających wiedzy przyrodniczej,

• częściową , polegającą na konfrontowaniu wiadomości zawartych w informatorze- przewodniku z informacjami usłyszanymi podczas spaceru, gdy grupa jest duża przynosi to niezadawalające efekty, gdyż zapamiętuje się głównie wrażenia i ciekawostki,

• trwałą (aktywną), podczas której wiedza przekazywana jest przez wykwalifikowanego przewodnika oraz uzupełniana samodzielnym studiowaniem otrzymanych materiałów dydaktycznych, sporządza się dokumentację fotograficzną oraz własne notatki.

METODY AKTYWIZUJĄCE • to sposób działania grup i prowadzącego

umożliwiający aktywne uczenie się, czyli uczenie się poprzez działania i przeżywanie.

Metody te charakteryzują się

• dużą siłą stymulowania aktywności uczniów i nauczycieli

• wysoką skutecznością

• dużą różnorodnością i atrakcyjnością działania

Metody aktywizujące

• pozwalają nie tylko rozbudzić w uczniu zainteresowanie przedmiotem czy sprawdzić jego wiedzę.

• Główna zaleta tych metod polega na doskonaleniu umiejętności przydatnych nie tylko podczas lekcji, ale również w codziennym życiu, np. umiejętności wyciągania wniosków, myślenia analitycznego i krytycznego, łączenia zdarzeń i faktów w związki przyczynowo-skutkowe, umiejętności właściwego zachowania się w nowej sytuacji, komunikatywności, dyskutowania, kreatywności.

Metody aktywizujące można podzielić na: Metody problemowe, rozwijające umiejętność krytycznego myślenia.

Polegają one na przedstawieniu uczniom sytuacji problemowej oraz organizowaniu procesu poznawczego. Wykorzystywane są przy tym różnorodne źródła informacji np. filmy dydaktyczne, fotografie, rysunki, Internet, dane liczbowe. Na zachodzące wówczas procesy poznawczo-wychowawcze składa się analizowanie, wyjaśnianie, ocenianie, porównywanie i wnioskowanie.

Przykładowe metody: burza mózgów, obserwacja, dyskusja panelowa,

metoda problemowa, studium przypadku. Metody ekspresji i impresji, nastawione na emocje i przeżycia.

Powodują wzrost zaangażowania emocjonalnego uczniów. Jest on efektem doznań i przeżyć związanych z wykonywaniem określonych zadań (np. gra dydaktyczna).

Przykładowe metody: drama, metoda symulacyjna, mapa mózgu, metoda laboratoryjna, metoda projektu

Metody graficznego zapisu, w których proces podejmowania decyzji

przedstawia się na rysunku. Zachęcają do samodzielnego podejmowania decyzji.

Przykładowe metody: drzewko decyzyjne, rybi szkielet, plakat, mapa

mentalna, śnieżna kula, mapa skojarzeń.

Przykłady wybranych metod aktywizujących

Burza mózgów

• przykład dyskusji polegającej na umożliwieniu uczniom szybkiego zgromadzenia wielu konkurencyjnych lub uzupełniających się hipotez rozwiązania problemu. Można zgłaszać wszystkie pomysły i rozwiązania, w obojętnej formie, tak żeby nawet chwila namysłu nad poprawnością językową nie zmniejszyła pomysłowości. Pomysły te nie mogą być oceniane, ani komentowane, a na ich autorów nie spada żadna odpowiedzialność, czy konsekwencja za ich podanie. Cała konstrukcja burzy mózgów jest tak pomyślana, aby przerwać komunikację między fazą pomysłów i fazą oceniania pomysłów. Inne nazwy tej metody to: giełda pomysłów, sesja odroczonej oceny, jarmark pomysłów, konferencja dobrych pomysłów.

BURZA MÓZGÓW To metoda polegająca na zgłaszaniu w krótkim czasie przez uczniów

różnych SKOJARZEŃ na wywołany przez nauczyciela temat lub POMYSŁÓW rozwiązań danego problemu. Szczególnie przydatna przy wprowadzaniu nowych zagadnień lub omawianiu kontrowersyjnych tematów.

Cechy

- rozwija wyobraźnię i kreatywność

- przełamuje opory przed wyrażaniem swojego zdania,

- uczy słuchania kolegów.

- umożliwia szybkie zorientowanie się w tym co już wiedzą uczniowie,

- stwarza otwartą listę pomysłów i skojarzeń, które mogą być wykorzystane do dalszych uzupełnień i porównań.

- nie sprawdza się w grupach mało aktywnych

- szczególnie zalecana we wprowadzaniu wstępnych tematów, które dalej będą rozwijane np: Z czym kojarzy Ci się zrównoważony rozwój ?

Dyskusja panelowa (dyskusja obserwowana)

Charakteryzuje ją istnienie dwóch ciał: – dyskutujących ekspertów (panel)

– uczących się słuchaczy (audytorium).

Studium przypadku

• metoda ta polega na analizie przypadku rzeczywistego lub hipotetycznego. Nauczyciel przedstawia uczniom zadanie do wykonania i udziela przydatnych wskazówek działania.

• Uczniowie wymieniają własne propozycje rozstrzygnięcia problemu. Z pomocą nauczyciela podają ich pozytywne i negatywne skutki, po czym wybierają rozwiązani najlepsze.

METODA OBSERWACJI TERENOWYCH

Polega na wnikliwym śledzeniu (rejestrowaniu) przebiegu (zjawiska, procesu itp.) lub wyglądu, budowy, cech itp. (np. obiektu) w warunkach terenowych, zgodnie z wcześnie założonym celem i według z góry założonego porządku. Szczególnie przydatna w nauczaniu przyrody, biologii i geografii.

Cechy: - umożliwiają bezpośrednie zetknięcie się ucznia ze środowiskiem

przyrodniczym, - kształtuje zmysł obserwacji, wyobraźni oraz rozwój twórczego

myślenia, - rozwija praktyczne umiejętności, np. orientacji w terenie,

dokonywania pomiarów, posługiwania się przewodnikami oraz kluczami do oznaczania roślin i rozpoznawania zwierząt,

- poprzez bezpośredni kontakt z przyrodą, krajobrazem i ogólnie „światem zewnętrznym”/ poza szkolnym kształtuje u uczniów postawy zaangażowania, odpowiedzialności i zachęca do podejmowania konkretnych działań.

METODA OBSERWACJI TERENOWYCH Krok po kroku

1. Zaplanuj jakie tematy zostaną zrealizowane metodą obserwacji terenowych, 2.Wybierz obiekt, miejsce obserwacji i ustal metodologię obserwacji: - w jaki sposób obserwacje będą prowadzone, - jak często, - jakich okresach, godzinach, porach roku itd., - ile godzin lekcyjnych powinno być poświęcone na obserwacje. - pamiętaj, ze wyniki obserwacji powinny być 3. Należy przewidzieć sposób prowadzenia pomiarów, robienia notatek , rysunków itd. i zapewnić uczniom potrzebne materiały i narzędzia. 4. Zaplanuj w jaki sposób uczniowie będą pracować. Najlepiej jest aby uczniowie pracowali w parach albo w małych grupach. Tak jest nie tylko bezpieczniej, ale dzięki temu uczniowie będą bardziej zaangażowani w wykonanie powierzonych zadań. 5. Przed wyjściem w teren z uczniami dobrze jest samemu obejrzeć miejsce obserwacji, aby upewnić się jakie są warunki i czy wybrany teren spełnia warunki bezpieczeństwa. 6. Przed realizacją zajęć terenowych poinformuj uczniów, jaki jest cel oraz zakres każdego zadania.

7. Zapoznaj uczniów z zasadami bezpieczeństwa oraz jasno przedstaw jakie są oczekiwania związane z ich zachowaniem (zob. zasady bezpieczeństwa). 8. Podczas prowadzenia obserwacji mniej ze sobą zestaw pierwszej pomocy oraz telefon komórkowy. 9. Upewnij się, że rodzice uczniów są świadomi tego, że ich dzieci biorą udział w zajęciach terenowych. 10 Najlepiej jeśli w zajęciach bierze udział druga, dorosła osoba , która cię wesprze, gdy coś pójdzie nie tak. (W Polskiej szkole obowiązują następujące zasady jeden opiekun na 30 uczniów, jeśli grupa nie korzysta z publicznych środków lokomocji, jeden opiekun na 10 uczniów, jeżeli jest to impreza turystyki kwalifikacyjnej lub jeśli przepisy szczegółowe nie stanowią inaczej. 11 Dbaj o kształtowanie pozytywnych postaw u uczniów: dbałość o utrzymanie ładu i czystości w otoczeniu oraz poszanowanie przyrody.

Drama

• służy interpretacji utworów literackich, wydarzeń historycznych. Uczniowie działają zgodnie ze swoją wyobraźnią i "na gorąco" ustalają kierunek rozwoju fikcyjnych zdarzeń, w których uczestniczą.

• Każda osoba uczestnicząca w dramie działa na swoim poziomie rozwoju i nie oczekuje się od niej, by osiągała takie rezultaty jak inni.

• Ważne jest motywowanie do pracy uczniów nieśmiałych. Wszyscy są aktywnymi uczestnikami, nie ma podziału na aktorów i publiczność.

Metoda symulacyjna

• umożliwia uczniom stworzenie modelu pewnej rzeczywistości.

• Odgrywając w niej określone role, starają się oni osiągnąć wytyczony cel. Symulacja upraszcza w znacznym stopniu przedstawioną rzeczywistość.

• Jest to duża zabawa na "niby" Uczniowie odgrywają bohaterów symulowanego wydarzenia.

• Symulacje mogą obejmować takie umiejętności jak: rozmowa telefoniczna, zabawa w sklep, lekarza.

• Dzięki tej metodzie uczniowie rozwijają swoją inwencją twórczą, umiejętności społeczne i poznawcze. Kształtuje się ich system wartości.

• Metoda rozwija wrażliwość na problemy innych ludzi i przygotowuje do rozwiązywania trudnych problemów w realnym świecie.

Mapa mentalna (pojęciowa) zwana "mapą mózgu", "mapą pamięci"

• jest to graficzny sposób zapisu informacji, który porządkuje wiadomości i pomaga w znalezieniu związków między nimi. Przy opracowaniu pojęcia można wykorzystać rysunki, symbole, wycinki, krótkie zwroty, hasła. Dzięki tej metodzie możemy uzyskać informacje o dotychczasowych wyobrażeniach i wiedzy na dany temat, sprawdzić opanowaną wiedzę i umiejętności, rozwiązywać problemy, zaplanować działanie, definiować pojęcia.

Metoda projektów

opiera się na praktycznym działaniu dotyczącym realizacji pewnego zdarzenia (projektu) zaproponowanego i zaprojektowanego przez uczniów

Etapy pracy nad projektem: – -określenie tematu projektu – -zadania, które mają wykonać uczniowie, aby osiągnąć

cele – -źródła, do których należy sięgnąć przy zbieraniu

informacji – -termin prezentacji – -kryteria oceny – -praca nad projektem – -prezentacja projektu – -ocena projektu

Projekt finansowany z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie

METODA PROJEKTU

• Metoda szkolnego projektu polega na samodzielnym wykonaniu przez uczniów (pod dyskretną opieką nauczyciela) wspólnie ustalonego, zwykle długotrwałego i złożonego zadania, w którym, także wspólnie zostają określone terminy realizacji poszczególnych etapów oraz całości. Uczniowie pracując w zespole dzielą się zadaniami, są odpowiedzialni za j rzetelne i terminowe wykonanie pracy. Efekty końcowe projektu (również wspólnie ustalone) są prezentowane i oceniane na forum klasy, szkoły, gminy itp., przy czym od początku znane są uczniom kryteria tej oceny (są one z nimi wcześniej ustalone). Uczestnictwo uczniów w szkolnym projekcie jest obecnie obowiązkowe na III poziomie kształcenia.

• Cechy: • - ma charakter interdyscyplinarny i łączy treści „rozbite” na różne przedmioty,

• - wymaga planowania i realizowania długoterminowych celów,

• - integruje wiedzę szkolną z rzeczywistością poza szkolną,

• - rozwija u uczniów m.in. następujące umiejętności

– - współpracy w zespole,

– - wyrażania własnej opinii i słuchania innych,

– - planowania i organizowania własnej pracy,

– - samodzielności w podejmowaniu decyzji,

– - korzystania z różnych źródeł informacji.

METODA PROJEKTU Krok po kroku

W metodzie projektu bardzo ważne jest, aby uczniowie od samego początku sami decydowali o poszczególnych działaniach (łącznie z wyborem i decyzją o przystąpieniu do projektu). Można wyróżnić następujące kroki:

• Wybór działania, które będzie przedmiotem projektu (to może być np..

przystąpienie do programu Eco-schools lub do jakiegoś długoterminowego i wielozadaniowego konkursu edukacyjnego).

• Utworzenie zespołu uczniowskiego, odpowiedzialnego za realizację projektu.

• Podział funkcji w zespole i przydzielenie wszystkim członkom zespołu zadań, za które będą odpowiedzialni.

• Ustalenie celu głównego i celów szczegółowych projektu. • Planowanie działań i określenie terminów dla ich wykonania. • Zebranie informacji i nawiązanie koniecznych kontaktów. • Bierzące monitorowanie przebiegu realizacji działań. • Przygotowanie prezentacji zwieńczającej działania projektowe i

przedstawienie jej na odpowiednim forum.

Drzewka decyzyjne

• jest metodą realizującą decyzje w trudnych i niejednoznacznych sytuacjach.

• Może służyć analizie i pełnemu zrozumieniu ważnych decyzji w przyszłości.

• Pomaga uczniom przybliżyć kontrowersyjne postacie i decyzje, umożliwia podsumowanie wiadomości uczniów w atrakcyjnej formie oraz ich oceny.

• Z definicji wynika, że to wybór między dwiema lub więcej możliwościami. Wybór danego wariantu rozwiązania wymaga podjęcia decyzji zmusza ucznia do logicznego myślenia.

Rybi szkielet

• nazwa techniki pochodzi od kształtu przypominającego rybi szkielet. Znana też jako "schemat przyczyn i skutków". Służy do identyfikacji czynników odpowiadających za powstanie problem

Śnieżna kula

• inne nazwy: dyskusja szczeblowa, dyskusja piramidowa od indywidualnej pracy do stanowiska całej klasy.

• Problem podany przez nauczyciela każdy uczeń rozważa indywidualnie i formułuje odpowiedź pisemną. Następnie uczniowie siadają dwójkami i ustalają wspólne stanowisko. Potem dwójki dobierają się w czwórki, czwórki w ósemki itd. i za każdym razem uzgadniane jest wspólne zdanie. Na koniec wypracowuje się jedno wspólne stanowisko całej klasy.

Metoda plakatu

• polega na wizualnym opracowaniu problemu z wykorzystaniem: haseł, rysunków, symboli, schematów, fragmentów tekstu. Pomaga ona w uporządkowaniu zagadnień oraz zrozumienia związków między nimi. Plakaty mogą być wykonywane różnymi technikami plastycznymi.

Metaplan

• jest to metoda graficznego przedstawiania przebiegu dyskusji, w trakcie której uczniowie analizują dane zagadnienie i poszukują wspólnego, optymalnego rozwiązania przed podjęciem decyzji.

• Metoda ta sprzyja rozwojowi umiejętności analizy, oceniania faktów, sądów i propozycji rozwiązań strony przeciwnej.

• Metaplan przygotowuje do prezentacji własnego punktu widzenia, argumentowania i obrony własnego zdania. Daje możliwość wysłuchania i brania pod uwagę poglądów innych osób, aktywizuje wszystkich uczniów, pozwala na wymianę myśli.

Zalety metod aktywizujących:

• umożliwiają uczniom dopuszczenie do głosu w czasie lekcji, • rozwijają myślenie, dają okazję do rozmów, wymiany

doświadczeń, • gwarantują dużą trwałość wiedzy zdobytej w sposób aktywny, • integrują grupę w czasie wspólnej pracy, zabawy, • rozwiązują uczniów intelektualnie i emocjonalnie, • uczą sztuki komunikowania się w grupie i świadomego

uczestnictwa w życiu społecznym, • kształtują nastawienie nauczyciela na potrzeby ucznia, • są szansą na wyrwanie się z szarej szkolnej codzienności, • mają szczególnie dużą wartość w zajęciach z uczniami mniej

zdolnymi, • sprzyjają zainteresowaniu uczniów tematem, • służą integracji wiedzy z różnych przedmiotów.

METODYKA PROWADZENIA

WYCIECZEK TEMATYCZNYCH

I ZAJĘĆ TERENOWYCH

Rola zajęć terenowych • nawiązanie bezpośredniego kontaktu z przyrodą, z żywymi roślinami i zwierzętami

w ich środowisku,

• pozwalają na poznawanie warunków życia i potrzeb organizmów, charakterystycznych cech, populacji różnych gatunków, typów i przykładów współzależności między organizmami w naturalnych biocenozach i ekosystemach,

• zrozumienie istoty i znaczenia równowagi biocenotycznej oraz katastrofalnych skutków jaj zakłócenia,

• zaznajamiają z konkretnymi problemami i obiektami ochrony przyrody,

• pokazują przykłady negatywnego wpływu gospodarczej działalności człowieka na przyrodę , możliwości ograniczenia negatywnych skutków,

• wpływają na znajomość krajowych i egzotycznych roślin i zwierząt, ich życia, budowy, problemów systematyki i biogeografii,

• poznanie racjonalnej wiedzy dotyczącej odnawialnych zasobów przyrody, gospodarki rybnej, łąkarskiej, leśnej, uprawy roślin polowych, ogrodu, przemyśle opartym o surowce naturalne,

• zrozumienie stanowiska człowieka w przyrodzie i jego stałej zależności od przyrody,

• poznanie osiągnięć współczesnych nauk biologicznych, rolniczych i medycznych,

• zapoznają z problemami ochrony środowiska.

Wycieczki przyrodnicze i zajęcia terenowe

• sprzyjają rozwijaniu u uczniów umiejętności takich jak koncentrowanie uwagi na określonych obiektach, na istotnych cechach budowy, procesach, zjawiskach życiowych roślin i zwierząt, wyodrębnianiu i poznawaniu ich cech taksonomicznych,

• pozwalają na dokonywanie pomiarów i oceny stopnia skażenia powietrza, wód, gleby oraz ich wpływu na życie roślin i zwierząt.

Zajęcia terenowe – przekonują o potrzebie

• zachowania resztek naturalnych elementów krajobrazu- rezerwatów, parków krajobrazowych, narodowych,

• racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody,

• ograniczania ujemnego wpływu industrializacji i urbanizacji na środowisko,

• aktywnego włączania się do prac na rzecz ochrony przyrody i środowiska.

Projekt finansowany z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie

Klasyfikacja zajęć, wycieczek terenowych

Podział zajęć terenowych ze względu na czas ich trwania:

• krótkie zajęcia w najbliższym otoczeniu szkoły trwające 20-30 min.,

• lekcje w terenie - 45 do 90 min., • wycieczki kilkugodzinne, • wycieczki całodniowe, • wycieczki dłuższe niż 2-3 dni, • biologiczne obozy wędrowne – 7 do 14 dni, • obozy leśne – 7 do 14 dni.

Klasyfikacja zajęć, wycieczek terenowych 1. Wycieczki terenowe a) geobiologiczne: - botaniczne, - zoologiczne, - ekologiczne, - sozologiczne, b. hydrobiologiczne: - botaniczne, - zoologiczne, - ekologiczne. 2. Wycieczki do ogrodów botanicznych i zoologicznych. 3. Wycieczki do muzeów przyrodniczych. 4. Wycieczki do placówek naukowo-badawczych. 5. Wycieczki do zakładów lecznictwa otwartego i innych placówek służby

zdrowia. 6. Wycieczki o tematyce gospodarczej: a. gospodarki leśnej, b. gospodarki rolnej, c. gospodarki hodowlanej, d. przetwórstwa surowców pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.

Planowanie i organizacja wycieczki wymaga:

• zaopatrzenie szkoły w sprzęt wycieczkowy; apteczka przenośna, lornetki, lupy, łopatki, siatki entomotologiczne planktonowe, siatki do połowu nieco większych zwierząt (ryb i owadów) i planktonowe, sprzęt pomiarowy, klucze, atlasy do oznaczania i rozpoznawania roślin i zwierząt pojemniki do przenoszenia roślin oraz zwierząt wodnych lub lądowych,

• określenie terminu,

• wybór obiektu musi być adekwatny do celów i zadań przewidzianych w wyciecze,

• czy wybrany teren, obiekt, występujące tam rośliny i zwierzęta są znane nauczycielowi,

• ustalenie trasy, załatwienie spraw dojazdu, opieki, ubioru uczniów, wybór sprzętu, uwzględnienie problemów BHP, ubezpieczenie uczestników i zgłoszenie wycieczki do danej instytucji, parku, rezerwatu,

• opracowanie planu i konspektu wycieczki, który uwzględnia zadania, ćwiczenia, rysunki, obserwacje, doświadczenia, wywiady, nagrania, zdjęcia fotograficzne, kompletowanie zbiorów,

• przygotowanie uczniów do wycieczki w zależności od ich wieku i czasu trwania wycieczki

Ścieżki dydaktyczne

• specjalnie dla celów dydaktycznych wytyczone trasy o długości 2-6 km, wyjątkowo do 10 km.

• są one zakładane w parkach narodowych, parkach krajobrazowych, leśnych kompleksach promocyjnych, lasach państwowych czy też w parkach kultury i wypoczynku, w ogrodach botanicznych i na innych terenach cennych przyrodniczo.

Projekt finansowany z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie

Ścieżka dydaktyczna– miejscem

edukacji ekologicznej

Możliwości pomyślenia nad przyrodą, przemijaniem, wartościami przyrodniczymi kulturowymi

zebrania kolorowych, różnorakich liści, owoców runa

przytulenia się do…brzozy

przywitania trawy, kwiatów, roślinpokłonienia się braciom mniejszym

poznania nieznanych roślin

określenia własnego położenia

przypatrzenia się motylom, ptakom….

wyciszenia własnego „szumu”

dostrzeżenia bogactwa przyrody

usłyszenia głosów natury

pozbierania własnych myśli

poznania form ochrony przyrody

Korzyści społeczno-ekonomiczne sieci obszarów Natura 2000

• Jednak Natura 2000 to także szansa na szybszy rozwój takich form działalności, które nie niszczą przyrody i pozwalają zachować tradycyjną polską wieś. Taką szansą jest chociażby Program Rolnośrodowiskowy. Rolnicy, którzy przystąpią do niego, w zamian za gospodarowanie w sposób bardziej przyjazny środowisku (np. gospodarowanie bez nawozów sztucznych lub zmniejszanie ich użycia, tradycyjny wypas bydła czy późniejsze koszenie łąk) niż „normalnie”, dostają dodatkowe dopłaty, które są powiększane o 20% dla obszarów położonych w sieci Natura 2000.

• Podobny mechanizm przewidywany jest dla stawów (tzw. „Program stawośrodowiskowy”). Wyznaczenie danego obszaru jako ostoi Natura 2000 jest bardzo istotnym potwierdzeniem, że (zwykle) jest to obszar o dobrze zachowanym środowisku naturalnym, a co za tym idzie, miejscem dobrym do biernego lub czynnego wypoczynku.

• Turystyka może stanowić impuls do rozwoju lokalnego poprzez obsługę ruchu turystycznego (noclegi, wyżywienie, zbyt dla produktów lokalnych, większy obrót u istniejących usługodawców i wiele, wiele innych sposobów na podratowanie swoich budżetów). Chęć rozwoju turystyki nierzadko stanowi początek działań na rzecz zachowania i ekspozycji dziedzictwa kulturowego danego terenu – np. odnawiania zabytkowych obiektów (choćby zapomnianych cmentarzy) czy utrzymania z wolna ginących zwyczajów i obrzędów. Natura 2000 może sama w sobie tworzyć miejsca pracy, np. w realizacji zabiegów czynnej ochronny dodatkowe źródło zarobków nierzadko będą znajdowali miejscowi.

PRZYKŁADY EDUKACJI….

Włocławskie Centrum Edukacji Ekologicznej ul. Komunalna 4 Organizacja pożytku publicznego Nr KRS 0000086304

Nazwa programu 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

KRĄG

GREEN

ECOSURVIVAL

KONKURSY

PRZYRODA KUJAW I ZIEMI DOBRZYŃSKIEJ

EKOINFORMACJA

ZIELONE SZKOŁY

DUALNA I SELEKTYWNA ZBIÓRKA ODPADÓW

ROWER SZANSĄ DLA ZDROWIA I ŚRODOWISKA

EKOBAZA

EKOANIMATOR

ŚIĘGNIJ PO SŁOŃCE

ECOSURVIVAL DLA NAJMŁODSZYCH

ODPADY A ŚRODOWISKO

RACJONALNA GOSPODARKA ODPADAMI SZANSĄ DLA

ŚRODOWISKA

WIEJSKIE OŚRODKI KU ZR

WŁOCŁAWEK MIASTO CZYSTE PRZYJAZNE MIESZKAŃCOM I

ŚRODOWISKU

EKOINFO-WCEE

PROGRAM WYDAWNICTWA

AURA

ZRÓBMY TO DLA WISŁY

LASY DLA ZR

WISŁA NASZĄ DUMĄ

EKOEDU DLA NATURY I ZR

RÓWNOWAGA EKOLOGICZNA WSI

15 lat edukacji ekologicznej we Włocławku

Szkolenie trenerów Life +

Zrównoważony powiat włocławski Racjonalne gospodarowanie odpadami wyzwaniem jutra

Gminy Kowal, Baruchowo, Gostynin gminami świadomych ekologicznie

Realizacja programów WCEE w latach 1998-2012 i plan na 2013

Działalność WCCE w liczbach

Ilość uczestników ofert edukacyjnych

Środki finansowe w latach 1998-2012 [w tyś]

• Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie

• Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu

• Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Włocławku

• Składki członkowskie

• Wpłaty 1% podatku

• Fundusz Małych Grantów GEF ONZ

• Stowarzyszenie Ekologiczno- Kulturalne Ziarno- Fundusz Sokrates- Grundwig

Źródła finansowania edukacji ekologicznej

Projekt „Lasy dla zrównoważonego rozwoju”

• Przygotowany przez Włocławskie Centrum Edukacji Ekologicznej w ramach konkursu ogłoszonego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie: „Projekty szkoleniowe dla wybranych grup społecznych i zawodowych, mające na celu podnoszenie kwalifikacji i kształtowanie świadomości w zakresie zrównoważonego rozwoju

• Okres realizacji: 01.10.2011 – 30.09.2013

• Cel: Głównym celem projektu szkoleniowego jest wyrobienie nawyku dbania o stan środowiska lokalnego oraz zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa

Działania edukacyjne przyczynią się do uświadomienia atrakcyjności kompleksów leśnych i promocji walorów przyrodniczych oraz wprowadzenia zasad zrównoważonego rozwoju. Głównym zadaniem projektu będzie wzrost poziomu zrozumienia i akceptacji zasad zrównoważonego rozwoju oraz wykształcenie pozytywnych emocjonalnych postaw wobec środowiska naturalnego i jego ochrony.

• Główny cel strategiczny: Zwiększenie świadomości społeczności lokalnych, nauczycieli i młodzieży szkolnej z obszarów leśnych w zakresie znaczenia różnorodności biologicznej i jej ochrony, ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu oraz uświadomienie atrakcyjności obszarów chronionych, promocja walorów przyrodniczych oraz podniesienie jakości życia mieszkańców.

Projekt „Lasy dla zrównoważonego rozwoju”

RDLP BIAŁYSTOK

RDLP OLSZTYN

RDLP GDAŃSK

RDLP TORUŃ

RDLP SZCZECINEK

RDLP SZCZECINRDLP PIŁA

RDLP WARSZAWA

RDLP ŁÓDŹRDLP POZNAŃ

RDLP WROCŁAW

RDLP KATOWICE

RDLP KRAKÓW

RDLP RADOMRDLP LUBLIN

RDLP KROSNO

RDLP ZIELONA

GÓRA

6

5

3

2

10

8

7

9

1

45

1. LKP Lasy Gostynińsko-Włocławskie

2. LKP Bory Lubuskie 3. LKP Lasy Mazurskie 4. LKP Bory Tucholskie 5. LKP Puszcze Szczecińskie 6. LKP Lasy Oliwsko-Darżlubskie 7. LKP Lasy Beskidu Śląskiego 8. LKP Lasy Spalsko-Rogowskie 9. LKP Lasy Warszawskie 10.LKP Lasy Rychtalskie

Zasięg przedsięwzięcia

Szkolenie dla pracowników nadleśnictw z terenów LKP

Gołaszewo 31.01-02.02.2012

Szkolenie dla nauczycieli

I kwartał 2012 – LKP Lasy Gostynińsko-Włocławskie

II kwartał 2012 – LKP Bory Lubuskie, LKP Bory Tucholskie, LKP Lasy Mazurskie, LKP Puszcze Szczecińskie

IV kwartał – LKP Lasy Oliwsko-Darżlubskie, LKP Lasy Beskidu Śląskiego, LKP Lasy Spalsko-Rogowskie, LKP Lasy Warszawskie, LKP Lasy Rychtalskie

WIERZĘ, ŻE JEŚLI POKAŻESZ LUDZIOM PROBLEMY I WSKAŻESZ ICH ROZWIĄZANIA, TO POBUDZISZ ICH DO DZIAŁANIA. BILL GATES WSPÓŁPRACA TO NIE SENTYMENT – TO KONIECZNOŚĆ EKONOMICZNA. CHARLES STEINMETZ ( MATEMATYK ) PAMIĘTAJ, ŻE MONOLOG TO NIE DIALOG